Borsa İstanbul (BIST) Vadeli İşlem ve

BIST Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP)

VİOP: Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası 1

Opsiyon Piyasası (VİOP), ekonomik veya finansal göstergeler ile sermaye piyasası araçları üzerine düzenlenmiş

vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri ile diğer türev araçların elektronik ortamda alınıp satılabileceği bir piyasadır.

Vadeli işlem sözleşmeleri için ‘Vadeli İşlem Xxx Xxxxxx’ ve opsiyon sözleşmeleri için ‘Opsiyon Ana Pazarı’ olmak üzere

işlem sisteminde iki ayrı pazar vardır. BIST Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasasında ilk aşamada sadece ana pazarlar devreye alınmıştır.

Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP)

Opsiyon Xxx Xxxxxxxxx alım (call) ve satım (put) opsiyon sözleşmeleri işlem görür. Opsiyon sözleşmeleri, opsiyonu alan tarafa belirli bir vadede veya belirli bir vadeye kadar, önceden belirlenen fiyat, miktar ve nitelikte dayanak varlığı alma veya satma hakkı veren, satan tarafı ise dayanak varlığı almaya veya satmaya yükümlü kılan sözleşmelerdir.

Vadeli İşlemler Xxx Xxxxxxxxx vadeli işlem sözleşmeleri (futures) işlem görür. Vadeli işlem sözleşmeleri, belirli bir vadede, önceden belirlenen fiyat, miktar ve nitelikte dayanak varlığı alma veya satma yükümlülüğü veren sözleşmelerdir.

Xxx Xxxxxxxx

Dayanak Varlıklar: Dayanak varlıklar, pay ve tahvil gibi menkul kıymetler olabileceği gibi pay ve tahvil endeksleri gibi finansal göstergelerde olabilir.

Sözleşme Büyüklüğü: Pay vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri için sözleşme büyüklüğü 100 olarak belirlenmiştir. Örneğin; ISCTR üzerine yazılı pay vadeli 1 sözleşme aldığınızda, 100 adet ISCTR hissesi içeren bir sözleşme almış olursunuz.

Fiyat Kotasyonu ve Minimum Fiyat Adımı: Sözleşmelerin fiyatları, virgülden sonra iki basamak olacak şekilde işlem sistemine girilir ve bir defada gerçekleşebilecek en küçük fiyat adımı 0,01’dir.(9,01;9,02) Asgari fiyat adımının değeri standart sözleşmelerde 1 TL’ye karşılık gelmektedir.

Vade Ayları: Piyasada aynı anda üç sözleşme vadesinin işleme açılması planlanmaktadır. Örneğin, Xxxx ayı içinde ‘Xxxx, Şubat, Mart’; Şubat ayına geçildiğinde ise ‘Şubat, Mart, Haziran’ vadeli sözleşmeleri işleme açılacaktır.

Sözleşmenin Vadesi ve Son İşlem Günü: Pay vadeli işlem ve pay opsiyon sözleşmelerinde vade ve son işlem günü her vade ayının son işlem günüdür. Örneğin; fiziki teslimata konu pay opsiyon sözleşmelerinin takas süresinin T+3 olduğu durumda 31 Xxxx 2013 vadeli pay sözleşmelerinin son işlem günü 31 Xxxx 2013 olup, fiziki teslimat 5 Şubat 2013 tarihinde gerçekleştirilir.

Uzlaşma Şekli: Pay vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin uzlaşma yöntemi olarak fiziki teslimat uygulanır. Opsiyon sözleşmelerinde teslimat, opsiyonun tipine göre vade sonunda veya vade sonundan önceki herhangi bir tarihte opsiyonun alıcısı tarafından ilgili üyeler vasıtasıyla talep edilebilir. Endeks üzerine yazılı opsiyon sözleşmelerinde ise uzlaşma şekli ‘Nakdi Uzlaşma’ olarak belirlenmiştir.

Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’nda (VİOP) dayanak varlık olarak BIST’de işlem görmekte olan 10 adet hisse senedi ve BIST-30 fiyat endeksi işlem görmektedir.

Dayanak varlık seçiminde 3 önemli kritere bakılmıştır. Bunlar; Likidite, Hisse Dağılımı ve Volatilite’dir.

Likidite: Hisse senetlerinin işlem hacmi büyüklüğünün, HSVİS ve HSOS’lara dayanak varlık olarak seçilmesi açısından uygun kriter olacağı düşünülmüştür. Bununla birlikte, dayanak varlık seçimini daha etkin bir hale getirmek amacıyla hesaplamalarda likidite kriteri olarak işlem hacminin yanı sıra halka açık kısmın piyasa değeri ile işlem miktarı gibi parametrelerde dikkate alınmıştır.

Hisse Dağılımı: Dayanak varlığın spot piyasada işleme konu olan bölümünün belirli yatırımcılar tarafından kontrol altında tutulması sonucunu doğurmayacak bir şekilde dağılmış olmasına önem verilmiştir. Bu nedenle, ortaklık yapısı da dayanak varlık olarak seçilmesi aşamasında dikkate alınmıştır.

Volatilite: İlgili hisse senetleri için yatırımcıların, özellikle korunma amaçlı işlem yapma güdüsünü besleyen ve spekülasyon amaçlı işlemlerini de tetikliyen belirli orandaki volatilitenin varlığına bakılmıştır.

Hisse Senetleri
GARAN	THYAO
ISCTR	EREGL
AKBNK	SAHOL
VAKBN	TCELL
YKBNK	TUPRS

Endeks Opsiyonları

BIST 30 Fiyat Endeksleri

Vadeli İşlem Sözleşmesi

Vadeli işlem sözleşmelerinde sözleşme kodu; sözleşme tipi, dayanak varlık, vade tarihi ve sözleşme büyüklüğünün standart olup olmadığı bilgisini içerecek şekilde oluşturulmuştur.

İlk hane sözleşmenin türünü, sonraki 5 hane sözleşmenin oluşturulmuş olduğu dayanak varlığı belirtir.

Xxxxxxx ile onuncu hane arası sözleşmenin vade tarihini, son hane ise sözleşme büyüklüğünün standart olup olmadığını gösterir.

F ISCTR 1113 S O

Dayanak varlık kodu

S: Standart N:Standart olmayan

Dayanak varlığın türünü belirtir.

F(Vadeli-Future)

ÖRNEK SÖZLEŞME

IST Sıra No

Vade tarihi (AAYY-Kasım 2013)

Opsiyon Sözleşmesi

Opsiyon sözleşmelerinde sözleşme kodu; sözleşme türü, dayanak varlık, opsiyon tipi, vade tarihi, C/P, kullanım fiyatı ve sözleşme büyüklüğünün standart olup olmadığı bilgilerini içerecek şekilde oluşturulmuştur.

İlk hane sözleşmenin türünü, sonraki 5 hane sözleşmenin oluşturulmuş olduğu dayanak varlığı, yedinci hane opsiyonun türünü belirtir.

Sekizinci ile onbirinci hane arası sözleşmenin vade tarihini, onikinci hane opsiyonun alım veya satım olduğunu, onüçüncü ile onbeşinci hane arası opsiyonun kullanım fiyatını son hane ise sözleşme büyüklüğünün standart olup olmadığını gösterir.

Dayanak varlığın türünü belirtir.

O(Opsiyon)

ÖRNEK SÖZLEŞME

O ISCTR A 1113 P 1,80 SO

BIST Sıra No

Dayanak varlık kodu A: Amerikan

Vade tarihi

Kullanım fiyatı,S: Standart

opsiyon

(AAYY-Kasım

virgülden

N:Standart olmayan

vadesinde veya

2013)

sonra 2 hane

vadesinden önce kullanılabilir.

E: Avrupa opsiyon yalnızca vadesinde kullanılabilir.

C: Alım (call) opsiyonu

P: Satım (put) opsiyonu

Pay vadeli işlem sözleşmelerinde açık pozisyonlar, sözleşmenin vade sonu tarihinde fiziki uzlaşma yöntemi ile kapatılır. Pay opsiyon sözleşmelerinde ise vade tarihine kadar kullanılmayan açık pozisyonlar sistem tarafından iptal edilir.

Opsiyon sözleşmelerinde kullanım hakkı sadece uzun pozisyon sahiplerine aittir.

