Contract

I.GİRİŞ

1. EŞLER ARASI ŞİDDET: TANIMI VE TÜRLERİ

İnsana fiziksel ve ruhsal zarar veren her eylem, şiddet olarak değerlendirilmektedir (Ünsal, 1997). Türk Dil Kurumu’nun Türkçe Sözlük (2005)’te yapt+ğ+ şiddet kelimesinin aç+klamalar+ aras+nda bir anlam+ “bir hareketin, bir gücün derecesi, yeğinlik, sertlik” olarak verilirken diğer bir anlam+ ise “karş+t görüşte olanlara, inand+rma veya uzlaşt+rma yerine kaba kuvvet kullanma” olarak verilmektedir.

Aile içi şiddet dünyada temel bir toplumsal sağl+k problemi olmakla birlikte en yayg+n fakat en az dile getirilen insan haklar+ istismar+d+r. Aile içindeki şiddetin yönü ebeveynlerden çocuklara, akrabalardan aile üyesine, erkek eşten kad+na ve yetişkin çocuktan yaşl+ ebeveyne doğru olabilmektedir. Bunlar+n aras+ndan aile içi şiddetin büyük çoğunluğu erkekler taraf+ndan eşlerine uygulanmaktad+r.

Eşler aras+ şiddet, kad+nlara karş+ girişilen tüm şiddet olaylar+n+n 1/3’üdür ve bu kurbanlarda intihar, madde kötüye kullan+m+, kronik somatik bozukluklar için önemli bir risk faktörüdür (XxXxxxxx ve ark., 1998). Kad+na Yönelik Şiddeti Azaltma Deklerasyonu (The Decleration on the Elimination of Violence Against Woman) 1993 y+l+ndaki toplant+s+nda kad+na yönelik şiddeti, kad+nda fiziksel, cinsel veya zihinsel hasar veya ac+yla sonuçlanan veya sonuçlanma ihtimali olan, tehdit dahil bask+ veya özgürlüğünün k+s+tlanmas+ gibi hareketleri kapsayan, toplum içinde ya da özel yaşamda meydana gelen her türlü cinsiyet temelli şiddet davran+ş+ olarak tan+mlam+şt+r (Celbiş ve ark., 2006).

Amerikan T+p Birliği (American Medical Association)’nin aile içi şiddet tan+m+na göre şiddet, kurbanla yak+n ilişki içinde olan veya olmuş birisi taraf+ndan yap+lan vurma, yaralama, cinsel sald+r+, sosyal izolasyon, yoksun b+rak+lma ve sindirilme davran+şlar+n+ kapsayan zorlay+c+ davran+ş dizisini içermektedir (Xxxxxxx ve ark., 2002).

Eşler aras+ şiddet, işevuruk tan+mlaman+n yap+lmas+ güç bir kavram olmakla birlikte dünya çap+nda; kültürün, coğrafyan+n, dinin, sosyal ve ekonomik s+n+rlar+n ötesinde bir problemdir. Dünya Sağl+k Örgütü’nün 2002’de düzenlediği toplant+da eşler aras+ şiddet; tüm sosyal, ekonomik ve kültürel gruplarda ortaya ç+kan; bir eşin diğerine fiziksel, cinsel veya psikolojik olarak zarar vermesi olarak tan+mlanm+şt+r (Xxxx ark., 2006). Eşler aras+ şiddet, aile

içinde görülen diğer şiddet türlerinden ayr+ incelendiği gibi eşler aras+ şiddeti de incelerken ayr+mlar yapmak gerekir. Eşler aras+ şiddet, şiddetin türü, failin dürtüleri, her iki eşin sosyal konumlar+ ve şiddetin ortaya ç+kt+ğ+ kültürel bağlamlar aras+nda ayr+mlar yapmad+kça anlaş+lamaz.

1.1. Fiziksel Şiddet

Fiziksel şiddet, eşler aras+ şiddet türleri aras+nda sağl+k kurumlar+na en çok yans+yan şiddet türüdür. Vurma, tokat atma, boğaz+n+ s+kma, dövme, ac+ verici veya alçalt+c+ şekilde cinsel ilişkiye zorlama fiziksel şiddet olarak s+n+fland+r+lmaktad+r (Xxxxxx, 2006). Fiziksel şiddet kaba kuvvetin bir korkutma, sindirme ve yapt+r+m arac+ olarak kullan+lmas+d+r (Dişçigil, 2003). Bu korkutma, eş şiddetinin mağdurunu yaralanma sebeplerini sağl+k personelinden saklamaya itmektedir (Xxxxxxx ve Xxxx, 2004). Eşler aras+ tüm şiddet türlerinin sonuçlar+ binişiklik gösterebilmektedir, örneğin şiddet ve bask+ sonucu intihar, şiddetin hem psikolojik hem de fiziksel bir sonucudur. Cinsel şiddette daha belirgin olmakla birlikte eş taraf+ndan fiziksel şiddetin mağduru olan birey, şiddete uğrad+ğ+ için suçluluk duygusu yaşamakta, kendini aşağ+lanm+ş hissetmekte ve bu durumu saklama eğilimi göstermektedir. Şiddet s+n+flamas+ bu nedenle sonuçlar+ aç+s+ndan değil uygulan+ş şekli aç+s+ndan yap+l+r. Yine de kesin s+n+rlarla ayr+m yapmak zordur çünkü fiziksel şiddet ile cinsel şiddet aras+nda maruz kal+nan davran+şlar aç+s+ndan belirgin bir binişiklik söz konusudur.

Her iki cinsiyetten eş de birbirlerine yönelik fiziksel şiddet uygulayabilmektedir (Archer, 2000). Çoğu zaman gelişim dönemindeki k+r+lmalar sonucu uygunsuz düşünce ve davran+ş gelişimi, çoğu zaman kültürel kabuller ve sosyal öğrenmeler, çoğu zaman da d+ş kaynaklar (izlenen şiddet, alkol, uyuşturucu gibi) diğer şiddet türlerinde olduğu gibi fiziksel şiddeti de ortaya ç+karan nedenler olmaktad+r. Fakat tüm koşullarda da kad+nlar için sonuçlar daha ağ+r olabilmektedir. Kad+nlar+n acil servislerde tedavi edildiği tüm yaralanmalar için %2- 5’i eş taraf+ndan maruz b+rak+lan şiddet nedeniyle gerçekleşmektedir (Abbott, 1995). Eşler aras+ fiziksel şiddet, çene ve yüz yaralanmalar+ (Xxxxxx, 2006) ile boyun veya kar+n bölgesinde akut t+bbi durumlara sebep olduğu gibi (Leidig, 1992) baş ağr+lar+, kar+n ağr+lar+, bel ağr+lar+ gibi (Xxxxxxx ve ark., 1993) uzun süreli sorunlara da sebep olmaktad+r. Fiziksel şiddet, fiziksel veya psikolojik bütünlüğü tehdit edebilmekte, hatta ölüm tehdidine ve ölüme kadar varabilmektedir (Xxxx ve ark., 1991).

1.2. Psikolojik Şiddet

Fiziksel şiddet diğer şiddet türleriyle karş+laşt+r+ld+ğ+nda belgelenmesi en kolay olan+ ve en s+k belgelenenidir. Tehdit, usand+rma, gözdağ+ verme gibi çeşitli psikolojik şiddet türleri ise oldukça yayg+n olmalar+na rağmen çok az çal+ş+lmakta ve bildirilmektedir (Charney ve Xxxxxx, 1994). Küçük düşürme, alay etme, ekonomik bağ+ml+l+k, sömürü, izolasyon ya da istismardan bağ+ms+zlaşmas+n+ sağlayacak şekilde ekonomik özgürlük kazanmas+na izin vermeme, arkadaşlardan ve aileden izolasyon gibi tüm davran+şlar psikolojik şiddete dahildir (Xxxxxx, 2006). Bir başka psikolojik şiddet eylemi kad+nlar+n, eşleri taraf+ndan çal+şmas+na izin vermeme, arkadaşlar+yla görüşmekten al+koyuma gibi kontrol alt+nda tutmaya yönelik davran+şlard+r (Coker ve ark., 2000). Türkiye Aile Araşt+rma Kurumu’nun (1994), Türkiye çap+nda yaklaş+k beş bin kişi ile yapt+ğ+ bir taramaya göre erkeklerin kad+nlara yönelik uygulad+klar+ şiddetin %53’ünü psikolojik şiddet oluşturmaktad+r (akt.; Dişçigil, 2003).

Kurban+ ekonomik olarak kontrol etme çabas+ da psikolojik şiddet s+n+flamas+ içindedir. Gondolf (1988), s+ğ+nma evinde yaşayan kad+nlar+n yaşam düzenlemelerindeki ekonomik bağ+ml+l+ğ+n rolüne bakm+ş ve eğer kad+n; gelir elde etme ve çocuk bak+m+ konusundaki kaynaklar+ kendine aitse istismara uğrad+ğ+ ilişkiyi sonland+rma ihtimalinin daha fazla olduğunu bulmuştur. Bu da sosyoekonomik kaynaklar+n kad+n+n istismara uğrad+ğ+ ilişkileri düzenlemesinde önemli belirleyiciler olduğunu göstermektedir.

1.3. Cinsel Şiddet

Diğer şiddet türleriyle karş+laşt+r+ld+ğ+nda aile mahremiyeti, kurban+n küçük düşürülmüş hissetmesi, suçluluk duygusu gibi nedenlerle en az bildirilen şiddet türüdür. Eşi istenmeyen cinsel yak+nl+klara zorlamak, ters ilişki, cinselliği bir cezaland+rma yöntemi olarak kullanmak, eşin r+zas+ olmadan zor kullanarak cinsel ilişki başlatmak gibi davran+şlar cinsel şiddet örnekleridir. Xxxxxx (1990), San Xxxxxxxxx’da seçkisiz atama yoluyla belirlediği 930 kad+ndan evli olanlar+n %14’ünün eşi taraf+ndan r+zas+ olmadan cinsel ilişkiye sokulduğunu ortaya koymuştur (akt., Xxxxxx ve Langhinrichsen-Xxxxxxx, 1998). Amerika’da yap+lan bir başka çal+şmada, fiziksel şiddete maruz kalan kad+nlar+n yaklaş+k yar+s+n+n eşleri taraf+ndan cinsel ilişkiye zorland+klar+ saptanm+şt+r (Xxxxxxxx ve Xxxxxxxxxxx, 1997). Benzer çal+şmalardan ç+kan diğer önemli bir sonuç, evlilikte cinsel istismara maruz kalma oran+n+n yabanc+ biri taraf+ndan cinsel şiddete maruz kalma oran+ndan 3-4 kat daha yüksek olmas+d+r. (Xxxxxx ve Langhinrichsen-Xxxxxxx, 1998). Kad+nlar+n cinsel şiddete maruz kalmalar+

genital bölgede enfeksiyon, anemi, daire veya cinsel yolla bulaşan hastal+klara (HIV ve hepatit gibi) da yol açmaktad+r (Xxxxxxxxx ve Xxxxxxx, 1997).

Kad+n, evliliğinde ne kadar çok cinsel şiddete maruz kal+rsa benlik sayg+s+ o kadar azalmakta, evliliğine yönelik tutumlar+ o kadar olumsuzlaşmaktad+r. Kurban, daha fazla psikosomatik tepkiler yaşamakta ve intihar olas+l+ğ+ o kadar artmaktad+r (Monson ve Xxxxxxxxxxxxx-Xxxxxxx, 0000). Sonuç olarak cinsel sald+r+n+n geniş bir yelpazede fiziksel ve psikolojik sekelleri olabilmektedir.

Zinada kad+n ve erkek aras+nda çok kesin bir ay+r+m yapan Türk Ceza Kanunu, zinaya bağl+ öldürme ve müessir fiillerde ciddi indirimler öngörmektedir. Kad+nlara yönelik cinsel suçlarda yeterli koruyuculuğu göstermeyen Yasa, kad+n+n evli ya da bekar olmas+na göre farkl+ cezalar öngörmekte, aile içi şiddeti şikayete bağl+ ve en çok 30 ay hapisle cezaland+r+labilen bir suç saymaktad+r. Buna göre Türk Xxxx Xxxxxx'xxx 530.maddesi ile hekim, cerrah, ebe veya s+hhiye memuruna görevlerini yaparken karş+laşt+klar+ cürüm belirtilerini, gerekli müdahaleyi yapt+ktan sonra adliye ve zab+taya bildirme zorunluluğu getirilmiştir. Aksi takdirde cezai sorumluluklar+ oluşturmaktad+r.

2. EŞE YÖNELİK AİLE İÇİ ŞİDDETİN NEDENLERİ

Ailede görülen şiddetle ilgili olarak araşt+rmac+lar aras+nda eşler aras+ şiddetin çoklu nedene sahip olduğu (Bevan ve Xxxxxxx, 2002) ve tek bir faktörün kendi baş+na etki etmesinden ziyade çeşitli risk faktörlerinin kombinasyonuyla ortaya ç+kt+ğ+ konusunda bir fikir birliği olduğu görülmektedir. Şimdiye kadar oluşturulmuş teoriler ataerkillik, öğrenilmiş davran+ş (Kalmuss, 1984), psikopatoloji ve kişilik özellikleri (Xxxxxxxx ve Sugarman, 1986; Xxxxxxxx, 1997) bağlam+nda aile içi şiddetin ortaya ç+k+ş+n+ aç+klamaya çal+şm+şlard+r.

Farkl+ disiplinlerdeki araşt+rmac+lar tekrarlayan şekilde aile içi şiddetin çok daha geniş ranjdaki faktörlerden etkilendiğini bulmuşlard+r (Xxxxxxxxxx, 1978; Xxxxxx, 1973). Eşler ve diğer aile üyeleri, aras+ndaki şiddet; nörolojik (Xxxxxx, 2001), psikolojik (Xxxxxxxxx ve Hastings, 1991; Xxxxxxxxxx-Xxxxxx ve ark. 1997a), kişileraras+ (Xxxxxxxx ve ark., 1994; Xxxxxxx ve Xxxxxxx, 1998), durumsal (Xxxxxxx ve ark., 1998) ve kültürel etkiler (Jejeebhoy ve Xxxx, 1997) gibi karmaş+k bir etiyolojik süreçten kaynak ald+ğ+ görülmektedir. Eşler aras+

şiddetin etiyolojisi; şiddete tan+kl+k etmekten taklit etmeye (Xxxxxx, 2000) veya travmaya (Xxxxxxxx ve Xxxxxxx, 1990) kadar uzun süreli bir gelişimi olduğunu göstermektedir.

Eşler aras+ şiddet çeşitli faktörlere atfedilmiştir; evlilikte erkek yetkisini savunan sosyal yapt+r+mlar (Xxxxxxx, 1995), ikamet alan+nda kohezyonu sağlayan veya kolaylaşt+ran sosyal organizasyon (Miles-Dolan, 1998), eşlerin geldiği ailenin modelleme etkileri (Kalmuss, 1984), kad+n ve erkek aras+nda eğitim ve sosyoekonomik farkl+l+klardan kaynaklanan ilişki gerginlikleri (MacMillian ve Gartner, 1999), alkol ve madde kötüye kullan+m+yla indüklenen stres (Xxxxxx ve ark, 1995), çat+şmalar+ çözme sürecinde çiftlerin kulland+ğ+ iletişim stratejileri (Xxxxxxx ve ark., 1993) gibi. En son gözden geçirme çal+şmalar+ eşler aras+ şiddeti yordayan en güçlü ve tutarl+ faktörlerin ebeveyn şiddetine tan+k ve/veya maruz olma, düşük sosyo-ekonomik düzey, s+k alkol kullan+m+, zay+f girişkenlik, düşük benlik sayg+s+, ilişki uyumunun/doyumunun zay+f olmas+, sözel sald+rganl+k ve evlilik çat+şmas+ olduğunu göstermiştir (Xxxxxxx ve Xxxxxx, 1995).

Aile içi şiddetin nedenlerini araşt+ran psikolojik yaklaşımlar, bu tez çal+şmas+nda hem fail hem kurban aç+s+ndan bilişsel faktörlerin etkisini bilişsel teorilerle, dinamik etkileri psikodinamik teorilerle, ebeveyn özellikleri ve yetiştirilme etkisi ise nesne ilişkileri kuram+ ve bağlanma stili özellikleriyle aç+klanmaya çal+ş+lm+şt+r. Sosyal psikolojik yaklaşımlarda aile içinde eşler aras+ şiddet, davran+şlar+n kuşaklar aras+ öğrenme yoluyla geçişini tart+şan sosyal öğrenme teorileriyle aç+klanmaya çal+ş+lm+şt+r. Psikopatolojik yaklaşımlar da eşler aras+ şiddet, faillerine odakl+ kişilik özellikleri ve bozukluklar+ ile sald+rganl+k kuram+ çerçevesinde tart+ş+lm+şt+r. Aile içi şiddet nedenlerini aile sistemler teorisi ve feminist teorilerle aç+klayan yaklaş+mlar da sosyo-kültürel yaklaşımlar başl+ğ+ alt+nda değerlendirilmiştir.

2.1.Psikolojik Yakla)*mlar 2.1.1.Bili)sel Teoriler

Bilişsel yap+n+n temeli, bireyin başkalar+ hakk+ndaki temel düşünceleri üzerine kuruludur (Fiske ve Xxxxxx, 1991). Bunlar belirli bir durumda ortaya ç+kan, içsel konuşma benzeri zihinsel temsillerdir (“sinirliyim”, “keşke şu kad+n art+k sussa”, “ona bir tane vurmak istiyorum”, “beni k+şk+rtmaya çal+ş+yor”). Zaman ve mekan içinde bu içsel konuşmalar kal+c+ hale gelebilir ve çok say+da bağlant+ya sahip olur. Bu bağlant+lar+n say+s+ artt+kça ve zaman içinde tekrar ederse şemalar oluşmaya başlar (“durmaks+z+n d+rd+r etmesi ona vurmam için

beni dolduruyor”). Bu bilişsel yap+ bireyin kendini, diğerlerini ve sosyal rolleri (ör, eş olmak, evlilik gibi) alg+lamas+nda bir şablon gibidir. Şemalar ayn+ zamanda bireyin sosyal etkileşimlerini de yönlendirir (Fiske ve Xxxxxx, 1991). Bu şemalar da kişinin belli bir durumda veya belli bir kişiyle karş+laşt+ğ+nda nas+l düşüneceğini (“bu onun hatas+”), hissedeceğini (“beni ç+ld+rt+yor”) ve yapacağ+n+ (“bir ders almas+ laz+m”) belirler (Kağ+tç+baş+, 2004).

Xxxx xxxxxxxx, evlilik çat+şmalar+n+n nedenlerini ve bu çat+şma için kişisel sorumluluğu veya suçlay+c+l+ğ+ belirler. Şiddetin sebebini içsel sebeplere mi (“kontrolümü kaybettim”), d+şsal/çevresel sebeplere mi (“kar+m beni k+şk+rtt+”), yoksa eş özellikle olumsuz davran+şlar veya düşmanca girişimlere atfediyor olmas+ şiddetin önemli belirleyicileri oluyor (“s+rf beni sinirlendirmek için o arkadaş+yla görüştü”) (Xxxxxx, 1986). Kad+nlar+n şiddete karş+ tepkilerini aç+klayan at+fsal modeli destekleyen deneysel baz+ veriler bulunmaktad+r. Örneğin kad+nlar, eşleri taraf+ndan maruz kald+klar+ şiddete ilişkin içsel, global ve sabit faktörlere at+flarda bulunduklar+nda, bu at+flar+n depresyon ve umutsuzluk gibi olumsuz duygusal tepkilerle ilişkili olduğu bulunmuştur (Xxxxxxxx ve Xxxxxxx, 2000).

At+flar, yap+n+n nedensel kaynağ+ ve niyetle ilgiliyken tutum ve inançlar bireyin yorumlama, temsil etme ve/veya gelen bilgiyi alg+lama şekliyle ilgili genellenmiş bilişlerdir. Tutum, önceki bilişsel, duygusal ve davran+şsal bilgiye dayanarak uyaran+n evrimleşmesidir (Fiske ve Xxxxxx, 1991). Bu evrim, duygulan+m yoğunluğuna ve uyaran+n gücüne göre değişir.

Davran+şla tutum aras+ndaki ilişki iki yönlüdür (Bem, 1972); bazen davran+şlar+m+zla uyumlu tutumlar geliştiririz bazen de tutumlar+m+z bizi bir davran+ş seçmeye yönlendirir. Eğer bir tutum hep ayn+ bağlamda kullan+l+yorsa, bu tutumun zaman içinde o bağlam koşullar+yla her karş+laş+ld+ğ+nda bilince ulaşmadan kullan+lacak ve güçlenecektir (Örneğin; ataerkil tutumlar, şiddetin kabul edilebilirliği ve cinsiyet rol stereotipleriyle ilgili tutumlar). Sosyal psikologlar şiddetle ilgili tutumlarla şiddet içerikli eylemde bulunma aras+nda belirgin bir bağlant+ gösterememişlerdir (Xxxxxxxxxx, 1996; s.46); fakat sald+rgan erkeklerin eşe şiddet uygulamay+, diğer gruplara k+yasla daha makul bulduklar+ ve şiddetten kendilerini daha az sorumlu hissettikleri ortaya konmuştur (Xxxxxxxx ve ark., 1987). Buna dayanarak şiddet davran+ş+na yönelik savunulabilir tutuma sahip olman+n, davran+ş+ uygulama ihtimalini de artt+rd+ğ+n+ söyleyebiliriz. Bu doğrultuda örnek gösterilebiliecek baz+ çal+şmalar mevcuttur. Örneğin babalar+n+n annelerine şiddet uygulad+ğ+n+ görerek büyüyen erkek çocuklar+n+n, şiddet olmayan evlerdeki çocuklardan daha fazla eşi istismar edici davran+şlar+ destekleyen

tutuma sahip olduklar+ ve yetişkinliklerinden kendilerinin de eşlerine yönelik şiddetin faili olduklar+ bulunmuştur (Heise, 1998). Düşük eğitimli, düşük sosyoekonomik statüde ve yaş olarak genç olan erkekler; kocalar+n eşlerini kontrol etmelerini ve fiziksel olarak cezaland+rmalar+n+ makul karş+lad+klar+ ortaya konmuştur (Xxxxxx ve ark., 2002).

Bilişsel bozukluklar şiddet eğilimli evli erkeklerin önemli ve özel bir tan+sal belirleyicisi say+lmaktad+r. Xxxx (1976) taraf+ndan tan+mlanan bilgi işleme sürecindeki yanl+l+klar, sonraki işlemelerden gelen bilgiyi filtre etmesine veya abartmas+na neden olan kodlama hatalar+d+r. Örneğin bir koca, eşiyle zarars+z bir diyaloğa girer fakat bu konuşmadan temsil ettiğini düşündüğü bir bölümü al+r (“bana d+rd+r yap+yor”) ve uygun olmayan bir şekilde durumu aç+klamas+n+n sonras+nda bilişsel (düşmanca at+flar), duygulan+msal (yoğun öfke) ve davran+şsal (eşe karş+ agresyon) disfonksiyonun ortaya ç+kmas+ olas+d+r.

2.1.2. Psikodinamik Teoriler 2.1.2.1.Nesne İli)kileri Kuram*

Temelde intrapsişik bir kuram olan nesne ilişkileri kuram+, neden ayn+ koşullarda baz+ insanlar+n şiddet uygulay+p diğer baz+lar+n+n uygulamad+klar+n+ aç+klayabilir. Nesne ilişkileri kuram+, insanlar+n yaşamlar+n+n ilk anlar+ndan itibaren nesnelerle anlaml+ ilişki ihtiyac+ ile güdülü olduklar+n+ önerir (Fairbarn, 1952; akt. Xxxxx, 1999). En erken anlaml+ ilişkiler tüm gelecek ilişkiler için olduğu kadar psişik gelişim ve yap+sallaşma için araç olan kal+c+ psikolojik “şablon”lar+ oluşturur. Aile içinde şiddete maruz kalan kişiler (kurban veya tan+k olarak) nesne ilişkilerini patolojik özelliklerle kurduğu için erken dönem temel ilişkilerde gelişimsel patoloji ortaya ç+kar. Örneğin, Xxxxxxx (1997) eşlerini istismar eden erkeklerin

%81’inin ebeveynleri aras+nda istismara tan+k olduğu veya istismara uğrad+ğ+ bulumuştur .

Gelişimlerinin kritik dönemlerinde empatik bir şekilde bak+m alamayan bireylerde çok say+da kal+c+ hasarlar oluşur. Uygun bak+m alamam+ş yetişkinlerin az say+da olumlu içselleştirilmiş temsilleri vard+r, bu nedenle bu kişilerin kayg+ anlar+nda kendilerini yat+şt+rmada, sağl+kl+ bir öz-güven duygusu oluşturmada ve çevreye duygusal tepkilerini düzenlemede güçlükleri olmaktad+r. Olumsuz içselleştirilmiş temsiller, yetişkinlikteki ilişkilerde de kişilerin deneyimlerini öznel alg+lar+n+n etkisinde kalmas+na neden olacak bozulmalarla yaşamalar+na yol açar (Xxxxx, 1999).

Kritik dönemlerde uygun bak+m+n olmay+ş+ çocuğun nesne sürekliliği alg+s+, iyi ve kötü benliği nesne temsilleriyle bir bütün haline getirmesini engeller (Xxxxxxxx, 1975; aktaran, Dereboy, 1993 s.46). Erken yaşlarda temel nesne ilişkilerindeki k+r+lmalara bağl+ olarak s+n+rda kişilik organizasyonuna sahip bireyler istekleri ve çevrenin beklentileri aras+ndaki gerginlik ve çat+şmay+ yönetme yeteneğinden yoksundurlar (Xxxxx, 1999). Gelişimlerinin kritik y+llar+nda k+r+lmalar yaşaman+n aile içi şiddet uygulayan erkeklerin sağl+kl+ uyum sağlayan erkekler haline gelmesini engellediğine dair çok say+da kan+t bulunmuştur. Xxxxxx, Xxxxxxxxxx ve Xxxx (1996) yetişkinlikte aile içi şiddet uygulayan kişilerle kök ailelerinde şiddeti yaşayan ve çocukken ebeveyni taraf+ndan duygusal reddedilme yaşayanlar aras+ndaki ilişkiyi araşt+rm+şlar. Araşt+rmac+lar, öz ailelerinde şiddet deneyimleyen ve ebeveyni taraf+ndan reddedilmişlik hisseden çocuklar+n yetişkinlikte aile içi şiddet uygulayan yetişkinler haline geldiklerini bulmuşlar. Xxxxxx, Xxxxxx ve XxXxxxx (1997) istismarc+ erkeklerde aile içi şiddet ve erken bağlanma ilişkilerinin kalitesi aras+ndaki ilişkiyi araşt+rm+şlar. Sonuç olarak çocukluklar+nda, birincil bak+mverenlerinden yetersiz bak+m ve beslenme alg+layan erkeklerin romantik ilişkilerinde eşlerine agresif tav+rlar+yla anlaml+ düzeyde ilişki saptanm+ş.

2.1.2.2. Ba/lanma Stili Özellikleri

Bağlanma teorisi (Xxxxxx, 1973) kişileraras+ ilişkilerde özellikle erken çocukluktaki yak+n ilişkilerin evrimsel önemine vurgu yapan etiyolojik bir teoridir. Buna göre, kişinin çevreyi ve kendisini alg+lamas+nda oluşturduğu her bir varsay+m bir öncekinin üzerine inşa olur ve Xxxxxx’xxx “içsel çal+şan model” olarak adland+rd+ğ+ yap+ya katk+da bulunur (Xxxxxx, 1973). Araşt+rmac+lar son zamanlarda bağlanma teorisini yetişkinlerde istismarc+ davran+şlar+ aç+klamada kullanmaktad+rlar (Xxxxxxx ve ark., 1990). Yeni doğan bebeklerle yap+lan çal+şmalarda olduğu gibi yetişkinlerde de karş+lanmam+ş bağlanma ihtiyaçlar+ k+zg+nl+k ve sonra öfke ve diğer güçlü başka duygular üretir (Xxxxxxxxx, 1978). İçsel çal+şan modelden temellenen karş+lanmam+ş bağlanma ihtiyaçlar+n+n alg+s+, yetişkin erkek taraf+ndan yap+lan şiddet içerikli davran+şlar+ aç+klayabilir.

Bağlanma araşt+rmac+lar+ olan Hazan ve Shaver (1987) yak+n duygusal ilişkilerde bireyin davran+ş+n+ karakterize eden 3 yetişkin bağlanma stili tan+mlam+şlard+r: a) güvenli, b) kaç+nan, c) kayg+l+/karars+z (Xxxxxxxxx (1978)’un yeni doğanlarla yapt+ğ+ çal+şmalarda ortaya ç+kan bağlanma türleri gibi). Güvenli bağlanma stiline sahip kişiler yak+n ilişkilerini mutlu,

arkadaşça ve tamamen güvenli olarak tan+mlarken, kaç+nan bireylerin duygusal ilişkileri yak+nl+k korkusu ve aş+r+ k+skançl+kla karakterizedir. Kayg+l+/kaç+nan bireyler duygusal iniş- ç+k+şlar yaşarlar, hayatlar+ndaki diğeriyle ilgili obsesif düşünceler ve diğeriyle birleşmek için güçlü bir istek duyarlar (Xxxxx ve Güngör, 1999). Bu, şiddet uygulayan baz+ erkeklerin ayr+lmaktan kaç+nmalar+n+ aç+klamaktad+r.

İlişkilerinde şiddet içerikli davran+şlar olan çiftler her ne kadar yak+nl+k için yoğun bir arzu duysalar da bağlanmayla ilgili regresif özelliklere sahip olmalar+ yoğun kayg+ yaşamlar+na neden olur (Xxxxxx, 1991). Şiddetin s+kl+kla istismar bar+nd+ran ilişkilerde yak+nl+k ve mesafeyi düzenlemek için bir mekanizma görevi gördüğü de önerilmektedir (Xxxx ve Xxxxxx-Xxxx, 1984).

Xxxxxx, Xxxxxxxx, Xxxxxxxxxx ve Xxxxxxxxxxx (1994) yapt+klar+ çal+şmada şiddet uygulayan ve uygulamayan erkekleri çeşitli değişkenler aç+s+ndan karş+laşt+rm+şlard+r ve bunlardan biri de bağlanma stilidir. Hem korkulu hem de saplant+l+ bağlanma stiline sahip erkeklerin daha fazla duygusal ve fiziksel olarak sald+rgan olduklar+n+ ve erken birincil ilişkilerine dayanarak istismarc+ erkeklerin güvenli bağlanmalar gerçekleştiremediklerini söylemiş ve yetişkinlikteki ilişkilerinde önceki bağlanma stillerinin kan+t gibi olduğunu yorumlam+şlard+r (Xxxxxx ve XxXxxxx, 1998).

Xxxxxx ve Xxxxxxx (1996), şiddet uygulayan erkeklerin şiddet uygulamayanlardan daha çok reddedilmeye hassas olduklar+n+ ve eşin belirsiz davran+şlar+ndan daha fazla reddedilme alg+lad+klar+n+ gösteren bir çal+şma yapm+şlar+d+r. Bir başka araşt+rmaya göre kişi eğer bağlanma figüründen “ayr+lma”y+ kontrol edemiyorsa k+zg+nl+k şiddete dönüşebilmektedir (Mayseless, 1991). Xxxxxx’xxx bağlanma teorisinde bağlanma öyküsü ve mevcut bağlanma stilinin, erkeğin duygusal ilişkide olduğu kad+na yönelik düşmanl+k ve öfkesinde belirleyici önemli faktörler olduğunu öne sürer. Bağlanma teorisine göre, öfke bağlanma ilişkilerinin doğal bir parças+d+r (Xxxxxx, 1984). Bağlanma teorisinin konular+ olan ayr+lma ve reddedilme romantik ilişkilerde genel bir stres tepkisi olarak maskeleniyor olabilir.

2.2. Sosyal Psikolojik Yakla)*mlar

Sosyal psikolojinin klinik anlamda bireyleri çal+şt+ğ+ alanlardan kontrol kuramı, evlilik ilişkilerindeki çat+şmalar+, agresif tutumlar+ ve eşler aras+ şiddeti yordamada da karş+m+za

ç+kmaktad+r. Kontrol, belli bir konudaki tart+şmay+ kazanma amaçl+ veya bir meselede eşlerden birinin yolunu seçtirme amaçl+ olarak kullan+lmak istenebilir. Başka durumlarda kontrol daha geniş kapsaml+ olabilir, bir eşin diğer eş üzerinde genel bir kontrol sağlama ve sürdürme amac+ olabilir. Bazen de kontrol konusu, istismarc+ eşten bir nebze kontrolü çekip alma çabas+yla kullan+l+r. Gerçek durumlar+n (nesnel kontrol) ya da inan+şlar+n (öznel kontrol) tersine kontrol deneyimleri kişinin istenen sonuçlar üretmesi veya istenmeyen sonuçlardan korunmas+ için girişimde bulunduğunda çevreyle etkileşiminin yaratt+ğ+ duygular+ ifade eder (Xxxxxxx, 1996).

Kontrol alanyaz+n+ndaki en temel ayr+m, gerçek kontrol ile alg+lanan kontrol aras+ndad+r. Kişilerin alg+lad+klar+ kontrol gerçek kontrol durumlar+ndan bağ+ms+z olarak bireyin davran+ş ve duygular+n+ etkiler. Asl+nda bu aç+dan bakt+ğ+m+zda alg+lanan kontrol (öznel) gerçek kontrolden (nesnel) daha güçlü bir işlevsellik belirleyicisidir. Harekete geçme, uyar+lm+şl+ğ+ düzenlemede öznel kontrol daha ulaş+labilirdir. Dahas+ nesnel olarak olas+ durumlarda genelleme yap+lmamas+ çaresizlikle ilintili bozukluklar+ ortaya ç+karmada yeterlidir (Xxxxxxx, 1996).

Literatürde kontrol davran+m+ ve eşler aras+ şiddet ilişkisini çal+şan görgül araşt+rmalar erkeğin sald+rganl+ğ+n+ aç+klamaya çal+ş+r. Sald+rgan davran+şlar+ olan erkeklerin kendilerini ve diğerlerini kontrol etmekle aş+r+ uğraşt+klar+ belirlenmiştir (Stets, 1992). Bir çal+şmada gösterilmiştir ki aile içi şiddet öyküsü olan sald+rgan erkekler kişisel kontrol konusunda sald+rgan olmayan erkeklerden anlaml+ derecede daha düşük puan almaktad+rlar (Umberson ve ark., 1998). İstismarc+ erkekler s+kl+kla yoğun k+skançl+k gösterirler ve eşlerini kontrol etme ihtiyaçlar+ vard+r (Xxxxxxxx, 1987; Prince ve Xxxxx, 1994).

2.2.1. Sosyal Ö/renme Teorileri

Sosyalizasyon, sosyal öğrenme gibi öğrenme teori öğeleri, davran+şlar+m+z+n diğerleriyle etkileşimlerimiz yoluyla, yaşant+m+z boyunca öğrenildiğini varsayar. Bu etkileşimler çoğunlukla dolayl+ yollarla hangi davran+ş+n uygun olduğunu, hangisinin olmad+ğ+n+, hangi hareketlere bağl+ olarak ödül alacağ+m+z+ öğretir (Xxxxxxx ve Xxxxxx, 1997). Aile içindeki istismar+n bir davran+ş olduğunu, kök ailede veya toplumda bu davran+şlar+n gözlemlenmesiyle öğrenildiğini öne süren kuramlar vard+r (Xxxxxxx ve Xxxxxx, 1997; Gartner ve ark., 1997). Öğrenme ve jenerasyonel modeller; duygusal, fiziksel ve cinsel şiddetin

öğrenilmiş davran+şlar olduğunu, şiddet ister çocuğa yönelik olsun ister ebeveynler aras+nda olsun şiddet davran+ş+n+n, çoğunlukla aile üyelerinin şiddet içerikli davran+şlar+na tan+k olarak modellenmiş olduğunu önermektedirler (Gartner ve ark., 1997).

Model Alarak Öğrenme: İyi işlev görmeyen bir aile alt yap+s+ yetişkinlikte zay+f uyumla ilişkili bulunmuştur (Xxxxxxx ve XxXxxx, 1994). Çocukluk deneyimlerinin erkek çocuklar için rol modeller oluşturduğu ve yetişkinlikte aile içi şiddet uygulama riskinde artmayla ilişkili olduğu ortaya konmuştur (Mihalic ve Xxxxxx, 1997). Bireyler eğer kök ailelerindeki agresif davran+şl+ ebeveynle özdeşim kurar ve onun sald+rgan davran+şlar+na tan+k olurlarsa, bu sald+rgan davran+şlara maruz kal+nmasa da agresif bireyle özdeşim kurulmas+ nedeniyle agresif davran+ş sergileme olas+l+ğ+ sadece şiddete maruz kalm+ş olmaktan daha fazlad+r (XxxXxxx, 1994). Aile üyeleri aras+ndaki fiziksel agresyon hem böyle bir davran+ş+n aile içindeki uygunluğunu öğretir, hem de agresif davran+ş+ öğrenmek için olas+ bir model oluşturur (Bandura, 1973; akt. Xxxxx ve Xxxxxxx, 2002). Şiddet içerikli davran+şlar sergileyen bir baba sald+rgan davran+şlar+n erken işaretlerini sadece birilerine şiddet uygulayarak değil ayn+ zamanda şiddet kullan+m+n+ onaylayarak da pekiştirmiş olur. Sonuç olarak çocuklar fiziksel şiddetin bazen ailede ve yak+n ilişkilerde davran+ş değişikliği sağlayabilmek için gerekli ve etkili bir strateji olduğu sonucuna varmaktad+rlar (Xxxxxx ve ark., 1998).

