TBB Dergisi 2024 (170)
TBB Dergisi 2024 (170)
s. 307-332
BOŞANMANIN MİRASTAN FERAGAT SÖZLEŞMESİNE ETKİSİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
EVALUATION OF THE EFFECT OF DIVORCE ON THE INHERITANCE
RENUNCIATION AGREEMENT
Xxxxx XXXXX*
Özet: Bilindiği üzere mirastan feragat sözleşmesi, mirasbırakan ile müstakbel ve muhtemel mirasçısı arasında yapılan ve mirasçının mirasbırakana karşı ileride doğabilecek miras hakkından vazgeçme- sini konu alan bir sözleşmedir. Ülkemizde özellikle ikinci evlilikleri- ni yapan kişilerin, müstakbel eşleri ile evlenmeden önce mal rejimi sözleşmesi ve bununla birlikte mirastan feragat sözleşmesi yapmak istedikleri görülmektedir. Böylelikle eşler evlilik ilişkisinde maddi me- seleleri bir kenara bırakmak ve önceki evliliklerinden olan çocukları- nı, ileride ortaya çıkabilecek miras uyuşmazlıklarına karşı ekonomik açıdan garanti altına almak istemektedirler.
Mirastan feragat sözleşmesinin tarafı olan kişinin mirasbırakan- dan önce ölmesi, tarafların boşanması vs. gibi durumlarda sözleşme- nin akıbetinin ne olacağı, mirastan feragat sözleşmesi ivazlı olarak düzenlenmişse bu ivazın iade edilip edilmeyeceği kanunda açıkça düzenlenmemiştir. Çalışmamızda mirastan feragat sözleşmesi ile il- gili genel olarak bilgi verdikten sonra boşanmanın mirastan feragat sözleşmesine etkisini ve eşle yeniden evlenme halinde oluşan hukuki durumu değerlendireceğiz.
Xxxxxxx Xxxxxxxxx: Xxxxxxxx Xxxxxxx Sözleşmesi, Ölüme Bağlı Tasarruf, Beklenen Hak
Abstract: As it is known, with the inheritance renunciation agreement made between the inheritor and the future and prob- able heir, the heir renounces the right of inheritance that may arise in the future against the inheritor. In our country, it is seen that es- pecially people who are getting married for the second time want to make a marital agreement and an inheritance renunciation agree-
* Dr. Öğr. Üyesi, T.C. Doğuş Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Hukuk Anabi- lim Dalı, xxxxxx@xxxxx.xxx.xx. ORCID: 0000-0002-9767-1948, Makalenin Gönde- rim Tarihi: 20.12.2023, Kabul Tarihi: 08.02.2024
GİRİŞ
ment with their future spouses before the marriage. Thus, spouses want to leave financial issues aside in the marriage relationship and economically guarantee their children from previous marriages against inheritance disputes that may arise in the future.
In such cases as the death of the person who is a party to the inheritance renunciation agreement before the inheritor, divorce of the parties, etc. what will be the outcome of the contract, if the inheritance renunciation agreement has been drawn up with consid- eration, whether this consideration will be returned are not clearly regulated in the law. In our study, after giving general information about the inheritance renunciation agreement, we will evaluate the effect of the divorce on inheritance renunciation agreement and the legal situation in case of remarriage to the spouse.
Keywords: İnheritance Renunciation Agreement Testamen- tary Disposition, Expected Right
Mirastan feragat sözleşmesi miras bırakanın sağlığındayken mi- rasçısı ile yaptığı ve muhtemel mirasçının ileride doğacak mirasçılık sıfatından vazgeçmesini konu edinir. İster ivazlı ister ivazsız düzen- lensin muhtemel mirasçı, mirasçılık sıfatını bu sözleşmenin akdedil- mesi ile kaybeder.
Miras bırakan mirastan feragat sözleşmesini herhangi bir mirasçısı ile düzenleyebilir ancak bu sözleşme asıl etkisini saklı paylı mirasçılar bakımından gösterir. Zira mirastan feragat sözleşmesinin saklı paylı mirasçılarla yapılması durumunda miras bırakanın serbest tasarruf oranı da kendiliğinden artmış olur. Eş her ne kadar zümre mirasçısı olmasa da zümre mirasçıları ile birlikte mirasçı olur ve saklı payı bulu- nur. Xxxxx xxxxxxxxx eşi ile mirastan feragat sözleşmesi düzenlemesi- nin önünde kanunen bir engel bulunmamaktadır.
Uygulamaya bakıldığında genellikle ikinci ve sonraki evliliklerde eş ile mirastan feragat sözleşmesi yapıldığı görülmektedir. Mirastan feragat sözleşmesinin tarafı olan kişinin miras bırakandan önce ölme- si, tarafların boşanması vs. gibi durumlarda sözleşmenin akıbetinin ne olacağı, mirastan feragat sözleşmesi ivazlı olarak düzenlenmişse bu ivazın iade edilip edilmeyeceği hususu kanunda düzenlenmemiştir. Çalışmamızda genel olarak mirastan feragat sözleşmesi ile bilgi ver- dikten sonra boşanmadan önce düzenlenen mirastan feragat sözleş- mesinin boşanma ve eşle yeniden evlenme durumundaki etkisini de- ğerlendireceğiz.
I. MİRASTAN FERAGAT SÖZLEŞMESİNİN ÖZELLİKLERİ
A. Genel Olarak
Türk Medeni Kanunu’nun (TMK) 528-530. maddeleri arasında düzenlenen mirastan feragat sözleşmesi, kanunda tanımlanmamış- tır. Mirastan feragat sözleşmesi, miras bırakan ile muhtemel mirasçısı arasında, ivazlı veya ivazsız olarak yapılabilen ve muhtemel mirasçı- nın ileride doğması olası mirasçılık sıfatından tam veya kısmi olarak vazgeçmesini konu alan bir miras sözleşmesidir.1 Türk İsviçre huku- kunda mirastan feragat sözleşmesinin özellikle Türk Medeni Kanunu sistematiği içindeki yeri dikkate alındığında miras sözleşmesinin bir türü olduğu kabul edilmektedir.2 Mirastan feragat sözleşmesi olumsuz miras sözleşmesi olarak da adlandırılmaktadır.3
1 Xxxx Xxxxxxx/Xxxx Xxxxx Xxxxx, “Miras Hukuku ve Uygulama Çalışmaları”, Gün- cellenmiş 8. Xxxxx, Xxxxxx 0000, s.387 vd.; O. Gökhan Antalya, “Miras Hukuku”, C:III, Genişletilmiş 5. Baskı, Seçkin, Ankara 2021, s.191, 279; Xxxxx Xxxxx, “Miras- tan Feragat Sözleşmesi ve Hükümlerine İlişkin Bazı Sorunlar”, DEÜHFD, 2007, C.9, Xxxx Xxxx, s. 535; Xxxxx Xxxxxxxxxxxxxxxxx, Xxxxx Xxxxxx, 3. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul 1987, s. 300 vd.; O. Gökhan Antalya, “Xxxxxxxx Xxxxxxx Sözleş- mesi”, Alkım Yayınevi, İstanbul 1999, s. 28 vd.; Xxxxxxx Xxxxx/ Xxxxxx Xx,Türk Özel Hukuku Cilt IV Miras Hukuku, 18. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul 2022, s. 197; Xxx Xxxx Xxxx/Xxxxx Xxxxx/Xxxxx Xxxxx, “Miras Hukuku”, Mevzuattaki Değişik- liklere ve Uygulamalardaki Yeniliklere Göre Genişletilmiş ve Güncelleştirilmiş 11. Xxxxx, Xxxxxx 0000, s. 289; Xxxxxx Xxxx, Xxxxx Xxxxxx, 9. Xxxxx, Xxxxxx, Ankara 2016, s.146; Xxxxx Xxxxx, “Xxxxxxxx Xxxxxxx”, DEÜHFD, İzmir 2019, C.21, Prof. Dr. Xxxxxx Xxxxxx’a Xxxxxxx Xxxx Xxxx, s. 2893; Xxxxx Xxxx /Xxxxx Xxxxx, Xxxxx Xxxxxx, 16. Basım, DER Yayınları, İstanbul 2022, s.194; Xxxxx Xxxxxxx/Xxxxxx Xxxxx/Xxxxxxxx Xxxxxx, Xxxxx Xxxxxx, Yetkin, Ankara 2019, s.81; Xxxxx Xxxxx, Xxxxx Xxxxxx, 12. Bası, Yetkin, Ankara 2021, s. 254; Xxxxxx Xxxx/Xxxx Xxxxx Ak- türk, Türk Miras Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara 2019, s. 180; Xxxxxx Xxxxxxx, Xxxxxxxx Xxxxxxx Sözleşmesi, İstanbul 1999, s. 2-3; Xxxxxxx, Dural, Miras Sözleş- meleri (İsviçre, Alman ve Avusturya Hukuklarıyla Karşılaştırmalı Olarak), Fakül- teler Matbaası, İstanbul, 1980, s. 43.
2 Albaş, s. 535; Dural, s. 43.
3 Xxxxxxxxx Xxxxxxxx-Xxxxxxxx, CHK-Handkommentar zum Schweizer Xxxxxx- xxxxx, Xxxxxxxx, Xxx.000-000 XXX, Xxx. Xxxxxxxxxxx, Xxxxx/Xxxxx, Xxxxxxxxx, 3. Auflage, Xxxxxxxxxx Juristische Medien AG, 2016, Art. 495, N.1; Antalya, s.190; Ayan, s.117; Xxxxx Xxxxxxxxx, Xxxxx Xxxxxx Genişletilmiş 12. Bası, Xxxxxx Xxxx- bevi, Ankara 2022, s.151; Xxxxxxx Xxxxxx, Xxxxx Xxxxxx, Gözden Geçirilmiş 10. Bası, Onikilevha, İstanbul 2022, s. 109; İşgüzar/Demir/Xxxxxx, s. 81.
