MERSİN BAKLİYAT SEKTÖRÜ ANALİZİ

Mersin Bakliyat Sektörü Analizi projesi, 2012 Yılı Doğrudan Faaliyet Doğrudan Faaliyet Desteği Mali Destek Programı Kapsamında Çukurova Kalkınma Ajansı Tarafından Sağlanan Mali Destek ile Yürütülmektedir.

Sözleşme No: TR62-12-DFD / 25

Mersin 2013

Bu çalışma, Çukurova Kalkınma Ajansı tarafından yürütülen 2012 Yılı Doğrudan Faaliyet Desteği Programı çerçevesinde Mersin Ticaret Borsası tarafından uygulanan TR62-12-DFD / 25 referans numaralı “Mersin Bakliyat Sektörü Analizi” kapsamında hazırlanmıştır.

Çukurova Kalkınma Ajansı 2012 Yılı Doğrudan Faaliyet Desteği Mali Destek Programı kapsamında hazırlanan bu yayının içeriği Çukurova Kalkınma Ajansı ve/veya Kalkınma Bakanlığı görüşlerini yansıtmamakta olup, içerik ile ilgili tek sorumluluk Mersin Ticaret Borsası’na aittir.

HAZIRLAYANLAR

Xxxx XXXXXXX

Xxxxx XXXXX

Dr. Xxxxx Xxxxx XXXXXX

İÇİNDEKİLER
	Sayf a
İÇİNDEKİLER	1
ŞEKİLLER DİZİNİ	4
ÇİZELGELER DİZİNİ	5
ÖNSÖZ	6
1. GİRİŞ	8
2. DÜNYA VE TÜRKİYE BAKLAGİL ÜRETİMİ VE DIŞ TİCARETİ	9
2.1. Dünyada Baklagil Üretimi	9
2.1.1. Dünya Nohut Üretimi	10
2.1.2. Dünya Mercimek Üretimi	10
2.1.3. Dünya Kuru Fasulye Üretimi	11
2.2. Türkiye’de Baklagil Üretimi	12
2.2.1. Türkiye Nohut Üretimi	13
2.2.2. Türkiye Mercimek Üretimi	14
2.2.3. Türkiye Kuru Fasulye Üretimi	17
2.2.4. Türkiye Nohut, Mercimek, Kuru Fasulye Verim Durumları	18
2.3. Dünyada Bakliyat Dış Ticareti	18
2.3.1. Dünya Nohut Dış Ticareti	18
2.3.2. Dünya Mercimek Dış Ticareti	20
2.3.3. Dünya Kuru Fasulye Dış Ticareti	21
2.4. Türkiye Bakliyat Dış Ticareti	22
2.4.1. Türkiye Nohut Dış Ticareti	22
2.4.2. Türkiye Mercimek Dış Ticareti	24
2.4.3. Türkiye Kuru Fasulye Dış Ticareti	25
2.4.4. Türkiye Bulgur Dış Ticareti	27
2.5. Dünya Ölçeğinde Mersin İli Bakliyat Sektörü	29
3. ARAŞTIRMA BULGULARI	30
3.1. Ürün Ticareti	31
3.1.1. İthal Edilen Ürünler	31
3.1.2. İhraç Edilen Ürünler	32
3.1.3. İç Piyasada Satılan Ürünler	33
3.2. Deneyim	33
3.3. Firmaların İstihdam Durumu	33
3.3.1. Mühendis	34
3.3.2. Teknisyen	34
3.3.3. Usta	34
3.3.4. İşçi	34
3.3.5. İdari Personel	34
3.4. Kalite Yönetim ve Ar-Ge	35
3.5. Küçük Ambalaj İşleme Kapasitesi	35
3.6. Xxxxx Xxxxxxxxx	36
3.7. Ürün İşleme Kapasitesi	36
3.8. Ürün Depolama Kapasitesi	37
3.8.1. Mercimek Depolama Kapasitesi	38
3.8.2. Nohut-Kuru Fasulye Depolama Kapasitesi	38
3.8.3. Bulgur Depolama Kapasitesi	38
4. SEKTÖRDE YAŞANAN SORUNLAR	39

4.1. Ürün Temininde Yaşanan Sorunlar	39
4.2. Üretim ve İşlemede Yaşanan Sorunlar	40
4.3. Altyapı Sorunları	40
4.4. Depolama ile İlgili Sorunlar	40
4.5. Pazarlama ile İlgili Sorunlar	41
4.6. Lojistik ile İlgili Sorunlar	41
4.7. Kalite ve Standartlar ile İlgili Sorunlar	42
4.8. Satış Sonrası Yaşanan Sorunlar	42
4.9. Kurumsallaşma ile İlgili Sorunlar	42
4.10. Bürokratik Sorunlar	43
4.11. Teşvik/Hibe Kullanımında Yaşanan Sorunlar	43
4.12. Sektörde Xxxxxxx ile Xxxxxx Xxxxxxxxxxx	43
4.13. Sektör ile Xxxxxx Xxxxxxxx	44
4.13.1. Yerel Yönetimlerden Talepler	44
4.13.2. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığından Talepler	44
4.13.3. Ekonomi Bakanlığından Talepler	45
5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER	46
6. MERSİN İLİ BAKLİYAT SEKTÖRÜ XXXXXXX	49
6.1. Stratejik Hedef 1	52
6.2. Stratejik Hedef 2	52
PROJE EKİBİ	53

ŞEKİLLER DİZİNİ
	Sayfa
Şekil 1. Dünya Baklagil Üretimi	9
Şekil 2. Türkiye Baklagil Üretimi	13
Şekil 3. Türkiye Nohut Üretim Alanı ve Miktarı	13
Şekil 4. Türkiye Nohut Ekilen Alan ve Üretim Miktarları	14
Şekil 5. Türkiye Kırmızı Mercimek Üretim Alanı ve Miktarı	15
Şekil 6. Türkiye Kırmızı Mercimek Ekilen Alan ve Üretim Miktarları	15
Şekil 7. Türkiye Yeşil Mercimek Üretim Alanı ve Miktarı	16
Şekil 8. Türkiye Yeşil Mercimek Ekilen Alan ve Üretim Miktarları	16
Şekil 9. Türkiye Kuru Fasulye Xxxx Xxxxx ve Miktarı	17
Şekil 10. Türkiye Kuru Fasulye Ekilen Alan ve Üretim Miktarları	17
Şekil 11. Türkiye Nohut, Kırmızı Mercimek, Yeşil Mercimek ve Kuru Fasulye Verimleri	18
Şekil 12. Türkiye Nohut İthalat ve İhracat Miktarları	22
Şekil 13. Türkiye’nin Nohut İhracatı Yaptığı Başlıca Ülkeler	23
Şekil 14. Türkiye’nin Nohut İthalatı Yaptığı Başlıca Ülkeler	23
Şekil 15. Türkiye Mercimek İthalat ve İhracat Miktarları	24
Şekil 16. Türkiye’nin Mercimek İhracatı Yaptığı Başlıca Ülkeler	24
Şekil 17. Türkiye’nin Mercimek İthalatı Yaptığı Başlıca Ülkeler	25
Şekil 18. Türkiye Kuru Fasulye İthalatı ve İhracatı	25
Şekil 19. Türkiye’nin Kuru Fasulye İhracatı Yaptığı Başlıca Ülkeler	26
Şekil 20. Türkiye’nin Kuru Fasulye İthal Ettiği Başlıca Ülkeler	26
Şekil 21. Türkiye’nin Bulgur İhracatı Yaptığı Başlıca Ülkeler	28
Şekil 22. Türkiye’nin Nohut İthal Ettiği Başlıca Ülkeler	28
Şekil 23. Dünya Ölçeğinde Türkiye ve Mersin İli Bakliyat Sektörü	29
Şekil 24. Xxxxxx Xxx Xxxxxxxx Sektörü Firma İşletme Mülkiyet Durumu	30
Şekil 25. Xxxxxx Xxx Xxxxxxxx Sektörü Firma Bilgileri	31
Şekil 26. Xxxxxx Xxx Xxxxxxxx Sektörü Firmaların Ürün İthalatı Bilgileri	32
Şekil 27. Xxxxxx Xxx Xxxxxxxx Sektörü Firmaların Ürün İhracatı Bilgileri	32
Şekil 28. Mersin İli Bakliyat Sektörü Firmaların Ürünlerin İç Piyasa Satışı Bilgileri	33
Şekil 29. Daimi İşçilerin Cinsiyete Göre Dağılımı	35
Şekil 30. Geçici İşçilerin Cinsiyete Göre Dağılımı	35
Şekil 31. Xxxxxx Xxx Xxxxxxxx Sektörü Xxxxx Xxxxxxxx Xxxxxx	36
Şekil 32. Xxxxxx Xxx Xxxxxxxx Sektörü Xxxxx Xxxxxxan Firmaların Dağılımı	37

ÇİZELGELER DİZİNİ
	Sayfa
Çizelge 1. Dünyada Nohut Üreticisi Başlıca Ülkeler	10
Çizelge 2. Dünyada Mercimek Üreticisi Başlıca Ülkeler	11
Çizelge 3. Dünyada Kuru Fasulye Üreticisi Başlıca Ülkeler	12
Çizelge 4. Dünya Nohut İthalatında İlk 20 Ülke	19
Çizelge 5. Dünya Nohut İhracatında İlk 20 Ülke	19
Çizelge 6. Dünya Mercimek İthalatında İlk 20 Ülke	20
Çizelge 7. Dünya Mercimek İhracatında İlk 20 Ülke	20
Çizelge 8. Dünya Kuru Fasulye İthalatında İlk 20 Ülke	21
Çizelge 9. Dünya Kuru Fasulye İhracatında İlk 20 Ülke	22
Çizelge 10. Türkiye’nin Bulgur İhracatı ve İthalatı	27
Çizelge 11. Firmaların Kalite Yönetim ve Ar-Ge ile İlgili Bilgileri	35
Çizelge 12. Küçük Ambalajlama Yapan Firmalara İlişkin Bilgiler	36
Çizelge 13. Ürünlere Göre Fabrika Sayıları ve Günlük Ürün İşleme Kapasiteleri	37
Çizelge 14. Ürünlere Göre Depolama Kapasiteleri	38
Çizelge 15. Xxxxxx Xxx Xxxxxxxx Sektörü GZFT Analizi Sonuçları	49
Çizelge 16. SOR (Strategic Orientation) Matrisini Yorumlama	50
Çizelge 17. Xxxxxx Xxx Xxxxxxxx Sektörü SOR (Strategic Orientation) Analizi Sonuçları	51
Çizelge 18. Xxxxxx Xxx Xxxxxxxx Sektörü SOR (Strategic Orientation) Analizi Skorları	51

ÖNSÖZ

Ülkemizde kendi kabuğunu kırma ve dünya ile bütünleşme yolunda hızlı bir süreç yaşanmaktadır. Ticaret Borsası olarak, bu değişim sürecinin dışında kalamayacağımızın bilincindeyiz. Bu nedenle borsamızın yapısını, bu değişim sürecinin gereklerine uygun hale getirme konusunda çalışmalarımız devam etmektedir. Mersin, bakliyat sektöründeki gücünü her geçen gün artırmaktadır. Türkiye’den yapılan toplam bakliyat ihracatının neredeyse

%90’ını gerçekleştiren kentte sektörle ilgili yeni yatırımlar da sürekli bir şekilde artmaktadır.

Sektörün daha da kuvvetli hale gelmesi amacıyla, fiyat istikrarının sağlanması, kayıt dışılığın önlenmesi, tam rekabet koşullarının oluşturulması, fiyat ve kalite dengesinin sağlanması yoluyla tüketici refahının yükseltilmesi, üreticilerin emeğinin karşılığını alması, üreticilerin ürün cinsi, miktarı ve kalitesi konusunda yönlendirilmesi, bakliyat piyasasında AB’ye ve dünyaya uyumun sağlanması ve belki de sektörün en önemli sorunlardan biri olan bakliyat piyasası hakkında sağlıklı veri temini ve yayımı konusunda çalışmalarımız devam etmektedir.

Bakliyat ürünlerinin işlenmesine dayalı sanayinin yaklaşık %70’i Mersin' de kuruludur. Mersin dışında kurulan işleme tesisleri de işleyecekleri ürünleri büyük ölçüde Mersin piyasasından temin etmektedirler. Mersin Limanı, ülkemizin bakliyat üretim bölgelerinin dünyaya açılan kapısı konumundadır. Yalnızca Türkiye’de üretilen değil dışarıdan gelen ürünlerde de liman aracılığıyla ülkeye Mersin’den giriş-çıkış yapabilmekte böylece gerek yurtiçi ihtiyacı karşılama gerekse transit ticarette büyük avantaj sağlanmaktadır.

Mersin’de bakliyat sektöründe; sermaye, iç ve dış ticaret bağlantıları, bilgi ve deneyim, ürün işleme teknolojisi açısından başka şehirlerle kıyaslanamayacak ölçüde bir "birikim" oluşmuş ve il sektörün aradığı niteliklere sahip iş gücünün en rahat bulunacağı yer konumuna gelmiştir. Dünya bakliyat piyasalarını en iyi bilen ihracatçılar da Mersin’de bulunmaktadır. Mersin uluslararası bakliyat piyasa ve kuruluşlarında saygın bir yere sahiptir. Dünya Bakliyat Birliği'nde, ülkemizi ağırlıklı olarak Mersinli bakliyatçılar temsil etmektedirler.

