ÜÇÜNCÜ KİŞİ YARARINA SÖZLEŞME
Dr. Xxxxx XXXXXXX KONURALP
ÜÇÜNCÜ KİŞİ YARARINA SÖZLEŞME
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ V
TEŞEKKÜR VII
İÇİNDEKİLER IX
KISALTMALAR CETVELİ XVII
GİRİŞ 1
Birinci Bölüm
ÜÇÜNCÜ KİŞİ YARARINA SÖZLEŞME KAVRAMI, TARİHSEL GELİŞİMİ
VE BENZER KURUMLARLA KARŞILAŞTIRILMASI
I. Kavram ve Hukukî Nitelik 5
A. Üçüncü Kişi Yararına Sözleşme Kavramı ve Nispilik
İlkesi ile İlişkisi 5
B. Üçüncü Kişi Yararına Sözleşmenin Amacı 11
C. Kanuni Düzenlemenin Biçimi 13
D. Genel Olarak Sözleşmenin Tarafları ve Taraflar Arası
İlişkiler 21
II. Üçüncü Kişi Yararına Sözleşmenin Tarihi Gelişimi ve Bunun Güncel Hukuk Sistemlerine Etkisi 22
III. Üçüncü Kişi Yararına Sözleşmenin Türleri 26
A. Üçüncü Kişi Yararına Asıl-Ön Sözleşme 27
B. Birden Çok Kişiyi Yararlandıran Üçüncü Kişi Yararına Sözleşme 28
C. Lehdarın Hak Kazanımının Vaadettirenin Ölümüne
Bağlı Olduğu Üçüncü Kişi Yararına Sözleşme 29
D. Sonradan Kararlaştırılan Üçüncü Kişi Yararına Sözleşme 32
E. Tam-Eksik Üçüncü Kişi Yararına Sözleşme 35
1. Tam Üçüncü Kişi Yararına Sözleşme 35
2. Eksik Üçüncü Kişi Yararına Sözleşme 36
3. Somut Olayda Tam ve Eksik Üçüncü Kişi Yararına Sözleşmenin Birbirinden Ayrılması 41
a. Genel Olarak 41
b. Taraf İradeleri 43
c. Örf ve Âdet 47
IV. Üçüncü Kişi Yararına Sözleşmenin Benzer Kurumlarla
Karşılaştırılması 48
A. Üçüncü Kişiyi Koruyucu Etkili Sözleşmeden Ayrılması 48
B. Alacağın Temlikinden Ayrılması 52
C. Temsilden Ayrılması 54
D. Havaleden Ayrılması 59
İkinci Bölüm
TAM ÜÇÜNCÜ KİŞİ YARARINA SÖZLEŞMENİN HUKUKÎ NİTELİĞİ, KURULUŞU, KATILANLARI, İÇERİĞİ
I. Tam Üçüncü Kişi Yararına Sözleşmenin Hukukî Niteliği 63
II. Tam Üçüncü Kişi Yararına Sözleşmenin Kurulması 66
A. Taraf İradeleri 66
B. Sözleşmenin Şekli 70
III. Tam Üçüncü Kişi Yararına Sözleşmenin Geçersizliği 72
A. Genel Olarak 72
B. Özel Olarak Tam Üçüncü Kişi Yararına Sözleşmenin
Kuruluş Anında Mevcut Olan İmkânsızlık 73
C. Hukukî Sonuçları 75
IV. Tam Üçüncü Kişi Yararına Sözleşmede İrade Sakatlıkları 78
A. Genel Olarak 78
B. Hata 78
C. Hile 81
D. Muvazaa 84
E. İptal ve Tazminat Yaptırımının Tam Üçüncü Kişi
Yararına Sözleşme Bakımından Uygulanması 86
V. Tam Üçüncü Kişi Yararına Sözleşmenin Katılanları 87
A. Vaadettiren 87
B. Vaadeden 89
C. Lehdar (Üçüncü Kişi) 90
1. Genel Olarak 90
2. Hak ve Fiil Ehliyeti 94
3. Lehdarın Belirlenmesi 96
VI. Lehdar için Belirlenen Yararın İçeriği 101
A. Genel Olarak 101
B. Lehdar için Belirlenen Yararın Türü 104
1. Genel Olarak 104
2. Tam Üçüncü Kişi Yararına Sözleşme Bakımından
Özellik Arz Eden Bazı Yararlandırma Türleri 106
VII. Lehdar için Belirlenen Yararın Amacı 112
A. Üçüncü Kişiye Borç Yükleyen Sözleşmelerin Geçerliliği 112
B. Üçüncü Kişiye Borç Yükleme Yasağının Kapsamına
Girmeyen Kayıtlar 116
VIII. Lehdarın Hak Kazanımı 118
A. Kural Olarak Aslen ve Kendiliğinden Hak Kazanımı 118