Mirastan feragat sözleşmesinin hangi şekilde yapılması gerekti- ği kanunda düzenlenmemiştir. 11.2.1959 tarih ve 16/14 sayılı İçtiha- dı Birleştirme Kararı’nda mirastan feragat sözleşmesinin bütün miras sözleşmeleri gibi resmi vasiyetname şeklinde yapılması gerektiği açık- ça belirtilmiştir.4 Bu durumda TMK m.532 vd. hükümleri miras söz- leşmesinin iki taraflı özelliği dikkate alınarak uygulama alanı bulur.5
Mirastan feragat sözleşmesi miras bırakanın sağlığında muhtemel mirasçısı ile ileride doğması muhtemel miras hakkından vazgeçmesi amacı ile yapıldığından, mirastan feragat sözleşmesi feragat eden mi- rasçı bakımından sağlar arası işlem niteliği taşır. Doktrinde her ne ka- dar mirastan feragat sözleşmesinin bu sebeple dar anlamıyla bir ölüme bağlı tasarruf veya miras sözleşmesine benzemediği belirtilse de6 mi- ras bırakan açısından geniş anlamda bir ölüme bağlı tasarruf niteliğini taşıdığı kabul edilmektedir.7
TMK m. 528 “Miras bırakan, bir mirasçısı ile karşılıksız veya bir karşılık sağlanarak mirastan feragat sözleşmesi yapabilir. -Feragat eden, mirasçılık sıfatını kaybeder. -Bir karşılık sağlanarak mirastan fe- ragat, sözleşmede aksi öngörülmedikçe, feragat edenin altsoyu için de sonuç doğurur” şeklinde düzenlenmiştir.
4 “Mahkemece davanın dayanağı belgenin mirastan feragat sözleşmesi niteliğinde olduğu kabul edilmiştir. Davalının imzasını taşıyan belgenin düzenlendiği tarih- te tarafların murisi sağ olup belgede imzası bulunmamakla birlikte yasada
düzenlendiği gibi resmi şekilde yapılmamış olmasından dolayı mirastan feragat sözleşmesi (TMK m. 528 ve 545 ile 11.02.1959 tarih 16/14 sayılı YİBK) olarak nite- lendirilemeyeceği açıktır.” Yarg.14. HD., E. 2015/2635 K. 2015/9871 T. 5.11.2015 (Lexpera).
5 Antalya, s.192, 193; İnan/ Ertaş / Albaş, s. 290; Tarafların mirastan feragat
sözleşmesinden dönmesine de TBK m. 13 değil, TMK m. 546 uygulanacaktır. Bkz. Ertaş, s. 2894.
6 Bu yönde Dural/Öz, s. 197; Xxxxxxx/Xxxxx, s. 390; Xxxx/Xxxxx, s. 194.
7 Hrubesch-Xxxxxxxx, Art.495 ZGB N. 1; Serozan/Engin, s. 390; Xxxx/Xxxxx, s. 194; Antalya, s. 283; Antalya, Feragat, s. 61 vd.; Xxxxx/Öz, s. 197; Xxxxx, s. 43; İsviçre Hukuku bakımından Weimar, ivazsız mirastan feragat sözleşmesinin saf ölüme bağlı tasarruf olduğunu kabul ederken, ivazlı feragat sözleşmesinin hem ölüme bağlı tasarruf hem de sağlararası işlemden oluşan ikili bir işlem niteliğinde olduğunu kabul etmektedir (Bkz. Xxxxx Xxxxxx, “Xxxxxx Kommentar, Kommen- tar zum schweizerischen Privatrecht, Das Xxxxxxxx, Die Erben: Die gesetzlichen Erben/Die Verfügung von Todes wegen”, Art.457-516 ZGB, Eds. Xxxxxxxx, He- inz/Xxxxxx, Xxxx Xxxxx, Xxxxxxxx Verlag AG, Bern, 2009, Art.495 ZGB N. 2 vd.); Eren/Yücer Aktürk, s. 180.
TMK m. 528/I hükmünden de anlaşıldığı üzere, miras bırakanın saklı paylı olmayan mirasçısı ile de mirastan feragat sözleşmesi yapıla- bilir. Kanuni mirasçılar, atanmış mirasçılar ve hatta vasiyet alacaklısıyla dahi mirastan feragat sözleşmesi yapılması mümkündür.8 Ancak saklı paylı mirasçı dışında bir kimseyle bu sözleşmenin yapılmasına gerek yoktur; zira miras bırakan saklı pay dışında malvarlığında zaten ser- bestçe tasarrufta bulunabilir. Bu nedenle mirastan feragat sözleşmesi asıl önemini saklı paylı mirasçılar ile yapılması bakımından gösterir.9
Mirastan feragat sözleşmesinin yapıldığı anda, henüz kazanılmış bir miras hakkı bulunmadığı açıktır. Zira miras açılmadıkça miras hakkının sadece beklentisinden bahsedilebilir. Mirasçılara bu aşama- da sağlanan koruma da sınırlıdır. Saklı paylı mirasçılar bakımından saklı payları kanun hükümleri ile korunmuştur, miras bırakan sak- lı paylar üzerinde tasarrufta bulunamaz. Miras bırakan saklı paylar üzerinde tasarrufta bulunursa, saklı paylı mirasçıların bu tasarruflara karşı tenkis davası açma hakkı bulunur (TMK m.560). İradi mirasçılar bakımından, miras bırakan düzenlemiş olduğu miras sözleşmesinden kural olarak tek taraflı olarak dönemez. Ayrıca miras bırakanın mi- ras sözleşmesi ile bağdaşmayan ölüme bağlı tasarruflarına ve sağlar arası bağışlamalarına itiraz edilebilir (TMK m.527/II). Kural olarak bu düzenlemelerin hiçbiri miras bırakanın terekesi üzerinde dilediği gibi tasarruf etmesini engellemez. Mirasçılar miras açıldığında terekede ne kalmış ise onu paylaşmak durumunda kalırlar.10
Mirastan feragat sözleşmesinde, mirasçının beklenen miras hak- kının tamamından veya bir kısmından ya da belirli oranından feragat etmesinin mümkün olduğu kabul edilmektedir.11 Kanunda yer alan
8 Weimar, Art.495 ZGB N. 4; İnan/Xxxxx/Albaş, s. 290; Eren/Yücer Aktürk, s. 181.
9 Kocayusufpaşaoğlu, s. 301; Xxxxx, s. 538; Xxxxxxx/Xxxxx, s. 389; Xxxx/Xxxxx, s. 196; Dural/Öz, s. 199; Xxxx Xxxxx Xxxxx, “Zümrede Halefiyet İlkesi Işığında Mi- rastan Feragatin Altsoya Etkisi (TMK 528 III Kuralının Anlamı), Prof. Dr. Xxxxxx Xxxxx’x Armağan, Filiz Kitabevi, İstanbul 2020, s. 349; Ayan, s. 146; Xxxxx, s. 2895; Xxxxxx, s. 109; İşgüzar/Xxxxx/Xxxxxx, s. 81; Xxxxx, s. 254.
10 Albaş, s. 538.
11 Hrubesch-Millauer, Art.495 ZGB N.1a; Xxxxxxx Xxxxxxxxxx, ZGB Kommentar Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Xxxxx Xxxxxx Kommentar (Xxxxxxxxx.xx), Eds. Xxxxxxx Xxxx Xxxxxxxxxxx, Xxxxxxx Xxxx, Xxxx Xxxxxxx, Xxxxxx Xxxxxxxxxx, 4. Aufl. Xxxxx Xxxxxx Verlag AG 2021, Art.495 ZGB N. 1; Xxxxx, s.540; Dural/Öz, s. 198; Xxxx/Yücer Aktürk, s.182.
mirastan feragate ilişkin hükümlerde tam feragat esas alınmaktadır. Mirastan feragatin tam olması halinde, feragat eden mirasçı, kural olarak mirasçılık sıfatını kaybetmekteyken (TMK m.528/II), kısmi fe- ragatte, feragat edenin mirasçılık sıfatı kural olarak devam eder, bu durumda terekedeki hak sahipliğinin feragat oranında azalması söz konusu olur.12 Kısmi feragat sözleşmesi yapıldığında, mirasçının miras ya da saklı pay üzerinde hakkı belirli oranda devam eder.
Mirastan feragat sözleşmesinin temel amacı miras hakkının önce- den tasfiyesidir. Feragat edenin feragati tam ve geçerli ise miras bıra- kanın ölümünde feragat eden miras bırakana mirasçı olamaz. Elbette ileride doğması muhtemel mirasçılık sıfatının yitirilmesi feragat ede- nin miras hukukundan kaynaklanan haklarını kaybetmesi anlamına gelip, miras bırakan ile feragat eden arasında borçlar hukukundan kaynaklanan bir hukuki ilişki varsa bu geçerliliğini koruyabilir.13 Mi- rastan tam feragat halinde feragat eden mirasçılık sıfatını kaybedeceği için, artık bu sıfatla miras sebebiyle istihkak davası, ölüme bağlı tasar- rufların iptali davası gibi davaları açamaz.14
B. Xxxxxxxx Xxxxxxx Sözleşmesinin İvazlı ya da İvazsız Olarak Düzenlenmesi
Mirastan feragat sözleşmesi ivazlı veya ivazsız olarak yapılabilir. Mirastan feragatin miras bırakanın ölümü ile ortaya çıkan doğal so- nucu, feragat ister ivazlı ister ivazsız yapılsın miras bırakandan önce ölen, mirastan yoksun olan, mirasçılıktan çıkarılan ya da mirası red-
12 Xxxxxxxxx, s. 153; Xxxxx, s. 536; İşgüzar/Xxxxx/Xxxxxx, s. 81; Albaş, mirastan feragatte, feragat eden her ne kadar TMK m. 528/II hükmü gereğince mirasçılık sıfatını yitirse de TMK m. 574. maddesinin açık ifadesinden karşılık alınarak yapılan feragat sözleşmelerinde, alınan karşılığı (ivaz), tenkis davası nedeniyle geri verilmekle yükümlü olunduğunda, feragat eden mirasçının dilerse tenkis edilen değeri verebileceği veya almış olduğu karşılığı tamamen iade ederek, hiç feragat etmemiş gibi paylaşmaya katılabileceğinin düzenlendiğini, karşılık alınarak yapılan miras sözleşmeleri bakımından, feragat eden mirasçıların mirasta hak sahipliğinin sona ermesinin, aldığı karşılık tenkise tabi olduğunda feragat eden mirasçının aldığını tamamen geri vermeme olumsuz koşuluna bağlı olduğunu kabul etmek gerektiğini belirtmektedir. Bkz. Albaş, s. 536, dn. 3; Wei- mar, Art. 495 ZGB N. 5; İnan/ Ertaş /Albaş, s. 292; Xxxx, s. 147.
