MİRAS SÖZLEŞMESİNDEN TEK TARAFLI DÖNME
MİRAS SÖZLEŞMESİNDEN TEK TARAFLI DÖNME
THE UNILATERALLY REVOCATION
FROM THE CONTRACT OF SUCCESSION
Öz SEÇER*
Özet: Ölüme bağlı tasarruf çeşitlerinden biri olan miras söz- leşmesinin kural olarak taraflarca tek taraflı olarak sona erdirilmesi mümkün değildir. Ancak belli hallerde, taraflarca tek taraflı irade beyanıyla sözleşmeden dönülerek miras sözleşmesi ortadan kaldırıl- maktadır. Miras sözleşmesi tarafları, ancak sözleşmede saklı tutarak veya kanundan kaynaklanan birtakım sebeplerin varlığı halinde yani ya mirasçılıktan çıkarma sebeplerinden birine dayalı olarak ya da sağ- lararası ivaz borcunun ifa edilmemesine bağlı olarak sözleşmeden dönebilmektedir. Bu çalışmanın konusunu sözleşmeden tek taraflı dönmenin yapılabilmesi için aranan şartların ve dönme halinde han- gi sonuçların meydana gelebileceğinin açıklanması oluşturmaktadır.
Xxxxxxx Xxxxxxxxx: Ölüme bağlı tasarruf, miras sözleşmesi, mi- rasçılıktan çıkarma, sağlararası ivaz, dönme.
Abstract: The termination of the contract of succession which is a kind of testamentary disposition by the parties as a rule is not possible. However, in certain cases, the contract of succession can be terminated by unilaterally revocation by the parties. The parties of the contract of succession can only revoke from a contract by reserving the right of revoke or according to some legal causes in other words either by will or withdrawal from the contract in the event failure to perform benefits inter vivos. The subject of this study is explanation of conditions of unilaterally revoking from a contract and of the legal consequences in the event of withdrawal.
Keywords: Testamentary disposition, the contract of successi- on, disinheritance, benefits inter vivos, withdrawal.
∗ Yrd. Doç. Dr., Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Hukuk Ana Bilim Dalı.
GİRİŞ
Şekli anlamda ölüme bağlı tasarrufların1 bir türü olan miras sözleş- mesi, bir tarafını mirasbırakanın diğer tarafını mirasçının veya üçüncü bir kişinin teşkil ettiği, kural olarak tek taraflı dönülemeyen, iki taraflı bir hukuki işlemdir2. Miras sözleşmesinin konusunu mirasbırakanın terekesi oluşturmaktadır. Türk Medeni Kanunu’nda miras sözleşmele- ri “olumlu miras sözleşmesi” ve “mirastan feragat sözleşmesi” olmak üzere iki türde düzenlenmiştir3.
Olumlu miras sözleşmesi, mirasbırakanın, karşı taraf veya üçüncü kişi yararına terekesine ilişkin olarak ölüme bağlı tasarruflarda bulun- duğu miras sözleşmesidir4. Böyle bir sözleşmeyle, mirasbırakan, karşı tarafı veya üçüncü kişiyi mirasçı atar ya da onlar lehine belirli bir mal vasiyetinde bulunur5. Olumsuz miras sözleşmesinde (mirastan fera- gat sözleşmesi), bir kişi (yasal mirasçı), ileride gerçekleşmesi ihtimali bulunan (beklenen) mirasçılık hakkından mirasbırakana karşı vazgeç- xxxxxxxx0.
Geçerli olarak meydana gelmiş bir miras sözleşmesinin sona erme- si, üç şekilde olabilmektedir: Miras sözleşmesinin kendiliğinden sona
1 Miras sözleşmeleri ve vasiyetnameler, şekli anlamda ölüme bağlı tasarrufları ifa-
de etmektedir.
2 Xxxxxx Xxxx, Miras Hukuku, Konya 2002, s. 86; Xxxxxxxxx Xxxx-Xxxxx/Xxxx Xxxxxx/Xxxxxxxx Xxxxxxxx/Xxxxx Xxxx, Das Schweizerische Zivilgesetzbuch, 13. Auflage, Zürich 2010, s. 680; Xxxxx Xxxx/Xxxxx Xxxxx, Xxxxx Xxxxxx, Xxxxxxxx 0000, s. 173; Gökhan Antalya, Miras Hukuku, İstanbul 2009, s. 149.
İsviçre’de miras sözleşmesi, eşlerin mal rejimini ve miras durumunu birlikte planlaması çerçevesinde sıklıkla kullanılmaktadır. Kimi zaman eşler, diğer aile üyelerini ve hatta üçüncü kişileri içeren düzenlemeler yapabilmektedir. Xxxxxx Xxxxxxx Xxxxxx, “Résiliation et annulation des pactes successoraux”, Trex- Der Treuhandexperte 2005, s. 100.
3 Miras sözleşmeleri aynı zamanda tek ve iki taraflı miras sözleşmeleri olmak üze-
re ikili bir ayrıma tabi tutulmaktadır. Tek taraflı miras sözleşmelerinde yalnızca taraflardan biri ölüme bağlı tasarrufta bulunmaktadır. Diğer taraf açısından ise böyle bir durum söz konusu olmamaktadır. İki taraflı miras sözleşmesinde ise, her iki taraf da karşılıklı olarak ölüme bağlı tasarrufta bulunmaktadırlar. Ayan, s. 87; Xxxxx Xxxxxxxxx, Xxxxx Xxxxxx, Xxxxxx 0000, s. 122.
4 Xxxx Xxxxxx, Traité de droit privé suisse Tome IV, Droit successoral, Fribourg 1975,
s. 158.
5 Xxxxx Xxxxx, Xxxxx Xxxxxx, Xxxxxx 0000, s. 83; Xxx Xxxx Xxxx/Xxxxx Xxxxx/Xxxxx
Xxxxx, Türk Medeni Hukuku Miras Hukuku, Ankara 2004, s. 257; Xxxx Xxxxxxxx, Le pacte successoral, Lausanne 1955, s. 9; Xxxx, s. 86.
6 Xxxxx Xxxxx, “Xxxxxxxx Xxxxxxx Sözleşmesi ve Hükümlerine İlişkin Bazı Sorun-
lar”; Dokuz Eylül Hukuk Fakültesi Dergisi C. 9 Özel Sayı 2007, s. 535; Xxxx, s. 87; Xxxxxxxx, s. 9.
ermesi, tarafların anlaşması ile sona ermesi ve son olarak sözleşmenin taraflardan birinin tek taraflı irade açıklaması ile sona ermesi7 (sözleş- meden dönme)8.
Çalışmamızın konusunu miras sözleşmesinden dönme oluştur- maktadır. Çalışmanın birinci kısmında tarafların sözleşmede saklı tutarak sözleşmeden dönebilmeleri incelenmiştir. Çalışmanın ikinci kısmı ise kanundan kaynaklanan sebeplerin incelenmesine ayrılmıştır. Bu bağlamda sırasıyla mirastan çıkarma sebeplerinden birinin varlı- ğıyla dönme ve sağlararası ivaz borcunun yerine getirilmemesi sebe- biyle dönme kavramları incelenecektir.
I. Mirasbırakanın Dönme Hakkını Saklı Tutması
İsviçre ve Türk Hukuklarında bu hususta açık bir hüküm bulun- mamakla beraber, genel hükümler gereğince miras sözleşmesinde dönme hakkının saklı tutulması mümkündür9. Miras sözleşmelerinin bir türü olan feragat sözleşmelerinde mirasbırakanın dönme hakkını saklı tutması, nadiren gerçekleşmektedir. Feragat sözleşmeleri, miras- bırakanın lehine olup onun tasarruf serbestîsini arttırdığı için, dönme ile mirasbırakan bu hakkını engellemektedir10.
Doktrinde bir görüşe göre11, kayıtsız şartsız bir dönme hakkı, mi- ras sözleşmelerinin bağlayıcı niteliğine aykırı düştüğünden, geçerli değildir. Mirasbırakanın sözleşmede saklı tuttuğu dönme hakkı, bir takım kayıt ve şartlara bağlı olduğu durumlarda geçerli olacak, aksi
7 Xxxxxxx Xxxxx, Miras Sözleşmeleri, İstanbul 1980, s. 205.
8 Her ne kadar bazı eserlerde “miras sözleşmesinin tek taraflı olarak feshi” olarak
belirtilse de, çalışmamızda daha doğru olduğunu düşündüğümüz “dönme” teri- minin kullanımı tercih edilmiştir.
9 Xxxxx Xxxx, Kommentar zum Schweizerischen Zivilgesetzbuch Bd. III: Das Erb-
recht, 1. Abt, Die Erben (Art. 457-536 ZGB), Bern 1964, Art. 513 N. 3; Xxxxx Xxxxx, Miras Hukuku, Ankara 2008, s. 229; Xxxx Xxxxx, Miras Hukukunda Ölüme Bağlı İşlemlerde İrade Serbestîsi Sınırları ve Müeyyidesi, Ankara 2007, s. 53; Xxxx Çı- nar, “Miras Sözleşmesinin Tek Taraflı İrade Beyanı ile Sona Erdirilmesi”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Y. 6 S. 12 Güz 2007/2, s. 221; Mus- tafa Dural/Xxxxxx Xx, Türk Özel Hukuku Cilt IV Miras Hukuku, İstanbul 2012,
N. 574; Xxxxx Xxxx, Xxxx Xxxxx Xxxxxx, Xxxxxxxx 0000, s. 258; Gökhan Antalya, Mirastan Feragat Sözleşmesi, İstanbul 1999, s. 220; Seher Xxxxx Xxxxxx, Mirastan Feragat Sözleşmesi ve Hukuki Sonuçları (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İs- tanbul 2009, s. 70; Xxxxxx, Droit successoral, s. 240; Xxxx/Xxxxx, s. 178.
10 Xxxxxx Xxxxxxx, Xxxxxxxx Xxxxxxx Sözleşmesi, İstanbul 1999, s. 86.
11 Dural, s. 228; Xxxxxxxx, s. 89; Dural/Öz, N. 574; Xxxxxx, s. 70.
halde geçersiz sayılacaktır12. Örneğin bir gencin evlenmesi durumun- da miras sözleşmesinden dönebileceği hususunda bir kaydı sözleşme- ye koyması mümkündür13. Buna karşılık diğer bir görüş14, miras söz- leşmesinden dönme hakkının saklı tutulmasının dönme hakkı mutlak olarak kararlaştırılmış olsa bile geçerli olacağını savunmaktadır.