Gözlemleyerek Öğrenme: Çocukluk döneminde şiddete tan+k olma ve sonras+nda evlilik içi agresyon aras+ndaki ilişki için s+k s+k sosyal öğrenme aç+klamalar+na başvurulur. Eş taraf+ndan uygulanan şiddetle ilgili yap+lan araşt+rmalar, tekrarlayan kereler, bireyin anne ve babas+ ile birlikteyken şiddete tan+k olmas+n+n yetişkinlikte yak+n duygusal ilişki içindeyken agresyon sergilemesi için önemli bir risk faktörü olduğunu göstermiştir (Holtzworth-Xxxxxx ve ark., 1997b; Xxxxxxxxx ve O’Xxxxx, 1981). Eşlerden biri anne-babas+ndan gördüğü yaşant+lardan şiddetle ilgili iki ders almaktad+r, ilki belli davran+şlar+ gözlemleyip, nas+l yap+lacağ+n+ öğrenme ve ikincisi de bu davran+şlar+n yak+n duygusal ilişkide kullan+labilir olduğu ve hatta işlevsel sonuçlar+ olabileceğidir (O’Xxxxx ve Xxxxxxxx, 2000). Fakat tabi sosyal öğrenme teorisi davran+şlar+ öğrenme ve bu davran+şlar+ sergileme aras+nda fark olduğunu söyler (Xxxxxxx, 1973; akt., Xxxxx ve Xxxxxxx, 2002). Yap+lan geriye dönük bir çal+şmada istismarc+ erkeklerin %50-%80’i şiddetin var olduğu ailelerden geldiğini göstermektedir (Xxxxxxx, 1997). Bu veriler önermektedir ki kendi ailesinde şiddete maruz kalan erkeklerin hepsi daha sonra mutlaka eşlerine şiddet uygulam+yorlar. Örneğin Xxxxx ve

Xxxxxx (1993) ebeveynleri aras+nda marital agresyon gözlemleyen erkeklerin bu durum nedeniyle evlilik içinde şiddeti olas+ karş+lad+klar+ fakat şiddet uygulamalar+n+n doğrudan nedeni olmad+ğ+n+ belirlemiştir. Tabi evlilik içi şiddeti onaylayan tutumlar daha sonra evlilikte şiddet için belirleyici olmaktad+r. Xxxxxxxxx ve Xxxxxxxxxx (1997) ise kavga eden ebeveynlere tan+kl+k etme ile şu andaki eşine şiddet uygulama aras+ndaki ilişkinin tutumsal sonuçlar+ olduğunu fakat akran etkisi göz önüne al+nd+ğ+nda tan+k olman+n daha az yorday+c+ olduğunu önermektedir.

Şiddet olan evlerden gelen çocuklar fiziksel istismarc+ davran+şlar+ için daha fazla rasyonalizasyonlar kullan+yor olabilirler (Xxxxx ve Xxxxxx, 1995). Çocuk ve ergenler şiddetin sadece kabul edilebilir olduğunu öğrenmiş olmuyor; ayn+ zamanda eşini kontrol etmede belirli istismar edici taktikler de öğrenmiş oluyorlar (Xxxxxxxxx, 2006). Çocuklar, aile üyelerinin dahil olduğu şiddet yoluyla, çat+şmalar+n şiddetle çözebileceğini ve bu şiddetin stres yönetiminde ve çat+şma çözümünde kabul edilebilir olduğunu öğrenmektedirler (Xxxxx ve Xxxxxx, 1995). Yani, kendi ailesi içinde şiddetin varl+ğ+ çat+şmaya çözüm olarak agresyonu kabul etmesine katk+da bulunmaktad+r ki bu da daha sonra agresif davran+şa katk+da bulunur (O’Xxxxx ve Xxxxxxxx, 2000). Fakat Xxxxxxxxx ve Xxxxxxxxxx (1997) aile içi şiddete tan+k olman+n tek baş+na yeterli olmayacağ+n+ bununla birlikte istismarc+ akranlarla birlikte olma ve istismar+ destekleyen bilgiler alm+ş olman+n, kavga etmenin makul olduğuna ilişkin tutumla ve fiziksel olarak istismar edici şekilde davranmayla pozitif ilişkili bulumuşlard+r.

Şiddetin nesiller aras+ geçişiyle ilgili bir meta-analiz çal+şmas+nda, aile içi şiddete çocukluk döneminde şiddete tan+kl+k edenlerin yetişkinlikte aile içi şiddet uygulamalar+ aras+nda zay+f bir ilişki olduğunu gösteren çal+şmalar bulunmaktad+r (Xxxxx ve ark., 2000). Xxxxxxx ve Xxxxx (1988) ise ne çocuklukta doğrudan şiddete maruz kalman+n ne de şiddete tan+k olman+n daha sonra şiddet uygulamayla ilişkili olduğunu bulmuşlard+r. Yetişkinliklerinde eşlerine şiddet uygulayanlarla yap+lan çal+şmada, aile içi şiddete veya cinsel istismara ya da sald+r+ya tan+k olmak dahil, çocukken fiziksel veya duygusal istismar deneyimlemediklerini bildiren kat+l+mc+lar+n oran+ %3’ten azd+ (Kernsmith, 2006). Bunun yerine çocuklukta ihmal edilmiş olman+n yetişkinlikte romantik ilişkilerde şiddet uygulamay+ daha iyi yordad+ğ+n+ ortaya koyan çal+şmalar bulunmaktad+r (Xxxxx ve Xxxxxxx, 2002).

2.3. Psikopatolojik Aç*klamalar

Eş taraf+ndan şiddete maruz kalma kad+nlarda depresyonu takiben travma sonras+ stres bozukluğuna neden olabilirken (Xxxxxxx, 1999), erkekte psikolojik problemler şiddet göstermelerine neden olmaktad+r (Xxxxxxxxxx-Xxxxxx, 2005). Xxxxxxxxxx-Xxxxxx ve Xxxxxx (1994) aile içinde şiddet uygulayan erkekleri 3 kategoriye ay+rm+ş;

◻ Sadece ailesine şiddet uygulayan

◻ Disforik/ s+n+rda kişilik bozukluğu olan

◻ Genel anlamda sald+rgan/ antisosyal

Kad+nlar için de genel kabul gören s+n+flama “sadece eşine sald+rgan” ve “genel olarak sald+rgan” şeklindedir. (Xxxxxxxxx ve ark., 1997; Xxxxxxx ve ark., 2003). Genel olarak sald+rgan s+n+flamas+ndaki kad+nlar “sadece eşine sald+rgan kad+nlar”dan daha fazla travma belirtisi bildirmişlerdir. İki kategoridekilerin de çocuklukta veya diğer ilişkilerinde istismar öyküsü aç+s+ndan bir farkl+l+k görülmemiş. Fakat gelişimsel olarak, “genel olarak sald+rgan” kad+nlar annelerinin babalar+na sald+rgan tav+rlar+na “sadece eşine sald+rgan” kad+nlardan daha çok tan+k olduklar+n+ bildirmişlerdir (Xxxxxxx ve ark., 2003)

0.0.0.Xx)ilik Özellikleri ve Bozukluklar*

Antisosyal kişilik özellikleri taş+yan erkekler veya ağ+r psikolojik s+k+nt+ yaşayanlar veya s+n+rda kişilik bozukluğu olanlar, olmayan erkeklere göre daha fazla eşe yönelik şiddet uygulamaktad+rlar (Holtzworth-Xxxxxx, 2005).

Evlilik içi ilişkide cinsel istismar uygulayanlar+n çoğunun disforik/s+n+rda kişilik bozukluğuna sahip olduğu düşünülmektedir; babas+yla zay+f veya güvensiz bir bağlanma yaşam+ş olmalar+ olas+d+r ve sonuç olarak eşleriyle romantik bağlanmalar+ da zay+f olacakt+r. Bu önermeyle tutarl+ olarak romantik bağlanma üzerine bir araşt+rma disforik/s+n+rda kişilik bozukluğuna sahip olup şiddet uygulayanlar+n başkalar+na bağlanmada güçlük yaşad+klar+ ve s+kl+kla reddedilmiş hissettikleri bulunmuştur (Xxxxxx ve ark., 1994; Xxxxxx ve ark., 1994). Diğer taraftan sald+rgan/antisosyaller psikopatolojileri nedeniyle genel olarak ilişkilerini ihmal etmektedirler, minimal bağl+l+k ve eşlerine k+smen az empati göstermektedirler (Xxxxxxxxxx-Xxxxxx ve Xxxxxx, 1994). Evlilik içinde veya d+ş+nda sosyal değerlere çok az itibar eder ve daha çok ihtiyaçlar+n+ (cinsel veya cinsel olmayan) karş+lamayla ilgilenirler (Monson ve Langhinrichsen-Xxxxxxx, 1998).

Bu farkl+l+klara dayanarak disforik/s+n+rda olanlar eşleriyle “temas kurma” (connect) sorunu yaşamakta, aş+r+ bağ+ml+l+k ihtiyaçlar+n+ karş+lamakta ve/veya güvensizlikleri/k+skançl+klar+n+ yönetmekte güçlük yaşamaktad+rlar. Bağ+ml+l+k ihtiyaçlar+ “engellendiğinde” araçsal veya duygusal olarak cinsel ve/veya cinsel olmayan şiddeti ihtiyaçlar+n+ karş+lamak veya karş+lanmad+ğ+ için öfkelendiğini ifade etmek için kullan+rlar. Özünde ilişkiyi regüle etmek isterler (Xxxxxx ve Xxxxxxxxxxxxxx-Xxxxxxx, 1998).

Alanyaz+nda konuyla ilgili karş+m+za ç+kan bir başka kişilik bozukluğu narsisistik kişilik bozukluğudur. Narsisistik kişilik bozukluğu olan kişilerin s+n+rda kişilik bozukluğu olan kişilerden bir şekilde daha iyi işlev gördükleri düşünülür (Kernberg, 1975). Xxxxxxxx (1975) narsisisitik kişilik bozukluğunu kendi gelişimsel teorisine göre son evredeki k+r+lmalara atfeder. Kernberg, narsisistik kişilik bozukluğunda patolojik bir büyüklük hissi olduğunu, fakat bunun alt+nda düşük benlik sayg+s+ ve öfkeye eğilimli k+r+lgan benlikler var olduğunu önerir. İçsel olarak bütünleşmiş bir benliğin olmay+ş+ narsisistik kişilerde d+şsal nesnelerden gelecek olan takdir ve onaylanma ihtiyac+ yarat+r. Eğer bu gerçekleşmezse, k+r+lgan benliklerini korumak için öfke ve geri çekilmeyi kullanacaklard+r. Miehls (1993)’e göre narsisistik olarak hassas olan bireylerin aşağ+lanma alg+lama eğilimi daha fazlad+r ve s+n+rlar+ düzenlemede güçlük yaşarlar. Örneğin eş taraf+ndan herhangi bir ayk+r+ görüş ifadesi istismarc+y+ öfkesini ifade etme ihtiyac+yla birlikte narsisistik olarak yara alm+ş hissetmesine yol açacakt+r (Xxxxx, 1999).

2.3.2. Öfke Kuram*

Xxxxxx, Xxxxxxxx, Xxxxxxxxxx, Xxxxxxxxxxx (1994) yapt+klar+ çal+şmada sald+rgan erkeklerde öfke puanlar+n+n yükselmiş olduğunu ortaya koymuşlard+r. Araşt+rmac+lar öfkeyi belirli kişilik bozukluklar+yla; özellikle s+n+rda kişilik bozukluğu, antisosyal kişilik bozukluğu ve pasif-agresif kişilik özellikleri ile ilişkilendirmektedirler. Öfke, tüm bu bozukluklar+n bir bileşenidir. Xxxxxx ve arkadaşlar+ (1994) da belli bağlanma bozukluklar+nda, özellikle “korkulu” bağlanma stiline sahip sald+rgan erkeklerde de öfkenin artm+ş olduğunu saptam+şt+r. Xxxxxx (1977)’nin bağlanma teorisini hat+rlarsak; öfke, bağlanma objesiyle yeniden birleşmenin ilk işlevidir ve işlevsel olmayan öfke ise objeden uzaklaşt+rand+r. Xxxxxx ve arkadaşlar+ (1994) sald+rgan erkeklerde artm+ş öfkenin gelişimsel temellerinin şunlar olduğunu belirtmişlerdir; baba taraf+ndan reddedilmiş olma, istismara uğram+ş olma, koruyucu bağlanma hatas+. Sonuç olarak sald+rgan erkekte terk edilmeye ilişkin hassasiyet

öfkeye neden olmaktad+r. Bu terk edilme tehdidi yetişkinlikte eşe yöneliktir çünkü orijinal travman+n ortaya ç+kard+ğ+ ego kusurlar+, ego bütünlüğünü sağlamak için eşe gereksinim duyar (Xxxxxx ve ark., 1994).

2.4. Sosyokültürel Yakla)*mlar

Gelişimsel süreçte, kişinin cinsiyetine uygun davran+şlar+ öğrenmeleri belirli senaryolar oluşturmalar+na neden olur. Bu senaryolar bilgi işleme süreçlerinde, davran+ş+ düzenleme için yorumlar ve ç+kar+mlar yap+lmas+n+ sağlar. Örneğin erkekler cinsel ilişkiyi başlatmak için sosyalleşmişlerken kad+nlar da bu ilişkilerin kap+ bekçileri veya düzenleyicileri olarak görev al+rlar (Monson ve Langhinrichsen-Xxxxxxx, 1998) ya da baz+ doğu toplumlar+nda olduğu gibi kad+nlar+n eşlerine itaat etmemeleri erkeklerin şiddet kullanarak kad+nlar+ kontrol etmelerini makul k+lmaktad+r (Xxxxxxxxx ve Xxxx, 1997). Sonuç olarak, erkeklik ve kad+nl+k sadece biyolojik anlamda cinsiyeti ifade etmekten öte, toplumsal olarak edinilen rolleri de ifade etmektedir.

Sald+rgan tipolojileri sosyalizasyon sürecinin sonucu olduğu düşünülen tutumlar aç+s+ndan da farkl+laş+r. Özellikle sadece aile içinde şiddet uygulayanlar en liberal cinsiyet-rol tutumuna sahiptirler ve kişileraras+ şiddeti aç+kça kullanma olas+l+ğ+ en az oland+r. Disforik/s+n+rda ve genel olarak sald+rgan/antisosyal olanlar sadece aile içinde sald+rgan olanlarla karş+laşt+r+ld+ğ+nda eşit ve daha muhafazakar cinsiyet rol tutumlar+na sahiptirler. Fakat genel olarak sald+rgan/antisosyaller, disforik/s+n+rda olanlara göre kişileraras+ şiddet kullanma olas+l+ğ+ daha yüksek olan gruptur (Monson ve Langhinrichsen-Xxxxxxx, 1998). Sosyokültürel teorinin cinsel olarak obsesif sald+rganlar+ aç+klama gücü ise düşüktür.

Şiddet, “cinsiyet rolleri inan+şlar+” nedeniyle ortaya ç+kmam+ş olmakla birlikte, böyle bir davran+ş paterninin yerleşmesi olas+l+ğ+n+n psikososyal bir riskten ziyade gelişimsel nitelikte olduğu görülmüş (Xxxxxx, 2006) ve her iki cinsiyet için de geçerli olduğu ortaya konmuştur (Xxxxxx, 2000). Eşler aras+ şiddetin cinsiyet rolleri veya ataerkil düzenle ilgili olmad+ğ+n+ savunan yazarlar da bulunmaktad+r (Xxxxxxxxx, 1977).

1981 y+l+nda Duluth Domestic Abuse Intervention Project (DAIP) ad+yla kad+nlara sald+r+da bulunan fakat hapis cezas+ almayan erkeklere yönelik bir müdahale program+ oluşturulmuş (Pence ve Paymar, 1993; akt., Xxxxxx, 2006). Bu modelin alt+nda yatan felsefe

öfkenin şiddete sebep olmada yeterli olamayacağ+d+r (Xxxxxx, 2006). Bilişsel Davran+şç+ Terapinin “öfke yönetimi”ne yönelik bir eleştiriden temel alm+şt+r. Fakat bu görüşü destekleyecek görgül kan+tlara sahip değildir. Sonuçta öfke depresyonda da yükselmektedir (Xxxxxxx, 1997; s.393). Duluth Modeli’ne göre şiddet araçsal ve stratejik bir harekettir. Duluth Model’de erkek şiddetselliği ataerkil inan+şlarla aç+klanmaktad+r, fakat buna dair de çok az görgül kan+t bulunmaktad+r. Xxxxx, Xxxxx, Xxxx, Xxxx ve Tritt (2004) eşler aras+ şiddette “geleneksel cinsiyet rolü ideolojisi”nin sadece s+n+rl+ etkisi olduğunu bir meta-analiz çal+şmas+yla ortaya koymuşlard+r.

Maskülinite alanyaz+nda günümüzde erkeklerin kültürel imaj+nda agresyonun, erkekler için duygular+n+ göstermenin kabul edilebilir bir yolu – bu ister sporda olsun ister başkalar+n+n davran+şlar+n+ kontrol etmede olsun- olarak görüldüğünü savunmaktad+r. Erkeksi imajlar+n tümünün aile içi şiddetle ilişkili olduğu düşünülse de sald+rgan ve sald+rgan olmayan erkeklerin d+şavuran davran+şlar+n+n farkl+ olduğu söylenmektedir (Umberson ve ark., 2003). Erkeklik kimliği gereğince strese ve günlük ilişki dinamiklerine duygular+n+ bast+rarak tepki verdikleri ve dolay+s+yla kişisel koşullar+ ve duygular+ aras+nda daha çok kopukluk yaşayan erkeklerin şiddet gösterme olas+l+ğ+n+n da daha yüksek olduğu ileri sürülmektedir (Umberson ve ark., 2003).

Xxxxxx ve Xxxxxxxxx (1997)’in çal+şmalar+na göre (s.132) erkeklik kimliği, sald+rgan davran+ş+n iki çelişkili şeklini bar+nd+r+r. İlki koruma ve savunmad+r; bazen sald+rgan bir şekilde “kad+nlar+”n+, “çocuklar+”n+ ve diğerlerini korur ve savunur ki bu da sosyal olarak kabul gören bir davran+ş olarak görülür. İkincisi onaylanamayacak şiddet gibi antisosyal davran+şlard+r (akt., Xxxxxxx, 2002). Fiziksel olarak şiddet içeren mesleklerde (emniyet, güvenlik gibi) çal+şan erkeklerin sosyal olarak şiddet kullanmalar+na izin verilmekte hatta desteklenmektedir. Kendileri şiddet kullanarak başkalar+n+n şiddet görmelerini engellemektedirler. Sosyal olarak onaylanan bu erkeklik ifadesi eve de yans+yabilmektedir.

Şiddet uygulamada cinsiyetin yorday+c+l+ğ+na karş+ yönden bakan araşt+rmac+lar da kendi görüşlerini görgül çal+şmalar+yla desteklemişlerdir ve kad+nlar+n da en az erkekler kadar eşler aras+ şiddetin faili olduklar+n+ iddia etmişlerdir. Örneğin Xxxxxx (2000) toplum ve klinik örneklemlerin birleşimine dayal+ bir meta-analitik çal+şmas+nda, kad+nlar+n eşlerine, erkeklerin eşlerine sald+rd+klar+ndan daha fazla sald+rd+klar+n+ göstermiştir. S+ğ+nma evlerindeki şiddete uğram+ş kad+nlar erkeklerin daha fazla ve daha ağ+r şiddet uygulad+klar+n+

bildirmektedir (Xxxxxxxx ve ark.,1987). Öte yandan Xxxxxx’un toplum temelli araşt+rmas+ kad+nlar ve erkeklerin eşit düzeyde şiddet kulland+klar+n+ önermektedir (Xxxxxx ve Xxxxxx, 1986).

2.4.1. Aile Sistemler Teorisi

Sistemler teorisine göre bir ailenin tüm bireyleri birbirlerine karş+l+kl+ olarak bağl+d+r (Xxxxxxxxxx ve Constantine, 1993). Ailenin bir k+sm+ sistemin kalan+ndan izole edilerek anlaş+lamaz ve sistemin bir parças+n+ etkileyen ne olursa tüm aile sisteminin tümü bundan etkilenir. Aileler ayn+ zamanda diğer sistemler (kültürel normlar, hukuki sistemler gibi) taraf+ndan da etkilenir ki bu da ailenin çevresel bağlam+n+ oluşturur. Ailenin çevresel bağlam+ ailenin işlevselliğini destekler veya engeller (Xxxxxxxxxx ve Constantine, 1993). Ailede şiddet ekolü fakirlik ve etnik eşitsizliğin yaratt+ğ+ stresin, aile mahremiyeti ile ilgili kültürel görüşler ve aile içindeki şiddete ilişkin yasal uygulamalarla birleşince hem kad+n hem erkek için şiddet olas+l+ğ+n+ artt+rd+ğ+n+ ileri sürülmektedir (Umberson ve ark., 2003).

Aile sistemler teorisi, aile içi şiddeti aile üyeleri aras+ndaki ilişki dengesinin sürdürülebilmesi için işlevsel nitelikleri olan karş+l+kl+, birbirini etkileyen bir dinamik olarak görür (Xxxxx, 1999).

1987-1994 y+llar+ aras+nda yap+lan Ulusal Aile ve Hanehalk+ (National Survey of Families and Households) ile 1990 Amerika Birleşik Devletleri Ortak Karar+’na (US Consensus) hizmet eden veriler kombinasyon halinde kullan+larak ekonomik faktörlerin eşler aras+ şiddete nas+l etkide bulunduğunu aç+klamak üzere iki teorik çerçeve çal+ş+lm+ş (Xxx ve ark., 2002). Bunlardan ilki olan “aile stres teorisi”nde basit bir formülasyon önerilmektedir.

(A) stres yaratan faktörler

(B) stres yaratan faktörü karş+layabilmek için kaynaklar

(C) bireyin durumu yorumlay+ş+

(X) kriz

A+B+C=X

Aile içi şiddet sosyo-ekonomik bir spectrumda oluştuğu için düşük gelir düzeyi ve fakirlik, erkekten kad+na yönelik ev içi şiddette en güçlü ve tutarl+ korelasyonlard+r, eşler aras+nda sosyoekonomik dengenin yokluğunda dominanslar+n+ fiziksel anlamda kazanma

eğilimleri vard+r (Miles-Dolan, 1998; XxxXxxxxxx ve Gartner, 1999). Ev idaresinde kullan+lan kaynaklar+n eşler aras+nda eşit olmamas+ da eşler aras+ stresi artt+r+p şiddete sebep olabilmektedir (Xxxxxx ve Xxxxxx, 1986). Özellikle kad+n+n erkekten daha fazla gelir getiren bir işte çal+ş+yor olmas+ kad+n çal+ş+rken erkeğin işsiz bir dönem geçirmesi şiddet olas+l+ğ+n+ artt+ran koşullar olduğu savunulmaktad+r (XxxXxxxxxx ve Gartner, 1999).

Kad+n ve erkeğin ekonomik durumlar+n+ nas+l alg+lad+klar+ ve maddi durumlar+n+ nas+l hesaplad+klar+ aile çat+şmas+ ve ebeveyn stresi için güçlü bir belirleyicidir (Xxx ve Xxxxxxx, 1998). Aile stres teorisi özellikle gelir yeterliliğinin nesnel ve öznel ölçümlerinin şiddetin ortaya ç+kma olas+l+ğ+ üzerindeki öneminin alt+n+ çizmektedir.

2.4.2. Feminist Aç*klamalar

Feminist ekol aile içi şiddetin toplumsal cinsiyet rollerindeki eşitsizlikten ve aile yap+s+n+n erkeğin bask+nl+ğ+ ve kontrolü üzerine kurulmas+ndan kaynakland+ğ+n+ önermektedir (Xxxxxx ve ark., 1992) Erkeklik ve kad+nl+k biyolojik cinsiyet olmaktan öte, toplumsal olarak edinilen rolleri ifade etmektedir. Bununla birlikte insanlara, bu rollerin cinsiyetlerinin bir parças+ olduğu öğretilmektedir (Dişçigil, 2003). Ev işlerinin, koca ve çocukla ilgilenme kad+n+n görevleri aras+ndad+r ve bunlar+n yetersiz yap+lmas+ eşe yönelik şiddetin rasyonalize edilmesi için en s+k kullan+lan nedenlerdir (Foa ve ark, 2000). Şiddet uygulayan eşlerin şiddet davran+şlar+n+ bu tip aç+klamalarla akla uygun hale getirmesi şiddetin cinsiyete özgü olduğu aç+klamalar+n+ beraberinde getirmiştir. Feminist aç+klamalar da aile içi şiddeti ataerkil bir toplumda gücün cinsiyet rolleri aras+nda eşit dağ+lmamas+na dayand+r+r (Xxxxx, 1999).

Fakat son zamanlarda iyi tasarlanm+ş çal+şmalardan gelen kan+tlara göre eşler aras+ şiddet her iki cinsiyet taraf+ndan da uygulanmakta (Ehrensaft, ve ark, 2004) ve her iki cinsiyet için de benzer sonuçlar doğurmaktad+r (Pimoltt-Xxxxxx ve Cortina, 2003). Araşt+rmalar göstermektedir ki, kad+n ve erkeğin aile içinde eşe yönelik şiddet uygulamas+n+ karş+laşt+r+rken hangi bağlamda ortaya ç+kt+klar+n+n da göz önüne al+nmas+ gerekmektedir. Diğer eşin sald+rganl+ğ+n+ hesaba kat+lmad+ğ+ koşullarda eşlerden sadece birinin şiddetini inceleyen modellerin yanl+ olmas+ olas+d+r.

Cinsiyet rolleri tart+şmas+nda feminist teorisyenler daha çok kurumlardan al+nan örneklemlerle çal+şt+klar+ ve eşler aras+ şiddeti cinsiyet rolleri veya kontrol teorisi temelinde

tart+şt+klar+ için eleştirilmişlerdir (Archer, 2000). Daha çok eşlerin durumsal olarak dahil olduklar+ şiddet vakalar+n+ örnekleminde kullanan aile şiddeti teorisyenleri ise kişileraras+ çat+şman+n odak olmas+ gerektiğini öne sürmektedirler.

2.5. Biyolojik Yakla)*m

Şiddetin bir nesilden diğerine geçtiğini savunan kuramlara daha önce de değinmiştik. Fakat sald+rgan davran+ş+n sadece öğrenme yoluyla geçtiğini söylemenin eksik kalacağ+n+ savunan yazarlar da var. Testesteron, erkeklerde kad+nlarda olduğunundan daha fazla salg+lanan bir cinsiyet hormonudur ve uzun zamand+r hayvanlardaki baz+ agresif davran+şlarla ilişkilendirilmiştir. Filogenetik olarak s+ralamada yüksekte yer alan hayvanlarda agresyon ve hormonlar aras+ndaki ilişki daha az belirgindir (Xxxxxxxxx, 1983; akt, Xxxxxxxxxx, 1996) hatta insanlarda her zaman ortaya ç+kmaz (Mazur, 1983; ; akt, Xxxxxxxxxx, 1996). Fakat bu ilişkiyi gösteren çal+şmalar vard+r. Örneğin Booth ve Dabbs (1993) yüksek testesteron seviyeli erkekler “Hiç kar+n+za vurdunuz mu veya bir şey f+rlatt+n+z m+?” sorusuna %29’la düşük testesteron seviyeli erkeklerden (%23) daha fazla evet cevab+ vermişlerdir.

Bebeğin erken dönemde sosyal çevresiyle yaşad+ğ+ duygusal etkileşimi, gelecekteki toplumsal ve duygusal işlevselliği düzenleyecek olan beyin yap+lar+n+n doğum sonras+ gelişimini doğrudan etkiler. Orbitofrontal korteksin olgunlaşt+ğ+ kritik dönemde ayn+ zamanda Xxxxxx’xxx bağlanma deneyimlerinin anlamland+ğ+, Xxxxxx Xxxxx’+n “raproşman alt evresi” ya da gelişimin preödipal evresi ayn+ dönemde gerçekleşir.

İnsanda duygular+ düzenleyici beyin devresinin orbitofrontal korteks, amigdala, hipotalamus, anterior singulat korteks ve prefrontal korteksten oluştuğu bilinmektedir (Kalat, 2001; s, 336). Amigdala, ödül ve cezay+ uyaranla ilişkilendirmeyi öğrenmede kritik bir rol oynar. İnsanlarda yap+lan nörogörüntüleme çal+şmalar+nda tehdit belirtilerine (korkunun yüz işaretleri gibi) tepki s+ras+nda aktivite olduğu görülmüş. Fonksiyonel MR görüntüleme kullan+larak Davidson ve arkadaşlar+ (2000) dürtüsel-sald+rgan bireylerin prefrontal kortekslerinde metabolik glukoz işlevselliğinin normal olmad+ğ+n+ bulmuşlard+r. Ayr+ca prefrontal korteks ve orbitofrontal korteks alanlar+nda lezyon olanlar dürtüsellik ve agresyonla karakterize sendromlar ortaya ç+kar+r. Beyin reseptörleriyle ilgili çal+şmalar kişiye yönelik agresyonun azalm+ş seratonin (5-HT) aktivitesiyle de ilişkili olduğunu destekler. Coccarro ve arkadaşlar+ (1997) insanlarda duygusal sald+rganl+ğ+n nöropsikolojik modelinin 5-HT (5

Hidroksitriptamin) işlevselliği ile düzenlendiğini ileri sürmektedir; 5-HT sisteminde işlevsellik azald+kça birey “tehdit, engellenme veya itici durumlara” daha güçlü davran+şsal tepkilerle cevap verir.

3. EŞLER ARASI ŞİDDETİN GÖRÜLME SIKLIĞI

Dünya Sağl+k Örgütünün 2002 y+l+nda yapt+ğ+ bir gözden geçirmede, görülme s+kl+ğ+n+n çal+ş+ld+ğ+ araşt+rmalarda %10 ila %69 aras+ oranda kad+n+n eşi taraf+ndan fiziksel şiddete uğrad+ğ+n+n ortaya konduğu görülmüş (WHO, 2002).

Aile içi şiddetin görülme s+kl+ğ+ ilişkinin türüne, kullan+lan ölçme yöntemine, evlilik durumuna ve aile içi şiddetin tan+m+na göre değişmektedir (Xxxxxx ve XxXxxxx, 1998). Örneğin, görülme s+kl+ğ+ oranlar+ istismar nedeniyle depresyon ve intihar davran+ş+ aras+ndaki yüksek ilişki düşünüldüğünde acil servise başvurular nedeniyle yükselebilmektedir (Xxxxxxx ve Brismar, 1991).

3.1. Dünyada ve Türkiye’de Eşler Arası Şiddetin Yaygınlık Çalışmaları

Dünyan+n her taraf+nda yap+lan araşt+rmalar kad+nlar+n bir başkas+ değil daha çok eşi taraf+ndan yaraland+ğ+n+, tecavüz edildiğini veya öldürüldüğünü ortaya koymaktad+r (UNICEF, 2000).

Dünyada Eşler Arası Şiddetin Yaygınlık Çalışmaları: Stets ve Xxxxxx (1992) 1985 Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Aile Şiddet Araşt+rmas+yla (US National Family Violence Survey) 526 flört eden çift üzerinde yapt+ğ+ çal+şmay+ birleştirmiş ve böylece kad+n-erkek ilişkilerinin geniş ve temsil edici bir örneklemini oluşturmuş, şiddet insidans+n+ da cinsiyete göre de incelemiş. En az bir ya da daha fazla sald+r+ya maruz kald+ğ+n+ bildiren 825 kat+l+mc+n+n yaklaş+k yar+s+nda (%49) çiftler karş+l+kl+ şiddet yaşand+ğ+n+; ¼’ünde (%23) sadece koca taraf+ndan şiddet uyguland+ğ+n+, ¼’ünde (%28) sadece kad+n taraf+ndan şiddet uyguland+ğ+n+ ortaya koymuş (akt., Xxxxxx, 2006). Sonuç olarak kad+nlar+n da ne ölçüde şiddete kat+ld+klar+ araşt+rmaya değer bir konu olarak karş+m+za ç+kmaktad+r.

İstatistiklere göre, her iki Amerikal+ kad+ndan biri evliliklerinde veya kanunen kurduklar+ ilişki içinde şiddete uğramaktad+r ve dört kad+ndan biri de şiddete tekrarlayan

kereler maruz kalmaktad+r (Xxxxx, 2006). Dahas+, 1993’te 5 milyonun üzerinde Amerikal+ kad+n aile içi şiddetin mağduru olmuşlard+r (National Center for Injury Prevention and Control, 2003; akt. Xxxxx, 2006).

Kanada’da yap+lan bir çal+şmada 6 evli kad+ndan biri eşi taraf+ndan şiddete uğrad+ğ+n+ bildirmiş ve önceden evli olan kad+nlar+n da bir yar+lar+n+n eski eşleri taraf+ndan evliyken fiziksel şiddete maruz b+rak+ld+klar+ görülmüştür (Statistics Canada, 1993; akt., Xxxxxxx ve Xxxxxxxx, 1998).

İsveç’te ise aile içinde kad+n+n eşi taraf+ndan şiddet görme s+kl+ğ+ %4-5 civar+nda belirtilmektedir (Xxxxxxx, 2002; akt. Xxxxx, 2006), fakat bu oran değerlendirilirken İsviçre’deki işsizlik oran+n+n %2.0 ve cinsiyet fark+n+n iş yerinde, ebeveynlikte ve ev işlerinde tüm diğer Avrupa ülkelerine göre en az yaşanan ülke olduğu dikkate al+nmal+d+r.

M+s+r’da yap+lan bir çal+şmada 6566 evli kad+ndan %66’s+ hiç şiddete maruz kalmad+ğ+n+ söylerxxx, %34’ü en az bir defa aile içinde eşi taraf+ndan şiddete maruz kalm+ş. Şiddete uğrayanlar+n %68’i ortaokuldan daha düşük bir eğitim seviyesine sahip; %53’ü kenar mahallelerde yaşamaktad+r (Xxxx-Xxxxxx ve ark., 2006). Bu çal+şman+n en önemli sonucu olarak M+s+r’da eşleri taraf+ndan şiddete maruz kalan kad+nlarda olumsuz sağl+k sonuçlar+n+n ortaya ç+kt+ğ+ ve şiddetin ilişkide eşlerin birbirlerinin davran+şlar+n+ kontrol etme amac+yla kullan+ld+ğ+n+ ortaya konulmuştur.

Xxxxxx’xx 417 evli çift ile yap+lan bir çal+şmada erkek eşlerin %29,5’i evlilikleri boyunca en az bir defa eşlerine şiddet uygulad+klar+n+ söylerken kad+nlar+n sadece %22’si şiddete maruz kald+ğ+n+ bildirmiş. Çiftlerin sadece %18,6’s+ konuyla ilgili ayn+ bildirimde bulunmuşlar. Erkeklerin saklama eğilimi olmad+ğ+ fakat kad+nlar+n aile mahremiyeti ve korku nedeniyle bildirmekten kaç+nd+klar+ görülmektedir (Khawaja ve Tewtel-Salem, 2004).

Uttar Pradeş ve Tamil Nadu (Hindistan)’da yap+lan bir çal+şmada kad+nlar+n %40’+ eşleri taraf+ndan dövüldüklerini bildirmişler (Jejeebhoy ve Cook, 1997). Pakistan’+n Pencap eyaletinin k+rsal alanlar+nda yaşayan kad+nlar+n %35’i; kentte yaşayanlar+n %55’i kocalar+ taraf+ndan şiddete maruz b+rak+ld+klar+n+ bildirmişlerdir (Xxxxxx ve Kazi, 1999; aktaran Naved, ve ark., 2006). Bangladeş’te 2105’i şehir merkezinde, 1946’s+ k+rsalda olan ev ziyaret edilmiş ve bunlar+n sadece ortalama 1/3’ü şiddet deneyimiyle ilgili konuşmay+ kabul etmiş. Kabul

edenlerin de yaklaş+k %40’+ hayatlar+nda en az bir defa şiddet gördüğünü bildirmiş (Naved ve ark., 2006).

İran İslam Cumhuriyeti’nde kliniklere başvuran kad+nlar aile içi şiddet aç+s+ndan taranarak yap+lan bir çal+şmada 2400 evli kad+nla yüz yüze görüşülmüş. Bunun sonucunda kad+nlar+n %15’i fiziksel, %42,4’ü cinsel, %81,5’i psikolojik şiddete maruz kald+klar+n+ bildirmişlerdir. Kad+nlar+n uğrad+klar+ fiziksel şiddet en çok işsizlik; cinsel ve psikolojik şiddet ise kenar mahallelerde ikamet etmekle ilişkili bulunmuş (Faramarzi, 2005).

Sadece erkek kat+l+mc+larla yap+lan bir çal+xxxxx Xxxxxxx, 1970 y+l+nda Pittsburg’daki verileri kullanarak genel nüfusta eşler aras+ şiddetin %11; mahkemelerdeki örnekleme göre

%68; koruma bar+naklar+nda ise %79 olduğu sonucuna ulaşm+şt+r (Xxxxxxx, 2005). Benzer

şekilde Xxxxxx-Xxxxx ve Xxxxxx (2003) 2002 İngiltere verilerini kullanarak genel nüfusta

%33 oran+nda eşler aras+ şiddet görüldüğünü kaydederken ayn+ oran+n s+ğ+nma evlerinde

%88’e ulaşt+ğ+n+ belirlemişler.

Türkiye’de Eşler Arası Şiddetin Yaygınlık Çalışmaları: Türkiye’de yap+lan çal+şmalara bak+ld+ğ+nda ise daha çok yerel çal+şmalar+n yap+ld+ğ+ görülmektedir. Örneğin Sivas ilinde yap+lan bir çal+şmaya göre eşler aras+nda en fazla sözel şiddet (%53,8) ve sonras+nda fiziksel şiddet (%38,3) yaşand+ğ+ görülmüştür. %91,2’si evli olan 583 seçkisiz atamayla seçilmiş kad+nlar+n çoğunluğunun ev han+m+ ve ilkokul mezunu olduğu belirtilmektedir. Şiddet yaşant+lar+nda en belirleyici özelliğin ekonomik nedenler olduğu ortaya ç+karken kad+n+n eğitim ve iş durumunun, ayn+ şekilde şiddet uygulayan erkeğin iş durumunun ve kök ailede çocukluk döneminde istismara veya ihmale uğram+ş olman+n etkileri ortaya konmuştur (Kocac+k ve Doğan, 2006).

Vahip ve Doğanavşargil (2006) ise psikiyatri kliniğine başvuran 100 ard+ş+k evli kad+n hastayla aile içi fiziksel şiddet için görüşme yapm+şlar. Bu örneklemin %62’sinin en az bir kez eş şiddetine maruz kald+ğ+ belirlenmiş. Eş şiddeti gören ve görmeyen kad+nlar aras+nda eğitim düzeyi, meslek, ailenin geliri, evlenme yaş+, evlilik biçimi çocuklukta şiddet görüp görmeme bak+m+ndan fark bulunmazken; genç yaş, eşin alkol kullanmas+n+n, kay+nvalide ile ayn+ evde yaşaman+n eş şiddetine maruz kalma riskini anlaml+ derecede artt+rd+ğ+ bulunmuş.