13 Bıçakçı, s. 52.
14 Xxxxx, s. 2898; Bu bakımdan mirasçılık belgesi de talep edememesi ve mirasçılık belgesinde kendine pay verilmemesi de gerekir.
deden mirasçı gibi mirasçılık sıfatının ve tüm bu sıfata bağlı hakların yitirilmesi ve mirasçının miras bırakanın borçlarından da sorumlu ol- mamasıdır.15
İvazsız feragatte, mirasçı hiçbir karşılık almaksızın miras hakkın- dan vazgeçer. Bu sözleşmede miras bırakan yalnızca karşı tarafın fera- gat beyanını kabul eder ve karşılığında sağlar arası borç altına girmez. İvazlı mirastan feragat sözleşmesinde ise mirasçı, miras bırakanın sağlığında aldığı ya da alacağı karşılık sonucu mirastan feragat eder. Miras bırakan, mirasçının yalnızca feragat beyanını kabul etmeyip, fe- ragat edene karşı bir ivaz ödeme borcu altına da girer. İsviçre Medeni Kanunu Art. 495/I’de ivazlı feragat için “Erbauskauf” ifadesi kulla- nılmaktadır yani “mirasın satın alınması” olarak ifade edilmektedir. Anlaşılacağı üzere, feragatin bu türünde feragat eden mirasçı ileride doğması muhtemel miras hakkını peşinen almış olmaktadır.
Mirastan feragatin ivazlı olup olmaması feragat edenin altsoyu- na etki hususunda önem arz eder. TMK m.528/III’e göre: “Bir karşılık sağlanarak mirastan feragat, sözleşmede aksi öngörülmedikçe feragat edenin altsoyu için de sonuç doğurur”. Eğer miras bırakan ivazlı fe- ragat sözleşmesi yapmışsa bu durumda aksi sözleşmede kararlaştırıl- mağı sürece feragat edenin altsoyuna etki eder.16 Feragat edenin alt soyunu doğrudan etkileyen bu durum ivazlı feragat sözleşmesinin en önemli hukuki sonucudur. Feragat edenin altsoyu üzerindeki bu te- sir, altsoyun miras bırakana hiçbir zaman mirasçı olamaması şeklinde kendisini gösterir.
İvazsız feragatte ise altsoy feragat sözleşmesinden etkilenmez. İs- viçre Medeni Kanunu’nda ise (ZGB Art.495), feragat ivazlı da ivazsız da olsa, feragat edenin alt soyu için sonuçları aynıdır. Buna göre altsoy her durumda feragatten olumsuz etkilenir ve ileride miras bırakana
15 Xxxxxxx/Xxxxx, s.390; Xxxxxxxx-Xxxxxxxx, Art. 495 ZGB, N.6; Xxxxxxxxxx, Art. 495 ZGB, N.6; İnan/Ertaş /Albaş, s. 292; Xxxx, s. 147; Xxxxx, s. 255.
16 “Somut olayda mirasçı S. U. karşılık almak suretiyle miras hakkından vazgeçti- ğinden bu durum altsoy için sonuç doğuracağından altsoyuna pay verilmeksizin mirasçılık belgesi düzenlenmesi gerekirken, mahkemece belirtilen hususlar gö- zetilmeden yazılı şekilde hüküm kurulması doğru görülmemiş, bu sebeple kara- rın bozulması gerekmiştir”. Yarg.14. HD., E. 2015/2154 K. 2015/6570 T. 12.6.2015 (Lexpera).
mirasçı olamaz.17 Kanunun koyucunun TMK m. 528 hükmünü, karşı- lıklı ve karşılıksız feragat ayırımı yapmadan feragatin altsoya etkisini kabul eden İsviçre Medenî Kanunu’nun 495. maddesinden farklı dü- zenlemesi Türk toplumunun düşünce biçimine ve aile yapısına daha uygundur. Feragat karşılık sağlanarak yapılmış ise feragat sözleşme- sinde belirtilmedikçe, feragat, feragat edenin altsoyuna etkili olur ve onların da mirasçılık sıfatlarını kaldırır. Feragat karşılık sağlanmadan yapılmışsa, feragat, feragat edenin altsoyunu etkilemez.18 Zira miras bırakanın elde ettiği ivaz malvarlığına dahil olur ve onun ölümü ile birlikte yine xxxxxxx bundan faydalanmış olur. Bu nedenle kanun ko- yucu ivazlı ve ivazsız feragat arasında bir ayrıma gitmiştir.
Bazı yazarlar m.528/III’te yer alan “aksi sözleşmede öngörülme- dikçe” ifadesinden yola çıkarak ivazsız feragat sözleşmelerinde de feragat edenin altsoyunun mirasçı olmayacağının kararlaştırılabile- ceğini savunmaktadır.19 Bizim de katıldığımız diğer görüşe göre,20 bu hükümdeki ifadeden karşıt kavram kanıtı yoluyla, bu yönde sonuç çıkarılamaz. Şöyle ki yasada açıkça yasaklayan hüküm olmamasına rağmen, yasanın saklı pay kurallarına yönelik düzenlemelerin özüne aykırı yorumdan sakınılmalıdır. TMK m.528/III’te sadece ivazlı fera- gatin aksinin öngörülebileceği düzenlenmiştir. İvazlı feragatte aksinin kararlaştırılması durumu altsoyun lehine bir durum yaratırken, ivaz- sız feragat bakımından kanunun kendisine tanıdığı bir haktan altsoyu mahrum bırakmak sonucu ortaya çıkmaktadır. Bu nedenlerle, ivazsız feragat sözleşmelerinde feragat edenin altsoyunun mirasçı olmayaca- ğının kararlaştırılamayacağını düşünmekteyiz.
C. Xxxxxxxx Xxxxxxx Sözleşmesinin Düzenlenme Amacı
Mirastan feragat sözleşmesi mirasının ileride nasıl paylaşılacağını planlayan miras bırakan için önemli bir araçtır.21 Feragat sözleşmesi farklı amaçlarla düzenlenebilir. Miras bırakan tasarruf oranını geniş-
17 Xxxxxxxx-Xxxxxxxx, Art. 495 ZGB N. 6; Kocayusufpaşaoğlu, s. 302.
18 Bkz. TMK m.528’in madde gerekçesi.
19 Kocayusufpaşaoğlu, s. 206; Xxxx, s. 268; Xxxx/Xxxxx, s. 198; Xxxxxxx/Xxxxx/ Xxxxxx, s. 83.
20 Xxxxx, s. 540; Xxxxxx, A., N.8 zu Art. 495, s. 353; Xxxxxxx, s. 166; İnan/Ertaş/ Albaş, s. 266; Xxxxx/Öz, s. 201; Xxxx, s. 149; Xxxx/Yücer Aktürk, s.185.
21 Engin, s.350.
letmek ve mirasının ölümünden önce tasfiye etmek maksadı ile muh- temel mirasçısı ile mirastan feragat sözleşmesi yapmak isteyebilir. Kanun koyucunun mirastan feragat sözleşmesini düzenlemesindeki birincil amacı budur. Uygulamada ticari işletme sahibi bir miras bı- rakanın ticari işletmeyi birden fazla kişi arasında bölüştürmemek için bu yola başvurduğu da görülür.22 Bilindiği üzere saklı pay kuralları kanunda emredici şekilde düzenlenmiş olup, miras bırakan belirli du- rumlar haricinde bunu bertaraf edemez. Daha doğru ifade ile miras bırakan terekesinde istediği gibi tasarrufta bulunabilecek ise de sak- lı paylı mirasçılarının varlığı halinde saklı paylı mirasçıların tenkis davası açarak saklı paylarını talep etmeleri mümkündür. Bu neden- le kanun koyucu miras bırakana bazı durumlar bakımından tasarruf oranını artırma imkanları tanımıştır. Bunlardan biri TMK m. 510 vd. maddelerinde düzenlenen mirasçılıktan çıkarmadır. Miras bırakanın mirasçısını mirasçılıktan çıkarabilmesi için ya mirasçı, miras bırakana veya miras bırakanın yakınlarından birine karşı ağır suç işlemiş olma- lı ya da mirasçı, miras bırakana veya miras bırakanın ailesi üyelerine karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yeri- ne getirmemiş olmalıdır. Bu haller dışında miras bırakan mirasçısını mirasçılıktan çıkaramaz. Mirasçılıktan çıkarmanın miras bırakan tara- fından ölüme bağlı tasarruf ile yapılması ve miras bırakanın miras- tan çıkarma sebebini bu tasarrufta göstermesi gerekir. Bunun dışın- da miras bırakanın serbest tasarruf oranını genişletebileceği başka bir yol ise muhtemel mirasçısı ile mirastan feragat sözleşmesi yapmaktır. Diğer taraftan ikinci ya da sonraki evliliklerin akabinde bu sözleşme- ye başvurulduğunu görüyoruz. Xxxxx xxxxxxxxx önceki evliliğinden altsoyunun talebi ile sonraki eş ile xxxxxen ise sonraki xxxx xxxxxx ile ilk evlilikten xxxx xxxxxx ile mirastan feragat sözleşmesi yapıldığı gö- rülmektedir. Özellikle ikinci ve ardıl evliliklerini yapan kişilerin müs- takbel eşleri ile evlenmeden önce ya da evlenme sonrasında mirastan feragat sözleşmesi yapmak istedikleri görülmektedir. Böylelikle eşler evlilik ilişkisinde maddi konuları bir kenara bırakıp önceki evlilikle- rinden olan çocuklarını ya da duruma göre eşlerini ileride ortaya çıka- bilecek miras uyuşmazlıklarına karşı korur. Hatta bazen ilk evlilikten olan çocuklar genellikle mirasa yeni bir ortak getirecek ikinci evliliğe
22 Serozan/Engin, s.388.
ve eşe sıcak bakmadığından mirastan feragat sözleşmesi onların endi- şelerini gidermekte ve evliliği kabul edilebilir kılmaktadır.23 Son za- manlarda sperm bağışçısı babanın doğacak çocuğa karşı miras bırakan sıfatını ortadan kaldırmak amacı ile mirastan feragat sözleşmesi yap- tığı görülmektedir.24
D. Mirastan Feragatten Yararlanacak Kişiler
Mirastan feragat sözleşmesinde, her zaman feragatten kimin ya- rarlanacağı ve o kişi mirasçı olamazsa feragatin hükümden düşüp düşmeyeceği açıkça belirtilmeyebilir. Taraflar; sadece feragatin belirli kişi veya kişiler lehine yapılmasını kararlaştırıp bunların herhangi bir sebeple mirasçı olamaması durumunda, feragatin hükümlerini doğur- maya devam edip etmeyeceği hususunda açıklama getirmemiş olabi- lirler.25 Diğer taraftan mirastan feragat sözleşmesinde taraflar, feraga- tin kimin lehine yapıldığı hususunda düzenleme yapmayı tamamen ihmal de edebilirler. Bu durumda TMK m. 529 hükmü devreye girer ve mirastan feragat sözleşmesinden kim ya da kimlerin yararlanacağı ile mirastan feragat sözleşmesinin hükümden düşüp düşmeyeceği söz konusu hüküm uyarınca tespit edilir.