Opsiyon sözleşmelerinde kullanım fiziki teslimat ile sonlandırılacak olup fiziki teslimat, dayanak varlığın sözleşme büyüklüğüne karşılık gelen miktarın kısa alım (call) ve uzun satım (put) pozisyonu sahipleri tarafından uzun alım ve kısa satım pozisyonu sahiplerine teslimini gerektirmektedir.

Günlük uzlaşma fiyatı, pay vadeli işlem ve pay opsiyon sözleşmelerinde işlem günü sonunda açık pozisyonların yeniden değerlenmesinde ve hesapların güncellenmesinde esas alınan fiyattır.

Vadeli işlem sözleşmelerinde dayanak varlık olarak kabul edilen her payın son işlem gününde spot piyasada ikinci seans sonundaki kapanış seansında oluşan kapanış fiyatı, vade sonu uzlaşma fiyatı olarak belirlenir.

Opsiyon sözleşmelerinde vade sonu uzlaşma fiyatı, vade tarihindeki günlük uzlaşma fiyatı olarak alınır.

Opsiyon sözleşmelerinde kullanım fiyatları alım opsiyonları için alma hakkının geçerli olduğu fiyatları, satım opsiyonları için ise satma hakkının geçerli olduğu fiyatları göstermektedir.

Opsiyon Sözleşmesi

O(Opsiyon)

O ISCTR A 1113 C 6,00 SO

BIST Sıra No

Dayanak varlık kodu

A: Amerikan

Vade tarihi

Kullanım fiyatı, S: Standart

opsiyon

(AAYY-Kasım

virgülden

N:Standart olmayan

vadesinde veya

2013)

sonra 2 hane

vadesinden önce kullanılabilir.

E: Avrupa opsiyon yalnızca vadesinde kullanılabilir.

C: Alım (call) opsiyonu

P: Satım (put) opsiyonu

Kullanım fiyatı 6 TL olan bir alım (call) opsiyonunu göstermektedir. Bu sözleşme uzun pozisyon taşıyan yatırımcılara 30 Kasım 2013 tarihine kadar 6 TL fiyatla 100 adet ISCTR payını alma hakkı verir.

İşleme açılacak sözleşmelerde kullanım fiyat adımı, dayanak varlık fiyatına göre belirlenecek olup, virgülden sonra iki basamak kullanılacaktır.

Dayanak varlıktaki fiyat değişim limitine bağlı olarak, opsiyon sözleşmelerinde her gün %20 limit dahilindeki kullanım fiyatlı sözleşmeler sisteme tanımlanır.

Bir dayanak varlığa bağlı sözleşmeler işleme açılırken sisteme tanımlanan sözleşmelerden dayanak varlığın son periyodik ağırlıklı ortalama fiyatına en yakın kullanım fiyatlı sözleşme ‘başabaş’ sayılarak alım ve satım opsiyonlarının her biri için bir ‘kârda’ ve bir ‘zararda’ olmak üzere en az üç kullanım fiyatından sözleşme sırası işleme açılır.

Opsiyon Sözleşmesi Kullanım Fiyat Aralığı (TL)	Kullanım Fiyat Adımı (TL)
0.01-1.00	0.05
1.00-2.50	0.10
2.50-5.00	0.25
5.00-10.00	0.50
10.00-25.00	1.00
25.00-50.00	2.50
50.00-100.00	5.00
100.00-250.00	10.00
250.00-500.00	25.00
500.00-1,000.00	50.00
1,000.00 ve üzeri	100.00

Spot Piyasa Fiyatı 2,50 TL olan bir dayanak varlığın (örneğin EREGLE) başabaşta sözleşmenin kullanım fiyatı 2,50 TL olmak üzere işleme açılacak olan alım ve satım sözleşmeleri

O_EREGLA0912C2,40SO

O_EREGLA0912C2,50SO

O_EREGLA0912C2,75SO

O_EREGLA0912P2,40SO

O_EREGLA0912P2,50SO

O_EREGLA0912P2,75SO

Alış Opsiyonu

Satış Opsiyonu

Dayanak varlıktaki fiyat değişim limitine bağlı olarak, opsiyon sözleşmelerinde her gün %20 limit

dahilindeki kullanım fiyatlı sözleşmeler sisteme tanımlanır.

İşleme Açılacak Kullanım Fiyatı Üst Limiti, dayanak varlığın önceki seans ağırlıklı ortalama fiyatı x 1,20 şeklinde hesaplanır.

İşleme Açılacak Kullanım Fiyatı Alt Limiti, dayanak varlığın önceki seans ağırlıklı ortalama fiyatı x 0,80 şeklinde hesaplanır.

İşlem Örneği

O_TCELLA opsiyon sözleşmesinde kullanım fiyatı değişim limiti %20 olarak belirlenmiştir. Dayanak varlık olan TCELL’in önceki seans ağırlıklı ortalama fiyatı 10 TL’dir.

İşleme açılacak kullanım fiyatının üst limiti = 10 x 1,20 =12

İşleme açılacak kullanım fiyatının alt limiti = 10 x 0,80 = 8

O TCELL A 1112 C 8,00 SO

O TCELL A 1112 C 12,00 SO

Alış Opsiyonu

O TCELL A 1112 P 8,00 SO

O TCELL A 1112 P 12,00 SO

Satış Opsiyonu

Sözleşme Açıklama Unsuru
Dayanak Varlık	BIST Pay Piyasasında işlem gören ve Borsa tarafından belirlenen kriterlere göre seçilen paylardır
Opsiyon Sınıfı	Alım ve Satım Opsiyonu
Opsiyon Tipi	Amerikan (Sözleşme ile tanınan hak vade sonu dahil olmak üzere vade sonuna kadar herhangi bir tarihte kullanılabilir)
Sözleşme Büyüklüğü	Bir adet standart (POS), dayanak varlığa ait 100 adet ‘Eski’ payı temsil eder. Dayanak varlığın fiyatını ve miktarını etkileyecek bedelli/bedelsiz sermaye arttırımı, temettü ödemesi (temettü verimi>%10 ise), birleşme ve benzeri durumlarda (özsermaye halleri), borsa tarafından POS’larda fiyat, kullanım fiyatları ve/veya çarpan değişikliği yapılması halinde, sözleşme büyüklüğü standart sözleşme büyüklüğünden farklı belirlenebilir.
Fiyat Kotasyonu ve Minimum Fiyat Adımı	Emir defterinde prim teklifleri 1 adet dayanak varlık bazında gösterilir. POS’un prim fiyatı, virgülden sonra iki basamak olacak şekilde işlem sistemine girilir ve bir defada gerçekleşebilecek en küçük fiyat adımı 0,01’dir. Asgari fiyat adımının değeri standart sözleşmelerde 1 TL’ye (standart sözleşme büyüklüğü x asgari fiyat adımı = 100 x 0,01) karşılık gelmektedir. Miktar teklifleri bir adet sözleşme ve katları şeklinde girilir.
Vade Ayları	Vade döngü ayları Mart, Haziran, Eylül ve Aralık’tır. Piyasada aynı anda, içinde bulunulan ay ve takip eden ay ile takip eden döngü ayına ilişkin POS’lar olmak üzere üç sözleşme vadesi işleme açılır. (Xxxx,Şubat Mart veya Şubat, Mart, Haziran gibi)
Uzlaşma Şekli	Fiziki Teslimat
Son İşlem Günü	Her vade ayının son işlem günü
Vade Sonu	Her vade ayının son işlem günü
Takas Süresi	Fiziki teslimat işlemlerinde T+3, diğer işlemlerde ise T+1 olarak uygulanır. Prim borçları hesaplardan T günü sonunda tahsil edilirken, prim alacakları hesaplara T+1 günü aktarılır.
Günlük Fiyat Değişim Limiti	Prim fiyatları için fiyat değişim limiti yoktur.
İşlem Saatleri	İşlemler 09:15-17:40 saatleri arasında tek bir seansta gerçekleştirilir. 12:30-14:00 arası işlem yapılmayan bölümdür.