Başbakanl+k Aile ve Xxxxxx Xxxxx+rmalar Genel Müdürlüğü taraf+ndan 1997-1998 y+llar+ aras+nda yap+lan bir araşt+rmaya göre çal+şmaya kat+lan kad+nlar+n %12.3'ü eşleri

taraf+ndan s+k s+k hakarete uğrad+klar+ saptanm+şt+r. Ondört yaş+ndan büyük kişilerin kar+-koca ilişkilerindeki gerginleşme nedenleri aras+nda en çok yer verdikleri durumlar, "eşin evle ilgilenmemesi" (%66,2), "eşin sayg+s+z tav+r ve davran+şlar+" (%56,6), "eşin kötü al+şkanl+klar+" (%56,5) olarak s+ralanmaktad+r.

1993-1994 y+llar+ aras+nda yap+lan bir başka çal+şmada ise Türkiye'yi temsil etmek üzere 4287 kişiden oluşan bir örneklemle saha çal+şmas+ yap+lm+şt+r. Bu çal+şmada fiziksel şiddete ailelerin %34'ünde, sözlü şiddete ise %53'ünde rastlanmaktad+r. Aile büyüdükçe şiddet artmaktad+r. Özellikle kay+nvalide ile anlaşmazl+klardan doğan sorunlar geleneksel gelin-kaynana ikilemini yarat+rken, eşler aras+nda da çat+şmaya yol açmaktad+r. Hamilelik döneminde de fiziksel ve sözlü şiddetin sürdüğü, s+kl+ğ+n+n da azalmad+ğ+ anlaş+lmaktad+r. Bu dönemde cinsel şiddetin de devam ettiği görülmektedir. Ailelerde cinsel şiddet ve tacize rastlanma oran+ %9’dur. Şiddete maruz kalanlar+n %80'i yapacak fazla bir şey olmad+ğ+na inanmaktad+rlar. Bu durum çaresizliğin kabulü anlam+na gelmekte ve şiddete maruz kalan+n pasif tutumuna yol açmaktad+r. Eşlerden birinin alkol kullan+yor olmas+ aile içi şiddeti art+rmaktad+r. Eşlerin daha iyi eğitim görmüş olmas+ ise aile içindeki şiddeti azaltmaktad+r. Araşt+rman+n genel bulgular+ndan biri de şiddetin kuşaktan kuşağa sorun çözme biçimi olarak aktar+lmas+ ve yaşam pratikleri içerisinde bunun pekiştirilmesi ile şiddet davran+ş+n+n hem devam+n+n hem de alan+n+n genişlemesinin sağland+ğ+d+r (xxx.xxxx.xxx.xx).

3.2. Eşler Arası Şiddetin Ekonomik ve Psikososyal Maliyeti

Eşler aras+ şiddet kurbanlar+ yaşad+klar+ korku, etiketlenme ve suçluluk nedeniyle kendilerini sosyal olarak yal+t+lm+ş hissederler, bu yal+t+lm+şl+k daha fazla psikolojik s+k+nt+ya yol açmaktad+r. Kontrolü kaybetme, öz sayg+n+n düşmesi ve kendini suçlama duygular+ artarak devam etmektedir. Şiddetin maliyetlerinden bir başkas+ şiddete uğrayan kad+nlar+n ekonomik ve eğitsel gücünün azalmas+d+r.

Aile içi şiddet riskine ilişkin çal+şmalar riskin en fazla şiddetin normal kabul edildiği, özellikle çocuklar+n şiddete şahit olduğu toplumlarda yüksek olduğuna işaret etmektedir. Böyle toplumlarda şiddet kullan+m+ sosyal olarak kabul edilebilir nitelik kazanmaktad+r (Dişçigil, 2003). Çocukluklar+ndaki ev içi şiddet deneyimleri, kad+n ve erkeklerin şiddeti normal olarak alg+lamalar+na neden olur. Bu da erkeklerin şiddet kullan+m+n+, kad+nlar+n ise bu şiddeti kabullenme olas+l+ğ+n+ artt+r+r (Xxxxxx, 2002). Aile içi şiddeti üreten dinamikler,

yaln+z aile içindeki dinamiklerden değil, toplumsal, hukuksal, ekonomik, geleneksel, siyasal ve eğitimsel yap+larda kad+n+ ayr+mc+l+ğa uğratan ve onu erkeğe bağ+ml+ k+lan mekanizmalardan da kaynaklanmaktad+r (İlkkaracan ve Gülçür, 1996). Eğer toplumsal ve ekonomik yap+lar, siyasal (mecliste kad+nlar+n etek boylar+n+n belirlenmiş olmas+ gibi) ve hukuki düzenlemeler (boşanma sonras+ mal paylaş+m+n+n ancak 2002’den sonra eşit olarak bölüştürülmeye başlanmas+) cinsiyet rol ayr+m+ gözetilerek oluşturulmuşsa; aile içi şiddet gizil olarak desteklenir, dolay+s+yla beslenir ve kurban+n şiddetten ç+k+ş yollar+n+n kapanmas+na neden olur.

Daha önce de değinildiği gibi acil servislere başvuran kad+nlar+n %30-40’+n+n başvuru nedeni eş şiddetidir. Kad+nlar+n eşleri taraf+ndan yaşamlar+n+ tehdit eden bir sald+r+ya uğrama olas+l+klar+ bir yabanc+ taraf+ndan sald+r+ya uğrama olas+l+ğ+ndan fazla olduğu bulunmuştur (Foa ve ark., 2000). ABD’de aile içi şiddetin sadece maddi anlamdaki maliyet çal+şmalar+na bak+ld+ğ+nda bir aile içi şiddet kurban+ için y+lda ortalama 1.667 dolar harcama yap+ld+ğ+, toplamda bunun ulusal maliyeti yaklaş+k 857 milyon dolar olduğu belirtilmiştir (Xxxxxxxx, 2002).

3.2.1. Eşler Arası Şiddetin Çocuklara Etkileri

Ebeveynleri aras+nda şiddet yaşand+ğ+na tan+k olan çocuklar için bu deneyim travma sebebidir. Eşler aras+ndaki çat+şman+n yüksek yaşand+ğ+ ailelerin çocuklar+, okulda öğretmenleri taraf+ndan bilişsel ve sosyal yeterliliği düşük olarak değerlendirilmişlerdir. Ayn+ çal+şmada daha küçük yaş grubunda ise (8-9 yaş) ebeveynleri aras+nda alg+lad+klar+ çat+şma artt+kça benlik sayg+s+n+n düştüğü görülmüş (Y+lmaz, 2001). Okul ile ilgili problemlerin yan+ s+ra xxxx xxxxxxx+ aras+nda şiddete tan+k olan çocuklar kayg+, depresyon, uyku bozukluklar+ gibi psikolojik problemlerle karş+ karş+ya kalmaktad+rlar (Xxxxxxxxx, 1991).

Çoğu çocuk düzenli olarak aile içinde şiddete maruz kalmakta veya ebeveynler ya da ebeveyn figürleri aras+ndaki şiddete tan+k olmaktad+rlar (Xxxxxxxx ve Xxxx, 1999). Çocuk olarak tacize uğramak veya eşler aras+ tacize tan+kl+k etmiş olmak kişinin ilerde kurban olacağ+n+ veya evlilikte şiddet uygulayacağ+n+ gerektirmezken, kişinin xxxx xxxxx+yla oluşturduğu ailede şiddet düzeyinin artmas+yla yetişkinlikte şiddet uygulamas+ aras+nda anlaml+ ilişki bulunmuş (Xxxxxxxxx ve O’Xxxxx, 1981; Xxxxxx ve ark., 1998; Xxxxxxxxxxxxxx-Xxxxxxx ve ark., 1995). Çocuklukta istismara tan+kl+k etmeyle yetişkinlikte

eşler aras+ şiddete kar+şma aras+ndaki ilişkiyi inceleyen iyi kontrol edilmiş bir çal+şmada, babas+n+n annesine fiziksel şiddet uygulad+ğ+n+ gören kad+nlar aras+nda eş taraf+ndan fiziksel ve cinsel şiddete maruz kalma riskinin 4 kat artt+ğ+n+ ortaya koyulmuştur (Coker ve ark., 2000). Çocuklukta fiziksel şiddete maruz kalma ve tan+k olma durumlar+n+n her ikisi de kad+nlarda eş taraf+ndan fiziksel şiddete uğramayla ilişkili bulunmuş (Xxxxxxx ve ark., 2003). Ebeveynleri aras+nda şiddete tan+k olan kad+nlar olmayanlara k+yasla şiddete uğramay+ duygusal ilişkilerin daha olas+ bir parças+ olarak görebilmektedirler (Xxxxxxx ve ark., 1996).

Ergenlik döneminde olup evlilik d+ş+ anne olan gençlerin, erken dönem aile ilişkileriyle ilgili yap+lan bir kaç çal+şma anne-baba modellerinin tan+mlanmas+n+n belirleyici olduğunu göstermiştir. Örneğin, ebeveynin boşanm+ş olmas+n+n, ayr+lm+ş olmas+n+n, aile içi şiddetin ve olumsuz ebeveyn ilişkilerinin mevcut olmas+n+n ergenlik döneminde hamile kalanlarda daha ileri dönemlerde hamile kalanlardan daha belirleyici olduğu görülmüş. Ergenlik döneminde hamile kalan popülasyonda çocukken anne-baba aras+nda şiddet içerikli bir ilişkiye maruz kalma (%22; n=50), kontrol grubundan (%2; n=50) anlaml+ olarak daha fazla olduğu bulunmuştur (Tan ve Quinlivan, 2006).

3.3. Eşler Arası Xxxxxx ve Sa/lık

3.3.1. Eşler Arası Şiddetin Beden Sa/lı/ına Etkileri

Yaralanma veya ölüm, kad+n-erkek aras+ndaki şiddetin gözle görülebilen en çabuk sonucudur. Fakat kad+n erkek aras+ndaki şiddetin daha geniş kapsamda sağl+k ve sosyal problemlere yol açt+ğ+ bilinmektedir; kronik ağr+, depresyon, madde kötüye kullan+m+, intihar ve artan fakirlik gibi. Ayr+ca aile içindeki şiddet kültürel ve politik bozulmalara da neden olmaktad+r. Eşler aras+ şiddeti t+bbi, davran+şsal ve psikolojik sonuçlar izleyecektir. Kad+n ve erkek için şiddetin fiziksel ve psikolojik sonuçlar+n+ karş+laşt+ran çal+şmalar, kad+nlar için sonuçlar+n daha ciddi olduğu ortaya konmuştur (Xxxxxx ve Xxxxxxxxxxxxxx-Xxxxxxx, 1994). Aile içi şiddetin veya eşler aras+ şiddetin tüm ülkelerde kad+nlar için önemli bir hastal+k veya ölüm sebebi olduğu ilgili çal+şmalarda gösterilmiştir (Xxxx-Xxxxxx ve ark., 2006). Fiziksel sağl+k takipleri s+ras+nda şiddete maruz kalan kad+nlarda jinekolojik ve merkezi sinir sistem komplikasyonlar+nda ve uzun dönem psikiyatrik problemlerde %50-%70 aras+ art+ş görülmüştür (Xxxxxxxx, 2002). Amerika’da klinik ortamda yap+lan bir çal+şmada kad+nlar+n acil servislerde tedavi edildiği tüm sald+r+ yaralanmalar+ içinde %2 ila %5’i eş taraf+ndan maruz kal+nan şiddet sebebiyle gerçekleşmiş (Abbott ve ark., 1995). Aile içi şiddet yüz,

boyun veya kar+n bölgesinde akut t+bbi durumlara sebep olduğu gibi (Leidig, 1992) baş ağr+lar+, kar+n ağr+lar+, bel ağr+lar+ ve cinsel işlevsellikte bozulma/azalma gibi (Xxxxxxx ve ark., 1993) uzun süreli sorunlara da sebep olmaktad+r. Cinsel şiddet; cinsel yolla bulaşan hastal+klar, istenmeyen gebelik, üriner yol enfeksiyonlar+, genital travma, kronik pelvik ağr+s+yla sonuçlanabilir (Leidig, 1992). Eşler aras+ ilişkide şiddet ayn+ zamanda kurban+n beden sağl+ğ+n+ bozuk alg+lamas+yla da ilişkili bulunmuştur (McCauley ve ark., 1995; Xxxxxxxx ve ark., 1999).

3.3.2. Eşler Arası Şiddetin Ruh Sa/lı/ına Etkileri

Aile içi şiddetin psikolojik etkisi fiziksel yaralanmalardan daha y+prat+c+ olabilmektedir. Fiziksel olarak istismara uğram+ş kad+nlar çeşitli psikolojik problemler, özellikle de depresyon için risk alt+ndad+rlar (Xxxxxxxxx ve Foy, 1991; Xxxxxxx, 1993). Baz+lar+ klinik düzeyde depresyon gösterirken (Xxxxxxxx ve O’Xxxxx, 1992; Xxxx ve Heiby, 1992) baz+lar+ da intihar düşünce ve girişimlerinin eşlik ettiği depresyon sergilemektedirler (Xxxxxxx ve Brismar, 1991b). Şiddet kurbanlar+nda artm+ş oranlarda kendini yaralama, madde kötüye kullan+m+, sald+rgan davran+şlar, pasif bağ+ml+ davran+şlar, intihar girişimleri, cinsel işlev bozukluklar+ ve yeme bozukluklar+ görülmektedir (Xxxxxxx ve Xxxxxxxx, 1998).

Eş şiddetine maruz kalmak kad+nlarda erkeklerden daha olumsuz psikolojik sonuçlara neden olmaktad+r (Holtzworth-Xxxxxx ve ark., 1997b). Psikolojik sonuçlara bak+ld+ğ+nda, evlilik ilişkisi içinde şiddete uğrayan kad+n kurbanlarda yüksek düzeyde depresyon, intihara ilişkin düşünceler ve intihar girişimleri gibi ciddi sonuçlar oluştuğu görülmektedir (Cascardi ve ark., 1992; Xxxxxxx ve Xxxxxxxx, 1996).

Tabi ki eşler aras+ şiddetin psikolojik sonuçlar+ şiddetin türü, süresi, sertliği, yaşam+n hangi basamağ+nda maruz kal+nd+ğ+, kişinin başa ç+kma becerileri ve sosyal desteğiyle yak+ndan ilgilidir. Eş taraf+ndan şiddete uğrama kurbanda ilk olarak şok, inkar, hissizlik ve içe çekilme tepkilerini ortaya ç+karmaktad+r. Uzun dönemdeki psikolojik etkiler ise geniş bir aral+kta psikiyatrik belirti ve tan+lar+ beraberinde getirmektedir, genellikle travma sonras+ stres bozukluğu ve kronik depresyon gibi (Xxxxxxx, 1999; Xxxxxxxxxx-Xxxxxx, 2005). S+kl+kla güvenme, yak+n ilişkiler geliştirme ve sürdürmeyle ilgili güçlükler görülür. Öfke, çaresizlik, umutsuzluk, ve xxxx+ hisleri ortakt+r (Xxxxxx, 1993). Fobik kayg+ ve kaç+nmay+ da kapsayacak şekilde kayg+, ilişkili olmayan durumlara da genellenecektir. Xxxxxxxx ve Xxxxxxx

(1990) eş taraf+ndan şiddete maruz kalan kurbanlarda duygusal küntlük, travmay+ yeniden yaşama, artm+ş tetiktelik, yoğun psikolojik stres ve travmayla ilişkili uyaranlardan kaç+nma tespit etmişlerdir. Ayn+ zamanda Xxxxxxx, Xxxx ve Xxxxx (1993) kronik yorgunluk, yeme ve uyuma düzenlerinde bozulma, şiddetli korku tepkileri ve kabuslar+n da sonuç olarak ortaya ç+kt+ğ+n+ belirlemişlerdir. Belirtilerde disosiyatif nitelikler de görülebilmektedir (Xxxxxx ve ark., 1989).

İstismara ilişkin at+flarla disfori aras+nda belirli bir ilişki olduğu bilinmektedir ve çoğu araşt+rmac+ bu ilişkiyi depresyonun öğrenilmiş çaresizlik modeli bağlam+nda araşt+rm+şt+r (Xxxxxxxx ve Xxxxxxxx, 1983). Öğrenilmiş çaresizlik teorisine göre şiddete uğram+ş kad+nlar istismar+n nedenini içsel, global ve sabit faktörlere atfederlerse çaresizlik ve ilişkili hasarlar (depresif duygulan+m, zay+f başa ç+kma becerileri, bozuk zihinsel işlevler gibi) ortaya ç+kmas+ daha olas+d+r. Depresyonun çaresizlik teorisine göre, çok istenen sonuçlar+n ortaya ç+kmas+yla ilgili olumsuz beklentiler geliştiren bireyler, ayn+ zamanda bu sonuçlar+n değişmesi olas+l+ğ+yla ilgili de çaresiz hissederler, çaresizlik beklentisini daha genellemeye başlarlar. İstismar+n sebebine ilişkin içsel, global, sabit at+flar yapan kad+nlar gelecekte de olumsuz sonuçlar ortaya ç+kmas+n+ beklerler (Xxxxxxxx ve Xxxxxxx, 2000). Bu şekilde olumsuz sonuç ve çaresizlik beklentileri üzgün duygu durum, düşük benlik sayg+s+ ve anksiyete gibi belirtilerle birlikte pasiflik ve tepki başlatmada gecikmeye neden olur (Xxxxxxxx ve Xxxxxxx, 2000). S+ğ+nma evindeki kad+nlarla yap+lm+ş bir çal+şmada örneklemin %60’+ depresyonu klinik sendromuyla uyumlu disfori bildirilmiş.

Aile içi şiddet uygulayan erkeklerin istismar edici davran+şlar+ için az+msama, inkar ve suçu d+şsallaşt+rma; özür veya hakl+ göstermek için genellikle d+şsal at+flardan yararlanma, daha da net olarak eşinin davran+ş+na, strese, ilaçlara veya ekonomik güçlüklere atfettikleri görülmektedir (Xxxxxxxx, 1991; Xxxxxxx ve ark., 2005). Aile içi şiddet kulland+klar+ için tutuklanan kad+nlar erkeklerden farkl+ olarak d+şsal at+flar+n+ eşin ilişkiye bağl+ olmamas+, eşe güvenmeme gibi sebeplere atfetmişlerdir.

Cascardi ve arkadaşlar+ (1999) eş taraf+ndan şiddete uğrama ile depresyon, travma sonras+ stres bozukluğu (TSSB) ve kendine zarar verme aras+ndaki ilişkiyi araşt+ran 14; Xxxxxxx (1999) 17 araşt+rmay+ taram+ş. Cascardi eşler aras+ şiddetin araşt+r+ld+ğ+ bu 14 çal+şma sonuçlar+na göre, eşler aras+ şiddetin kad+nlarda %38 ila %83 aras+nda değişen oranda depresyona neden olduğunu görmüştür ki bu genel nüfus içinde kad+nlar+n depresyon

gösterme oranlar+ndan yüksektir. Xxxxxxx (1999)’in tarad+ğ+ çal+şmalar sonucu ise eşi taraf+ndan şiddete maruz kalan kad+nlarda ortalama depresyon görülme oran+ %47,6. Oranlardaki bu değişiklik örneklemin seçildiği ortamlar+n farkl+laşmas+ndan kaynaklan+yor olabilir. Eş taraf+ndan şiddete maruz kalma ile travma sonras+ stres bozukluğu aras+ndaki ilişkiyi çal+şan 11 araşt+rmay+ gözden geçiren Cascardi ve ark. (1999) ile Xxxxxxx (1999) bu çal+şmalar+n tümünde kad+nlarda %31 ile %84 aras+nda değişen yüksek oranlarda TSSB varl+ğ+na rastlam+şlar; oranlarda seçilen örneklemlerin farkl+l+ğ+ndan kaynaklanan değişkenlik görülmektedir. Travmatik stres deneyiminin bilişsel değerlendirmeyi ve bilişsel şemalar+ etkilemesi olağand+r (Xxxxxx, 2000).

Travma sonras+ stres bozukluğu (TSSB), bir ruhsal hastal+kt+r (DSM-IV). Savaş, doğal felaket veya terör gibi yaşam+ tehdit eden deneyimler yaşayan insanlarda ortaya ç+k+yor; fakat çal+şmalar TSSB’nin başka tehditler karş+s+nda da -aile içi şiddet ve tecavüz gibi- ortaya ç+kt+ğ+ gösterilmiştir (Robertillo, 2006). Xxxxx (2000), şiddete uğrayan kad+nlar+n %74’ünün çeşitli şekillerde TSSB yaşad+ğ+n+ bildirmektedir. Şiddet yaşad+ğ+ ilişkiden sonra yard+m arayan kad+nlar aras+nda TSSB’nin tan+sal oranlar+ %40 ila %80 aras+nda değişmektedir (Housecamp ve Foy, 1991). Xxxxx-Xxxxx, Xxxxx, Xxxxx, Xxxxxxx ve Xxxxxx (1995) da TSSB’nin şiddetle ilişkili olduğunu bulmuşlard+r fakat çal+şmalar+ bu ilişkinin farkl+ bir yönünü ortaya ç+karm+şt+r. TSSB tan+s+ olan 177 erkek deneğin %58’inin daha önce eşlerine şiddet uygulad+klar+n+ ortaya ç+karm+şt+r. Yani asl+nda şiddet uygulayan erkekler de ruhsal olarak sars+lmaktad+rlar.

Alkol kötüye kullan+m+n+n sonucunda dürtüsellik ve sald+rganl+ğ+n ortaya ç+kt+ğ+ bilinmektedir (Kalat, 2001). Sonu şiddetle biten aile içi agresyonun doğas+na bakmaya devam ederken alkol ve madde kullan+m+n+n değerlendirilmesi gereken önemli etkenler olduğunu görmekteyiz. Örneğin Xxxxx ve ark. (1999)’n+n aile içi şiddet nedeniyle tedavi gören erkeklerin %63’ünün alkol ve ilaç kötüye kullan+m+ olduğunu, %93’ünün madde kötüye kullan+m tan+s+ ald+klar+n+ bulmuştur.

Her iki cinsiyetteki eş için ama özellikle erkek için alkol kötüye kullan+m+ eşe karş+ şiddet uygulamada riski artt+rd+ğ+ ileri sürülmektedir (Xxxxxx ve ark, 1995; Xxxxxxx ve Xxxxxxx, 1996). Örneğin Xxxxxxxx ve Sugarman (1986) aile içi şiddette alkol-madde etkisini araşt+ran dokuz çal+şman+n yedisinde eşine sald+r+da bulunan erkeklerin sald+rgan olmayanlarla karş+laşt+r+ld+ğ+nda daha fazla alkol kötüye kullan+mlar+ olduğunu bulmuşlard+r.

Fakat her iki cinsiyetin bir arada değerlendirildiği Xxxxxxxxx ve Guse’un (2002) araşt+rmas+nda da hem erkekler hem kad+nlar, dahil olduklar+ şiddet içerikli olaylar+n yar+s+nda alkol etkisi alt+nda olduklar+n+ bildirmişlerdir.

Alkol gibi ilaç kötüye kullan+m+nda da ilac+n etkisi, ilac+n dozaj+ ve içeriğiyle ilişkilidir. Örneğin opiat yoksunluğu agresyonu artt+r+rken, kronik opiat, marihuana ve amfetamin kullan+m+ merkezi sinir sistemini etkileyerek paranoya ve düşmanl+ğ+ artt+r+r (Xxxx ve Xxxx, 0000; akt., Xxxxxxxxxx, 1996).

Alkol ve diğer ilaçlar+n sosyal sonuçlar+na bakt+ğ+m+zda, Xxxxxx ve Xxxxxxxxx (1985) alkolün, güçlü bir şekilde bast+r+lm+ş olan veya kişinin güçlü bir çat+şma duygusu yaşad+ğ+ durumlarda inhibisyonu kald+rd+ğ+n+ önermektedirler. Her ne kadar alkol ve ilaç etkisine tepkiler kişiye göre değişkenlik kazansa da alkol yarg+lamay+ bozmakta ve diğerlerinden gelen ipuçlar+n+ yanl+ş yorumlamalar+na neden olmaktad+r (Xxxx ve Bond, 1986). Ayn+ zamanda merkezi sinir sisteminde etkili olan alkol antisosyal veya sosyal olarak istenmeyen davran+şlara karş+ var olan k+s+tlamalar+m+z+ kald+rmaktad+r (Xxxxxxxxxx, 1996). Çat+şmay+ uygun yollarla çözemeyen birey alkol etkisini kullanarak sosyal kontrolü kald+r+p duygusal boşal+m+n+ sağlamaya çal+ş+r.

Acil servise istismara uğrad+ğ+ için başvuran kad+nlar aras+nda intihar girişimi olan ve olmayan iki grup karş+laşt+r+ld+ğ+nda intihar girişimi olan eş şiddetine uğram+ş kurbanlar+n daha yüksek depresyon seviyesine sahip olduklar+; üzüntü, kendinden hoşnut olmama, intihar düşünceleri ve değersiz hissetme en yüksek değerleri alm+şt+r (Xxxxx ve Xxxxxx, 2004). Malatya ilinde yap+lan bir çal+şmada adli kay+tlar kullan+larak ulaş+lan 2245 şiddet mağduru kad+ndan %6,5’i intihar girişiminde bulunduğunu bildirmiş (Celbiş ve ark., 2006).

S+ğ+nma evlerinde kalan farkl+ etnik gruplardan 20 kad+nla yap+lan görüşmelerde, kendi cümleleri ile kad+nlar istismarc+n+n kontrol stratejileriyle kendilerini “kapana k+s+lm+ş” gibi hissettiklerini bildirmişler (Xxxxxxxx ve Xxxxxx, 2003). Xxxxx ve Flitcraft (1995) bunun kurbanlar+ intihara sürükleyen k+s+lm+şl+k hissi olduğunu önermektedir. Xxxxxxx (1999) ayn+ zamanda intihar ve aile içi şiddetle ilgili 13 çal+şman+n bir gözden geçirmesinde eşler aras+ şiddetin öznesi olan kad+nlarda intihar girişimini anlaml+ ölçüde artt+ğ+n+ aç+kça göstermiştir.

4. ARAŞTIRMANIN AMACI VE ÖNEMİ

Aile içinde eşler aras+ şiddetin yol açacağ+ arazlar gelecek nesillerin gelişimini ve üretkenliğini, kültürel bütünlüğünü, sosyal uyumunu, toplumsal bütünlüğünü etkileyecektir. Eşler aras+ şiddetin doğas+ ve boyutlar+ daha iyi belgelendikçe toplumsal-sosyal, eğitsel, t+bbi ve hukusal düzenlemeler de cinsiyetler aras+ eşitliği sağlamak üzere gelişmektedir. Alanyaz+ndaki çal+şmalar+n uluslar+na ve tarihlerine bak+ld+ğ+nda sanayileşmiş ülkelerde daha uzun y+llard+r veri toplanmakta olduğu ve bu verilerin katk+lar+n+n olduğu görülmektedir. Buna karş+l+k sosyoekonomik olarak gelişmekte olan ülkelerde benzer çal+şmalar daha yak+n zamanlarda ve sadece yerel olarak yap+lmaya başlanm+şt+r.

Eşler aras+ şiddet t+bbi ortamlarda karş+m+za öyküyü tam olarak göstermeyen baz+ sağl+k sorunlar+yla bağlant+l+ olarak ç+kmaktad+r (Coker ve ark., 2000; XxXxxxxx ve ark., 1995). Bu zay+f bulgular+ yorumlamada, hastan+n kendini daha aç+k olarak ifade etmesini sağlamada, ipuçlar+ndan yararlan+labilmesi için sağl+k personelinin konuyla ilgili eğitilmesi gerekli görülmektedir (Short ve ark., 1998). Yap+lan görgül çal+şmalar+n baz+lar+ sağl+k personeline verilen eğitimin eşler aras+ şiddeti sorgulama, kaynaklar+ kullanma ve eşler aras+ şiddet durumlar+yla başa ç+kma konusunda yeterlilik kazanmalar+n+ sağlamada yeterli olmad+ğ+n+ söylerxxx (Xxxxxxxxxxx ve Xxxxxx-Xxxxxx, 2002; Xxxxxxxxxx ve ark., 2004) baz+ çal+şmalar önemli ilerlemeler kaydettiklerini ortaya koymuşlard+r (Xxxxxx ve ark., 2006). Ülkemizde ise böyle bir eğitim program+na veya çal+şmas+na rastlan+lmamaktad+r. Bu tez çal+şmas+ bağlam+nda yap+lan araşt+rmayla; yayg+nl+k verilerinin eşler aras+ şiddetin neden olduğu sağl+k sorunlar+yla ilişkilendirerek ortaya konulmas+; toplumu bilinçlendirme, koruma ve önleme programlar+ için alt yap+ oluşturma ve en önemlisi de bu eğitim programlar+ için ihtiyaç ortaya konmas+n+ sağlayacakt+r.

Çal+şmalar+n çoğunluğu anket yöntemi ile ağ+r bir şekilde şiddete uğrayan kad+n grubu ile hiç evlilik problemi olmayan kad+nlar karş+laşt+r+larak ya da şiddete başvuran veya başvurmayan kocalar karş+laşt+r+larak yap+l+yor. Klinik örneklem ve geriye dönük araşt+rmalar+n s+kça kullan+m+n+n, sonuçlar+n genellenebilirliğini olumsuz yönde etkilediği de ortaya konmuştur (Xxxxxxx, 1991). Toplum içinde sosyal veya ekonomik değerler bağlam+nda ört bas edilen eşler aras+ şiddetin yayg+nl+ğ+na, şiddetin ilişkili olduğu etmenlere ve sonuçlar+na objektif olarak ulaşabilmemiz önemlidir. Bu nedenle bu tezde eşler aras+ şiddeti örnekleyen uç gruplarla değil normal nüfustaki varl+ğ+n+n araşt+r+lmas+ amaçlanm+şt+r. Sorunu ortaya koymak toplumsal sağalt+m+n ilk basamağ+d+r.

5. ARAŞTIRMANIN HİPOTEZLERİ

1) Yaş, eğitim düzeyi, çal+şma durumu, ikamet yeri, çocuk sahibi olup olmama, evlilik süresi ve ayl+k gelir düzeyi gibi demografik özellikler eşler aras+ şiddetle ilişkilidir.

2) Xxxx xxxx xxxx+nda fiziksel, duygusal veya cinsel şiddet olduğunu bilmek yetişkinlikte aile içinde eşe yönelik şiddetle ilişkilidir.

3) Eş taraf+ndan fiziksel, duygusal veya cinsel şiddete maruz kalma olumsuz ruh sağl+ğ+, düşük benlik sayg+s+, intihar davran+şlar+yla ilişkilidir.

II. GEREÇLER VE YÖNTEM

1. ARAŞTIRMA EVRENİ VE ÖRNEKLEM

Araşt+rman+n örneklemi Ayd+n ilinde, çeşitli kamu kurum ve kuruluşlar+nda çal+şan şehir merkezinde ikamet etmekte olan evli çiftler aras+ndan rastgele seçilmiştir. Ayd+n valiliğinden al+nan izinle İl Milli Eğitim Müdürlüğü’ne bağl+ okullarda, İl Sosyal Hizmetler’e bağl+ Toplum Merkezi’nde ve Defterdarl+k ile Adliye’de çal+şan personelden çal+şmaya gönüllü olarak kat+lmay+ kabul eden personelle uygulama yap+lm+şt+r. Ayr+ca Türk Telekom, Köy Hizmetleri ve Xxxxx Xxxxxxxx Üniversitesi’nden gönüllü olarak çal+şmay+ kat+lmay+ kabul eden personelle de uygulama yap+lm+şt+r. Örneklem belirlenirken hastane, adliye veya emniyete yans+m+ş aile içi şiddet öyküsü olan çiftler tercih edilmezken toplum temelli bir çal+şma hedeflenmiştir. Bu sayede sonuçlar+n yanl+l+ğ+ önlenmeye çal+ş+lm+ş, taban ve tavan etkileri kontrol alt+na al+nmaya çal+ş+lm+şt+r.

Araşt+rma kapsam+nda çal+şmaya kat+lmay+ kabul eden 320 çifte çal+şman+n amac+ ve içeriği k+saca anlat+larak kapal+ zarflar+ içinde anket verilmiş; bu anket sahiplerinden sadece 186’s+ anketleri cevaplam+şlard+r. Bu anket sahiplerinden 7 çift sadece bayanlar+n doldurmuş olmas+ nedeniyle; 2’si de birer sayfalar+n atlanm+ş olmas+ nedeniyle analiz d+ş+ b+rak+lm+şt+r. Anketlerin %58,1’i geri dönmüş; bunlar+n %55,3’ü analize sokulmuştur. Kalan çiftler önce çal+şmaya kat+lmay+ kabul etmiş olmas+na rağmen daha sonra anketi cevaplamamay+ tercih etmişlerdir. Çal+şman+n analizleri 177 çift yani 354 kişi üzerinden yürütülmüştür.

Kat+l+mc+lar+n yaşlar+ 21 ila 71 aras+nda değişmektedir. Yaş ortalamas+ tüm kat+l+mc+larda 36.0 y+l (s.s. 8,3 y+l); kad+n kat+l+mc+lar aras+nda 34.1 y+l (s.s. 7,6 y+l); erkek kat+l+mc+lar aras+nda 37 y+l (s.s. 8,5 y+l)’dir. Kat+l+mc+lar+n eğitim süreleri 5 ila 22 y+l aras+nda değişmektedir. Tüm kat+l+mc+lar aras+nda ortalama eğitim süresi ise 12,8 (s.s. 3,6) y+ld+r. Kad+nlar ve erkekler aras+ndaki eğitim süreleri aras+nda anlaml+ fark bulunmuştur. t (348) = - 3,573; p<0,000. Erkek kat+l+mc+lar+n ortalama eğitim süreleri 13,5 (s.s. 3,4) y+lken kad+n kat+l+mc+lar+n ortalama eğitim süreleri 12,1 (s.s. 3,7) y+ld+r.

24 farkl+ meslekten çal+şmaya kat+l+m olmuştur. Kat+l+mc+lar+n %78,5’i halen bir işte çal+şmaktayken %21,5’i çal+şmamaktad+r. Kad+n kat+l+mc+lardan %37,9’u çal+ş+rken erkek kat+l+mc+lar+n %94,9’u çal+şmaktad+r. Kat+l+mc+lar+n %11,6’s+ gelir seviyelerini düşük olarak alg+larken, %60,7’si orta; %26,8’i iyi düzeyde alg+lamaktad+r.

Kat+l+mc+lar+n evlilik süreleri 1 ila 35 y+l aras+nda değişmektedir. Ortalama evlilik süresi 11,6 y+ld+r (s.s. 8,0). Kat+l+mc+lar+n evlenme yaşlar+ da 15 ila 40 aras+nda değişmektedir. Ortalama evlenme yaş+ 24,5’tir (s.s. 4,2). Çiftlerin 169’unun ilk (%95,8); 7’sinin ikinci (%4) ve birinin de üçüncü evlilikleridir (%0,3). Çiftlerin 34’ü görücü usulü ile evlenirken (%19,5); 142 çift xxxxxxxxx evlenmiştir (%80,5). Çiftlerin %17,8’i çocuk sahibi değildir. Kat+l+mc+lar+n %35,9’u bir; %39’u iki; %7,1’i üç ve %0,3’ünün de 5 çocuğu vard+r.

Kat+l+mc+lar hastanelerin psikiyatri servisine başvuranlar aras+ndan seçilmemişlerse de daha önce evlilik sorunlar+ nedeniyle profesyonel yard+m alan kat+l+mc+ çiftlerin yüzdesi 6,2’dir.

2. GEREÇLER

Aile içi şiddet mağdurlar+n+n, özellikle kad+nlar+n, sağl+k çal+şanlar+na istismar deneyimlerinden nadiren kendiliklerinden bahsettikleri fakat k+sa tarama sorular+n+n yüksek oranda bir aç+lma sağlad+ğ+ bilinmektedir (McCauley ve ark., 1998). Xxxxxxx ve Xxxx, 2004 y+l+nda yapt+klar+ bir çal+şmada özbildirime dayal+ bir işaretleme listesi ile bir dizi doğrudan sorulan standart sorunun etkililiğini karş+laşt+rm+ş ve öz bildirime dayal+ anketlerin aile içi şiddet konusunda daha doğru bilgi toplama kaynaklar+ olduğu sonucuna ulaşm+şlard+r. Bu bilgiler +ş+ğ+nda öz bildirime dayal+ anket tipi veri toplama yöntemi olarak tercih edilmiştir. Anketin içinde yer xxxx Xxxxxxxxx Benlik Sayg+s+ Ölçeği ile K+sa Semptom Envanteri hariç tüm bölümler araşt+rmac+ ve dan+şman+ taraf+ndan literatür bilgileri ve klinik gözlemler göz önüne al+narak haz+rlanm+şt+r. Kullan+lmadan önce pilot bir çal+şma yap+lm+ş ve gerekli düzeltmelerden sonra uygulamaya geçilmiştir.

Toplam 11 sayfa ve 10 bölümden oluşan veri toplama arac+n+n ilk sayfas+ kat+l+mc+lar+n bilgilendirilmesi ve onamlar+n+n al+nmas+ için çal+şmay+ aç+klayan bir bilgilendirme yaz+s+d+r (Ek-1). Veri toplama arac+n+n bölümleri aşağ+da verilmektedir.

1. Bölüm. Sosyodemografik Özellikler: Bu bölümde çal+şman+n ilgi alan+ gereğince araşt+rmac+ taraf+ndan kat+l+mc+lar+n demografik özelliklerine ulaşabilmek için haz+rlanm+ş “Bilgi Toplama Formu” bulunmaktad+r. İki bölümden oluşan bu formun ilk bölümü ile cinsiyet, yaş, eğitim düzeyi, çal+şma durumu, ikamet durumu gibi kişisel bilgileri; ikinci

bölümü evlilik yaş+, evlilik süresi, evlenme usulü, evlilik say+s+, çocuk say+s+, alg+lanan gelir düzeyi, evlilik sorunlar+ için profesyonel yard+m al+n+p al+nmamas+ gibi evlilikle ilgili bilgilerini içermektedir.

2. Bölüm. Davranım Özellikleri: Kat+l+mc+lar+n alkol, madde, xxxxx, kavga al+şkanl+klar+n+n olup olmamas+ gibi kat+l+mc+lar+n davran+m profilini verecek sorular+ içermektedir. Bu bölümde kişi kendi alkol kullan+m s+kl+ğ+n+, esrar, uyuşturucu, hap gibi keyif verici madde kullan+m s+kl+ğ+n+, kumar oynama s+kl+ğ+n+, tart+şma, kavga, dövüş gibi olaylara kat+lma s+kl+ğ+n+ “hiçbir zaman”, “nadiren”, “ara s+ra”, “s+k s+k” ve “neredeyse her zaman” seçeneklerinden birini işaretleyerek cevaplar. Kat+l+mc+ ayn+ sorular+ eşi için de ayr+lan bölümlerde s+kl+klar+n+ işaretlemek suretiyle yan+tlar.