TMK m. 529/I uyarınca, “Mirastan feragat sözleşmesi belli bir kişi lehine yapılmış olup bu kişinin herhangi bir sebeple mirasçı olamama- sı halinde, feragat hükümden düşer”. Feragat belirli kişi lehine yapıl- mışsa, feragat edenin payı bu kişiye ait olur. Söz konusu hükmün uy- gulanabilmesi için, mirastan feragat sözleşmesinde, feragatin seçilen kişi lehine yapıldığının belirtilmesi gerekmektedir.26 Sözleşmeye dâhil edilmediği takdirde, miras bırakanın tek başına feragat eden yerine bir kişiyi feragatten yararlandırmak istemesi bu hükmün uygulanması için yeterli değildir.27
TMK m. 529/I uyarınca feragat hükümden düşerse, feragat eden yeniden mirasçı sıfatı kazanır. Buna karşılık, birden fazla mirasçı lehi-
23 Xxxxx, s. 543; Xxxxx, s. 2897; Xxxxx Xxxxxxxx Midyat, “Evlenmeden Önce Mirastan Feragat Sözleşmesi Yapılabilir mi?”, İMHFD, 2023, C. 8, S. 1, s. 215.
24 Serozan/Engin, s.388.
25 Weimar, ZGB Art. 496, s. 486.
26 Xxxx/Xxxxx, s. 199; Weimar, ZGB Art. 496, s. 486; Kocayusufpaşaoğlu, s.302.
27 Weimar, ZGB Art. 496, s. 487.
ne feragat yapılmışsa, bunlardan yalnız bir kısmının mirasçı olamama- sı halinde ise aksi kararlaştırılmadıkça, feragat hükümsüz kalmaz. Bu durumda lehine feragat edilip de mirasçı olamayanların miras payının kime ekleneceği sözleşmede açıkça düzenlenmiş olabilir. Aksi takdir- de bu payların mirasçı kalan diğer feragat lehtarlarına orantılı intikal etmesi gerektiği doktrinde belirtilmektedir.28
TMK m.529/I hükmünün ivazlı feragatte de uygulanıp uygulan- mayacağı doktrinde tartışmalıdır. Hâkim olan görüş29 bu hükmün uygulama alanına ilişkin kanunda bir sınırlama bulunmadığından bu hükmün karşılık alınarak yapılan feragatte de uygulanması gerektiği- ni ileri sürer.
Feragat belirli bir kişi lehine yapılmış ve bu kişi sair sebepten mi- rasçılık sıfatını kazanamamış ise, onun yerine altsoyu geçemeyeceğin- den feragat eden tekrar mirasçılık sıfatını kazanabilir. Zira burada fe- ragat edenin miras payı iradi işlemle başkasına bırakılmaktadır. İradi mirasçılıkta ise kök içi halefiyet geçerli değildir. Bu durumdan TMK
m. 529’un açık hükmü gereği sadece feragat eden yararlanır, feragat edenin altsoyu yararlanamaz.30
Mirastan feragat sözleşmesinin belirli kişi lehine yapılmamışsa TMK m 529/II uygulanır. Buna göre “Mirastan feragat sözleşmesi bel- li bir kişi lehine yapılmamışsa, en yakın ortak kökün altsoyu lehine yapılmış sayılır ve bunların herhangi bir sebeple mirasçı olamaması halinde, feragat yine hükümden düşer.” Kanun koyucunun hüküm- de geçen “kök” ifadesiyle gerçek anlamda ortak kökü mü yoksa daha geniş olan zümreyi mi kastettiği açık değildir.31 Bu düzenlemedeki “ortak kök” ifadesinin zümre başı olarak anlaşılması gerektiği belirtil- mektedir.32 İsviçre Medeni Kanunu’nda bu hükme karşılık gelen 496.
28 Xxxxx, s.2903; Xxxx/Yücer Aktürk, s. 189-190.
29 Xxxxxxx, s. 168-169; Xxxx, s. 270; Xxxxx/Öz, s. 204; Xxxxx, s. 2903.
30 Ertaş, s. 2904.
31 Eren/Yücer Aktürk, s. 190; Albaş, s. 547.
32 Albaş, s. 548. Mülga Türk Medeni Kanunu’nun bu hükme karşılık gelen 476. mad- de hükmü “...Şahıs tayin etmeksizin alelıtlak diğer mirasçılar lehine yapılan fera- gat ancak en yakın asli müşterekin füruuna hamlolunup daha uzak mirasçılara asla şamil olmaz.” şeklinde idi. Önceki düzenlemedeki “en yakın asli müşterekin altsoyu” ifadesi, en yakın zümre başının altsoyu yani feragat edenle aynı züm- redeki mirasçılar olarak anlaşılmaktaydı. Ayrıntılı bilgi için bkz. Xxxxxxxx Xxxx,
maddede yer alan “Xxxxx” kelimesinin “zümre” anlamında kullanıl- dığı kabul edilmektedir.33 Herhangi bir zümrede yer almadığından, belirli kişi lehine yapılmamış feragatten sağ kalan eşin yararlanması söz konusu olmaz.34 İvazsız feragatte ise, feragat edenin yerine, kökte halefiyet kuralı gereğince altsoyu geçer. Dolayısıyla, ivazsız feragatte feragatin kimin lehine olduğu açıklanmamış ise, TMK m. 528/ III ge- reğince feragat edenin yerine altsoyu geçer, dolayısıyla TMK. m.529/ II burada uygulanmaz.35
E. Mirastan Feragatin Mirasçılar, Mirasbırakan, Saklı Paylı Mirasçılar ve Alacaklılar Bakımından Etkisi
Mirastan feragat sözleşmesinin asıl amacı saklı paylı mirasçıları mirastan uzaklaştırmaksa da saklı payı olmayan mirasçılarla da ya- pılması mümkündür. Miras bırakan ileride mirasçı olma ihtimali olan mirasçılarını mirastan feragat sözleşmesi yaparak ileride yapılacak bir tasfiyenin dışında bırakabilir.
Yukarıda feragat sözleşmesinin ivazlı ve ivazsız şekilde düzenle- nebileceğini belirtmiştik. Feragat sözleşmesinin ivazlı düzenlenmesi, saklı paylı mirasçıların ve bunların alacaklılarının ya da miras bıraka- nın alacaklarının menfaatine aykırı bir durum oluşturabilir. Miras bı- rakan ivazlı feragat yaparak malvarlığını azaltmış ve terekede alacak- lılarına başvuracak bir değer bırakmamış olabilir. Yine ivazlı feragat yüzünden saklı paylı mirasçıların saklı payları ihlal edilmiş olabilir. Feragat eden ve mirasçıları, alacaklılara karşı feragat için ölümünden önceki beş yıl içinde miras bırakandan almış oldukları karşılıktan, mirasın açılması anındaki zenginleşmeleri tutarında sorumludurlar (TMK m.530). Saklı paylı mirasçılar ödenen bu ivazın saklı payları ih- lal eden kısmının tenkisini talep edebilir (TMK m.565/b.II). Saklı payı
“Yasal Mirasçıların Mirastan Feragatinden Yararlanacak Kişilerin Tespiti ve Fera- gatin Hükümden Düşmesi”, XXXXXX, 2019, C. 10, S. 1, s. 241 vd.
33 Kocayusufpaşaoğlu, s. 304; Xxxxxxx, s. 169; Xxxxx/Öz, s. 205; Xxxxxx, bu durum-
da, feragat edenin bulunduğu zümredeki (paranteldeki) mirasçılara kalması ko- nusunda tarafların anlaştığını ifade etmektedir. Bkz. Piotet, § 28, s. 185. Detaylı bilgi için bkz. Kocayusufpaşaoğlu, s. 304; Antalya, Feragat, s. 178; Öztan, s. 276; Eren/Yücer Aktürk, s. 191.
34 Kocayusufpaşaoğlu, s. 304.
35 Ertaş, s. 2904.
zedelenen mirasçı, iflâsı hâlinde iflâs dairesinin veya mirasın geçtiği tarihte kendisine karşı ellerinde ödemeden aciz belgesi bulunan ala- caklıların ihtarına rağmen tenkis davası açmazsa, iflâs idaresi veya bu alacaklılar, alacaklarının elde edilmesi için gerekli olan oranda ve mi- rasçıya tanınan süre içinde tenkis davası açabilirler (TMK m.562/I).
İvazsız feragat, feragat edenin altsoyunu etkilemediğinden yuka- rıda bahsedilen sonuçlar meydana gelmez. Bu nedenle ivazlı feragatte feragat eden saklı paylı mirasçının saklı payı miras bırakanın tasarruf oranına eklenirken, ivazsız feragat konusu saklı pay miras bırakanın serbest tasarruf oranına eklenmez.36
II. EŞ İLE MİRASTAN FERAGAT SÖZLEŞMESİ DÜZENLENMESİ
A. Genel Olarak
Mirastan feragat sözleşmesi elbette miras bırakan ile eşi arasında da akdedilebilir. Bu sözleşme ile eşlerden biri ya da her ikisi kısmen ya da tamamen mirastan feragat eder.
