İÇİNDEKİLER TABLOSU
İÇİNDEKİLER TABLOSU
ÖNSÖZ 5
İÇİNDEKİLER TABLOSU 9
KISALTMALAR 13
BÖLÜM 1: GİRİŞ
GİRİŞ 15
BÖLÜM 2:
UZAKTAN ÇALIŞMANIN TANIMI, TARİHSEL GELİŞİMİ, KAYNAKLARI, BENZER ÇALIŞMA BİÇİMLERİNDEN FARKI VE UNSURLARI
I. UZAKTAN ÇALIŞMA KAVRAMI 17
II. UZAKTAN ÇALIŞMANIN TANIMI 17
III. UZAKTAN ÇALIŞMANIN KAPSAMI 21
IV. UZAKTAN ÇALIŞMANIN TARİHSEL GELİŞİMİ 22
V. UZAKTAN ÇALIŞMANIN KAYNAKLARI 24
A. Ulusal Kaynaklar 24
1. Resmi Kaynaklar 25
a. Anayasa 25
b. Kanun (Yasa) 25
c. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri 27
d. Yönetmelik 28
e. Mahkeme Kararları 28
2. Xxxx Xxxxxxxxx 28
a. Toplu İş Sözleşmeleri 28
b. Bireysel İş Sözleşmeleri. 30
c. İç Yönetmelikler 30
B. Uluslararası Kaynaklar 31
10 İçindekiler
1. ILO Sözleşmeleri 31
2. Birleşmiş Milletler Belgeleri 32
3. Avrupa Sosyal Şartı 33
VI. UZAKTAN ÇALIŞMANIN BENZER ÇALIŞMA BİÇİMLERİNDEN FARKI 33
A. Çağrı Üzerine Çalışmadan Farkı 33
B. Kısmi Süreli Çalışmadan Farkı 35
C. Evde Xxxxxx Sözleşmesinden Farkı. 38
D. Geçici İş İlişkisinden Farkı 42
VII. UZAKTAN ÇALIŞMANIN UNSURLARI 46
A. Bağımlılık Unsuru 46
B. Süreklilik Unsuru 50
C. Çalışmanın Ücret Karşılığı Yapılması 52
D. Çalışmanın İşyeri Dışında Yapılması 53
E. İş Sözleşmesinin Yazılı Olarak Yapılması 56
F. Ekipmanların İşveren Tarafından Sağlanması 57
G. Yapılacak İşin Tanımlanmış Olması 59
H. İşverenle İşçinin İletişiminin Sözleşme İle Belirlenmiş Olması 60
BÖLÜM 3:
UZAKTAN ÇALIŞMA SÖZLEŞMESİ, SÖZLEŞMENİN TARAFLARINA DAİR HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLER
I. UZAKTAN ÇALIŞMANIN TARAFLARI 61
A. Uzaktan Çalışan (İşçi) 61
B. Uzaktan Çalıştıran (İşveren) 63
C. Üçlü İş İlişkilerinde Taraflar 65
1. Asıl İşveren İle Alt İşveren İlişkisi 65
2. Geçici İş İlişkisi 67
3. Sözleşmenin Devri Halinde Taraflar 68
II. UZAKTAN ÇALIŞMA SÖZLEŞMESİNİN KURULMASI VE
GEÇERLİLİK KOŞULLARI 70
A. Sözleşmenin Kurulması 70
İçindekiler 11
1. Genel Olarak Sözleşmenin Kurulması 70
2. Tipik İş Sözleşmesinden Uzaktan Çalışma Sözleşmesine Geçiş Hali 71
B. Geçerlilik Koşulları 73
1. Genel Olarak 73
2. Tarafların Ehliyeti 74
3. Şekil Koşulu. 76
III. TARAFLARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 77
A. Uzakta Çalışanın Yükümlülükleri (Borcu) 77
1. İş Görme Borcu 77
2. Özen Ve Sadakat Borcu 79
3. Düzenlemelere ve Talimatlara Uyma Borcu 81
4. Rekabet Etmeme Borcu 83
B. Uzakta Çalıştıranın Yükümlülükleri (Borcu) 86
1. Ücret Ödeme Borcu 86
a. Genel Olarak Ücret Ödeme Borcu 86
b. Ücretin Miktarı 88
c. Ücretin Ödenme Biçimi 90
2. İşin Görülmesine İlişkin Araç ve Malzeme Sağlama,
İşin Görülmesinden Doğan Masrafları Karşılama Borcu 92
3. Eşit Davranma Borcu 93
4. İşçinin İş Sağlığı ve Güvenliğini Temin Borcu 96
BÖLÜM 4:
UZAKTAN ÇALIŞMADA ÇALIŞMA VE DİNLENME SÜRELERİ
I. UZAKTAN ÇALIŞMANIN ÇALIŞMA SÜRELERİNE ETKİSİ 101
A. Genel Olarak Olağan Çalışma İle Olağan Dışı Çalışma Süresi 101