3. Bölüm. Eş Tarafından Xxxxx Xxxınan Şiddet: Kat+l+mc+n+n eşi taraf+ndan şiddete maruz kal+p kalmad+ğ+n+, eğer kal+yorsa şiddetin s+kl+ğ+n+ işaretleyeceği şekilde düzenlenmiş 30 ifadeden oluşmaktad+r. 30 ifadenin ilk 10 tanesi eş taraf+ndan maruz kal+nan duygusal şiddeti (`=0,84), sonraki 10 tanesi eş taraf+ndan maruz kal+nan cinsel şiddeti (`=0,83) ve son

10 tanesi ise eş taraf+ndan maruz kal+nan fiziksel şiddeti (`=0,88) sorgulamak üzere haz+rlanm+şt+r. Kat+l+mc+lara yönerge doğrultusunda ifadeleri “hiçbir zaman yapmad+”, “nadiren yapt+ğ+ olur(du)”, “bazen yapar(d+)”, “s+k s+k yapar(d+)”, “neredeyse her zaman yapar” seçenekleri aras+nda değerlendirmeleri istenmiştir. Her ifade 0 ile 4 puan aras+nda değişen 5’li Likert tipi ölçeklendirme kullan+larak hesaplanm+şt+r. Bu bölümden ayr+ ayr+ puan hesapland+. Puanlar 0-120 aras+nda değişmektedir.

4. Bölüm. Xxx Xxxxxxnan Şiddet: Kat+l+mc+n+n eşine şiddet uygulay+p uygulamad+ğ+n+, uyguluyor ise s+kl+ğ+n+ işaretleyeceği şekilde düzenlenmiş 30 ifadeden oluşmaktad+r. Bu 30 ifadenin ilk 10 tanesi eşe uygulanan duygusal şiddeti (`=0,83), diğer 10 tanesi eşe uygulanan cinsel şiddeti (`=0,87), son 10 tanesi ise eşe uygulanan fiziksel şiddeti (`=0,84) sorgulamak üzere haz+rlanm+şt+r. İfadelerin içerikleri eş tarafından maruz kalınan şiddet de/erlendirmesi bölümü ile ayn+d+r. Kat+l+mc+lara yönerge doğrultusunda ifadeleri “hiçbir zaman yapmad+”, “nadiren yapt+ğ+ olur(du)”, “bazen yapar(d+)”, “s+k s+k yapar(d+)”, “neredeyse her zaman yapar” seçenekleri aras+nda değerlendirmeleri istenmiştir. Her ifade 0 ila 4 puan aras+nda değişen 5’li Likert tipi ölçeklendirme kullan+larak hesaplanm+şt+r. Bu bölümden al+nabilecek toplam puan 0-000 xxxxxxxxxxx.

5. Bölüm. Anne-baba Arasında Şiddetin Varlığı: Kat+l+mc+n+n anne ve babas+ aras+nda duygusal, cinsel veya fiziksel şiddet gözleyip gözlemediğini belirlemek amac+yla düzenlenmiş 30 ifadeden oluşmaktad+r. Bu 30 ifadenin ilk 10 tanesi xxxx xxxx xxxx+ndaki duygusal şiddeti (`=0,93), sonraki 10 tanesi xxxx xxxx xxxx+ndaki cinsel şiddeti (`=0,98), son 10 tanesi ise xxxx xxxx xxxx+ndaki fiziksel şiddeti (`=0,97) sorgulamak üzere haz+rlanm+şt+r. İfadelerin içerikleri eş tarafından maruz kalınan şiddet de/erlendirmesi ve eşe uygulanan şiddet de/erlendirmesi bölümü ile ayn+d+r. Kat+l+mc+lara yönerge doğrultusunda ifadeleri “olur(du)=1 puan”, “olmaz(d+)=0 puan”, “bilmiyorum=2 puan” seçenekleri aras+nda değerlendirmeleri istenmiştir. “bilmiyorum” şeklinde verilen cevaplar puanlamaya dahil edilmemiştir. Dolay+s+yla üç boyutta al+nabilecek puanlar 0 ile 10 puan aras+nda değişir.

6. Bölüm. Eşler Arası İletişim: Bu bölüm eşler aras+ iletişim sorunlar+n+ sorgulayan

8 ifade bar+nd+rmaktad+r. Anketin bu bölümü tez dan+şman+ Doç. Dr. Xxxxxx XXXXX taraf+ndan haz+rlanm+şt+r. Anketi cevaplayan kat+l+mc+lar bu bölümde “Eşime sorunlar+m+ açam+yorum”, “Eşime duygular+m+ açam+yorum”, “Eşimden bir şey istemekten korkuyorum”, “Eşim endişelerimi ciddiye alm+yor”, “Eşim söylediğim şeyleri çarp+tarak anl+yor”, “Eşim beni dinlemiyor”, “Eşim beni sürekli eleştiriyor” ve “Eşim beni anlam+yor” şeklinde s+ralanan ifadeleri “kesinlikle kat+lm+yorum”, “kat+lm+yorum”, “ortaday+m (ne kat+l+yorum ne kat+lm+yorum)”, “kat+l+yorum”, “kesinlikle kat+l+yorum” seçeneklerinden kendilerine uygun olan+ işaretlemek suretiyle cevapland+rm+şlard+r (`=0,94). Her soru için 1 en düşük 5 en yüksek olmak üzere 5’li Likert tipi derecelendirme ile puan hesaplamas+ yap+lm+şt+r. Bu bölümden toplamda al+nabilecek en düşük puan 8; en yüksek puan 40’t+r. Yap+lan uygulamadan sonra örneklemden bu bölüm için elde edilen puanlar+n 8-36 puan aral+ğ+nda olduğu görülmüştür.

7. Bölüm. Ebeveyne Benzerlik: Bu bölümde ise kat+l+mc+n+n ve eşinin xxxx ve babalar+na ne kadar benzerlik alg+lad+klar+n+ sorgulayan 7 ifade bulunmaktad+r. İlk dört soruda kat+l+mc+n+n anne ve babas+na ne kadar benzerlik alg+lad+ğ+, sonraki iki soruda cinsiyete göre seçmeli olarak kat+l+mc+n+n eşini anne veya babas+yla ne kadar benzer bulduğunu, son soruda ise kat+l+mc+n+n eşini kendisine huy/al+şkanl+k olarak ne kadar benzer bulduğunu sorgulayan ifadeler bulunmaktad+r. Cevaplar hiç benzemez ile çok benzer aras+nda 7’li Likert tipinde basamakland+r+larak düzenlenmiştir. Anlama kolayl+ğ+ aç+s+ndan sorular+n cevaplar+ puanland+r+l+rken soru kelimesi kullan+larak cevap seçeneklerinin alt ve üst s+n+rlar+ verilmiştir. Örneğin “genel olarak değerlendirdiğinizde annenizle ilişkiniz nas+ld+r/nas+ld+?”

sorusunun cevab+ “çok olumlu” ile “çok olumsuz” aras+nda niceliksel olarak artarken “Huy/al+şkanl+k olarak annenize ne ölçüde benzersiniz?” sorunsunun cevab+ “hiç benzemem” ile “çok benzerim” aras+nda niceliksel olarak artmaktad+r. Puanlar+n hesaplanmas+ aç+s+ndan sorular aras+nda bir fark bulunmamaktad+r; 0 en düşük yani en az benzerlik alg+lamay+, 6 en yüksek yani en fazla benzerlik alg+lamay+ ifade etmektedir.

8. Bölüm. Benlik Saygısı: Bu bölümde Xxxxxxxxx Benlik Sayg+s+ Ölçeği’n+n 10 maddelik k+sa formu kullan+lm+şt+r. Xxxxxxxxx (1965) taraf+ndan geliştirilen ve 63 maddeden oluşan ölçeğin 12 alt ölçeği vard+r. Bu çal+şmada benlik sayg+s+n+ ölçen benlik sayg+s+ alt ölçeği kullan+lm+şt+r. Ölçek 5’i olumlu 5’i olumsuz olmak üzere toplam 10 maddeden oluşmaktad+r. Olumlu ve olumsuz yüklü maddeler ard+ş+k olarak s+ralanm+şt+r. Xxxxtlay+c+lar her maddeyi içeriğinin kendisine uygun olup olmamas+ yönünden “çok yanl+ş”, “yanl+ş” , “çok doğru” ve “doğru” aras+nda değişen 4’lü Likert tipi bir ölçek üzerinde değerlendirmektedir. Ölçek kişiye ait genel bir kendilik değeri vermektedir. Al+nabilecek en düşük puan 10, en yüksek puan ise 40’t+r. Yüksek puanlar kişinin benlik sayg+s+n+n yüksek olduğuna işaret etmektedir. Çal+şma kapsam+nda yap+lan uygulama sonucu bu bölümden elde edilen puan endeksi 22-40 olarak hesaplanm+şt+r.

Xxxxxxxxx Benlik Sayg+s+ Ölçeği Türkçe’ye Çuhadaroğlu (1985) taraf+ndan çevrilerek geçerlik güvenirlik çal+şmalar+ yap+lm+şt+r. Yazar çal+şmalar+ sonucu sözü edilen ölçeğin Türkçe formunun geçerli ve güvenilir olduğunu belirtmektedir. Bu çal+şmada elde edilen verilerle de ölçeğin iç tutarl+l+k cinsinden güvenirlik kat say+s+n+n 0,82 olduğu bulunmuştur.

9. Bölüm. İntihar Davranışı: Kat+l+mc+lar+n intihar eğilim ve girişimlerini sorgulamak üzere haz+rlanm+ş dört soru bulunmaktad+r. İlk soruda kat+l+mc+n+n hayat+ boyunca intihar düşüncesi olup olmad+ğ+, ikinci soruda son 12 ayda intihar düşüncesi olup olmad+ğ+, üçüncü soruda hayat+ boyunca intihar girişiminin olup olmad+ğ+, dördüncü soruda da son 12 ay içinde intihar girişiminin olup olmad+ğ+ sorulmuştur. Cevaplar “evet” ve “hay+r” olarak seçeneklendirilmiştir.

10. Bölüm. Ruh Sağlığı: Anketin son bölümünde çeşitli psikolojik belirtileri taramak amac+yla K+sa Semptom Envanteri kullan+lm+şt+r. K+sa Semptom Envanteri, SCL-90-R ile yap+lan çal+şmalar sonucunda ortaya ç+kan, SCL-90-R’nin k+sa formudur. SCL-90-R’nn 9

faktörüne dağ+lm+ş olan 90 madde aras+ndan, her faktörde en yüksek yükü alm+ş toplam 53 madde seçilmiş ve 5-10 dakika da uygulanabilen, benzer yap+da k+sa bir ölçek elde edilmiştir.

Özgün ad+ Breif Symptom Inventory (BSI) olan ölçeği L.R. Xxxxxxxxx 1992 y+l+nda geliştirmiştir. Şahin ve Durak taraf+ndan Türkçe’ye uyarlanm+şt+r. (Şahin ve Durak, 1994). Ölçeğin orijinal formu her iki dili de çok iyi bilen üç akademisyen taraf+ndan ayr+ ayr+ çevrilmiş daha sonra ise bir uzman taraf+ndan ters çevirme işlemi yap+lm+şt+r. Sonuçta orijinal maddeleri en iyi temsil ettiği düşünülen ifadeler seçilerek Türkçe formu oluşturulmuştur.

Üç ayr+ Türkçe çal+şmada (Xxxxx ve Xxxxx, 1994a; Xxxxx, Xxxxx, Yasak-Gültekin, 1994; Şahin ve Durak, 1994b) ölçeğin toplam puan+ndan elde edilen Cronbach Alpha iç tutarl+l+k katsay+lar+ 0.96 ve 0.95, alt ölçekler için elde edilen katsay+lar ise 0.55 ile 0.86 aras+nda değişmektedir.

Bir kendini değerlendirme ölçeği olan ve 53 maddeden oluşan K+sa Semptom Envanteri, 0-4 aras+ puanlanan Likert tipi bir ölçektir. Puan ranj+ 0-212’dir. Her madde için “Hiç yok”, “Biraz var”, “Orta derecede var”, “Epey var” ve “Çok fazla var” seçeneklerinden birinin seçilmesi ve işaretlenmesi istenmiştir. Ölçekten al+nan toplam puanlar+n yüksekliği, bireyin belirtilerinin s+kl+ğ+n+ göstermektedir. Analiz s+ras+nda bu bölümden tek bir puan hesaplanarak çal+ş+lm+şt+r. Elde edilen puan endeksi 0-51 olarak hesaplanm+şt+r.

3. UYGULAMA

Anketler kapal+ zarflar içinde gönüllü kat+l+mc+xxxx xxxxx verilmiştir. Haziran 2006 – Nisan 2007 tarihleri aras+nda Ayd+n ilinde, çeşitli kamu kurum ve kuruluşlar+nda çal+şan şehir merkezinde ikamet etmekte olan rastgele seçilmiş evli çiftlerle uygulamalar yap+lm+şt+r. Çal+şmaya sadece evli çiftler al+nm+ş, diğer ilişki düzeyleri d+şlanm+şt+r. Psikiyatri kliniğine veya acile; adliyeye ya da emniyete yans+m+ş olgulardan yararlan+lmam+şt+r. Kat+l+m+n gönüllülüğe dayal+ olduğu toplum temelli bir çal+şma yap+lm+şt+r. Anketler çiftlere ayr+ zarflar içinde fakat ayn+ soru içeriğiyle verilmiştir. Anketler öz bildirime dayal+ olduğu için uygulamac+n+n kat+l+mc+lar+ etkilemesi engellenmiş, yani körlemesine teknik kullan+lm+şt+r. Anketlerde kat+l+mc+n+n kimlik bilgileri al+nmam+şt+r bu nedenle eşlerin anketlerini karş+laşt+rma imkan+n+n korunabilmesi için zarflar+n üzerleri numaralanm+şt+r. Bunun haricinde hangi anketin kime ait olduğunu belli edecek herhangi bir işaret kullan+lmam+şt+r.

4. VERİLERİN İSTATİSTİKSEL ÇÖZÜMLENMESİ

Ulaş+lan veriler SPSS 13.0 ile analiz edilmiştir. Verilerin toplanma ve değerlendirilme aşamas+nda, alanyaz+n bilgilerinin de +ş+ğ+nda her kat+l+mc+ için eşler aras+ şiddetin hem uygulama hem de maruz kalma aç+s+ndan incelenmesi uygun bulunmuştur. Çünkü şiddete maruz kalm+ş olmak şiddet uygulam+yor olmay+; şiddet uyguluyor olmak da şiddete maruz kal+nmad+ğ+n+ ifade etmemektedir. Analiz çal+şmalar+ bu temel ayr+m üzerinden her iki cinsiyet için de ayr+ ayr+ yürütülmüştür.

Bu araşt+rmada bağ+ms+z değişkenler yaş, eğitim düzeyi, çal+şma durumu, ikamet yeri, evlenme tarz+, çocuk sahibi olup olmama, evlilik süresi ve alg+lanan gelir düzeyi gibi demografik özelliklerle kat+l+mc+lar+n davran+şsal özellikleridir. Xxxx xxxx xxxxxnda şiddete tan+k olmuş olma, eşle iletişim, anne-babaya benzerlik, benlik sayg+s+, intihar davran+ş+ ve ruhsal durum da araşt+rman+n diğer bağ+ms+z değişkenleridir. Bu değişkenlerin eşler aras+ şiddeti, hem uygulama hem de maruz kalma aç+s+ndan yordad+ğ+ varsay+lmaktad+r.

Araşt+rmada kat+l+mc+lar+n uygulad+klar+ ve maruz kald+klar+ duygusal, cinsel ve fiziksel eş şiddeti öncelikle yayg+nl+k aç+s+ndan incelenmiş ve cinsiyete göre yüzde üzerinden oranlar hesaplanm+şt+r. Uygulanan ve maruz kal+nan eş şiddetiyle sosyodemografik özellikler, davran+m özellikleri, eşle iletişim, anne-babaya benzerlik, benlik sayg+s+ değişkenleriyle aras+ndaki ilişki Xxxxxxx Momentler Çarp+m+ bağ+nt+ katsay+s+yla hesaplanm+şt+r. Uygulanan ve maruz kal+nan eş şiddetinin yorday+c+lar+n+ belirlemek için ise basamakl+ regresyon yöntemi kullan+lm+şt+r. İntihar davran+ş+yla şiddet aras+ndaki ilişki bağ+ms+z gruplar için t testiyle hesaplanm+şt+r. Uygulanan ve maruz kal+nan eş şiddetiyle K+sa Semptom Envanteri aras+ndaki ilişki Xxxxxxx Momentler Çarp+m+ bağ+nt+ katsay+s+yla hesaplanm+şt+r.

III. BULGULAR

1. EŞLER ARASI ŞİDDETİN YAYGINLIĞI

Daha sonraki analiz basamaklar+n+n aç+klay+c+l+ğ+ aç+s+ndan öncelikle cinsiyete göre maruz kal+nan şiddet türleri ve yayg+nl+klar+ ile uygulanan şiddet türleri ve yayg+nl+klar+ ayr+ ayr+ incelenmiştir (Çizelge 1).

1.1. Xxxxx Xxxınan Şiddet Türlerine Göre Yaygınlıklar:

1.1.1. Xxxxx Xxxınan Duygusal Şiddetin Yaygınlı/ı: Çizelge 1’de de görüldüğü gibi kad+nlar+n eşleri taraf+ndan en fazla duygusal şiddete maruz kald+klar+n+ bildirdikleri alan “eş taraf+ndan başkalar+n+n önünde azarlanma” iken erkeklerin eşleri taraf+ndan en fazla duygusal şiddete maruz kald+klar+n+ bildirdikleri alan “eşin arkadaşlarla görüşmesine izin vermeme”dir. Xxxx, hem kad+nlar hem erkeklerde “eşe çocukmuş gibi davranma” eylemi izlemektedir. Kat+l+mc+lar aras+nda eşleri taraf+ndan hiç duygusal şiddete maruz kalmad+ğ+n+ bildiren kad+nlar+n oran+ %28,2; erkeklerin oran+ % 41,2’dir.

1.1.2. Xxxxx Xxxınan Cinsel Şiddetin Yaygınlı/ı: Maruz kal+nan cinsel şiddet bildirimlerine bakt+ğ+m+zda (Çizelge 1) kad+nlar en yüksek yüzdeyle “r+zas+ olmadan cinsel ilişki başlatma” eylemiyle eşleri taraf+ndan cinsel şiddete maruz kald+klar+n+ bildirmektedirler. Bunu, “eş taraf+ndan cinsel ilişkiye zorlanma” ve “eşin cinsel performansla alay etmesi/hor görmesi”nin takip ettiği görülmektedir. Erkeklerin en yüksek yüzdeyle maruz kald+klar+n+ bildirdikleri cinsel şiddet eyleminin “eş taraf+ndan cinsel ilişkiye zorlanma” olduğu görülmektedir. Bunu s+ras+yla “eşin r+zas+ olmadan cinsel ilişki başlatma” ve “eşin cinsel performansla alay etmesi/hor görmesi” eylemlerinin takip ettiği görülmektedir. Kat+l+mc+lar aras+nda eşleri taraf+ndan hiç cinsel şiddete maruz kalmad+ğ+n+ bildiren kad+nlar+n oran+ %62,7; erkeklerin oran+ % 80,8’dir.

1.1.3. Xxxxx Xxxınan Fiziksel Şiddetin Yaygınlı/ı: Cinsiyete göre fiziksel şiddet yayg+nl+klar+na bak+ld+ğ+nda (Çizelge 1) kad+nlar en fazla eşleri taraf+ndan “tokat atmak” suretiyle fiziksel şiddete maruz kald+klar+n+ bildirirken; erkekler en fazla eşleri taraf+ndan “eşya f+rlatmak” suretiyle fiziksel şiddete maruz kald+klar+n+ bildirmişlerdir. Kad+nlar “tokat atma”y+ takiben s+ras+yla “eşin eşya f+rlatmas+” ve “eş taraf+ndan tartaklanma” eylemleriyle eşleri taraf+ndan fiziksel şiddete maruz kald+klar+n+ bildirmişlerdir. Erkekler ise “eşya f+rlatma”y+ takiben “tokat atma” ve “tekme atma” eylemleriyle eşleri taraf+ndan fiziksel

şiddete maruz kald+klar+n+ bildirmişlerdir. Kat+l+mc+lar aras+nda eşleri taraf+ndan hiç fiziksel

şiddete maruz kalmad+ğ+n+ bildiren kad+nlar+n oran+ %63,3; erkeklerin oran+ % 75,7’dir.

1.2. Uygulanan Şiddet Türlerine Göre Yaygınlıklar:

1.2.1. Uygulanan Duygusal Şiddetin Yaygınlı/ı: Uygulanan şiddet yayg+nl+klar+na bak+ld+ğ+nda (Çizelge 1) kad+nlar+n en yüksek yüzdeyle eşlerine uygulad+klar+n+ bildirdikleri duygusal şiddet eylemi “eşi başkalar+n+n önünde azarlama”d+r. Bunu s+ras+yla “eşin arkadaşlar+yla görüşmesini istememe” ve “eşe çocukmuş gibi davranma” eylemleri izlemektedir. Erkeklerin en yüksek yüzdeyle eşlerine uygulad+klar+n+ bildirdikleri duygusal şiddet eyleminin de “eşi başkalar+n+n önünde azarlama” olduğu görülmektedir. S+kl+k s+ras+na göre, erkeklerin eşlerine duygusal şiddet uygulad+klar+n+ bildirdiklerini diğer eylemlerin “eşi başkalar+n+n önünde küçük düşürücü şeyler söyleme” ve “eşin arkadaşlar+yla görüşmesini istememe” olduğu görülmektedir. Kat+l+mc+lar aras+nda eşlerine hiç duygusal şiddet uygulamad+ğ+n+ bildiren kad+nlar+n oran+ %39; erkeklerin oran+ % 32,8’dir.

1.2.2. Uygulanan Cinsel Şiddetin Yaygınlı/ı: Kad+nlar+n eşlerine uygulad+klar+n+ bildirdikleri cinsel şiddet eylemlerine bakt+ğ+m+zda da (Çizelge 1) en fazla “eşin r+zas+ olmadan cinsel ilişki başlatma” eylemini bildirdikleri görülmektedir. Bunu takiben “eşi xxxxxx ilişkiye zorlama” ve “eşin cinsel performans+yla alay etme/hor görme” eylemlerinin bildirilmiştir. Erkekler en fazla “eşi cinsel ilişkiye zorlama” eylemiyle eşlerine cinsel şiddet uygulad+klar+n+ bildirmişlerdir. Bunu s+ras+yla “eşin r+zas+ olmadan cinsel ilişki başlatma” ve “eşi istemediği şekilde cinsel ilişkiye zorlama” eylemleri izlemektedir. Kat+l+mc+lar aras+nda eşlerine hiç cinsel şiddet uygulamad+ğ+n+ bildiren kad+nlar+n oran+ %87; erkeklerin oran+ % 69,5’tir.

1.2.3. Uygulanan Fiziksel Şiddetin Yaygınlı/ı: Uygulanan fiziksel şiddet yayg+nl+klar+nda (Çizelge 1) kad+nlarda en yüksek yüzdeyle “eşe eşya f+rlatma” eylemi bildirilmiştir. Bunu takiben kad+n kat+l+mc+lar s+ras+yla “eşe tokat atma” ve “eşin saç+n+ çekme” eylemlerini gerçekleştirmek suretiyle eşlerine fiziksel şiddet uygulad+klar+n+ bildirmişlerdir. Erkeklerde en fazla uyguland+ğ+ bildirilen fiziksel şiddet “eşe tokat atma” eylemi olmuştur. Bunu takiben, s+ras+yla, “eşya f+rlatma” ve “eşi tartaklama” eylemleriyle eşe fiziksel şiddet uyguland+ğ+ bildirilmiştir. Kat+l+mc+lar aras+nda eşlerine hiç fiziksel şiddet uygulamad+ğ+n+ bildiren kad+nlar+n oran+ %70; erkeklerin oran+ % 66,1’dir.

1.3. Kök Ailede Xxxx Xxxx Arasında Şiddetin Varlı/ı: Kat+l+mc+lar+n anne ve babalar+ aras+nda tan+k olduklar+ veya var olduğunu bildikleri şiddetin türlerine göre yayg+nl+klar+na bak+ld+ğ+nda kat+l+mc+ çiftler aras+nda hem kad+nlar+n hem erkeklerin ayn+ şiddet eylemlerinin varl+ğ+n+ gözlemlediklerini bildirdikleri görülmektedir. Örneğin en fazla bildirilen duygusal şiddet eyleminin hem kad+nlar hem de erkekler için “anne ve babas+n+n birbirlerini başkalar+n+n önünde azarlamas+” olduğu görülmektedir. Bunu takiben, yine her iki cinsiyet taraf+ndan, “başkalar+n+n önünde küçük düşürücü şeyler söyleme” eylemi ikinci; “birbirlerinin akrabalar+yla görüşmelerini istememe” eylemi üçüncü s+rada bildirilmiştir. Anneyle baba aras+nda cinsel şiddet olduğunu bilmeye ilişkin yüzdeler daha düşük olmakla birlikte yine cinsiyete göre değişmediği, yani anketi cevaplayan kad+n ve erkeklerin ayn+ cinsel şiddet eylemlerinin anne ve babalar+ aras+nda var olduğunu bildirmişlerdir. Erkeklerin xxxx xxxx aras+ndaki cinsel şiddetin varl+ğ+na ilişkin sorular+ daha fazla “bilmiyorum” şeklinde cevaplama eğilimi olduğu görülmüştür. S+ras+yla “eşin r+zas+ olmadan cinsel ilişki başlatma”, “eşi cinsel ilişkiye zorlama” ve “eşi istemediği şekilde cinsel ilişkiye zorlama” eylemlerinin var olduğu bildirilmiştir. Xxxx ve baba aras+nda fiziksel şiddetin yayg+nl+ğ+na bak+ld+ğ+nda her iki cinsiyet taraf+ndan da en yüksek yüzdeyle “birbirlerine tokat atma” bildirilmiştir. Bunu takiben yine her iki cinsiyet de s+ras+yla “birbirlerine eşya f+rlatma” ve “birbirlerini tartaklama” eylemlerini bildirmişlerdir. Xxxx xxxxxxx+ aras+nda hiç duygusal şiddet yaşanmad+ğ+n+ bildiren kat+l+mc+lar+n oran+ %45,4; hiç cinsel şiddet yaşanmad+ğ+n+ bildiren kat+l+mc+lar+n oran+ %90,5; hiç fiziksel şiddet yaşanmad+ğ+n+ bildiren kat+l+mc+lar+n oran+ %72,9 olarak hesaplanm+şt+r.

ÇİZELGE 1. Cinsiyete Göre Maruz Kal+nan ve Uygulanan Şiddet Türleri ve Yayg+nl+klar+.

		MARUZ KALINAN ŞİDDET		UYGULANAN ŞİDDET
	Eşler Arası Şiddet Türleri	Kadınlar %	Erkekler %	Kadınlar %	Erkekler %
D U Y G U S A L Ş İ D D E T	1. Eşi başkalar+n+n önünde azarlama	40,7	26,6	30,5	37,3
	2. Eşi başkalar+n+n önünde küçük düşürücü şeyler söyleme	34,5	24,3	20,3	27,1
	3. Eşe küfür etme	29,4	11,3	13,6	26,0
	4. Eşi evden kovmakla tehdit etme	17,5	10,2	11,3	14,1
	5. Eşin, akrabalar+yla görüşmesini istememesi	17,5	20,3	17,5	18,6
	6. Eşin, akrabalar+yla görüşmesine izin vermemesi	14,1	14,1	9,0	13,0
	7. Eşin, arkadaşlar+yla görüşmesini istememesi	26,0	29,9	29,9	26,6
	8. Eşin, arkadaşlar+yla görüşmesine izin vermemesi	20,3	22,0	18,6	18,6
	9. Xxxx, elinde para tutmamas+n izin vermeme	10,7	7,9	6,8	11,9
	10. Eşe çocukmuş gibi davranma	36,7	27,7	28,2	22,0
C İ N S E L Ş İ D D E T	11. Eşi cinsel ilişkiye zorlama	24,3	9,6	6,2	22,6
	12. Xxxx, diğer eşin r+zas+ olmadan cinsel ilişki başlatmas+	25,4	9,0	7,9	20,9
	13. Xxxx, diğer eşi istemediği şekilde cinsel ilişkiye zorlamas+	10,2	1,7	1,7	9,0
	14. Xxxx, diğer eşi başka biriyle cinsel ilişkiye zorlamas+	0,6	0,6	0,6	1,7
	15. Eşin diğer eşe istemediği cinsel içerikli filmler izlettirmesi	5,6	2,8	1,7	6,8
	16. Eşin diğer eşten cinsel ilişki esnas+nda onaylamad+ğ+ aletler kullanmas+n+ istemesi	2,8	1,7	1,7	5,1
	17. Eşin diğer eşten cinsel ilişki esnas+nda onaylamad+ğ+ giysiler giymesini istemesi	9,0	0,45	3,4	8,5
	18. Eşin vücuduyla veya cinsel organ+yla alay etme ya da vücudunu veya cinsel organ+n+ hor görme	5,6	3,4	2,8	4,0
	19. Eşin cinsel performans+yla alay etme ya da cinsel performans+n+ hor görme	13,0	7,9	5,1	7,3
	20. Xxxx xxxxxx fazla kimseyle ayn+ anda cinsel ilişkiye veya oyunlara girmesini isteme	1,1	1,7	1,7	1,7
F İ Z İ K S E L Ş İ D D E T	21. Xxx eşya f+rlatma	21,5	18,6	20,3	19,8
	22. Eşe tokat atma	26,6	9,6	10,7	23,2
	23. Eşe tekme atma	9,0	6,8	4,5	10,2
	24. Xxx xxxxxx atma	6,2	2,3	4,0	7,9
	25. Eşi tartaklama	19,8	1,7	4,0	12,4
	26. Eşin saç+n+ çekme	13,0	6,2	6,8	10,2
	27. Eşin boğaz+n+ s+kma	6,8	0,6	1,7	6,8
	28. Eşin yüzü çizme	3,4	6,2	6,2	2,8
	29. Kesici veya delici (b+çak, tabanca) silahla eşin üzerine yürme	1,1	1,7	3,4	0
	30. Terlik, tava, tokal+ kemer ve bunun gibi eşin üzerine yürüme	5,1	2,3	6,2	4

2. EŞLER ARASI ŞİDDETLE İLİŞKİLİ ETMENLER

Değişkenler aras+nda şiddete maruz kalma ve şiddet uygulamayla ilişkili olanlar+ ay+rt etmek ve şiddetin belirleyicilerini saptamak amac+yla tüm değişkenler kad+n ve erkekler için ayr+ ayr+ şiddet uygulama ve şiddete maruz kalma bildirimleriyle korelasyon analizine sokulmuştur. Bu aşamada Xxxxxxx Momentler Çarp+m+ bağ+nt+ katsay+s+ analizi kullan+lm+şt+r.

2.1. Eşler Arası Şiddetle Kişinin Kendi Özelliklerinin İlişkisi

2.1.1. Şiddete Maruz Kalmayla Kişinin Kendi Özelliklerinin İlişkisi: Şiddete maruz kald+klar+n+ bildiren kat+l+mc+lar+n cinsiyetlerine göre kendi özelliklerini yans+tan bağ+ms+z değişkenlerle şiddet türlerinin ilişkisine bak+lm+şt+r (Çizelge 2). Çizelge 2’de de görüldüğü gibi kad+nlar+n maruz kald+ğ+ duygusal şiddetle kendi özelliklerini belirten 14 değişken; cinsel şiddetle 14 değişken ve fiziksel şiddetle 9 değişken istatistikî olarak anlaml+ ilişkiye sahiptir. Erkeklerin eşleri taraf+ndan maruz kald+klar+ duygusal, cinsel ve fiziksel şiddetle ilişkili etmenlere bakacak olursak (Çizelge 2) duygusal şiddetle kendi özelliklerini belirten 11 değişken; cinsel şiddetle 2 değişken ve fiziksel şiddetle 8 değişken istatistikî olarak anlaml+ ilişkiye sahip olduğu bulunmuştur.

ÇİZELGE 2. Cinsiyete Göre Eş Taraf+ndan Şiddete Maruz Kalmayla İlişkili Etmenler.

	Kad+nlar+n Şiddete Maruz Kalmalar+nda Kendi Özelliklerinin İlişkisi			Erkeklerin Şiddete Maruz Kalmalar+nda Kendi Özelliklerinin İlişkisi
De/işkenler	Şiddet Türü			Şiddet Türü
	Duygusal	Cinsel	Fiziksel	Duygusal	Cinsel	Fiziksel
Sosyodemografik özellikler
Yaş	,132	,161*	,089	-,048	-,041	-,070
Eğitim süresi (y+l)	-,200**	-,081	-,224**	-,130	-,042	,036
Çal+şma durumu	-,011	,077	-,013	,060	-,060	-,064
İkamet yeri
Evlilik süresi (y+l)	,162*	,154*	,092	-,085	-,035	-,083
Evlilik yaş+	-,033	,082	-,062	,109	-,045	,005
Evlilik say+s+	,062	,185*	-,059	,130	,235**	-,028
Evlenme tarz+	-,032	-,071	-,016	,138	,094	,115
Çocuk say+s+	,157*	,144	,117	-,074	-,039	-,090
Alg+lanan gelir düzeyi	-,265**	,002	-,189*	-,147	-,139	-,090
Evlilikle ilgili profesyonel yard+m al+p almama	,195**	-160*	,182*	,056	,118	,256**
Davranım özellikleri
Ne xxxxxxxx xxxxx xxxxxxxxxxxxx?	,000**	,000**	,000*	,000**	,000	,000*
Ne s+kl+kla kumar oynars+n+z?	,000	,000	,000	,000	,000	,000**
Ne s+kl+kla keyif verici madde (esrar, uyuşturucu, hap vs.) kullan+rs+n+z?	,146	,383**	,078	-,019	,135	,027
Ne s+kl+kla tart+şma, kavga veya dövüş olaylar+na kar+ş+rs+n+z?	,075	,069	-,034	,240**	,052	,070
Xxxx- xxxx arasında şiddetin varlı/ı
Duygusal şiddet (d)	,282**	,237**	,022	,395**	,199**	,251**
Cinsel şiddet (d)	,393**	,356**	,183*	,182	-,002	,371**
Fiziksel şiddet (d)	,224**	,222**	,070	,359**	,150	,225**
Eşle iletişim	,583**	,322**	,491**	,343**	,092	,239**
Xxxx-xxxxxx benzerlik
Annenizle ilişkiniz nas+ld+r?	-,127	-,077	-,052	-,245**	-,062	-,097
Baban+zla ilişkiniz nas+ld+r?	-,102	-,177	,019	-,164*	-,011	-,076
Annenize ne ölçüde benzersiniz?	-,090	-,085	-,017	-,159*	-,031	-,006
Baban+za ne ölçüde benzersiniz?	-,086	-,198**	-,026	-,025	-,040	,001
Kar+n+z huy olarak annenize ne ölçüde benzer?	0	0	0	-,046	,062	,106
Kocan+z huy olarak baban+za ne ölçüde benzer?	-,166*	-,133	-,086	0	0	0
Eşiniz huy olarak size ne ölçüde benzer?	-,344**	-,238**	-,277**	-,322**	-,090	-,163**
Benlik saygısı	-,254**	-,182*	-,183*	-,149*	-,039	-,067
Ruhsal durum	,379**	,220**	,227**	,280**	,132	,106

**Korelasyon 0,01 düzeyinde anlaml+d+r (2-yönlü).

*Korelasyon 0,05 düzeyinde anlaml+d+r (2-yönlü).

2.1.2. Şiddet Uygulamayla Kişinin Kendi Özelliklerinin İlişkisi: Kat+l+mc+lar+n kendilerine ait özelliklerini veren bağ+ms+z değişkenlerle eşlerine duygusal, cinsel veya fiziksel şiddet uygulamalar+n+n ilişkisine bak+lm+şt+r. Çizelge 3’te görüldüğü gibi kad+nlar+n kendi özelliklerini belirten 13 değişkenin eşe duygusal şiddet uygulamayla; 2 değişkenin eşe cinsel şiddet uygulamayla ve 5 değişkenin eşe fiziksel şiddet uygulamayla istatistikî olarak anlaml+ ilişkiye sahip olduğu görülmektedir. Erkeklerin eşlerine duygusal, cinsel ve fiziksel şiddet uygulamalar+yla kendilerine ait özelliklerini veren bağ+ms+z değişkenlerle olan ilişkisine bakacak olursak (Çizelge 3) duygusal şiddetle kendi özelliklerini belirten 15 değişken; cinsel şiddetle 9 değişken ve fiziksel şiddetle 11 değişken istatistikî olarak anlaml+ ilişkiye sahip olduğu görülmüştür.

ÇİZELGE 3. Cinsiyete Göre Eşe Şiddet Uygulamayla İlişkili Etmenler.