Mersin ilinin bakliyat ticaretindeki hem ulusal hem de uluslar arası stratejik önemi göz önüne alındığında sektörün daha da ileri seviyelere götürülmesi; uygulanacak politikalara ışık tutabilecek sağlıklı bir veri tabanından geçmektedir. Sektörde faaliyet gösteren firmaların kapasite kullanımlarının belirlenmesi, yarattıkları istihdam, sektöre ilişkin yaşadıkları sorunlar ile genel olarak sektörün yapısının belirlenebilmesi, sektöre ilişkin nitelikli verilerin derlenmesi ve sektörün analizinin yapılabilmesi bu çalışmanın temel amaçlarını oluşturmuştur.

Bu proje ile sektöre ilişkin sorunlar ve büyüklükler belirlenerek söz konusu alanların yeniden çözünümü ve gelişmeye katkı sağlayabilecek stratejik hedefleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu çalışma ile Mersin ve Türkiye ekonomisinin gelişmesine katkı sağlamak en büyük amacımızdır.

Çukurova Kalkınma Ajansı 2012 yılı Doğrudan Faaliyet Desteği (Referans Numarası; TR62-12-DFD/25) çerçevesinde yürütülen bu çalışmanın tamamlanmasında işbirliklerinden dolayı Alata Bahçe Kültürleri Araştırma İstasyonu Müdürü Dr. Xxxxx XXXXX’e ve projede görev alan Zir. Yük. Müh. Xxxxx XXXXX ve Dr. O. Xxxxx XXXXXX ile Ulusal Baklagil Konseyi Yönetim Kurulu Başkanı Xxxxxx XXXXXX’x ve projenin koordinatörü Xxxx XXXXXXX’xx teşekkürlerimi sunarım.

“Xxxxxx Xxxxxxxx Sektörü Analizi” isimli bu çalışmanın; bakliyat sektörü ve tüm paydaşlarına yararlı olması dileğiyle saygılar sunarım.

Xxxx Xxxxxxxx XXXXXXX Mersin Ticaret Borsası Başkanı

1. GİRİŞ

Mercimek, fasulye, nohut, bezelye, bakla ve börülceyi içine alan baklagiller, dünyadaki iki milyardan fazla insan için protein kaynağıdır. Dünyada insan beslenmesindeki bitkisel proteinlerin %22’si ve karbonhidratların %7’si, hayvan beslenmesindeki proteinlerin %38’i ve karbonhidratların da %5’i yemeklik tane baklagillerden sağlanmaktadır. Baklagiller, tarla bitkileri yetiştiriciliğinde, xxxx xxxxx ve üretim bakımından tahıllardan sonra gelen tane ürünüdür. Dünyada yaklaşık 60 milyon ton üretim ve 40 milyar $’lık piyasa değerine sahip bir ürün grubudur. Buna karşın dünya baklagil tüketim değerlerine bakıldığında, kişi başına tüketilen miktar çok düşük olup fasulyede 3–4 kg, bezelyede bir kg dolaylarında iken; mercimek ve nohutta bir kilogramın altındadır.

Dünya tahıl alanlarının yaklaşık %11’inde baklagil tarımı yapılmaktadır. 70,5 milyon ha alanda üretilen yemeklik tane baklagillerin insan beslenmesinde, ekonomide ve bitki beslenmesinde önemli bir yeri vardır. Önemli bir protein kaynağı olması ve diğer protein kaynaklarına göre daha düşük fiyatla elde edilebilmesi nedeni ile özellikle gelişmekte olan yüksek nüfuslu ülkelerin besin sepetinde ilk sırayı almaktadır. Gıda sanayinde gelişmelerle birlikte gelişmekte olan ülke pazarlarının cazip hale gelmesi birçok gelişmiş ülkenin de bu ürün grubuna ilgisini artırmış ve kısa sürede dünya ticaretinde de önemli bir pay almaya başlamışlardır. İnsan beslenmesi dışında havanın serbest azotunu bağlayabilen ender bitki olarak toprağa, yüksek protein içeriği ile de hayvancılığa katkısı önemlidir.

Bu çalışma ile dünya bakliyat sektöründe önemli bir yeri olan Mersin ilinin sektörel yapısının analizi yapılmaya çalışılmıştır. Çalışma kapsamında dünya ve Türkiye baklagil üretimi ve dış ticareti çerçevesinde genel bir değerlendirme yapılmıştır. Yapılan saha çalışmaları ile elde edilen araştırma bulguları sunulmuş, sektörde yaşanan sorunlar derlenerek bu sorunların çözümüne yönelik öneriler ortaya konulmuştur. Yine çalışma kapsamında bakliyat sektörünün GZFT analizi yapılmış ve elde edilen sonuçlar ile sektörün gelişimine yönelik strateji önermeleri geliştirilmiştir.

2. DÜNYA VE TÜRKİYE BAKLAGİL ÜRETİMİ VE DIŞ TİCARETİ

2.1. Dünyada Baklagil Üretimi

Baklagiller üretimi dünya geneline yayılmış olmakla beraber, ülkeler genel olarak belirli cinslerin üretimi ile ön plana çıkmaktadır. Dünyada en fazla ekim alanına sahip fasulye üretimi; Asya ve Amerika, nohut üretimi; Asya, Amerika, Afrika, mercimek üretimi; Amerika ve Asya, bezelye üretimi; Amerika, Asya ve Avustralya, bakla üretimi; Asya, Afrika ve Avrupa, börülce üretimi ise Afrika ülkelerinde yoğunluk kazanmıştır.

Dünya baklagil üretimi incelendiğinde nohut, mercimek ve kuru fasulye üretiminde son 10 yıllık dönemde dünya toplam üretimlerinde artış gözlemlenmektedir. 2002 yılında 8,2 milyon ton olan nohut üretimi 2011 yılında 11,6 milyon tona, mercimek üretimi; 2,8 milyon tondan 4,4 milyon tona ve kuru fasulye üretimi 19,6 milyon tondan 23,2 milyon tona yükselmiştir (Şekil 1).

Dünya Baklagil Üretimi, 2002 - 2011

25000

20000

15000

10000

5000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Yıllar

Nohut Mercimek

Kuru Fasulye

(.000) Ton

Şekil 1. Dünya Baklagil Üretimi, 2002–2011 (FAO, 2013)

2.1.1. Dünya Nohut Üretimi

Dünya nohut üretiminde ilk sırayı 8,2 milyon ton ile Hindistan almakta olup onu sırasıyla 513.338 ton ile Avustralya, 496.000 ton ile Pakistan ve 487.477 ton ile Türkiye gelmektedir. Nohut üretiminde üretim miktarı itibariyle dünyanın 4. büyük üreticisi konumundadır (Çizelge 1).

Çizelge 1. Dünyada Nohut Üreticisi Başlıca Ülkeler, 2011

Sıra No	Ülkeler	Üretim Miktarı (Ton)	Üretim Değeri (000$)	Sıra No	Ülkeler	Üretim Miktarı (Ton)	Üretim Değeri (000$)
1	Hindistan	8.220.000	3.255.503	11	Malavi	66.244	28.275
2	Avustralya	513.338	239.004	12	Fas	62.189	28.093
3	Pakistan	496.000	132.082	13	Yemen	56.553	27.375
4	Türkiye	487.477	179.070	14	Suriye	50.052	22.427
5	Myanmar	466.738	218.709	15	İspanya	42.300	19.023
6	Etiyopya	322.839	150.222	16	ABD	97.205	14.565
7	İran	290.243	113.274	17	Cezayir	29.000	10.843
8	Kanada	90.800	40.564	18	İsrail	15.640	7.213
9	Tanzanya	71.182	33.732	19	Rusya Fed.	54.000	6.586
10	Meksika	72.143	33.430	20	Tunus	10.900	4.905

Kaynak: FAO, 2013

2.1.2. Dünya Mercimek Üretimi

Dünya mercimek üretiminde ilk sırayı 1.531.900 ton ile Kanada almaktadır. Kanada’yı 943.800 ton ile Hindistan, 379.659 ton ile Avustralya ve 405.952 ton ile Türkiye izlemektedir. Türkiye nohut üretiminde olduğu gibi mercimek üretiminde de dünyada ilk 4 ülke arasında yer almaktadır (Çizelge 2).

Çizelge 2. Dünyada Mercimek Üreticisi Başlıca Ülkeler, 2011

Sıra No	Ülkeler	Üretim Miktarı (Ton)	Üretim Değeri (000$)	Sıra No	Ülkeler	Üretim Miktarı (Ton)	Üretim Değeri (000$)
1	Kanada	1.531.900	600.085	11	İspanya	38.000	14.627
2	Hindistan	943.800	343.503	12	Fas	31.497	12.159
3	Avustralya	379.659	155.037	13	Çin	150.000	9.406
4	Türkiye	405.952	121.365	14	Fransa	23.315	9.121
5	ABD	214.640	87.650	15	Pakistan	13.200	5.070
6	Nepal	206.869	81.210	16	Yemen	9.081	3.708
7	Suriye	112.470	41.929	17	Meksika	8.224	3.274
8	İran	98.516	35.578	18	Cezayir	7.000	2.773
9	Bangladeş	80.442	31.832	19	Y. Zelanda	4.046	1.652
10	Etiyopya	80.952	31.794	20	Tunus	3.500	1.414

Kaynak: FAO, 2013

2.1.3. Dünya Kuru Fasulye Üretimi

Dünya kuru fasulye üretiminde 4.470.000 ton ile Hindistan ilk sırayı almaktadır. Hindistan’ı 3.435.370 ton ile Brezilya, 3.721.950 ton ile Myanmar ve 1.583.498 ton üretim miktarı ile Çin takip etmektedir. Türkiye ise kuru fasulye üretiminde 200.673 ton üretim miktarı ile 20. sırada yer almaktadır (Çizelge 3).

Çizelge 3. Dünyada Kuru Fasulye Üreticisi Başlıca Ülkeler, 2011

Sıra No	Ülkeler	Üretim Miktarı (Ton)	Üretim Değeri (000$)	Sıra No	Ülkeler	Üretim Miktarı (Ton)	Üretim Değeri (000$)
1	Hindistan	4.470.000	2.356.705	11	Etiyopya	340.280	197.505
2	Brezilya	3.435.370	1.972.006	12	Endonezya	341.097	196.199
3	Myanmar	3.721.950	1.601.364	13	G. Kore	355.052	193.607
4	Çin	1.583.498	753.476	14	Ruanda	331.166	192.994
5	ABD	899.610	520.874	15	Arjantin	332.782	188.647
6	Tanzanya	675.948	386.548	16	Angola	303.521	168.338
7	Kenya	577.674	347.410	17	Malavi	288.414	161.681
8	Meksika	567.779	314.287	18	İran	246.056	142.677
9	Uganda	464.105	244.750	19	Vietnam	216.797	119.911
10	Kamerun	380.000	217.704	20	Türkiye	200.673	114.474

Kaynak: FAO, 2013

2.2. Türkiye’de Baklagil Üretimi

Türkiye’de üretimi gerçekleştirilen 8 çeşit baklagil arasında en fazla üretimi yapılanlar mercimek, nohut ve kuru fasulyedir. Baklagil üretimi ülke geneline yayılmış olmakla beraber Güneydoğu Anadolu, Orta Anadolu ve geçit bölgeleri ile Marmara Bölgesinin güneyi üretimin en yoğun olduğu bölgelerdir. Genel olarak; kırmızı mercimek Güneydoğu’da, yeşil mercimek, nohut ve kuru fasulye Orta Anadolu ve geçit bölgelerinde, bakla ve bezelye ise Ege ve Güney Marmara’da yetişmektedir.

Ülkemiz baklagil üretiminde son 10 yıllık dönem incelendiğinde nohut, mercimek ve kuru fasulye üretim miktarlarında azalmalar gözlenmiştir. 2002 yılında 650.000 ton olan nohut üretimimiz 2011 yılında 487 bin ton seviyelerine, 565 bin ton olan mercimek üretimimiz 406 bin ton seviyelerine ve kuru fasulye üretimimiz 250 bin tondan 201 bin seviyelerine kadar düşmüştür. Özellikle mercimek üretimimizde önemli dalgalanmalar görülmüş, 2008 yılında 131 bin tonlara kadar gerilemiştir (Şekil 2).

Türkiye Baklagil Üretimi, 2002 - 2011

700

600

500

400

300

200

100

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Yıllar

Nohut Mercimek

Kuru Fasulye

(.000 Ton)

Şekil 2. Türkiye Baklagil Üretimi, 2002 – 2011 (TÜİK, 2013)

2.2.1. Türkiye Nohut Üretimi

Türkiye nohut üretimi son 10 yıllık dönemde ekilen alanlarda sürekli bir azalma göstermiş, bu durum da beraberinde üretimin de azalmasına neden olmuştur. 2002 ile 2011 yılları arasında ekilen alanlar 6.600.000 dekardan 4.464.129 dekara kadar gerilemiştir. Buda ekilen alanların 2002 yılına göre %30 oranında azaldığını göstermektedir. Aynı şekilde üretim miktarı da 650.000 tonlardan 487.477 tonlara kadar gerilemiş bu da 2002 yılına göre üretimde

%25’lik bir azalmaya neden olmuştur (Şekil 3).