Miras bırakanın eşi, miras hakkından ve payından kararlaştırılan kişi veya kişiler lehine feragat edebilir. Bu durumda onun payı, lehine feragat ettiği kişi veya kişilere ait olur. Zira feragatin lehine yapıldığı kişi xxxx xxxxx payı oranında atanmış mirasçı sayılır. Bu kişi herhangi bir sebeple mirasçı olamazsa feragat hükümden düşer ve eş yeniden mirasçılık sıfatını kazanır.37
Kimin lehine olduğunu belirtmeden de miras bırakanın eşi, miras hakkından ve payından feragat edebilir. Bu olasılıkta, mirastan feragat eden xxxx xxxxx payının kime ait olacağı meselesi gündeme gelir. Bura- da TMK m.529 /II’nin uygulanabilirliğinin incelenmesi gerekir. Bir gö- rüşe göre38 TMK m. 529/II hükmünün uygulanması mümkün değildir, zira evlilik birliğiyle eşler birbirine hısım olmaz, bu durumda mirastan feragat etmemiş olsaydı kimlerle mirasçı olacak idiyse miras bırakanın
36 Serozan/Xxxxx, s.393.
37 Eşlerin çocukları lehine birbirlerinin mirasından feragat etmelerine sıkça rastlandığı; böyle bir olasılıkta çocuklar mirasçı olamadıklarında feragatin hükümden düşmüş sayılacağı yönünde bkz. Serozan/Xxxxx, s. 393, dn.110.
38 Albaş, s. 549.
eşinin onlar lehine mirastan feragat ettiği kabul edilmelidir, feragat eden xxxx xxxxx payı ise bunlar arasında yasal miras payları oranında paylaştırılmalıdır, bu durum, yasal mirasçılık lehine yorum kuralının bir gereğidir. Başka görüşe göre39 TMK m. 529/II’nin düzenleniş ama- cı feragatten yararlanacak kimselerin tespitinden ziyade feragat eden mirasçı dururken, mirasın bir sonraki zümreye geçmesini önlemektir. Eşin mirastan feragatinin TMK m. 529/II’ye göre hükümden düştüğü kabul edildiğinde hükmün bu amacı gerçekleşmiş olmaz. Zira fera- gat hükümden düştüğü için eş yeniden mirasçı olduğunda bir önceki zümrede mirasçı bulunmadığında miras yine bir sonraki zümreye ge- çer. Bu durumda miras, eş ve bir sonraki zümre arasında paylaştırılır.
Kanaatimizce, eşler birbirine hısım olmadığından eş mirastan fera- gat etmemiş olsaydı kimlerle mirasçı olacak idiyse miras bırakanın eşi- nin onlar lehine mirastan feragat ettiği kabul edilmeli ve feragat eden xxxx xxxxx payı ise bu mirasçılar arasında yasal miras payları oranında paylaştırılmalıdır. Her iki görüşe göre de TMK m. 529/II hükmünün xxxx xxxxx hakkından feragat ettiği durumu kapsamadığını kabul et- mek, hükmün düzenleniş amacına daha uygundur.
B. Evlenmeden Önce Düzenlenmesi
Mirastan feragat sözleşmesinin yapılmasıyla mirastan feragat eden mirasçı, miras hakkını değil, mirasçılığın kazanılmasına ilişkin beklentisini kaybetmektedir. Bu sebeple TMK m.528 /II’de yer alan “Feragat eden, mirasçılık sıfatını kaybeder” şeklindeki ifadesinin ye- rinde olmadığı belirtilmektedir.40
Türk hukukunda kanun koyucu, henüz doğmamış haklardan fe- ragat edilmesinin ya da bu hakları konu alan diğer tasarruf işlemle- rinin yapılmasının mümkün olup olmadığını açıklamamaktadır. Bazı hükümlerde bir haktan önceden feragat edilmesi açıkça yasaklanır. Örneğin temsil olunanın temsil yetkisini sınırlama ve geri alma hak- kından önceden feragat etmesi (TBK m.42/II), alacaklıların tescile tabi kanuni ipotek haklarından önceden feragat etmeleri (TMK m.893/II), zamanaşımından önceden feragat edilmesi (TBK m.160/I), taksitle sa-
39 Akça, s. 246.
40 Xxxx, s. 267; Ayrıca Bkz. dn. 2’de yapılan açıklamalar.
tışta alıcının yedi gün içinde irade açıklamasını geri alma hakkından, takas hakkından, yerleşim yeri mahkemesinin yetkisinden önceden feragat etmesi (TBK m.255/I; TBK m.257/I; TBK m.262), kiraya veren ve kiracının takas haklarından önceden feragat etmeleri (TBK m.326), kefilin kefalet sözleşmesi hükümleri uyarınca kendisine tanınan hak- lardan önceden feragat etmesi (TBK m.582/III) kanun koyucu tarafın- dan yasaklanmıştır.41
Evlenmeden önce ve sonra yapılan mirastan feragat sözleşmeleri arasında geçerlilik bakımından farklılıklar olduğu tartışılmaktadır.42 Son yıllarda, uygulamada bazı noterler ileride evlenmeden önce ya- pılan mirastan feragat sözleşmelerinin geçersiz sayılma ihtimali kar- şısında kendi sorumluluklarının da doğabileceği düşüncesiyle bun- ları düzenlemekten kaçınmaya başlamışlardır.43 Nitekim Yargıtay da yakın tarihli bir kararında, müstakbel eşin feragat tarihi itibariyle mirasçı sıfatının olmadığı ve doğmamış haktan feragat edilemeyeceği gerekçesiyle evlenmeden önce yapılan mirastan feragat sözleşmesinin hükümsüzlüğünü tespit etmiştir.44 Gerçekten Yargıtay’ın da katıldığı
41 Xxxxxx Xxxxxx Xxxxxx, “Zamanaşımından Feragat (TBK 160)”, On İki Levha Ya- yıncılık, İstanbul 2012, s. 27 dn. 121.
42 Ayrıntılı bilgi için bkz. Xxx Xxxxx Xxxxxx “Eşler Arasında Yapılan Mirastan Fe- ragat Sözleşmesi”, Legal Hukuk Dergisi, 2017, C.15, S. 173, s. 2361-2388; Aydıncık Midyat, s. 218 vd.
43 Aydıncık Midyat, s. 215.
44 Yarg. 1. HD. E. 2015/15019, K.2018/14670, T.20.11.2018 (Kazancı İçtihat ve Bilgi Bankası) Kararda, “Somut olaya gelince, her ne kadar davacı 27.02.2007 tarih ve
... yevmiye numaralı Noterliği’nde düzenlenen mirastan feragat sözleşmesi
ile miras hakkından feragat etmiş ise de feragat tarihi itibarı ile mirasçı sıfatının olmadığı sabittir. O halde, noterde düzenlenen feragat sözleşmesi TMK m. 528 anlamında bir feragat sözleşmesi olmadığı gibi doğmamış haktan feragat edilemeyeceği, bu beyana hukuki sonuç bağlanamayacağı açıktır...” şeklinde değerlendirme yapılmıştır; kararın eleştirisi için bkz. Serozan/Engin, s.389; Ya- zar, evlendikten sonra eşler arasında yapılması mümkün görülen mirastan feragat sözleşmesinin Yargıtay tarafından evlenmeden önce geçersiz sayılmasının altında yatan esas sebebin tasarruf yetkisi eksikliği değil, bu sözleşmelerin TMK 23/II hükmüne aykırı görülmesi olduğunu belirtmektedir. Böylece Yargıtay müstakbel eşin, ileride evlendikten sonra dilerse kanunun verdiği yetki çerçevesinde serbest- çe feragat edebileceği müstakbel mirasçılık sıfatından ve ileride doğması muhte- xxx xxxxx hakkından evliliği gerçekleştirme kaygısıyla ve diğer eşin veya ailesinin baskısıyla önceden feragat etmesini TMK 23 hükmüne aykırı görmekte ve kendi- sini geleceğe yönelik olarak aşırı derecede sınırlamasını engellemek istemektedir. Ayrıca bkz. Aydıncık Midyat, s.288; Yazara göre, olumsuz miras sözleşmesinin
görüşe göre45 mirastan feragat ancak mirasçılık için hak sahibi olunabi- lecek duruma geldikten sonra mümkündür, mirastan feragat şartıyla evlenme veya evlenme akdinden önce mirastan feragat etme geçerli değildir.
Bizim de katıldığımız diğer görüşe göre46 sözleşmenin kurulması esnasında henüz kanuni mirasçı sıfatı taşımayan nişanlılar da feragat sözleşmesinin feragat eden tarafı olabilir. Mirastan feragat sözleşmesi- nin kurulduğu anda feragat beyanında bulunan tarafın olası mirasçısı sıfatı taşıması bir geçerlilik koşulu değildir. Bu husus sözleşmenin hü- küm ifade etmesi için kanuni şart teşkil eder. Bu durumda eş sıfatının kazanılması yasal şartına bağlı olarak henüz eş sıfatı olmayan nişanlı- lar da mirastan feragat sözleşmesi düzenleyebilmelidir.
Aynı görüş biraz daha ileriye taşınıp henüz nişanlı olmayan fiili birliktelik yaşayan çiftlerin de mirastan feragat sözleşmesine başvur- ması kabul edilebilir. Bu durumda yine eş sıfatının kazanılması yasal şartına bağlı olarak çiftler evlenme öncesinde evlenme sözleşmesi ile birlikte veya ondan bağımsız mirastan feragat sözleşmesi düzenleye- bilmelidir.
kurulduğu anda feragat beyanında bulunan tarafın olası mirasçısı sıfatı taşıma- sı bir geçerlilik koşulu değildir. Bu husus sözleşmenin hüküm ifade etmesi için kanuni şart teşkil eder. Xxxxx açıldığında feragat eden, feragat gerçekleşmemiş olsaydı mirasçı sıfatını kazanacak idiyse, sözleşme hükümlerini doğurur. Karara konu olan vakıalara benzer hallerde işlem geçerliliğini, irade bozuklukları ve ah- laka aykırılık açısından değerlendirmek daha yerinde olacaktır. Bkz. Demirsatan, Barış, “Xxxxx Sözleşmelerinde Aşırı Yararlanmanın Uygulanabilirliği”, DEÜHFD, 2020, C. 22, S. 2, s. 1074, dn. 72.