1. Uzaktan Çalışmada Olağan Çalışma Süresi 101
2. Çalışma Süresinden Sayılan Haller 106
3. Uzaktan Çalışmada Olağan Dışı Çalışma Süresi (Fazla Çalışma) 107
a. Genel Olarak Fazla Çalışma 107
b. Uzaktan Çalışmada Fazla Çalışma Süresi 111
II. UZAKTAN ÇALIŞMADA DİNLENME SÜRELERİ İLE TATİLLER 113
A. Ara Dinlenmesi 113
12 İçindekiler
1. Genel Olarak Ara Dinlenmesi 113
2. Uzaktan Çalışmada Ara Dinlenmesi. 115
B. Hafta Tatili 117
1. Genel Olarak Hafta Tatili Hakkı 117
2. Uzaktan Çalışmada Hafta Tatili Hakkının Kullanılması 119
C. Genel Tatiller 119
1. Genel Olarak Ulusal Bayram ve Genel Tatil Hakkı 119
2. Uzaktan Çalışmada Ulusal Bayram ve Genel Tatil Hakkının Kullanılması 120
BÖLÜM 5:
UZAKTAN ÇALIŞMANIN SONA ERMESİ VE SONA ERMESİNİN HUKUKİ SONUÇLARI
I. UZAKTAN ÇALIŞMA SÖZLEŞMESİNİN SONA ERME SEBEPLERİ 123
A. Uzaktan Çalışma Sözleşmesinin Süresinin Sona Ermesi 123
B. Uzaktan Çalışma Sözleşmesinin Tarafların Anlaşması ile Sona Ermesi 124
C. Uzaktan Çalışma Sözleşmesinin Taraflardan Birinin Feshi ile
Sona Ermesi 125
D. Taraflardan Birinin Ölümü Üzerine Uzaktan Çalışma Sözleşmesinin
Sona Ermesi 127
1. İşçinin Ölümü 127
2. İşverenin Ölümü 127
II. UZAKTAN ÇALIŞMA SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİNİN
HUKUKİ SONUÇLARI 128
A. Genel Olarak 128
B. Kıdem Tazminatı Hakkı 129
C. İhbar Tazminatı Hakkı 132
D. İş Güvencesi Hükümlerinden Xxxxxlanma Hakkı 133
BÖLÜM 6: SONUÇ 139
KAYNAKÇA 147
KISALTMALAR
AB : Avrupa Birliği
AYM : Anayasa Mahkemesi
C : Cilt
f : Fıkra
FÇY : İş Kanunu’na İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği
ILO : Uluslararası Çalışma Örgütü
İK : 4857 sayılı İş Kanunu
HD : Hukuk Dairesi
MK : 4721 sayılı Türk Medeni Kanun
Md : Madde
RG : Resmi Gazete
S : Sayı
s : Sayfa
ss. : Sayfa sayısı
T : Tarih
TBK : 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu
TBMM : Türkiye Büyük Millet Meclisi
T.C. : Türkiye Cumhuriyeti
TÜHİS : Türk Ağır Sanayi ve Hizmet Sektörü İşverenleri Sendikası
vb. : Ve benzeri
vs. : Vesaire
YİBK : Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı
BÖLÜM 1: GİRİŞ
Uzaktan çalışma, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesinin 4. fık- rasında “işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kap- samında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirme esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan bir iş ilişkisi” olarak tanımlanmıştır. Ancak uzaktan çalışma 4857 sayılı İş Kanunu’nun yürürlüğe girdiği 10.06.2003 tarihinde ilgili kanunda dü- zenlenmemiş olup, ilgili hüküm 06.05.2016 tarihinde 6715 sayılı Kanu- nu’nun ikinci maddesi ile 4857 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesine ilave edilerek düzenlenmiş ve mevzuatımıza girmiştir. Görüldüğü üzere uzaktan çalışma İş Kanunu’muza yaklaşık 13 yıl sonra dâhil olan atipik bir çalışma biçimdir.
