Türkiye Cumhuriyeti ve
Türkiye Cumhuriyeti ve
Protekiz Cumhuriyeti Arasında
Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunmasına İlişkin Anlaşma
Bundan sonra "Akit Taraflar" olarak anılacak olan Türkiye Cumhuriyeti ve Portekiz Cumhuriyeti;
iki Devlet arasındaki ekonomik işbirliğini arttırma arzusu ile,
Eşitlik ve karşılıklı fayda temelinde bir Akit Taratın yatınmcılarınca diğer Akit Tarafın ülkesinde yapılmış yatırımları teşvik etmeyi ve bu yatırımlar için olumlu koşullar yaratmayı niyet ederek,
istikrarlı bir yatırım ortamı meydana getirmek ve ekonomik kaynakların en etkin biçimde kullanılmalarını sağlamak üzere, yatırımların adil ve eşit muameleye tabi tutulmasının gerektiği hususunda mutabık kalarak,
Yatırımların teşviki ve karşılıklı korunması ile ilgili bir anlaşma yapılması kararıyla, Aşağıdaki şekilde anlaşmaya varmışlardır:
MADDE 1
Tanımlar
İşbu Anlaşmada:
1. "Yatırım" terimi, ev sahibi Xxxx Xxxxxxx kanun ve nizamlarına uygun olarak, bir Akit Tarafın yatınmcılannca diğer Akit Tarafın ülkesinde yatırılmış her türlü malvarlığı ve bunlarla kısıtlı olmamak koşuluyla, özellikle aşağıdakileri içerir:
(a) taşınır ve taşınmaz mallar, aynı zamanda ipotek, tedbir, rehin ve diğer benzer haklar gibi diğer ayni haklar;
(b) hisse senetleri, sermaye hisseleri ya da şirketlere iştirakin diğer şekilleri;
(c) para alacakları veya mali değeri olan diğer haklar;
(d) xxxxx xxxxxx, patentler, sınai tasarımlar, ticari markalar, teknik prosesler, know-how ve peştemaliye gibi fikri mülkiyet hakları ve diğer benzer haklar;
(e) doğal kaynakların aranması, araştırılması ve işletilmesi ile ilgili imtiyazları da içerecek şekilde, kanun, bir sözleşme veya yetkili bir devlet otoritesinin bir idari karan kapsamında verilmiş imtiyazlar.
Varlıklann yatırılma biçimdeki herhangi bir değişiklik, bu gibi hir değişikliğin ilgili Akit Tarafin kanun ve nizamlarına aykın olmamak koşuluyla, bunların yatınm olarak nitelendirilmesini etkilemez.
2. "Gelirler" terimi, belirli bir sürede yatınmlardan elde edilen , bunlarla kısıtlı olmamak kaydıyla; özellikle karlar, temettüler, faizler, royaltiler, teknik yardım bedelleri veya yatırımlarla ilgili gelirlerin diğer biçimlerini ifade eder.
Yukanda tanımlandığı şekilde, yatırımlardan kaynaklanan gelirlerin tekrar yatırıldığı durumlarda, tekrar yalınından kaynaklanan gelirler de ilk yatınmlarla ilgili gelirler olarak kabul edilecektir.
3. "Yatırımcı" terimi:
(a) kanunlarına uygun olarak, Xxxx Xxxxxxxxxxx her birinin vatandaşlığını haiz gerçek kişileri ve
(b) merkez bürolan Akit Taraflardan birinin ülkesinde bulunan ve bu Akit Tarafın kanunlarına uygun olarak teşekkül etmiş veya kurulmuş şirketleri, ticari firmaları veya diğer şirketler veya ortaklıklan da içerecek şekilde tüzel kişileri, ifade eder.
4. "Ülke" terimi; kara ülkesini, karasularını aynı zamanda, uluslararası hukuka uygun olarak, doğal kaynakların araştırılması, işletilmesi, korunması ve yönetilmesi amacıyla üzerinde yargılama hakkına sahip olduktan deniz alanlarını ifade eder.
MADDE 2
Yatırımların Teşviki ve Korunması
1. Her bir Akit Taraf diğer Akit Tarafın yatmmcılannca ülkesinde yapılmış yatırımları mümkün olduğunca teşvik edecek ve bu gibi yatırımları herhangi üçüncü bir ülke yatırımcılarının yatırımlarına benzer durumlarda tanıdığından daha az elverişli olmayacak bir şekilde, kanun ve nizamlarına uygun olarak ülkesine kabul edecektir. Söz konusu Akit Taraf bu gibi yatırımlara her halde adil ve eşit muamele tanıyacaktır.
