PERFORMANCE TIME OF THE PAYMENT DEBT IN CONSTRUCTION CONTRACTS
İNŞAAT SÖZLEŞMESİNDE BEDEL ÖDEME
BORCUNUN İFA ZAMANI
PERFORMANCE TIME OF THE PAYMENT DEBT IN CONSTRUCTION CONTRACTS
Xxxxxx XXXXXX*
Özet: İnşaat sözleşmesi, yüklenicinin yapı inşa etmeyi, iş sahi- binin de bunun karşılığında bedel ödemeyi üstlendiği sözleşmedir. Bedel ödeme borcu, iş sahibinin en temel borcudur. Bu borcun ne zaman ifa edileceği sözleşmede kararlaştırılabilir, sözleşmede karar- laştırılmamışsa kanunda yer alan tamamlayıcı kurallara göre belirle- nebilir.
Çalışmada, inşaat sözleşmesi ve bu sözleşmenin en önemli unsurlarından bedel ödeme borcunun ifa zamanına ilişkin kanunda yer alan düzenleme olan Türk Borçlar Kanunu1 m. 479 incelenmiştir. TBK m. 479’a göre bedel ödeme borcu teslim anında muaccel olur. Bu sebeple bedel ödeme borcunun kanuni ifa zamanı ile bağlantılı olan teslim hususu ve ifanın zamanında yapılmamasının sonuçları da çalışma kapsamına alınmıştır. Son olarak sözleşmenin ifası sırasında ortaya çıkan ve ifa zamanını etkileyen hususlar da inceleme konusu yapılmıştır.
Xxxxxxx Xxxxxxxxx: İnşaat Sözleşmesi, İş sahibi, Borç, İfa Zama- nı, Teslim, Ayıplı İfa
Abstract: Construction contract is a contract in which the con- tractor undertakes to construct a building, and the employer under- takes to pay for it. Payment dept is the basic dept of the employer. The payment term may be agreed in the contract. If there is no pro- vision on this matter in the contract, it will be determined according to the complementary rules of law.
In this study, the construction contract and Article 479 of the Turkish Code of Obligations, in which the time of the performance of the payment dept, which is one of the most important elements of this contract, have been examined. According to the Article 479 of the Turkish Code of Obligations, payment dept becomes due at the time of delivery. For this reason, the delivery issue, which is re- lated to the legal performance of the payment debt and the con- sequences of non-performance of the payment dept on time are
* Avukat, İstanbul Üniversitesi Medeni Hukuk Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Öğ-
rencisi, xxxxxxxxxxxxx@xxxxx.xxx, ORCİD: 0000-0003-2652-0314, Makalenin Gön- derim Tarihi: 10.03.2021, Kabul Tarihi: 10.03.2021
1 R.G., T. 11.1.2011, S. 27836.
GİRİŞ
also included in this study. Finally, the issues arising during the per- formance of the contract and affecting the performance time have been examined.
Keywords: Construction Contracts, Employer, Dept, Perfor- mance Time, Delivery, Defective Work
İnşaat sözleşmesi, kanunda özel olarak düzenlenmiş olmayıp öğretide eser sözleşmesinin bir türü olarak kabul edilmekte ve eser sözleşmesine ilişkin hükümlere tâbi tutulmaktadır. İnşaat sözleşmesi, yüklenicinin yapı inşa etmeyi iş sahibinin de bunun karşılığında be- del ödemeyi üstlendiği sözleşmedir. İnşaat sözleşmesinin en önemli unsurlarından biri bedel ödeme unsurudur. Bedel ödeme unsurunda üzerinde durulması gereken hususlardan biri ise bedelin ne zaman ödeneceğidir. Bedel ödeme borcunun ifa zamanı sözleşme ile belirle- nebilir, aksi halde kanunda yer alan düzenleme esas alınarak tespit edilir.
Çalışmamızın konusu inşaat sözleşmesinde bedel ödeme borcu- nun ne zaman ifa edileceğine ilişkin kanuni düzenlemelerdir. Çalışma- mızın birinci bölümünde kısaca, inşaat sözleşmesinin tanımı açıklana- cak, bununla birlikte bedel ödeme unsurunun inşaat sözleşmesindeki yeri incelenecektir. İkinci bölümde, inşaat sözleşmesinde bedel öde- me borcunun ifa zamanına ilişkin genel değerlendirmeler yapılacak, ifa zamanının sözleşme ile belirlenmesi durumu kısaca açıklandıktan sonra çalışmamızın asıl konusu olan bedel ödeme borcunun ifa zama- nına ilişkin kanuni düzenlemeler ve bu düzenlemelerin ifa zamanına etkisi incelenecektir. Son bölümde ise, bedel ödeme borcunun ifa za- manını etkileyen diğer hususlar açıklanacaktır.