Nohut Üretim Alanı ve Üretim Miktarı, 2002-2011

7.000.000

6.000.000

5.000.000

4.000.000

3.000.000

2.000.000

1.000.000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Yıllar

Ekilen alan (dekar)

Üretim miktarı (ton)

Şekil 3. Türkiye Nohut Üretim Alanı ve Miktarı, 2002 – 2011 (TÜİK, 2013)

Ülkemizin 73 ilinde nohut yetiştiriciliği yapılmaktadır. En önemli nohut üreticisi iller içerisinde Kırşehir 42.531 ton ile ilk sırayı almaktadır. Kırşehir’i sırasıyla 35.281 ton ile Mersin, 34.521 ton ile Antalya ve diğer iller izlemektedir (Şekil 4).

Nohut Ekilen Alan ve Üretim Miktarı (İlk 10 İl)

400.000

300.000

200.000

100.000

İller

Ekilen alan(dekar)

Üretim(ton)

Kırşehir

Mersin

Antalya

Konya

Gaziantep

Kütahya

Yozgat

Isparta

Adıyaman

Karaman

Şekil 4. Türkiye Nohut Ekilen Alan ve Üretim Miktarları (İlk 10 il) (TÜİK, 2013)

2.2.2. Türkiye Mercimek Üretimi

Ülkemiz kırmızı mercimek üretimi 2002 yılında 4.200.000 dekar alanda yapılırken çok önemli düşüşler yaşanmış ve 2011 yılında kırmızı mercimek ekilen alanlarımız 1.923.225 dekara kadar gerilemiştir. Buna paralel olarak üretimimizde 500.000 tondan 380.000 tona kadar gerilemiştir (Şekil 5).

Kırmızı Mercimek Üretim Alanı ve Üretim Miktarı, 2002-2011

4.500.000

4.000.000

3.500.000

3.000.000

2.500.000

2.000.000

1.500.000

1.000.000

500.000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Yıllar

Ekilen alan (dekar)

Üretim miktarı (ton)

Şekil 5. Türkiye Kırmızı Mercimek Üretim Alanı ve Miktarı, 2002 – 2011 (TÜİK, 2013)

İller bazında kırmızı mercimek üretimi incelendiğinde 30’u aşkın ilde üretim yapıldığı görülmektedir. 2011 yılı verilerine göre ekilen alan ve üretim miktarı olarak 745.569 dekar alanda 144.356 ton üretim ile Şanlıurfa ilk sırayı almaktadır. Şanlıurfa’yı sırasıyla 77.296 ton ile Diyarbakır, 73.014 ton ile Mardin izlemektedir (Şekil 6).

Ülkemizde özellikle de yeşil mercimek üretiminde çok önemli azalışlar görülmektedir. 2002 yılında 720.000 dekar alanda üretimi yapılan yeşil mercimek 2011 yılına gelindiğinde ekilen alanlar 225.248 dekara kadar gerilemiştir. Aynı şekilde üretim miktarı da 65.000 tondan 25.952 tona kadar düşmüştür (Şekil 7).

Kırmızı Mercimek Ekilen Alan ve Üretim Miktarları (İlk 10 İl)

800.000

600.000

400.000

200.000

Ekil

Üret

Şekil 6. Türkiye Kırmızı Mercimek Ekilen Alan ve Üretim Miktarları (İlk 10 il) (TÜİK, 2013)

Yeşil Mercimek Üretim Alanı ve Üretim Miktarı, 2002-2011

800.000

700.000

600.000

500.000

400.000

300.000

200.000

100.000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Yıllar

Ekilen alan (dekar)

Üretim miktarı (ton)

Şekil 7. Türkiye Yeşil Mercimek Üretim Alanı ve Miktarı, 2002 – 2011 (TÜİK, 2013)

Yeşil mercimek üretimi genellikle ülkemiz İç Anadolu Bölgesinde yapılmaktadır. En önemli üretici iller içerisinde 2011 yılı verilerine göre, 4.295 ton ile Çorum ilk sırayı almaktadır. Daha sonra 3.312 ton ile Yozgat ve 2860 ton ile Konya ve diğer iller gelmektedir (Şekil 8).

Yeşil Mercimek Ekilen Alan ve Üretim Miktarı (İlk 10 il)

40.000

30.000

20.000

10.000

Ekilen

Üretim

Şekil 8. Türkiye Yeşil Mercimek Ekilen Alan ve Üretim Miktarları (İlk 10 il) (TÜİK, 2013)

2.2.3. Türkiye Kuru Fasulye Üretimi

2002 – 2011 yıllarını kapsayan son 10 yıllık dönem içerisinde ülkemiz kuru fasulye ekim alanları 1.800.000 dekar alandan 946.000 dekar alana yaklaşık %50 seviyelerinde bir azalma göstermiştir. Üretim miktarı da 250.000 ton seviyelerinden 200.000 ton seviyelerine

%20 oranında bir azalma göstermiştir (Şekil 9).

Kuru Fasulye Üretim Alanı ve Üretim Miktarı, 2002-2011

2.000.000

1.500.000

1.000.000

500.000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Yıllar

Ekilen alan (dekar)

Üretim miktarı (ton)

Şekil 9. Türkiye Kuru Fasulye Xxxx Xxxxx ve Miktarı, 2002 – 2011 (TÜİK, 2013)

Kuru fasulye yetiştiriciliği hemen hemen ülkemizin bütün illerinde yapılmaktadır. En önemli üretici iller içerisinde Xxxxx 00.000 ton ile ilk sırayı almaktadır. Konya’yı sırasıyla

33.440 ton ile Karaman, 10.540 ton ile Erzincan ve 10.259 ton ile Niğde izlemektedir (Şekil 10).

Kuru Fasulye Ekilen Alan ve Üretim Miktarı (ilk 10 İl)

200000

150000

100000

50000

İller

Ekil

Üret

Şekil 10. Türkiye Kuru Fasulye Ekilen Alan ve Üretim Miktarları (İlk 10 il) (TÜİK, 2013)

2.2.4. Türkiye Nohut, Mercimek ve Kuru Fasulye Verim Durumları

İncelenen Ürünlere İlişkin Verimler (kg/da), 2002-2011

250

200

150

100

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Yıllar

Kırmızı Mercimek Yeşil Mercimek Nohut

Kuru Fasulye

Ülkemiz baklagil tarımı içerisinde önemli yeri olan nohut, mercimek ve kuru fasulye verimleri incelendiğinde zaman içerisinde verim artışları pek yaşanmamıştır. Sadece Kuru fasulye yetiştiriciliğinde artan oranlarda bir verimlilik kaydedilmiştir.

Verim (Kg/da.)

Şekil 11. Türkiye Nohut, Kırmızı Mercimek, Yeşil Mercimek ve Kuru Fasulye Verimleri

2.3. Dünyada Bakliyat Dış Ticareti

2.3.1. Dünya Nohut Dış Ticareti

Dünyada nohut ithalatı yapan ülkeler içerisinde 2010 yılı FAO verilerine göre Pakistan

185.554 ton ile ilk sırayı almaktadır. Pakistan’ı sırasıyla 180.872 ton ile Bangladeş, 56.661 ton ile Cezayir ve 53.870 ton ile İspanya izlemektedir. Türkiye ise dünya nohut ithalatı yapan ülkeler içerisinde 7.586 ton ile 19. sırada yer almaktadır (Çizelge 4).

Çizelge 4. Dünya Nohut İthalatında İlk 20 Ülke, 2010

Sıra No	Ülkeler	İthalat Miktarı (Ton)	İthalat Değeri (000$)	Sıra No	Ülkeler	İthalat Miktarı (Ton)	İthalat Değeri (000$)
1	Pakistan	185.554	107.803	11	ABD	20.075	21.408
2	Bangladeş	180.872	98.625	12	S.Arabistan	39.955	21.298
3	Cezayir	56.661	57.230	13	İtalya	20.682	20.733
4	İspanya	53.870	57.068	14	Mısır	21.631	20.421
5	BAE	68.055	46.047	15	Sri Lanka	19.120	17.877
6	Hindistan	56.211	32.262	16	Portekiz	13.268	13.189
7	İngiltere	31.314	26.991	17	Lübnan	11.213	11.068
8	Irak	26.101	25.091	18	Brezilya	6.983	7.865
9	Ürdün	27.960	23.657	19	Türkiye	7.586	7.287
10	İran	38.249	22.939	20	Sudan	10.643	7.270

Kaynak: FAO, 2013.

Dünya da nohut ihracatı yapan ülkeler incelendiğinde ise FAO 2010 yılı verilerine göre Avustralya 445.654 ton ile ilk sırayı almaktadır. Sırasıyla 216.049 ton ile Hindistan, 110.990 ton Meksika, 74.415 ton ile Kanada ve 56.896 ton ile Türkiye 5. sırada yer almaktadır (Çizelge 5).

Çizelge 5. Dünya Nohut İhracatında İlk 20 Ülke, 2010

Sıra No	Ülkeler	İhracat Miktarı (Ton)	İhracat Değeri (000$)	Sıra No	Ülkeler	İhracat Miktarı (Ton)	İhracat Değeri (000$)
1	Avustralya	445.654	223.161	11	Tanzanya	33.331	13.040
2	Hindistan	216.049	188.578	12	Myanmar	21.887	12.929
3	Meksika	110.990	102.896	13	İran	12.662	10.123
4	Kanada	74.415	62.066	14	Rusya Fed.	11.637	6.682
5	Türkiye	56.896	54.709	15	Portekiz	5.021	6.324
6	ABD	50.165	38.617	16	Malavi	2.057	3.576
7	Etiyopya	54.129	29.261	17	S.Arabistan	4.643	3.516
8	Fas	20.678	17.810	18	İspanya	2.619	2.941
9	BAE	24.921	14.529	19	Ukrayna	3.240	2.549
10	Arjantin	15.863	13.065	20	Mısır	5.200	2.180

Kaynak: FAO, 2013.

2.3.2. Dünya Mercimek Dış Ticareti

Dünyada mercimek ithalatı yapan ülkeler içerisinde 2010 yılı FAO verilerine göre Türkiye 210.289 ton ile ilk sırayı almaktadır. Türkiye’yi sırasıyla 152.230 ton ile Bangladeş,

134.340 ton ile Sri Lanka ve 150.186 ton ile Hindistan izlemektedir (Çizelge 6).

Çizelge 6. Dünya Mercimek İthalatında İlk 20 Ülke, 2010

Sıra No	Ülkeler	İthalat Miktarı (Ton)	İthalat Değeri (000$)	Sıra No	Ülkeler	İthalat Miktarı (Ton)	İthalat Değeri (000$)
1	Türkiye	210.289	193.831	11	Irak	43.321	51.250
2	Bangladeş	152.230	158.994	12	İspanya	50.823	46.416
3	Sri Lanka	134.340	129.484	13	İran	75.985	40.114
4	Hindistan	150.186	125.241	14	Meksika	42.757	34.492
5	Mısır	108.075	109.341	15	S.Arabistan	41.359	34.027
6	B.A.E	111.861	108.162	16	İtalya	32.312	31.416
7	Cezayir	85.436	83.027	17	Almanya	28.670	31.146
8	Sudan	49.651	59.824	18	İngiltere	23.956	30.785
9	Pakistan	67.729	55.363	19	Peru	32.164	29.652
10	Kolombiya	72.186	53.098	20	Fransa	29.735	28.360

Kaynak: FAO, 2013.

Dünya da mercimek ihracatı yapan ülkeler incelendiğinde ise FAO 2010 yılı verilerine göre Kanada 1.183.308 ton ile ilk sırayı almaktadır. Sırasıyla 194.549 ton ile Türkiye,

209.131 ton ile ABD ve 137.981 ton ile Avustralya yer almaktadır (Çizelge 7).

Çizelge 7. Dünya Mercimek İhracatında İlk 20 Ülke, 2010

Sıra No	Ülkeler	İhracat Miktarı (Ton)	İhracat Değeri (000$)	Sıra No	Ülkeler	İhracat Miktarı (Ton)	İhracat Değeri (000$)
1	Kanada	1.183.308	980.687	11	Hollanda	4.251	6.327
2	Türkiye	194.549	216.605	12	Portekiz	4.337	5.608
3	ABD	209.131	148.648	13	Belçika	4.521	4.956
4	Avustralya	137.981	112.041	14	Almanya	2.378	4.354
5	Suriye	42.065	60.771	15	Fransa	1.895	4.079
6	B.A.E	93.602	54.946	16	İngiltere	1.782	4.004
7	Nepal	37.570	51.193	17	Kenya	3.538	3.783
8	Çin	23.125	17.711	18	İspanya	2.026	2.393
9	Sri Lanka	14.251	15.987	19	Arjantin	2.848	2.315
10	Etiyopya	17.640	15.420	20	İtalya	1.163	1.914

Kaynak: FAO, 2013.

2.3.3. Dünya Kuru Fasulye Dış Ticareti

Dünyada kuru fasulye ithalatı yapan ülkeler içerisinde 2010 yılı FAO verilerine göre Hindistan 495.368 ton ile ilk sırayı almaktadır. Hindistan’ı sırasıyla 141.942 ton ile ABD, 106.973 ton ile Japonya ve 124.964 ton ile İngiltere izlemektedir (Çizelge 8). Türkiye ise 37.718 ton ile 27. sırada yer almaktadır.