B. Devren Hak Kazanımının Söz Konusu Olduğu Haller 121
C. Hak Kazanımının Gerçekleştiği An 126
D. Alacak Hakkının Lehdara Sağladığı Yetkiler 128
1. Genel Olarak 128
2. Borca Aykırılık Halinde Tazminat Talebi 129
E. Lehdarın Alacak Hakkının Korunması 131
F. Lehdarın Alacak Hakkını Kabul Ettiğini Bildirmesi 134
1. Genel Olarak 134
2. Kabul Bildiriminin Sonuçları 138
IX. Vaadettirenin Hak Kazanımı 139
A. Vaadettirenin Talebinin Hukukî Niteliği 139
B. Vaadettirenin Talebinin İçeriği 143
X. Lehdarın ve Vaadettirenin Alacak Haklarının Zamanaşımı
Bakımından Birbirleriyle İlişkisi 146
XI. Tam Üçüncü Kişi Yararına Sözleşmede Alacağa Bağlı
Hakların Durumu 148
XII. Tam Üçüncü Kişi Yararına Sözleşmeden Doğan Alacak
Hakları Üzerindeki Tasarruf Yetkisi 151
A. Lehdarın Kendi Alacak Hakkı Üzerindeki Tasarruf Yetkisi 151
1. Genel Olarak 151
2. Lehdarın Alacak Hakkını Reddetmesi 153
a. Genel Olarak 153
b. Ret Hakkının Kullanılmasının Sonuçları 159
3. Lehdarın Vaadedeni İbra Etmesi 163
B. Vaadettirenin Kendi Alacak Hakkı Üzerindeki Tasarruf
Yetkisi 165
C. Vaadettirenin Lehdarın Alacak Hakkı Üzerindeki
Tasarruf Yetkisi 166
1. Vaadettirenin Lehdara Tanınan Alacak Hakkını Geri
Alma ve Değiştirme Yetkisi 166
2. Geri Alma ve Değiştirme Yasağının Ortaya Çıktığı
Haller 169
3. Geri Alma ve Değiştirme Yasağının Kapsamı 172
4. Geri Alma ve Değiştirme Yetkisinin Kullanılmasının Sonuçları 175
Üçüncü Bölüm
TAM ÜÇÜNCÜ KİŞİ YARARINA SÖZLEŞMEDE KATILANLAR ARASINDAKİ İLİŞKİLER
I. Sözleşme Katılanları Arasındaki İlişkiler 179
A. Vaadeden ve Vaadettiren Arasındaki Karşılık İlişkisi 179
1. Karşılık İlişkisi Kavramı ve Hukukî Niteliği 179
2. Vaadettirenin Karşılık İlişkisi Üzerindeki Tasarruf
Yetkisi 181
3. Karşılık İlişkisinden Doğan Def’i ve İtirazlar 182
a. Vaadeden ve Vaadettirenin Birbirlerine Karşı İleri Sürebileceği Def’i ve İtirazlar 182
b. Vaadededin Lehdara Karşı İleri Sürebileceği Def’i
ve İtirazlar 183
i. Genel Olarak 183
ii. Def’i ve İtirazlar Üzerine Yapılacak Anlaşmalar 185
iii. Takas Def’i 186
iv. Ödemezlik Def ’i 190
v. Hapis Hakkı 191
B. Vaadeden ve Lehdar Arasındaki Doğrudan Xxxx Xxxxxxxx 192
1. Doğrudan Xxxx Xxxxxxxx Kavramı ve Hukukî Niteliği 192
2. Doğrudan Xxxx Xxxxxxxxxxxx Lehdar Xxxxxxxx Xxxxx
Xxx Yükümlülükler 195
3. Doğrudan Xxxx Xxxxxxxxxxxx Doğan Def’i ve İtirazlar 196
C. Vaadettiren ve Lehdar Arasındaki Değer İlişkisi 199
1. Değer İlişkisi Kavramı ve İşlevi 199
2. Değer İlişkisinin İçeriğini Oluşturan Kazandırmanın
Türü 200
3. Değer İlişkisinin Kurulması Sorunu 201
a. Sıradan Tam Üçüncü Kişi Yararına Sözleşmeler
Bakımından 201
b. Lehdarın Hak Kazanımının Vaadettirenin Ölümüne Bağlandığı Tam Üçüncü Kişi Yararına
Sözleşmeler Bakımından 204
4. Değer İlişkisinin Tam Üçüncü Kişi Yararına
Sözleşmeden Bağımsızlığı 206
5. Değer İlişkisinden Doğan Def’i ve İtirazlar 210
II. Vaadedenin Lehdara İfada Bulunması ve Borcun Sona Ermesi 212