2. Akit Taraflardan herbirinin yatırımcılarının yatırımları diğer Akif Tarafın ülkesinde tam koruma ve güvenliğe sahip olacaktır. Her bir Akit Taraf diğer Xxxx Xxxxxxx yatırımcılarının
ülkesindeki yatırımlarının yönetimine, sürdürülmesine, kullanımına, yararlanılmasına veya elden çıkarılmasına makul olmayan, keyfi veya ayrımcı herhangi bir yolla engel olmayacaktır.
MADDE 3
Yatırımlara Uygulanacak Muamele
1. Bir Akit Tarafın yatmmcılannca diğer Akit Tarafın ülkesinde gerçekleştirilen yatırımlara, aynı zamanda bunlardan kaynaklanan gelirlere, adil, eşit ve sonraki Akit Tarafın kendi yatırımcılarının veya herhangi bir üçüncü devlet yatırımcılarının yatırımlarına ve gelirlerine uyguladığından daha az elverişli olmayan bir muamele uygulanacaktır.
2. Bir Akit Tarafın yatırımcılarına, diğer Akit Tarafça, yatırımlarının yönetimi, sürdürülmesi, kullanımı, yararlanılması veya elden çıkarılması ile ilgili olarak sonraki Akit Tarafın kendi yatırımcılarına veya herhangi bir üçüncü devletin yatırımcılarına uyguladığından daha az elverişli olmayan bir muamele uygulanacaktır.
3. Akit Tarafların yabancıların girişi, ikameti ve çalışması ile ilgili kanun ve nizamlarına tabi olarak, her bir Akit Taraf diğer Akit Tarafın yatırımcılarının yatınm maksadıyla ve yatırımlarıyla ilgili faaliyetler için ülkesine girişi ve kalması ile ilgili taleplerini iyi niyetle inceleyecektir.
MADDE 4
İstisnalar
Madde 2 ve 3'ün hükümleri bir Akit Tarafın aşağıda belirtilenlerden dolayı tanımış olabileceği herhangi bir muamele, tercih veya ayrıcalığın faydalarını diğer Akit Tarafın yatırımcılarına da tanımakla yükümlü olduğu şeklinde yorumlanmıyacaktır.
(a) halihazırda yapılmış ya da gelecekte yapılacak serbest ticaret bölgesi, gümrük birliği, ortak pazar veya Akit Taraflardan birinin taraf olduğu veya olabileceği diğer bölgesel ekonomik işbirliği biçimlerini de içermek üzere benzer nitelikte uluslararası anlaşmalar;
(b) tamamen veya esas olarak vergilendirmeye ilişkin olan herhangi bir uluslararası anlaşma.
MADDE 5
Kamulaştırma
1. Akit Taraflardan birinin yatınmcılannca diğer Akit Tarafın ülkesinde gerçekleştirilen yatırımlar, yürürlükteki hukuk çerçevesinde, kamu yaran amacıyla, ayrımcı olmayacak biçimde ve zamanında, yeterli ve etkin tazminat ödeyerek yapılanların dışında, kamulaştırmayacak, devletleştirilmeyecek veya kamulaştırma veya devleştirmeye (
bundan sonra kamulaştırma olarak anılacaktır ) benzer etkiler yaratan uygulamalara maruz bırakılmayacaktır.
2. Bu gibi bir tazminat, kamulaştırılan yatırımın, hangisi önce ise, kamulaştırılma tarihindeki veya kamulaştırmanın öğrenilmesinden hemen önceki piyasa değerine eşit olacaktır. Tazminat gecikmesiz olarak ödenecek ve ödeme tarihine kadar faiz içerecektir.
3. Yatırımları kamulaştırılan yatırımcı, kamulaştırmayı gerçekleştiren Akit Tarafın hukuku kapsamında davasının ve işbu Madde'de ortaya konulan prensiplere uygun olarak yatırımının değerinin tespiti konusunun bu Akit Tarafın adli veya diğer yetkili mercilerince hızlı bir şekilde gözden geçirilmesi hakkına sahip olacaktır.
MADDE 6
Kayıpların Tazmini
Yatırımları; savaş veya silahlı çatışma, olağanüstü hal veya diğer benzer olaylar nedeniyle diğer Akit Tarafın ülkesinde zarara uğrayan Akit Taraflardan birinin yatırımcıları, bu Akit Tarafça, bu Akit Tarafın, söz konusu zararların karşılanması bakımından, kendi yatırımcılarına ya da herhangi bir üçüncü ülke yatırımcılarına gösterdiği muameleden hangisi daha elverişli ise, daha az elverişli olmamak kaydıyla, o muameleye tabi tutulacaktır.