Çizelge 8. Dünya Kuru Fasulye İthalatında İlk 20 Ülke, 2010

Sıra No	Ülkeler	İthalat Miktarı (Ton)	İthalat Değeri (000$)	Sıra No	Ülkeler	İthalat Miktarı (Ton)	İthalat Değeri (000$)
1	Hindistan	495.368	549.240	11	G. Afrika	87.567	61.284
2	ABD	141.942	156.583	12	Kanada	57.482	56.135
3	Japonya	106.973	151.484	13	Fransa	45.230	53.256
4	İngiltere	124.964	135.309	14	Malezya	41.540	51.494
5	Brezilya	181.162	135.004	15	Angola	44.394	45.614
6	Meksika	117.470	113.187	16	Cezayir	50.421	45.220
7	İtalya	107.775	113.178	17	BAE	48.914	43.704
8	Venezuela	103.321	94.524	18	Endonezya	59.836	43.309
9	Çin	98.307	81.824	19	Hollanda	29.083	42.157
10	İspanya	59.721	62.241	20	G. Kore	51.740	41.857

Kaynak: FAO, 2013.

Dünya da kuru fasulye ihracatı yapan ülkeler incelendiğinde ise FAO 2010 yılı verilerine göre Çin 950.424 ton ile ilk sırayı almaktadır. Sırasıyla 496.533 ton ile Myanmar, 406.957 ton ile ABD ve 326.549 ton ile Arjantin yer almaktadır (Çizelge 9). Türkiye ise 1.620 ton ile 50. sırada yer almaktadır.

Çizelge 9. Dünya Kuru Fasulye İhracatında İlk 20 Ülke, 2010

Sıra No	Ülkeler	İhracat Miktarı (Ton)	İhracat Değeri (000$)	Sıra No	Ülkeler	İhracat Miktarı (Ton)	İhracat Değeri (000$)
1	Çin	950.424	793.378	11	Peru	33.919	35.819
2	Myanmar	496.533	456.599	12	Kırgızistan	57.446	35.297
3	ABD	406.957	319.831	13	Bolivya	44.200	35.178
4	Arjantin	326.549	259.877	14	Meksika	30.253	28.320
5	Kanada	255.619	237.946	15	BAE	36.122	24.364
6	Avustralya	78.608	96.601	16	İngiltere	58.056	22.279
7	Nikaragua	55.032	59.366	17	Mısır	33.457	17.049
8	Etiyopya	80.703	48.057	18	Portekiz	13.244	15.907
9	Tayland	33.451	45.869	19	Belçika	12.661	14.331
10	Hollanda	16.022	37.706	20	Endonezya	19.787	13.297

Kaynak: FAO, 2013.

2.4. Türkiye Bakliyat Dış Ticareti

2.4.1. Türkiye Nohut Dış Ticareti

Türkiye nohut ihracatı 1990 – 2010 yılları arasında incelenmiş olup, bu dönem içerisinde sürekli dalgalı bir seyir izleyerek azalma göstermiştir. 1990 yılında 276.927 ton olan ihracatımız 2010 yılına gelindiğinde 56.896 ton seviyelerine kadar gerilemiş ve bu dönem içerisinde % 80’lere varan oranda bir azalma göstermiştir. Xxxxxxxxx ise 1998 yılında ise en yüksek 21.075 tonlara ulaşmış ve 2010 yılında ise 7.586 ton seviyelerine gerilemiştir.

Türkiye Nohut İthalat ve İhracat Miktarları, 1990-2010

400000

300000

200000

100000

İthala

İhrac

ton

Şekil 12. Türkiye Nohut İthalat ve İhracat Miktarları (FAO, 2013)

Türkiye nohut ihraç pazarları incelendiğinde Irak, S. Arabistan, Ürdün ve Suriye’nin ilk sıralarda yer aldığı görülmektedir. FAO 2010 yılı verilerine göre; Irak 11.753 ton, S. Arabistan 7.503 ton, Ürdün 6.797 ton ve Suriye 4.901 ton ihracat miktarı ile önde gelen ihraç pazarlarımız olmuştur (Şekil 13).

Türkiye'nin Nohut İhraç Ettiği İlk 20 Ülke (2010)

16000

12000

8000

4000

Ülkeler

İhracat Miktarı (ton)

İhracat Değeri (000 $)

Irak

S.Arabistan

Ürdün

Suriye

Cezayir

Xxxxxx

Xxxx

BAE

Lübnan

İngiltere

Almanya

İtalya

Kuveyt

Nepal

Sri Lanka

Hollanda

ABD

Malezya

Belçika

Katar

Şekil 13. Türkiye’nin Nohut İhracatı Yaptığı Başlıca Ülkeler, 2010 (FAO, 2013)

Türkiye nohut ithalatında Hindistan, Meksika ve Suriye ilk sıralarda yer almakta olup bu ülkeleri Ürdün, Kanada, ABD ve Rusya izlemektedir. 2010 yılı FAO verilerine göre Türkiye nohut ithalatı; Hindistan 6.049 ton, Meksika 902, Suriye 488 ton ve diğer ülkeler (Ürdün, Kanada, ABD ve Rusya) 148 ton olarak gerçekleşmiştir (Şekil 14).

Türkiye'nin Nohut İthalatı Yaptığı Başlıca Ülkeler, 2010

Suriye 6%

Diğer

Meksika 12%

Hindistan 80%

Şekil 14. Türkiye’nin Nohut İthalatı Yaptığı Başlıca Ülkeler

2.4.2. Türkiye Mercimek Dış Ticareti

Türkiye mercimek ithalatı ve ihracatında sürekli dalgalanmalar gerçekleşmiştir. 1990 – 2010 döneminde Türkiye mercimek ihracatı 2006 yılında 301.329 ton ile en yüksek seviyeye ulaşmış, 2008 yılında ise 70.340 ton ile en düşük seviyeyi görmüştür (Şekil 15).

Türkiye Mercimek İthalat ve İhracat Miktarları, 1990 - 2010

400000

300000

200000

100000

İthala

İhrac

Şekil 15. Türkiye Mercimek İthalat ve İhracat Miktarları, 1990 – 2010 (FAO, 2013)

Mercimek ihracatı yapılan ülkeler içerisinde Irak 43.258 ton ile ilk sırayı almaktadır. Irak’ı 41.222 ton ile Mısır, 29.766 ton ile Sudan ve 20.844 ton ile Bangladeş izlemektedir (Şekil 16).

Türkiye'nin Mercimek İhraç Ettiği İlk 20 Ülke (2010)

50000

40000

30000

20000

10000

Ülkeler

İhracat Miktarı (ton)

İhracat Değeri (000 $)

Şekil 16. Türkiye’nin Mercimek İhracatı Yaptığı Başlıca Ülkeler (FAO, 2013)

Türkiye’nin başlıca mercimek ithalatı yaptığı ülkeler sıralamasında Kanada %93 gibi bir oranla ilk sırayı almaktadır. Diğer ithalat yapılan ülkeler ise Etiyopya, ABD ve Avustralya olarak gerçekleşmiştir (Şekil 17).

Türkiye' nin Mercimek İthalatı Yaptığı Başlıca Ülkeler, 2010

ABD 2%

Etiyopya

Avustralya 2%

Kanada

Şekil 17. Türkiye’nin Mercimek İthalatı Yaptığı Başlıca Ülkeler, (FAO, 2013)

2.4.3. Türkiye Kuru Fasulye Dış Ticareti

Türkiye kuru fasulye ithalatı ve ihracatında sürekli dalgalanmalar gerçekleşmiştir. 1990 – 2010 döneminde Türkiye kuru fasulye ihracatı 1997 yılında 87.940 ton ile en yüksek seviyeye ulaşmış ve giderek azalarak 2010 yılında ise 1.620 ton ile en düşük seviyeyi görmüştür. Kuru fasulye ithalatında da ihracatın aksine yıldan yıla dalgalanmalar görülmüş ama artışlar yaşanmış ve 2009 yılında 53.650 ton ile en yüksek seviyeye ulaşmıştır (Şekil 18).

Türkiye Kuru Fasulye İthalatı ve İhracatı, 1990 - 2010

100000

90000

80000

70000

60000

50000

40000

30000

20000

10000

Yıllar

İthalat Miktarı (ton)

İhracat Miktarı (ton)

Şekil 18. Türkiye Kuru Fasulye İthalatı ve İhracatı, 1990 – 2010 (FAO, 2013)

Kuru fasulye ihracatında ise en önemli pazarlar 530 ton ile Almanya, 277 ton ile Irak,

118 ton ile Avusturya olmuştur. Bu ülkeleri Kıbrıs, Hollanda, ABD ve S. Arabistan izlemektedir (Şekil 19).

Türkiye'nin Kuru Fasulye İhraç Ettiği İlk 20 Ülke (2010)

1000

800

600

400

200

Ülkeler

İhracat Miktarı (ton)

İhracat Değeri (000 $)

Almanya

Irak

Avusturya

Kıbrıs

Hollanda

ABD

S.Arabistan

Yunanistan

Afganistan

Belçika

İsveç

Fransa

Danimarka

Birleşik Krallık

Norveç

İspanya

Sudan

Türkmenistan

Ürdün

Suriye

Şekil 19. Türkiye’nin Kuru Fasulye İhracatı Yaptığı Başlıca Ülkeler, 2010 (FAO, 2013)

Türkiye’nin kuru fasulye ithal ettiği başlıca ülkeler sıralamasında ise; Kırgızistan %40 ile ilk sırayı almakta olup, onu %21 ile Arjantin, %18 ile Çin, %9 ile Kanada ve diğer ülkeler takip etmektedir (Şekil 20).

Türkiye'nin Kuru Fasulye İthal Ettiği Başlıca Ülkeler, 2010

Kanada 9%

ABD 5%

Mısır

Diğer

Kırgızistan

40%

Çin

18%

Arjantin 21%

Şekil 20. Türkiye’nin Kuru Fasulye İthal Ettiği Başlıca Ülkeler, 2010 (FAO, 2013)

2.4.4. Türkiye Bulgur Dış Ticareti

Üretim hacmi bakımından da Türkiye’nin mevcut yıllık üretim miktarı 1.125.000 ton olup, bu rakam ABD ve Kanada toplamı için 300.000 ton, AB toplamı için 80.000 ton ve Ortadoğu bölgesi toplamı için 120.000 ton’dur. Bu rakamlarda gösteriyor ki Türkiye bulgur üretiminde Dünya’nın en büyük üretici ülkesi konumundadır. Özellikle Ortadoğu ve Avrupa’ya bulgur ve ürünleri olarak yılda 120 milyon $ üzerinde ihracat gerçekleşmektedir.

ABD’de “Kamu Yararına Bilimsel Araştırmalar Enstitüsü”nün yayınladığı raporda bulgurun tüm tahıl ürünleri arasında en yüksek besin değerine sahip olduğunu açıklamış ve bulgurun özellikle en önemli folik asit ve lif kaynağı olması sebebi ile tahılların altın standardı olarak nitelendirmiştir. Dünya’da son dönemde sağlıklı ürünlere doğru bir ciddi bir eğilim olduğu da göz önünde bulundurulduğunda, bulgurun pirinç ve makarnaya alternatif olarak, dünya bulgur üretimi ve ticaretinde son derece önemli artışlar olacağı beklenmektedir.

Çizelge 10. Türkiye’nin Bulgur İhracatı ve İthalatı, 2003 – 2012

Yıl	İHRACAT		İTHALAT
Yıl	Miktar (Ton)	Değer (.000 Dolar)	Miktar (Ton)	Değer (.000 Dolar)
2003	30.548	12.832.295	56	24.236
2004	36.106	14.399.227	22	8.186
2005	68.551	24.193.457	3	1.784
2006	56.646	21.468.345	184	90.692
2007	73.918	37.609.805	143	92.601
2008	71.009	56.977.972	599	319.810
2009	115.227	63.209.287	567	493.412
2010	160.649	80.024.511	341	347.053
2011	122.443	70.297.089	105	57.230
2012	123.018	69.752.846	104	75.109

Kaynak: TÜİK, 0000

Xxxxxxx’nin bulgur ihracatı son on yılda yaklaşık 4 kat artış göstermiştir. 2003 yılında

30.548 ton olan ihracat miktarı, 2012 yılında 123.018 tona ulaşmıştır (Çizelge 10). Türkiye’nin bulgur ihracatı yaptığı ülkeler içerisinde Irak ilk sırayı almakta olup, onu Suriye, Belçika, Almanya ve diğer ülkeler izlemektedir (Şekil 21).

Türkiye'nin Bulgur İhraç Ettiği İlk 20 Ülke (2012)

60.000

45.000

30.000

15.000

Ülkeler

İhracat Miktarı (ton)

İhracat Değeri (000 $)

Irak

Belçika

Suriye

Almanya

S. Arabistan

Xxxxxx

Xxxxx

Sierra Leone

Lübnan

Azerbaycan

Fransa

İngiltere

ABD

Liberya

BAE

İsveç

K.K.T.C

Avustralya

Hollanda

Rusya Fed.

Şekil 21. Türkiye’nin Bulgur İhracatı Yaptığı Başlıca Ülkeler (TÜİK, 2013).

Türkiye’nin bulgur ithal ettiği başlıca ülkeler sıralamasında ise; Hollanda %34 ile ilk sırayı almakta olup, onu %27 ile Suriye, %17 ile Irak, %12 ile Rusya Federasyonu ve %10 ile Suudi Arabistan takip etmektedir (Şekil 22).

Türkiye'nin Bulgur İthalatı Yaptığı Başlıca Ülkeler, 2012

Rusya Fed.