Sözleşme Açıklama Unsuru
Dayanak Varlık	BIST-30 Fiyat Endeksleri
Opsiyon Sınıfı	Alım ve Satım Opsiyonları
Opsiyon Tipi	Avrupa (Sözleşme ile tanınan hak vade sonunda kullanılabilir.
Sözleşme Büyüklüğü	Dayanak varlık, endeks değerlerinin 1.000’e bölünmüş halidir. Her bir endeks opsiyon sözleşmesi bu şekilde hesaplanan 100 adet dayanak varlığı temsil eder. (Örneğin BIST – 30 Endeksi / 1.000) x 100 TL = (102.358 / 1.000) x 100 = 10.325,80 TL
Fiyat Kotasyonu ve Minimum Fiyat Adımı	Fiyat, yukarıdaki yöntemle hesaplanan bir adet dayanak varlığın opsiyon primi olarak, virgülden sonra iki basamaklı olacak şekilde kote edilir. Minimum fiyat adımı 0,01’dir. (örnek: 3,01 vb). Minimum fiyat adımının değeri 1 TL’ye (Sözleşme büyüklüğü x asgari fiyat adımı = 100 x 0,01) karşılık gelmektedir. Miktar teklifleri bir adet sözleşme ve katları şeklinde girilir.
Vade Ayları	Vade döngü ayları Mart, Haziran; Eylül ve Aralık’tır. Piyasada aynı anda, içinde bulunulan ay ve takip eden döngü ayına ait olmak üzere üç sözleşme vadesi işleme açılır (Örneğin; ‘Şubat, Mart, Haziran’; veya ‘Mart, Nisan, Haziran’)
Uzlaşma Şekli	Nakdi uzlaşma
Son İşlem Günü	Her vade ayının son iş günü
Vade Sonu	Her vade ayının son iş günü
Takas Süresi	T+1 olarak uygulanır. Prim borçları hesaplardan T günü sonunda tahsil edilirken, prim alacakları hesaplara t+1 günü aktarılır.
Günlük Fiyat Değişim Limiti	Prim fiyatları için fiyat değişim limitleri yoktur.
İşlem Saatleri	İşlemler 09:15-17:45 saatleri arasında tek bir seansta gerçekleştirilir. 12:30-14:00 arası işlem yapılmayan bölümdür.

Sözleşme Açıklama Unsuru
Dayanak Varlık	BIST Pay Piyasasında işlem gören ve Borsa tarafından belirlenen kriterlere göre seçilen paylardır
Sözleşme Büyüklüğü	Bir adet standart (PVİS), dayanak varlığa ait 100 adet ‘Eski’ payı temsil eder. Dayanak varlığın fiyatını ve miktarını etkileyecek bedelli/bedelsiz sermaye arttırımı, temettü ödemesi (temettü verimi>%10 ise), birleşme ve benzeri durumlarda (özsermaye halleri), borsa tarafından PVİS’lerde fiyat, kullanım fiyatları ve/veya çarpan değişikliği yapılması halinde, sözleşme büyüklüğü standart sözleşme büyüklüğünden farklı belirlenebilir.
Fiyat Kotasyonu ve Minimum Fiyat Adımı	Emir defterinde fiyat teklifleri 1 adet dayanak varlık bazında gösterilir. Diğer bir ifadeyle, işlem sisteminde PVİS’lere ait teklifler, bir adet dayanak varlık için verilen fiyat üzerinden girilir. PVİS’in fiyatı, virgülden sonra iki basamak olacak şekilde işlem sistemine girilir ve bir defada gerçekleşebilecek en küçük fiyat adımı 0,01’dir. Asgari fiyat adımının değeri standart sözleşmelerde 1 TL’ye (standart sözleşme büyüklüğü x asgari fiyat adımı = 100 x 0,01) karşılık gelmektedir. Miktar teklifleri bir adet sözleşme ve katları şeklinde girilir.
Vade Ayları	Vade döngü ayları Mart, Haziran, Eylül ve Aralık’tır. Piyasada aynı anda, içinde bulunulan ay ve takip eden ay ile takip eden döngü ayına ilişkin POS’lar olmak üzere üç sözleşme vadesi işleme açılır. (Xxxx,Şubat Mart veya Şubat, Mart, Haziran gibi)
Uzlaşma Şekli	Fiziki Teslimat
Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı	Dayanak varlık olarak kabul edilen her payın son işlem gününde spot piyasada ikinci seans sonundaki kapanış seansında oluşan kapanış fiyatı, vade sonunda uzlaşma fiyatı olarak kabul edilir.
Son İşlem Günü	Her vade ayının son işlem günü
Vade Sonu	Her vade ayının son işlem günü
Takas Süresi	Vade sonunda fiziki teslimat için T+3, diğer işlemlerde ise T+1 olarak uygulanır. Zararlar hesaplardan T günü sonunda tahsil edilirken, kârlar hesaplara T+1 günü aktarılır.
Baz Fiyat ve Günlük Fiyat Değişim Limiti	Baz fiyat, günlük fiyat değişim limitlerinin hesaplanmasında kullanılan ve sözleşmenin işleme açıldığı gün Uzlaşma Fiyatı Komitesi tarafından belirlenen fiyat, diğer işlem günleri için ise bir önceki günün uzlaşma fiyatıdır. Günlük fiyat değişim limiti, her bir sözleşme için belirlenen baz fiyatın +- %20’sidir.
İşlem Saatleri	İşlemler 09:15-17:40 saatleri arasında tek bir seansta gerçekleştirilir. 12:30-14:00 arası işlem yapılmayan bölümdür

Piyasa risk yönetimi Takasbank tarafından yapılır. İşlem sisteminde gerçekleşen işlemler gerçek zamanlı olarak Takasbank tarafından çekilerek pozisyona dönüştürülür.

Pozisyonu güncellenen hesaplar için son açık pozisyon ve son parametre dosyası verilerine göre ‘Bulunması Gereken Teminat’ hesaplanır. Bulunması Gereken Teminat, başlangıç teminatı ile fiziki teslimat teminatının toplamıdır. ‘Sürdürme Teminatı’, bulunması gereken teminat değerinin

%75’i olarak dikkate alınır.

Toplam teminat miktarı, oluşan zararlar dolayısıyla sürdürme teminatının altına düşerse ‘Teminat Tamamlama Çağrısı’ yapılır.

Sürdürme teminatının, toplam teminat +-Geçici Kar/Zarar tutarına oranı olarak tanımlanan risk oranı %100’den büyük olursa, ilgili hesap ‘riskli’ duruma düşer.

Riskli duruma düşen hesabın pasif emirleri işlem sisteminde otomatik olarak iptal edilir. Riskli hesaplar için teminat yatırılabilir ancak çekilemez.

Piyasada gerçekleştirilen işlemler için portföy bazında teminatlandırma yöntemi uygulanır.

Takasbank, portföy bazında teminatlandırma işlemlerinde

Standart Portfolio Analysis of Risk (SPAN) algoritmasını kullanır.

Başlangıç Teminatı, SPAN portföy bazında teminatlandırma yöntemi kullanılarak belirlenir. Değişik fiyat ve volatilite değişim seviyelerine dayalı olarak oluşturulan senaryolar arasından maksimum olan tarama riski, vadeler arası yayılma riski ve ürünler arası yayılma riski ofset değerleri göz önünde bulundurularak, kısa opsiyon pozisyonu minimum riski ile karşılaştırıldıktan sonra portföy bazında hesaplanır.

SPAN (Standart Portfolio Analysis of Risk), portföy riski bazında, takas kurumu ve müşteri detayında gerekli teminatı hesaplayan bir sistemdir.

SPAN, tanımlanan 16 farklı senaryoya göre portföyün maruz kalabileceği riski analiz ederek, teminat gerekliliğini olması gerekene en yakın şekilde hesaplayan risk ölçüm ve teminatlandırma yöntemidir.

SPAN kullanılarak, değişik fiyat ve volatilite değişim seviyelerine dayalı olarak oluşturulan senaryolar arasından maksimum olan tarama risk değeri, vadeler arası yayılma riski, teslimat ayı risk değeri ve ürünler arası yayılma risk offset değerleri göz önünde bulundurularak teminatlandırılacak tutar portföy bazında hesaplanmaktadır.

SPAN aynı dayanak varlığa bağlı sözleşmeleri gruplandırarak analiz eder. Her bir ürün grubunun riski diğer ürün guruplarından bağımsız bir şekilde hesaplanır.