Dönme hakkının saklı tutulduğu hallere TMK m 546/f. III’deki kanundan doğan dönme hakkına ilişkin hükümler kıyasen uygulana- caktır15. Buna göre, mirasbırakan dönme hakkını, bir vasiyetname ile veya miras sözleşmesinin içeriğindeki bir hüküm olarak kullanabilir. Ölüme bağlı tasarruf niteliğinde olduğu için temsil söz konusu olmaz ve dönme hakkını yalnızca ölüme bağlı tasarrufta bulunan taraf veya iki taraflı bir miras sözleşmesi söz konusu ise her iki taraf da saklı tu- tabilir16.
Mirasbırakanın ölmesi durumunda, miras sözleşmesi kesinlik ka- zanacağı için sözleşme ile saklı tutulan dönme hakkı da sona erer. Ay- rıca saklı tutulan dönme hakkı kişiye sıkı biçimde bağlı bir hak olduğu için, hak sahibi ölünce sona ermesi ve onun mirasçılarına geçmemesi söz konusu olmaktadır. Lehine tasarruf yapılan kişinin ölümü halinde ise, miras sözleşmesi kendiliğinden sona erdiğinden dönme hakkının kullanılmasına gerek yoktur17.
II. Kanundan Doğan Dönme Hakkı
A. Mirasçılıktan Çıkarma Nedenlerinden Birinin Varlığı Sebebiyle Dönme
1. Genel olarak
TMK m. 546/f. II’ye göre,”Miras sözleşmesiyle mirasçı atanan veya kendisine belirli mal bırakılan kişinin, mirasbırakana karşı mi- ras sözleşmesinin yapılmasından sonra mirasçılıktan çıkarma sebebi oluşturan davranışta bulunduğu ortaya çıkarsa; mirasbırakan, miras
12 Bıçakçı, s. 86.
13 Xxxxxxxx, s. 89.
14 Antalya, Miras Hukuku, s. 169.
15 Bu hususta ayrıntılı bilgi için bkz: A 2 c.
16 Dural, s. 229.
17 Dural, s. 230.
sözleşmesini tek taraflı olarak ortadan kaldırabilir”. Bu hükme göre, mirasçılıktan çıkarma nedenlerinden birinin varlığı halinde, miras sözleşmesini tek taraflı olarak sona erdirecek, diğer bir deyişle miras sözleşmesinden dönebilecek olan kişi mirasbırakandır. Diğer tarafın, TMK m. 546/f. II’ye göre sözleşmeden dönme olanağı yoktur18.
Dural, mirasçılıktan çıkarma nedenlerinden birinin varlığı halin- de, mirasbırakana dönme hakkını vermekle, tıpkı ona tenkis hakkının tanınmasında olduğu gibi, miras sözleşmesi ile lehine tasarruf yapılan kimsenin, bir tür sözleşmeden doğan saklı paya sahip olduğunu be- lirterek, kanundan doğan saklı paylı mirasçı ile miras sözleşmesi ile lehine tasarruf yapılan kişinin durumu arasında paralellik kuruldu- ğunu ileri sürmektedir19. Yazara göre20, mirasbırakan her iki kişiye de bağlıdır ve bu kişilerin mirasbırakanın iradesi ile ortadan kaldırılama- yacak beklenen bir hakları bulunmaktadır. Bununla birlikte, nasıl saklı paylı mirasçının korunmaya layık olmadığı durumlarda, kanun mi- rasbırakanın ona bir yarar sağlamasını istemiyorsa, miras sözleşmesi ile lehine tasarruf yapılan kişinin de böyle bir durumda korunmaması gerekmektedir21.
Miras sözleşmesinin, mirasçılıktan çıkarma nedenlerinden birinin varlığı halinde mirasbırakan tarafından sözleşmeden dönülmesi hük- münün ivazsız mirastan feragat sözleşmelerinde uygulanma olanağı bulunmamaktadır22. Feragat sözleşmesi ile feragat eden zaten mirasçı- lık sıfatını kaybetmiş bulunmaktadır. Mirasçılık sıfatına son verilen bir kimsenin mirasbırakana karşı herhangi bir davranışı ile mirastan çıka- rılmayı gerektirecek bir neden doğurduğunun ileri sürülmesi mümkün değildir23. Buna karşılık ivazlı feragat sözleşmelerinde feragat eden
18 Çınar, s. 222.
19 Xxxxx, s. 231; aynı yönde bkz: Xxxxxx Xxxxx, Xxxxx Xxxxxxxxxxxxx Xxxxxxx (Xxxxx
Xxxxx), Xxxxxxxx 2013, s. 78; Xxxxxxx/Xxxxx, s. 278; Xxxxx, s. 92; Tuor, Art. 513 N. 20; Dural/Öz, N. 576; Antalya, Mirastan Feragat Sözleşmesi, s. 222.
20 Dural, s. 231-232.
21 Dural, s. 232.
22 Xxxx Xxxxxxx/Xxxxxx Xxxxx/Xxxxxx Xxxxxxxx, Droit de successions, 2004, N. 379;
Xxxxxxxx Xxxxx, Art. 513-514 ZGB, in Commentaire du droit des successions (Hrsg. Xxxxxxx Xxxxxxxxx, Xxxxxxx Xxxxxxxx), Bern 2012, Art. 513 N. 18; Xxxxx Xxxxxx, La révocation des pactes successoraux en droit suisse, Lausanne 1957, s. 60; Xxxxxxx- er, N. 735 dpn 9; Xxxxxx, Droit successoral, s. 241; Tuor, Art. 513 N. 28; Xxxxxx, x. 71;
Xxxx, s. 273.
23 Bıçakçı, s. 85.
sözleşmeden sonra mirasbırakana karşı, çıkarılmayı gerektiren bir fiil işlemesi durumunda, mirasbırakan sözleşmeden dönmekte, feragat sözleşmesiyle yapılan tüm tasarruflar ortadan kalkmakta ve verdiği ivazları sebepsiz zenginleşme kuralları gereği talep edebilmektedir24.
Mirasçılıktan çıkarılma nedeniyle dönme hakkı, mirasbırakanın tek taraflı irade açıklamasıyla kullanılmaktadır. Bu iradenin açıklan- masıyla var olan bir hukuki duruma son verildiği için bozucu yenilik doğuran bir hakkın kullanılması söz konusu olmaktadır25.
2. Mirasçılıktan Çıkarma Nedeniyle Dönmenin Şartları
a. Mirasçılıktan çıkarma sebeplerinden birinin varlığı
TMK m. 546/f. II, tek taraflı dönme konusunda TMK m. 510’a gön- derme yapmaktadır. TMK m. 510’a göre, aşağıdaki sebepler mirasçı- lıktan çıkarma sebepleridir:
• Mirasçı, mirasbırakana veya mirasbırakanın yakınlarından birine karşı ağır bir suç işlemişse,
• Mirasçı, mirasbırakana veya mirasbırakanın ailesi üyelerine karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemişse”.
Mirasçılıktan çıkarma sebepleri, Türk Medeni Kanunu’nda cezai mirasçılıktan çıkarma ve koruyucu mirasçılıktan çıkarma olmak üze- re iki şekilde düzenlenmiştir. Cezai mirasçılıktan çıkarma, TMK m. 510’da düzenlenmiştir.
TMK m. 510/b. I hükmüne göre, mirasçının mirasbırakana veya onun yakınlarına karşı ağır bir suç işlemesi26, mirasçılıktan çıkarma se- bebi teşkil etmektedir27. Bu suç, bir sonuca ulaşmasa, teşebbüs halinde
24 Bıçakçı, s. 85; Xxxxx, Art. 513 N. 18; Xxxx, s. 273.
25 Xxx Xxxxxxxxxxx, ZGB Kommentar-Schweizerisches Zivilgesetzbuch (Hrs. Xxxxxxx
Xxxx Xxxxxxxxxxx, Xxxxx Xxxxx, Xxx Xxxxxxxxx, Xxxxxxx Xxxx), Zürich 2011, Art. 513 N. 7; Dural, s. 232.
26 Türk Medeni Kanunu, ağır bir suçun tanımını vermiş değildir. Ağır suçun ne ol-
duğunu belirlemek hâkime düşmektedir. Öztrak, s. 65.
27 Çubuklugil, suçun ağırlığının belirlenmesini gayet elastiki bir tabir sayesinde
hâkime bırakmasının ve onu ceza kanunu ile bağlı tutmamasının çok yerinde ve isabetli olduğunu belirtmektedir. Yazar, ceza kanununun ağır olarak kabul ettiği bazı suçların Türk Medeni Kanun yönünden de muhakkak ağır kabul edilmedi-
kalsa bile, gene bir mirasçılıktan çıkarma sebebidir28. Bu hususta ceza mahkemesince alınmış bir mahkûmiyet kararı bulunmasına da gerek yoktur, ağır bir suçun işlenmiş olması yeterlidir29. Ceza davasının za- manaşımına uğraması, mahkûmiyet kararı alınmış olup da ceza zama- naşımı veya failin bulunmamış olması, genel veya özel af nedenleriyle cezanın tamamen veya kısmen uygulanamamış olması ya da cezanın ertelenmiş olması da mirasçılıktan çıkarmaya engel değildir30.
TMK m. 510/b. II hükmüne göre, mirasçının mirasbırakana veya mirasbırakanın ailesi üyelerine31 karşı, aile hukukundan doğan yü- kümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemiş olması, diğer cezai mirasçılıktan çıkarma sebebini teşkil etmektedir. Aile görevlerinin ihlali kapsamına giren en önemli hal nafaka borcunun yerine getiril- memesidir32. Karı koca arasındaki sadakat borcunun ihlali, xxx xxxx ve çocuğun, aile çıkarlarının gerektirdiği ölçüde, karşılıklı olarak yar- dım ve saygı göstermelerini öngören TMK m. 322 hükmüne aykırılık bu bent kapsamındaki diğer mirasçılıktan çıkarma sebeplerine örnek olarak gösterilebilir33. Aile Hukukundan doğan yükümlülüklerin her ihlali değil, kusurun ağırlığı ve aile ilişkilerine yaptığı etkiye göre önemli ölçüde ihlali, mirasçılıktan çıkarma sebebi oluşturmaktadır34. Hâkim, önüne gelen davada aile hukukundan doğan yükümlülüklerin önemli ölçüde ihlal edilip edilmediğini, yükümlülüğe aykırı hareketin
ğini, diğer bazı suçların da Ceza Kanunu yönünden çok ağır kabul edilmemesine rağmen Türk Medeni Kanunu yönünden ağır yani aile bağlarını sarsan bir fiil olarak kabul edildiğini belirtmektedir. Xxxx Xxxxxxxxxx, “Mirastan Adi Iskatın Hukuki Mahiyeti ve Sebepleri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 7 S. 3-4 1950, s. 450.