12%

Irak

17%

S. Arabistan

10%

Suriye

27%

Hollanda

34%

Şekil 22. Türkiye’nin Nohut İthal Ettiği Başlıca Ülkeler, 2012 (TÜİK, 2013)

2.5. Dünya Ölçeğinde Mersin İli Bakliyat Sektörü

Dünya toplam bakliyat üretiminin yaklaşık %9’luk bir kısmı ülkemizde üretilmektedir. Dünya bakliyat ticareti içerisinde Türkiye’nin payı yaklaşık %3 düzeyindedir ve bu oranın yaklaşık %56’lık bir kısmı Mersin ilinden yapılmaktadır (Şekil 23).

Dünya Bakliyat Ticareti

8.000.000

7.237.204

6.000.000

4.000.000

2.000.000

212.621

118.800

Dünya *

Türkiye**

Mersin**

(1000 $)

Şekil 23. Dünya Ölçeğinde Türkiye ve Mersin İli Bakliyat Sektörü

*: FAO, 2010 yılı Dünya toplam bakliyat ihracatı.

**: Ekonomi Bakanlığı, 2012 yılı Türkiye ve Mersin ili toplam bakliyat ihracatı.

3. ARAŞTIRMA BULGULARI

Araştırmanın yapıldığı dönemde Mersin Ticaret Borsası’na kayıtlı 200 bakliyat firması bulunmaktadır. Bu firmalardan bir kısmı, borsaya kayıtlı olmasına rağmen aktif olarak sektörde faaliyet göstermemektedir. Çalışmada, borsaya kayıtlı komisyoncu firmalarda da sektörel analiz yapılmamıştır. Sonuçta çalışma kapsamında 126 firmaya anket uygulanmıştır. Firmaların bir kısmında bakliyat, iştigal konuları arasında olmasına rağmen 16 firmanın hububat, baharat ve endüstriyel ürünlere yoğunlaştıkları görülmektedir. Dolayısıyla 110 Bakliyat firmasından elde edilen bilgiler sektörün analizi ve değerlendirmesi amacıyla kullanılmıştır.

Mersin ili gerek ülke gerekse dünya bakliyat sektöründe iç piyasa, ihracat ve ithalat açısından önemli bir konuma sahip olduğundan sektörün deneyimi, sektörde istihdam edilen insan sayısı, işleme ve depolama kapasiteleri ile sektörde yaşanan sorunlar incelenmiştir.

İncelenen firmalar toplam 1.477.022 m2 alanda faaliyetlerini sürdürmekte olup, bu alanın %49’unun (722.073 m2) kapalı alan olduğu tespit edilmiştir. İncelenen firmaların toplam 695.780 ton ürün depolama kapasitesine sahip olduğu belirlenmiş olup, bu alanın

%67’si yatay depo ve %33’ü silolardan oluşmaktadır. Türkiye'de TÜİK rakamlarına göre üretilen 1 milyon 235 bin ton bakliyatın 638 bin tonu Mersin Ticaret Borsası tarafından tescil edilmektedir. 110 firmaya ilişkin işyeri mülkiyeti sorgulanmış ve 80 firma mülkiyetindeki işletmesinde faaliyet gösterirken, 22 firma kiracı ve 8 firma ortak olarak faaliyetlerini sürdürmektedir (Şekil 24).

Xxxxxx Xxx Xxxxxxxx Sektörü Firma İşletme Mülkiyet Durumu (%)

Ortak 7%

Kira 20%

Mülk

73%

Şekil 24. Xxxxxx Xxx Xxxxxxxx Sektörü Firma İşletme Mülkiyet Durumu

3.1. Ürün Ticareti

Çalışma kapsamında, kırmızı mercimek, yeşil mercimek, nohut, fasulye ve bulgur işleyen ve ticaretimi yapan firmalar incelenmiştir. Bu çerçevede 38 firma tüm ürünleri işleyip

satışını gerçekleştirmektedir. Diğer işleme ve ticaret ile ilgili bilgiler ise Şekil 25’da şekilde açıklanmaktadır. Rakamlar ilgili ürün gurubunda faaliyet gösteren firma sayısını ifade etmektedir. Örneğin 110 firma içerisinde 93 firma kırmızı mercimek işleme ve ticareti ile uğraşırken, 71 firma kırmızı mercimek ve yeşil mercimek işleme ve ticaretini bir arada gerçekleştirmektedir.

Şekil 25. Xxxxxx Xxx Xxxxxxxx Sektörü Firma Bilgileri

3.1.1. İthal Edilen Ürünler

Çalışma kapsamında toplam 17 firma tüm ürünleri ithalat aracılığı ile temin etmektedir. İthalat ile temin edilen ürünlerle ilgili firma sayısı Şekil 26 yardımıyla açıklanmıştır. Rakamlar ilgili ürün grubunda faaliyet gösteren firma sayısını ifade etmektedir. Örneğin 11 firma içerisinde 45 firma kırmızı mercimek ithalatı gerçekleştirirken 36 firma hem kırmızı mercimek hem de yeşil mercimek ithalatı yapmaktadır.

Şekil 26. Xxxxxx Xxx Xxxxxxxx Sektörü Firmaların Ürün İthalatı Bilgileri

3.1.2. İhraç Edilen Ürünler

Çalışma kapsamında toplam 21 firma tüm ürünleri ihraç etmektedir. İhraç edilen ürünlerle ilgili bilgiler Şekil 27 yardımıyla açıklanmıştır. Rakamlar ilgili ürün grubunda faaliyet gösteren firma sayısını ifade etmektedir. Örneğin 110 firma içerisinde 50 firma kırmızı mercimek ihracatı yaparken 39 firma hem kırmızı mercimek hem de yeşil mercimek ihracatı yapmaktadır.

Şekil 27. Xxxxxx Xxx Xxxxxxxx Sektörü Firmaların Ürün İhracatı Bilgileri

3.1.3. İç Piyasada Satılan Ürünler

Çalışma kapsamında toplam 34 firma tüm ürünleri iç piyasada satmaktadır. İç piyasa çalışan firmalar ile ilgili bilgiler Şekil 28 yardımıyla açıklanmıştır. Rakamlar ilgili ürün grubunda faaliyet gösteren firma sayısını ifade etmektedir. Örneğin 110 firma içerisinden 76 firma kırmızı mercimeği iç piyasada satarken 59 firma kırmızı mercimek ve yeşil mercimeği bir arada iç piyasada satmaktadır.

Şekil 28. Mersin İli Bakliyat Sektörü Firmaların Ürünlerin İç Piyasa Satışı Bilgileri

3.2. Deneyim

Araştırmanın yapıldığı dönemde (Aralık 2012 - Şubat 2013) 4 firma sektördeki birinci yılını doldurmuştur. Sektörde en deneyimli firma yaklaşık 57 yıldır faaliyet göstermekte olup, Mersin ilinde bakliyat sektöründe ortalama deneyim süresi 17 yıl olarak tespit edilmiştir.

3.3. Firmaların İstihdam Durumu

Mersin ili bakliyat sektörü ticarette olduğu kadar istihdam açısından da önemli bir sektör konumundadır. Zira firmalar çoğunlukla Mersin ilinde kümelenmiş, ilin sair avantajlarından yararlanarak hem iç piyasaya ve ihracata ürün işleme ve satma konusunda katkı sağlarken ithalatta da önemli bir yer bulmaktadır.

Özellikle araştırma döneminde sektörde yaklaşık olarak 4.300 kişi istihdam edilmektedir. Yaratılan istihdamın sosyo-ekonomik değerlendirmesi yapıldığında dolaylı olarak yaklaşık 20.000–25.000 kişilik bir nüfusun geçimine katkı sağladığı düşünülmektedir. Bu çerçevede, sektörde istihdam durumu şu başlıklar altında incelenmiştir.

3.3.1. Mühendis

Araştırmanın yapıldığı dönemde, 110 firmanın 71’inde mühendis istihdam edilmezken, 23 firmada 1; 8 firmada 2; 2 firmada 3; 1 firmada 4; 1 firmada 5; 2 firmada 6; 1

firmada 7 ve 1 firmada 10 mühendis olmak üzere toplamda 38 firmada 83 mühendis istihdam edilmektedir.

3.3.2. Teknisyen

110 firmanın 85’inde teknisyen istihdam edilmezken, 13 firmada 1; 5 firmada 2; birer

firmada sırasıyla 3, 4, 5, 8, 10, 25 ve 40 teknisyen istihdam edilmekte olup, toplamda 25 firmada 118 teknisyen istihdam edilmektedir.

3.3.3. Usta

110 firmanın 70’inde usta istihdam edilmezken, 18 firmada 1; 8 firmada 2; 6 firmada

3; ikişer firmada sırasıyla 4, 5 ve 10; 1 firmada 11 ve 1 firmada 80 usta istihdam edilmekte olup, toplamda 40 firmada 181 usta istihdam edilmektedir.

3.3.4. İşçi

Araştırma döneminde işçiler daimi işçi ve geçici işçi olmak üzere değerlendirilmiştir. Veri toplanan 110 firmada toplam 2213 daimi işçi çalışırken; yılın farklı dönemlerinde 1096 geçici işçi sektörde istihdam edilmektedir.

Geçici işçiler özellikle ürünün taşınması, paketlenmesinde görev yapmakta olup, 44 firma geçici istihdam ettiğini beyan etmiştir.

Daimi İşçilerin Cinsiyete Göre Dağılımı

(%)

Kadın işçi

24%

Erkek işçi

76%

Geçici İşçilerin Cinsiyete Göre Dağılımı

(%)

Kadın işçi

47%

Erkek işçi

53%

Şekil 29. Daimi İşçilerin Cinsiyete Göre Dağılımı Şekil 30. Geçici İşçilerin Cinsiyete Göre Dağılımı

3.3.5. İdari Personel

110 firmada ürün satın alma, muhasebe, satış ve pazarlama departmanlarında istihdam edilen idari personel sayısı 648 kişi olarak tespit edilmiştir.

3.4. Kalite Yönetim ve Ar-Ge

Müşteri ihtiyaçlarını yerine getirebilmek, rekabet gücünü arttırabilmek için kullanılan insan, iş, ürün ve/veya hizmet kalitelerinin sistematik bir yaklaşım ile tüm çalışanların katkıları ile sağlanması açısından kalite yönetim, markalaşma, pazarda tutunma açısından da Ar-Ge önem arz ettiğinden firmalara ilişkin kalite yönetimi ve Ar-Ge ile ilgili bilgiler toplanmıştır (Çizelge 11).

Çizelge 11. Firmaların Kalite Yönetim ve Ar-Ge ile İlgili Bilgileri

	Firma Sayısı
ISO 14000	22
ISO 22000	24
TSE	9
Helal Gıda	3
Ar-Ge Birimi	16
Laboratuar	38
Patent	37
Lisans	12

3.5. Küçük Ambalaj İşleme Kapasitesi

Araştırma döneminde, 110 firmadan kırmızı mercimekte 26 firma, yeşil mercimekte 22 firma, nohutta 24 firma, fasulyede 23 firma ve bulgurda 20 firma küçük ambalajlama yaparak ürününü piyasaya arz etmektedir. Çalışmada, küçük ambalajlama yapan firma sayısı ve yıllık kapasiteleri ile ilgili bilgiler elde edilmiştir (Çizelge 12).

Çizelge 12. Küçük Ambalajlama Yapan Firmalara İlişkin Bilgiler

Ürün	Küçük ambalajlama yapan firma sayısı	Ortalama kapasite (ton/saat)	Ortalama kapasite (ton/yıl)
Kırmızı mercimek	26	6	15.650
Yeşil mercimek	22	6	13.010
Nohut	24	6	14.140
Fasulye	23	6	14.700
Bulgur	20	6	14.800

3.6. Marka Kullanımı

Araştırmanın yapıldığı dönemde 110 firmadan 70’i kendi adına ya da başka şirketler adına marka kullanmaktadır. Sektörde marka kullanımının oransal dağılımı Şekil 31’de verilmiştir.

Xxxxxx Xxx Xxxxxxxx Sektörü Xxxxx Xxxxxxxx Xxxxx u (%)

36%

64%

Markası Olmayan Firma

Markası Olan Firma

Şekil 31. Xxxxxx Xxx Xxxxxxxx Sektörü Xxxxx Xxxxxxxx Xxxxxx

Araştırma bölgesinde 70 firma 1 ticari marka kullanırken; sırasıyla 26 firma 2; 9 firma

3; 2 firma 4 ve 1 firma 5 farklı ticari marka kullanmaktadır. Marka kullanan firmaların oransal dağılımı Şekil 32’de verilmiştir.

Xxxxxx Xxx Xxxxxxxx Sektörü Xxxxx Xxxxxxan Firm aların Dağılım ı (%)

24%

65%

1. Markaya sahip f irma

2. Markaya sahip f irma

3. Markaya sahip f irma

4. Markaya sahip f irma

5. Markaya sahip f irma

Şekil 32. Mersin İli Bakliyat Sektörü Xxxxx Xxxxxxan Firmaların Dağılımı

3.7. Ürün İşleme Kapasiteleri

Sektördeki firmaların büyük bir kısmı söz konusu bakliyat ürünlerinin ticaretini yapmaktadır. Özellikle mercimek işlenmesi; diğer baklagil ürünlerine nazaran tesisleşmeye ihtiyaç duyan ve ihtisaslaşma gerektiren bir üründür. Aynı şekilde bulgur üretiminde; tesisleşmeye ihtiyaç duyulmakta ve ihtisaslaşma gerekmektedir. Nohut ve kuru fasulye için; yukarıda zikredilen diğer iki ürüne nazaran daha az maliyetli bir teknoloji ve aynı makine parkı kullanılmaktadır. Mercimek, nohut-kuru fasulye ve bulgur üretimi yapan işletmelere ilişkin fabrika sayıları ve günlük ortalama ürün işleme kapasiteleri Çizelge 13’de verilmiştir.