SPAN, borsa tarafından işleme alınan tüm vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri için ‘Fiyat Değişim Aralığı’ ve ‘Volatilite Değişim Aralığı’ değerleri üzerine senaryolar kullanarak risk dizileri hesaplamaktadır.

SPAN, bir dayanak varlığın farklı vadelerdeki vadeli işlem sözleşme fiyatlarının aynı oranda değişeceğini varsayar. Bu yüzden herhangi bir aydaki uzun pozisyon, başka bir aydaki kısa pozisyon ile netleşir.

Her bir sözleşmenin ilgili senaryodaki riski, sahip olunan pozisyonla risk dizisindeki değerin çarpılması suretiyle bulunur.

Bir portföydeki aynı ürün grubuna bağlı sözleşmeler birlikte değerlendirilerek her bir senaryo için portföydeki ilgili ürün grubuna bağlı sözleşmelerin riskleri toplanır.

Bir ürün grubu için en kötü senaryo, portföyde yer alan sözleşmelerin riskinin toplamda en yüksek olduğu senaryodur. Ürün grubu bazında en kötü senaryoda oluşan risk Tarama Riski olarak adlandırılır ve bir anlamda piyasa riskini ifade eder.

SPAN Senaryoları
1)Fiyat Sabit; Volatilite Yukarı	9)Fiyat 2/3 Aşağı; Volatilite Yukarı
2)Fiyat Sabit; Volatilite Aşağı	10)Fiyat 2/3 Aşağı; Volatilite Aşağı
3)Fiyat 1/3 Yukarı; Volatilite Yukarı	11)Fiyat 3/3 Yukarı; Volatilite Yukarı
4)Fiyat 1/3 Yukarı; Volatilite Aşağı	12)Fiyat 3/3 Yukarı; Volatilite Aşağı
5)Fiyat 1/3 Aşağı; Volatilite Yukarı	13)Fiyat 3/3 Aşağı; Volatilite Yukarı
6)Fiyat 1/3 Aşağı; Volatilite Aşağı	14)Fiyat 3/3 Aşağı; Volatilite Aşağı
7)Fiyat 2/3 Yukarı; Volatilite Yukarı	15)Aşırı Hareket Senaryosu
8)Fiyat 2/3 Yukarı; Volatilite Aşağı	16)Aşırı Hareket Senaryosu

Piyasada yeni bir pozisyon alınırken, Takasbank nezdinde bulundurulması gereken işlem teminatının en az %30’unun nakit teminattan oluşması gerekmektedir.

Nakit dışı teminatlar içindeki pay ile A tipi yatırım fonu teminatlarının toplam payı ise toplam nakit dışı teminatın %50’sini geçemez. Bu oranın içerisinde her bir payın veya A tipi yatırım fonu katılma belgesinin oranı ise %20’yi geçemez.

Nakit / Nakit Dışı Teminat Çeşidi		Teminat Grubu	Min. Oran	Max. Oran	Değerleme Katsayısı
Nakit	Türk Lirası	TL	0.3	1.00	1.00
Nakit Dışı	Döviz	DVZ	0	0.70	0.95
Nakit Dışı	Hazine Bonosu	HB	0	0.70	0.90
Nakit Dışı	Devlet Tahvili	DT	0	0.70	0.80
Nakit Dışı	Dövize Endeksli Devlet Tahvili	DTE	0	0.70	0.80
Nakit Dışı	Döviz Ödemeli Devlet Tahvili	DTY	0	0.70	0.80
Nakit Dışı	Pay (BIST 30 içerisinden)	BİST-30	0	0.35	0.70
Nakit Dışı	Pay (Borsa Yatırım Fonları)	BYF	0	0.35	0.70
Nakit Dışı	Yatırım Fonu K.B. (A Tipi)	YF-A Tipi	0	0.35	0.70
Nakit Dışı	Yatırım Fonu K.B. (B Tipi)	YF- B tipi	0	0.70	0.80
Nakit Dışı	Yatırım Fonu K.B. (Likit)	YF-Likit	0	0.70	0.90

Seans sonrasında hesaplara aktarılacak veya hesaplardan tahsil edilecek kâr/zarar rakamları gün sonu uzlaşma fiyatlarına göre kesinleşir. Zararlar hesaplardan aynı gün (T günü) tahsil edilirken, kârlar ertesi gün (T+1 günü) hesaplara aktarılır.

Kâr/zarar hesaplarına esas olan fiyat, her bir vadeli işlem sözleşmesi bazında hesaplanan uzlaşma fiyatıdır. Kesinleşmiş kâr/zarar hesaplanırken, işlem maliyeti işlemlerin ağırlıklı ortalama fiyatına göre hesaplanır.

Opsiyon işlemlerinde, işlem gerçekleştiği anda ödenen veya alınan prim tutarı hesabın toplam kâr/zararına etki eder. İlgili hesap net opsiyon primi alacaklı ise, bu tutar portföydeki diğer pozisyonlar veya alınacak yeni pozisyonlar için kullanılabilir.

Opsiyon sözleşmelerinde uzlaşma, nakdi uzlaşma yöntemi veya fiziki teslimatla yapılabilir. Fiziki teslimatla son bulan opsiyon sözleşmeleri için kullanım kâr/zararı hesaplanmaz. Nakdi uzlaşmalı opsiyon sözleşmeleri için ise, opsiyon kullanımından dolayı oluşan kâr/zarar ilgili hesaplara kullanım kâr/zararı olarak yansıtılır.

Xxxxx süresince elde edilen kâr/zarar rakamları, açık pozisyon taşıyan hesaplar için belirlenen bir zaman aralığında ilan edilen geçici uzlaşma fiyatları dikkate alınarak hesaplanır.

Seans içinde yapılan teminat çekme işlemleri için yapılan kontrollerde hesap bazında toplam teminattan toplam zarar rakamı düşülür. Toplam kâr rakamı teminat çekilirken dikkate alınmaz.

Kesinleşmiş kâr/zarar, seans içindeki açık pozisyonların kapatılmasıyla ve açık pozisyonların gün sonu uzlaşma fiyatına göre güncellenmesiyle oluşan kâr/zarardır. İşlem başlangıcında prim ödemeli opsiyonlar için hesap güncelleme işlemi yapılmadığından, opsiyon işlemleri için kesinleşmiş kâr/zarar rakamı hesaplanmaz.

İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’nda Limit (LMT), Piyasa (PYS) ve Kapanış Fiyatı (KAP) emir yöntemlerinden birinin seçilmesi zorunludur. Emir yöntemleri seçildikten sonra Kalanı Pasife Yaz (KPY), Gerçekleşmezse İptal Et (GİE), Kalanı İptal Et (KİE) ve Şarta Bağlı (ŞAR) emir türlerinden biri seçilir ve piyasaya gönderilir.

VİOP Emir Süreleri

VİOP Emir Yöntemleri

Limit Emirler (LMT)

Kalanı Pasife Yaz (KPY)

Emrin girildiği anda tamamının gerçekleşmesi esas olmakla birlikte, tamamının gerçekleşmemesi durumunda kalan miktarın maksimum pasif emir miktarına kadar olan kısmının, emrin yöntemine göre limit fiyatından ya da gerçekleştiği son fiyat üzerinden pasife limit emir olarak yazılması için kullanılan emir türüdür.

Piyasa Emri (PYS)

Emrin girildiği anda ilgili sözleşmede piyasada bulunan en iyi fiyatlı emirden başlayarak emrin karşılanması amacıyla kullanılan emir yöntemidir.

Gerçekleşmezse İptal Et (GİE)

Kapanış Fiyatından (KAP)

Gün sonunda ilan edilen uzlaşma fiyatı üzerinden işlem gerçekleştirmek amacıyla kullanılan emir yöntemidir. Uzlaşma fiyatı ilan edildikten sonra ‘Kapanış Fiyatından’ emirler eşleşir. Alış ve satış tarafında bekleyen ‘Kapanış Fiyatından’ emirler eşleştikten sonra kalan ‘Kapanış Fiyatından’ emirler uzlaşma fiyatını karşılayan normal seans emirleri ile eşleşir. Kapanış fiyatından emirler sadece ‘Kalanı Pasife Yaz’ emir türü ve ‘Seans’ emir süresi kullanılarak sisteme iletilir. Eşleşmeyen kapanış fiyatından emirler seans sonunda iptal edilir.