	Kad+nlar+n Şiddet Uygulamalar+yla Kendi Özelliklerinin İlişkisi			Erkeklerin Şiddet Uygulamalar+yla Kendi Özelliklerinin İlişkisi
De/işkenler	Şiddet Türü			Şiddet Türü
	Duygusal	Cinsel	Fiziksel	Duygusal	Cinsel	Fiziksel
Sosyodemografik özellikler
Yaş	-,034	,059	,008	,071	,027	,053
Eğitim süresi (y+l)	-,146	,057	-,071	-,150*	-,031	-,120
Çal+şma durumu	,166	,122	,138	,077	,079	,116
İkamet yeri
Evlilik süresi (y+l)	-,023	,080	-,007	,063	,062	,098
Evlilik yaş+	,043	,020	,032	,065	,008	-,109
Evlilik say+s+	,115	,042	-,003	,117	,201**	-,031
Evlenme tarz+	-,025	,077	,029	-,010	,014	,024
Çocuk say+s+	-,006	,039	-,000	,000	,000	,000
Xxxxxxxxx gelir düzeyi	-,193*	,138	-,079	-,137	,080	-,228**
Evlilikle ilgili profesyonel yard+m al+p almama	,256**	,075	,123	,153*	,186*	,016
Davranım özellikleri
Ne xxxxxxxx xxxxx xxxxxxxxxxxxx?	,000**	,259**	,309**	,353**	,245**	,318**
Ne s+kl+kla kumar oynars+n+z?	,021	,028	-,001	,207**	,049	,053
Ne s+kl+kla keyif verici madde (esrar, uyuşturucu, hap vs.) kullan+rs+n+z?	,136	,227**	,223**	,302**	,319**	,045
Ne s+kl+kla tart+şma, kavga veya dövüş olaylar+na kar+ş+rs+n+z?	,286**	-,041	-,033	,383**	,236**	,178*
Xxxx- xxxx arasında şiddetin varlı/ı
Duygusal şiddet (d)	,271**	,011	,120	,363**	,213**	,169*
Cinsel şiddet (d)	,379**	,100	,228*	,060	,124	-,057
Fiziksel şiddet (d)	,195*	,020	,116	,240**	,163*	,218**
Eşle iletişim	,383**	,054	,330**	,379**	,141	,269**
Xxxx-xxxxxx benzerlik
Annenizle ilişkiniz nas+ld+r?	-,185**	-,132	,021	-,238**	-,118	-,277**
Baban+zla ilişkiniz nas+ld+r?	-,118	-,082	,074	-,286**	-,050	-,214**
Annenize ne ölçüde benzersiniz?	-,153*	-,101	-,007	-,189*	-,072	-,198**
Baban+za ne ölçüde benzersiniz?	-,115	-,108	,028	-,055	-,019	-,010
Kar+n+z huy olarak annenize ne ölçüde benzer?	0	0	0	-,028	-,032	-,008
Kocan+z huy olarak baban+za ne ölçüde benzer?	-,104	-,137	-,070	0	0	0
Eşiniz huy olarak size ne ölçüde benzer?	-,231**	-,035	-,206**	-,343**	-,170*	-,292**
Benlik saygısı	-,264**	-,055	-,130	-,216**	-,103	-,098
Ruhsal durum	,358**	,075	,142	, 317**	,231**	,346**

**Korelasyon 0,01 düzeyinde anlaml+d+r (2-yönlü).

*Korelasyon 0,05 düzeyinde anlaml+d+r (2-yönlü).

2.2. Eşler Arası Xxxxxxxx Eşin Özelliklerinin İlişkisi

2.2.1. Şiddete Maruz Kalmayla Eşin Özelliklerinin İlişkisi: Kat+l+mc+lar+n eşlerine ait özelliklerini veren bağ+ms+z değişkenlerle duygusal, cinsel veya fiziksel şiddete maruz kalmalar+n+n ilişkisine bak+lm+şt+r (Çizelge 4). Çizelge 4’te de görüldüğü gibi kad+nlar+n maruz kald+ğ+ duygusal şiddetle eşlerinin özelliklerini belirten 11 değişken; cinsel şiddetle 6 değişken ve fiziksel şiddetle 11 değişken istatistikî olarak anlaml+ ilişkiye sahiptir. Erkeklerin maruz kald+ğ+ duygusal şiddetle eşlerinin özelliklerini belirten 10 değişken; cinsel şiddetle 2 değişken ve fiziksel şiddetle 4 değişken istatistikî olarak anlaml+ ilişkiye sahiptir.

ÇİZELGE 4. Cinsiyete Göre Şiddete Maruz Kalmayla Eşlerin Özelliklerinin İlişkisi.

	Kad+nlar+n Şiddete Maruz Kalmalar+yla Eşlerinin Özelliklerinin İlişkisi			Erkeklerin Şiddete Maruz Kalmalar+yla Eşlerinin Özelliklerinin İlişkisi
De/işkenler	Şiddet Türü			Şiddet Türü
	Duygusal	Cinsel	Fiziksel	Duygusal	Cinsel	Fiziksel
Sosyodemografik özellikler
Yaş	,141	,130	,062	-,069	,004	-,055
Eğitim süresi (y+l)	-,255**	-,069	-,185*	-,100	,078	,075
Çal+şma durumu	,000	,000	,000	,000	,000	,000
İkamet yeri	-,039	,000	-,100	,109	,077	,033
Evlilik süresi (y+l)	,161*	,136	,096	-,084	-,007	-,084
Evlilik yaş+	-,002	,047	-,101	,110	,055	,033
Evlilik say+s+	,059	,301**	-,063	,092	,030	-,063
Evlenme tarz+	-,014	-,028	-,037	,080	,107	,112
Çocuk say+s+	,137	,135	,097	-,095	-,066	-,86
Alg+lanan gelir düzeyi	-,201**	,012	-,215**	-,135	,099	,089
Evlilikle ilgili profesyonel yard+m al+p almama	,000	,000	,000**	,000*	,000	,000**
Davranım özellikleri
Ne xxxxxxxx xxxxx xxxxxxxxxxxxx?	,000**	,000**	,000**	,000	,000**	,123
Ne s+kl+kla kumar oynars+n+z?	,105	-,054	,173*	,006	-,043	,046
Ne s+kl+kla keyif verici madde (esrar, uyuşturucu, hap vs.) kullan+rs+n+z?	,122	,102	,263**	,067	,170*	,167*
Ne s+kl+kla tart+şma, kavga veya dövüş olaylar+na kar+ş+rs+n+z?	,209**	,193**	,131	,140	-,046	-,088
Xxxx- xxxx arasında şiddetin varlı/ı
Duygusal şiddet (d)	,289**	,318**	,146	,179*	-,026	,013
Cinsel şiddet (d)	,019	,035	-,023	,258**	,083	,102
Fiziksel şiddet (d)	,187*	,249**	,129	,158*	-,028	,034
Eşle iletişim	,375**	,135	,312**	,265**	,047	,232**
Xxxx-xxxxxx benzerlik
Annenizle ilişkiniz nas+ld+r?	-,193**	-,173*	-,174*	-,157*	-,035	,020
Baban+zla ilişkiniz nas+ld+r?	-,203**	-,125	-217**	-,094	,000	,087
Annenize ne ölçüde benzersiniz?	-,109	-,110	-,108	,077	-,036	,019
Baban+za ne ölçüde benzersiniz?	-,069	-,121	-,037	-,92	-,076	,053
Kar+n+z huy olarak annenize ne ölçüde benzer?	-,062	-,131	,089	0	0	0
Kocan+z huy olarak baban+za ne ölçüde benzer?	0	0	0	-,156*	,010	-,095
Eşiniz huy olarak size ne ölçüde benzer?	-,313**	-,133	-,260**	-,233**	-,071	-,247**
Benlik saygısı	-,128	,074	-,106	-,161*	-,090	-,018
Ruhsal durum	,224**	,122	,211**	,206**	,069	,099

**Korelasyon 0,01 düzeyinde anlaml+d+r (2-yönlü).

*Korelasyon 0,05 düzeyinde anlaml+d+r (2-yönlü).

2.2.2. Şiddet Uygulamayla Eşlerin Özelliklerinin İlişkisi: Eşine şiddet uygulad+ğ+n+ bildiren kat+l+mc+lar+n şiddet uygulamalar+na eşlerinin özelliklerinin etkisi Çizelge 5’te verilmektedir. Buna göre kad+nlar+n eşlerine duygusal şiddet uygulamalar+yla eşlerinin özelliklerini belirten 11 değişken; cinsel şiddetle 4 değişken ve fiziksel şiddetle 5 değişken istatistikî olarak anlaml+ ilişkiye sahiptir. Erkeklerin maruz kald+ğ+ duygusal şiddetle eşlerinin özelliklerini belirten 12 değişken; cinsel şiddetle 7 değişken ve fiziksel şiddetle 8 değişken istatistikî olarak anlaml+ ilişkiye sahiptir.

ÇİZELGE 5. Cinsiyete Göre Şiddet Uygulamayla Eşlerin Özelliklerinin İlişkisi.

	Kad+nlar+n Şiddet Uygulamalar+yla Eşlerinin Özelliklerinin İlişkisi			Erkeklerin Şiddet Uygulamalar+yla Eşlerinin Özelliklerinin İlişkisi
De/işkenler	Şiddet Türü			Şiddet Türü
	Duygusal	Cinsel	Fiziksel	Duygusal	Cinsel	Fiziksel
Sosyodemografik özellikler
Yaş	-,016	,020	,030	,030	,038	,065
Eğitim süresi (y+l)	-,212**	,027	-,113	-,154*	-,032	-,176*
Çal+şma durumu	,032	,060	,009	,075	,132	-,115
İkamet yeri	,096	,017	,116	-,001	,132	-,159*
Evlilik süresi (y+l)	-,022	,048	-,005	,063	,081	,094
Evlilik yaş+	,099	-,045	,088	,028	,011	-,041
Evlilik say+s+	,148*	,227**	,032	,136	,103	,005
Evlenme tarz+	,055	,121	,083	-,036	,013	,062
Çocuk say+s+	-,004	,031	-,039	,067	,088	,151*
Alg+lanan gelir düzeyi	-,176*	,159*	-,035	-,150*	,060	-,155*
Evlilikle ilgili profesyonel yard+m al+p almama	,033	,049	,163	,177*	,220**	,077
Davranım özellikleri
Ne xxxxxxxx xxxxx xxxxxxxxxxxxx?	,000*	,000	,000**	,183*	,347**	,079
Ne s+kl+kla kumar oynars+n+z?	,014	,050	,183*	,009	,008	-,032
Ne s+kl+kla keyif verici madde (esrar, uyuşturucu, hap vs.) kullan+rs+n+z?	,056	,214**	,033	,128	,291**	,113
Ne s+kl+kla tart+şma, kavga veya dövüş olaylar+na kar+ş+rs+n+z?	,244**	,125	,037	-,009	-,033	-,030
Xxxx- xxxx arasında şiddetin varlı/ı
Duygusal şiddet (d)	,281**	,175*	,220**	,212**	,119	,025
Cinsel şiddet (d)	,088	-,015	,097	,231*	,173*	,071
Fiziksel şiddet (d)	,253**	,122	,152	,218**	,092	,136
Eşle iletişim	,359**	,095	,211**	,443**	,296**	,436**
Xxxx-xxxxxx benzerlik
Annenizle ilişkiniz nas+ld+r?	-,158*	-,047	-,086	-,091	-,015	-,104
Baban+zla ilişkiniz nas+ld+r?	-,168*	,002	-,104	-,111	-,092	,075
Annenize ne ölçüde benzersiniz?	-,072	-,045	,026	-,085	-,071	-,022
Baban+za ne ölçüde benzersiniz?	-,050	-,038	-,050	-,155*	-,155*	-,002
Kar+n+z huy olarak annenize ne ölçüde benzer?	-,033	,014	,107	0	0	0
Kocan+z huy olarak baban+za ne ölçüde benzer?	0	0	0	-,081	-,091	-,073
Eşiniz huy olarak size ne ölçüde benzer?	-,301**	-,129	-,160*	-,226**	-,110	-,304**
Benlik saygısı	-,087	,013	-,061	-,227**	-,131	-201**
Ruhsal xxxxx	,000	,000	,000	,000**	,168*	,264**

**Korelasyon 0,01 düzeyinde anlaml+d+r (2-yönlü).

*Korelasyon 0,05 düzeyinde anlaml+d+r (2-yönlü).

3. EŞLER ARASI ŞİDDETİN YORDAYICILARI

3.1. Maruz Kalınan ve Uygulanan Şiddette Kişinin Kendi Özellikleri: Cinsiyete göre bak+ld+ğ+nda Çizelge 6.a.’da görüldüğü gibi kad+nlar+n kendi özelliklerinden eşle iletişim sorunlar+, alkol kullan+m s+kl+ğ+, anne-baba aras+nda cinsel şiddetin varl+ğ+ ve benlik sayg+s+ kad+nlar+n eşleri taraf+ndan duygusal şiddete maruz kalmalar+n+ bağ+ms+z bir şekilde yordamaktad+r. Bu dört değişkenin doğrusal bileşeni kad+nlar+n duygusal şiddete maruz kalmalar+ndaki toplam varyans+n %49,1’ini aç+klamaktad+r.

Kad+nlar+n eşleri taraf+ndan cinsel şiddete maruz kalmalar+n+ kendi özelliklerinden eşle iletişim sorunlar+, keyif verici madde (esrar, uyuşturucu, hap vs.) kullan+m s+kl+klar+, anne- babas+ aras+nda cinsel şiddetin varl+ğ+ ve alkol kullan+m s+kl+klar+ bağ+ms+z bir şekilde yordamaktad+r. Bu dört değişkenin doğrusal bileşeni kad+nlar+n cinsel şiddete maruz kalmalar+ndaki toplam varyans+n %36,3’ünü aç+klamaktad+r.

Kad+nlar+n kendi özelliklerinden eşle iletişim sorunlar+, alkol kullan+m s+kl+klar+ ile eğitim süreleri eşleri taraf+ndan fiziksel şiddet görmelerini bağ+ms+z olarak yordamaktad+r. Bu üç değişkenin doğrusal bileşeni kad+nlar+n fiziksel şiddete maruz kalmalar+ndaki toplam varyans+n %37,0’ini aç+klamaktad+r.

Erkeklerin kendi özelliklerinden hangilerinin şiddete maruz kalmalar+n+ yordad+ğ+na bak+ld+ğ+nda (Çizelge 6.b) anne babalar+ aras+nda duygusal şiddet olmas+, eşle iletişim sorunlar+, ruhsal durumlar+ ve xxxx xxx olarak kendilerine benzemesi erkeklerin eşleri taraf+ndan duygusal şiddete maruz kalmalar+n+ bağ+ms+z bir şekilde yordamaktad+r. Bu dört değişkenin doğrusal bileşeni erkeklerin duygusal şiddete maruz kalmalar+ndaki toplam varyans+n %28,0’ini aç+klamaktad+r.

Erkeklerin eşleri taraf+ndan cinsel şiddete maruz kalmalar+n+ ise evlilik say+s+ ile anne- babalar+ aras+nda duygusal şiddetin varl+ğ+n+n bağ+ms+z bir şekilde yordad+ğ+ görülmektedir. Bu iki değişkenin doğrusal bileşeni erkeklerin cinsel şiddete maruz kalmalar+ndaki toplam varyans+n %19,3’ünü aç+klamaktad+r.

Erkeklerin kendi özelliklerinden xxxx xxxx xxxx+nda fiziksel şiddetin varl+ğ+ ile xxxx xxxx xxxx+nda cinsel şiddetin varl+ğ+, eşleri taraf+ndan fiziksel şiddete maruz kalmalar+n+

bağ+ms+z olarak yordamaktad+r. Bu iki değişkenin doğrusal bileşeni erkeklerin fiziksel şiddete maruz kalmalar+ndaki toplam varyans+n %18,9’unu aç+klamaktad+r.

Kad+nlar+n eşle iletişim sorunlar+, anne-babalar+ aras+nda duygusal şiddetin varl+ğ+, alkol kullan+m s+kl+klar+, benlik sayg+s+ ile anne-baba aras+nda cinsel şiddetin varl+ğ+ eşlerine duygusal şiddet uygulamalar+n+ bağ+ms+z olarak yordamaktad+r. Bu beş değişkenin doğrusal bileşeni kad+nlar+n duygusal şiddete maruz kalmalar+ndaki toplam varyans+n %40,9’unu aç+klamaktad+r.

Kad+nlar+n alkol kullan+m s+kl+klar+ eşlerine cinsel şiddet uygulamalar+n+ bağ+ms+z olarak yordamaktad+r ve kad+nlar+n alkol kullan+m+ eşlerine cinsel şiddet uygulamalar+ndaki varyans+n %12,5’ini aç+klamaktad+r.

Kad+nlar+n eşle iletişim sorunlar+, alkol kullan+m s+kl+klar+ ile keyif verici madde kullan+m s+kl+klar+ eşlerine fiziksel şiddet uygulamalar+n+ bağ+ms+z olarak yordamaktad+r. Bu üç değişkenin doğrusal bileşeni kad+nlar+n fiziksel şiddete maruz kalmalar+ndaki toplam varyans+n 21,7’sini aç+klamaktad+r.

Erkeklerin eşle iletişim sorunlar+, anne babalar+ aras+nda duygusal şiddetin olmas+, keyif verici madde kullan+m+, alkol kullan+m+ ve kavga, tart+şma gibi olaylara kar+şma s+kl+ğ+ eşlerine duygusal şiddet uygulamalar+n+ bağ+ms+z olarak yordamaktad+r. Bu beş değişkenin doğrusal bileşeni erkeklerin eşlerine duygusal şiddet uygulamalar+ndaki toplam varyans+n

%26,6’s+n+ aç+klamaktad+r.

Erkeklerin eşlerine cinsel şiddet uygulamalar+n+ bağ+ms+z olarak yordayan değişkenler keyif verici madde kullan+m+ ve xxxx xxxxxxx+ arasnda duygusal şiddetin varl+ğ+d+r. Bu iki değişkenin doğrusal bileşeni erkeklerin cinsel şiddet uygulamalar+ndaki toplam varyans+n

%31,9’unu aç+klamaktad+r.

Erkeklerin ruhsal durumlar+, alkol kullanmalar+, anneleriyle olan ilişkileri, alg+lanan gelir düzeyi ile eşle iletişim sorunlar+ eşlerine fiziksel şiddet uygulamalar+n+ bağ+ms+z bir şekilde yordamaktad+r. Bu beş değişkenin doğrusal bileşeni erkeklerin eşlerine fiziksel şiddet uygulamalar+ndaki toplam varyans+n %30,9’unu aç+klamaktad+r.

ÇİZELGE 6.a. Kad+nlar+n Şiddete Maruz Kalmalar+ ve Şiddet Uygulamalar+n+n Yorday+c+lar+.

	R2	Beta	t	p =
I. Kadınların duygusal şiddete maruz kalmalarına kendi özelliklerinin etkisi
1) Eşle iletişim sorunlar+	0,371	0,609	8,025	0,000
2) Alkol kullan+m s+kl+ğ+	0,420	0,224	3,001	0,003
3) Xxxx-xxxx xxxx+nda cinsel şiddetin varl+ğ+	0,468	0,233	3,117	0,002
4) Benlik sayg+s+	0,491	-0,163	-2,193	0,030
II. Kadınların cinsel şiddete maruz kalmalarına kendi özelliklerinin etkisi
1) Eşle iletişim sorunlar+	0,156	0,395	4,568	0,000
2) Keyif verici madde kullan+m s+kl+ğ+	0,252	0,312	3,784	0,000
3) Xxxx-xxxx xxxx+nda cinsel şiddetin varl+ğ+	0,323	0,286	3,419	0,001
4) Alkol kullan+m s+kl+ğ+	0,363	0,209	2,620	0,010
III. Kadınların fiziksel şiddete maruz kalmalarına kendi özelliklerinin etkisi
1) Eşle iletişim sorunlar+	0,286	0,535	6,644	0,000
2) Alkol kullan+m s+kl+ğ+	0,328	0,216	2,604	0,010
3) Eğitim süresi	0,370	-0,208	-2,686	0,008
IV. Kadınların duygusal şiddet uygulamalarına kendi özelliklerinin etkisi
1) Eşle iletişim sorunlar+	0,164	0,405	4,648	0,000
2) Xxxx-xxxx xxxx+nda duygusal şiddetin varl+ğ+	0,243	0,290	3,366	0,001
3) Alkol kullan+m s+kl+ğ+	0,313	0,269	3,320	0,001
4) Benlik sayg+s+	0,365	-0,244	-2,961	0,004
5) Xxxx-xxxx xxxx+nda cinsel şiddetin varl+ğ+	0,409	0,249	2,805	0,006
V. Kadınların cinsel şiddet uygulamalarına kendi özelliklerinin etkisi
1) Alkol kullan+m s+kl+ğ+	0,125	0,228	3,186	0,002
VI. Kadınların fiziksel şiddet uygulamalarına kendi özelliklerinin etkisi
1) Eşle iletişim sorunlar+	0,125	0,354	4,835	0,000
2) Alkol kullan+m s+kl+ğ+	0,196	0,267	3,768	0,000
3) Keyif verici madde kullan+m s+kl+ğ+	0,217	0,151	2,100	0,037

ÇİZELGE 6.b. Erkeklerin Şiddete Maruz Kalmalar+ ve Şiddet Uygulamalar+n+n Yorday+c+lar+.

	R2	Beta	t	p =
I. Erkeklerin kendi özelliklerinin duygusal şiddete maruz kalmalarına etkisi
1) Xxxx-xxxx xxxx+nda xxxxxxxx xxxxxxxx varl+ğ+	0,167	0,409	5,671	0,000
2) Eşle iletişim sorunlar+	0,235	0,275	3,751	0,000
3) Ruhsal durum	0,260	0,166	2,305	0,022
4) Xxxx xxx olarak benzemesi	0,280	-0,161	-2,075	0,040
II. Erkeklerin kendi özelliklerinin cinsel şiddete maruz kalmalarına etkisi
1) Evlilik say+s+	0,093	0,306	4,172	0,000
2) Xxxx-xxxx xxxx+nda duygusal şiddetin varl+ğ+	0,193	0,149	2,084	0,039
III. Erkeklerin kendi özelliklerinin fiziksel şiddete maruz kalmalarına etkisi
1) Xxxx-xxxx xxxx+nda fiziksel şiddetin varl+ğ+	0,142	0,376	4,080	0,000
2) Xxxx-xxxx xxxx+nda cinsel şiddetin varl+ğ+	0,189	0,248	2,414	0,018
IV. Erkeklerin kendi özelliklerinin duygusal şiddet uygulamalarına etkisi
1) Eşle iletişim sorunlar+	0,187	0,433	6,072	0,000
2) Xxxx-xxxx xxxx+nda xxxxxxxx xxxxxxxx varl+ğ+	0,266	0,297	4,141	0,000
3) Keyif verici madde kullan+m s+kl+ğ+	0,117	0,303	4,640	0,000
4) Alkol kullan+m s+kl+ğ+	0,149	0,224	3,526	0,001
5) Kavga, tart+şma gibi olaylara kar+şma s+kl+ğ+	0,160	0,141	2,152	0,033
V.Erkeklerin kendi özelliklerinin cinsel şiddet uygulamalarına etkisi
1) Keyif verici madde kullan+m s+kl+ğ+	0,231	0,305	4,304	0,000
2) Xxxx-xxxx xxxx+nda duygusal şiddetin varl+ğ+	0,319	0,297	4,529	0,000
VI. Erkeklerin kendi özelliklerinin fiziksel şiddet uygulamalarına etkisi
1) Ruhsal durum	0,129	0,359	4,847	0,000
2) Alkol kullan+m s+kl+ğ+	0,225	0,311	4,427	0,000
3) Xxxxxxx xxxxxx	0,259	-0,194	-2,698	0,008
4) Alg+lanan gelir düzeyi	0,282	-0,157	-2,228	0,027
5) Eşle iletişim sorunlar+	0,309	0,171	2,439	0,016

3.2. Xxxxx Xxxınan ve Uygulanan Şiddette Eşin Özellikleri: Cinsiyete göre bak+ld+ğ+nda Çizelge 7.a.’da da görüldüğü gibi kad+nlar+n eşlerinin özelliklerinden eşin alg+lad+ğ+ iletişim sorunlar+, eğitim süresi, alkol kullan+m s+kl+ğ+, anne-babalar+ aras+nda duygusal şiddetin varl+ğ+ ve alg+lanan gelir düzeyi kad+nlar+n eşleri taraf+ndan duygusal şiddete maruz kalmalar+n+ bağ+ms+z bir şekilde yordamaktad+r. Bu beş değişkenin doğrusal bileşeni kad+nlar+n duygusal şiddete maruz kalmalar+ndaki toplam varyans+n %32,2’sini aç+klamaktad+r.

Kad+nlar+n eşlerinin xxxx-xxxxxxx+ aras+nda duygusal şiddetin varl+ğ+, evlilik say+s+ ve eşlerinin alkol kullan+m s+kl+klar+, eşleri taraf+ndan cinsel şiddete maruz kalmalar+n+ bağ+ms+z bir şekilde yordamaktad+r. Bu üç değişkenin doğrusal bileşeni kad+nlar+n cinsel şiddete maruz kalmalar+ndaki toplam varyans+n %20,0'sini aç+klamaktad+r.

Kad+nlar+n eşlerinin özelliklerinden eşle iletişim sorunlar+, alkol kullan+m s+kl+klar+, alg+lad+klar+ gelir düzeyleri, evlilik sorunu nedeniyle profesyonel yard+m al+p almamalar+ ile keyif verici madde kullan+m s+kl+klar+ kad+nlar+n eşleri taraf+ndan fiziksel şiddet görmelerine bağ+ms+z etki etmektedir. Bu beş değişkenin doğrusal bileşeni kad+nlar+n fiziksel şiddete maruz kalmalar+ndaki toplam varyans+n %26,6's+n+ aç+klamaktad+r.

Erkeklerin şiddete maruz kalmalar+nda eşlerinin özelliklerinin yorday+c+l+ğ+na bak+ld+ğ+nda Çizelge 7.b’de eşlerinin özelliklerinden xxxx xxxx aras+nda duygusal şiddet olmas+n+n duygusal şiddete maruz kalmalar+n+ bağ+ms+z olarak yordad+ğ+ görülmektedir. Erkeklerin eşlerinin anne-babalar+ aras+nda duygusal şiddetin varl+ğ+ eşleri taraf+ndan duygusal şiddete maruz kalmalar+ndaki varyans+n %7,4’ünü aç+klamaktad+r.

Erkeklerin eşlerinin özelliklerinden alkol kullan+m s+kl+klar+ cinsel şiddete maruz kalmalar+n+ bağ+ms+z olarak yordamaktad+r ve erkeklerin eşlerinin alkol kullan+m s+kl+klar+ eşleri taraf+ndan cinsel şiddete maruz kalmalar+ndaki varyans+n %5,7’sini aç+klamaktad+r.

Erkeklerin eşlerinin özelliklerinden kad+n+n huy olarak kocas+na benzemesi, eşin keyif verici madde kullan+m s+kl+ğ+ ve evlilik sorunu nedeniyle profesyonel yard+m al+p almamas+ erkeklerin eşleri taraf+ndan fiziksel şiddete maruz kalmalar+n+ bağ+ms+z olarak yordamaktad+r. Bu üç değişkenin doğrusal bileşeni erkeklerin fiziksel şiddete maruz kalmalar+ndaki toplam varyans+n %11,1’ini aç+klamaktad+r.

Kad+nlar+n eşlerine duygusal şiddet uygulamalar+nda eşlerinin özelliklerinin yorday+c+l+ğ+na bak+ld+ğ+nda (Çizelge 7.a) erkeklerin eşle iletişim sorunlar+, anne-babalar+ aras+nda duygusal şiddetin varl+ğ+, alkol kullan+m s+kl+klar+, benlik sayg+lar+ ve anne-babalar+ aras+nda cinsel şiddetin varl+ğ+ kad+nlar+n eşlerine duygusal şiddet uygulamalar+n+ bağ+ms+z olarak yordamaktad+r. Bu beş değişkenin doğrusal bileşeni kad+nlar+n eşlerine duygusal şiddet uygulamalar+ndaki toplam varyans+n %26,6’s+n+ aç+klamaktad+r.

Erkeklerin evlilik süreleri ile keyif verici madde kullan+m s+kl+klar+ kad+nlar+n eşlerine cinsel şiddet uygulamalar+n+ bağ+ms+z olarak yordamaktad+r. Bu iki değişkenin doğrusal bileşeni kad+nlar+n eşlerine cinsel şiddet uygulamalar+ndaki toplam varyans+n %14,4’ünü aç+klamaktad+r.

Kad+nlar+n eşlerine fiziksel şiddet uygulamalar+ erkeklerin anne-babalar+ aras+nda duygusal şiddetin varl+ğ+ ve alkol kullan+m s+kl+ğ+ndan bağ+ms+z olarak yordamaktad+r. Bu iki değişkenin doğrusal bileşeni kad+nlar+n eşlerine fiziksel şiddet uygulamalar+ndaki toplam varyans+n %8,5’ini aç+klamaktad+r.

Erkeklerin eşlerine duygusal şiddet uygulamalar+na eşlerinin hangi özelliklerinin etki ettiğine bakt+ğ+m+zda (Çizelge 7.b) erkeklerin eşle iletişim sorunlar+, alkol kullan+m s+kl+ğ+ ve anne babalar+ aras+nda duygusal şiddetin olmas+ kad+nlar+n eşlerine duygusal şiddet uygulamalar+na bağ+ms+z olarak yordamaktad+r. Bu üç değişkenin doğrusal bileşeni erkeklerin eşlerine duygusal şiddet uygulamalar+ndaki toplam varyans+n %21,3’ünü aç+klamaktad+r.

Kad+nlar+n alkol kullan+m s+kl+klar+, eşle iletişim sorunlar+, evlilik sorunu nedeniyle profesyonel yard+m al+p almamalar+ erkeklerin eşlerine cinsel şiddet uygulamalar+n+ bağ+ms+z olarak yordamaktad+r. Bu dört değişkenin doğrusal bileşeni erkeklerin eşlerine cinsel şiddet uygulamalar+ndaki toplam varyans+n %33,2’sini aç+klamaktad+r.

Kad+nlar+n eşle iletişim sorunlar+ erkeklerin eşlerine fiziksel şiddet uygulamalar+n+ bağ+ms+z olarak yordamaktad+r ve fiziksel şiddet uygulama bağ+ms+z değişkenindeki değişimin %19,6’s+n+ aç+klayabilmektedir.

ÇİZELGE 7.a. Kad+nlar+n Şiddete Maruz Kalmalar+ ve Şiddet Uygulamalar+nda Eşlerinin Yorday+c+lar+ Özellikleri.

	R2	Beta	t	p =
I. Kadınların duygusal şiddete maruz kalmalarına eşlerinin özelliklerinin etkisi
1) Eşle iletişim sorunlar+	0,160	0,399	5,493	0,000
2) Eğitim süresi	0,233	-0,273	-3,903	0,000
3) Alkol kullan+m s+kl+ğ+	0,270	0,193	2,787	0,006
4) Xxxx-xxxx xxxx+nda xxxxxxxx xxxxxxxx varl+ğ+	0,304	0,196	2,760	0,006
5) Alg+lanan gelir düzeyi	0,322	-0,146	-2,078	0,039
II. Kadınların cinsel şiddete maruz kalmalarına eşlerinin özelliklerinin etkisi
1) Xxxx-xxxx xxxx+nda xxxxxxxx xxxxxxxx varl+ğ+	0,127	0,356	4,832	0,000
2) Evlilik say+s+	0,177	0,233	3,144	0,002
3) Alkol kullan+m s+kl+ğ+	0,200	0,150	2,095	0,038
III. Kadınların fiziksel şiddete maruz kalmalarına eşlerinin özelliklerinin etkisi
1) Eşle iletişim sorunlar+	0,105	0,325	4,464	0,000
2) Alkol kullan+m s+kl+ğ+	0,162	0,240	3,369	0,001
3) Alg+lanan gelir düzeyi	0,209	-0,216	-3,131	0,002
4) Evlilik sorunu nedeniyle profesyonel yard+m	0,246	0,195	2,854	0,005
5) Keyif verici madde kullan+m s+kl+ğ+	0,266	0,152	2,155	0,033
IV. Kadınların duygusal şiddet uygulamalarına eşlerinin özelliklerinin etkisi
1) Eşle iletişim sorunlar+	0,195	0,441	6,203	0,000
2) Eğitim süresi	0,251	-0,238	-3,443	0,001
3) Alg+lanan gelir düzeyi	0,279	-0,177	-2,455	0,015
4) Xxxx-xxxx xxxx+nda xxxxxxxx xxxxxxxx varl+ğ+	0,298	0,149	2,088	0,038
V. Kadınların cinsel şiddet uygulamalarına eşlerinin özelliklerinin etkisi
1) Evlilik süresi	0,093	0,306	4,160	0,000
2) Keyif verici madde kullan+m s+kl+ğ+	0,144	0,225	3,148	0,002
VI. Kadınların fiziksel şiddet uygulamalarına eşlerinin özelliklerinin etkisi
1) Xxxx-xxxx xxxx+nda duygusal şiddetin varl+ğ+	0,048	0,220	2,932	0,004
2) Alkol kullan+m s+kl+ğ+	0,085	0,191	2,578	0,011

ÇİZELGE 7.b. Erkeklerin Şiddete Maruz Kalmalar+ ve Şiddet Uygulamalar+nda Eşlerinin Yorday+c+lar+ Özellikleri

	R2	Beta	t	p =
I. Erkeklerin duygusal şiddete maruz kalmalarına eşlerinin özelliklerinin etkisi
1) Xxxx-xxxx xxxx+nda xxxxxxxx xxxxxxxx varl+ğ+	0,074	0,272	2,987	0,003
II. Erkeklerin cinsel şiddete maruz kalmalarına eşlerinin özelliklerinin etkisi
1) Eşin alkol kullan+m s+kl+ğ+	0,057	0,238	3,238	0,001
III. Erkeklerin fiziksel şiddete maruz kalmalarına eşlerinin özelliklerinin etkisi
1) Xxxx xxx olarak benzemesi	0,061	-0,247	-3,359	0,001
2) Eşin keyif verici madde kullan+m s+kl+ğ+	0,084	0,162	2,235	0,027
3) Evlilik sorunu nedeniyle profesyonel yard+m	0,111	0,171	2,162	0,032
IV. Erkeklerin duygusal şiddet uygulamalarına eşlerinin özelliklerinin etkisi
1) Eşle iletişim sorunlar+	0,213	0,461	5,406	0,000
2) Eşin alkol kullan+m s+kl+ğ+	0,054	0,237	2,806	0,006
3) Xxxx-xxxx xxxx+nda duygusal şiddetin varl+ğ+	0,047	0,224	2,693	0,008
V. Erkeklerin cinsel şiddet uygulamalarına eşlerinin özelliklerinin etkisi
1) Eşin alkol kullan+m s+kl+ğ+	0,198	0,445	5,310	0,000
2) Eşle iletişim sorunlar+	0,262	0,257	3,118	0,002
3) Evlilik sorunu nedeniyle profesyonel yard+m	0,304	0,209	2,589	0,011
4) Eşin keyif verici madde kullan+m s+kl+ğ+	0,332	0,177	2,182	0,031
VI. Erkeklerin fiziksel şiddet uygulamalarına eşlerinin özelliklerinin etkisi
1) Eşle iletişim sorunlar+	0,196	0,443	6,380	0,000

4. İNTİHAR DAVRANIŞI İLE ŞİDDETE MARUZ KALMA VE ŞİDDET UYGULAMAYLA İLİŞKİSİ

Anketin 9. bölümünde yer alan intihar eğilimi sorular+ cevaplar+ndan iki puan endeksi hesaplanm+şt+r. “Hayat+n+zda hiç kendinizi öldürmeyi düşündünüz mü?” ve “Son 12 ay içersinde kendiniz öldürmeyi düşündünüz mü?” sorular+ ile intihar düşüncesi birleşik puan+; “Hayat+n+zda hiç kendinizi öldürme girişiminde bulundunuz mu?” ve “Son 12 ay içersinde kendiniz öldürme girişiminde bulundunuz mu?” sorular+ ile de intihar girişim birleşik puan+ hesaplanm+şt+r. Bu puanlarla intihar etmeyi düşünen ve/veya intihar girişiminde bulunanlar+n eşleri taraf+ndan şiddete maruz kalma yaşant+lar+yla belirleyicilik aç+s+ndan ilişki olup olmad+ğ+na bağ+ms+z gruplar için T-testi analiziyle bak+lm+şt+r. Analiz kad+nlar ve erkekler için ayr+ ayr+ yap+lm+şt+r.

Buna göre, erkek kat+l+mc+lar+n intihar etmeyi düşünme ve düşünmeme ile eşleri taraf+ndan duygusal, cinsel veya fiziksel şiddete uğrama aras+nda anlaml+ fark olmad+ğ+ görülmektedir. Ayn+ şekilde erkek kat+l+mc+lar+n intihar etme girişiminde bulunup bulunmama ile eşi taraf+ndan duygusal, cinsel veya fiziksel şiddete uğrama aras+nda anlaml+ fark olmad+ğ+ görülmektedir.

Kad+n kat+l+mc+lar aç+s+ndan ise eşi taraf+ndan duygusal şiddete maruz kalan kad+nlardan intihar düşüncesi olan ve olmayanlar aras+nda anlaml+ fark bulunmuştur. t(170) =

-3,065; p<0,003. Yine eşi taraf+ndan cinsel şiddete maruz kalan kad+nlardan intihar düşüncesi olan ve olmayanlar aras+nda t(170) = -3,576; p<0,000 ve eşi taraf+ndan fiziksel şiddete maruz kalan kad+nlar kad+nlardan intihar düşüncesi olan ve olmayanlar aras+nda t(170) = -2,008; p<0,046 anlaml+ fark bulunmuştur. Şiddete uğrad+klar+n+ bildiren kad+n kat+l+mc+lar aras+nda eşi taraf+ndan duygusal şiddete maruz kalanlardan intihar girişiminde bulunan ve bulunmayanlar aras+nda anlaml+ fark bulunmuştur. t(174) = -1,948; p<0,053. Ayn+ şekilde eşi taraf+ndan cinsel şiddete maruz kalan kad+nlardan intihar girişimi olan ve olmayanlar aras+nda t(174) = -2,537; p<0,012 ve eşi taraf+ndan fiziksel şiddete maruz kalan kad+nlardan intihar girişimi olan ve olmayanlar aras+nda t(174) = -3,337; p<0,001 anlaml+ fark bulunmuştur.

5. RUHSAL DURUMUN ŞİDDETE MARUZ KALMA VE ŞİDDET UYGULAMAYLA İLİŞKİSİ

Kat+l+mc+lar+n ruhsal durumlar+ anketin son bölümünde K+sa Semptom Envanteri ile ölçülmektedir. Buradan elde edilen puan endeksi hesapland+ktan sonra kat+l+mc+lar+n cinsiyetine göre şiddete maruz kalmalar+ veya şiddet uygulamlar+yla ilişkisi incelenmiştir. Çizelge 8’de görüldüğü gibi kad+nlarda maruz kal+nan duygusal, cinsel ve fiziksel şiddet ile ruhsal durum aras+nda anlaml+ düzeyde (p<0,01) ilişki olduğu saptanm+şt+r. Erkeklerde ise duygusal şiddete maruz kalma ile duygusal, cinsel ve fiziksel şiddet uygulamalar+ ruhsal durumlar+yla anlaml+ düzeyde (p<0,01) ilişkilidir. Ayr+ca erkeklerin anne-babalar+ aras+nda duygusal şiddet olmas+ da ruhsal durumla (p<0,01) ilişkili bulunmuştur.

ÇİZELGE 8. Cinsiyete Göre Şiddet Türlerinin Ruhsal Durumla İlişkisi.