28 Xxx Xxxxx, “Türk Hukukunda Xxxxxxxx Xxxxx ile İlgili Problemler-Mirastan Is-
kat”, Ankara Barosu Dergisi 1974, S. 3, s. 525; Xxxxxxxxxx, s. 447; Xxxx/Xxxxx, s. 233; Antalya, Miras Hukuku, s. 215.
29 Xxx Xxxxx Xxxxxx, “Miras Hakkından Iskat”, Ankara Barosu Dergisi, 1996/3, s.
347; Xxxx/Xxxxx, s. 233; Xxxxxx, s. 66; Xxxxx, s. 130; Antalya, Miras Hukuku, s. 215.
30 Yağcı, s. 131; Antalya, Miras Hukuku, s. 215; Xxxxxx, s. 347.
31 Mirasbırakanın kan bağıyla bağlı olduğu yakın kan hısımları (altsoyu, ana-babası,
kardeşleri) ile kan hısımları dışında kalan ve yapay nesep bağıyla bağlı olan evlat- lığı kural olarak TMK m. 510/b. II anlamında aile üyesi kavramına girmektedir. Mirasbırakanın eşi de mirasbırakanın aile üyesidir. Yağcı, s. 154; Xxxxxxxxxx, s. 455; Antalya, Miras Hukuku, s. 216.
32 Özuğur, s. 347; Antalya, Miras Hukuku, s. 216.
33 Öztrak, s. 68; Antalya, Miras Hukuku, s. 217; Xxxxx, s. 526; bu hususta daha ayrın-
tılı açıklamalar için bkz: Xxxxx, s. 218-304.
34 Antalya, Miras Hukuku, s. 217.
mirasbırakan ile mirasçı arasındaki var olması gereken yakın bağla- rı ortadan kaldırmaya yetecek ağırlıkta bir davranış olup olmadığı- na bakarak belirleyecektir35. Hâkim, davranışın ağırlığını belirlerken, toplumda mevcut olan anlayışı, ailenin toplumsal ve ekonomik du- rumunu, mirasbırakan ve mirasçılıktan çıkarılanın şahsi özelliklerini de dikkate almalıdır36. Hâkim, yükümlülüklerin ifasındaki kusurun ağırlığını takdir ederken birlikte kusurun olup olmadığını da araştır- maktadır. Eğer yükümlülüklerin yerine getirilmemesi mirasbırakanın bir kusuru veya düşmanca bir hareketinin sonucu ise, miras sözleşme- sinden dönme söz konusu olmamalıdır37.
TMK m. 510’da, mirasçılıktan çıkarma sebebi oluşturacak bir fii- lin mirasbırakanın kendisine veya yakınlarına38 karşı işlenmesi koşu- lu aranmıştır. Söz konusu fiilin yalnızca mirasbırakana karşı işlenmesi koşulunu arayan TMK m. 546/f. II hükmünün, mirasçılıktan çıkarma nedeni olan davranışın mirasbırakanın yakınlarından birine karşı işlen- miş olması durumunda uygulama alanı bulup bulmayacağı tartışmalı- dır39. Doktrinde bir görüş40, bu hükmün dar yorumlanması gerektiğini, bu yüzden ancak mirasbırakana karşı mirasçılıktan çıkarma nedeni olan davranışın işlenmesi durumunda TMK m. 546/f. II hükmünün uy- gulanabileceğini ileri sürmektedir. Bu görüşü savunanlardan Xxxxx’x göre41, madde metninde açık bir şekilde mirasbırakana karşı mirasçı-
35 Öztrak, s. 70; Xxxxxxxxxx, s. 460.
36 Öztrak, s. 70-71; Xxxxxxxxxx, s. 460.
37 Çubuklugil, s. 462.
38 “Mağdurun mirasbırakanın yakını olup olmadığının tespitinde kıstas olarak mi-
rasbırakanın onun hakkında beslediği muhabbet, şefkat, sevgi, saygı, takdir ve bağlılık dereceleri dikkate alınır. Mağdur ile mirasbırakan arasındaki bu bağlılık derecelerinin niteliği ve yakınlığı, psikolojik bir nitelik arzettiğinden, kanun mağ- durun mirasbırakanın yakını olup olmadığının serbestçe tayinini hâkime bırak- mıştır”. Çubuklugil, s. 451.
39 Xxxxx Xxxxxxxx/Xxxxxxxxxx Xxxxxx, Xxxxx Xxxxxx, Xxxxxxxx 0000, s. 120; Öz-
xxx, x. 93.
40 Xxxxxx Xxxxxx, Das Xxxxxxxx Erste Abteilung: Die Erben (Art. 457-536), Zürich
1959; Art. 513 N. 8; Xxxxx Xxxxxxx, Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi (Yayınlan- mamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2008, s. 103; Xxxxx Xxxxxx, Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Das Xxxxxxxx, Band III. 1.Abteilung, Die Erben, 1. Teilband, Die gesetzlichen Erben, Die Verfügungen von Todes wegen, 1. Teil, Die Verfügung- sfahigkeit Die Verfügungsfreiheit Die Verfügungsarten Die Verfügungsformen Art. 457-516 ZGB, Bern 2009, Art. 513 N. 9; Xxxxxxx/Leuba/Xxxxxxxx, N. 379; Xxxx- xxxxx, N. 735a; Xxxxx, s. 94; BSK ZGB II-Breitschmid, Art. 513 N. 10; Xxxxxx, Droit successoral, s. 241; Xxxxx, Art. 513 N. 19; Öztan, s. 229; Gönensay/Birsen, s. 120;
Badertscher, Art. 513 N. 7.
41 Özbey, s. 94.
lıktan çıkarma sebeplerinden birini oluşturan bir fiilin işlenmesi halin- de sözleşmeden dönülebileceğinden bahsedilmektedir. TMK m. 546/f. II’de yalnızca sebepler bakımından TMK m. 510’a atıfta bulunulmak- tadır. Yoksa fiilin muhatabı bakımından bir atıf söz konusu değildir42.
Buna karşılık diğer bir görüş43, davranışın mirasbırakanın yakınına karşı da işlenmesi durumunda TMK m. 546/f. II hükmünün uygulan- masına engel bir durum bulunmadığını savunmaktadır. Bir yabancı olan miras sözleşmesinin karşı tarafını veya lehtarını, yakın aile üyesi olan yasal mirasçılardan daha fazla korumaya gerek bulunmamak- tadır44. Bu görüşü savunanlardan Xxxxxxxx’x göre45, miras sözleşmesi normal bir sözleşme değildir ve bu sözleşme mirasbırakan ile lehine tasarruf yapılan arasında karşılıklı bir güven ilişkisi öngören kişisel bir bağ yaratmaktadır. Taraflar arasındaki bu güven ilişkisinin zarar gör- mesi yaptırımsız kalmamalıdır. Yazara göre, lehine tasarruf yapılan saklı paylı bir mirasçı olduğu durumda aksi görüşün benimsenmesi hiç de arzu edilmeyen sonuçlar doğmasına yol açacaktır. Saklı paylı mirasçı, böyle bir fiilden dolayı suçlu bulunduğu saklı payı bakımın- dan mirasçılıktan çıkarılabilecek ama miras sözleşmesi ile kendisine verilmiş paylar bakımından böyle bir durum söz konusu olmayacaktır.
Yine Serozan46, TMK m. 546’ya dayanarak sözleşmeden dönebil- mek için “akdi” saklı pay sahibinin bu tür davranış yükümüne aykırı hareketinin doğrudan doğruya mirasbırakana karşı yapılmış bulun- masının şart olduğunu, bir kan hısmı veya eş olan yasal saklı pay hak- kı sahibinden mirasbırakana veya onun yakınlarına karşı beklenen ölçüde bir sadakatin “akdi” saklı pay sahibinden beklenemeyeceğini, bununla birlikte böyle bir davranışın sözleşme tarafları arasındaki gü- ven bağlılığını kökünden sarsıp miras sözleşmesinin güven temelini çökertici ağırlık taşıdığını belirtmektedir.
42 Özbey, s. 94.
43 Xxxxx Xxxxxxxxxxxxxxxxx, Miras Hukuku, İstanbul 1987, s. 243 dpn. 5; Xxxxxxx
Xxxxx Belgesay, Türk Kanunu Medenisi Şerhi Üçüncü Kitap Miras, İstanbul 1952,
s. 89; Xxxxx Xxxxxxxxxxxxxxxxx, Miras Hukukuna Giriş Genel Bilgiler ve Birinci Kısım, İstanbul 1966; s. 167-168 dpn. 5; Xxxx, s. 90; Tuor, Art. 513 N. 22; Xxxxxxxxx,
s. 126; İnan/Ertaş/Albaş, s. 204; Xxxx/Xxxxx, s. 180; Xxxxxxxx, s. 91; Xxxxxx, s. 77- 78; Dural, s. 238; Xxxx, s. 259.
44 Yağcı, s. 80; Tuor, Art. 513 N. 22.
45 Xxxxxxxx, s. 91.
46 Xxxx Xxxxxxx, Sözleşmeden Dönme, İstanbul 2007, s. 312.
Yukarıdaki görüşlerden hangisinin geçerli olabileceğini bulmak için TMK m. 546/f. II hükmü yol gösterici olmakla beraber, hükmün amacının da göz önüne alınması gerekmektedir. TMK m. 546/f. II’de yalnızca mirasbırakana karşı işlenen bir fiil sonucunda sözleşmeden dönülebilmesinin mümkün olduğu belirtilmiştir. Bununla birlik- te mirasbırakanın yakınlarına karşı bir fiilin işlenmesi durumunda miras sözleşmesinden dönülemeyeceğini kabul etmek mümkün de- ğildir. Mirasbırakan ile lehine tasarruf yapılan arasında miras söz- leşmesinin yapılmasıyla karşılıklı bir güven ilişkisi oluşmaktadır. Mi- rasbırakanın yakınlarından birine karşı lehine tasarruf yapılan kişi tarafından bir fiil işlenmesi durumunda da mirasbırakanın bundan dolaylı olarak etkilenmesi ve güven ilişkisinin zedelenmesi söz konu- su olmaktadır. Ayrıca mirasbırakan ile arasında hısımlık bağı bulun- mayan lehine tasarruf yapılan kişinin TMK m. 546/f. II hükmünün dar yorumlanması sonucu, mirasbırakanın saklı paylı mirasçıların- dan daha fazla korunmasını gerektiren bir neden de bulunmamakta- dır47. Bu durumda mirasbırakan tek taraflı olarak miras sözleşmesin- den dönebilmelidir.