Kalanı İptal Et

(KİE)

Şarta Bağlı (ŞAR)

Bu emir türü, emri giren tarafından ilgili sözleşme için belirlenen fiyattan (aktivasyon fiyatı) ya da alış emirleri için daha yüksek ve satış emirleri için daha düşük fiyatlardan piyasada işlem olması durumunda, emrin işlem sisteminde aktif hale gelmesi amacıyla kullanılır. Şarta bağlı emir türünün kullanılması durumunda, emir giriş yönteminin yanı sıra aktivasyon fiyatının da belirtilmesi zorunludur.

Belirlenen limit fiyat seviyesine kadar işlem gerçekleştirmek için kullanılan emir yöntemidir. Bu yöntem kullanıldığında fiyat girilmesi zorunludur.

Girildiği anda, pasifte karşı tarafta bekleyen emirlerin durumuna göre emrin tamamının gerçekleşmesi, aksi takdirde gerçekleşmeyen kısmının iptal edilmesi için kullanılan emir türüdür.

Girildiği anda, pasifte karşı tarafta bekleyen emirlerin durumuna göre emrin tamamının gerçekleşmesi, aksi takdirde tamamının iptal edilmesi için kullanılan emir türüdür.

Londra Metal Borsası’nda (LME) “ limit, “aktif” ve “stop” emir türleri ile işlem gerçekleştirilebileceği gibi “kapanış” veya “ortalama fiyat” üzerinden de işlem gerçekleştirilebilmektedir.

İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’nda emrin sistemde geçerli olacağı süre belirlenirxxx Xxxxx Xxxx (SNS), Günlük Emir (GUN), İptale Kadar Geçerli Emir (IKG) ve Tarihli Emir (TAR) türlerinden birinin seçilmesi gerekmektedir.

VİOP Emir Türleri

Xxxxx Xxxx (SNS)

İptale Kadar Geçerli Emir (IKG)

Emir, girildiği günde geçerlidir. Gün sonuna kadar

Günlük Emir eşleşmezse işlem sistemi tarafından otomatik

(GUN)

olarak iptal edilir.

Emir, işlem sistemine girilirken belirtilen tarihe

Tarihli Emir kadar geçerlidir. Belirtilen tarihe kadar eşleşmezse ya da iptal edilmezse, bu tarihte gün

(TAR) sonunda işlem sistemi tarafından otomatik olarak

iptal edilir. İşlem sisteminde, sözleşmenin vade sonunda daha ileri bir tarih girilmesine izin verilmez.

Emir, sadece girildiği seansta geçerlidir. Seans sonuna kadar eşleşmezse işlem sistemi tarafından otomatik olarak iptal edilir.

Emir, girildiği seanstan itibaren iptal edilene kadar geçerlidir. Bu emir süresi seçildiğinde, emrin iptal edilmediği ve eşleşmediği durumda, emir sözleşmenin vade sonuna kadar geçerli olur ve vade sonunda işlem sistemi tarafından otomatik olarak iptal edilir.

Pay Vadeli İşlem ve Opsiyon İşlemleri

İşlem sisteminin açıldığı saatten normal başlangıç saatine veya açılış seansı olması durumunda bu seansın başlangıcına kadar geçen dönem ‘işlem yapılmayan dönem’ olarak adlandırılır. İşlem yapılmayan dönemde, işlem sistemi açık olmasına rağmen emir girişi ya da işlem gerçekleşmesi mümkün değildir.

Normal seans, fiyat ve zaman önceliğine dayanılarak, çok fiyat sürekli müzayede esasıyla işlemlerin gerçekleştirildiği seanstır. Saat 09:15-17:40 arasında ‘normal seans’ adı verilen tek bir seans düzenlenir.

12.30-14:00 saatleri arasında spot piyasaya paralel olarak işlemlere ara verilir.

Normal seansın son 10 dakikası ‘kapanış aralığı’ olarak adlandırılır.

İşlem Yapılamayan Dönem

Öğle Arası

18:10 Uzlaşma Fiyatlarının Kapanış Aralığı İlanı (pay vadeli işlem ve

opsiyon işlemleri)

08:30

09:15

Normal Seans

12:30 14:00

17:30 17:40

T+1 Günü

Saat 14:30-Takas süresinin sonu- nakit uzlaşma

T+3 Günü

Saat 16:30-Takas süresinin sonu- Fiziksel Teslimatlı- pay vadeli işlem ve opsiyon işlemleri

Endeks Opsiyon İşlemleri

Normal seans, fiyat ve zaman önceliğine dayanılarak, çok fiyat sürekli müzayede esasıyla işlemlerin gerçekleştirildiği seanstır. Saat 09:15-17:45 arasında ‘normal seans’ adı verilen tek bir seans düzenlenir.

12.30-14:00 saatleri arasında spot piyasaya paralel olarak işlemlere ara verilir.

Normal seansın son 10 dakikası ‘kapanış aralığı’ olarak adlandırılır.

Normal Seans

08:30

09:15

12:30 14:00

17:35 17:45

T+1 Günü

Saat 14:30-Takas süresinin sonu- nakit uzlaşma

İşlem

Ya yan

17:55 Uzlaşma Fiyatlarının İlanı ve teminat tamamlama çağrısının

pılama

Dönem

Öğle Arası

Kapanış Aralığı

başlangıcı işlemleri)

(endeks

opsiyon

Piyasadan son geçen işlemin lot adedi

İlgili

sözleşmede

satış

kademesinde yer alan ilk fiyatın adedi

Alış/Satış Fiyatları

Alım/Satım Kademeleri (piyasa derinliği)

Verilecek emre ait özellikler

Xxxxxx sözleşmede işlem yapılmak istenen fiyat

İşlem gerçekleştirmek istediğiniz vadeli işlem sözleşmesi ya da opsiyonu seçmenizi sağlar.

İşlem yapılacak hesap numarası

Xxxxxx sözleşmede alış kademesinde yer alan ilk fiyatın adedi

Verilecek emre ait özellikler

Hazırlanmış olan alış emrinin ilgili piyasaya iletilmesini sağlar

Piyasa koşullarına göre önceden pasif fiyattan alım ya da satım yönünde birçok emir hazırlamanıza imkan verir

İşlem gerçekleştireceğiniz VİOP’ta işlem gören sözleşme için hazırlamış olduğunuz emre ait bütün özellikleri görmenize olanak sağlar

İlgili sözleşmede alış ve satış kademelerinin yoğunlaştığı kademeleri gösterir

Ekrana girmiş olduğunuz bütün bilgilerin temizlenmesini ve yeni emir için hazır hale gelmesini sağlar

Hesabınızda bulunan toplam teminat tutarı

Aktif olarak işlem gerçekleştirdiğiniz vadeli sözleşmenin hesabınızda bulunan lot olarak miktarını görmenizi sağlar

VİOP Sözleşmeleri Üzerine İşlem Yapmak

TradeMaster platformunda yer alan Mini VİOP ekranı sayesinde ekranınızda çok fazla yer kaplamadan emir ekranı oluşturabilir, bu emir ekranının bilgisayarınızda diğer sayfalarda dolaşırken, bulunduğunuz sayfada kalmasını sağlayabilirsiniz.

Belirlemiş olduğunuz hisse senedinde işlem yapmak istediğiniz fiyatı seçmenizi sağlar.

Hazırlanmış olan alım/satım emrinin ilgili piyasaya iletilmesini sağlar.

İşlem yapmak istediğiniz sözleşmeyi seçmenize imkân tanır.

Vereceğiniz emre ait emir türünü belirlemenize imkân verir. Verebileceğiniz emir türleri; LMT( Limit Fiyatlı Emir), PYS (Piyasa Emri), KAP (Kapanış Fiyatından), ŞarPys (Şartlı Piyasa), ŞarLmt (Şartlı Limit), Günlük, İKG (İptal Edilene Kadar Geçerli), KİE (Kalanı İptal Et), GİE (Gerçekleşmezse İptal Et) ve Tarihli emirlerdir.