Cinsiyet	Şiddet Türleri	Kısa Semptom Envanteri
K A D I N	Maruz kal+nan duygusal şiddet	0,379**
	Maruz kal+nan cinsel şiddet	0,220**
	Maruz kal+nan fiziksel şiddet	0,277**
	Uygulanan duygusal şiddet	0,358**
	Uygulanan cinsel şiddet	0,075
	Uygulanan fiziksel şiddet	0,142
E R K E K	Maruz kal+nan duygusal şiddet	0,280**
	Maruz kal+nan cinsel şiddet	0,132
	Maruz kal+nan fiziksel şiddet	0,106
	Uygulanan duygusal şiddet	0,317**
	Uygulanan cinsel şiddet	0,231**
	Uygulanan fiziksel şiddet	0,346**

**Korealsyon 0,01 düzeyinde anlaml+d+r (2-yönlü).

*Korelasyon 0,05 düzeyinde anlaml+d+r (2-yönlü).

IV. TARTIŞMA

Her aile kuram+n+n temelindeki varsay+mlar toplumun değer yarg+lar+na dayanmaktad+r. Kuramlarda evrensel gibi duran bu varsay+mlar toplumlar+n ruh sağl+ğ+ ölçütlerini belirleyen normlar gibi kültüre özgüdür (Okman Fişek, 1996). Sadece bir ülkenin ortak kültürü bağlam+nda değil ayn+ ülke içinde sosyoekonomik veya demografik etkenlerle bile alt kültürlerde farkl+laşmaktad+r.

Xxxxxxxx (1974)’e göre aile, kişileraras+ karş+l+kl+ davran+ş örüntülerinin zaman içinde oluşturduğu bir sistemdir. Kuramc+ya göre ailenin ilişki örüntüleri belli s+n+rlar içinde gelişir. Biri ailenin kendine özgü uyum ve uyumsuzluk halini oluşturan alt sistemken diğeri kültürel olarak var olup aile örgütlenmesini düzenleyen alt sistemdir. İkinci alt sisteme göre xxxx-xxxx ile çocuklar+ ay+rt eden bir hiyerarşi ile kar+-koca aras+nda “işlevsel karş+l+kl+ bağ+ml+l+k” olmas+ iki önemli kurald+r (Xxxxxxxx, 1974; aktaran Okman Fişek, 1996). Fakat aile içinde kad+n ve erkeğin konumunu tan+mlayan rol ayr+m+ varsa işlevsel bir karş+l+l+ktan söz edilemez (Kağ+tç+baş+, 1989).

Kimlik ve benlik yap+lar+n+n temeli ailede at+lmaktad+r ve bu yap+lar+n gelişimleri aile içi ilişkilere bağl+d+r (Güvenç, 1998). Aile içi ilişkileri düzenleyen kurallar ise toplumsal yap+dan gelmektedir. Bu kurallar toplumun kültürel, estetik, dini ve ahlaki değerlerinden etkilenerek oluşan yaz+s+z ama kuşaklar aras+ geçirgenliği ve yapt+r+m gücü olan kurallard+r. Yaşa uygun cinsiyet rol tan+mlar+ yap+lmakta, xxxx-xxxx ve çocuk aras+ndaki görev ve sorumluluklar belirlenmektedir. Örneğin geleneksel yap+daki ailelerde, 14-15 yaşlar+ndaki çocuklar+n ailenin uygun gördüğü kişiyle evlenmesi kural olarak konur ve bireyin kabul etmesi için zorlan+rken; modern yap+l+ ailelerde küçük yaşta evlilik uygun karş+lanmaz.

Ailelerde görev, sorumluluk, rol anlay+ş+ veya ilişkilerdeki kurallar sağl+k değerlerine, toplumsal kültürel düzeye, sosyoekonomik düzeye, yaşa göre değiştiğini görmekteyiz. Ailedeki hiyerarşik yap+n+n belirleyicilerinden biri de toplumsal cinsiyet anlay+ş+d+r. Örneğin ataerkil kültürel değerleri benimseyen ailelerde erkeklerin olduğu kadar kad+nlar+n da evi erkeğin yönettiği, çocuk bak+m+ yemek temizlik gibi ev işlerinin kad+n+n görevi olarak kabul edildiği kurallar hakimdir. Bu nedenle ailede çat+şmalar+ formüle ederken ve dolay+s+yla sapmalar+ (aile içi şiddet gibi) belirlemeye çal+ş+l+rken kültürel köken, sosyoekonomik düzey, toplumsal cinsiyet gibi etmenler dikkate al+nmal+d+r.

Aile içinde eşler aras+ şiddeti etkileyebilecek parametreler cinsiyete; aile içi şiddet türlerine ve şiddetin faili ya da mağduru olmaya göre ayr+ ayr+ incelenmiş, birbirlerine etkilerinin olup olmad+ğ+ araşt+r+lm+şt+r. Amaç, çal+ş+lan örneklem temelinde eşler aras+nda şiddeti betimleyici objektif sonuçlara ulaşmak olduğundan bu veri toplama ve analiz yoluyla cinsiyete bağl+ ayr+mc+l+ktan kaç+nmakt+r. Aile içi şiddet alanyaz+n+nda görüldüğü gibi eşlerin birbirlerine tokat, tekme, yumruk atma, tartaklama, saç+n+ çekme, yaralama amac+yla çeşitli eşyalarla üzerine yürüme gibi eylemlerle fiziksel zarar vermesi; azarlama, küçük düşürme, küfür etme, tehdit etme, sosyal çevreyle iletişimi k+s+tlama, ekonomik serbestliği k+s+tlama gibi eylemlerle duygusal anlamda istismar etmesi; eşini, isteği d+ş+nda cinsel ilişkiye zorlama, cinsel ilişki s+ras+nda istemediği muamelelerde bulunma veya cinsel anlamda eşi aşağ+lama gibi eylemlerle cinsel anlamda istismar etmesi söz konusu olabilmektedir.

1. YAYGINLIK

Cinsiyetlere göre yukar+da bahsedilen şiddet türlerinin yayg+nl+klar+na bakt+ğ+m+zda maruz kal+nan şiddet aç+s+ndan kad+nlar+n daha yüksek yüzdelerle şiddeti sorgulayan ifadelere kat+ld+klar+ görülmektedir. Ayn+ şekilde uygulanan şiddet aç+s+ndan da erkeklerin kad+nlardan daha yüksek yüzdelerle ifadelere kat+ld+klar+ görülmektedir. Bunlar+ inceleyecek olursak hem kad+nlar hem erkekler eşleri taraf+ndan en fazla duygusal şiddete maruz kald+klar+n+ bildirmişlerdir. Tabi bu çal+ş+lan örneklemin özelliğiyle aç+klanabilir. Fakat yine de görülmektedir ki normal popülasyon içinde evliliği sürdürmekte olan çiftler aras+nda duygusal şiddetin yan+ s+ra az+msanmayacak ölçüde cinsel ve fiziksel şiddet de yaşanmaktad+r.

Duygusal şiddete maruz kalma aç+s+ndan azarlama, küçük düşürücü şeyler söyleme, sosyal bask+lama her iki cinsiyet için de öne ç+kan eylemlerdir. Her iki cinsiyetten eş de birbirlerini, bu tip davran+şlarla duygusal aç+dan şiddete maruz b+rakmaktad+rlar. Farkl+ olarak erkek eşler daha fazla küfür kullanmak suretiyle eşlerine duygusal aç+dan olumsuz deneyimler yaşatmaktad+r. Duygusal şiddet uygulama aç+s+ndan erkekler birçok eyleme kad+nlardan daha fazla olumlu yan+t vermişlerdir. Her iki cinsiyet için de yüksek yüzdelerle görülen eşi başkalar+n+n önünde azarlama ve küçük düşürme k+yasland+ğ+nda erkekler taraf+ndan daha çok bildirilmiştir. Yani sözlü çat+şman+n, şiddet görülen ailelerde karş+l+kl+ olduğu söylenebilir. Anketin 3. ve 4. bölümlerinde duygusal şiddet bölümündeki 5, 6, 7 ve 8. sorularla değerlendirilen sosyal izolasyonda ise eşler aras+nda nispeten yak+n sonuçlara ulaş+lm+şt+r. Eşler birbirlerinin arkadaşlar+yla görüşmesini istememektedirler. Daha düşük yüzdelerle de

aileleriyle görüşmelerini istememektedirler. Bu durum at+f süreçlerinden d+şsal at+flar+n (olas+ ev içi problemleri aile d+ş+ndaki kişilere atfetme) aç+klay+c+ olduğunu düşündürmektedir.

Duygusal şiddet yayg+nl+ğ+ aç+s+ndan uygulanan ve maruz kal+nan şiddet bildirimleri cinsiyetlere göre karş+laşt+r+ld+ğ+nda tutarl+l+k olduğu görülmektedir. Örneğin kad+nlar en çok eşleri taraf+ndan başkalar+ önünde azarland+klar+n+ bildirirken erkekler de en çok eşlerini başkalar+n+n önünde azarlad+klar+n+ bildirmişlerdir. Bu durum duygusal şiddet uygulad+klar+n+ ve duygusal şiddete maruz kald+klar+n+ bildiren hem kad+n hem erkek kat+l+mc+lar+n sorular+ aç+kl+kla yan+tlad+klar+n+ göstermektedir.

Eşler aras+nda cinsel şiddetin yayg+nl+ğ+na bak+ld+ğ+nda kad+nlar+n en fazla eşleri taraf+ndan cinsel ilişkiye zorlanma ve kendi r+zalar+ olmadan cinsel ilişki başlatma eylemleriyle cinsel şiddete maruz kald+klar+n+ bildirirken, erkekler de en fazla bu eylemlerle eşlerine cinsel şiddet uygulad+klar+n+ bildirmişlerdir. %20’nin üzerinde rakamlarla yayg+nl+ğ+ olan bu eylemler toplumda evliliğini sürdürüp bu yaşant+lar+n+ adliye, emniyet veya hastaneye yans+tmadan kabullendikleri anlaş+lmaktad+r. Burada toplumun tutucu yap+s+yla birlikte cinsel münasebetlerin aile içinde mahrem; toplum içinde tabu olmas+, kar+-koca ilişkisinde kad+n+n cinselliğinin varl+ğ+ olmay+ş+n+n etkilerinin yüzdelere yans+d+ğ+n+ görmekteyiz. Duygusal şiddette olduğu gibi cinsel şiddetle ilgili bildirimlerde de şiddet uygulad+ğ+n+ veya cinsel şiddete maruz kald+ğ+n+ bildiren kad+n ve erkek kat+l+mc+lar aras+nda tutarl+l+k gözlenmektedir. Örneğin eşini istemediği şekilde cinsel ilişkiye zorlama suretiyle cinsel şiddet uygulad+ğ+n+ bildiren erkek kat+l+mc+lar+n oran+ %9,0 iken eşi taraf+ndan istemediği şekilde cinsel ilişkiye zorlanma suretiyle cinsel şiddete maruz kald+ğ+n+ bildiren kad+n kat+l+mc+lar+n oran+ %10,2 olarak karş+m+za ç+kmaktad+r.

Eşler aras+ fiziksel şiddetin yayg+nl+ğ+nda ise örneklem grubundaki kad+nlar+n

%36,7’si eşi taraf+ndan çeşitli şekillerde şiddete maruz kald+ğ+n+ bildirmişlerdir. Fiziksel şiddete maruz kald+ğ+n+ bildiren kat+l+mc+lar+n eşlerinin de fiziksel şiddet uygulad+klar+n+ bildirdiğini görüyoruz. Erkeklerin %33,9’unun çeşitli şekillerde eşlerine fiziksel şiddet uygulad+klar+ görülmektedir. Olumlu cevap verilen eylemlere bak+ld+ğ+nda tokat atma, eşya f+rlatma, tartaklama, saç çekme gibi alanyaz+nda ağ+r (severe) fiziksel yaralanmalara yol açmayan eylemler olarak s+n+fland+ğ+n+ görüyoruz. Fiziksel şiddetin boyutlar+ aile bütünlüğünü sürdürme veya adli-güvenlik-sağl+k birimlerine başvurmay+ belirlemektedir.

2. EŞLER ARASI ŞİDDETİN İLİŞKİLİ OLDUĞU ETMENLER

Eşler aras+nda şiddete maruz kalman+n veya şiddet uygulaman+n ilişkili olduğu etmenlere bakt+ğ+m+zda çok çeşitli dinamiklerle karş+laşmaktay+z. Çal+ş+lan örneklem üzerinde eşler aras+ şiddetin hangi etmenlerle ilişkili olduğu araşt+r+lm+şt+r. Yap+lan korelasyon analizinde şiddet türlerinden herhangi birine maruz kalma veya bunlar+ uygulama bağ+ml+ değişkenleri ankette bulunan demografik özellikler, kişinin kendinin ve eşinin davran+m özellikleri, kök ailede anne-baba aras+nda şiddetin varl+ğ+, eşle iletişim, anne-babaya benzerlik, benlik sayg+s+ ve ruhsal durum bağ+ms+z değişkenlerinden hangilerinin ilişkili olduğu çal+ş+lm+şt+r.

Anketler çift olarak dağ+t+l+p, zarflar+n üzerlerindeki numaralara göre yine çift olarak topland+klar+ için eşlerin cevaplar+n+ karş+laşt+rma imkan+ olmuştur. Çal+şmaya başlarken eşler aras+ şiddetin etiyolojisinde çeşitli dinamiklerin, çeşitli kombinasyonlarla şiddeti ortaya ç+kard+ğ+n+ tart+şm+şt+k. Şiddeti de iki insan aras+nda yaşanan bir olay olarak görüp, objektif olarak belirleyicilerini saptayabilmek ad+na hem kat+l+mc+n+n kendi özellikleri hem eşinin özelliklerine bak+lm+şt+r. Örneğin eşlerin hangi özelliklerinin kad+n+n şiddet uygulamas+nda ya da kad+n+n hangi özelliklerinin erkeğin şiddet uygulamas+nda etkili olduğu çal+ş+lm+şt+r.

Sosyodemografik özellikler: Xxxxxxx kendisiyle ilgili olup şiddetin belirleyicileri aras+nda görülen bir değişken eğitim süresidir. Düşük eğitim düzeyinin alanyaz+nda eşler aras+ şiddet için risk faktörü olarak gösterildiğini görmekteyiz. Örneğin M+s+r’daki bir araşt+rmada, çal+şmaya kat+lan kad+nlar+n %34’ü eşi taraf+ndan şiddete maruz kald+ğ+n+ bildirirken bunlar+n

%68’inin ortaokuldan daha düşük bir eğitim seviyesine sahip olduğu gösterilmiştir (Xxxx- Xxxxxx ve ark., 2006). Çal+şmam+za kat+lan kad+nlar aras+nda ise duygusal şiddete maruz kalanlar+n %85,6’s+ ortaokul ve üzeri seviyede eğitim durumuna sahiptir. Duygusal şiddet uygulayan erkeklerin ise %96,6’s+ ortaokul ve üzeri seviyede eğitim durumuna sahiptir. Bu çal+şman+n bulgular+na göre erkek eşlerin eğitim süreleri kad+nlar+n duygusal ve fiziksel şiddete maruz kalmalar+nda belirleyicidir. Fakat değişkenler aras+ ilişki negatif yönlü olarak bulunmuştur. Bu da erkeğin eğitim süresinin artmas+n+n eşine şiddet uygulama davran+ş+n+n azaltt+ğ+n+ önerir. Alanyaz+nda da düşük eğitim kad+na yönelik aile içi şiddette risk faktörü olarak bulunmuştur (MacMillian ve Gartner, 1999; Balc+ ve Ayranc+, 2005).

Ayr+ca eğitim süresi gibi alg+lanan gelir düzeyi, kad+n+n şiddete maruz kalmas+yla negatif yönlü ilişkili bir başka etmen olarak bulunmuştur. Kad+n+n eğitim süresi artt+kça

duygusal veya fiziksel şiddete maruz kalma durumu azalmaktad+r. Gelir düzeyinin artmas+yla da kad+n+n duygusal veya fiziksel şiddete maruz kalmas+ azalmaktad+r. Bu ilişkiler tersi yönde de olabilir. Yani gelir seviyesinin azalmas+yla veya kad+n+n eğitim seviyesinin azalmas+yla duygusal veya fiziksel şiddete maruz kalmas+ art+yor olabilir. Gelir seviyesi ve eğitim süresi ailenin sosyoekonomik düzeyini gösteren parametrelerdir. Bu durumda çal+şma bulgular+ doğrultusunda kad+n aç+s+ndan şiddetin yaşanma olas+l+ğ+n+n sosyoekonomik düzey ile ilişkili olduğu sonucuna ulaşabiliriz. Ayr+ca, kad+nlar+n alg+lad+klar+ gelir düzeyinin eşlerine duygusal şiddet uygulamalar+na etki ettiği de bulunmuştur. Negatif yönlü bu ilişki, kad+nlar+n gelir düzeylerini düşük alg+lamalar+ halinde eşlerine daha çok duygusal şiddet uygulad+klar+n+ önermektedir.

Her ne kadar aile içi şiddet yaşanma olas+l+ğ+n+n sosyoekonomik gruplar aras+nda fark göstermediğini savunan yazarlar olsa da (Balc+ ve Ayranc+, 2005) ekonomik iyilik alg+s+n+n aile içi stres ve aile içi şiddet eğilimi ile ilişkili olduğu bilinmektedir (Fox ve Xxxxxxx, 1998). Çal+şmam+zda da erkeğin gelir düzeyini alg+lay+ş+ eşinin duygusal ve fiziksel şiddete maruz kalmas+yla ilişkili bulunmuştur. Bu ilişkinin negatif yönlü olmas+ bize erkeklerin gelirlerini düşük alg+lamas+ halinde eşlerine yönelik şiddet eğilimlerinin daha fazla olduğunu önermektedir.

Bir başka demografik değişken grubu kat+l+mc+lar+n evlilikleriyle ilgili özelliklerinden oluşmaktad+r. Bunlar aras+ndan yaş, evlilik say+s+, evlilik süresi ve çocuk say+s+ eşler aras+ şiddetin belirleyicileri olarak karş+m+za ç+kmaktad+r. Kad+n aç+ndan yaş ve evlilik süresi değişkenlerinin eşi taraf+ndan cinsel şiddete maruz kalmas+nda belirleyici olduğu bulunmuştur. Pozitif yönlü bu ilişki ilgi çekicidir, çünkü adli ve emniyet kay+tlara göre yap+lan çal+şmalarda cinsel şiddet yaşant+lar+n+n nispeten erken yaştaki evliliklerde, henüz çocuk sahibi olmam+ş çiftlerde olduğu ileri sürülmektedir (Faramarzi ve ark., 2005). Fakat cinsel şiddeti sadece artm+ş libido ve fiziksel gücün fazla olmas+n+n yol açt+ğ+ bir şiddet türü olarak almamak gerekir. Cezaland+rma ve hakaret amac+yla da cinsel şiddet gerçekleştirilmektedir (Xxxxx ve Xxxxxxxxx, 2002). Ayn+ zamanda kad+n+n, evliliğin ilerleyen y+llar+nda ve hormonal aktivasyonu azald+kça cinselliği “eşe karş+ kad+nl+k görevi” olarak addetmesi halinde de kendisini şiddete maruz kalm+ş olarak hissedecektir.

Evlilikle ilgili bir başka şiddeti belirleyici değişken, çocuk say+s+d+r. Bu çal+şman+n bulgular+na göre çocuk say+s+ artt+kça kad+nlar+n duygusal şiddete maruz kalmalar+ da

artmaktad+r. Çocuk say+s+ndaki artma ayn+ zamanda daha fazla sorumluluk ifade ettiği gibi çocuklar+n ihtiyaçlar+ nedeniyle ekonomik daralmay+ da berberinde getirmektedir. Çocuklar+n yetiştirilmesinde eşlerin yüklendikleri sorumluluklar ve fikir ayr+l+klar+ da aile içinde stresi artt+ran sebepler olabilmektedir. Tüm bunlar eşler aras+nda uygun şekilde tolere edilmezse duygusal şiddete dönüşebilmektedir. Nitekim eşle iletişim sorunlar+ da kad+n+n duygusal şiddete maruz kalmas+yla pozitif yönlü ilişkili bulunmuştur. Evlilik say+s+ her iki cinsiyetteki eş için de cinsel şiddete maruz kalmayla pozitif ilişkili bulunmuştur. Evlilik say+s+ artt+kça (ikinci, üçüncü evlilik gibi) eşler aras+nda cinsel şiddetin yaşanma olas+l+ğ+ da artmaktad+r.

Evlilikle ilgili sorunlar nedeniyle profesyonel yard+m alan kat+l+mc+lar+n oran+

%6,2’dir. Literatürde evlilik dan+şmanl+ğ+yla şiddet aras+ndaki ilişkinin çal+ş+lmad+ğ+, sadece bat+l+ alanyaz+nda hukuki düzenlemeler nedeniyle şiddet sonras+ mahkeme kanal+yla uygulanan terapötik müdahalelerin etkililiğinin değerlendirildiği görülmektedir. Çal+şmam+zda çiftlerin kendi istekleriyle aile içi sorunlar nedeniyle profesyonel yard+ma başvurmuş olmas+ şiddetin ortaya ç+kmas+nda belirleyici olarak karş+m+za ç+kmaktad+r. Örneğin kad+nlar+n duygusal şiddete maruz kalmalar+n+n anlaml+ düzeyde ilişkili olduğu etmenlere bakt+ğ+m+zda kad+n+n evlilikle ilgili sorunlar nedeniyle profesyonel (psikolog, psikiyatrist gibi) yard+m alm+ş olmas+yla pozitif yönlü olan ilişkisi zaten eşler aras+nda somut bir sorunun varl+ğ+na işaret etmektedir. Ayn+ ilişki kad+nlar+n eşleri taraf+ndan fiziksel şiddete maruz kalmalar+yla da gözlenmektedir. Çiftleri yard+m aray+ş+na sürükleyen de büyük olas+l+kla zaten eşler aras+ duygusal ve fiziksel şiddetin varl+ğ+d+r. Kad+n+n cinsel şiddete maruz kalmas+yla ilişkisine bak+ld+ğ+nda evlilik sorunlar+yla ilgili profesyonel yard+m alman+n negatif yönlü anlaml+ ilişkisi olduğu görülmektedir. Profesyonel yard+ma ihtiyaç duymama aile içinde sorunlar+n baş edilebilecek düzeyde yaşand+ğ+n+, zaten cinsel şiddet gibi ciddi problemlerin olmad+ğ+n+ önerir.

Evlilik sorunlar+ nedeniyle psikolojik olarak profesyonel yard+m alm+ş olma kad+nlar+n eşlerine duygusal şiddet uygulamalar+yla da ilişkili bulunmuştur. Öyle ki kad+n+n duygusal şiddet kullanma eğilimi olmas+ kad+n+n eşiyle sorunlar yaşamas+na sebep olabileceği gibi eşler aras+ problemler nedeniyle duygusal şiddet eğilimi gösteriyor olabilir. Her iki önerme durumunda da profesyonel yard+ma başvurmuş olmayla aralar+ndaki doğru orant+ akla uygun gözükmektedir. Ayn+ ilişkiyi erkeklerin eşlerine duygusal ve cinsel şiddet uygulamalar+yla ilişkili olarak da görmekteyiz.

Erkeğin profesyonel yard+m alma, bir anlamda eşiyle ilişkisinde sorun alg+lay+p çözüm arama girişimi kad+n+n fiziksel şiddete maruz kalmas+yla; kad+n+n evlilik sorunlar+na çözüm arama girişimi de erkeklerin duygusal ve fiziksel şiddete maruz kalmas+yla anlaml+ ilişki göstermektedir. Daha önce de değinildiği gibi öncül ve sonuç kesin olmamakla birlikte şiddetin varl+ğ+ da yard+m aray+ş+na yöneltmiş olabilir.

Davranım Özellikleri: Dürtüsellik ve ilişkili kişilik özelliklerini eşler aras+ şiddetle bağlant+l+ bulan görgül çal+şmalar var (Xxxxxxxxx ve Hastings, 1991). Alkol ve madde kötüye kullan+m+ ile kumar al+şkanl+ğ+ da dürtüsel kişilik özellikleriyle ilişkilendirilmektedir (Kalat, 2001). Çal+şmam+zda kat+l+mc+lar ve eşlerinin davran+m özelliklerine ilişkin bilgi al+nm+ş; bu özelliklerin eşler aras+nda şiddet uygulama ve şiddete maruz kalma aras+ndaki ilişkiye bak+lm+şt+r. Her ne kadar sadece erkek eşin alkol kullan+m+n+n eşe yönelik şiddeti belirlediğine karş+ ç+kan ve alkol kullan+m+n+n doğrudan eşe yönelik şiddetle sonuçland+r+lamayacağ+n+ söyleyen görgül çal+şmalar da olsa (Xxxxxxxx ve ark., 2006) genel olarak literatürde alkol kullan+m s+kl+ğ+n+n artmas+n+ eşler aras+ şiddet için risk faktörü olarak kabul gördüğü bilinmektedir (Xxxxxxxx ve Xxxxxxxx, 1986; Xxxxxx ve ark., 1995). Çal+şmam+z sonucunda erkek eşin alkol kullan+m+n+n, kad+nlar+n her türlü şiddete maruz kalmas+nda belirleyici olduğu bulunmuştur. Ayr+ca kad+n+n alkol kullan+m+ da eşinin cinsel şiddete maruz kalmas+nda belirleyici bir değişken olduğu bulunmuştur. Erkeklerin alkol kullan+m+n+n artmas+ da eşleri taraf+ndan duygusal ve fiziksel şiddete maruz kalmalar+n+ artt+rmaktad+r.

Kad+n+n alkol kullan+m+n+n da tüm şiddet türlerini uygulamayla anlaml+ düzeyde pozitif yönlü ilişkili olduğunu görmekteyiz. Tabi daha önce de değinildiği gibi alkol kullan+m+ şiddet uygulamaya sebep olabildiği gibi şiddete maruz kalman+n sonucu da olabilmektedir. Cevaplay+c+n+n davran+m özelliklerini yorday+c+ davran+şlardan madde kötüye kullan+m+ kad+nlarda cinsel şiddete maruz kalmayla; kavga, tart+şma gibi olaylara s+k kar+şma eğilimi fiziksel şiddete maruz kalmayla pozitif yönlü ilişkili bulunmuştur.

Kişinin davran+m özelliklerini veren diğer davran+şlar da çeşitli şekillerde şiddete maruz kalmayla belirleyicilik aç+s+ndan ilişkili bulunmuştur. Örneğin erkek eşlerin, davran+şlar üzerinde alkol benzeri etkileri olduğu daha önce tart+ş+lan keyif verici madde kullan+m+n+n kad+n+n fiziksel şiddete maruz kalmas+n+ belirlerken kad+n+n keyif verici madde kullan+m+n+n, kocan+n hem cinsel hem fiziksel şiddete maruz kalmas+n+ belirlediği

görülmektedir. Kumar oynama s+kl+ğ+ yani riskli davran+şlarda bulunabilme eğilimi erkeklerde artt+kça kad+n+n da fiziksel şiddete maruz kalma olas+l+ğ+n+ artt+rd+ğ+ görülmektedir. Tabi kumar oynama davran+ş+n+ ekonomik güçlüklerin takip etmesi, ailenin ve çevrenin tepkisi de erkeğin şiddet davran+ş+nda etkili olabilir. Erkek xxxx xxxx+şma, kavga veya dövüş olaylar+na kar+şma s+kl+ğ+ndaki art+ş da kad+n+n duygusal ve cinsel şiddete maruz kalmas+n+ artt+rmaktad+r. Fiziksel gücün kullan+ld+ğ+ tart+şma olaylar+na kat+lma; zaten bireyin genel olarak bir sald+rganl+k eğilimi olduğunu, öfke kontrolünü uygun şekilde yapamad+ğ+n+ önermektedir (Xxxxxxxxx ve ark., 1997; Xxxxxxx ve ark., 2003). Bu özellikteki kişilerin şiddet eğilimlerini, çat+şma yaşad+ğ+ anda eşlerine yöneltmeleri de olas+d+r. Yine erkeklerin davran+m özelliklerinden kavga, tart+şma gibi olaylara kar+şma s+kl+ğ+n+n artmas+ sadece şiddet uygulamas+n+ değil, eşi taraf+ndan duygusal şiddete maruz kalmas+n+; kumar oynama s+kl+ğ+n+n artmas+ fiziksel şiddete maruz kalmas+n+ da artt+rmaktad+r.

Şiddet uygulad+klar+n+ bildiren kad+n kat+l+mc+lar+n eşlerine şiddet uygulamalar+yla ilişkili etmenleri incelediğimizde kad+n+n alkol kullan+m+n+n şiddet uygulamayla pozitif yönlü ilişkili olduğu dikkati çekmektedir. Kad+n+n alkol kullan+m s+kl+ğ+ artt+kça eşinde hem duygusal hem cinsel hem de fiziksel şiddet göstermesi artmaktad+r. Kad+n+n keyif verici madde kullan+m+ da literatürle uyumlu olarak şiddet uygulamay+ etkileyen bir değişken olarak karş+m+za ç+kmaktad+r. Keyif verici madde kullan+m s+kl+ğ+n+n artmas+ kad+n+n de eşine cinsel veya fiziksel şiddet uygulama olas+l+ğ+n+ artt+rmaktad+r. Alkol kullan+m+n+n şiddet uygulamayla olan ilişkisinin cinsiyetten ve şiddet türlerinden bağ+ms+z olduğunu görüyoruz. Çünkü erkeklerin de şiddet uygulamalar+yla alkol kullan+m s+kl+klar+ aras+nda pozitif yönlü anlaml+ bir ilişki gözlenmiştir. Madde kötüye kullan+m+ da erkeklerin eşlerine duygusal ve cinsel şiddet uygulamas+yla ilişkili bir başka etmendir. Davran+m özelliklerinden kumar oynama s+kl+ğ+ erkeklerine eşlerine duygusal şiddet uygulamalar+yla pozitif yönlü ilişkili bulunmuştur. Kavgaya kar+şma s+kl+ğ+ kad+nlarda eşe duygusal şiddet uygulama; erkeklerde ise tüm şiddet türlerini uygulamayla orant+l+d+r.

İletişim: Xxxxxxxxx ve ark., (1997) yapt+klar+ bir çal+şmada, bireyleri şiddet uygulamaya iten motivasyonlar+ incelerken baz+ motivasyonlar+n her iki cinsiyette de ortak olduğu sonucuna ulaşm+şlar, bunlar; kontrol, öfke ifadesi ve zorlay+c+ iletişimdir. Eşler aras+ iletişim sorunlar+ söz konusu olduğunda, paylaş+m sorunlar+n+n ötesinde, kad+nlar eşlerinin baz+ rahats+z edici davran+şlar+ olduğunu, kendilerine karş+ daha s+kl+kla kaba kuvvete başvurulduğunu belirtmektedirler (Xxxxxxxx, 1995). Bu çal+şmada ulaş+lan sonuçlara göre de

eşle iletişim güçlükleri artt+kça kad+nlar hem daha fazla duygusal şiddete hem de daha fazla cinsel ve fiziksel şiddete maruz kalmaktad+rlar. Kad+n+n cinselliğiyle ilgili kendini kocas+na ifade edemeyişi ya da kocan+n empatik anlay+ş gösteremeyişi kad+nlar+n hem eşleriyle ilgili iletişimlerini sorunlu olarak alg+lamalar+na hem de cinsel şiddete maruz kalmalar+na yol açmaktad+r.

Erkeğin eşiyle yaşad+ğ+ iletişim sorunlar+n+n artmas+ halinde de eşi taraf+ndan duygusal ve fiziksel şiddete maruz kalmas+ artmaktad+r. Bu bulgular+n işaret ettiği önemli nokta erkeklerin de eşiyle iletişim güçlüklerinin fark+nda olmas+d+r. Eşle iletişim sorunlar+ eşler aras+nda şiddete maruz kalmay+ belirlediği gibi şiddet uygulaman+n da her iki cinsiyet için belirleyicileri aras+ndad+r. Örneğin kad+n+n eşiyle olan iletişiminde alg+lad+ğ+ sorunlar+n artmas+ kad+n+n eşine duygusal veya fiziksel şiddet içeren davran+şlar+n+ artt+rmaktad+r. Ayn+ şekilde erkeklerin de eşleriyle ilgili alg+lad+klar+ iletişim sorunlar+ndaki artma veya azalma erkeğin eşine duygusal veya fiziksel şiddet uygulamas+ndaki artma veya azalmay+ belirlemektedir. Eş özelliklerinin belirleyiciliği aç+s+ndan bak+ld+ğ+nda hem erkeklerin hem kad+nlar+n eşleriyle iletişim sorunlar+ alg+lamas+ yine hem erkek eşlerin hem de kad+n eşlerin duygusal ve fiziksel şiddete maruz kalmalar+n+ belirlemektedir.

Xxxx-xxxx arasında şiddetin varlığı: Kad+n+n kök ailesinde xxxx-xxxxx+ aras+nda şiddet olduğunu görmesi veya bilmesi kad+n+n evlilik hayat+nda da eşi taraf+ndan şiddete maruz kalmas+yla pozitif yönlü ilişkilidir. Öğrenme kuramlar+n+ ve sosyal değerlerin aile içindeki geçişini hat+rlayacak olursak kendilerini şiddet gören anneleriyle özdeşleştiren kad+nla eşin uygulad+ğ+ şiddeti evliliğin içinde kabullenilebilir görmektedir. Örneğin Xxxxxxxx ve Sugarman (1986) aile içi şiddetle ilgili çok say+da çal+şmay+ gözden geçirmiş ve bir kad+n+n aile içi şiddete maruz kalmas+n+n en çok çocukken ebeveynleri aras+ndaki şiddete tan+k olmas+yla ilişkili olduğu sonucuna ulaşm+şlar.

Cevaplay+c+n+n kök ailesinde xxxx xxxx xxxx+nda şiddetin olmas+ şiddet uygulaman+n da belirleyicisidir. Anlaml+l+k ilişkisini çeşitli kombinasyonlarla görmekteyiz.

Ebeveyn şiddetine tan+k ve/veya maruz olman+n eşler aras+ şiddetin yayg+nl+ğ+n+ belirlediğine değinmiştik (Xxxxxxx ve Xxxxxx, 1995). Bu çal+şmada da kök ailede anne-baba aras+ndaki şiddetin hem kad+n+n hem erkeğin şiddete maruz kalmas+nda çeşitli kombinasyonlarla belirleyici olduğunu görmekteyiz. Örneğin kad+n+n eşine duygusal şiddet

uygulamas+ xxxx xxxxx+ aras+ndaki tüm şiddet türleriyle ayr+ ayr+; fiziksel şiddet uygulamas+ anne babas+ aras+nda cinsel şiddetin varl+ğ+yla orant+l+ olduğu görülmüştür. Xxxx xxxx xxxx+nda cinsel şiddetin varl+ğ+yla ilgili sorular+ yan+tlamama eğilimi gözlenen erkek kat+l+mc+larda ise durum şöyle gözlenmektedir: Kad+nlarda olduğu gibi erkeklerin de kök ailelerinde xxxx xxxxxxx+ aras+nda şiddete tan+k olma şiddete maruz kalmayla pozitif ilişkili bulunmuştur. Erkeklerin kök ailelerinde xxxx-xxxx xxxx+nda duygusal ve fiziksel şiddetin varl+ğ+, eşlerine yönelik ayr+ ayr+ tüm şiddet türlerini uygulamas+nda belirleyicidir.

Ayr+ca eş özelliklerinin belirleyiciliğine bak+ld+ğ+nda erkek eşin ebeveynleri aras+nda duygusal ve fiziksel şiddetin olmas+ kad+n+n duygusal ve cinsel şiddete maruz kalmas+n+ belirlediği de bulgular aras+ndad+r. Yine eş özelliklerinin belirleyiciliğine bak+ld+ğ+nda kad+nlar+n, kök ailelerinde anne-babalar+ aras+nda hangi tür şiddete tan+k olurlarsa olsunlar, bu, kad+nlar+n eşlerinin duygusal şiddete maruz kalmas+n+ belirlediği görülmektedir. Burada ayn+ koşulun cinsiyete göre davran+şta bulunmay+ farkl+ şekillerde etkilediğini görüyoruz. Kad+nlardan farkl+ olarak erkeklerin anne babalar+ aras+nda şiddete tan+k olmalar+ eşlerini cinsel şiddete maruz b+rakmalar+na yol açmaktad+r. Sosyal öğrenme kuramlar+ çerçevesindeki tart+şmay+ hat+rlayacak olursak annesi, babas+ taraf+ndan aşağ+lanan, dövülen erkek çocuklar+n, yetişkinlikte de kendi kurduklar+ ailede de bu modeli taklit etme eğilimi artacakt+r (Xxxxxxx ve Xxxxxx, 1997).

Ebeveyne ve eşe algılanan benzerlik ve ilişkiler: Anketin bir başka bölümünde sorgulanan xxxx xxxxxxx ilişki ve benzerlik alg+s+ kad+nlar+n eşlerine duygusal şiddet uygulamalar+yla kendilerini annelerine benzer alg+lamalar+ ve anneleriyle ilişkileri aras+nda negatif yönlü etki olduğunu göstermektedir. Yani kad+n+n kendini annesine benzer alg+lamamas+ ve/veya anneyle ilişkisini olumsuz alg+lamas+ eşine duygusal şiddet uygulama davran+ş+nda belirleyici olmaktad+r. Xxx+ zamanda kendini eşine huy olarak benzer alg+lamayan, farkl+ olduklar+n+ düşünen kad+nlar+n eşlerine duygusal ve fiziksel şiddet uygulama davran+şlar+ da artmaktad+r.

Ebeveyne benzerlik, ebeveynle ilişkiler, eşle alg+lanan benzerlikler aç+s+ndan şiddete maruz kalman+n belirleyiciliğine bak+ld+ğ+nda kad+n+n kocas+n+ babas+na benzer alg+lamamas+n+n duygusal şiddete; kad+n+n kendini babas+na benzer alg+lamamas+n+n cinsel şiddete; kad+n+n kendini kocaya benzer alg+lamamas+n+n ise eşi taraf+ndan tüm şiddet türlerine maruz kalmas+n+ belirlediği sonucu ortaya ç+km+şt+r.