TMK m. 513’te, koruyucu mirasçılıktan çıkarma sebebi olan borç ödemeden aciz sebebiyle mirastan çıkarma düzenlenmiştir. Bu hükme göre, mirasbırakan ödeme güçsüzlüğü çeken altsoyunu saklı payının yarısı için mirasçılıktan çıkarabilmektedir. Bir görüşe göre48, lehine tasarrufta bulunulanın ödeme kabiliyetinin bulunmamasından do- layı miras sözleşmesinden dönülmesi durumunda TMK m. 546/f. II hükmünün uygulanması mümkün değildir. Çünkü miras sözleşme- si taraflar arasında olup, sözleşmeye taraf olanın altsoyu kural olarak sözleşmeden yararlanmamaktadır49.
Buna karşılık diğer bir görüş50, TMK m. 513 hükmüne giren du- rumlarda da miras sözleşmesinden tek taraflı olarak dönülebileceğini savunmaktadır. Bu görüşü savunan yazarlardan biri xxxx Xxxxxx, mi-
47 Dural/Öz, N. 581; Xxxxx, s. 80.
48 Xxxxxxxxx, X. 000x; Xxxxxx, Droit successoral, s. 241; Xxxxx, s. 95; ivazsız feragat
sözleşmesinde bu şekilde bir dönme hakkının tanınmasında aile çıkarı olabileceği yönünde bkz: BSK ZGB II-Breitschmid, Art. 513 N. 10; aciz sebebiyle çıkarmanın gerek İsviçre gerekse Türkiye’de uygulaması olmadığı için buna dair kanun hü- kümlerinin ölü birer hüküm olduğu yönünde bkz: Xxxx/Erman, s. 180.
49 Xxxxx, s. 95.
50 Xxxxxxxx, s. 92; Xxxxxx, s.72; tam olarak belirtmese de bu yönde: Xxxxx, s. 239.
ras sözleşmesi tarafının mirasbırakanın alt soyu olması durumunda mirasbırakanın TMK m. 513 hükmüne dayalı olarak miras sözleşme- sinden tek taraflı olarak dönebileceğini ileri sürmektedir51. Gauthier52 ise, bu hususta bir ayrıma gidilmesi gerektiğini, eğer mirasçılıktan çıkarılacak kimse, mirasbırakanın mirasçısı ise borç ödemeden aciz sebebine dayanılarak miras sözleşmesinden dönülmesinin mümkün olduğunu ileri sürmektedir.
Kanaatimizce, ikinci görüşe katılmak mümkün değildir. Kanun- koyucu, mirasçılıktan çıkarma nedeniyle hangi durumlarda miras söz- leşmesinden tek taraflı olarak dönülebileceğini TMK m. 546/f. II’de açıkça belirtmiştir. Bu durumları yorum yoluyla genişleterek TMK m. 513 hükmüne giren durumlarda da miras sözleşmesinden tek taraflı olarak dönmek imkânı bulunmamaktadır.
Miras sözleşmesinde üçüncü bir kişi lehine ölüme bağlı tasarruf- ta bulunulmuş ise, bu durumda mirasçılıktan çıkarma sebeplerinden birinin varlığı, üçüncü kişinin şahsında aranacaktır53. Miras sözleşme- sinin karşı tarafını oluşturan kişinin mirasçılıktan çıkarma sebeple- rinden birini gerçekleştirmesi, mirasbırakanın miras sözleşmesinden dönmesi için yeterli olmayacaktır54.
b. Ehliyet
Mirasçılıktan çıkarma sebebine dayanarak miras sözleşmesinden dönme hakkı yalnızca mirasbırakana tanınmıştır55. Mirasbırakanın sa- hip olduğu bu hak bütün ölüme bağlı tasarruflar gibi kişiye bağlı bir haktır ve mirasbırakanın ölümü ile sona ermektedir56.
Mirasbırakanın mirasçılıktan çıkarma sebebinin varlığına daya- narak miras sözleşmesinden dönebilmesi için vasiyetname yapılırken aranan şartların dönme beyanında bulunurken de aranması gerek- mektedir57. Miras sözleşmesi yapabilmek için ergin olmak şartı aran- dığından, dönme anında mirasbırakanın ergin olması gerekmektedir.
51 Öztrak, s. 72-73.
52 Xxxxxxxx, s. 92.
53 Çınar, s. 223; Antalya, Miras Hukuku, s. 168; Xxxxxx, s. 75; Xxxx, Xxx. 513 N. 21.
54 Çınar, s. 224.
55 Öztrak, s. 62; Xxxxx, s. 78 dpn. 200; Özuğur, s. 347.
56 Özbey, s. 95; Xxxxx, s. 79.
57 Çınar, s. 224; Xxxxxx, s. 80; Dural, s. 240; Xxxxx, s. 78 dpn. 200; Dural/Öz, N. 582.
Miras sözleşmesi yaptıktan sonra kısıtlanan kimse, ayırt etme gücüne sahip olması şartıyla miras sözleşmesinden dönebilir58.
c. Şekil
Mirasçılıktan çıkarma nedeniyle sözleşmeden dönebilmek için vasiyetnameler için öngörülen şekil şartlarından birine uyma gerek- mektedir (TMK m. 546/f. III)59. Bu durumda dönme beyanı elyazısı ile vasiyetname, resmi vasiyetname ve şartları varsa sözlü vasiyet şekline bürünmedikçe geçerli olmayacaktır60. Miras sözleşmesine bir hüküm koyularak da miras sözleşmesinden dönülmesi mümkündür61. Eğer miras sözleşmesi ivazlı olarak yapılmışsa sözleşmenin karşı tarafına sözleşmeden dönüldüğünün bildirilmesi gerekmektedir62. Bu bildiri- min vasiyet şeklinde yapılmasına gerek bulunmamaktadır63. Bu bil- dirim yapılmamış olsa bile, miras sözleşmesinden dönme geçerlidir. Bildirimde bulunmayan taraf, varsa diğer tarafın bildirimde bulunul- mamasından doğan zararlarını tazmin etmelidir64.
Şekle uyulmadığı takdirde yapılan dönme geçersizdir65. Piotet, ka- nunda bu şekilde sözleşmeden dönmenin kararlaştırılmış olmasının talihsiz olduğunu belirtmektedir. Xxxxx’x göre, ivazlı miras sözleş- mesinde sözleşme tarafının tasarrufta bulunan tarafından sözleşme- den dönüldüğünden haberdar olmamasını hiçbir şekilde kabul etmek
58 Öztrak, s. 80; Dural/Öz, N. 582.
59 Xxxxxx Xxxxxxx, Miras Hukuku Dersleri Mirasçılar-Ölüme Bağlı Tasarruflar-Mi-
rasın İntikali (Geçmesi), İstanbul 1985, s. 133; Xxxxxxx Xxxx Xxxxxxx, Xxxxx Xx- xxxx, Xxxxxx 0000, s. 70; Xxxxx Xxxxx, Miras Hukuku Dersleri, İstanbul 2002, s. 63; Xxxxx, x. 224; Xxxxx, s. 78 dpn. 200; Weimar, Art. 513 N. 11; Xxxxxxxx/Birsen, s. 120; Öztan, s. 229; Xxxxx, Art. 513 N. 20; Xxxxxxxxx, N. 736a; Xxxxxxxx, s. 90; Xxxxx, s. 88; Xxxxxxxxx Xxxxxxxx-Xxxxxxxx, Kommentar ZGB Art. 513-514, Handkommen- tar zum Schweizer Privatrecht, Xxxxxxxx (Herausgeber. Xxxxx Xxxxxxxxxxx-Ale- xxxxxx Xxxx-Jungo), Zürich 2012, Art. 513 N. 4; Xxxx, s. 90; Arbek, s. 52; Ko- cayusufpaşaoğlu, Xxxxx Xxxxxx, s. 243; Xxxxxxxxx, s. 127; Xxxx-Xxxxx/Xxxxxx/ Xxxxxxxx/Xxxx, s. 684; bu hususta bir Federal Mahkeme kararı için bkz: BGE 64 II 338 (xxx.xxxx.xx).
60 İnan/Ertaş/Albaş, s. 205; Xxxxxx, s. 63; Tuor, Art. 513 N. 25; Xxxxxx, Art. 513 N. 10;
Xxxx, s. 258.
61 Öztrak, s. 83.
62 BSK ZGB II-Breitschmid, Art. 513 N. 9; Weimar, Art. 513 N. 12; Xxxxx, Art. 513 N. 22;
Xxxx-Xxxxx/Xxxxxx/Xxxxxxxx/Xxxx, s. 684; Hrubesch-Millauer, Art. 513 N. 4.
63 Serozan/Xxxxx, s. 278; BSK ZGB II-Breitschmid, Art. 513 N. 9.
64 Weimar, Art. 513 N. 12; Xxxxx, Art. 513 N. 22.
65 Weimar, Art. 513 N. 11.
mümkün değildir66. Xxxxx, miras sözleşmesinden vasiyet yolu ile dön- me yerine böyle bir sözleşmede karşı tarafa bildirim yoluyla sözleşme- den dönülmesini önermektedir67. Kanunda öngörülen şekillerden biri- ne uyulmadığı takdirde ölüme bağlı tasarruf kendiliğinden hükümsüz olmamaktadır. Ölüme bağlı tasarrufun iptal edilmesinde menfaati bu- lunan bir kişi tarafından ileri sürülmüş ve mahkeme hükmü ile geçer- siz olduklarına karar verilmedikçe şekle uyulmadan yapılan işlemdeki tasarruflar geçerliliğini korumaktadır68.