MADDE 7
Transferler
1. Her bir Akit Taraf, diğer Akit Tarafın bir yatırımcısının ülkesindeki bir yatırımıyla ilgili bütün ödemelerin kendi ülkesinden içeriye Ve dışanya gecikme olmaksızın serbestçe transfer edilebilmesini garanti edecektir. Bu gibi transferler, bunlarla kısıtlı olmamak koşuluyla, özellikle aşağıdakileri içerir:
(a) sermaye ve yatırımları sürdürmek veya arttırmak için gerekli ek meblağlar;
(b) işbu Anlaşmanın l'inci Maddesinin 2'inci Paragrafında tanımlanmış gelirler;
(c) kullanımdaki fonlar ve yatırımlar ile ilgili kredilerin geri ödemesi;
(d) bir yatırımın satışından veya tamamının veya bir kısmının tasfiyesinden elde edilen meblağlar;
(e) İşbu Anlaşmanın S'inci ve 6'inci Maddelerinde sözü edilen herhangi bir tazminat veya diğer ödeme; veya
(f) işbu Anlaşmanın 8'inci Maddesine uygun olarak yapılmış ödemeler;
(g) diğer Akit Tarafın ülkesinde, bir yatırımla ilgili uygun çalışma izinlerini almış olan bir Akit Tarafın vatandaşlarının aldıkları maaş, ücret ve diğer gelirleri,
(h) bir yatırım uyuşmazlığından kaynaklanan ödemeler.
2. İşbu Maddede sözü edilen transferler, transferin yapıldığı tarihte geçerli olan döviz kuru üzerinden konvertibl para birimiyle yapılacaktır.
MADDE 8
Halefıyet
1. Eğer Akit Taraflardan biri veya yetkili ajansı diğer Akit Tarafın ülkesinde yapılmış bir yatırımla ilgili olarak ticari olmayan riskleri kapsayan bir garantinin sonucu olarak yatırımcılarından birine herhangi bir ödeme yaparsa, önceki Akit Taraf bu yatırımcının haklarına halef olacaktır ve bu haklan gerçek sahibi gibi aynı şart ve koşullara göre kullanacaktır.
2. Bir Akit Taraf ile sigortalayan arasındaki uyuşmazlıklar, işbu Anlaşmanın lO'uncu Maddesi hükümleri uyarınca çözümlenecektir.
MADDE 9
Akit Taraflar Arasındaki Uyuşmazlıkların Çözümü
1. İşbu Anlaşmanın yorumu veya uygulaması ile ilgili Akit Taraflar arasındaki uyuşmazlıklar mümkün olduğunca diplomatik yollar vasıtasıyla gerçekleştirilecek müzakereler ile çözülmelidir.
2.Eğer Akit Taraflar görüşmelerin başlamasından sonra altı ay içinde bu gibi bir çözüme varamazlarsa, uyuşmazlık herhangi bir Akit Tarafın talebi üzerine, işbu Maddenin hükümlerine uygun olacak şekilde kurulmuş bir tahkim heyetine sunulabilir.
3. Tahkim heyeti her bir vaka için şu şekilde oluşturulacaktır: Akit Taraflardan her biri bir hakem tayin edecek ve bu iki hakem, her iki Akit Tarafın diplomatik ilişkilerinin bulunduğu üçüncü bir Devletin bir vatandaşım, her iki Xxxx Xxxxx tarafından başkan olarak atanmak üzere teklif edecektir. Hakemler iki ay içinde tayin edilecek ve Akit Taraflardan birinin diğerine söz konusu uyuşmazlığı bir tahkim heyetine sunmak istediğini bildirdiği tarihten itibaren üç ay içinde başkan tayin edilecektir.
4. Eğer işbu Madde'nin 3'üncü Paragrafında belirtilen sürelere uyulmazsa, her bir Akit Taraf, herhangi bir diğer anlaşmanın yokluğunda, Uluslararası Adalet Divanı Başkanını gerekli atamaları yapmaya davet edebilir. Eğer Başkan görevini yerine getirmekten alıkonursa, veya Akit Taraflardan birinin vatandaşı ise, Başkan Yardımcısı gerekli atamaları yapmaya davet edilecektir.