Çizelge 13. Ürünlere Göre Fabrika Sayıları ve Günlük Ürün İşleme Kapasiteleri

	Fabrika Sayısı	Günlük İşleme Kapasitesi (ton)
Mercimek	23	3.388
Nohut-Kuru fasulye	48	5.539
Bulgur	5	803
Toplam	76	9.730

3.8 Ürün Depolama Kapasiteleri

Araştırma dönemindeki firmalara ilişkin hammadde depolama ve işlenmiş ürün depolama kapasiteleri Çizelge 14’de verilmiştir.

Çizelge 14. Ürünlere Göre Depolama Kapasiteleri

	Hammadde Depolama Kapasitesi (ton)	İşlenmiş Ürün Depolama Kapasitesi (ton)
Mercimek	133.950	96.050
Nohut-Kuru fasulye	251.925	177.155
Bulgur	37. 000	33.000
Toplam	389.575	306.205
Genel Toplam		695.780

3.8.1. Mercimek Depolama Kapasitesi

230.000 ton mercimek depolama kapasitesine sahip sektör, yaklaşık olarak bu kapasitenin %72’sini kullanabilmektedir.

3.8.2. Nohut-Kuru Fasulye Depolama Kapasitesi

429.080 ton nohut ve kuru fasulye depolama kapasitesine sahip sektör, yaklaşık olarak bu kapasitenin %41’ini kullanabilmektedir.

3.8.3. Bulgur Depolama Kapasitesi

70.000 ton bulgur depolama kapasitesine sahip sektör, yaklaşık olarak bu kapasitenin %47’sini kullanabilmektedir.

4. SEKTÖRDE YAŞANAN SORUNLAR

Mersin ili Bakliyat sektörünün yaşamış olduğu sorunlar çeşitli başlıklar altında firmalardan toplanarak derlenmiştir.

4.1. Ürün Temininde Yaşanan Sorunlar

Firmalar ile yapılan görüşmelerde ürün temini konusunda yaşanan sorunlar şu şekilde özetlenebilir.

• Sektörde küçük ölçekli firmalar çoğunluktadır ancak söz konusu firmaların büyük firmalar ile ekonomik yetersizlik nedeniyle rekabet şansının olmaması ürün temininde satışa kadar geçen süreçte çeşitli sorunlar yaşamasına neden olmaktadır.

• Yurt içi üretim, çiftçilere verilen desteklerin az olması, fiyatlarda yaşanan dalgalanmalar, iklim koşulları, ürünlerde verimliliğin düşük olması, üretimde tarımsal mekanizasyon eksikliği gibi nedenlerden dolayı gün geçtikçe azalmakta dolayısıyla ürünler direk üreticiden alındığı için ürün temininde önemli sorunlar ortaya çıkmaktadır.

• Üreticilerin küçük ölçekli üretim yapması ve üretilen çeşitlerde verimin düşük olması gibi nedenlerden dolayı yurt içinde üretilen ürünlerin ithal edilen ürünler ile kıyaslandığında fiyatlarının yüksek ve kalitesinin nispeten düşük olmaktadır.

• Ürün deseninin sürekli değişmesi firmaların orta ve uzun dönemde sektör ile ilgili yatırım kararları vermesini güçleştirmektedir.

• Hem iç piyasada üretilen hem de ithal edilen ürünlerde yaşanana sorunlardan bir tanesi de ürün kalibrasyonudur. Birçok firma re-export ile ürünü bir ülkeden diğerine ihraç etmekte ve bu süreçte ürünlerin belirli bir standartta olmaması firmanın pazarı kaybetmesine neden olmaktadır.

• Ürünlerde yaşanan hastalık ve zararlılardan dolayı ürünlerde önemli kayıplar meydana gelmektedir. Dolayısıyla hastalık ve zararlılar da hem kaliteye olumsuz etki etmekte hem de ürün maliyetini arttırmaktadır.

• İthal edilen ürünlerde, çeşitli nedenlerden dolayı ürünün geç gelmesi depolama kayıplarını arttırmakta, ürün kalitesini düşürmekte ve maliyeti yükseltmektedir.

• İthal edilen ürünlerde alıcı-satıcı arasında süregelen güvensizlik, yine alıcı-satıcı arasında yapılan kontratların bağlayıcılığının olmaması ürün teminini güçleştirmektedir.

4.2. Üretim ve İşlemede Yaşanan Sorunlar

• Sektör Mersin ilinde ihtisaslaşmış olmasına, önemli ölçüde bölge ve ülke ekonomisine gelir ve istihdam açısından katkı sağlamasına rağmen en önemli sorunlardan bir tanesi kalifiye eleman bulmada yaşanan sıkıntıdır.

• Özellikle üretim kaynaklı sorunlarda da belirtildiği gibi maliyetler oldukça yüksek olduğundan firmalar düşük kar marjları ile çalışmaktadır.

• Özellikle küçük ölçekli bakliyat firmalarında teknoloji kullanım düzeyi düşük seviyededir. Söz konusu firmalar yatırım yapmakta güçlük çektiğini ifade etmekte ve bu konuda devlet desteğinin yetersiz olduğunu ifade etmektedir. Firmalar Ar-Ge ile ilgili yapılacak desteklerin arttırılması talebinde xxxxxxxxxxxxx.

• Xxxxxxxx Xxxxxx ilinde belirli bir bölgede kümelenmiş durumdadır. Bölgede zaman zaman elektrik kesintilerinden dolayı firmalar üretim ve işlemenin durduğu ifade edilmektedir.

4.3. Altyapı Sorunları

• Altyapı sorunları içerisinde belirtilen en önemli husus yolların özellikle de depolara giden yolların ulaşıma çok fazla elverişli olmaması, yol ve sokaklarda ışıklandırma ile birlikte kanalizasyon altyapısının yetersiz olduğu ifade edilmektedir.

• Ayrıca daha önce de belirtildiği gibi çok sık elektrik kesintisi yaşanması üretim ve işleme sürecinde gecikmelere, internet ve telefon hatlarında zaman zaman yaşanan kesintiler de firmaların ticaretinde aksamalar yaşanmasına neden olmaktadır.

• Yine güvenlik ile ilgili sorunların da zaman zaman yaşandığı, özellikle telefon hatlarının çalındığı ifade edilmektedir.

• Firmaların günlük ihtiyaçlarını karşılayacak kadar su temin edemediği de bazı firmalar tarafından iletilmiştir.

4.4. Depolama ile İlgili Sorunlar

• Ürünlerin depolanması sürecinde en önemli zarar haşerelerden kaynaklanmaktadır. Ürünlerini depolayan firmaların neredeyse tamamına yakın bir kısmı haşere zararına karşı depolarını düzenli olarak ilaçlamaktadır. Ancak birçok firma deposunu genişletmek ve yenilemek için yatırım düşünürken en önemli sorun depo kurabileceği alanda sorun yaşamaktadır.

• Ayrıca firmalar depo kurma aşamasında devlet desteği talep etmektedirler. Verilecek olan desteğin “Raf Silo Sistemi” ne verilmesi önem arz etmektedir.

4.5. Pazarlama ile İlgili Sorunlar

• Firmalar ile yapılan mülakatta önemli ölçüde piyasada güvensizliğin hakim olduğu ifade edilmektedir.

• Yine iç rekabetten dolayı firmalar birbirine zarar vermekte bu durum da hem iç hem de dış piyasada çeşitli sorunlara neden olmaktadır.

• Gümrüklerde yaşanan sorunlar nedeniyle zaman zaman sorun yaşayan firmalar ürünlerini taahhüt edilen tarihten daha geç ulaştırmakta ve bu durum pazar kaybına neden olabilmektedir.

• Önemli pazarlardan bir tanesi olan Orta Doğu’da son dönemde yaşanan gelişmeler nedeniyle bu pazarda firmalar ürün tedarik etme ve ödemeler konusunda ciddi sorunlar yaşamaktadırlar.

• Firmalar, piyasanın değişken yapısına çok iyi ayak uyduramadığı için arz-talep dengesini sağlamakta sorunlar yaşamaktadırlar.

• Özellikle ürün satış sürecinde yükleme noktasında oluşan hatalardan dolayı üründe kayıplar yaşanmaktadır.

4.6. Lojistik ile İlgili Sorunlar

• Bakliyat firmalarının bulunduğu bölgede, Anadolu Cam, Büyükşehir Belediyesi Çöplüğü, Organize Sanayi Bölgesi, ÇİMSA tesislerin olması aynı zamanda Mersin-Adana ulaşımının sağlanması ulaşımda sorunlara neden olmaktadır. Özellikle ithal edilen ürünlerde limandan çıkan TIR’lar uzun kuyruklar oluşturmaktadır.

• Lojistik Hizmetlerinin Mersin ilinde ihtisaslaşmış olmasına rağmen zaman içersinde nakliye yapılabilecek araç temininde firmalar sorun yaşayabilmektedir.

• Özellikle Türkiye’de akaryakıt maliyetinin yüksek oluşu taşıma maliyetini de doğrudan arttırmaktadır.

• Ulaştırma Bakanlığı’nın karayolu taşımacılığında uyguladığı tonaj sınırı taşımada kullanılan araçların kapasitesi ile uyumlu olmadığından tahakkuk edilen navlun bedelini karşılayamamaktadır. Yine tartım yapılan kantarın bulunduğu bölge sınırları dışında bulunan firmalar bu denetime tabi tutulmazken kantar sınırları

içerisinde bulunan firmaların araçları sürekli denetime tabi tutulmakta ve bu durum haksız rekabete neden olmaktadır.

• Gönderilen ürünlere taşıma sigortası yapılmaması çeşitli nedenlerle üründe meydana gelebilecek kayıpların karşılanamamasına neden olmaktadır.

• Mersin Uluslararası Limanı 11.05.2007 tarihi itibariyle özelleştirilmiş olup, özelleştirme ile birlikle firmalar liman için ödedikleri ücretin arttığını belirtmektedirler.

• Yine özellikle Orta Doğu ülkelerinde sınır kapılarının kapalı olması nedeniyle firmalar ürün tedarik etme ve satma konusunda sorunlar yaşamaktadırlar.

4.7. Kalite ve Standartlar ile İlgili Sorunlar

• Üretim sürecinde yaşanan verim düşüklüğü yanında ürün kalitesinde de önemli ölçüde sorunlar yaşanmaktadır. Verim ve kalite yönünden sorun yaşanmayacak çeşitlerin Ar-Ge çalışmaları ile geliştirilmesi gerekmektedir.

• Yine ürün standartlarının özellikle ihraç edilen ürünlerde sorun teşkil ettiği bilinmektedir.

4.8. Satış Sonrası Yaşanan Sorunlar

• Satış sonrası yaşanan en önemli sorun ödemeler konusunda yaşanmaktadır. İç piyasada, firmalar özellikle ürün satışını gerçekleştirdikten sonra ödemelerde gecikme yaşayabilmekte ve tahsilat yapılamamaktadır. Dış ticarette ise çalışılan ülkelerde bankacılık sisteminden kaynaklanan farklılıklar nedeniyle ödemelerde gecikmeler yaşandığı bilinmektedir. Özellikle firmaların pazara bağlılığı nedeniyle verilen çekleri uzun vadeli de olsa kabul ettiği görülmektedir.

4.9. Kurumsallaşma ile İlgili Sorunlar

• Birçok firmanın aile işletmesi olması ya da kurumsallaşmayı bir ihtiyaç olarak görmemesi nedeniyle kurumsallaşma konusunda önemli sorunlar yaşanmaktadır.

• Üretimin gün geçtikçe düşmesi nedeniyle büyük ölçekli firmalar ülke içerisinde üretilen ürünün büyük bir kısmını kendileri almakta ve önemli ölçüde ithalat yapmaktadır. Firmaların ithalat yapılabilmesi zaten kurumsallaşmanın bir gerekliliğidir. Bu nedenle büyük ölçekli firmaların kurumsallaşma sürecini tamamladığı görülmektedir.

• Sektörün kurumsallaşması sürecinde en önemli sorun teknik eleman yetersizliğinden kaynaklanmaktadır. Sektörde bulunan birçok firma sektörde deneyimli teknik eleman bulma konusunda sorunlar yaşamaktadır. Yine sektörde istihdam edilenlerin eğitim seviyesinin çok düşük olması kurumsallaşma anlamında birçok teknik sorun ile karşılaşılmaktadır.

• Kurumsallaşma uzun bir süreç olarak ifade edilmekte, firmaların sermaye konusunda yetersizlikler yaşanmakta ve bu nedenle sektörde yer alan firmaların kurumsallaşmasını motive edecek teşviklerin devlet tarafından sağlanması talep edilmektedir.

4.10. Bürokratik Sorunlar

• Bakliyat sektöründe yoğun bir ithalat ve ihracat yaptığından firmalar gümrüklerde birçok bürokratik sorun ile karşı karşıya kalmaktadır. Özellikle ithalat sürecinden çok fazla denetim yapılmakta ve evrak talep edilmekte bu da fiyatların ani değişiklik gösterdiği sektörde firmaların ticaret hacmine olumsuz etki etmektedir.