Çal+şman+n sonuçlar+ aç+s+ndan ilgi çekici bir başka bulgu erkeklerin anneleriyle olan ilişkileri ve bunun eşinin şiddete maruz kalmas+na etkileriyle ilgilidir. Sonuçlar göstermektedir ki erkeğin annesiyle olan ilişkisini kötü alg+lamas+ eşinin her türlü şiddete maruz kalmas+n+ artt+rmaktad+r. Ayn+ şekilde babayla alg+lad+ğ+ ilişki bozuldukça eşinin duygusal ve fiziksel şiddete maruz kalmas+ da artmaktad+r. Bu durumda görmekteyiz ki sadece ebeveynin kendi aralar+ndaki şiddet içerikli davran+şlar değil kök ailede ebeveyn ve çocuk, özellikle erkek çocuk (Xxxxxxx ve XxXxxx, 1994), aras+ndaki ilişki kalitesi de yetişkinlikte kurulan ailenin ilişki niteliğini etkilemektedir. Bu bölümden elde edilen bir başka ilgi çekici bulgu hem kad+nlar hem de erkekler için duygusal ve fiziksel şiddetin ortak bir belirleyicisi olduğudur. Örneğin erkeğin kendini eşine huy olarak ne kadar benzer alg+lad+ğ+, kad+n+n duygusal ve fiziksel şiddete maruz kalmas+n+ belirlemektedir. Bu belirleyicilik etkisi negatif yönlü bulunmuştur, yani erkek, eşini huy olarak kendine benzer alg+lad+kça kad+n daha az şiddete maruz kalmaktad+r. Fakat eşini kendine huy olarak benzetmedikçe kad+n+n duygusal ve fiziksel şiddete maruz kalmas+ artmaktad+r. Bu, eşler aras+nda benzerlik alg+land+kça daha uyumlu ilişki ve empatik anlay+ş+n gelişmesini getirmektedir. Bu da eşler aras+ çat+şman+n şiddete dönüşmeden uygun yollarla çözülmesine yol açar. Aile içi şiddet kullanan erkeklerin istismar edici davran+şlar+ için az+msama inkar ve suçu d+şsallaşt+rma; özür veya hakl+ göstermek için genellikle d+şsal at+flardan yararlanmaktad+rlar (Xxxxxxxx, 1991).

Benlik Saygısı: Benlik sayg+s+n+n değerlendirildiği ölçekte kullan+lan puanlamaya göre ölçekten al+nan toplam puan düştükçe kişinin benlik sayg+s+n+n da düştüğü, al+nan toplam puan artt+kça kişinin benlik sayg+s+n+n artt+ğ+ varsay+lmaktad+r. Yap+lan çift yönlü korelasyon analizi her iki cinsiyetteki eş için de benlik sayg+s+n+n tüm şiddet türleriyle negatif yönlü anlaml+ ilişkide olduğunu göstermektedir. Kad+nlar+n duygusal, cinsel ve fiziksel şiddete maruz kalmalar+yla benlik sayg+lar+ aras+ndaki anlaml+l+k ilişkisi negatif yönlüdür. Eşi taraf+ndan ne çeşit olursa olsun şiddete maruz kalan kad+nlar, kendilerine olan özgüvenlerinde ve sayg+lar+nda azalma yaşamaktad+rlar. Dişçigil (2003)’in çal+şmas+na göre aile içi şiddete maruz kalan kad+nlar+n benlik sayg+s+ şiddete maruz kalmayan kad+nlardan anlaml+ ölçüde daha düşüktür. Benzer bulgular yabanc+ litertürde de mevcuttur ve eş taraf+ndan şiddete maruz kalanlarda benlik sayg+s+ ve sağl+kl+l+k alg+s+n+n düştüğü aç+kça ortaya konmuştur (McCauley ve ark., 1998). Maruz kal+nan şiddet aç+s+ndan erkeklerin ise benlik sayg+lar+n+n anlaml+ ilişkide olduğu tek şiddet türü duygusal şiddettir. Eşi taraf+ndan duygusal şiddete maruz

kalma kad+nlarda olduğu gibi erkeklerin de benlik sayg+s+n+ düşürmektedir. Depresyonun bileşenlerinden biri olan değersiz hissetme, şiddete maruz kalan eşlerde s+k görülmektedir ve çal+şma hipotezlerinin içinde olan eş taraf+ndan duygusal, cinsel veya fiziksel şiddete maruz kalman+n benlik sayg+s+n+n düşük olmas+yla varsay+lan ilişkisi gerçeklenmiştir.

Benlik sayg+s+n+n şiddet uygulamayla olan ilişkisine bakt+ğ+m+zda yine negatif yönlü anlaml+ ilişkiler görülmektedir. Eşine yönelik şiddet uygulayan kad+n+n da erkeğin de benlik sayg+lar+ anlaml+ derecede düşüktür. Erkeklerde farkl+ olarak eşe cinsel şiddet uygulamadaki art+ş da benlik sayg+s+nda düşmeye neden olmaktad+r. Tabi ilişkiyi diğer taraftan yorumlamak da mümkün ki şiddet uygulamayla olan ilişkiyi aç+klamada daha uygun gözükmektedir. Uygunsuz bir telafi yöntemi gibi kişinin benlik sayg+s+ndaki düşme, romantik ilişkide olduğu kişiye şiddet uygulamay+ artt+rmaktad+r. Cinsel şiddet bu ilişkide eşi xxxx+lama, küçük görmeyi sağlama amac+yla kullan+lmakta, kişi eşi karş+s+nda kendi benlik sayg+s+n+ s+namaya çal+şmaktad+r.

İntihar Eğilimi: İntihar düşüncesi intihar sürecine ilk ad+m olarak kabul edilir (Eskin, 1995). İntihar girişimi ise kendini öldürme amac+yla olabileceği gibi, böyle bir niyet olmadan da gerçekleşebilir (Demir, 2004). Baumeister (1990)’+n geliştirdiği kaç+ş kuram+na göre intihar+ güdüleyen, kişinin kendine ait ac+ verici fark+ndal+k hissinden kaçma isteğidir. Ac+ hisi, yaşan+lan olaylar+n kişinin beklenti ve standartlar+n+n alt+na düşmesiyle başlar. Kişi bu başar+s+zl+klar+ kendine yönlendirir. Bu da kişinin kendine ait fark+ndal+ğ+n+ ac+ verici hale getirir. Şiddet mağdurlar+ aras+nda kendini yaralama davran+şlar+nda anlaml+ düzeyde art+ş saptayan çal+şmalar mevcuttur (Xxxxxxx ve Xxxxxxxx, 1998).

Şiddete maruz kalman+n ruh sağl+ğ+ aç+s+ndan en s+k tespit edilen sonucu depresyondur. Şiddet mağdurlar+nda klinik düzeyde tan+mlanabilen depresyona intihar düşüncesi ve girişimlerinin eşlik ettiği de görülmektedir (Xxxxxxx ve Brismar, 1991; Xxxxxxxx, 1999). İntihar düşüncesi ile girişiminin örneklemimizde eşler aras+ şiddetle ilişkisinde dikkati çeken sonuçlara ulaş+lm+şt+r. Eş taraf+ndan şiddete maruz kalmayla yorday+c+l+k ilişkisi beklenirken eşe şiddet uygulamayla ilişkili bulunmuştur. Her ne kadar kad+nlar için eş taraf+ndan duygusal ve fiziksel şiddete maruz kalma aras+nda pozitif yönlü anlaml+ ilişki bulunmuşsa da iki cinsiyet için de eşe duygusal şiddet uygulama ile intihar eğilimi aras+nda yorday+c+l+k ilişkisi saptanm+şt+r. Tüm kat+l+mc+lar aras+nda 15 erkek, 35 kad+n kat+l+mc+ 9. bölümdeki sorulardan en az birine olumlu yan+t vermiştir. Fakat şunu göz

önüne almak gerekir ki bu kat+l+mc+lardan hepsi intihar düşüncesi ya da intihar girişimi için eşler aras+ şiddeti neden göstermiş değildirler. Bu yönde daha ayr+nt+l+ bir çal+şmayla istenirse daha dakik sonuçlara ulaş+labilir.

Kat+l+mc+lar+n, eşler aras+ şiddete maruz kalma veya şiddet uygulama ile anlaml+ ilişki gösteren bağ+ms+z değişkenler aras+ndan şiddeti yordayanlar ay+rt edilmek istenmiştir. Bu nedenle, anlaml+ ilişkili olan değişkenlerden hangilerinin şiddete maruz kalmay+ veya şiddet uygulamay+ yordad+ğ+ doğrusal regresyon analiziyle araşt+r+lm+şt+r.

Kad+nlarda eş taraf+ndan şiddete maruz kalmay+ en iyi yordayan değişkenin eşle iletişim olduğunu görüyoruz. Eşle iletişimin alg+lanan niteliği ve dolay+s+yla iletişim sorunlar+ kad+n+n eşi taraf+ndan hem duygusal hem cinsel hem fiziksel şiddete maruz kalmas+ndaki değişimi en yüksek yüzdelerle aç+klayan bağ+ms+z değişkendir. Özetle, eşle iletişim sorunlar+nda oluşabilecek bir standart sapmal+k değişim, duygusal şiddete maruz kalmada 0,61’lik bir değişime; cinsel şiddete maruz kalmada 0,40’lük bir değişime; fiziksel şiddete maruz kalmada 0,53’lük bir değişime neden olacakt+r. Eşle iletişim sorunlar+ kad+nlarda sadece şiddete maruz kalmay+ değil, eşe şiddet uygulamay+ da yordamaktad+r. Şiddete maruz kalmada olduğu gibi eşe yönelik tüm şiddet içerikli davran+şlarda değişimi en yüksek yüzdelerle aç+klayan bağ+ms+z değişkendir.

Kad+nlar+n şiddete maruz kalmalar+n+ yordayan bir başka ortak değişkenin kişinin alkol kullanımı olduğunu görmekteyiz. Eşle iletişim sorunlar+nda olduğu gibi kişinin alkol kullan+m+ sadece eşi taraf+ndan şiddete maruz kalmay+ değil eşe şiddet uygulamay+ da yordamaktad+r. Bunda merkezi sinir sisteminde etkili olan alkolün antisosyal veya sosyal olarak istenmeyen davran+şlara karş+ var olan k+s+tlamalar+ kald+rmas+n+n etkisi vard+r (Xxxxxxxxxx, 1996). Alkol etkisi alt+nda yaşad+ğ+ çat+şmay+ uygun yollarla çözemeyen birey sosyal kontrolü kald+r+p duygusal boşal+m+n+ sağlayarak çözmeye çal+ş+r. Bu durumda çal+şman+n önemli sonuçlar+ndan biri olarak kad+nlar+n eşleri taraf+ndan duygusal, cinsel veya fiziksel şiddete maruz kalmalar+ ile eşlerine duygusal, cinsel veya fiziksel şiddet uygulamalar+ eşle alg+lanan iletişim kalitesi ve alkol kullan+m s+kl+ğ+ taraf+ndan belirlendiğini söyleyebilmekteyiz.

Kök ailede xxxx xxxx arasında cinsel şiddetin varlı/ın+ bilmek kad+n+n hem duygusal hem cinsel şiddete maruz kalmas+n+ yordayan değişken olarak karş+m+za

ç+kmaktad+r. Başbakanl+k Aile ve Sosyal Araşt+rmalar Genel Müdürlüğü’nün yapt+ğ+ 1993- 1994 tarihli çal+şmada kat+l+mc+lar+n xxxx xxxxxxx+n+n geçmişteki şiddet deneyimlerinin (%70) şiddeti bugüne taş+d+ğ+n+ göstermektedir. Dayağ+n şiddeti ve s+kl+ğ+ndan çok varl+ğ+n+n önem taş+d+ğ+ görülmektedir. Bu çal+şmada da elde edilen sonuçlar paralellik taş+maktad+r. Çocuklar+n, model olarak ald+klar+ ebeveynleri aras+ndaki cinsel şiddete tan+k olmasalar da anne babalar+ aras+nda cinsel şiddet yaşand+ğ+n+ bilmeleri yetişkinlikte kurduklar+ ailelerinde şiddete maruz kalmay+ veya şiddet uygulamay+ yordad+ğ+n+ görmekteyiz. Çocukluklar+ndaki ev içi şiddet deneyimleri, kad+n ve erkeklerin (bu deneyimi yaşamayanlarla karş+laşt+r+ld+klar+nda) şiddeti normal olarak alg+lamalar+na ve bu alg+ da erkeklerin şiddet kullan+m+n+, kad+nlar+n ise bu şiddeti kabullenme olas+l+ğ+n+n artmas+na neden olur (Xxxxxx, 2002).

Xxxx xxxx xxxx+ndaki şiddetin varl+ğ+, kad+nlarda sadece şiddete maruz kalmay+ değil, eşe şiddet uygulamay+ da yordamaktad+r. Kök ailelerindeki ebeveynler aras+ ilişki nitelikleri yetişkinlikteki yak+n ilişkilerde model yaratmaktad+r. Ebeveynler aras+ şiddet içerikli davran+şlar sergilenmekteyse çocuklar şiddetin aile içinde, eşler aras+nda çat+şma çözebilmek veya davran+ş değişikliği sağlayabilmek için gerekli ve etkili bir strateji olduğu sonucuna varmaktad+rlar (Xxxxxx ve ark., 1998). Bu çal+şman+n bulgular+na göre de xxxx xxxx arasında duygusal ve cinsel şiddetin varlı/ı ayn+ zamanda kad+n+n eşine duygusal şiddet uygulamas+n+ da yordamaktad+r.

Kad+nlar+n duygusal şiddete maruz kalmalar+nda yorday+c+ olarak karş+m+za ç+kan bir başka değişken benlik saygısıd+r. Eş taraf+ndan şiddete maruz kalman+n, mağdur aç+s+ndan tan+ almas+na neden olabilecek şiddette psikolojik belirtiler yaşamas+na neden olduğuna değinmiştik. Eş şiddetine maruz kalman+n uzun soluklu sonuçlar+ aras+nda psikiyatrik olarak ilk s+rada depresyonun geldiği de bilinmektedir. Benlik sayg+s+ndaki düşme mağdurun yaşad+ğ+ depresyonun bir parças+d+r (Xxxxxxxx ve Xxxxxxx, 2000). Benlik sayg+s+ ayn+ zamanda kad+n+n eşine duygusal şiddet uygulamas+n+ da yordamaktad+r.

Kad+n+n eşi taraf+ndan cinsel şiddete maruz kalmas+n+ yordayan bir başka değişken kişinin keyif verici madde kullanım sıklı/ıd+r. Alkol kullan+m+nda olduğu gibi keyif verici madde kullan+m+ da güçlü bir şekilde bast+r+lm+ş olan veya kişinin güçlü bir çat+şma duygusu yaşad+ğ+ durumlarda inhibisyonu kald+rmaktad+r (Xxxxxx ve Xxxxxxxxx, 1985). Bu inhibisyonun kalkmas+ kad+n+n eşine fiziksel şiddet uygulamas+na de neden olmaktad+r. Bu

çal+şman+n bulgular+na göre kad+n+n keyif verici madde kullan+m s+kl+ğ+ eşine fiziksel şiddet uygulamas+ bağ+ml+ değişkenindeki değişimin % 21,7’sini aç+klamaktad+r.

Kad+n+n eşi taraf+ndan fiziksel şiddete maruz kalmas+n+ yordayan bir başka değişken kad+n+n e/itim süresidir. Anlaml+l+k ilişkisinin yönü kad+nlar+n eğitim sürelerinin artmas+yla fiziksel şiddete maruz kalmalar+n+n azald+ğ+n+ göstermektedir. Hem mağdurun hem failin eğitim süreleri düştükçe geleneksel kabullerin yaşam düzenlemelerinde öne ç+kt+ğ+ varsay+l+r. Nitekim Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü’nün 1989 y+l+nda yay+nlanan "Türk Nüfus ve Sağl+k Araşt+rma"s+ sonuçlar+na göre, Türkiye'de kad+nlar+n %44,9'u, erkeklerin ise

%45'i, kad+n kocas+na itaat etmediğinde kocan+n kar+s+n+ dövmeye hakk+ olduğunu düşünmektedir. Yani hala her iki cinsiyet aç+s+ndan da şiddetin çeşitli koşullarda makul olduğunu düşünen yüksek bir yüzdelere sahip bir toplumuz. Eğer toplumda ev içi şiddet tolere edilen bir olguysa şiddetin yaşanma olas+l+ğ+ da artmakta, dolay+s+yla düşük eğitim seviyesi kad+n+n fiziksel şiddete maruz kalmas+nda risk faktörü oluşturmaktad+r (Faramarzi ve ark, 2005; Kocac+k ve Xxxxxxxxxx, 2006). Düşük eğitimli, düşük sosyoekonomik statüde ve yaş olarak genç olan erkekler; kocalar+n eşlerini kontrol etmelerini ve fiziksel olarak cezaland+rmalar+n+ makul karş+lad+klar+ ortaya konmuştur (Xxxxxx ve ark., 2002).

Erkeklerin eşleri taraf+ndan duygusal şiddete maruz kalmalar+n+ belirleyen değişkenler aras+ndan kök ailede xxxx-xxxx arasında duygusal şiddetin varlı/ı en yorday+c+ değişken olarak karş+m+za ç+kmaktad+r. Ayr+ca erkeğin cinsel şiddete maruz kalmas+nda da yorday+c+ değişkenler aras+ndad+r. Bu durumda sadece kad+nlarda değil şiddete maruz kald+ğ+n+ bildiren erkeklerde de ebeveyn aras+nda şiddet içerikli bir ilişki modellenmişse, şiddet uygulamay+ veya şiddete maruz kalmay+ daha rasyonel karş+layabilmektedirler. Erkeğin kök ailesinde anne ve babas+ aras+nda duygusal şiddet olduğuna tan+k olmas+ eşine duygusal ve cinsel şiddet uygulamas+nda da yorday+c+ bulunmuştur. Çocukluk deneyimlerinin erkek çocuklar için rol modeller oluşturduğu ve yetişkinlikte aile içi şiddet uygulama riskinde artmayla ilişkili olduğu başka çal+şmalarda da ortaya konmuştur (Mihalic ve Xxxxxx, 1997). Eğer erkeğin kök ailesinde ebeveynler aras+ ilişkide fiziksel ve cinsel şiddet var ise bu ilişki özellikleri de erkeklerin eşleri taraf+ndan fiziksel şiddete maruz kalmalar+nda yorday+c+d+r.

Erkeklerin eşleri taraf+ndan duygusal şiddete maruz kalmalar+nda yorday+c+ olan diğer değişkenler eşle iletişim sorunları, erke/in ruhsal durumu ve xxxx xxx olarak kocaya benzemesidir. Xxxx xxx olarak benzemesinin yorday+c+l+k etkisine bakt+ğ+m+zda ters yönlü bir

ilişki görmekteyiz. Şiddete maruz kalma artt+kça eşi kendine benzer alg+lamama aras+ndaki anlaml+ ilişki at+f kuram+n+n aç+klay+c+l+ğ+n+ akla getirir. Evlerinde şiddet yaşanan erkeklerin şiddeti aç+klamada d+şsallaşt+rmay+ daha fazla kulland+klar+, eşinin davran+ş+na daha çok at+fta bulunduklar+ görülmüştür (Xxxxxxxx, 1991; Xxxxxxx ve ark., 2005).

Hem kad+nlar+n hem de erkeklerin cinsel şiddete maruz kalmalar+nda aç+klay+c+ olan değişkenlerden biri ilgi çekicidir. Kad+n+n cinsel şiddete maruz kalmas+nda eş özellikleri aras+nda, erkeğin ise cinsel şiddete maruz kalmas+nda kendi özellikleri aras+nda yorday+c+ olan ortak değişken evlilik sayısıd+r. Evlilik say+s+n+n artmas+ yan+ ikinci veya üçüncü evlilikler söz konusu oldukça eş seçimi için uygun popülasyon azalmaktad+r. Bu durumda yap+lan evliliklerde cinsel şiddete maruz kalma olas+l+ğ+ da artmaktad+r.

Erkeklerin eşlerine duygusal ve fiziksel şiddet uygulamas+n+n ortak yorday+c+s+ eşle iletişim sorunlarıd+r. Eşle iletişim sorunlar+nda oluşabilecek bir standart sapmal+k değişim, duygusal şiddete maruz kalmada 0,43’lük bir değişime; fiziksel şiddete maruz kalmada 0,17’lik bir değişime neden olacakt+r. Kad+nlarda gözlendiği gibi erkeklerde de eşler aras+ iletişim güçlükleri hayat+n getirdiği stresle uygun şekilde baş etmeyi de güçleştirmektedir. Stresle uygun şekilde baş edemeyen çiftler aras+nda artan agresyon da şiddet için risk faktörü oluşturmaktad+r (Xxxxxxx ve ark., 1993).

Ayr+ca erkeğin alkol ve keyif verici madde kullanım sıklı/ı ile kavga, tartışma gibi olaylara karışma sıklı/ı da eşe duygusal şiddet uygulamas+n+ yordamaktad+r. Kişinin alkol veya maddeyi s+k kullan+m+, s+k kavgaya kar+şmas+ kişinin riskli davran+şlarda bulunabileceğini, anl+k tatminlerini ön planda tuttuğunu, dürtüsel özellikli davran+şlar sergileyeceğini önermektedir. Bu durumda engellenme veya çat+şma alg+lad+ğ+ her koşulda amac+ aşan tepkiler gösterme olas+l+ğ+ artacakt+r. Alkol kullan+m s+kl+ğ+ erkeğin eşe fiziksel şiddet uygulamas+nda keyif verici madde kullan+m s+kl+ğ+ ise cinsel şiddet uygulamas+nda yorday+c+d+r. Sonuç olarak çal+şma bulgular+ göstermektedir ki alkol madde kötüye kullan+m+ her iki cinsiyet için de hem şiddete maruz kalma hem de şiddet uygulama aç+s+ndan risk faktörüdür.

Daha önce de değinildiği gibi erkeklerde ruhsal durumun bozulmas+ erkeğin şiddet uygulamas+na neden olmaktad+r. Nitekim bu çal+şmada da erkeklerin fiziksel şiddet

uygulamalar+nda yorday+c+ olan diğer değişkenlere bakt+ğ+m+zda fiziksel şiddet uygulamay+ en iyi erkeğin ruhsal durumunun yordad+ğ+n+ görmekteyiz.

Erkeklerin fiziksel şiddet uygulamas+nda yorday+c+l+k etkisi negatif yönlü olan iki değişken dikkati çekmektedir. Bunlardan biri erkeğin annesiyle algıladığı ilişki, diğeri erkeğin alg+lad+ğ+ gelir düzeyidir. Eşlerine fiziksel şiddet uygulayan erkeklerin çocukluklar+nda, birincil bak+mverenlerinden yetersiz bak+m ve beslenme alg+layan erkeklerin romantik ilişkilerinde eşlerine agresif tav+rlar+yla anlaml+ düzeyde ilişki saptanm+ş (Xxxxxx ve ark., 1997). Bu çal+şmada da erkeklerin anneleriyle olan ilişkilerini olumsuz alg+lamalar+ eşlerine daha fiziksel şiddet uygulamalar+nda etkili bulunmuştur. Ekonomik iyilik alg+s+n+n aile içi stres ve aile içi şiddet eğilimi ile ilişkili olduğu bilinmektedir (Fox ve Xxxxxxx, 1998). Bu çal+şmada erkeğin alg+lad+ğ+ gelir düzeyinin düşmesinin, eşine fiziksel şiddet uygulamas+nda artmaya neden olduğu bulunmuştur.

Xxxx xxxx arasında şiddetin varlığı erkek kat+l+mc+lar aç+s+ndan da hem şiddete maruz kalmay+ hem şiddet uygulamay+ yordad+ğ+ görülmektedir. Babalar+n+n annelerine şiddet uygulad+ğ+n+ görerek büyüyen erkek çocuklar+n+n, şiddet olmayan evlerdeki çocuklardan daha fazla eşi istismar edici davran+şlar+ destekleyen tutuma sahip olduklar+ ve yetişkinliklerinde kendilerinin de eşlerine yönelik şiddetin faili olduklar+ görgül olarak başka çal+şmalarda da gösterilmiştir (Heise, 1998). Bu çal+şmada da xxxx xxxx xxxx+nda duygusal şiddetin varl+ğ+ erkeğin eşi taraf+ndan duygusal ve cinsel şiddete maruz kalmas+n+, ayn+ zamanda eşine duygusal ve cinsel şiddet uygulamas+n+ yordamaktad+r. Xxxx xxxx xxxx+ndaki fiziksel ve cinsel şiddetin var olduğunu bilme de erkeklerin fiziksel şiddete maruz kalmalar+n+ yordamaktad+r.

3. EŞLER ARASI ŞİDDETİN RUH SAĞLIĞI ÜZERİNE ETKİLERİ

Cevaplay+c+n+n ruhsal durumu anketin son bölümünde bulunan ölçek vas+tas+yla değerlendirilmektedir. Bu ölçekten al+nan puan artt+kça ruhsal durumun bozulduğu varsay+lmaktad+r. Bu nedenle ruhsal bozukluğun şiddetinin artmas+ şiddete maruz kalman+n da artmas+yla orant+l+ bulunmas+ beklenir bir durumdur. Bu anlaml+ ilişkili ayn+ zamanda karş+l+kl+d+r; şiddete maruz kalm+ş olma kad+n+n ruhsal durumunu olumsuz etkileyebileceği gibi ruhsal sorunlar da şiddeti tetikleyebilmektedir.

Ruhsal durumun şiddete maruz kalmayla olan ilişkisi gibi şiddet uygulamayla da pozitif yönlü anlaml+ ilişkisi vard+r. Örneğin eşle iletişim sorunlar+ ve alkol kullan+m s+kl+ğ+nda olduğu gibi kad+nlar+n ruhsal durumlar+ da şiddete maruz kalmalar+yla pozitif yönlü ilişkili etmenler aras+ndad+r. Erkeklerde karş+m+za ç+kan tablo ise eşler aras+ şiddeti psikopatolojik yaklaş+mla aç+klayan kuramc+lar+ destekler niteliktedir. Ruhsal durumun bozulmas+ yani K+sa Semptom Envanteri’nden al+nan puandaki art+ş erkeklerin eşlerine hem duygusal hem cinsel hem de fiziksel şiddet uygulamalar+n+ artmas+na sebep olmaktad+r.

Son olarak eş özelliği aç+s+ndan ruhsal durumun şiddete maruz kalmaya etkisine bakt+ğ+m+zda erkeklerin ruhsal durumu kad+nlar+n duygusal ve fiziksel şiddete; kad+nlar+n ruhsal durumu erkeklerin duygusal şiddete maruz kalmalar+n+ belirlemektedir. Ruhsal durumdaki bozulman+n derecesi şiddete maruz kalman+n da derecesini belirlemektedir.

4. ÇALIŞMANIN SINIRLILIKLARI

Araşt+rman+n örneklemi devlet dairelerinde çal+şanlardan oluşmaktad+r. Bu örneklem nedenle eğitim seviyeleri ve ekonomik durumlar+ nisbeten yüksek bir gruptan oluşmuştur. Örneklemdeki kad+n kat+l+mc+lar+n da birçoğunun çal+şan olmas+ nedeniyle ekonomik özgürlükleri olan kad+nlard+r. Eğitim seviyesi ve ekonomik koşullar+n eşler aras+ şiddeti etkilediği hem alanyaz+ndaki diğer çal+şmalarda hem de bu çal+şmada gösterilmiştir. Örneklemin şehir merkezinde yaşayan, belli bir eğitim seviyesi ve ekonomik düzeye sahip bireylerden oluşmas+ nedeniyle çal+şma sonuçlar+ Türkiye’deki tüm evli çiftlere genellenemez.

Ayr+ca Türkiye’nin tutucu, koruyucu aile yap+s+ eşler aras+ münasebetlerin üçüncü kişilerle paylaş+lmas+n+ zorlaşt+rmaktad+r. Eşler aras+ cevaplar+n tutarl+l+ğ+ hem şiddete maruz kalan hem de uygulayanlar+n samimiyetle cevap verdiklerini göstermektedir; fakat bu, zaten çal+şmaya kat+lmay+ kabul eden gruptur. Anketlerin geri dönüş oran+ %58,1’dir, yani %41,9’i anketi önce almay+ kabul etmiş fakat daha sonra cevaplamamay+ tercih etmiştir. Ayr+ca aile mahremiyetinin korunmas+n+n yan+nda sosyal olarak kabul edilebilir cevaplar verme eğilimi tüm psikoloji çal+şmalar+nda olduğu gibi bu çal+şmay+ da etkilemiş olmas+ olas+d+r.

V. SONUÇ VE ÖNERİLER

Türkiye sosyal, politik ve ekonomik olarak h+zl+ değişim geçiren bir ülkedir. Böyle bir değişim sürecinin yaşand+ğ+ toplumlarda da stereotipik bir aile örneğinden bahsetmek yanl+ş olur. Bu nedenle aileye ilişkin yerel çal+şmalar+n yan+nda ulusal çal+şmalar sorunu tan+mlamay+ ve sonras+nda uygun çözüm stratejileri geliştirmeyi sağlayacakt+r. Bu sürecin başlang+c+ da sorunu ortaya koyan alan çal+şmalar+d+r. Bu amaçla haz+rlanan bu çal+şma, eşler aras+ şiddetin ilişkili olduğu etmenleri ve eşler aras+ şiddetin yayg+nl+ğ+n+ belirlemek amac+yla yap+lm+şt+r. Fakat neden sonuç ilişkisini ortaya koyan bir çal+şma değildir; çünkü eşle iletişim, benlik sayg+s+, ekonomik durum, ruh sağl+ğ+ gibi değişkenler şiddetin sebebi olabileceği gibi sonucu da olabilmektedir. İlerleyen çal+şmalarda nedenselliğin çal+ş+lmas+ da aile içi şiddet sorunun ortaya konmas+ ve koruma-önleme programlar+n+n oluşturulmas+ için yararl+ olacakt+r.

Ülkemizde medya organlar+ kad+na yönelik şiddeti yans+t+rken tarafl+ davranmakta, şiddet olay+n+ şiddeti uygulayan kişilerin anlat+lar+na göre yorumlamakta adeta şiddete uğrayan kad+n+ suçlu konumuna sokmaktad+r. Böylece medyadan al+nan mesaj, şiddetin olumsuzluğu değil, kad+nlar+n geleneksel bak+ş aç+s+na göre yapmamas+ gereken davran+şlar+ yapt+ğ+nda sonucun neler olabileceği şeklinde alg+lanmaktad+r. Bu da toplumun; şiddeti ortadan kald+rmaya yönelik değil, şiddetin gerektiğinde devam+n+n sağlanmas+ şeklindeki görüşünü destekler niteliktedir.

Şiddete maruz kalm+ş kad+n ve çocuklara hizmet veren polis memurlar+n+n eğitilerek mağdurlar+n rehabilitasyonunda ilk aşaman+n karakollarda başlayabilmesini sağlamak ve şiddet mağdurlar+n+n emniyet görevlilerine başvurmalar+n+ engelleyen karakol/polis imaj+n+n değiştirilmesi gerekmektedir.

Özellikle şiddet mağduru olan kad+nlar+n nadiren kendiliklerinden sağl+k çal+şanlar+na istismar deneyimlerinden kendiliklerinden bahsedebilmektedirler (McCauley ve ark., 1998). Acil servislerde ve birinci basmak hizmet veren sağl+k kuruluşlar+ndaki hekimler ve sağl+k personeli ise darp alm+ş mağdura (özellikle kad+n) doğrudan soru sormad+klar+n+ kabul etmektedirler (Xxxxxx ve ark., 2002). Bunun sebepleri aras+nda kendilerini yetersiz hissetme, hastan+n rahats+z olacağ+n+ düşünme ve kendi aile içi şiddet deneyimlerini göstermektedirler. Fakat Xxxxxx ve ark. (2005)’n+n yapt+ğ+ çal+şma eğitim almalar+ halinde sağl+k personelinin

kendini daha haz+rl+kl+ hissedip daha rahat iletişim kurabildiklerini ortaya koymuştur. Bu da eşi taraf+ndan şiddete uğray+p korku veya utanma nedeniyle yard+m isteyemeyen hastalara daha fazla yard+m imkan+ sağlayacakt+r.

Sonuç olarak aile içi şiddeti gerçekleştikten sonra mağdurun korunmas+ kadar bir halk sağl+ğ+ meselesi olarak ele al+p önleme programlar+ oluşturulmal+d+r.

ÖZET

Bu tezde, eşler aras+ şiddetin toplumumuzda tolere edilen bir fenomen olduğu ve asl+nda çok etmenli nedenselliğe sahip olduğu anlay+ş+ çerçevesinde; içinde K+sa Semptom Envanteri ile Xxxxxxxxx Benlik Sayg+s+ Ölçeği de bulunmak üzere tez dan+şman+ ve tez yazar+ taraf+ndan geliştirilen Eşler Aras+ Şiddet Değerlendirme Anketi kullan+larak eşler aras+ şiddet ile sosyodemografik değişkenler, davran+m özellikleri, kök ailede şiddetin varl+ğ+, eşle iletişimin niteliği, xxxx xxxxxx benzerlik, benlik sayg+s+, intihar eğilimi ve ruh sağl+ğ+ aras+ndaki ilişkiler s+nanm+şt+r. Eşler aras+ şiddet duygusal, cinsel ve fiziksel şiddet olmak üzere üç kategoride ve uygulanan ve maruz kal+nan şiddet olmak üzere de iki boyutta incelenmiştir. Yayg+nl+k çal+şmas+na göre kad+nlar erkeklerden daha fazla eşleri taraf+ndan duygusal, cinsel ve fiziksel şiddete maruz kald+klar+n+ bildirirken erkekler de eşlerinden daha fazla şiddet uygulad+klar+n+ bildirmişlerdir. Sonuç olarak sosyodemografik değişkenlerden eğitim düzeyi, alg+lanan gelir düzeyi; davran+m özelliklerinden alkol kullan+m s+kl+ğ+ ile keyif verici madde kullan+m s+kl+ğ+; kök ailede xxxx xxxx xxxx+nda şiddetin varl+ğ+ eşler aras+ şiddet uygulama ve şiddete maruz kalma aç+s+ndan belirleyici bulunmuşlard+r. Ayr+ca benlik sayg+s+ ve ruh sağl+ğ+n+n eşler aras+ şiddete maruz kalma ve eşe şiddet uygulama ile ilişkili bulunmuştur. İntihar eğilimi ise eşler aras+ şiddet aç+s+ndan belirleyici bulunmam+şt+r.

ANAHTAR SÖZCÜKLER: Xxxxxx xxxx+s+, eşler aras+ şiddet, iletişim, intihar, ruh sağl+ğ+

SUMMARY

In this thesis, intimate partner violence betmeen married couples, which is a phenomenon that tolerated in our society, is accepted to be rooted from multiple causuality. Intimate Partner Violence Questionnarie is developed by counseler and the author to examine the relationship between intimate partner violence between married couples and variables. Brief Symptom Inventory and Xxxxxxxxx Self-Esteem Inventory is also take place in the questionnarie. Intimate partner violence between married couple is categorized to three dimentions as emotional, sexual and physical violence and two dimentions as being exposed to violence and practicing violence. According to researches on incidence, while women are said to expose emotional, sexual and physical violence more than men in intimate relationships, men are said to practice violence more than women. To conclude, education level, percieved income as sociodemographic variables; alcohol and drug usage frequency as conduct properties; violence between parents in original family are found to be characteristic.

Besides, self-esteem and psychological condition are found to be related to practicing and exposing to violence between intimate partners. Suicide tendency did not found to be related to violence between intimate partners.

KEY WORDS: Self-esteem, intimate partner violence, communication, suicide, psychological condition

KAYNAKLAR:

1. Abbott, X., Xxxxxxx, X., Xxxxxx-XxXxxx, X. (1995). Domestic violence against woman: incidence and prevalence in an emergency department population. Journal of American Medical Association, 273, 1763-1767.

2. Xxxxxxxxx, M.D.S., Xxxxxx, M.C., Xxxxxx, E., Xxxx, X. (1978). Patterns of attachment: A psychological study of the strange situation. Hillsdale, NJ: Erlbaum.

3. Xxxxxxxx, X.X. (1997). Gender, status, and domestic violence: An integration of feminist and family violence approaches. Journal of Marriage and Family, 59, 655-669.

4. Xxxxxxx, B., Xxxxx, G.W. (1988). Marital violence in the community: A biographical approach. British Journal of Psychiatry, 153, 305-312.

5. Xxxxxx, X. (2000). Sex differences in aggression between heterosexual partners: A meta- anaytic review. Psychological Bulletin, 126(5), 651-680.

6. Xxxxxxx, J.C., Xxxxxx, S.A., Xxxxx, C. (2003). Toward a typology of abusive women: Differences between partner-only and generally violent women in the use of violence. Journal of Women Quarterly, 27, 153-161.

7. Xxxxxxx, X.X., Xxxxx,X., Xxxxxxxx, N.S., Xxxxxxx, J.M. (1993). Power and violence: The relation between communication patterns, power discrepancies, and domestic violence. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 61, 40-50.

8. Xxxx, X., Xxxxxxxxx, X., Xxxxxxx, M. (2006). Hidden from plain sight: Resident’s domestic violence screening attitudes and reported practices. Journal of General Intern Medicine , 21, 1-6.

9. Balc+, G.Y., Ayranc+, Ü. (2005). Physical violence against woman: Evaluation of women assaulted by spouses. Journal of Clinical Forensic Medicine, 12, 258-263.

10. Bandura, A. (1973). Aggression: A Social Learning Analysis, Xxxxxxxx-Hall, Englewood Cliffs, NJ.

11. Xxxx, A.T. (1976). Cognitive therapy and the emotional disorders. NY. International Universities Press.

12. Bem, D.J. (1972). Self-perception theory. In L. Xxxxxxxxx (Ed.) Advances in experimental social psychology (Vol.6, pp. 1-62). New York: Academic Press.

13. Xxxxxxx, L., Xxx Xxxxxx, X., Xxxxxxx Xxxxxxx, K. (2003). Childhood family violence history and women’s risk for +ntimate partner violence and poor health. American Journal of Preview Medicine, 25(1), 38-44.

14. Xxxxxxx, X., Xxxxxxx, B. (1991). Suicide attempts by battered wives. Acta Psychiatrica Scandinavica, 83, 380-384.

15. Xxxxxx Xxxxxx, G. (1998). Aile içi ilişkiler ve benlik gelişimi. Çalışma Ortamı, Mart- Nisan, 18-20.

16. Xxxxx, X., Xxxxxxx, D.L. (2002). Is domestic violence learned? The contribution of five forms of child maltreatment to men’s violence and adjustment. Journal of Family Violence, 17(3), 223-245.

17. Xxxxx, X., Xxxxx, J.M. (1993). Testesterone and men’s marriages. Social Forces, 72,

463-477.

18. Xxxxxx, X. (1973). Attachment and Loss: Vol.2, Seperation, Anxiety and Anger. Basic Books, NY.

19. Xxxxxx, X. (1977). The making and breaking of affectional bonds. British Journal of Psychiatry, 130, 201-210.

20. Xxxxxx, X. (1984). Violence in the family as a disorder of the attachment and caregiving systems. American Journal of Psychoanalysis, 44, 9-27.