Uzaktan çalışmada klasik anlamdaki işyeri kavramı uzaktan ça- lışmada yer almamakta, işçi iş görme edimini işverenin denetim yetki- sini doğrudan kullanamadığı ya da iletişim vasıtaları yoluyla kısıtlı olarak kullanabildiği işyeri dışında gerçekleştirmektedir. Başka bir anlatımla uzaktan çalışma, gelişen iletişim imkânları sayesinde işyeri dışında işçinin iş görme imkânına kavuşturan bir çalışma biçimidir. Bu çalışma biçiminin işyeri dışında oluşması nedeniyle klasik işçi işveren ilişkisindeki hak ve yükümlülükler devam etmekle birlikte tarafların yükümlülüklerinin uzaktan çalışmanın oluşturduğu yeni koşulları dikkate almayı gerektir. Tarihsel gelişim sürecinde iş ilişkileri incelen- diğinde, özellikle 20. yüzyılın sonları ile 21. yüzyıl başındaki teknolojik gelişim ile birlikte uzaktan çalışmanın genel istihdam içinde gelişmiş ülke ekonomilerinde hatırı sayılı yer kaplamaya başladıkları, hatta istihdam sayısı yüksek şirketlerin istihdam ağırlığını pandemi ile bir- likte uzaktan çalışma biçimine kaydırma eğiliminde oldukları görül- mektedir. Bu yeni çalışma biçiminin gelişen tarihsel süreçte ağırlık kazanma eğilimi, uzaktan çalışmanın hukuki altyapısının düzenleme- si, hatta desteklenmesi gerekliliğini ortaya koymaktadır. Teknolojik
16 Giriş
gelişim ile birlikte oluşan imkânlar kapsamda uzaktan çalışma hukuk sistemimize çok yakın bir tarih sayılan 2016 yılında 4857 sayılı İş Ka- nunu’nun 14. maddesine ilave edilerek mevzuatımıza dâhil olmuştur.
Bu çalışma biçimi Türkiye’de ağırlıklı olarak fiilen işyerinde olu- şan iş görme ediminden hayli farklıdır. Aynı farklılık işverenin işçisine talimat verme yolu ve iş organizasyonuna dâhil etme biçiminde de ortaya çıkmaktadır. İşveren için işin talimatları kapsamında yapılarak hizmet ve mal üretimi amaç edinilmiş iken, uzaktan çalışan ise işyeri- ne gelmek durumunda kalmaksızın kendi belirlediği alanda – çoğunlukla da evinde- iş görme edimini ifa etme imkânına kavuşmak- tadır. Bu çalışmamızda genel olarak uzaktan çalışmanın tanımı ve un- surları ortaya konmaya çalışılmış, klasik-tipik iş sözleşmesinden ayrı- lan hususlar vurgulanmak istenmiştir. Yine 4857 sayılı İş Kanunu te- mel olarak tipik iş sözleşmesi modelini temel alarak işçi işveren ilişki- lerini düzenlenmesi nedeniyle 14. maddede yer alan uzaktan çalışma- ya dair doğrudan düzenleme ile tipik iş sözleşmesi modeline göre oluşturulmuş düzenlemeler ile birlikte konu ele alınarak uzaktan ça- lışmanın iş ilişkisindeki farklı hususlarına dair çözümler üretilmeye çalışılmıştır.