Belirlemiş olduğunuz sözleşmede yapmak istediğiniz işlemi seçmenizi sağlar. (alış veya satış)

Gerçekleştirmek istediğiniz sözleşme miktarını belirlemenizi sağlar.

İşlem gerçekleştirmek istediğiniz hesap numarasını seçmenize imkân veren bölüm.

Oluşturmuş olduğunuz Mini VİOP ekranını taslak olarak kabul edip aynı ekrandan birden fazla açmanıza olanak sağlar. İkinci oluşturmuş olduğunuz taslakta emir türünde, adette, sözleşmede ve fiyatta değişiklikler yapabilirsiniz.

Yatırımcı İş Bankası (ISCTR) hisse senedinin değer kazanacağını düşünmektedir.

Toplam bakiyesi 10,000 TL’dir ve ISCTR hisse senedinden alış yapmaya karar verir.

Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasasından (VİOP) Alış

Yatırımcı spot piyasa’da 6,10 fiyatından işlem görmekte olan ISCTR hisse senedini, VİOP’ta işlem görmekte olan en yakın vadeden (Aralık) 6,06 fiyatından almaya karar verir.

VİOP’ta işlem görmekte olan ISCTR hisse senetleri üzerine yazılı Aralık ayı tarihli kontratın yatırımcının işlem yaptığı 24 Aralık 2012 tarihinde yapılan SPAN (Standart Portfolio Analysis of Risk) analizine göre başlangıç teminatı 80(1) TL’dir.

Yatırımcı hesabında bulunan 10.000 TL ile VİOP’tan 6,06 fiyatından 125 adet (10.000 / 80 ) ISCTR üzerine yazılı vadeli kontrat alır.

VİOP’ta işlem görmekte olan hisse senedi üzerine yazılı vadeli kontratlar 100 adet hisse senedini içerdiğinden, yatırımcı 12,500 adet (125 x 100) ISCTR hisse senedi alış işlemi gerçekleştirmiştir.

•Yatırımcının bu işlem sonucunda yapmış olduğu işlem hacmi 75.750 TL (12,500 x 6,06)

VİOP’ta alınan 125 adet kontratın VİOP’ta işlem görmekte olan büyüklüğü (125 x 100) Xxxx vadeli ISCTR hisse

senedinin işlem fiyatı

Yatırımcı yapmış olduğu bu işlem için (75.750 x %0,2(2)) 151.5 TL komisyon ödemesi gerçekleştirmiştir.

(1) Başlangıç teminatı xxxxxx Xxxxxxxxx tarafından uygulanan SPAN senaryolarına göre değişiklik göstermektedir.

(2) Komisyon oranı değişiklik gösterebilmektedir.

Spot Piyasadan Alış

Yatırımcı İş Bankası (ISCTR) hisse senedinin değer kazanacağını düşünmektedir.

Toplam bakiyesi 10,000 TL’dir ve ISCTR hisse senedinden alış yapmaya karar verir.

Spot piyasadan tanesi 6,10 TL fiyattan toplam 1,639 adet hisse senedi alım işlemi gerçekleştirir. ( 1,639 x 6,10 TL = 9,997 TL )

Bu işlem için toplam 19.9 TL komisyon öder. (9,997 TL x %0,2*)

(1) Komisyon oranları değişiklik gösterebilmektedir.

29 Aralık tarihinde ISCTR Hisse Fiyatı Spot piyasada 6,20 TL, VİOP’ta 6,22 TL olmuştur.

VİOP’ta yapılan işlem

• 29 Aralık tarihinde yatırımcı, tanesini 6,06 TL’den aldığı 125 adet ISCTR üzerine yazılı vadeli kontratı kontrat başına 6,22 TL’den satmıştır.

•Hisse başına 0.16 TL kâr elde etmiştir. (6,22-6,06)

•Her kontrat 100 adet hisse senedi içerdiğinden yatırımcının bu işlemden elde etmiş olduğu Toplam Kâr: 0.16 x 125 x 100 = 2,000 TL olmuştur.

Hisse başına ISCTR ait elde edilen VİOP’tan alınan

kâr kontrat sayısı

VİOP’ta işlem görmekte olan hisse kontratlarınn 1 tanesinin içerdiği hisse sayısı

•Yatırımcı bu işlem için 155.5 TL ( 6,22 x 100 x 125 x %0,2) komisyon ödemesi yapmıştır.

•Toplam yapılan komisyon ödemesi = 155.5 +

151.5 = 307 TL

•Net Kâr = 1,693 TL ( 2,000 – 307)

Spot Piyasada yapılan işlem

• 10 gün sonra yatırımcı, 1,639 adet ISCTR hisse senedini spot piyasada 6,20 TL fiyatından satmıştır.

•Kâr: 163,9 TL (6,20-6,10 x 1,639)

•Ödenen Komisyon: 20.3 TL (10,161 x %0.2)

•Ödenen Toplam Komisyon: 40.2 TL (20.3+19.9)

•Net Kâr: 123.7 TL’dir. (163,9 TL – 20.3 TL -19.9 TL)

Pozisyon Açılışı

Açık olan pozisyonun kapatılışı

Kâr/Zarar Durumu

POZİSYON DETAYLARI
İşlem Gerçekleştirilen Ürün	ISCTR üzerine yazılı kontrat (VİOP)
1 Kontratın Kapsadığı Hisse Sayısı (Adet)	100
ISCTR Kontratı için Gerekli Başlangıç Teminatı (TL) (24.12.2012)	80 (SPAN analize göre)
Yatırımcı Portföy Büyüklüğü (TL)	10.000
VİOP’ta Alınan Kontrat Sayısı (Adet)	10.000 TL/ 80 TL = 125
Alınan Pozisyonun Toplam Büyüklüğü (Adet)	125 x 100 = 12,500
ISCTR Üzerine Yazılı Kontratın Alış Fiyatı (TL)	6,06
İşlem Hacmi Büyüklüğü (TL)	12,500 x 6,06 = 75,750
Ödenen Komisyon (Alış) (TL)	151.5 (75,750 x %0.2)
ISCTR Üzerine Yazılı Kontratın Satış Fiyatı (TL)	6,22
Satılan Pozisyonun Toplam Büyüklüğü (Adet)	125 x 100 = 12,500
İşlem Hacmi Büyüklüğü (TL)	12,500 x 6,22 = 77,750
Ödenen Komisyon (Satış) (TL)	155.5 (77,750 x %0.2)
Ödenen Toplam Komisyon (TL)	307 (151.5 + 155.5)
Net Kâr (TL)	1,693 (77,750 – 75,750 – 307)

POZİSYON DETAYLARI	Spot Piyasadan Nakit Alış (TL)	Fark Sözleşmesi Kullanarak Alış (TL)
Hesap Bakiyesi	10,000	10,000
İşlem Fiyatı (Adet)	6,10	6,06
Yapılan İşlem Büyüklüğü(1)	9,997	75,750
Alınan Hisse Adet	1,639	12,500
Ödenen Komisyon (Alış)	(19.9)	(151.5)
Kapanış Değeri	6,20	6,22
Ödenen Komisyon (Kapanış)	(20.30)	(155.5)
Net Kâr (TL)	123.7	1,693
Portföy Getirisi %	1.23	16.93

(1) Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası barındırdığı yüksek kaldıraç etkisi nedeniyle, spot piyasa da yapılan işlemlere göre daha yüksek getiriler sağlamasına rağmen, yatırımcı pozisyonunun piyasanın tersi yönünde kalması durumunda kayıp oranları da çok daha yüksek olacaktır.

Yatırımcı İş Bankası (ISCTR) hisse senedinin değer kazanacağını düşünmektedir.

Toplam bakiyesi 10,000 TL’dir ve ISCTR hisse senedinden alış yapmaya karar verir.

Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasasından (VİOP) Alış

Yatırımcı spot piyasa’da 6,10 fiyatlı ISCTR hisse senedinin yerine, VİOP’xxx Xxxx vadeli 6,00 kullanım fiyatlı alım opsiyonunu alır.

VİOP’ta işlem görmekte olan ISCTR hisse senetleri üzerine yazılı Xxxx ayı tarihli opsiyon sözleşmesinin 24 Aralık 2012 tarihinde primi 1 kontrat için (100 hisseye karşılık) 32 TL’dir.