45 Xxxxx Xxxxx, Xxxxx Xxxxxx, Sevinç Matbaası, Ankara 1975, s. 49; “Davaya konu
Bakırköy 4.Noterliği 29.04.2005 tarih 10242 yevmiye Xx.xx taahhütname ile davalı
... “Xxx Xxxxxx Xxxxx Xxxxxxxx, Xxxxx xxxx, 1956 doğumlu, Xxxxxx Xxxxxx Xxx- xxx ile nikahlandığımda aramızdaki evlilik herhangi bir sebeple biterse ve evlilik sonrası kendisinden hiçbir hediye ve miras talep etmeyeceğimi beyan ve imza ederim” içerikli beyanda bulunulmuştur. Dava konusu taahhütname TMK 528. maddesinde düzenlendiği üzere mirastan feragat sözleşmesi olarak nitelendiri- lemeyeceği gibi, bu taahhütname kanunun öngördüğü mirasçılıktan yoksunluk gibi mirasçılık sıfatının kaybedilmesine veya değişmesine neden olacak nitelikte de değildir.” Yarg. 7. HD., E. 2022/3328 K. 2023/10 T. 9.1.2023 (Lexpera).
46 Bkz. Antalya, Feragat, s. 35, 165; Serozan/Xxxxx, s. 389; Xxxxx, s. 349; Xxxxx, s. 2897;
Xxxxxxxxx, s. 152; Demirsatan, s. 1074 dn. 72; Aydıncık Midyat, s. 227; İnan/Ertaş/
Albaş, s. 290; Xxxxx, s. 2897.
X. Xxxxxme Sonrasında Düzenlenmesi
Mirastan feragat sözleşmesinin evlenme sonrasında yapılmasının geçerliliği hususunda tartışma yoktur. Eşlerden biri ya da her ikisi müs- takbel miras paylarından kısmen ya da tamamen feragat edebilirler. Evlenmeden önce yapılmak istenen mirastan feragat sözleşmesindeki gibi burada da eşlerin saiki önceki evlilikten olan çocuklarını korumak, evlenmeye onay almak ya da aradaki duygusal bağ bitmiş olmasına rağ- men çeşitli sebeplerle evliliklerini sürdürmeyi istemek olabilir.
Mirastan feragat sözleşmesinin tarafı eş olduğunda bu sefer eş mirasçılık sıfatını kaybeder, miras bırakanın borçlarından sorumlu ol- maz. Eşin mirastan ivazsız feragat etmesi halinde miras payının altso- ya geçmesi kuralı mutlak olarak uygulanmaz. Bu kural zümre miras- çılığı bakımından geçerli olup, eşin muris ile ortak olmayan altsoyuna miras payı geçmez. Miras bırakanın bazı çocukları feragat eden eşten bazıları bir başka eşten ise feragat edenin miras payı miras bırakanın tüm çocuklarına eşit olarak geçer.47 Mirastan feragatin ivazlıysa altsoy bu durumdan etkilenmez. Zira eşin altsoyu miras bırakanın da altso- yudur ve mirasçıdır. Xxxxxxxx xxxxxxx eden eşin önceki evliliğinden altsoyu varsa bu olasılıkta zaten soy bağı ile miras bırakana bağlı ol- madığından mirasçı olması da söz konusu olmayacaktır. Bu sonuçlar hem evlenmeden önce yapılan hem de evlenmeden sonra yapılan mi- rastan feragat sözleşmeleri için geçerlidir.48
Eşler çocukları lehine mirastan feragat edebilir. Ancak bu durum- da herhangi bir sebeple lehine feragat etmiş oldukları çocuklarının mirasçı olamaması halinde TMK m.529/I gereği feragatin hükümden düşeceği göz ardı edilmemelidir. Bu olasılıkta eş zümre mirasçısı ol- madığından TMK m.529/II hükmündeki karinelerin eş bakımından uygulanması söz konusu olmaz.
Eş ile mirastan feragat sözleşmesi yapılırken dikkat edilmesi gere- ken bir husus bulunmaktadır. Eşin mirastan feragat etmesi onun mal rejiminden doğan alacaklarını kendiliğinden ortadan kaldırmaz. Ör- neğin eşler arasında edinilmiş mallara katılma rejiminin geçerli oldu- ğu bir evlilikte ölüm ile evliliğin sona ermesi sebebi ile mal rejiminin
47 Dural/Öz, s. 201.
48 Kurşun, s. 2372.
tasfiyesi istenir ise eşin katılma alacağını talep hakkı mirastan feragat sözleşmesinde açıkça kararlaştırılmadıysa kendiliğinden sona ermeye- cektir. Eş mirastan feragat sözleşmesi yaparak miras payını kaybetmiş olsa da katılma alacağını talep edebilecektir.
Mirastan feragat sözleşmesinin resmi vasiyetname şeklinde no- terde düzenlenmesi gerektiğinden, mal rejimini sözleşmesinin şekil şartlarına da uymak kaydı ile evlenmeden önce ya da evlilik devam ederken mirastan feragat sözleşmesi ile birlikte katılma alacağından vazgeçmesi kararlaştırılabilir. Bu şekilde her iki sözleşme bakımından kanunen aranan şekil şartı yerine getirilmiş olur. Dolayısı ile feragat eden eş miras hukukunda kaynaklanan haklarını kaybetmiş olsa da mal rejimi hukukundan kaynaklanan alacaklarını kaybetmeyebilir.49
Eşler katılma alacağından edinilmiş mallara katılma rejimi devam ederken vazgeçebilir. Bu vazgeçme iradesi TMK m. 237/I gereği eşler arasında akdedilecek mal rejimi sözleşmesi ile ortaya konmalıdır. Mal rejiminin sona ermesinden tasfiye tamamlanana kadar muhtemel ala- cağın, tasfiye sonrası ise geçerli olarak doğmuş bir alacağın, geçerlilik şekline bağlı olmadan ibrası mümkündür.50
III. BOŞANMANIN MİRASTAN FERAGAT SÖZLEŞMESİNE ETKİSİ VE EŞLERİN BİRBİRLERİYLE YENİDEN EVLENMESİ DURUMUNDA MİRASTAN FERAGAT SÖZLEŞMESİNİN GEÇERLİLİĞİ
X. Xxxxnmanın Feragat Sözleşmesine Etkisi
Mirastan feragat sözleşmesi çeşitli sebeplerle sonradan hükümden düşebilir. Bu husus geniş inceleme gerektirmekte olup çalışmamızda
49 ; “…Yukarıda belirtilen Dairemizin ilke ve uygulamalarına göre, sağ kalan eşin mirasçılık sıfatı sona ermiş olsa da (mirastan feragat, mirası ret, mirastan çıkart- ma, mirastan yoksunluk gibi) yasal mal rejimi tasfiyesinden kaynaklanan katılma alacağı isteyebileceği, mirastan feragat ve mirasın reddinin, katılma alacağı bakı- mından feragat anlamına gelmeyeceği…” (Yarg.8. HD. T. 16.12.2019, E. 5848 K. 11381); Bkz. Xxxxxx, Akçaal, “Sağ Kalan Eşin Katılma Alacağı ve Bunun Mirasın Tasfiyesine Etkisi”, İstanbul Aydın Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2020, C. 6, S. 2, s. 240.
50 Xxxxxxx, Dural/Tufan, Öğüz/Xxxxxxx Xxxxx, Gümüş, “Türk Özel Hukuku Cilt III Aile Hukuku”, Filiz Kitapevi, İstanbul 2023, s. 262.
sadece boşanmanın feragat sözleşmesine etkisini inceleyeceğiz.
Eşlerin boşanması ile birlikte boşanmanın eşlerin miras haklarını etkileyen bazı sonuçları ortaya çıkar. TMK m. 181/I gereği, boşanan eşler, bu sıfatla birbirlerinin yasal mirasçısı olamazlar ve boşanmadan önce yapılmış ölüme bağlı tasarruflarla kendilerine sağlanan hakları, aksi tasarruftan anlaşılmadıkça, kaybederler. Dolayısı ile evlilik birli- ği ölümle değil de boşanmayla sona ererse, eşler boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren artık birbirlerine mirasçı olamazlar. Ayrıca, boşanma halinde eşlerin birbirleri lehine yapmış oldukları ölüme bağlı tasarruflar da tasarruftan aksi anlaşılmadığı sürece, artık hüküm ifade etmez.
Kanun koyucunun evlenmenin sona ermesini, ölüme bağlı tasar- rufların (miras sözleşmesi ya da vasiyetname ile yapılmış tasarrufla- rın) kendiliğinden sona erme sebebi saymasının nedeni, eşlerin evli kaldıkları dönemde çeşitli tasarruflarla birbirlerine menfaat sağlamayı amaçlamaları karşısında boşanma sonrasında boşanma öncesi yapılan tasarruflardan boşanmış eşlerin yararlanmasına imkân vermeyi kural olarak doğru görmemesidir.51
Miras bırakanın iradesi boşanma halinde dahi eşinin iradi mirasçı olmasını istemesi ya da vasiyet konusu şeyi edinmesi yönünde olabi- lir. Eğer tasarruftan açıkça bu iradeye ulaşılamıyorsa boşanma ile eşler miras hukuku bakımından birbirlerine karşı sair hak talep edemez.
Boşanmanın feragat sözleşmesine etkisi doktrinde tartışmalıdır. Bir görüşe göre52 mirastan feragat sözleşmesinin eşler arasında ya- pıldığı ve murisin ölümünden önce boşanma ile evliliğin sona erdiği hallerde MK m. 146 /II (TMK m.181/I) gereği feragat sözleşmesi ken- diliğinden hükümsüz hale gelmektedir. Başka görüşe göre53 boşanma ile eşler arasındaki ölüme bağlı tasarruflar hükümsüz hale gelir (TMK.
51 Bıçakçı, s. 77.
52 Antalya, Feragat, s. 238; feragat eden önce ölürse mirastan feragatin hükümsüz hale geleceği görüşünde bkz. Xxxxx, s. 49.
