TEMEL KAVRAMLAR
TEMEL KAVRAMLAR
Dayanak Varlık
Üzerine vadeli işlem sözleşmesi düzenlenen ekonomik varlık, finansal varlık, göstege, mal, kıymetli maden, tarımsal ürünlerdir.
Spot Fiyat
Teslim ve tesellüm işlemlerinin çok kısa bir süre içinde gerçekleştirilecek alım satımlarda o an için geçerli olan piyasa fiyatıdır.
Vadeli Fiyat
Alım satıma konu olan ürünün fiyatının bugünden teslim edilerek teslim ve tesellümünün gelecekte yapılacağı sözleşmelerde belirlenen fiyattır. Vadeli fiyat taşıma maliyetini içermektedir.
Uzlaşma Fiyatı
Borsalarında alım satıma konu olan vadeli işlem sözleşmelerine ilşikin teminatların güncellenmesi ve gün sonu kar ve zararın hesaplanmasında baz alınan fiyat uzlaşma fiyatıdır. Uzlaşma fiyatı kapanış fiyatından farklı olabililir.
Son İşlem Günü Uzlaşma Fiyatı - Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı
Son İşlem gününde hesaplanan uzlaşma fiyatıdır. Son işlem günü uzlaşma fiyatı, vadeli işlem sözleşmesindeki tarafların yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde baz alınacak uzlaşma fiyatıdır.
Baz Fiyat
Günlük Fiyat Hareket limitlerinin hesaplanmasında kullanılan, bir önceki günkü uzlaşma fiyatını veya sözleşmenin işleme açıldığı günde Borsa tarafından öngörülen yöntemler kullanılarak belirlenen fiyatır.
Baz ve Baz Riski
Taşıma maliyeti modeline göre spot fiyat ile vadeli fiyat arasındaki fark bazdır. Baza etki eden unsurların değişmesi sonucunda bazda meydana gelen değişmler ise baz riskidir. (Baz ve baz riskinin, baz fiyat ile herhangi bir ilşkisi yoktur)
Açık Pozisyon
Herhangi bir sözleşmede yapılan alım satım işlemleri sonucunda oluşan kısa ve uzun pozisyonların toplamının yarısı açık pozisyondur.
Sözleşme Büyüklüğü
Her bir sözleşme ile alım veya satıma konu olan miktardır.
Başlangıç teminatı
Her bir sözleşmede işlem yapabilmek için takas kurumuna yatırılması zorunlu olan tutardır. Tutar veya oransal olarak belirlenir.
Sürdürme Teminatı
Başlangıç teminatının zarar sonucu düşebileceği en yüksek seviye sürdürme teminatı seviyesidir ve başlangıç teminatının %' 75 ini ifade eder.
Teminat Tamamlama Çağrısı
Yatırımcının teminatının sürdürme teminatı tutarının üst sınırının ( Örneğin başlangıç teminatının %75'inin altına) düşmesi halinde yatırımcımın teminatını en az başlangıç teminatı seviyesine çıkartması istenir.
Kısa Pozisyon
Vadeli işlem sözleşmelerine ilişkin işlemlerde sözleşmeye konu teşkil eden dayanak varlığın sözleşmenin vadesinde teslim edilmesini içeren pozisyondur. Kısa pozisyon sahibi dayanak varlığı teslim etme yükümlülüğü altındadır.
Uzun Pozisyon
Vadeli işlem sözleşmelerine ilişkin işlemlerde sözleşmeye konu teşkil eden dayanak varlığın sözleşmenin vadesinde teslim alınmasını içeren pozisyondur. Uzun pozisyon sahibi nakdi sorumluluğu yerine getirmek yükümlülüğü altındadır.
Yayılma (Fark) Pozisyonu
Her bir hesap için aynı anda, aynı sözleşmenin farklı vadelerinden birinde uzun, diğerinde kısa pozisyon alınmasıdır.
Yayılma (Fark) Teminatı
Yayılma pozisyonu için yatırılması gereken teminattır. Bu teminat başlangıç teminatından farklıdır.
Pozisyon Limiti
Bir hesap sahibinin vadeli işlem sözleşmesinin çeşitli vadelerinde ayrı ayrı ve toplam olarak alım veya satım yönünde pozisyon alabileceği toplam sözleşme sayısı (mutlak posizyon limiti) veya oranıdır (oransal pozisyon limiti.)
Son İşlem Günü
Vade ayı içerisinde işlem yapılabilecek son gündür. Son işlem günü sonunda açık pozisyonların belirlenen teslimat şekline göre kapatılması zorunludur..
Teslimat Şekli
Son işlem gününde açık pozisyon sahiplerinin yükümlülüklerini yerine getirme şeklidir. Teslimat şekli fiziki veya nakdi mutabakat olarak belirlenebilir. Fiziki teslimat alım satıma konu olan dayanak varlığın fiziken teslim edilmesidir. Nakdi mutabakat ise son gün uzlaşma fiyatı ile ters işlem yapılarak pozisyonların kapatılması ve kar/zararın ilgili hesaplara yansıtılmasıdır.
Günlük Fiyat Hareket Sınırları
Yüzdesel olarak sözleşme fiyatının gün içinde bir önceki günün uzlaşma fiyatına göre hareket edebileceği alt ve üst sınırlardır. (-/+ %15 gibi)
Nakdi Mutabakat
Açık pozisyonların vade sonunda uzlaşma fiyatı üzerinden kapatılmasıdır.
Olağanüstü Durum Teminatı
Olağanüstü durumlarda Xxxxx tarafından bulundurulmasına karar verilen ek işlem teminatlarıdır.
Alıcılar ve Satıcılar
Alıcılar uzun pozisyon sahipleri, satıcılar ise kısa pozisyon sahipleridir.
İşlem Teminatları
Başlangıç teminatı, sürdürme teminatı, yayılma pozisyonu teminatı ve olağanüstü durum teminatlarıdır.
Ters İşlem ile Pozisyonların Kapatılması
Aynı vadeli sözleşmede uzun pozisyon sahiplerinin kısa pozisyon alarak, kısa pozisyon sahiplerinin ise uzun pozisyon alarak pozisyonların kapatılmasıdır.