Yatırımcı hesabında bulunan 10.000 TL ile VİOP’ta 312 adet (10.000 / 32 ) ISCTR üzerine yazılı opsiyon sözleşmesi alır.

VİOP’ta işlem görmekte olan hisse senedi üzerine yazılı vadeli kontratlar 100 adet hisse senedini içerdiğinden, yatırımcı 31,200 adet ISCTR hisse senedi alış işlemi gerçekleştirmiştir. (312 x 100)

•Yatırımcı bu işlem sonucunda yapmış olduğu işlem hacmi 190,320 TL’dir (31,200 x 6,10)

VİOP’ta alınan 312 adet kontratın Spot piyasada işlem görmekte büyüklüğü (312 x 100) olan ISCTR hisse senedinin işlem

fiyatı

Yatırımcı VİOP’ta yapmış olduğu 312 adet ISCTR üzerine yazılı opsiyon sözleşmesi alım işlemi için 49,92 TL komisyon ödemesi yapmıştır. (32 x 312 x %0,5)

(1) Başlangıç teminatı xxxxxx Xxxxxxxxx tarafından uygulanan SPAN senaryolarına göre değişiklik göstermektedir.

Spot Piyasadan Alış

Yatırımcı İş Bankası (ISCTR) hisse senedinin değer kazanacağını düşünmektedir.

Toplam bakiyesi 10,000 TL’dir ve ISCTR hisse senedinden alış yapmaya karar verir.

Spot piyasadan tanesi 6,10 TL fiyattan toplam 1,639 adet hisse senedi alım işlemi gerçekleştirir. ( 1,639 x 6,10 TL = 9,998 TL )

Bu işlem için toplam 20 TL komisyon öder. (9,998 TL x %0,2*)

(1) Komisyon oranları değişiklik gösterebilmektedir.

10 gün sonra ISCTR Hisse Fiyatı Spot piyasada 6,30 TL’ye yükseldiğinde , VİOP’ta opsiyon primi 0,44 TL’ye çıkmıştır.

VİOP’ta yapılan işlem

• 10 gün sonra yatırımcı, tanesini 32 TL’den aldığı 312 adet ISCTR üzerine yazılı opsiyon sözleşmesini sözleşme başına 44 TL’den satmıştır.

•Sözleşme başına 12 TL kâr elde etmiştir. (44-32=12 TL)

•Toplam kâr: 312 x 12 = 3,744 TL olmuştur.

Hisse başına ISCTR ait elde edilen VİOP’tan alınan

kâr kontrat sayısı

VİOP’ta işlem görmekte olan hisse kontratlarınn 1 tanesinin içerdiği

•Yatırımcının pozisyonu açmak için ödemiş olduğu komisyon = 49.92 TL’dir.

(32 x 312 x %0.5)

•Yatırmcının açmış olduğu pozisyonu kapatmak için ödemiş olduğu komisyon = 68.64 TL’dir.

(44 x 312 x %0.5)

•Net Kâr 3,625.44 TL’dir. (3,744 TL – 118,56 TL)

hisse sayısı

Spot Piyasada yapılan işlem

• 10 gün sonra yatırımcı, 1,639 adet ISCTR hisse senedini spot piyasada 6,30 TL fiyatından satmıştır.

•Kâr: 327,80 TL (6,30-6,10 x 1,639)

•Ödenen Komisyon: 20 TL (10,325.7 x 0.2%)

•Ödenen Toplam Komisyon: 40 TL (20+20)

•Net Kâr: 287,8 TL’dir. (327.8 TL – 20 TL -20 TL)

POZİSYON DETAYLARI
İşlem Gerçekleştirilen Ürün	ISCTR üzerine yazılı opsiyon (VİOP)
1 Kontratın Kapsadığı Hisse Sayısı (Adet)	100
ISCTR alım opsiyon sözleşmesi için Kontrat Başına Gerekli prim (TL) (24.12.2012)	32
Yatırımcı Portföy Büyüklüğü (TL)	10.000
VİOP’ta Alınan Kontrat Sayısı (Adet)	10.000 TL/ 32 TL = 312
Alınan Pozisyonun Toplam Büyüklüğü (Adet)	31,200 (312 x 100)
ISCTR Üzerine Yazılı Alım Opsiyonunun Kullanım Fiyatı (TL)	6,00
İşlem Hacmi Büyüklüğü (TL)	190,320 (31,200 x 6,10)
Ödenen Komisyon (Alış) (TL)(1)	49.92 (32 x 312 x %0.5)
ISCTR Üzerine Yazılı Opsiyon Sözleşmesinin Kontrat Başına Satış Fiyatı (TL)	44
İşlem Hacmi Büyüklüğü (TL)	196,560 (31,200 x 6,30)
Ödenen Komisyon (Satış) (TL)(1)	68.64 (44 x 312 x %0.5)
Ödenen Toplam Komisyon (TL)	118.56 (68.64 + 49.92)
Net Kâr (TL)	3,625.44 (3,744 – 118.56)

Pozisyon Açılışı

Açık olan pozisyonun kapatılışı

Kâr/Zarar Durumu

(1) Opsiyon işlemlerinde alınacak komisyon oranı, Prim Hacmi üzerinden hesaplanmaktadır.

(2) Alınacak miminum komisyon oranı 1 TL olarak uygulanacaktır.

POZİSYON DETAYLARI	Spot Piyasadan Nakit Alış (TL)	Opsiyon Sözleşmesi Kullanarak Alış (TL)
Hesap Bakiyesi	10,000	10,000
İşlem Fiyatı (Adet)	6,10	32 (0,32 x 100 hisse)
Yapılan İşlem Büyüklüğü(1)	9,998	190,320
Alınan Hisse Adet	1,639	31,200
Ödenen Komisyon (Alış)	(20)	(49.92)
Kapanış Değeri	6,30	44 (0,44 x 100 hisse)
Ödenen Komisyon (Kapanış)	(20)	(68.64)
Net Kâr (TL)	287,8	3,625.44
Portföy Getirisi %	2.87	36.25

VİOP: Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası – BIST30 Endeksi Alış Örneği-Opsiyon 35

Yatırımcı BIST30 endeksinin (XU030) değer kazanacağını düşünmektedir.

Toplam bakiyesi 10,000 TL’dir ve XU030 endeksinde alış yapmaya karar verir.

Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasasından (VİOP) Alış

Yatırımcı XU030 endeksi 103.800 seviyesindeyken, VİOP’ta işlem görmekte olan Xxxx vadeli 104.000 kullanım fiyatlı alım opsiyonu alır.

VİOP’ta işlem görmekte olan XU030 endeksi üzerine yazılı Xxxx ayı tarihli opsiyon sözleşmesinin 24 Aralık 2012 tarihinde primi 1 kontrat için (endeksin 1/10’una karşılık gelen) 331 TL’dir.

Yatırımcı hesabında bulunan 10.000 TL ile VİOP’ta 30 adet (10.000 / 331 ) XU030 üzerine yazılı opsiyon sözleşmesi alır.

VİOP’ta işlem görmekte olan XU030 endeksi üzerine yazılı opsiyonların dayanak varlığı endeks değerinin 1000’e bölünmüş halidir ve her bir opsiyon sözleşmesi bu şekilde hesaplanan 100 adet dayanak varlığı temsil eder.

•Yatırımcı bu işlem sonucunda yapmış olduğu işlem hacmi 311.400 TL’dir (3 x 103.800)

VİOP’ta alınan 30 adet kontratın XU030 endeksinin son değeri büyüklüğü (30 x 0,1)

(1) Başlangıç teminatı xxxxxx Xxxxxxxxx tarafından uygulanan SPAN senaryolarına göre değişiklik göstermektedir.

Pozisyon Açılışı

Açık olan pozisyonun kapatılışı

Kâr/Zarar Durumu

(1) Opsiyon işlemlerinde alınacak komisyon oranı, Prim Hacmi üzerinden hesaplanmaktadır.

(2) Alınacak miminum komisyon oranı 1 TL olarak uygulanacaktır.