53 Ertaş, s. 2905. Yazara göre, boşanma davası devam ederken feragat eden eş ölmüş ise, feragat edenin mirasçıları TMK m.181/II’ye göre devam edip sağ kalan eşin boşanmada daha ağır kusurlu olduğunu tespit ettirseler bile feragat sözleşmesi varlığını sürdüreceğinden, feragat eden eş TMK. m. 181/I uyarınca mirasçı ola- mayacaktır. Bkz. Ertaş, s. 2905.
181), mirastan feragat sözleşmesi ölüme bağlı tasarruf olmakla birlik- te, bu kuralı mirastan feragat sözleşmesine uygulayıp feragat eden eşi boşandıktan sonra yeniden mirasçı kılmak doğru değildir. Diğer gö- rüşe göre54 mirastan feragat sözleşmesinde eşlerin birbirlerine vasiyet- name ve miras sözleşmesi ile yapılan tasarruflardaki gibi bir menfaat sağlamayı amaçladığı söylenemez. Burada feragat eden eş gelecekteki beklenen mirasından vazgeçmektedir. Bu halde boşanmanın feragat sözleşmesine etki etmemesi gerekir. Son görüşe göre55 ise eşlerden biri ölmeden evvel evlilik birliği sona ererse sağ kalan eş mirasçı olamaya- cağı için onun mirastan feragatinin de hüküm ifade etmemesi gerekir.
Kanaatimizce boşanmanın feragat sözleşmesine etkisi değerlen- dirilirken iki farklı gerekçelendirilme yapılabilir. İlk olarak, TMK m.181’e bakarsak boşanan eşler, bu sıfatla birbirlerinin yasal mirasçı- sı olamazlar ve boşanmadan önce yapılmış ölüme bağlı tasarruflarla kendilerine sağlanan hakları, aksi tasarruftan anlaşılmadıkça, kaybe- derler. Maddede eşlerin “ölüme bağlı tasarruflarla kendilerine sağ- lanan hakları” kaybetmeleri öngörülür. Mirastan feragat sözleşmesi olumsuz miras sözleşmesi olup, olumlu miras sözleşmesindeki gibi her zaman miras bırakanın karşı tarafı lehine kazandırmayı amaçla- maz. Özellikle de ivazsız mirastan feragat sözleşmesinde feragat eden bakımından kazanılan bir hak söz konusu olmayıp bilakis beklenen miras hakkından vazgeçme söz konusudur. Öte yandan mirastan fe- ragat sözleşmesi geniş anlamda ölüme bağlı tasarruftur. Bu nedenle boşanma ile feragat sözleşmenin TMK m.181 gereği kendiliğinden geçersiz olacağı savunulabilir. İkinci olarak ise eş ile akdedilen fera- gat sözleşmesi yasal şarta bağlanmış gibidir. Şartın yani boşanmanın gerçekleşmediği dönemde xxxx xxxxx hukukundan xxxxx xxxxx bek- lenti düzeyindedir.56 Evlilik birliği sona erdiğinde, eş mirasçı sıfatını da taşıyamayacağından, feragat sözleşmesi de kendiliğinden sona erer. Boşanma kararının kesinleşmesi ile mirastan feragat sözleşme-
54 Bıçakçı, s. 77.
55 Kurşun, s. 2370.
56 Beklenti, şarta veya kanuni şarta bağlı işlem vasıtası ile lehine tasarrufta bulunan kimsenin hukuken korunan durumunu ifade eder. Muhtemel mirasçıların mirasçı olmaya yönelik menfaatleri hukuken korunmakta ise beklentiden, korunmamak- ta ise alelade bir ümitten bahsedilebilir. Bkz. Xxxxx N. Nomer, Beklenen Haklar Üzerindeki Tasarrufların Hukuki Sonuçları, İstanbul 2002, s. 130.
sinin etkisi ileriye etkili sona erer.57 Feragat edenin miras bırakan- dan önce ölümü,58 mirastan çıkarma sebeplerinin varlığı, boşanma vs. gibi feragat edenin miras bırakana mirasçı olamayacağının belirli olduğu tüm hallerde kanaatimizce feragat sözleşmesinin hükümsüz- lüğü söz konusu olur. TMK m. 548/I (EMK m. 495) “mirasçı atanan veya kendisine belirli mal bırakılan kişi miras bırakanın ölümünde sağ değilse, miras sözleşmesi kendiliğinden ortadan kalkar” hükmü kıyasen uygulanarak da benzer bir sonuca ulaşılabilir. Dural, nişanlı- lar arasında yapılan miras sözleşmesinin nişanlanmanın sona ermesi halinde ne olacağına ilişkin kanun hükmü olmadığını, miras sözleş- mesi ile lehine tasarruf yapılan nişanlının miras bırakandan önce öl- mesi halinde EMK m. 495 uygulanarak miras sözleşmesinin bu ne- denle kendiliğinden sona ermesini önermektedir.59
Sonuç olarak eşlerin boşanmaları ile birlikte mirastan feragat söz- leşmesi hükümsüzleşir. Mirastan feragat sözleşmesinde boşanma ha- linde dahi mirastan feragatin geçerli olması açıkça düzenlenmemişse kanaatimizce boşanma ile bu sözleşmenin etkisi sona erer.
B. Eşlerin Birbirleri ile Yeniden Evlenmesi Durumunda Feragat Sözleşmesinin Geçerliliğinin Değerlendirilmesi
Mirastan feragat sözleşmesi incelendiğinde eşlerin boşanması ve yeniden evlenmesi durumunda eşlerin diğerine ya da birbirine miras- çı olamaması sözleşmede açıklanmış olabilir. Kanaatimizce bu düzen- leme olmasa dahi bir kez boşanma ile hükümsüz hale gelen feragat sözleşmesi eşler yeniden evlense de kendiliğinden geçerli hale gelmez. Eşlerin yeniden feragat sözleşmesi düzenlemesi gerekir. Örneğin, eş- ler mal rejimi sözleşmesi akdetmiş, sonra da boşanmışlarsa mal rejimi sözleşmesi de boşanma ile sona erer (TMK m.225, 247, 271). Eşler ye- niden birbiri ile evlense bile eski mal rejimi sözleşmesi geçerli olmaz. İstiyorlarsa yeniden mal rejimi sözleşmesi düzenlemeleri gerekir. Bu örnekteki gibi boşanma ile feragat sözleşmesi de kendiliğinden hü- kümsüz hale gelir.
57 Koşul için bkz. Xxxxxxx Xxxxx Xxxxx, Borçlar Hukukunun Genel Hükümleri, Yetkin, Ankara 2021, s. 1003 vd.
58 Xxxxx, s. 49; Xxxxx aksi görüşte bkz. Antalya, s. 300; BGE 101 II 34.
59 Dural, s. 211.
Bir örnek ile konuyu somutlaştırmak isteriz. (A) ve (B) evlendik- ten sonra ivazsız mirastan feragat sözleşmesi düzenlemiştir. (B), (A)’nın mirasından ivazsız olarak feragat etmiştir. (A)’nın önceki evliliğinden bir kızı bir de oğlu bulunmaktadır. (A) ve (B) evlendikten iki sene son- ra boşanmışlardır. Boşandıktan bir yıl sonra ise yeniden evlenmişlerdir. Evlilikleri beş sene sürdükten sonra (A) vefat etmiştir. Bu olayda miras paylaşımı hukuki sorun olarak ortaya çıkabilir. Zira taraflar evlendikten sonra mirastan feragat sözleşmesi düzenlemiş, sonra boşanmış ve ye- niden evlenmişlerdir. (A)’nın ölümü üzerine eşlerin boşanmadan önce düzenledikleri mirastan feragat sözleşmesinin etkisi netleştirilebilir. Bo- şanmanın mirastan feragat sözleşmesine etkisinin olmadığı kabul edilir ise eş miras bırakana mirasçı olamaz ve miras bırakanın ilk evliliğinden çocukları mirasçı olur. Eğer boşanmanın mirastan feragat sözleşmesi- ne etkisinin olduğu kabul edilir ise eş miras bırakanın ilk evliliğinden çocukları ile birlikte mirasçı olur. Kanaatimizce miras bırakan ve eşi boşanma sonrasında yeni bir mirastan feragat sözleşmesi yapmadıysa yukarıda verdiğimiz örnekteki gibi bir olayda sağ kalan eş miras bıraka- nın ilk evliliğinden olan çocukları ile birlikte mirasçılık sıfatını kazanır.
C. Feragat Sözleşmesinin Hükümsüz Olması Durumunda İvazın İadesi
Eş ile düzenlenen mirastan feragat sözleşmesinin ivazlı olması durumunda, boşanma ile birlikte ivazın iade edilip edilmeyeceği so- run olabilir. Mirastan feragat sözleşmesinin ivazlı olması durumunda bir görüşe göre60 feragat sözleşmesinin sona ermesine rağmen verilen ivaz artık feragat eden eşten geri istenemez ancak tarafların mirastan feragat sözleşmesinde bunun aksini kararlaştırması mümkün olabilir. Diğer bir görüş61 mirastan feragat sözleşmesinin hükümsüz hale geldi- ğini ve dolayısıyla eşe verilen ivazın da geri istenebilmesini savunur. Yani burada sebepsiz zenginleşmeye ya da sözleşmesel tasfiye ilişkisi kapsamında bir talep hakkı ile ödenmiş ivaz geri istenmesi caizdir.
60 Xxxxx, s. 49; Bıçakçı, s. 77.
61 Xxxx, s. 312; Albaş, s. 551 (Yazarlar ivazın sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre geri alınabileceğini belirtmişlerdir); Antalya, Feragat, s.238 (Yazar ivazla feragat ile arasında iradi bir karşılık ilişkisi kurulmuşsa mirasbırakanın eski eşi ile kur- duğu feragat sözleşmesinin hükümsüzlüğüne dayanarak taahhüt ettiği ivazı öde- mekten kaçınabileceğini belirtmektedir.); Xxxxxx, s. 2384.