• Antrepo devir işlemlerinde firmaların çok fazla zaman kaybetmesi,

• Devlet tarafından verilen teşvik/desteklerde prosedürün uzun olması,

• Firmalar, ithal edilen ürünlerde laboratuar analiz ücretlerinin yüksek olması,

• Sektörle ilgili ithalat ve ihracatta yaşanan ani gelişmelerden dolayı firmaların haberdar edilmemesi,

• Kredi kullanımı konusunda da birçok bürokratik engel yaşandığı belirtilmektedir.

4.11. Teşvik / Hibe Kullanımında Yaşanan Sorunlar

• Sektörde küçük ölçekli firmalar teşvik/hibeler konusunda çok fazla bilgi sahibi olmadığı, olsa bile sadece büyük firmaların bu teşvik/hibelerden yararlanacağına inanmaktadır. Birçok firma da sektöre yönelik verilen teşvik/hibelerin yetersiz olduğunu düşünmekte, teşvik ve hibeler konusunda yeterli bilgi sahibi olmadıklarını bu konuda bilgi talep ettiklerini ifade etmektedirler.

• Birçok firma teşvik ve hibelerden yararlanmak için çeşitli kurum ve kuruluşlara müracaat ettiklerini ancak herhangi bir cevap alamadıklarını ifade etmektedirler.

• Firmalar yatırım teşviklerinin olmadığını ifade etmektedir.

• Verilen teşviklerde puanlama sistemi nedeniyle birçok firma yararlandıkları teşviklerin etkin olmadığını belirtmektedir.

• Verilen teşviklerde ilk etapta tüm masrafların firmalar tarafından yapıldığı ve iadelerin çok uzun süre sonra firmalara verildiği söylenmektedir.

• Teşvik dağıtımında sürekli olarak aynı firmaların teşvikten yararlanmasının sektörde haksız rekabete neden olduğu düşünülmektedir.

4.12. Sektörde Xxxxxxx ile Xxxxxx Xxxxxxxxxxx

• Sektörde bulunan firmalar ticari hacimlerini artırmak amacıyla işletme büyüklüğünü arttırmak, ürün depolama ve işleme kapasitesini geliştirmek amacıyla yatırım kararları almaktadırlar. Bu noktada kredi kullanımı konusunda halihazırda yaşanan sorunların da gelecek yıllarda aşılacağı, firmaların daha kurumsallaşmış bir yapıya ulaşacağı ve kalite yönetim sistemlerinin tam anlamıyla oluşturulup uygulanacağı konusunda bir beklenti bulunmaktadır.

• Ancak küçük ölçekli firmaların büyük çoğunluğu sektörde var olabilmenin gün geçtikçe güçleştiğini gelecekte sadece büyük firmaların ayakta kalabileceğini düşünmektedir.

• Firmaların büyük bir çoğunluğu, üretimde yaşanan azalmalar nedeniyle gelecek yıllarda Türkiye’nin bakliyat sektöründe gerekli tedbirler alınmadığı takdirde net ithalatçı bir duruma geleceğini ifade etmektedirler.

• Orta ve büyük ölçekli firmaların hedefleri Türkiye’de olduğu gibi dünyada da markalarının tanınması için stratejiler geliştirdiğini ifade etmektedirler.

• Üretimde son yıllarda yaşanan azalmanın birçok nedeni bulunmaktadır. Ancak önemli olabilecek unsurlarda bir tanesi verim düşüklüğüdür. Bu nedenle bu azalışların önüne geçebilmek için yeni ve daha verimli çeşitlerin geliştirilmesi amacıyla Ar-Ge çalışmalarının artacağı düşünülmektedir.

• Tüketim alışkanlıklarında yaşanan değişiklikler nedeniyle bakliyat ürünlerinde tüketimde azalmalar meydana gelmektedir. Söz konusu ürünlerin tüketimini artırmak amacıyla tanıtım faaliyetlerinde artış gözleneceği ve üretim odaklı devlet desteğinin de artacağı tahmin edilmektedir.

4.13. Sektör ile Xxxxxx Xxxxxxxx

Firmaların sektörle ilgili olan talepleri tesislerinin bulunduğu bölgedeki bulunan yerel yönetimlerden talepleri, üretim, ithalat, ihracat ve Ar-Ge konularında yaşadıkları sorunlar ile ilgili olarak Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığından olan talepleri ve ithalat ve ihracat

sürecinde yaşadıkları sorunlar ile ilgili olarak Ekonomi Bakanlığından talepleri alınarak derlenmiştir.

4.13.1. Yerel Yönetimlerden Talepler

• Araştırma bölgesinde en önemli sorun altyapı kaynaklıdır. Firmaların neredeyse tamamına yakın bir kısmı ulaşım, iletişim, elektrik, su, çevre temizliği, kanalizasyon vb. altyapı unsurlarında yaşanan sorunların bir an önce belediye tarafından çözülmesini talep etmektedirler.

4.13.2. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığından Talepler

• Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından verilen desteklerinin artmasını talep edilmektedir.

• Bakliyat ürünlerinde verim düşüklüğüne neden dolan hastalık ve zararlılarla etkin mücadele yöntemleri ile depolama kaybına neden olan etmenler ile mücadele yöntemlerinin araştırılması,

• Tohum ıslahı ile ilgili Ar-Ge çalışmalarının artması,

• GDO’lu ürünlerin ithalatına izin verilmemesi,

• Sadece büyük firmalara değil, küçük ve orta ölçekli firmalara da destek verilmesi,

• Bürokratik sürecin hızlandırılması,

• Ürün kalitesi konusunda denetimlerin arttırılması,

• Teşvik primlerinin zamanında ödenmesi,

• Düzenli ve sağlıklı olarak rekolte tahminleri yapılması,

• Verilen desteklerin ihtiyaçları tam anlamda karşılaması amacıyla Bakanlık Yetkilileri ve sektör temsilcilerinin mevzuat yayımlanmadan önce bir araya gelmesi,

• Üreticilere üretim, hastalık ve zararlılara karşı mücadele konusunda eğitim verilmesi.

4.13.3. Ekonomi Bakanlığından Talepler

• İhraç edilen ürünlerde teşviklerin ve desteklerin arttırılması,

• Vizelerle işlemleri ile ilgili kolaylıkların sağlanması,

• İhracat ve ithalatta prosedürlerin azaltılması,

• Döviz kurlarının sabit tutulmaya yönelik çalışma yapılması,

• Firmalara düşük faizli uzun vadeli kredi sağlanması,

• Çek Yasası ile ilgili düzenlemelerin yapılarak yürürlüğe girmesi,

• İhracata yönelik desteklerin tamamının üreticiye verilmesi,

• Sektörde rakip ülkelerle ilgili güncel bilgiler sektör temsilcileri ile paylaşılması,

• Hedef pazarlar ile ilgili çalışmalar yapılması,

• Fuar teşviklerinin arttırılması ve tanıtım grubunun daha etkin çalışması,

• İthalat denetimlerinin arttırılması,

• KKDF kesintilerinin tamamıyla kaldırılması.

5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER

Mersin gerek ülke gerekse dünya bakliyat ticaretinde çok önemli bir yer tutmaktadır. Ancak firmalara ve sektöre ilişkin veri eksikliği, sağlıklı üretim tahminleri olmaması, yerel ve ulusal düzeyde arzu edilen desteğin görülmemesi, firmaların ürün tedarik yapısının değişkenliği, ürün temininde iç piyasadan ziyade ithalatın ağırlık kazanması gibi konular sektörde sorun olarak devamlılığını sürdürmektedir. Bu çalışmanın temel amaçlarından birisi de söz konusu sorunlar ile ilgili bazı somut adımlar atılmasına yardımcı olmaktır.

• Yapılan bu çalışmada sektörde yaklaşık 4.300 kişinin istihdam edildiği ortaya çıkmıştır. Bu alanda, sektöre dönük yan, yardımcı ve tamamlayıcı sanayi de dikkate alındığında bu rakamın 5.000 kişinin üzerine çıkabileceği tahmin edilmektedir. Her bir çalışanın hane halkı büyüklüğü de dikkate alındığında toplam sektörden yararlanan nüfusun Mersin ili ölçeğinde 25.000 kişi olabileceği öngörülmektedir.

• Sektör, son dönemlerde yaşanan krizlerden oldukça etkilenmiş durumdadır. Özellikle sektörde yer alan küçük ve orta ölçekli firmalar üretim ve işleme kapasitelerinin aşağı yukarı yarısını kullanabilmekte ve geleceğe yönelik yatırım kararı almakta güçlük çektiklerini ifade etmektedirler. Firmaların en önemli maliyet unsuru olan iş gücü, yaşanan yoğun göç nedeniyle herhangi bir sorun teşkil etmemesine karşın sektörde gözlenen en önemli eksiklik firmaların kalifiye eleman istihdam etmemesidir.

• Türkiye’de üretilen 1 milyon 235 bin ton bakliyatın 638 bin tonu (%52) Mersin’den tescil edilmekte ve 2012 yılı rakamlarına göre 535 milyon $’lık ciro yaratılmaktadır. İç tüketim, tohumluk ve kayıt dışı gibi borsaya yansımayan ürünler miktarları da dahil edildiğinde bakliyat ürünlerinin %80’i Xxxxxx’xx xxxxx xxxxxxxxxxx.

• Xxxxxx bakliyat sektörü genel olarak şehrin doğusunda Akdeniz Merkez ilçesinde D- 400 karayolunun kuzey ve güney kısmında yoğunlaşmıştır. Bakliyat firmaları; Çay, Çilek, Özgürlük, Karaduvar, Kazanlı, Karacailyas Mahalleleri ve şehir merkezinde Camiişerif Mahallesinde kümelenmiştir. Sektörde sanayileşme, genel olarak satın alınan ürünlerin ayıklanması, temizlenmesi, sınıflandırılması ve paketlenmesi şeklinde gelenekselleşmiştir. Sektörde klasik bakliyat ürününün farklı şekillerde işlenmesi ve katma değer yaratılmasını sağlayacak bir sanayi gelişimi de bulunmamaktadır.

Bölgede, yapılacak Ar-Ge ve inovatif çalışmalarla ürünlerin katma değerini artıracak yeni ürün gamlarının ve ürünlerin ikincil ve üçüncül sanayisinin geliştirilmesi düşünülmelidir.

• Sektörde en önemli sorun ürün temininde ve fiyatlarda yaşanan istikrarsızlıklar olarak ifade edilmektedir. Ürün tedariki, iç piyasadan ziyade ithalat yolu ile sağlanmaktadır. Dünya Bakliyat Üretimi son 10 yıl içerisinde %17 oranında artış gösterirken, Türkiye’nin toplam üretiminde %8 oranında bir azalma yaşanmıştır. Yine aynı dönemde, dünya bakliyat ihracat hacmi %21 artarken, Türkiye’nin ihracat hacmi %42 azalmış ve dünya bakliyat ithalat hacmi %16 artarken, Türkiye’nin ithalat hacmi %44 artmıştır. İhracatta yaşanan azalmanın ve ithalatta meydana gelen artışın temel nedeni yerli üretim ile ilgili sorunlar olarak ifade edilmektedir. Türkiye, birçok bakliyat ürününün ihracatında ve ithalatında ilk sıralarda yer almakta olup, sektörel büyüme ithalat odaklı gerçekleşmektedir.

• Mersin ili, konumu itibariyle bakliyat sektörü açısından birçok avantaja sahip olması yanında özellikle önemli pazarları arasında yer xxxx Xxxx Doğu ülkelerinde yaşanan gelişmeler bakliyat ticaretinin olumsuz yönde etkilemiştir. Bilindiği gibi, dünya gıda güvencesini belirleyen etkenler doğal, ekonomik, teknolojik, siyasi gelişmeler sonucu ortaya çıkmaktadır. Ayrıca rekabet anlayışının uluslararası düzeyde değil de halen ulusal düzeyde kalması nedeniyle firmalar sadece birbirleri ile rekabet edebilmekte, bu nedenle de birbirlerine zarar verebilmektedir. Söz konusu rekabet nedeniyle küçük ve orta ölçekli firmaların farklı sektörlere geçiş yaptığı gözlenmiştir.

• Bakliyat sektörünün kümelendiği alan, ilde lojistik hareketliliğin en yoğun yaşandığı bölgededir. Liman ve lojistik ile ilgili her türlü ulaşım sorunu sektörü doğrudan etkilemekte ve ürün transferinde önemli zaman kaybına neden olmaktadır. Karayolları Kullanım Mevzuatı gereği TIR tonajlarının liman dışında kontrol edilmesi haksız rekabete neden olmaktadır. Dolayısıyla kontroller liman içerisinde araçlar limandan çıkmadan önce yapılmalıdır.

• Firmaların bulunduğu alanlarda yerel yönetimlerin sağladığı altyapının yetersizliği (su, yol, aydınlatma, kanalizasyon vb.) en önemli sorun olarak göze çarpmaktadır. Yerel yönetimler bu bölgelerde altyapı için gerekli önlemleri alacaklarına dair resmi tebligat

vermelerine rağmen henüz bir gelişme kaydedilmediği görülmektedir. Bölgede, yerel seçimlerde üretenlerden ziyade, iskan olan bölge sakinlerinin isteklerine öncelik verilmesi arzulanan altyapı desteğinin alınamamasının temel sebebidir.