POZİSYON DETAYLARI
İşlem Gerçekleştirilen Ürün	XU030 üzerine yazılı opsiyon (VİOP)
Dayanak Varlık	Endeks değerinin 1000’e bölünmüş hali
1 Kontratın Kapsadığı Dayanak Varlık Sayısı	100
XU030 alım opsiyon sözleşmesi için Kontrat Başına Gerekli prim (TL) (24.12.2012)	331
Yatırımcı Portföy Büyüklüğü (TL)	10.000
VİOP’ta Alınan Kontrat Sayısı (Adet)	10.000 TL / 331 TL = 30
XU030 Üzerine Yazılı Alım Opsiyonunun Kullanım Seviyesi	104.000
İşlem Hacmi Büyüklüğü (TL)	311.400 (3 x 103.800-spot endeks değeri)
Ödenen Komisyon (Alış) (TL)(1)	49.65 (331x 30 x %0.5)
XU030 Üzerine Yazılı Opsiyon Sözleşmesinin Kontrat Başına Satış Fiyatı (TL)	372
İşlem Hacmi Büyüklüğü (TL)	312.600 (3x 104.200)
Ödenen Komisyon (Satış) (TL)(1)	55.80(372x 30 x %0.5)
Ödenen Toplam Komisyon (TL)	105.45(55.80 + 49.65)
Net Kâr (TL)	1.124.55 (1230 – 105.45)

Pazarlama Müdürlüğü

Xxxx Xxxxxxxx Genel Müdür Yardımcısı + (00000) 000 00 00 xxxxxxxxx@xxxxxxxxx.xxx.xx

Xxx Xxxxx Müdür + (00000) 000 00 00 xxxxxx@xxxxxxxxx.xxx.xx

Xxxxx Xxxxxx Müdür Yardımcısı + (00000) 000 00 00 xxxxxxx@xxxxxxxxx.xxx.xx

Xxxxxx Xxxxx Müdür Yardımcısı + (00000) 000 00 00 xxxxxxx@xxxxxxxxx.xxx.xx

Xxxx Xxxxxx Xxxxx Xxxxx + (00000) 000 00 00 xxxxxx@xxxxxxxxx.xxx.xx

Xxxxx Xxxxxxxx Uzman + (00000) 000 00 00 xxxxxxxxx@xxxxxxxxx.xxx.xx

Xxxx Xxxxx Xxxxx + (00000) 000 00 00 xxxxxx@xxxxxxxxx.xxx.xx

Xxxxxx Xxxxx Xxxxx + (00000) 000 00 00 xxxxxx@xxxxxxxxx.xxx.xx

Nagehan Uçanok Uzman + (00000) 000 00 00 xxxxxxx@xxxxxxxxx.xxx.xx

Burada yer alan bilgiler İş Yatırım Menkul Değerler A.Ş. tarafından tanıtım ve bilgilendirme amacı ile hazırlanmış olup, herhangi bir hukuki bağlayıcılığı yoktur. Burada yer alan bilgiler, önceden yazılı izin alınmadan, hiçbir şekilde yayınlanamaz, kopyalanamaz, kaynak olarak gösterilemez, değiştirilemez, çoğaltılamaz ve dağıtılamaz. Verilen bilgiler yatırım danışmanlığı kapsamında değildir ve herhangi bir yatırım aracının alım-satım önerisi ya da getiri vaadi olarak yorumlanmamalıdır. Yatırım danışmanlığı hizmeti; aracı kurumlar, portföy yönetim şirketleri, mevduat kabul etmeyen bankalar ile müşteri arasında imzalanacak yatırım danışmanlığı sözleşmesi çerçevesinde sunulmaktadır. Burada yer alan bilgi, yorum ve tavsiyeler, yorum ve tavsiyede bulunanların kişisel görüşlerine dayanmaktadır. Yer alan tüm bilgiler önceden haber verilmeksizin değişikliğe uğrayabilir. Burada yer alan fiyatlar, veriler ve bilgilerin tam ve doğru olduğu garanti edilemez; içerik, haber verilmeksizin değiştirilebilir. Tüm veriler, İş Yatırım Menkul Değerler A.Ş. tarafından güvenilir olduğuna inanılan kaynaklardan alınmıştır. Bu veri ve kaynakların kullanılması ile oluşturulacak yatırım kararları, mali durumunuz ile risk getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir. Burada yer alan bilgilerdeki hatalardan, eksikliklerden ya da bu dokümana dayanılarak yapılan işlemlerden doğacak, doğrudan veya dolaylı, maddi/manevi zarar, ziyan ve masraflardan ve her ne şekilde olursa olsun üçüncü kişilerin uğrayabileceği her türlü zarar ve masraflardan dolayı İş Yatırım Menkul Değerler A.Ş. veya herhangi bir çalışanı sorumlu tutulamaz.

İletişim Bilgileri 38

İş Kuleleri Kule-2 Kat:12, 34330 4. Levent İSTANBUL İş Yatırım Menkul Değerler A.Ş. T: 0 0212 350 20 00 F: 0 0212 350 20 01
Adana Şubesi	Ç ınarlı Mah. Turhan Xxxxx Xxxxxxx Bulvarı	Levent Şubesi	İş Kuleleri Xxxx-0 Xxx:0
	Xx:00 Xxx:0 Xxxxxx XXXXX		00000 4. Levent İSTANBUL
	T: 0 322 355 97 00		T: 0 212 350 29 00
	F: 0 322 355 97 01		F: 0 212 350 29 01
Xxxxxxxxx Xxxxxx	Xxxxxxxx Xxxx X xx. Xx:00 X0 Xxxx X:00 00000 Xxxxxxxxx XXXXXXXX T: 0 212 326 87 00 F: 0 212 326 86 57	Xxxxxx Xxxxxx	Xxxxxxxxx X xx. Xxxxx Xxxxx Xx: 000 Xxx:00 00000 Xxxxxx XXXXXXXX T: 0 212 367 85 00 F: 0 212 367 85 01
Ankara Şubesi	Tahran C ad. No: 3/8	Yeniköy Şubesi	Köybaşı C ad. Xxxxxx Xxxxxxx, Xxxxxxxxx Xxxxxx No:6
	06700 Xxxxxxxxxxx XXXXXX		00000 Yeniköy İSTANBUL
	T: 0 312 455 26 50		T: 0 212 363 01 00
	F: 0 312 455 26 51		F: 0 212 363 01 01
Bursa Şubesi	Xxxxxxx X xx. Xxxxxxxxxxx Xxx. Xx:00/0 00000 Xxxxxxxxx XXXXX T: 0 224 294 80 00 F: 0 224 294 80 01	Xxxxxxxx Xxxxxx	Xxxxxxxxxx Xxxxxxx XXX Xxxxxxxx Xxxx X0 Xxxx Xx: 000 00000 Xxxxxxxx XXXXXXXX T: 0 212 463 20 00 F: 0 212 463 20 01
İzmir Şubesi	Akdeniz C ad. No:14 Birsel İş Merkezi D:501	Suadiye İrtibat Bürosu	Bağdat C ad. Kılıçoğlu Apt. No:451 Kat:1 D:4
	35210 Xxxxxxxx XXXXX		00000 Suadiye İSTANBUL
	T: 0 232 488 90 00		T: 0 216 665 46 00
	F: 0 232 488 90 01		F: 0 216 665 46 01
Kalamış Şubesi	Xxxxx Xxxxxxx X xx. Xxxxx Xxxxx Xxxxxx X0 Xxxx X:0 00000 Xxxxxxxxxx XXXXXXXX T: 0 216 542 72 00 F: 0 216 414 57 57	Almaaty İrtibat Bürosu	0xx Xxxxx , Xxxxx X0 Xxxxx Xxxxxx 00 Xxxxxxxxxxxx Xx, 000000 XXXXXXX XXXXXXXXXX T: x0 000 000 00 00 F: x0 000 000 00 00
MAXIS SECURITIES LTD	8 Princes Street	IS INVESTMENT GULF LTD	Xxxxxx Xx. 0 & 0, Xxxxx 0, Xxxx Xxxxxxx Xxxxxxxx Xx.0
	London EC 2R 8HL UK		Dubai International Financial C entre
	T: x00000 000 0000		XX Xxx 000000 Xxxxx, XXX
			T: x000 000 000000

BIST Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP)

Document Metadata

Table of Contents

Borsa İstanbul (BIST) Vadeli İşlem ve

Document Metadata