Miras sözleşmesinden dönme iradesinin, yapılan vasiyetnamede açık olarak belirtilmesine gerek yoktur69. Vasiyetnamede yoruma esas olacak dayanak noktaları bulunmak şartıyla dönme iradesinin bulun- duğuna yorum yolu ile varmak mümkündür70.
Mirasçılıktan çıkarma nedeninin dönme beyanında belirtilmesi gerekip gerekmediği tartışmalıdır. Doktrinde bir görüş71, bu soruya olumlu cevap vermektedir. Bu görüşü savunan yazarlardan Xxxxxxxx, ölüme bağlı tasarrufta bulunanın vasiyetname şeklinde düzenlendi- ği senette, sözleşmenin diğer tarafını sözleşme ile sağladığı menfaat- lerden yoksun bıraktığını açıkça beyan etmesi gerektiği fikrindedir72. Bu durumda diğer taraf mahkemeye başvurarak vasiyetnamenin ip- talini isteyebilir73. Mirasçılıktan çıkarma nedeninin belirtilmiş olma- sı, hâkime dönme beyanının uygun bir şekilde yapılıp yapılmadığını kontrol etme imkânı sağlayacaktır74. Diğer bir görüşe göre75 ise, miras- çılıktan çıkarma nedeni ile sözleşmeden dönülürken çıkarma sebebi- nin belirtilmesine gerek bulunmamaktadır. Bu görüş, TMK m. 546/f. III’te belirtilen şekil koşulunun geniş yorumlanmaması gerektiği fik- rindedir76. Böyle bir belirtmenin yapılmaması, mirasçılıktan çıkarma sebebiyle sözleşmeden dönmeyi geçersiz kılmamaktadır. Çünkü TMK
66 Piotet, Droit successoral, s. 241; aynı xxxxx Xxxxx, s. 242.
67 Aynı yönde bkz: Xxxxxxx, s. 313.
68 Öztrak, s. 63 dpn. 26.
69 Hrubesch-Millauer, Art. 513 N. 4; Dural/Öz, N. 585; Xxxxxx, Art. 513 N. 10.
70 Dural, s. 243.
71 Xxxx/Xxxxx, s. 179; Xxxxx, s. 224; Dural/Öz, N. 585; Xxxxxx, Art. 513 N. 10; Xxxx,
s. 258.
72 Belgesay, s. 90.
73 Belgesay, s. 90.
74 Öztrak, s. 85; Xxxxxx, Art. 513 N. 10; Dural/Öz, N. 585.
75 Xxxxx, Art. 513 N. 21; Tuor, Art. 513 N. 26.
76 Tuor, Art. 513 N. 26.
m. 546/ f. II, yalnızca mirasçılıktan çıkarma nedeninden bahsetmekte, bu sebebin bildirilmesini aramamaktadır77.
Birinci görüşün kabul edilmesi daha uygun olacaktır. Mirasçılık- tan çıkarma nedeninin dönmeye ilişkin vasiyetnamede gösterilmesi, ileri sürülen sebebin mirasçılıktan çıkarma sebebi olup olmadığının hâkim tarafından kolayca kontrol edilmesini sağlayacak ve bu hususta meydana gelebilecek ihtilafları engellemiş olacaktır.
Mirasçılıktan çıkarma sebebinin varlığına dayanılarak miras söz- leşmesinden dönmeye ilişkin beyanın miras sözleşmesinden sonra yapılması gerekmektedir78. Miras sözleşmesinin yapılmasından önce mirasçılıktan çıkarma sebebinin bulunması ve bunu mirasbırakanın biliyor olması, af anlamına geleceğinden sözleşmeden dönme hakkı- nın kullanılması mümkün değildir79.
Mirasbırakan, miras sözleşmesinin yapıldığı sırada mirasçılıktan çıkarma nedeninin var olmasına rağmen bundan haberdar değilse, TMK m. 546/f. II’ye başvurması mümkün değildir80. Buna karşılık, mirasbırakan her zaman hata veya hile sebebiyle miras sözleşmesinin iptal edilmesini isteyebilir81. Mirasbırakan, hata veya hileyi öğrenme- sinden itibaren bir yıl içinde miras sözleşmesini iptal edebilir.
3. Mirasçılıktan Çıkarma Sebeplerinden Birinin Varlığına Dayanılarak Dönmenin Sonuçları
Mirasçılıktan çıkarma nedenlerinden birine dayanılarak dönülme- si durumunda mirasbırakanın aksine bir tasarrufu olmadıkça ortadan kalkan tasarrufların yerine yasal mirasçılık hükümleri uygulanır82.
Miras sözleşmesinde başka tasarruflar da varsa, miras sözleşme- sinden dönme yalnızca mirastan çıkarmayı gerektiren fiili işleyen kişi
77 Xxxxxxxxx, N. 735b.
00 Xxxx-Xxxxx/Xxxxxx/Xxxxxxxx/Xxxx, s. 684; Xxxxxx, Droit successoral, s. 241;
Weimar, Art. 513 N. 10; Tuor, Art. 513 N. 21; Xxxxxx, s. 79; Öztan, s. 229; Gönen-
say/Xxxxxx, s. 120; Xxxxxx, Art. 513 N. 8; Xxxxxxxxxxx, Art. 513 N. 7; Xxxx, s. 258;
Yağcı, s. 79.
79 Öztrak, s. 79; Xxxxx, s. 92; Dural, s. 234.
80 Öztrak, s. 79.
81 Escher, Art. 513 N. 8; Hrubesch-Millauer, Art. 513 N. 3; Tuor, Art. 513 N. 21; Ba-
xxxxxxxxx, Art. 513 N. 7.
82 Dural/Öz, N. 586; Tuor, Art. 513 N. 27.
yararına olan tasarrufları ortadan kaldırır, diğer tasarruflar yönünden miras sözleşmesi geçerliliğini korumaya devam etmektedir83.
İki taraflı miras sözleşmelerinde, taraflar birbirleri yararına tasar- rufta bulunuyorlarsa, kural olarak arada bağlantının bulunması sonu- cu, karşı tarafın da mirasçılıktan çıkaran kişi yararına yaptığı tasar- ruflar ortadan kalkar84. Aksinin kararlaştırılması mümkündür. Kısmi dönme ya da mirasçılıktan çıkarma söz konusu ise, yalnızca mirasçı- lıktan çıkarmaya konu olan tasarruflar ile bağlantısı olan tasarruflar sona erer85. Zira hem tam hem kısmi dönme sonucu, diğer tarafın ta- sarrufunun sebebi de ortadan kalkmıştır86.
Mirasbırakan, miras sözleşmesinden dönmesinden dolayı tazmi- nat ödemekle yükümlü değildir87. Mirasçılıktan çıkarma nedenine da- yanarak sözleşmeden dönen taraf, diğer taraftan aldığı şeyi sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre iade etmeye mecburdur88. Ancak dön- me mirasbırakanın ölümünden sonra hüküm ifade edeceği için, bu ta- lebin mirasçılara karşı ileri sürülmesi söz konusu olacaktır. İvaz henüz ifa edilmemişse, mirasbırakan ya da mirasçılarının bunu talep etmeleri mümkün değildir89.
B. Sağlararası İvaz (Karşılık) Borcunun Yerine Getirilmemesi Sebebiyle Dönme
1. Genel olarak
TMK m. 547’ye göre, “Miras sözleşmesi gereğince sağlararası edimleri isteme hakkı bulunan taraf, bu edimlerin sözleşmeye uygun olarak yerine getirilmemesi veya güvenceye bağlanmaması halinde borçlar hukuku kuralları uyarınca sözleşmeden dönebilir”90.
83 Dural/Öz, N. 587; Tuor, Art. 513 N. 24; Dural, s. 245; Xxxxx, s. 101; Piotet, Droit
successoral, s. 242; Xxxxx, s. 224; Xxxxxx, s. 89; Xxxxxx, Art. 513 N. 12.
84 Piotet, Droit successoral, s. 242; Dural/Öz, N. 589; Xxxxxx, s. 89.
85 Çınar, s. 224.
86 Dural, s. 245.
87 İnan/Ertaş/Albaş, s. 205; Gönensay/Birsen, s. 120.
88 Belgesay, s. 90; İnan/Ertaş/Albaş, s. 205; Xxxxx, s. 224; Dural/Öz, N. 588.
89 Dural/Öz, N. 588.
90 TMK x. 000’xx Xxxxxxx Medeni Kanunu’ndaki karşılığı olan m. 514’ün Almanca
ve Fransızca metinleri arasında farklılıklar mevcuttur. Fransızca metinde, olumlu zararın tazminine imkân tanıyan “feshedebilir” (résilier) ibaresini kullanılmışken, hükmün Almanca metninde borçlu temerrüdü halinde alacaklıya sözleşmeden
Kanun koyucu, madde metninde Borçlar Hukuku hükümlerine yaptığı yollama ile miras sözleşmelerini iki tarafa borç yükleyen sözleş- meler olarak kabul etmiştir91. Çünkü madde metninde bahsedilen TBK
m. 123-125 hükümleri, iki tarafa borç yükleyen sözleşmelerde borçlu temerrüdü ve sonuçlarını düzenleyen hükümlerdir. Bununla birlikte, miras sözleşmeleri tam anlamıyla iki tarafa borç yükleyen sözleşme- ler değildir92. Gerçek anlamda iki tarafa borç yükleyen sözleşmeden bahsedebilmek için tarafların her ikisinin karşılıklı edim yükümlülü- ğü altında olmaları ve bu edimler arasında bir değiş tokuş ilişkisinin bulunması gerekmektedir93. Miras sözleşmelerinde bu anlamda bir karşılıklılık ilişkisi bulunmamaktadır94. Buna rağmen kanun koyucu basitliği ve uygulamada kolaylığı sağlama amacı ile bu sözleşmeleri de iki tarafa borç yükleyen sözleşmelere benzetmiştir95.
İki tarafa borç yükleyen miras sözleşmesinin sıklıkla rastlanılan örneği Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenmiş olan ölünceye kadar bakma sözleşmesidir. Bu sözleşme ile mirasbırakan ölüme bağlı tasar- rufta bulunmakta, diğer taraf da bakım yükümlülüğü altına girmek- tedir. Diğer tarafın borçlandığı edim sağlıkta hüküm ve sonuç doğur- maktadır96.