Kanaatimizce boşanma ile hükümsüz hale gelen mirastan feragat sözleşmesi için verilen ivaz geri istenemez. Miras bırakan verdiği bu ivazı, feragat edenin gelecekteki mirasçılık şansına karşılık vermiş ve onun mirasçı olmasını engellemiştir. Mirastan feragat eden mirasçı feragat bedelinin üzerinde alabileceği bir mirastan vazgeçmiş ya da ileride mirasçı olamayacağı halde halihazırda iyi bir karşılık almış olabilir. Dolayısıyla, taraflar için olumlu veya olumsuz değişikliklerin gerçekleşmesi riski feragat sözleşmesinin doğasında vardır ve taraflar bunun külfetine katlanmak zorundadır diyebiliriz. Doktrinde de bu şekilde riskli ve spekülatif bir işlemde temel hatasına, işlem temelinin çökmesine, sebepsiz zenginleşmeye dayanan bir hesaplaşmaya yer ve- rilemeyeceği belirtilmektedir.62
Kural olarak ivazlı mirastan feragat sözleşmesi feragat edenin alt- soyunun mirasçılığını etkilemektedir (TMK m.528/III). Yalnız bu etki feragat edenin eş olması durumunda uygulanmaz. Elbette taraflar mi- rastan feragat sözleşmesine ivazın iadesine ilişkin hüküm koyabilir. Feragat sözleşmesinin hükümsüz kalması halinde ivazın iade edilece- ği kararlaştırılabilir.
SONUÇ
Mirastan feragat sözleşmesinin eş ile düzenlenmesi halinde eş mi- rasçılık sıfatını kaybeder, miras bırakanın borçlarından da sorumlu olmaz. Eşin mirastan feragat etmesi onun mal rejiminden doğan ala- caklarını kendiliğinden ortadan kaldırmaz, edinilmiş mallara katılma rejiminde eş mirastan feragat sözleşmesinin yapılması ile miras payı- nı kaybedecek olsa da katılma alacağını talep edebilir. Noterde aynı sözleşmede mirastan feragat ve muhtemel katılma alacağından feragat birlikte düzenlenebilir. Bu olasılıkta mirastan feragat eden eşin mal re- jiminden doğan alacakları da kalkar.
Mirastan feragat edenin miras bırakandan önce ölümü, ıskat se- beplerinin varlığı, boşanma vs. gibi feragat edenin miras bırakana mirasçı olamayacağının belirli olduğu tüm hallerde, feragat sözleş- mesinin hükümsüzlüğü söz konusu olur. Mirastan feragat sözleşme- si geniş anlamda ölüme bağlı tasarruftur. Bu nedenle boşanma ile
62 Serozan / Xxxxx, s. 391.
feragat sözleşmenin TMK m.181 gereği kendiliğinden geçersiz olaca- ğı savunulabilir. İkinci olarak ise eş ile akdedilen feragat sözleşmesi bozucu etkili yasal şarta bağlanmış gibidir. Evlilik birliği sona erdi- ğinde, eş mirasçı sıfatını da taşıyamayacağından, feragat sözleşmesi de kendiliğinden sona erer. Kanaatimizce eşlerin boşanmaları ile bir- likte yasal şart devreye girerek mirastan feragat sözleşmesi hüküm- süz hale gelir.
Kanaatimizce bir kez boşanma ile hükümsüz hale gelen feragat sözleşmesi eşler yeniden evlense de kendiliğinden geçerli hale gelmez. Eşlerin yeniden feragat sözleşmesi yapması gerekir. Bu nedenle eşler yeniden mirastan feragat sözleşmesi düzenlemez ise miras bırakanın ölümü tarihinde eş hayatta ise mirastan pay almalıdır.
Katıldığımız görüşe göre ivazlı mirastan feragat sözleşmesinde fe- ragat hükümden düşmüşse verilmiş ivaz artık feragat eden eşten geri istenemez ancak taraflar mirastan feragat sözleşmesinde bunun aksini kararlaştırabilir.
Kaynakça
Kitaplar
Antalya O. Xxxxxx, “Miras Hukuku”, C: III, Genişletilmiş 5. Baskı, Seçkin, Ankara 2021.
Antalya O. Gökhan, “Mirastan Feragat Sözleşmesi”, Alkım Yayınları, İstanbul 1999. (Kıs.Feragat).
Xxxx Xxxxxx, Xxxxx Xxxxxx, 9. Xxxxx, Xxxxxx, Ankara 2016. Xxxxx Xxxxx, Xxxxx Xxxxxx, Sevinç Matbaası, Ankara 1975.
Bıçakçı Levent, Xxxxxxxx Xxxxxxx Sözleşmesi, İstanbul, Kazancı Matbaacılık, 1999.
Xxxxx Xxxxxxx, Miras Sözleşmeleri (İsviçre, Alman ve Avusturya Hukuklarıyla Kar- şılaştırmalı Olarak), Fakülteler Matbaası, İstanbul 1980.
Xxxxx Xxxxxxx/Öz, Xxxxxx, Türk Özel Hukuku Cilt IV Miras Hukuku, Filiz Kitabevi, İstanbul 2022.
Xxxxx Xxxxxxx/Öğüz, Tufan/Gümüş Xxxxxxx Xxxxx, Türk Özel Hukuku Cilt III Aile Hukuku, Filiz Kitapevi, İstanbul 2023.
Xxxx Xxxxxx/Yücer Xxxxxx Xxxx, Türk Miras Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara 2019. Gümüş Xxxxxxx Xxxxx, Borçlar Hukukunun Genel Hükümleri, Yetkin, Ankara 2021. Xxxxxx Xxxxxxx, Xxxxx Xxxxxx, Gözden Geçirilmiş 10. Bası, Onikilevha, İstanbul
2022.
Xxxxxxxx-Xxxxxxxx Xxxxxxxxx, CHK- Handkommentar zum Xxxxxxxxx Privatrecht, Xxxxxxxx, Art.457-640 ZGB, Eds. Xxxxxxxxxxx, Xxxxx/Xxxxx, Xxxxxxxxx, 3. Aufla- ge, Xxxxxxxxxx Juristische Medien AG, 2016.
Xxxx Xxxxx /Xxxxx Xxxxx, Xxxxx Xxxxxx, 16. Basım, DER Yayınları, İstanbul 2022. Xxxx Xxx Xxxx/Ertaş Şeref/Albaş Hakan, Miras Hukuku, Mevzuattaki Değişiklikle-
re ve Uygulamalardaki Yeniliklere Göre Genişletilmiş ve Güncelleştirilmiş 11. Baskı, Seçkin, Ankara 2022.
Xxxxxxx Xxxxx/Xxxxx Xxxxxx/Xxxxxx Xxxxxxxx, Xxxxx Xxxxxx, Xxxxxx, Ankara 2019.
Xxxxxxxxx Xxxxx, Miras Hukuku Genişletilmiş 12. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara 2022.
Kocayusufpaşaoğlu Xxxxx, Miras Hukuku, 3. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1987. Xxxxx Xxxxx N., Beklenen Haklar Üzerindeki Tasarrufların Hukuki Sonuçları, İs-
tanbul 2002.
Öztan Bilge, Miras Hukuku, 12. Bası, Yetkin, Ankara 2021.
Paksoy Xxxxxx Xxxxxx, Zamanaşımından Feragat (TBK 160), On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2012.
Studhalter Xxxxxxx, ZGB Kommentar Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Xxxxx Xxxxxx Kommentar (Xxxxxxxxx.xx), Eds. Xxxxxxx Xxxx Xxxxxxxxxxx, Xxxxxxx Xxxx, Xxxx Xxxxxxx, Xxxxxx Xxxxxxxxxx, 4. Aufl. Xxxxx Xxxxxx Verlag AG 2021.
Xxxxxxx Xxxx / Xxxxx Xxxx İlkay, “Miras Hukuku ve Uygulama Çalışmaları”, Gün- cellenmiş 8. Baskı, Seçkin, Ankara 2022.
Xxxxxx Xxxxx, Xxxxxx Kommentar, Kommentar zum schweizerischen Privatrecht, Das Xxxxxxxx, Die Erben: Die gesetzlichen Erben / Die Verfügung von Todes wegen, Art.457-516 ZGB, Eds. Xxxxxxxx, Xxxxx / Xxxxxx, Xxxx Xxxxx Xxxxxxxx Verlag AG, Bern, 2009.
Makaleler
Xxxx Xxxxxxxx, “Yasal Mirasçıların Mirastan Feragatinden Yararlanacak Kişilerin Tespiti ve Feragatin Hükümden Düşmesi”, XXXXXX, Malatya 2019, C.10, S.1, s.237-247
Xxxxxx Xxxxxx, “Sağ Kalan Eşin Katılma Alacağı ve Bunun Mirasın Tasfiyesine Et- kisi”, İstanbul Aydın Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, İstanbul 2020, C.6, S.2, 231-247.
Albaş Hakan, “Xxxxxxxx Xxxxxxx Sözleşmesi ve Hükümlerine İlişkin Bazı Sorunlar”,
DEÜHFD, İzmir 2007, C.9, Xxxx Xxxx, s.535-552.
Aydıncık Midyat Şirin, “Evlenmeden Önce Mirastan Feragat Sözleşmesi Yapılabilir mi?”, İMHFD, İstanbul 2023, C. 8, S. 1, s. 211-237.
Demirsatan Barış, “Miras Sözleşmelerinde Aşırı Yararlanmanın Uygulanabilirliği”,
DEÜHFD, İzmir 2020, C.22, S.2, s.1053-1088.
Xxxxx Xxxx İlkay: “Zümrede Halefiyet İlkesi Işığında Mirastan Feragatin Altsoya Et- kisi (TMK 528 III Kuralının Anlamı), Prof. Dr. Xxxxxx Xxxxx’x Armağan, Filiz Kitabevi, İstanbul 2020, s. 379-403.
Xxxxx Xxxxx, “Xxxxxxxx Xxxxxxx”, DEÜHFD, İzmir 2019, C.21, Prof. Dr. Xxxxxx Xxxxxx’a Xxxxxxx Xxxx Sayı, s. 2893-2909.
Kurşun Xxx Xxxxx, “Eşler Arasında Yapılan Xxxxxxxx Xxxxxxx Sözleşmesi”, Legal Hukuk Dergisi, İstanbul 2017, C.15, S. 173, s. 2361-2388.