A. Genel Olarak 212
B. İfanın Sonuçları 214
C. İfa Yerine Edim ve İfa Uğruna Edim 216
D. Alacak Hakkının İfa Dışı Bir Yolla Sona Ermesi: Alacaklı
ve Borçlu Sıfatlarının Birleşmesi 217
Dördüncü Bölüm
TAM ÜÇÜNCÜ KİŞİ YARARINA SÖZLEŞMEDE BORCA AYKIRILIK, SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME VE İSTİHKAKA DAYALI İADE TALEBİ
I. Tam Üçüncü Kişi Yararına Sözleşmede Borca Aykırılık 221
A. Genel Olarak 221
B. Vaadedenin Neden Olduğu Borca Aykırılık Halleri 222
1. Vaadettirenin ve Lehdarın Seçimlik Haklarının
Birbirleri Karşısındaki Durumu 222
a. Genel Olarak 222
b. Vaadettirene Öncelik Verilmesi Gerektiği Görüşü 224
c. Vaadettirenin Mutlak Olarak Lehdarın Rızasını
Alması Gerektiği Görüşü 226
d. Yenilik Doğuran Hakların Geçişi Ölçütü 228
e. Görüşlerin Değerlendirilmesi 230
i. Borçlu Temerrüdü Açısından 233
aa. Geri Alma ve Değiştirme Yasağı Başlamamışsa 233 bb. Geri Alma ve Değiştirme Yasağı Başlamışsa 234
ii. Ayıptan Sorumluluk Açısından 235
2. Borçlu Temerrüdünde Temerrüt İhtarı ve Ek Süre
Verilmesi 236
3. Ayıp Halinde Muayene ve Bildirim Külfeti 238
C. Vaadettirenin Neden Olduğu Borca Aykırılık Halleri 239
1. Akdin Müspet İhlali ve Ayıptan Sorumluluk 239
2. Borçlu Temerrüdü 240
3. Alacaklı Temerrüdü 241
D. Lehdarın Neden Olduğu Borca Aykırılık Halleri 243
1. Yan Yükümlülüklere Aykırılık 243
2. Alacaklı Temerrüdü 244
3. Borçlu Temerrüdü 248
II. Tam Üçüncü Kişi Yararına Sözleşmede Sonradan Ortaya
Çıkan İmkânsızlık 250
A. Vaadedenin Borcunun İfasının İmkânsızlaşması 250
B. Vaadettirenin Borcunun İfasının İmkânsızlaşması 252
C. İfanın İmkânsızlaşmasından Lehdarın Sorumlu Olması 254
III. Vaadettiren, Vaadeden ve Lehdarın Birbirlerine Karşı Olan Tazminat Talepleri ve Taleplerin Kapsamı 256
A. Lehdarın Tazminat Talebi 256
1. Tazminat Talebinin Kapsamı 256
2. Tazminat Talebinin Hukukî Dayanağı 257
B. Vaadettirenin Tazminat Talebi 259
C. Vaadedenin Tazminat Talebi 261
1. Lehdara Karşı 261
2. Vaadettirene Karşı 261
D. İkili Yetkinin Vaadedenin ve Vaadettirenin
Sorumluluğunun Kapsamı ile İlişkisi 263
IV. Tam Üçüncü Kişi Yararına Sözleşmede Sebepsiz
Zenginleşmeye Dayalı İade Talebi 265
A. Genel Olarak 265
B. Değer İlişkisi Nedeniyle Ortaya Çıkan Sebepsiz Zenginleşme 266
C. Üçüncü Kişi Yararına Sözleşme Nedeniyle Ortaya Çıkan Sebepsiz Zenginleşme 269
1. Genel Olarak 269
2. Sebepsiz Zenginleşmeye Dayalı İade Talebinin Yöneltileceği Taraf 271
a. İade Talebinin Vaadettirene Yöneltilmesi Görüşü 271
b. Xxxx Xxxxxxxxx Xxxxxxx Yöneltilmesi Görüşü 272
c. Xxx Xxxxxxxxx Sahibini Dikkate Xxxx Xxxxx 273
d. Kazandırmanın Amaç ve Niteliğine Bakılması
Gerektiği Görüşü 274
e. Görüşlerin Değerlendirilmesi 275
D. Hem Değer İlişkisi Hem de Üçüncü Kişi Yararına
Sözleşme Nedeniyle Ortaya Çıkan Sebepsiz Zenginleşme 277
V. Tam Üçüncü Kişi Yararına Sözleşmede İstihkaka Dayalı İade Talebi 281
SONUÇ 285
KAYNAKÇA 291