Miras sözleşmesinde taraflardan biri diğerine veya üçüncü bir ki- şiye hayatta iken bir edimin ifasını borçlanmış olabilir. Yükümlülük altına giren mirasbırakan veya diğer taraf bu yükümlülüğünü ifa et- memişse, karşılıklı edimleri içeren akitlerde taraflardan birinin edimi ifa etmemesinin hukuki sonuçları meydana gelmektedir97. TMK m. 547, eğer sağlararası ivaz borcu ifa edilmemiş veya bu borç için temi- nat gösterilmemişse, sağlararası ivazı talep etmeye yetkili olan tarafa, sözleşmeden tek taraflı dönme olanağı tanımaktadır98.
dönme ve menfi zararı talep etme imkânı tanıyan “dönme” (Rückritt) ibaresi kul- lanılmıştır.
91 Xxxxxxx/Leuba/Xxxxxxxx, N. 381.
92 Bıçakçı, s. 88; Xxxxxxx, s. 258; Kocayusufpaşaoğlu, Xxxxx Xxxxxx, s. 244; Xxxxxxxx,
s. 105.
93 Dural, s. 247.
94 Kocayusufpaşaoğlu, Xxxxx Xxxxxx, s. 244; Xxxxxxxx, s. 105; Tuor, Art. 514 N. 2.
95 Kocayusufpaşaoğlu, Xxxxx Xxxxxx, s. 245; Dural/Öz, N. 592; Bıçakçı, s. 88; bu
hususta daha ayrıntılı açıklamalar için bkz: Xxxxxxxx, s. 106-113.
96 Xxxxxxxxx, s. 128.
97 İnan/Ertaş/Albaş, s. 205.
98 Xxxxxxxx, s. 113.
2. Sağlararası İvaz Borcunun Yerine Getirilmemesi Nedeniyle Dönme Hakkının Şartları
Olumlu miras sözleşmelerinde, dönme hakkı sağlararası ivazın alacaklısı olduğu için mirasbırakana aittir99. Mirastan feragat sözleş- melerinde ise ivazın yerine getirilmemesi sebebiyle dönme hakkı sa- hibi, mirastan feragat edendir100. Mirasbırakanın sahip olduğu dönme hakkı kişiye bağlı bir haktır101 ve mirasbırakanın bu hakkını bizzat kendisinin kullanması gerekmektedir102. Mirasbırakanın sınırlı ehliyet- siz olması durumunda da hakkı yine kendisi kullanacaktır103.
Dönme beyanında bulunulabilmesi için bir edimin borçlanılmış olması104, bu edimin sözleşmede kararlaştırılan şekilde105 veya Borçlar Kanunu hükümlerine göre ifa edilmemesi106 ve hiçbir teminatın sağ- lanmamış olması gerekmektedir107. Edimin konusu, para, alacak hak- ları, taşınır veya taşınmaz mallar olabilir108.
Mirasbırakanın miras sözleşmesini sona erdiren beyanı, bozucu yenilik doğuran bir hak niteliği taşımaktadır109. Sözleşmeden dönmeye ilişkin beyan, hiçbir şekle tabi değildir110. Olumlu miras sözleşmesin-
99 Xxxxxx X. Xxxxxxxxxx, Der Ehe-und Erbvertrag-Dogmatischer Grundlage für die
Praxis, Zürich 2012, N. 493; Xxxxxxxxx, N. 736b; Xxxxxxxxx Xxxxxxxx-Xxxxxxxx, Vorbehaltsklauseln im Erbvertrag- ein Widerspruch?, Successio- Zeitschrift für Xxxxxxxx, 2010, s. 6; BSK ZGB II-Breitschmid, Art. 514 N. 5; Hrubesch-Xxxxxxxx,
Art. 514 N. 2; Antalya, Mirastan Feragat Sözleşmesi, s. 224-25; Xxxxx, Art. 514 N. 1;
Tuor, Art. 514 N. 5; Xxxxxxx/Leuba/Xxxxxxxx, N. 380; Xxxxx, s. 225; Antalya, Miras
Hukuku, s. 168; Dural/Öz, N. 595.
100 Dural, s. 253-254; Xxxxxxxxx, N. 736b; Xxxxx, s. 225; Tuor, Art. 514 N. 5; Xxxxxxx/
Leuba/Xxxxxxxx, N. 380; Hrubesch-Millauer, Art. 514 N. 2; Xxxxxx, x. 102; BSK ZGB II-Breitschmid, Art. 514 N. 5; Xxxxx, Art. 514 N. 1; Antalya, Mirastan Feragat Söz- leşmesi, s. 224; Xxxx, s. 274; Xxxxxxxxxx, N. 498; Xxxxxx, s. 68.
101 Mirasçıların külli halefiyet yoluyla mirasbırakanın bu hakkını ileri sürebileceği
yolundaki görüş için bkz: BSK ZGB II-Breitschmid, Art. 514 N. 5.
102 Özbey, s. 100.
103 Özbey, s. 100; Dural/Öz, N. 595.
104 Escher, Art. 514 N. 2; Xxxxx, s. 63; Weimar, Art. 514 N. 5.
000 Xxxx, Xxx. 000 X. 8; Xxxxx, s. 63; Weimar, Art. 514 N. 6; Xxxxxx, s. 68; Xxxxxxxxxxx,
Art. 514 N. 6.
106 Badertscher, Art. 514 N. 6; Weimar, Art. 514 N. 6; Tuor, Art. 514 N. 8; Xxxxxx, s. 68.
107 Xxxxx, Art. 514 N. 5; Tuor, Art. 514 N. 9.
000 Xxxx, Xxx. 000 X. 5.
109 Bıçakçı, s. 91; Xxxxx, s. 225; Xxxxx, Art. 514 N. 11; Xxxxx, s. 248; Escher, Art. 514 N.
3; Xxxxxxxxxxx, Art. 514 N. 4; Dural/Öz, N. 593.
110 Xxxxxxxxx, N. 737b; Weimar, Art. 514 N. 9; Xxxxxx, s. 69; Xxxxxx, Xxx. 514 N. 3; BSK
ZGB II-Breitschmid, Art. 514 N. 2; Xxxxx, s. 225; Kocayusufpaşaoğlu, Xxxxx Xxxx-
de, tasarrufta bulunan vasiyetname düzenlemek zorunda kalmaksızın sözleşmeden dönebilmektedir111. Mirasbırakan ya da mirastan feragat eden, karşı edimin yerine getirilmemesi sebebiyle sözleşmeden dön- mekten isterse, dönmeye ilişkin beyanın karşı tarafa varması yeterli olacaktır112. TMK m. 547’de yer alan borçlar hukuku kurallarına ilişkin atıf, vasiyetname için aranan şekil kurallarına uyulması gerekmeden dönme beyanının yapılabileceği anlamına gelmektedir.
Edimi ifa ile yükümlü olan temerrüde düşmüş olmalı113 ve kendi- sine aynen ifa için süre verilmiş olmalıdır114. Mirasbırakan mirasçıdan edimlerin yerine getirilmesini talep etmeli veya bunların güvenceye bağlanmasını istemelidir115. Buna rağmen borçlu tarafından ifa edil- memişse, mirasbırakan TBK m. 125’te düzenlenmiş seçimlik haklara başvurabilir116:
Mirasbırakan mirasçıya karşı temerrüt nedeniyle ihtar çekmeli veya ihtar yerine geçen bir durum bulunmalıdır117.
Sağlararası ivaz borcu altına giren taraf veya mirasbırakan, borcun ifa edileceğine ilişkin yeterli teminat göstererek, diğer tarafın sözleş- meden dönmesini engelleyebilmektedir118.
ku, s. 245; Xxxxx, Art. 514 N. 11; Kocayusufpaşaoğlu, Xxxxx Xxxxxxxx Xxxxx, s. 169; Antalya, Mirastan Feragat Sözleşmesi, s. 225.
111 Xxxxxxxxx, N. 737b; Xxxx, Art. 514 N. 14; Xxxxxx, Art. 514 N. 3; Gönensay/Birsen, s.
121.
112 Çınar, s. 225; Dural, s. 248; Xxxxxx, s. 68; Antalya, Mirastan Feragat Sözleşmesi, s.
225; Xxxxxxxxxx, N. 499; Weimar, Art. 514 N. 9.
113 Xxxxxxxxx, s. 128; Weimar, Art. 514 N. 6; Tuor, Art. 514 N. 10; Xxxxxxxxxx, N. 500;
Çınar, s. 225; BSK ZGB II-Breitschmid, Art. 514 N. 4; Xxxxx, s. 98; Antalya, Miras- tan Feragat Sözleşmesi, s. 226; Xxxxxx, Art. 514 N. 3; Xxxxxxxxxxx, Art. 514 N. 6.
Edimin imkânsızlaşması veya gereği gibi yerine getirilmemesi durumlarında da TMK
m. 547’in uygulanması gerektiğini savunan görüş için bkz: Xxxxxxx, s. 259; Steina- uer, N. 737; Xxxxxxx/Xxxxx, s. 279; Dural/Öz, N. 598; Xxxxxxx/Leuba/Xxxxxxxx, N. 381; Hrubesch-Millauer, Vorbehaltklauseln, s. 7.
114 Bıçakçı, s. 91; Xxxxxxx, s. 134; Xxxxxxxxx, s. 129; Xxxxx, s. 225; Xxxxx, s. 88; İnan/
Ertaş/Albaş, s. 205; Xxxxxxxxx, N. 737a; BSK ZGB II-Breitschmid, Art. 514 N. 4; Xxxxxxxxxxx, Art. 514 N. 6; Xxxxx, Art. 514 N. 7; Xxxxxxx/Leuba/Xxxxxxxx, N. 381;
Dural/Öz, N. 597; Tuor, Art. 514 N. 9; Öztan, s. 231; Xxxxxx, Art. 514 N. 3; Gönen-
say/Xxxxxx, s. 121; Göktürk, s. 70; Dural, s. 258; Xxxxxx, s. 69; Xxxxxxx, s. 259.