Eğer Başkan Yardımcısı da Akit Taraflardan birinin vatandaşı ise veya herhangi bir diğer sebep yüzünden söz konusu atamaları yapması engelleniyorsa, atamalar Divanın Akit Taraflardan birinin vatandaşı olmayan bir sonraki kıdemli üyesi tarafından yapılacaktır.
5.Xxxxxx Xxxxxx, Heyet Başkanının seçildiği tarihten itibaren üç ay içinde, işbu Anlaşmanın diğer maddeleriyle tutarlı olacak şekilde usul kuralları üzerinde anlaşmaya varacaktır. Böyle bir anlaşmanın olmaması halinde, Tahkim Heyeti, genel kabul görmüş uluslararası tahkim usulü kurallarını dikkate alarak usul kurallarını tayin etmesini Uluslararası Adalet Divanı Başkanından talep edecektir.
6. Aksi kararlaştmlmadıkça, üçüncü hakemin seçildiği tarihten itibaren sekiz ay içinde, bütün beyanlar yapılacak, bütün duruşmalar tamamlanacak ve Tahkim Heyeti, hangisi daha sonra gerçekleşirse, son beyanlardan veya duruşmaların bittiği tarihten sonra iki ay içinde karara varacaktır.
7. Tahkim heyeti oy çokluğuna göre hüküm verecektir. Heyetin kararlan her iki Akit Taraf üzerinde nihai ve bağlayıcı olacaktır. Her bir Akit Xxxxx kendi üyesinin ve tahkim işlemleri sırasındaki temsilinin masraflarından sorumlu olacaktır. Her iki Akit Taraf diğer harcamaların yanında Başkanın harcamalarım da eşit olarak paylaşacaklardır. Tahkim Heyeti giderler ile ilgili farklı bir karar alabilir.
MADDE 10
Bir Akit Xxxxx ile Diğer Xxxx Xxxxxxx Yatırımcısı Arasındaki Uyuşmazlıkların Çözümü
1. Akit Taraflardan biri ile diğer Akit Tarafın bir yatırımcısı arasındaki, bu yatırımcının ilk Akit Tarafın ülkesindeki bir yatırımı ile ilgili çıkabilecek herhangi bir uyuşmazlık yatırımcı tarafından yazılı olarak bu Akit Tarafa bildirilecek ve uyuşmazlık mümkün olduğunca görüşmeler yoluyla dostça çözümlenecektir.
2. Eğer bu gibi bir uyuşmazlık, çözüm için talep tarihinden itibaren altı aylık bir süre içinde çözümlenemezse; ilgili yatırımcı, uyuşmazlığı,
a) Akit Tarafların karar için yetkili mahkemelerine; veya
b) 18 Mart 1965 tarihinde Washington D.C.'de imzaya açılan Devletler ile Diğer Devletlerin Vatandaşları Arasındaki Yatırım Uyuşmazlıklarının Çözümü Sözleşmesi ile kurulmuş olan uzlaştırma veya tahkim için Yatırım Uyuşmazlıklarının Çözümü için Uluslararası Merkezine (ICSID);
c) Birleşmiş Milletler Uluslararası Ticaret Hukuku Komisyonu'nun Tahkim Kuralları usulüne göre bu maksatla kurulacak bir tahkim mahkemesine; sunabilir.
Şu şartla ki; ilgili yatırımcı, uyuşmazlığı, uyuşmazlığa taraf olan Akit Tarafın adli mahkemelerine sunmuşsa, bir yıl içinde nihai kararın alınmamış olması gerekir.
3. Hiç bir Akit Taraf tahkime sunulmuş herhangi bir sorunu dava sonuçlanana veya bir Akit Tarafın karara uymamasına kadar diplomatik yollar vasıtasıyla izlemeyecek veya aynı sorunu Madde 9'da tanımlandığı şekilde uyuşmazlıkların çözümü usulüne sunmayacaktır.
4. Tahkim:
a) işbu Anlaşmanın hükümlerine;
b) kanunlar ihtilafı ile ilgili kuralları da içermek üzere, ülkesinde yatınm yapılan Akit Tarafın ulusal kanun ve nizamlarına dayanacaktır.
5. Tahkim kararı ülkesinde sorunlu yatırımın yerleşik olduğu Akit Tarafın iç hukukuna uygun olarak yürütülebilir olacaktır.