• Bakliyat üretim bölgelerinde yaşanan kalite ve verim düşüklüğü gibi sorunların giderilmesinde yeni ürün çeşitleri Ar-Ge çalışmaları ile geliştirilmelidir.

• Markalaşma bir firmanın en stratejik yatırımlarından biri konumundadır. Bu noktada Mersin ilinde yer alan bakliyat firmalarının %64’ü bir ya da birden çok marka kullanarak faaliyetlerini sürdürmektedir.

• Sektörel anlamda bir tecrübenin varlığı, fiziki altyapı ve düşük iş gücü maliyetleri, Mersin ilinin lojistik avantajı kullanılarak aratan ithalat ve finansman yetersizliğini azaltmaya dönük politika ve destekler ile sektörün dinamizmi ve sektörel yatırımlar artırılarak ekonomik gelişmeye katkı sağlayacaktır.

6. MERSİN İLİ BAKLİYAT SEKTÖRÜ XXXXXXX

Çalışmanın ana materyalini Mersin ilinde bakliyat ürünleri işleyen ve pazarlamasını yapan firmalar oluşturmaktadır. Materyalin oluşturulması amacıyla sektörde deneyimli ve kurumsallaşmış firma yetkilileri ve proje ekibi ile yapılmış olan görüşmelerden elde edilerek toplanmıştır. Çalışmada Mersindeki bakliyat sektörünün güçlü ve zayıf yönleri ile tehdit ve fırsatlar belirlenmiş ve elde edilen veriler doğrultusunda bölgede sektörün GZFT analizi yapılmıştır (Çizelge 15).

Bakliyat ürünlerinin işlenmesine dayalı sanayinin yoğun olarak Mersin’de kurulu olması, ilin bakliyat üretim bölgelerine yakınlığı, lojistik hizmetlerinin bu bölgedeki yoğunluğu, Mersin limanının coğrafi konumu, kapasitesi, geniş hinterlandının yanı sıra yurtiçi ve yurtdışına olan çok yönlü bağlantı kolaylığının sağladığı avantajlarla, yalnız Türkiye'nin değil aynı zamanda Ortadoğu ve Doğu Akdeniz'in de en önemli limanı olması, düşük iş gücü maliyeti gibi nedenler sektörün güçlü yönleri olarak ifade edilmektedir. Bu nedenlerden dolayı Mersin ili dünya bakliyat ticareti söz konusu olduğunda ilk akla gelen yerlerden bir tanesidir. Sektörün bu bölgede ihtisaslaşması yatırımları, teşvikleri ve tüketimi de olumlu yönde etkilemektedir. Ancak son yıllarda bakliyat ürünlerinin üretiminde görülen azalmalar, ürün piyasasında yaşanan ani konjonktür firmaları yoğun olarak ithalata yönlendirmiş ve rakip olarak nitelenen ülkeler tedarikçi konuma gelmiştir.

Çizelge 15. Xxxxxx Xxx Xxxxxxxx Sektörü GZFT Analizi Sonuçları

İçsel		Dışsal
Güçlü Yönler	Mersin ilinin bakliyat ticaret merkezi olması	Fırsatlar	Dünya bakliyat ticaretindeki bilinirliği
	Mersin ilinin lojistik avantajı		Sektörün dinamizmi ve artan yatırımlar
	Liman varlığı		Artan teşvik ve destekler
	Sektörel anlamda bir tecrübenin varlığı		Tüketimdeki artış
	Fiziki altyapı ve düşük iş gücü maliyeleri		Üretim odaklı desteklerdeki artışlar
Zayıf Yönler	Üretim kaynaklı sorunlar	Tehditler	Üretimdeki azalışlar
	Finansman yetersizliği		İthalattaki artış
	Ürün fiyatlarındaki istikrarsızlıklar		Komşu ülkelerdeki olumsuz gelişmeler
	İthalatın artması		Aşırı Rekabet
	Teşvik ve desteklerin yetersizliği		Rakip üreticileri artan üretim kapasitesi

SOR (Strategic Orientation) Analizi: GZFT sonuçlarına dayalı, alternatifleri oluşturan ve öncelikleri belirleyen stratejik bir yöntemdir. Çalışmada GZFT sonuçları değerlendirilmiş ve sektörün gelişmesine yönelik bir strateji önermesi yapılmaya çalışılmıştır. SOR matrisi yapılan puanlamadan sonra Çizelge 16’da belirtildiği gibi üç farklı yaklaşımdan birisi kullanılarak yorumlanmış ve SOR analizinin son aşamasında ise sektöre yönelik strateji/ler geliştirilmiştir. Belirlenen strateji/ler Çizelge 17’de yer almaktadır.

Çizelge 16. SOR (Strategic Orientation) Matrisini Yorumlama

SKOR	Ne anlatıyor?	Ne yapılabilir?
Toplam skor [Her bir G (Güçlü), Z (Zayıf), F (Fırsat), T (Tehdit) için]	Farklı G, Z, F, T ne kadar önemli?	Strateji dışsal faktörlerden maksimum şekilde yararlanmak için amaçlanır. Bu yüzden en önemli fırsat ve tehditler etrafında 2 veya 3 adet strateji geliştir.
Skor her bir kombinasyon için	G veya Z’lerin F veya T’leri karşılaması nasıl olacak?	En yüksek skorları sağlayan kombinasyonlar için stratejik amaçlar geliştir.
Her bir 4 lük için toplam skor	Genel görüşler neler	Yüksek G-F: Atak, Şans Yüksek Yüksek G-T: Defans yap, tehditleri karşılayabilecek gücümüz var. Yüksek Z-F: Şu anki fırsatlardan yararlanmak için zayıflıklar üzerine çalış. Yüksek Z-T: Kriz durumu, tehditler ciddi, onlarla baş etmemizin bir anlamı olmayabilir.

Kaynak: Gellynck, X. ve Xxxxxxxx, B. (2009), “Strategic Orientation Training Session”, 3nd Official Meeting of the Food-Cluster.

Çizelge 17. Mersin İli Bakliyat Sektörü SOR (Strategic Orientation) Analizi Sonuçları

PUANLAMA		FIRSATLAR					TEHDİTLER					TOPLAM
PUANLAMA		Dünya Bakliyat Ticaretindeki Bilinirliği	Sektörün Dinamizmi ve Artan Yatırımlar	Artan Teşvik ve Destekler	Tüketimdeki Artış	Üretim Odaklı Desteklerdeki Artışlar	Üretimdeki Azalışlar	İthalattaki Artış	Komşu Ülkelerdeki Olumsuz Gelişmeler	Aşırı Rekabet	Rakip Üreticilerin Artan Üretim Kapasitesi	TOPLAM
GÜÇLÜ YÖNLER	Mersin İlinin Bakliyat Ticaret Merkezi Olması	15	9	5	6	5	5	10	11	8	11	85
	Xxxxxx Xxxxxx Lojistik Avantajı	11	10	5	10	7	6	8	7	7	10	81
	Liman Varlığı	14	7	6	3	3	5	12	4	3	6	63
	Sektörel Anlamda Bir Tecrübenin Varlığı	13	12	7	4	5	7	11	6	7	8	80
	Fiziki Altyapı ve Düşük İş Gücü Maliyetleri	6	11	8	5	4	3	3	7	6	6	59

ZAYIF YÖNLER	Üretim Kaynaklı Sorunlar	3	8	13	9	15	15	13	10	5	13	104
	Finansman Yetersizliği	3	10	12	5	7	4	7	3	11	5	67
	Ürün Fiyatlarındaki İstikrarsızlıklar	5	7	8	8	13	15	14	7	5	8	90
	İthalatın Artması	14	12	8	12	10	15	15	9	5	10	114
	Teşvik ve Desteklerin Yetersizliği	5	10	14	6	15	11	10	4	4	10	89
PUANLAMA		89	96	86	68	84	86	103	68	61	87	832

Çizelge 18. Xxxxxx Xxx Xxxxxxxx Sektörü SOR (Strategic Orientation) Analizi Skorları

FIRSATLAR TEHDİTLER

TOPLAM

Rakip

PUANLAMA

Mersin İlinin Bakliyat Ticaret Merkezi

Dünya Bakliyat Ticaretindeki Bilinirliği

Sektörün Dinamizmi ve Artan Yatırımlar

Xxxxx Xxxxxx ve Destekler

Tüketimdeki Artış

Üretim Odaklı Desteklerdeki Artışlar

Üretimdeki Azalışlar

11 8

İthalattaki Artış

Komşu Ülkelerdeki Olumsuz Gelişmeler

Aşırı Rekabet

Üreticilerin Artan Üretim Kapasitesi

GÜÇLÜ YÖNLER

Xxxxxx Xxxxxx Lojistik Avantajı

Olması

ATAK

DEFANS

11 85

81

9 5

Liman Varlığı

14 71916 3

3 5 12

1774 3 6 63

Sektörel Anlamda Bir Tecrübenin Varlığı

Fiziki Altyapı Ve Düşük İş Gücü Maliyetleri

13 12 7 4

6 11 8 5

5 7 11

4 3 3

6 7 8 80

7 6 6 59

Üretim Kaynaklı Sorunlar

12 5

3 8 13

9 15

15 13

10 5

13 104

ZAYIF YÖNLER

7

Finansman Yetersizliği

T3 A1A0

RRUZ 7

4 K7

Rİ3Z 11

5 67

90

Ürün Fiyatlarındaki İstikrarsızlıklar

Teşvik ve Desteklerin Yetersizliği	5	10	14	6	15	11	10	4	4	10	89
								68	61	87	832

İthalatın Artması

14 12 2382 12

10 15

15 2289

5 10

114

PUANLAMA

89 96 86 68

84 86

103

SOR analizi sonuçlarına göre, sektör 232 puan ile “Taarruz Bölgesi”nde yer almıştır. Aynı zamanda sektörün 228 puan ile “Kriz Bölgesi”ne çok yakın bir konumda olduğu görülmektedir. Bu noktada, sektörün deneyimi, dinamizmi, Mersin ilinin stratejik konumu vb. unsurlar bir arada kullanılarak sektörün daha verimli bir konuma gelebileceği görülmektedir. Ancak sektörde; üretim kaynaklı sorunlar, finansman yetersizliği, ürün fiyatlarındaki istikrarsızlıklar, ithalatın artması ile teşvik ve desteklerin yetersizliği gibi zayıf yönleri giderecek politikalar geliştirilmediği takdirde kriz ortamına girilmesi muhtemeldir.

SOR analizi sonuçlarına dayalı geliştiren stratejilerde öne çıkan her bir unsur incelenerek sektöre ilişkin stratejik hedefler ortaya konulmuştur. Bu çerçevede elde edilen 2 Stratejik hedef şu şekilde özetlenmiştir.

6.1. Stratejik Hedef 1:

Ürün fiyatlarındaki istikrarsızlıklar (Z3:14) ve üretim kaynaklı sorunlar (Z1:13) nedeniyle ithalat artmaktadır (T2:103). Liman varlığı (G3:12), sektörel anlamda bir tecrübenin varlığı (G4:11) ve Mersin ilinin bakliyat ticaret merkezi olması (G1:10) gibi unsurlar kullanılarak artan ithalatın sektörün lehine çevrilmesi mümkündür.

6.2. Stratejik Hedef 2:

Sektörel anlamda bir tecrübenin varlığı (G4:12), fiziki altyapı ve düşük iş gücü maliyetleri (G5:11) ve Mersin ilinin lojistik avantajı (G2:10) kullanılarak ithalatın artması (Z4:12) ve finansman yetersizliğini (Z2:10) azaltmaya dönük politika ve destekler ile sektörün dinamizmi ve artan yatırımlar (F2:96) artırılarak sektörün gelişmesi sağlanabilir.

PROJE EKİBİ

Proje Sahibi:

⮚ Xxxx XXXXXXX: Proje Koordinatörü - Mersin Ticaret Borsası,

Proje Ortakları:

⮚ Xxxxx XXXXX: Ziraat Yüksek Mühendisi, Proje Yönetim ve Koordinasyonu, ALATA Bahçe Kültürleri Araştırma İstasyonu Müdürlüğü,

⮚ Dr. Xxxxx Xxxxx XXXXXX: Ziraat Yüksek Mühendisi, Proje Yönetim ve Koordinasyonu, ALATA Bahçe Kültürleri Araştırma İstasyonu Müdürlüğü,

Proje Ekibi:

⮚ Xxxxxx XXXXX, Anketör

⮚ Xxxxxx XXXX, Anketör

⮚ Xxxxxxx XXXXXXX, Anketör

⮚ Xxxx XXXX, Anketör

⮚ Pelin BAY, Anketör

⮚ Xxxxxx Xxxxx XXXXXXX, Anketör

⮚ Xxxxx Xxxxxxx XXXX, Anketör

“Çukurova Kalkınma Ajansı 2012 Yılı Doğrudan Faaliyet Desteği Mali Destek Programı kapsamında hazırlanan bu yayının içeriği Çukurova Kalkınma Ajansı ve/veya Kalkınma Bakanlığı görüşlerini yansıtmamakta olup, içerik ile ilgili tek sorumluluk Mersin Ticaret Borsası’na aittir.”

Document Metadata

Table of Contents

MERSİN BAKLİYAT SEKTÖRÜ ANALİZİ

Document Metadata