115 Xxxxxxxxx, s. 128.
116 BSK ZGB II-Breitschmid, Art. 514 N. 4.
117 Xxxxxxxxx, s. 129; Dural/Öz, N. 597; Xxxxxxxx, s. 113; Antalya, Mirastan Feragat
Sözleşmesi, s. 226; Hrubesch-Millauer, Art. 514 N. 2; Xxxxx, s. 257; Tuor, Art. 514
N. 8.
118 Dural/Öz, N. 599; Xxxxx, s. 99; Xxxxxx, Art. 514 N. 3; Tuor, Art. 514 N. 9; Xxxxxxxx,
3. Sağlararası İvaz Borcunun Yerine Getirilmemesi Sebebiyle Dönmenin Sonuçları
Miras sözleşmesinden dönüleceği yerde TBK m. 125/f. II’de dü- zenlenmiş olan ve iki tarafa borç yükleyen sözleşmelerde uygulanan diğer iki olanaktan yararlanılıp yararlanılamayacağı hususu tartışma- lıdır. Bu hususta doktrinde bir görüş119, mirasbırakanın veya miras- tan feragat edenin yalnızca dönme hakkının bulunduğunu ve miras sözleşmesi Borçlar Hukuku anlamında tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşme olmadığı için, feragat edenin veya mirasbırakanın ifa edilmeme nedeniyle tazminat talep edemeyeceğini kabul etmektedir. Diğer bir görüş120 ise, sağlararası ivaz borcunun yerine getirilmemesi halinde, sağlararası ivaz alacaklısının, yalnızca dönme hakkına sahip olmadığını, TBK m. 125/f. II’de belirtilen diğer haklardan da yararla- nabileceğini ileri sürmektedir. Bu görüş, TMK m. 547’in geniş yorum- lanmasını savunmakta, hükümde yalnızca temerrüde ilişkin kanun maddelerine değil, genel olarak iki tarafa borç yükleyen sözleşmelere ilişkin kurallara atıf yapıldığını ileri sürmektedir121.
Yukarıdaki görüşlerden ikincisinin kabul edilmesi yerinde olacak- tır. TMK m. 547’de borçlar hukuku kuralları uyarınca sözleşmeden dö- nülebileceği belirtilmiştir. Türk Borçlar Kanunu’nda dönmeye ilişkin özel hükümler saklı kalmak üzere, alacaklının ancak borçlu temerrüdü halinde (TBK m. 123-125) sözleşmeden dönmesine imkân tanınmıştır. Borçlunun temerrüde düşmesi halinde, alacaklının borçludan aynen ifa ve gecikme tazminatı, aynen ifadan vazgeçip müspet zararın tazmi- ni, sözleşmeden dönüp menfi zararın tazminini talep hakları mevcut- tur. TMK m. 547 hükmünce, miras sözleşmesinden dönme hükümleri
s. 113; Xxxxxxxxxxx, Art. 514 N. 6.
119 Antalya, Mirastan Feragat Sözleşmesi, s. 226-227; Weimar, Art. 514 N. 8; Xxxxxx,
Art. 514 N. 10.
120 Bıçakçı, s. 93; Dural/Öz, N. 600; Xxxxxxxxx, N. 737a; Xxxxxxx, s. 259; Hrubesch-
Millauer, Art. 514 N. 3; BSK ZGB II-Breitschmid, Art. 514 N. 4; Xxxx, Art. 514 N.
13; Xxxxx, s. 88; Xxxxxx, Droit successoral, s. 172; Xxxxx, s. 98; Xxxxxxxx, s. 91; İnan/ Ertaş/Albaş, s. 206; Xxxxxxx/Leuba/Xxxxxxxx, N. 381; Xxxxxxx/Xxxxx, s. 279; Çı- nar, s. 225; Antalya, Miras Hukuku, s. 168; Kocayusufpaşaoğlu, Xxxxx Xxxxxx, s. 245; Xxxxx, Art. 514 N. 8; Xxxx-Xxxxx/Xxxxxx/Xxxxxxxx/Xxxx, s. 684; Xxxxxxxx,
s. 114; Öztan, s. 231; Xxxxxxxx/Birsen, s. 121; Kocayusufpaşaoğlu, Miras Huku- kuna Giriş, s. 169; Xxxxxxxxxxx, Art. 514 N. 2; Xxxx, s. 260; Xxxxxxxxxx, N. 500; Hrubesch-Millauer, Vorbehaltklauseln, s. 7.
121 Özbey, s. 98.
ile borçlu temerrüdü hükümleri arasında paralellik kurulduğuna göre, miras sözleşmesinde sağlararası edim alacaklısı, edim borçlusunun te- merrüde düşmesi halinde aynen ifadan vazgeçip müspet zararın taz- minini de isteyebilmelidir. TMK m. 547’de yalnızca sözleşmeden dö- nülmesinden söz edilmesi karşısında bu hükmün dar yorumlanması gerektiği ileri sürülmüşse de, edim alacaklısının karşı taraftan edimi elde etmekte haklı menfaati olduğundan bu edimin yerine getirilme- mesi halinde müspet zararının tazminini talep etmesine olanak tanın- malıdır. Müspet zararının tazminini talep imkânı tanınması, miras sözleşmesi tarafları arasındaki menfaat dengesinin sağlanması açısın- dan yerinde olacaktır.
Mirasbırakan, karşı taraf sağlararası ivaz borcu altına girdiği için miras sözleşmelerinde üçlü seçim hakkına sahiptir122. Mirastan feragat sözleşmesinde, feragat eden taraf, edimini yerine getirdiğinden miras- bırakanın sözleşmeden dönme veya müspet zararının tazminini talep etmek hakları bulunmamaktadır123.
Sözleşmede kararlaştırılan ivazın verilmesinde temerrüde düşül- mesi halinde sağlararası edim alacaklısı, süre verilmesine gerek kal- madan aynen ifayı talep edebilir124. Sağlararası edim alacaklısı, karşı tarafın kusurunu ispat etmek koşulu ile gecikmeden dolayı uğradığı zararı da talep edebilir125.
Sağlararası edim alacaklısı, aynen ifadan vazgeçtiğini derhal bildi- rerek aynen ifa yerine olumlu zararının tazminini de talep edebilir126. Aynen ifa yerine tazminat talep edilmesi için borçlunun temerrüde düşmede kusurlu olması gerekmektedir. Borçlu, tazmin borcunu bir miktar para ödemek suretiyle ifa edecektir127. Ölüme bağlı tasarruf leh- tarının, ölüme bağlı tasarrufta bulunana yerine getirmekle yükümlü olduğu edim de genellikle bir miktar paranın verilmesi olduğu için aynen ifa ve gecikme tazminatının talep edilmesi ile aynen ifadan vaz- geçip müspet zararın tazmini genellikle birbirine karışmaktadır.
122 Dural, s. 260.
123 Dural, s. 260.
124 Badertscher, Art. 514 N. 3.
125 Xxxxxxxx, s. 115; Xxxxxx, s. 80; Xxxxxxxxxx, N. 500.
126 Xxxxxxxxxx, N. 503.
127 Xxxxxxxx, s. 115.
Sağlararası edim alacaklısının sözleşmeden dönme beyanında bulunması üzerine miras sözleşmesi geçmişe etkili olarak ortadan kalkmakta128 ve tarafların borçları da sona ermektedir129. Miras sözleş- mesinden dönülmesinden sonra, mirasbırakan başka bir ölüme bağlı tasarruf yapmazsa yasal mirasçılık hükümleri geçerli olur130. Feragat sözleşmesinden dönülmesi durumunda, feragat eden tekrar mirasçı- lık sıfatını kazanır131. Dönülen miras sözleşmesinde ivazsız tasarruflar bulunuyorsa bunlar geçerlidir132. Bununla birlikte, dönülen tasarruf ol- masaydı bunların yapılmayacağı da sonucuna varılıyorsa ivazsız tasar- ruflar da ortadan kalkmaktadır133.Tarafların almış oldukları edimleri sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre iade etmesi gerekmektedir134. Edimlerin iadesinin pratikte çok güç olması durumunda, sözleşmeden dönme yerine feshin kabul edilebileceği ileri sürülmektedir135.
Miras sözleşmesinde mirasbırakan, sözleşmeden dönmesi halin- de karşı taraftan sözleşmenin hükümsüz olmasından dolayı uğradığı menfi zararının tazmin edilmesini talep edebilir136. Menfi zararın kap- samına nelerin gireceği her somut olaya göre değişebilmektedir137. Bu zarar, çoğunlukla miras sözleşmesinin kurulması için yapılan masraf- lardan ibarettir138.
Sözleşmenin karşı tarafı dönmeden önce kısmi ifada bulunmuş ise, bunu sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre mirasbırakandan talep edebilir139.
Miras sözleşmesinden dönülmesi durumunda yenilik doğuran bir hakkın kullanılması söz konusu olduğundan, bu beyanın geri alınıp alınamayacağı sorununa çözüm bulunması gerekmektedir. Ölüme
128 BSK ZGB II-Breitschmid, Art. 514 N. 2; Xxxxx, Art. 514 N. 12; Xxxxxxxx, s. 115; Du-
ral, s. 261; Xxxxxx, Art. 514 N. 9; Xxxxxxxxxx, N. 499.
129 Dural/Öz, N. 601; BSK ZGB II-Breitschmid, Art. 514 N. 6; Xxxxx, s. 261.
130 Dural/Öz, N. 601.
131 Dural, s. 262; Xxxxx, s. 226; Xxxxx/Öz, N. 601.
132 Xxxxxxxx, s. 115; Dural, s. 262.
133 Çınar, s. 225; Dural/Öz, N. 602; Xxxxx, s. 103; Dural, s. 262.
134 Badertscher, Art. 514 N. 4; Xxxxxx, Art. 514 N. 9.
135 Xxxxx, Art. 514 N. 10.
130 Xxxxxx, Xxx. 000 X. 9; Xxxxxxxxxxx, Art. 514 N. 4; BSK ZGB II-Breitschmid, Art. 514
N. 4; Xxxxxxxxxx, N. 500; Weimar, Art. 514 N. 9.
137 Xxxxxxxx, s. 116.
138 Xxxxxxxx, s. 116.
139 Özbey, s. 103; Dural, s. 261.
bağlı tasarrufta bulunmayan tarafça sözleşmeden dönülmesinden son- ra bozucu yenilik doğuran hak niteliğinde olan dönme beyanının geri alınması mümkün değildir140. Mirasbırakanın sözleşmeden dönmesi durumunda da aynı sonucun kabul edilmesi gerekmektedir141. Sözleş- menin geçerli olması isteniyorsa tarafların miras sözleşmesini baştan yapmaları gerekmektedir142.
SONUÇ
Ölüme bağlı tasarrufların bir türü olan miras sözleşmesinden, bazı sebeplerin varlığı halinde tek taraflı olarak dönülebilmektedir. Çalış- mamızda, bu sebepler üç xxx xxxxxx altında incelenmiştir.