MADDE 11
Diğer Kuralların Uygulanması
Eğer Akit Taraflardan birinin hukuk kuralları veya uluslararası hukuk kapsamında şu anda mevcut bulunan veya bu Anlaşmaya ek olarak bundan sonra Akit Taraflar arasında tesis edilen yükümlülükler diğer Akit Tarafın yatırımcılarının yatırımlarına işbu Anlaşma ile sağlanandan daha elverişli genel veya özel bir muamele sağlayan bir düzenleme içeriyorsa, bu gibi hükümler daha lehte oldukları ölçüye kadar işbu Anlaşmaya üstün gelirler.
MADDE 12
Anlaşmanın Uygulanması
İşbu Anlaşma bir Akit Tarafın yatırımcılannca diğer Akit Tarafın Ülkesinde ilgili kanuni hükümlere uygun olarak bu Anlaşmanın yürürlüğe girmesinden sonra yapılanlar yanında öncesinde yapılan yatırımlara da uygulanacaktır.
MADDE 13
Danışmalar
Akit Tarafların temsilcileri, gerekli olduğunda, işbu Anlaşmanın uygulanmasını etkileyen herhangi bir sorun üzerinde danışmalarda bulunacaktır. Bu danışmalar Akit Taraflardan birinin teklifi üzerine diplomatik yollarla kararlaştırılacak yerde ve zamanda yapılacaktır.
MADDE 14
Yürürlüğe Girme ve Yürürlük Süresi
1. İşbu Anlaşma Akit Tarafların biribirlerine dahili anayasal işlemlerinin tamamlandığını yazılı olarak bildirmesinden 30 gün sonra yürürlüğe girecektir.
2. İşbu Anlaşma 10 yıllık bir süre için yürürlükte kalacak ve sona ermesinden 12 ay önce Akit Taraflardan birinin Anlaşmayı sona erdirme niyetini yazılı olarak diğer Akit Tarafa bildirmemesi halinde daha sonra da yürürlükte kalmaya devam edecektir.
3. İşbu Anlaşmanın sona erme tarihinden önce yapılmış yatırımlar ile ilgili olarak, işbu Anlaşmanın l'inci Maddesinden 13'üncü Maddesine kadar olan hükümleri sona erme tarihinden itibaren 10 yıllık bir ilave süre için daha yürürlükte kalacaktır.
Bu Anlaşmayı Tarafların aşağıda imzalan olan tam yetkili temsilcileri, huzurlarında imzalamışlardır.
İki kopya olarak Lizbon'da, 19 Şubat 2001 tarihinde Türkçe, Portekizce ve ingilizce dillerinde hepsi de asıl olarak imzalanmıştır.
Yorumda farklılık olması halinde ingilizce metin esas alınacaktır.
TÜRKİYE CUMHURİYETİ PORTEKİZ CUMHURİYETİ
XXXXX XXXXX
PROTOKOL
Türkiye Cumhuriyeti ve Portekiz Cumhuriyeti arasında Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşmasının imzalanması sırasında tarafların aşağıda imzaları olan tam yetkili temsilcileri işbu Anlaşmanın tamamlayıcı bir parçasını oluşturan aşağıdaki hükümler üzerinde de anlaşmışlardır:
1. İşbu Anlaşmanın 2'inci Maddesi ile ilgili olarak:
işbu Anlaşmanın 2'inci Maddesinin hükümleri bir Akit Tarafın yatırımcılarının diğer Akit Tarafın ülkesinde halihazırda kurmuş olduğu ve genişletmeyi arzu ettiği faaliyetlerine veya diğer sektörlerde gerçekleştirmeyi arzu ettiği faaliyetlere de uygulanabilir olacaktır.
Bu gibi yatırımlar yeni yatırımlar olarak sayılacak ve bu açıdan işbu Anlaşmanın 2'inci Maddesine göre yatırımların kabulü ile ilgili kurallara uygun olarak yapılacaktır.
2. işbu Anlaşmanın 3'üncü Maddesi ile ilgili olarak:
Akit Taraflar işbu Anlaşmanın 3'üncü Maddesinin hükümlerini, Akit Taraflardan her birinin ikamet yerlerinin veya sermayelerinin yatırıldığı yer ile ilgili olarak aynı durumda olmayan vergi mükellefleri arasında ayrım yapan vergi kanunlarının ilgili hükümlerini uygulaması hakkı saklı olacak şekilde değerlendirilecektir.
Xxxxxx'xx 19 Şubat 2001 tarihinde Türkçe, Portekizce ve İngilizce dillerinde, hepsi de asıl olarak imzalanmıştır. Yorumda farklılık halinde ingilizce metin esas alınacaktır.
TÜRKİYE CUMHURİYETİ PORTEKİZ CUMHURİYETİ HÜKÜMETİ ADINA HÜKÜMETİ ADINA