21. Xxxxx, T.G., Werk, X., Xxxxxx, T., Xxxxxxxxxx, P. (1999). Violent abusers in domestic violence treatment. Violence and Victims, 14, 179-190.

22. Xxxxxx, X. (1993). Violence against women by male partners: Prevalence, outcomes, and policy implications. American Psychologist, 48, 1077-1087.

23. Xxxxxxxx, X.X. (2002). Health consequences of intimate partner violence. The Lancett, 359(9314), 1331-1336.

24. Xxxxxxxx, J.C., Xxxxxxxxxxx, L.A. (1997). Mental and phsyical health effects of intimate partner violence on women and children. Anger, Aggression and Violence, 20(2), 353-374.

25. Xxxxxxxx, M., Xxxxxxxxxxxxxx, X., Xxxxxx, D. (1992). Marital aggression: Impact, injury, and health correlates for husbands and wives. Archives of Internal Medicine, 152, 1178- 1184.

26. Xxxxxxxx, M., O’Xxxxx, K.D. (1992). Depressive symptomatology, self-esteem and self- blame in battered women. Journal of Family Violence, 7, 249-259.

27. Xxxxxxxx, M., O’Xxxxx, K.D., Xxxxxx,K. (1999). Co-occurence and correlates of PTSD and major depression in physically abused women. Journal Family Violence, 14, 227- 249.

28. Xxxxxx, O., Xxxxxxxx, M.R., Xxxx, M.,Xxxxx, X. (2006). Review of forensic assessments of female referals to the branch of legal medicine, Malatya region, Turkey 1996-2000. Journal of Clinical Forensic Medicine, 13, 21-25.

29. Xxxxxxxxxxx, X., Xxxxxx-Xxxxxx, K.A. (2002). The impact of percieved barriers on primary care physicians’ screening practice for female partner abuse. Womens Health, 35, 55-69.

30. Xxxxxxx, D.A., Xxxxxxx, R.C. (1994). An overview of sexual harassment. American Journal of Psychiatry, 151, 10-17.

31. Xxxxxxxx, C.M., Xxxxxxx, D.K. (2000). Coping with domestic violence: control attributions, dysphoria and hoplessness. Journal of Traumatic Stres, 13(2), 219-240.

32. Xxxxxxx, X., Xxxxxxxx, R.J., Xxxxxxxx, X., Xxxxxxx, S.M. Xxxxxx, T.B., Xxxxxx, L.J. (1997) Seratonin function in human subjects: intercorrelations among central 5-HT indices and aggressiveness. Psychiatry Research, 73, 1-14.

33. Xxxxx, X.X., Xxxxx, P.H., XxXxxxx, R.E., Xxxx, M.J. (2000). Frequency and correlates of intimate partner violence by type: physical, sexual and psychological battering. American Journal of Public Health, 90, 553-559.

34. Xxxx, D.R., Xxxxxx-Xxxx, A. (1984). A systematic treatment approach to wiffe battering. Journal of Marital and Family Therapy, 10, 83-93.

35. Xxxxxxxxxxx X (1985) Gençlerde benlik sayg+s+ ile ilgili bir araşt+rma. XXI. Ulusal Psikiyatri ve Nöroloji Bilimleri Kongresi, Mersin.

36. Xxxxxxxx, R.J., Xxxxxx, K.M., Xxxxxx, X.X. (2000). Dysfunction in the neural circuitry of emotion regulation- a possible prelude to violence. Science, 298(5479), 591.

37. Demir, S. (2004). Bir Grup Üniversite Öğrencisinde Bağlanma Xxxxxxxx ve Xxxxxxx Xxxxxx+ş+ aras+ndaki İlişki. Xxxxx Xxxxxxxx Üniversitesi T+p Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dal+, Klinik Psikoloji Uzmanl+k Tezi. Ayd+n.

38. Xxxxxxxxx, L.A. (1992) Breif Symptom Inventory (BSI). Administration, Scoring and Procedures Xxxxxx XX. Clinical Psychometric Research Inc.

39. Xxxx-Xxxxxx, X., Xxxxxxxx, J.C., Xxxxx, S. (2006). Domestic violence against woman in Egypt- wife beating and health outcomes. Social Science & Medicine,62, 1260-1277.

40. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. (4th edition). American Psychiatric Association.1994.

41. Dişçigil, A.G. (2003). Aile İçi Şiddet Gören Kad+nlarda Psikiyatrik Bozukluklar: Bir Psikiyatri Polikliniği Örneklemi. İstanbul Üniversitesi İstanbul T+p Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dal+, Uzmanl+k Tezi. İstanbul.

42. Xxxxxx, R.P., Xxxxxx, X.X., Xxxxxx, M., Xxxx, M. (1992). The myth of sexual symmetry in marital violence. Social Problems, 39, 71-91.

43. Xxxxxx, G., Xxxxxxx, S.I. (1996). Implications of rejection sensitivity for intimate relationships. Journal of Personality and Social Psychology, 70, 1327-1343.

44. Xxxxxx, D.G. (1986). Wife assaulter’s explanation for assault: The neutralization of self- punishment. Canadian Journal of Behavioral Science, 18, 381-390.

45. Xxxxxx, D.G. (2000). Witnessing parental violence as a traumatic experince shaping the abusive personality. Journal of Aggression, Maltreatment and Trauma, 3(1),59-67.

46. Xxxxxx, D.G. (2001). The neurobiology of abadonment homicide. Aggression and Violent Behavior, 7,1-15.

47. Xxxxxx, D.G. (2006). Transforming a flawed policy: A call to revive psychology and science in domestic violence research and practice. Aggression and Violent Behavior,11(5), 457-483.

48. Xxxxxx, D.G., Xxxxxxxx, X., Xxxxxxxxxx, X., Xxxxxxxxxxx, X. (1994). Intimacy anger and insecure attachment as precursors of abuse in intimate relationships. Journal of Applied Social Psychology, 24(15), 1367-1386.

49. Xxxxxx, D.G., Xxxxxxxxxx, X., Xxxx, X. (1996). Antecedents of borderline personality organization in wife assaulters. Journal of Family Violence. 11(2), 113-132.

50. Xxxxxxxx, C.I., Xxxxxxx, K.A., Xxxxx, G.C. (1998). Articulated thoughts of maritally violent and nonviolent men during anger arousal. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 66(2), 259-269.

51. Xxxxxxxxx, M.K., Xxxxxxx, T.E., Xxxxx, X. (2004). Clinically abusive relationships in an unselected birth cohort: men’s and women’s participation and developmental antecendents. Journal of Abnormal Psychology, 113(2), 258-270.

52. Xxxxxxx, X., Xxxxxx, M., Xxxxx, X., Xxxxxxxxx, P.D. (2002). Barriers to screening for domestic violence. Journal of General Intern Medicine, 17,112-116.

53. Xxxxxxxx, M.C., Xxxxxxx, T., Xxxxxxx, X., Xxxxxxxx, X., & Xxxxxxxx, X. (1999). Domestic violence and emotional distress among Nicaraguan woman-Results from a population based study. American Psychologist,54(1), 30-36.

54. Eskin, M. (1995). Suicidal behavior as related to social support and assertiveness among Swedish and Turkish high school students: A cross-cultural investigation. Kournal of Clinical Psychology, 51, 158-172.

55. Xxxxxxxxx, X.R.D. (1952). An Object Relations Theory of the Personality. London:Tavistock.

56. Xxxxxxxx, J.M., Xxxx, W.K. (1999). Prevalence and effects of child exposure to domestic violence. The Future of Children, 9, 21-32.

57. Xxxxxxxxx, M., Xxxxxxxxxxx, S., Xxxxxx, X. (2005). Prevalence and determinants of intimate partner violence in Babol city, Islamic Republic of Iran. East Mediterranean Health Journal, 11(5/6), 870-879.

58. Xxxxxxx, X.X. (1997). Childhood precursors of adult interpartner violence. Clinical Psychology: Science and Practice,4,307-334.

59. Xxxxxxx, C.M., Xxxxxx, C.A. (1995). The etiology and treatment of domestic violence between adult partners. Clinical Psychology and Science Practice,2(4), 317-348.

60. Xxxxxxxxx, R.L., Xxxxxxx, B. (1997). Domestic violence and mental health: correlates and conundrums within and across cultures. Social Science and Medicine, 45(8).

61. Xxxxx, S.T., Xxxxxx, S.E. (1991). Social Cognition. (2nd.) NY.McGraw-Xxxx.

62. Foa, E.B., Xxxxxxxx, M., Xxxxxxxx, L.A., Xxxxx, C.N. (2000). Psychological and environmental factors associated with partner violence. Trauma, Violence and Abuse, 1(1), 67-91.

63. Xxx, G.L., Xxxxxx, M.L., DeMaris, A.A., Xxx Xxx, X. (2002). Economic distress and intimate violence: Testing family stres and resources theories. Journal of Marriage and Family, 64, 793-807.

64. Xxx, G.L., Xxxxxxx, D. (1998). Sources of economic distress: Individual and family outcomes. Journal of Family Issues, 19, 725-749.

65. Xxxxxxxxx, (1983). Hormones and infanticide. In B.B. Svare (Ed.), Hormones and Aggressive Behavior (pp.105-118). New York:Plenum.

66. Gartner, E.T., Xxxxxx, J.K., Xxxxxxxx, N.S. (1997). Psychological aspects of perpetrators of domestic violence and their relationships with the victims. Psychiatry Clinics of North America, 20(2), 337-350.

67. Xxxxxxx, X.X. (1993). Mental disorders in battered women: An empirical study.

Violence and Victims, 8, 53-68.

68. Xxxxxxx, X.X. (1999). Intimate partner violence as a risk factor for mental disorders: A meta-analysis. Journal of Family Violence, 4, 99-132.

69. Xxxxxxx, X., Xxxx, P., Xxxxxxxxx, M., Xxxxxx, X. (1990). Love and violence: paradoxes in volatile attachments. Family Process,29, 343-364.

70. Xxxxxxx, E.W. (1988). The effect of batterer counseling on shelter outcome. Journal of Interpersonal Violence, 5, 1-13.

71. Gonzales, D.G., Xxxxx, C.V., Xxxxxx, C.A., Xxxxx, J.L. (2006). Xxxxxxx and intimate partner violence: do we have enough information to act? European Journal of Public Health, 16(3), 278-284.

72. Xxxxxxx, X.X., Xxxx, M.P., Xxxxx, N.F. (1993). Violence against woman: Physical and Mental Effects. Part I: Research findings. Applied and Preventive Psychology,2(2), 79- 89.

73. Xxxxxx-Xxxxx, N., Xxxxxx, X. (2003). Intimate terrorism and common couple violence: A test of Xxxxxxx’x predictions in four British samples. Journal of Interpersonal Violence, 18, 1247-1270.

74. Xxxxxxxxx, X., Hastings, X.X. (1991). Personality correlates of men who batter and non- violent men: Some continuities and discontinuities. Journal of Family Violence, 6(1), 131-147.

75. Xxxxxxxxx, X.X., Xxxx, C.E. (2002). Men’s and women’s use of intimate partner violence in clinical samples. Violence Against Women, 8, 1301-1333.

76. Xxxxxxxxx, X.X., Lohr, J.M., Xxxxx, D., Xxxxx, D.E. (1997). An empirical classification of motivations for domestic violence. Violence Against Women, 3, 401-423.

77. Xxxxx, X., Xxxxxx, P. (1987). Romantic love conceptualized as an attachment process.

Journal of Personality and Social Psychology, 52, 511-524.

78. Heise, L. (1998). Violence against women: An integrated, ecological framework.

Violence AgainstWomen, 4, 262-290.

79. Xxxxxxx, X., Xxxxx, A.R., Xxxxxxxx, R. (2005). “I didn’t do it, but if I did I had a good reason”: Minimization, denial, and attributions of blame among male and female domestic violence offenders. Journal of Family Violence, 20(3), 131-139.

80. Xxxxxxx, X., Xxxxxxxxxx, X., Xxxxxx, P., Xxxxxx, T., Xxxxxx, B.T. (1996). Long-term psychological and social impact of witnessing physical conflict between parents. Journal Interpersonal Violence, 11, 35-51.

81. Xxxxxx, X., Xxxxx, J., Xxx xxx Xxxx B. (1989). Childhood trauma in borderline personality disorder. American Journal of Psychiatry, 146, 490-495.

82. Xxxxxxxxxx, X.X. (1996). Violence Within The Family: Social Psychological Perspectives. Colorado: Westview Press.

83. Xxxxxx, R.E., Xxxxxxxx, E.N., O’Xxxxx, K.D. (1995). Alcohol and aggressive personality styles: Potentiators of serious physical aggression against wives? Journal of Family Psychology, 9, 44-57.

84. Xxxxxxx, D.J., XxXxxx, M.P. (1994). The relationship of child sexual abuse and family violence to adult adjustment: Toward an integrated risk-sequelae model. Journal of Sex Research, 31, 255-266.

85. Xxxxx-Xxxxx, X., Xxxxx, D.D., Xxxxx, F.R., Xxxxxxx, V., Xxxxxx, F.D. (1995). Warzone violence in Vietnam: an examination of premilitary and postmilitary factors in PTSD in-patients. Journal of Traumatic Stress,8,125-141.

86. Xxxxxxxxxx-Xxxxxx, A. (2005). Male versus female intimate partner violence: Putting controversial findings into context. Journal of Marriage and Family, 67, 1120-1125.

87. Xxxxxxxxxx-Xxxxxx, X., Xxxxx, X., Xxxxxxxx, N., Xxxxxx, X. (1997a). A brief review of the research on husband violence: Part I. Maritally violnet versus nonviolent men. Aggression and Violent Behavior, 2(1), 65-99.

88. Xxxxxxxxxx-Xxxxxx, X., Xxxxxxxx, N., Xxxxxx, E. (1997b). A brief review of the research on husband violence. Part II: The psychological effects of husband violence on battered woman and their children. Aggression and Violent Behavior, 2, 179-213.

89. Xxxxxxxxxx-Xxxxxx, A., Xxxxxx, G.L. (1994). Typologies of male batterers: Three subtypes and the differences among them. Psychological Bulletin, 116, 476-497.

90. Xxxxxxxx, G.T., Xxxxxxxx, D.B. (1986). An analysis of risk factors in husband to wife violence: The current state of knowledge. Violence and Victims,1, 101-124.

91. Xxxxx, X., Xxxxxx, N.J. (2004). Depressive symptoms in woman experiencing intimate partner violence. Annals of Emergency Medicine, 44;4.

92. Xxxxxxxxx, X.X., Xxx, D.W. (1991). The assesment of posttravmatic stres disorder in battered women. Journal of Interpersonal Violence, 6, 367-375.

93. Xxxxxx, J.A., Xxxxxxxxx,J. (1997). Gendered situations, gendered selves. (pp.132) Thousands Oaks, CA:Sage.

94. Xxxx, J.G., Xxxx, C.F. (1986). Social and behavioral consequences of alcohol consumption and expectancy: A meta-analysis. Psychological Bulletin, 99, 347-360.

95. Xxxxxxxxx, X., Xxxxxx, R. (2003). Mental health and domestic violence: “I call it symptoms of abuse”. British Journal of Social Work, 33, 209-226.

96. Xxxxxxxxx, X. (1991). Children of battered women: about their mothers. Pediatric Nursing, 17, 342-354.

97. İlkkaracan, P., Gülçür, L. (1996). Aile İçinde Kadına Karşı Şiddet. İlkkaracan, P., Xxxxxx, L., Arın, C. (Ed). Sıcak Yuva Masalı. Metis Yayınları, İstanbul.

98. Xxxxxxxx, X. (1995). Değişim sürecinde aile; evlilik ilişkileri bireysel gelişim ve demokratik değerler. 33-51. T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı, Aile Kurultayı: Ankara.

99. Xxxxxxxx, N.S., Xxxxxxx, J.M., Xxxxx, X., Xxxxx, X., Xxxxxxx,X., Xxxxxxxxxx-Xxxxxx,

A. (1994). Affect, verbal content, and psychophysiology in the arguments of couples with a violent husband. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 62(5), 982-988.

100. Xxxxxxxxx, S.J., Xxxx, R.J. (1997). State accountability for wife-beating: The Indian challenge. The Lancet,349, 10-12.

101. Xxxxxx, X. (2002). Intımate partner violence: causes and prevention. The Lancet , 359,

1423-1429.

102. Xxxxxxx, X.X. (1995). Patriarchal terrorism and common couple violence: Two forms of violence apainst women. Journal of Marriage and the Family, 57, 283-294.

103. Xxxxxxx, X.X. (2005). Domestic violence: It’s not about gender- Or is it? Journal of Marriage and Family, 67, 1126-1130.

104. Kağıtçıbaşı,Ç. (2004). Yeni İnsan ve İnsanlar Sosyal Psikolojiye Giriş. 10. basım. Evrim Yayınevi, İstanbul.

105. Xxxxx, X.X. (2001). Biological Psychology, 7th Ed. Wadsworth, Thomson Learning, Belmont, USA.

106. Kalmuss, D. (1984). The intergenerational transmission of marital aggression. Journal of Marriage and the Family,46, 11-19.

107. Xxxx, X., Xxxxxxxx, E.I., Xxxx, B.L. (1995). Incidance and correlates of PTSD in battered women: shelter and community samples. Journal of Interpersonal Violence, 10, 43-55.

108. Xxxxxx, X, P. (2006) Domestic violence: A complex health care issue for dentistry today. Forensic Science International, 159. 121-125.

109. Xxxxxxxx, X. (1975). Borderline Conditions and Pathological Narcissism. New York:Xxxxxxx.

110. Kernsmith, P. (2006). Gender differences in the impact of family of origin violence on perpetrators of domestic violence. Journal of Family Violence,21(2),163-171.

111. Xxxxxx, X.X., Xxxxxx, X., XxXxxxx, P.C. (1997). Application of attachment theory to male violence toward female intimates. Journal of Family Violence, 12(2), 211-228.

112. Xxxxxx, X.X., XxXxxxx, P.C. (1998). The role of childhood attachment factors in predicting male violence toward female intimates. Journal of Family Violence, 13, 417- 432.

113. Xxxxxxx, M., Tewtel-Salem, M. (2004). Agreement between husband and wife reports of domestic violence evidence from poor refugee communities in Lebanon. International Journal of Epidemiology, 33, 526-533.

114. Kocacık, F., Doğan, O. (2006). Domestic violence against woman in Sivas, Turkey; Survey study. Croatian Medical Journal, 47(5), 742-749.

115. Xxxxxxx, X. (1997). Temel Psikiyatri Kitabı Cilt 1. Xxxxx, X., Xxxxxxx E. (Ed) Hekimler Yayın Birliği, Ankara.

116. Langhinrichsen-Xxxxxxx, X., Xxxxxx, P., Xxxxx, G. (1995). Violent marriges: Gender differences in levels of current violence and past abuse. Journal of Family Violence, 10, 159-176.

117. Leidig, M.W. (1992). The continuum of violence against women: psychological and physical consequences. Journal of American Collateral Health, 40, 149-155.

118. Xxxxxxx, X.X., Xxxxxxx,X.X. (1998). The effects of alcohol on the marital interactions of aggressive and nonaggressive husbands and their wives. Journal of Abnormal Psychology, 107(4), 602-615.

119. Xxxxxxx, X.X., Xxxxxxx, M. (1996). Prospective prediction of husband marital aggression within newly-wed couples. Journal of Abnormal Psychology, 105, 369-380.

120. XxXxxxxx, X., Xxxx, R.A., Xxxxxxx, M., Xxxxx, D.E. (1998). Inside “Pandora’s box”: Abused woman’s experiences eith clinicians and health services. Journal of General Intern Medicine, 13, 549-555.

121. XxxXxxx, X.X. (1994). Refining the integrational transmission hypothesis. Journal Interpersonel Violence, 9, 350-365.

122. Xxxxxxxxxx, X., Xxxxxxx, X. (1999). When she brings home the Xxxxx: Labor-force participation and the risk of spousal violence against women. Journal of Marriage and the Family, 61, 947-958.

123. Xxxxxx, X., Xxxxx, X., O’Xxxxx, K.D. (1989). Generalization and containment: Different effects of past aggression for wives and husbands. Journal of Marrige and Family, 51, 687-697.

124. Xxxxxx, S.L., Xxxxxxx, K.E., Xxxxx, X., Xxxx, A.O., Xxxxxx, X.X. Xxxxx, X.X., Xxxxxxxx,

J.C. (2002). Domestic violence across generations: findings from Northern India.

International Journal of Epidemiology, 31, 560-572.

125. Mayseless, O. (1991). Adult attachment patterns and courtship violence. Family Relations,40, 21-28.

126. Xxxxx, X. (1983). Hormones, aggression and dominance in humans. In B.B. Svare (Ed.), Hormones and Aggressive Behavior (pp.563-576). New York:Plenum.

127. XxXxxxxx, X., Xxxx, D.E., Xxxxxxxx, K., Xxxx, L., Xxxxxxxxx, A.F., XxXxxxx, H.K. (1995). The “battering syndrome”: Prevelance and clinical characteristics of domestic violence in primary care internal medicine practicies. Annals of Internal Medicine,123(10), 737-746.

128. XxXxxxxx, X., Xxxxx, R.B., XxXxxxxx, E.P., Xxxxxx, K.M. (1998). Prevalence of domestic violence in an inpatient female population. Journal of General Intern Medicine, 13, 277-279.

129. Xxxxxxx, X.X. (2002). Gender, work and intimate violence: Men’s occupational violence spillover and compensatory violence. Journal of Marriage and Family, 64, 820-832.

130. Miehls, D. (1993). Conjoint treatment with narcissistic couples: Strategies to increase empathic interacitons. Xxxxx Collage Studies in Social Work,64, 3-17.

131. Xxxxxxx, S.W., Xxxxxx, D. (1997). A social learning theory model of marital violence.

Journal of Family Violence, 21(1), 21-47.

132. Miles-Dolan, R. (1998). Violence between spouses and intimates: Does neighborhood context matter? Social Forces, 77, 623-645.

133. Xxxxxxxx, X. (1974). Families and family therapy, Cambridge, Mass: Harvard University Press.

134. Xxxxxx, C.M., Xxxxxxxxxxxxxx-Xxxxxxx, X. (1998). Sexual and nonsexual marital aggression: Legal considerations, epidemiology, and an integrated typology of perpetrators. Aggression and Violent Behavior, 3(4), 369-389.

135. Xxxxxx X., Xxxxx, S., O’Xxxxx, K.D. (1994). Dependency characteristics of partner assaultive men. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 24, 1367-1386.

136. National Center for Injury Prevention and Control (2003). Cost of the intimate partner violence against woman in the US-Atlanta: Center for Disease Control and Prevention.

137. Xxxxx, R.T., Xxxx, S., Xxxxxx, X., Xxxxxxx, L.A. (baskıda). Physical violence by husbands: Xxxxxxxxx, disclosure and help seeking behavior of woman in Bangladesh. Social Science & Medicine.

138. Xxxxxxx, X. (2002). Violence against woman in intimate relationships: An overview. Stockholm: National Council for Crime Prevention.

139. O’Xxxxx, H.G., Xxxxxxxx, X. (2000). Men’s attitudes condoning marital aggression: A moderator between family of origin abuse and aggression against female partners. Cognitive Therapy and Research,24(2) , 159-174.

140. Okman Fişek, G. (1996). Aile yapısında yakınlık ve hiyerarşi boyutları: Kültürler arası bir karşılaştırma. IX. Ulusal Psikoloji Kongresi Bildiri Kitabı. Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.

141. Xxxxx, X., Xxxxxx, M. (1993). Education groups for men who batter: The Duluth model. New York: Springer.

142. Xxxxx, X. (2006). Domestic violence in the United States and Sweeden: A welfare state typology comparison within a power resources framework. Woman’s Studies International Forum, 29, 96-107.

143. Xxxxxxxx, X., Xxxxxxxx, M.E.P. (1983). Learned helplessness and victimization. Journal of Social Issues, 2, 103-116.

144. Pimoltt-Xxxxxx, S., Xxxxxxx, X.X. (2003). Gender, victimization, and outcomes: Reconceptualization risk. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 7(3), 528-539.

145. Prince, J.E., Xxxxx, I. (1994). The role of percieved control and the desirability of control among abusive and non abusive husbands. American Journal of Family Therapy, 22, 126-134.

146. Xxxx, X.X., Xxxx, X.X. (Ed) (1993). Understanding and preventing violence. Washington, DC: National Academy Press.

147. Xxxxxxxxxx, X. (2006). Common mental health correlates of domestic violence. Brief Treatment and Crisis Intervention, 6(2), 111-121.

148. Xxxxxxxxx, X., O’Xxxxx, K.D. (1981). Marital violence: Characteristics of abusive couples. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 49, 63-71.

149. Xxxxxxxxx, X (1965) Society and the Adolescent Self-Image. Princeton University Press: New Jersey.

150. Xxxxxxxxxx, B. (1978). Theories in marital violence: Evidence form a study of battered women. Victimology: An International Journal, 3(1-2),11-31.

151. Xxxxxxx, X. X. (1990). Rape in marriage. Indianapolis: Indiana University Press.

152. Xxxxxx, D., Xx X., Xxxxxx, X., Xxxxx, K., Xxxxx, S. (2006). An evaluation of the effectiveness of an educational programmae prompting the introduction of rutine antenatal enquiry for domestic violence. Midwifery, 22, 6-14.

153. Xxxx, R.A., Xxxxx, E.M. (1992). Correlates of depressive symptoms among battered women. Journal of Family Violence, 7, 229-245.

154. Xxxxxx, X., Xxxx, S. (1999). Woman’s autonomy, livelihood and fertility. Islamabad, Pakistan: Institute of Development Economics (PIDE). Aktaran: Xxxxx, R.T., Xxxx, S., Xxxxxx, X., Xxxxxxx, L.A. (2006). Physical violence by husbands: Xxxxxxxxx, disclosure

and help seeking behavior of woman in Bangladesh. Social Science & Medicine.62(12), 2917-2929.

155. Xxxxxxxx, X. (1991). Procedures for adjusting self-reports of violence social desirability bias. Journal of Interpersonal Violence, 6(3), 336-344.

156. Xxxxxxxx, D.G., Xxxxx, A.B., Xxxxxxx, M., Linz, D. (1987). The inventory of beliefs about wife beating: The construction and initail validation of a measure of beliefs and attitudes. Violence and Victims, 2, 39-57.

157. Xxxxx, X.X., Xxxxxxx, D., Xxxxxxx, X. (1998). Recommended components of health care provider training programs on intimate partner violence. American Journal of Preventive Medical, 14, 283-288.

158. Xxxxxx, X.X. (1991). Analysis of projective identification: An object relations approach to marital treatment. Clinical Social Work Journal, 19, 71-80.

159. Xxxxxxxxx, X.X., Xxxxxxxxxx, G.M. (1997). Social ecology and entitlements involved in battering heterosexual collage males: Contributions of family and peers. Violence and Victims, 12, 147-164.

160. Xxxxxx, X.X., Xxx, K.H., Xxxxxx, L.C. (1998). Socialization in the family of origin and male dating violence: A prospective study. Journal Marriage and Family, 60, 467-478.

161. Xxxxxxx, X. (1996). A Guide to Constructs of Control. Journal of Personality and Social Psychology, 17, (3) 549-570.

162. Xxxxxxxx, S.B., Xxxxxxx, J.M. (1990). Depressive sequelae of recent criminal victimization. Traumatic Stres, 3, 337-350.

163. Xxxxx, E., Xxxxxxxxx, A. (1995). Killing the beast within: Women battering and female suicidality. International Journal of Health Services, 25, 43-64.

164. Statistics Canada (1993). The violence against women survey. The Daily, November 18, 1-10.

165. Xxxxxx, X.X., Xxxxxxxxx, L. (1985). Alcohol and social behavior I: The psychology of durnken excess. Journal of Personality and Social Psychology, 48, 18-34.

166. Xxxxxxxxx, X.X. (1977). The battered husband syndrome. Victomology, 2(3 Suppl.4), 499-509.

167. Stets, J.E. (1992). Interactive processes in dating aggression: A national study. Journal of Marriage and the Family, 54, 165-177.

168. Xxxxx,J., Xxxxxx, M.A. (1992). Gender differences in reporting marital violence. Phsyical violence in American families (pp. 151-166). New Brunswick, N.J.: Transaction Publishers. Aktaran Xxxxxx (2006). Transforming a flawed policy: A call to revive

psychology and science in domestic violence research and practice. Aggression and Violent Behavior,11(5), 457-483.

169. Xxxxxxx, D.E., Xxxxxxxx, G.E. (1998). A review of domestic violence and women’s mental health. Archieves of Womens Mental Health, 1, 83-89.

170. Xxxxx, S.M., Xxxxxx, S.C. (1993). A predictive model of male spousal violence. Journal of Family Violence, 8, 183-201.

171. Xxxxx, S.M., Xxxxx, K.H., Xxxxxxxxx, K.A., Xxxxx, X.X., Xxxxxxxxx, K., Xxxxxxx, R.P. (2000). The intergenerational transmission of spouse abuse: A meta-analysis. Journal of Marriage and the Family, 62, 640-654.

172. Xxxxx, S.M., Xxxxx, D.B., Xxxx, X.X., Xxxx, D.B., Xxxxx, D. (2004). Intimate partner physical abuse perpetration and victimization risk factors: A meta-analytic review. Aggression and Violent Behavior,10(1), 65-98.

173. Xxxxxx, M.A. (1973). A general systems theory approach to a theory of violence between family members. Social Science Information, 12(3), 105-125.

174. Xxxxxx, M.A., Xxxxxx, R.J. (1986). Societal change in family violence from 1975 to 1985 as revealed by two national surveys. Journal of Marrige and Family, 47, 465-479.

175. Sümer, N., Güngör, D. (1999). Yetişkin bağlanma stilleri ölçeklerinin Türk örneklemi üzerinde psikometrik değerlendirmesi ve kültürlerarası bir karşılaştırma. Türk Psikoloji Dergisi, 14(43), 71-106.

176. Xxxxx, N.H. ve Xxxxx, A. (1994). Kısa Semptom Envanteri: Türk gençleri için uyarlanması. Türk Psikoloji Dergisi, 9(31), 44-56.

177. T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü. Erişim: xxx.xxxx.xxx.xx Erişim tarihi: 21.07.2007

178. Xxx, L.H., Xxxxxxxxx, J.A. (2006). Domestic violence, single parenthood, and fathers in the setting of teenage pregnancy. Journal of Adolescent Health,38, 201-207.

179. Türk Dil Kurum Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2005.

180. Xxxxxxxx, X., Xxxxxxxx, X., Xxxxx, X., Xxxxxxx, X. (1998). Domestic violence, personal control and gender. Journal of Marriage of the Family, 60, 442-452.

181. Xxxxxxxx, X., Xxxxxxxx, X.X., Xxxxxxxx, X., Xxxx, M.D. (2003). Relationship dynamics, emotion state ande domestic violence :A stress and masculinities perspective. Journal of Marriage and Family, 65, 233-247.

182. UNICEF. (2000). Domestic violence against women and girls. Innocenti Digest Xx 0.

Xxxxxxxx, Xxxxx: Innocenti Research Center.

183. Xxxxxxx, X.X. (1991). Retrospective methodology in family violence research: Our duty to report pasta buse. Journal of Interpersonal Violence, 6, 119-126.

184. Vahip, I., Doğanavşargil, Ö. (2006). Aile içi fiziksel şiddet ve kadın hastalarımız. Türk Psikiyatri Dergisi, 17(2), 107-114.

185. Xxxxxx, D., Xxxxxxxxxxxxxx-Xxxxxxx, X. (1994). Are bi-directionally violent couples mutually victimized? A gender-sensitive comparison. Violence and Victims, 9, 107-124.

186. Xxxxx, X.X., Xxxxxx, M.R. (1995). An evaluation of a group treatment approach for children who have witnessed wife abuse. Journal of Family Violence, 10(3), 295-306.

187. Xxxxx, X., Xxxxxxxxx, C. (2002). Violence against women: global scope and magnitude. The Lancet, 359,1232-1237.

188. Xxxxxxx, X., Xxxx, V. (2004). Screening for partner violence: direct questioning or self- report? Obstetrics and Gynecology, 103, 299-303.

189. WHO. (2002). World report on violence and health. Geneva: World Health Organization.

190. WHO.(1996)Violence against women. World Health Organization, Press Office, Fact Sheet 128, 1-3. Aktaran Celbiş, O., Xxxxxxxx, M.R., Xxxx, M.,Xxxxx, G. (2006). Review of forensic assessments of female referals to the branch of legal medicine, Malatya region, Turkey 1996-2000. Journal of Clinical Forensic Medicine, 13, 21-25.

191. Xxxxxxxxxx, X.X., Xxxxxxx, X.X., Xxx, X.X., Xxxxx, X.X., Xxxxxx, X., Xxxx, X.X. (2002). Womens Health, 35, 55– 69.

192. Xxxxxxxx, X.X. (1987). An examination of spouse abuse: Practice issues fort he profession. Clinical Social Work Journal, 15, 172-186.

193. Xxxxx, X.X. (2000). Prevalence and patterns of PTSD in abused and post-abused women. Mental Health Nursing, 21, 309-324.

194. Xxxxxx, X. (2001). Eşler arasındaki uyum, xxxx-xxxx tutumu ve benlik algısı arasındaki ilişkilerin gelişimsel olarak incelenmesi. Türk Psikoloji Dergisi, 16(47), 1-20.

195. Xxxxx, X.X. (1999). The application of object relations theory to domestic violence.

Clinical Social Work Journal, 27(1), 55-69.

Ek 1. Eşler Arası Şiddet Değerlendirme Anketi

KATILIMCILAR İÇİN ÇALIŞMA ÖNCESİ BİLGİ NOTU:

Aile, toplum ve bireyler arasındaki ilişkiyi birinci elden inşa eden sosyal bir kurumdur. Elinizde bulunan bu anketle yapılacak olan çalışmanın amacı; aile içinde eşler arası ilişkiler ve yaşantılar hakkında bilgi edinmek ve bilimsel veri toplamaktır.

Bu araştırma Xxxxx Xxxxxxxx Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Klinik Psikoloji Yüksek Lisans öğrencisi, Aydın Aile Mahkemesi uzmanı, Psikolog Xxxxx XXXXXXXX’ün yüksek lisans tez çalışması olarak yürütülmektedir. Tez çalışması Xxxxx Xxxxxxxx Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı öğretim üyesi Doç. Dr. Xxxxxx XXXXX’xx danışmanlığında yapılmaktadır.

Çalışmaya katılacak herkese bilgi formuyla birlikte aile içi yaşantılarla ilgili sorular ve Kısa Semptom Envanteri verilmektedir. Sizden istenen anketteki soruları eksiksiz doldurmanızdır. Anketi doldurmak yaklaşık 20 dakikanızı alacaktır. Kapalı zarflarda verilen anketin cevaplandıktan sonra yine zarfın içine konulup, ağzı kapatılarak verilmesi gerekmektedir. Bu sayede katılımcı eşlerin birbirlerinden etkilenmemeleri ve değerlendirmecinin anketlerin kime ait olduğunu bilmemesini sağlanacaktır.

Bu çalışmaya kimse kendi rızası olmadan katılmak zorunda değildir. Çalışmaya katılanların ise kim oldukları bilinmeyecektir. Bunun için ad, soy ad, adres ve telefon numarası belirtmeye gerek yoktur. Çalışmaya gönüllü olarak katılmak isteyen katılımcıların hiçbir etki altında kalmadan çalışmaya katıldıklarını bildirmek amacı ile aşağıda belirtilen yeri imzalamaları yeterli olacaktır.

Çalışmaya katılmayı kabul edip burada bulunan soruları yanıtlamak için ayırdığınız zaman ve emek için teşekkür ederim.

Psikolog Xxxxx XXXXXXXX xxxxxxxxxxxxx@xxx.xxx.xx

0 256 212 53 70 / Dahili: 042

Hiçbir etki altında kalmadan yukarıda amacı açıklanan çalışmaya gönüllü olarak katılıyorum.

İmza

...................................................

BİLGİ EDİNME FORMU

KİŞİSEL BİLGİLERİNİZ:

Cinsiyetiniz : ( ) Kadın

( ) Erkek

Kaç yaşındasınız? : ....................................

En son bitirdiğiniz okul : ( ) İlkokul

( ) Ortaokul ( ) Lise

( ) İki Yıllık Meslek Yüksek Okulu ( ) Dört Yıllık Üniversite

( ) Yüksek Lisans Programı ( ) Doktora

( ) Tıpta Uzmanlık

( ) Diğer..............................................

Çalışıyor musunuz? : ( ) Evet

( ) Hayır

Çalışıyorsanız ne iş yapıyorsunuz? :……………………………………..

Hayatınızın büyük bölümünü geçirdiğiniz yer : ( ) Köy

( ) Kasaba ( ) İlçe

( ) Şehir Merkezi ( ) Büyükşehir

( ) Şehrin kenar mahalleleri

EVLİLİĞİNİZLE İLGİLİ BİLGİLER:

Şu anki evliliğinizi kaç yılında yaptınız? : ………………………..

Şu anki evliliğinizi kaç yaşınızdayken yaptınız? :………………………..

Bu kaçıncı evliliğiniz? : ………………………

Eşinizle nasıl evlendiniz? : ( ) Xxxxxx Xxxxx

( ) Tanışarak

Çocuğunuz var mı? : ( ) Evet

( ) Hayır

Cevabınız “Evet”se kaç çocuğunuz var? : …………………………

Sizce ailenizin aylık geliri nasıldır? : ( ) Düşük

( ) Orta

( ) İyi

Hiç evlilik sorunu nedeniyle herhangi bir profesyonel yardıma (psikolog,psikiyatr vs.) başvurduğunuz oldu mu? : ( ) Xxxx

( ) Hayır

BİLGİ EDİNME FORMU (devam)

	Hiçbir zaman	Xxxxxen	Ara sıra	Sık sık	Neredeyse her zaman
1) Ne sıklıkla alkol kullanırsınız?
2) Eşiniz ne sıklıkla alkol kullanır?
3) Ne sıklıkla kumar oynarsınız?
4) Eşiniz ne sıklıkla kumar oynar?
5) Ne sıklıkla keyif verici madde (esrar, uyuşturucu, hap vs.) kullanırsınız?
6) Eşiniz ne sıklıkla keyif verici madde (esrar, uyuşturucu, hap vs.) kullanır?
7) Ne sıklıkla tartışma, kavga veya dövüş olaylarına karışırsınız?
8) Eşiniz ne sıklıkla tartışma, kavga veya dövüş olaylarına karışır?