Bu sebeplerden ilki, geçerli olarak meydana gelmiş bir miras söz- leşmesinde dönme hakkının saklı tutulması halinde, sonradan taraf- lardan birinin tek taraflı irade beyanıyla miras sözleşmesinden döne- bilmesidir.
Diğer bir sebep ise, miras sözleşmesiyle mirasçı atanan veya ken- disine belirli mal bırakılan kişinin, mirasbırakana karşı miras sözleş- mesinin yapılmasından sonra mirasçılıktan çıkarma sebebi oluşturan davranışta bulunduğu ortaya çıkması halinde; mirasbırakanın, miras sözleşmesini tek taraflı olarak ortadan kaldırabilmesidir. Mirasbıra- kana veya onun yakınlarından birine karşı ağır suç işlenmesi ve mi- rasbırakana veya onun ailesi üyelerine karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerin yerine getirilmemiş olması, mirasçılıktan çıkarma sebepleridir. Mirasçılıktan çıkarma sebebine dayanarak miras sözleş- mesinden dönme hakkı mirasbırakana tanınmıştır ve sözleşmeden dö- nebilmek için vasiyetnameler için öngörülen şekil şartlarından birine uymak gerekmektedir. Mirasçılıktan çıkarma nedeninin dönme beya- nında gösterilmesi gerekmektedir. Mirasçılıktan çıkarma nedenine da- yanılarak miras sözleşmesinden dönülmesi durumunda mirasbıraka- nın aksine bir tasarrufu olmadıkça ortadan kalkan tasarrufların yerine yasal mirasçılık hükümleri uygulanır.
Son sebep ise, iki tarafa borç yükleyen miras sözleşmelerinde, sağ- lararası ivaz borçlusunun, bu edimini ifa etmemesi ve bir teminat sağ-
140 Xxxxx, Art. 514 N. 11; Xxxxx, s. 103; Xxxxxxxxxxx, Art. 514 N. 4.
141 Bu konuda ayrıntılı açıklamalar içn bkz: Dural, s. 264.
142 Çınar, s. 226.
layamamış olması halinde, diğer tarafa sözleşmeden dönebilme hak- kını haiz olmasıdır. Miras sözleşmesinin diğer tarafı olan sağlararası edim alacaklısı, sağlararası ivaz borçlusundan aynen ifa ve gecikme tazminatı talep edebilir veya aynen ifadan vazgeçip müspet zararın tazminini isteyebilir. Dönme beyanında bulunulması üzerine miras sözleşmesi geçmişe etkili olarak ortadan kalkmakta ve tarafların borç- ları da sona ermektedir. Mirasbırakan, başka bir ölüme bağlı tasarruf yapmazsa yasal mirasçılık hükümleri geçerli olmaktadır.
KAYNAKLAR
Albaş Hakan, “Xxxxxxxx Xxxxxxx Sözleşmesi ve Hükümlerine İlişkin Bazı Sorunlar”,
Dokuz Eylül Hukuk Fakültesi Dergisi C. 9 Özel Sayı 2007, s. 535-552.
Antalya Gökhan, Miras Hukuku, İstanbul 2009 (Miras Hukuku).
Antalya Gökhan, Xxxxxxxx Xxxxxxx Sözleşmesi, İstanbul 1999 (Mirastan Feragat Söz- leşmesi).
Xxxxx Xxxx, Miras Hukukunda Ölüme Bağlı İşlemlerde İrade Serbestîsi Sınırları ve Müeyyidesi, Ankara 2007.
Xxxx Xxxxxx, Xxxxx Xxxxxx, Konya 2002.
Aybay Ayxxx, Xxxxx Xxxxxx Xxxxxxxx, Xxxxxxxx 0000.
Badertscher Pia, ZGB Kommentar-Schweizerisches Zivilgesetzbuch (Hrs. Xxxxxxx Xxxx Xxxxxxxxxxx/Xxxxx Xxxxx/Xxx Xxxxxxxxx, Xxxxxxx Xxxx), Zürich 2011.
Xxxxxxxx Xxxxxxx Xxxxx, Türk Kanunu Medenisi Şerhi Üçüncü Kitap Miras, İstanbul 1952.
Xxxxx Xxxxx, Miras Hukuku, Ankara 1975.
Bıçakçı Xxxxxx, Xxxxxxxx Xxxxxxx Sözleşmesi, İstanbul 1999.
Xxxxxxxxxx Xxxxxx X, Der Ehe-und Erbvertrag-Dogmatischer Grundlage für die Praxis, Zürich 2012.
Breitschmid Xxxxx, Die Verfügungsformen, Basler Kommentar Zivilgesetzbuch II Art. 457-977 ZGB Art. 1-61 XxxXX XXX (Xxxxxxx-Xxxx-Xxxxxx Hrsg.), 4. Auflage, Basel/ Zürich/Bern 2011.
Xxxxx Xxxxxxxx, Art-513-514 ZGB, in Commentaire du droit des successions (Hrsg. An- xxxxx Xxxxxxxxx Xxxxxxx Xxxxxxxx), Bern 2012.
Çakın Nur, “Türk Hukukunda Xxxxxxxx Xxxxx ile İlgili Problemler-Mirastan Iskat”, An- kara Barosu Dergisi 1974, S. 3, s. 523-536.
Xxxxx Xxxx, “Miras Sözleşmesinin Tek Taraflı İrade Beyanı ile Sona Erdirilmesi”, İs- tanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Y. 6 S. 12 Güz 2007/2, s. 219- 230.
Xxxxxxxxxx Xxxx, “Mirastan Adi Iskatın Hukuki Mahiyeti ve Sebepleri”, Ankara Üni- versitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 7 S. 3-4 1950, s. 441-467.
Dinçer Seher Serap, Mirastan Feragat Sözleşmesi ve Hukuki Sonuçları (Yayınlanma- mış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 2009.
Xxxxx Xxxxxxx, Miras Sözleşmeleri, İstanbul 1980.
Xxxxx Xxxxxxx/Xx Xxxxxx, Türk Özel Hukuku C. IV Miras Hukuku, İstanbul 2012. Xxxxxx Xxxxxx/Das Xxxxxxxx Erste Abteilung, Die Erben (Art. 457-536), Zürich 1959. Xxxxxxxx Xxxx, Le pacte successoral, Lausanne 1955.
Xxxxxxx, Xxxxxxx Xxxx: Xxxxx Xxxxxx, Ankara 1937.
Gönensay Samim/Xxxxxx Xxxxxxxxxx, Xxxxx Xxxxxx, Xxxxxxxx 0000. Xxxxxxx Xxxx/Xxxxx Xxxxxx/Xxxxxxxx Xxxxxx, Droit de successions, 2004.
Xxxxxxxx-Xxxxxxxx Xxxxxxxxx, Kommentar ZGB Art. 513-514, Handkommentar zum Xxxxxxxxx Privatrecht, Xxxxxxxx (Herausgeber. Xxxxx Xxxxxxxxxxx-Xxxxxxxxx Xx- xx-Xxxxx), Zürich 2012.
Xxxxxxxx-Xxxxxxxx Xxxxxxxxx, “Vorbehaltsklauseln im Erbvertrag- ein Widerspruch?”, Successio- Zeitschrift für Xxxxxxxx, 2010, s. 5-11 (Vorbehaltsklauseln).
Xxxx, Zaxxx, Xxxx Xxxxx Xxxxxx, Xxxxxxxx 0000.
Xxxx Xxxxx/Xxxxx Xxxxx, Miras Hukuku, İstanbul 2010.
Xxxx Xxx Xxxx/Ertaş Şeref/Albaş Hakan, Türk Medeni Hukuku Miras Hukuku, Anka- ra 2004.
Xxxxxxxxx Xxxxx, Xxxxx Xxxxxx, Ankara 2007.
Kocayusufpaşaoğlu Xxxxx, Miras Hukuku, İstanbul 1987 (Miras Hukuku). Kocayusufpaşaoğlu Xxxxx, Miras Hukukuna Giriş Genel Bilgiler ve Birinci Kısım, İs-
tanbul 1966 (Miras Hukukuna Giriş).
Korkmaz Tekin, Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2008.
Köprülü Xxxxxx, Miras Hukuku Dersleri Mirasçılar-Ölüme Bağlı Tasarruflar-Mirasın İntikali (Geçmesi), İstanbul 1985.
Özbey Serap, Olumlu Miras Sözleşmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2010.
Öztan Bilge, Miras Hukuku, Ankara 2008.
Xxxxxx Xxxxx, La révocation des pactes successoraux en droit suisse, Lausanne 1957. Xxxxxx Xxx Xxxxx, Miras Hakkından Iskat, Ankara Barosu Dergisi, 1996/3, s. 346-353. Xxxxxx Xxxx, Traité de droit privé suisse Tome IV, Droit successoral, Fribourg 1975.
Xxxx-Xxxxx, Xxxxxxxxx/Xxxxxx, Xxxx/Xxxxxxxx, Xxxxxxxx/Xxxx, Xxxxx: Das Schweize- rische Zivilgesetzbuch, 13. Auflage, Zürich 2010.
Xxxxxx Xxxxxx Xxxxxxx, “Résiliation et annulation des pactes successoraux”, TREX- Der Treuhandexperte 2005, s. 100- 103.
Serozan Rona, Sözleşmeden Dönme, İstanbul 2007.
Xxxxxxx, Xxxx/Engin, Xxxx Xxxxx: Miras Hukuku, 3. Baskı, Ankara 2012. Xxxxxxxxx Xxxx-Xxxxx, Xx xxxxx xxx xxxxxxxxxxx, Xxxxx 0000.
Xxxx Xxxxx, Kommentar zum Schweizerischen Zivilgesetzbuch Bd. III: Das Xxxxxxxx, 1.
Abt, Die Erben (Art. 457-536 ZGB.), Bern 1964.
Xxxxxx Xxxxx, Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Das Xxxxxxxx, Band III. 1.Abteilung, Die Erben, 1. Teilband, Die gesetzlichen Erben, Die Verfügungen von Todes we- gen, 1. Teil, Die Verfügungsfahigkeit Die Verfügungsfreiheit Die Verfügungsar- ten Die Verfügungsformen Art. 457-516 ZGB, Bern 2009.
Yağcı Kürşat, Cezai Mirasçılıktan Çıkarma (Cezai Iskat), İstanbul 2013.