I. İNŞAAT SÖZLEŞMESİ VE BEDEL UNSURU HAKKINDA GENEL BİLGİLER
A. İnşaat Sözleşmesi
İnşaat sözleşmesi, yüklenicinin bir yapı eseri inşa ederek teslim etmeyi, iş sahibinin de bunun karşılığında bedel ödemeyi üstlendiği, eser sözleşmesinin bir türü olan sözleşmedir.2 İnşaat sözleşmesi, bazı
2 Xxxxx Xxxxx, İnşaat Sözleşmesinde Bedel, 1. bası, Onikilevha Yayıncılık, İstanbul
türleri hariç olmak üzere, herhangi bir şekil şartına tâbi değildir.3 Söz- leşmenin taraflarından olan yüklenici, yapıyı inşa ederek teslim etmeyi üstlenen kişi,4 iş sahibi ise yüklenici ile sözleşme yapan, yükleniciden yapı inşa edilmesini isteyen ve bunun karşılığında bedel ödemeyi üst- lenen kişidir.5 İnşaat sözleşmesinin temel unsurları: Tarafların karşılık- lı irade beyanlarının uyuşması, yapının inşa edilmesi ve bedel ödeme unsurudur.6
2016, s. 5; Xxxxx Xxxxx, “İnşaat Sözleşmelerinin Uyarlanmasına İlişkin Sorunlar”, İnşaat Hukuku ve Uygulaması, Ed: Xxxxxxx Xxxx/ Xxxxx Xxxxxx, 1. baskı, Oniki- levha Yayıncılık, İstanbul 2017, sa. 337-370, (Uyarlama) s. 337; Xxxx Xxxxxx, İnşaat Sözleşmelerinde Müteahhidin Sorumluluğu, 1. bası, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1978, s. 4; Xxxxxx Xxxxxxx, İnşaat Sözleşmesi ve İnşaat Hukuku, 3. baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2016, s. 37; Xxxxxxx Xxxxxx, İnşaat Sözleşmeleri Hukuku ve Endüstri Yatırım Sözleşmeleri, 1. bası, Yetkin Yayınevi, Ankara 2013, s. 46; Xxxxxx Xxxxxxx, İnşaat Sözleşmesi, 1. baskı, Xxxxxx Xxxxxxxx, Ankara 2014, s. 27; Xxxxxx Xxxx, İnşaat Sözleşmelerinde Yüklenicinin Temerrüdü, 1. baskı, Seçkin Yayıncı- lık, Ankara 2008, s. 24; Xxxxxxxx Xxxxxx, İnşaat Sözleşmesi, 1. bası, Filiz Kitabevi, İstanbul 2017, s. 4.
3 Gönen, İnşaat Sözleşmesinde Xxxxx, s. 24; Xxxxxx Xxxxxxxxxx, İçtihatlı İnşaat Hu-
kuku ve Kat Karşılığı İnşaat Sözleşmeleri, 9. bası, Beta Yayınları, İstanbul 2015, s. 21; Xxxxxx, s. 50; Xxxxxxx Xxxxx Xxxxx, Kat Karşılığı İnşaat Sözleşmesinin Yükle- nicinin Temerrüdü Sebebiyle Sona Ermesi, 1. bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2017,
s. 28; Xxxxxxx Xxxxxxx, Açıklamalı-İçtihatlı Eser Sözleşmesi ve Arsa Payı Karşı- lığı İnşaat Sözleşmesi, 2. baskı, Xxxxx Xxxxxxxx, Ankara 2018, s. 618; Xxxxx Xxxxx Xxxxx, Arsa Payı Karşılığı İnşaat Sözleşmeleri Nasıl Düzenlenmelidir?, 2. baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2018, s. 13.
4 Gönen, İnşaat Sözleşmesinde Xxxxx, s. 33; Xxxxxx, s. 16; Xxxxx Xxxx/Xxxxx Xxxxx
Ruhi, Eser Sözleşmesi ve Eser Sözleşmesinden Kaynaklanan Davalar, 1. bası, Seç- kin Yayıncılık, Ankara 2018, s. 22; Xxxxxxxxxx, s. 17; Xxxx Xxxxxx, Eser Sözleşme- sinde Eseri Teslim Borcunun Vadesi, Yüksek Lisans Tezi, Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (SBE), İstanbul 2019, s. 9; Xxxxxx Xxxxx Xxxxx, İnşaat Sözleşmesinde İş Sahibinin Temerrüdü, Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniver- sitesi SBE, İstanbul 2019, s. 25; Xxxxx, Arsa Payı Karşılığı İnşaat Sözleşmeleri, s. 21; Xxxxx Xxxxxxxxxx, İstisna Akdinde Müteahhidin ve İş Sahibinin Temerrüdü, 3. baskı, Sözkesen Matbaası, Ankara 2003, s. 24; Xxxxx Xxxxxxx, Eser Sözleşmesi, 2. baskı, Xxxxxx Xxxxxxxx, Ankara 2014, s. 16.
5 Gönen, İnşaat Sözleşmesinde Bedel, s. 29; Xxxxxx Xxxxxxxx/Xxxxx Xxxx, Borçlar
Hukuku (Genel Hükümler Özel Borç İlişkileri), 28. baskı, Beta Yayınevi, İstanbul 2019, s. 307; Xxxxx X. Xxxxxxxxx, Borçlar Hukuku Özel Hükümler, 1. bası, Turhan Kitabevi, Ankara 2019, s. 442; Ruhi/Ruhi, s. 21; Xxxxxxxxxx, s. 17; Xxxxxx, s. 9; Ekmen, s. 24; Xxxxx, Arsa Payı Karşılığı İnşaat Sözleşmeleri, s. 19; Dayınlarlı, s. 28.
6 Gönen, İnşaat Sözleşmesinde Bedel, s. 6; Ruhi/Ruhi, s. 23; Xxxxxxxxxx, s. 20;
Xxxxxx, s. 46; Xxxxx Xxxxxxxxxx, “İnşaat Sözleşmelerinde Xxxxx Xxxx ve Götürü Tazminat”, Xxxxxxxx Xxxxxxx Üniversitesi HFD, 2017, Yıl 2, S.2, s. 162; Xxxxxx, s. 3; Ekmen, s. 18.
Karşılıklı irade beyanlarının uyuşması, sözleşme taraflarının ira- delerinin sözleşmenin esaslı noktaları üzerinde birleşmiş olmasını ifade etmektedir.7 Uzlaşmanın sağlanmasıyla inşaat sözleşmesi kurul- muş olmaktadır.8
Yapının inşası, yüklenici tarafından yerine getirilmektedir. Yük- lenici, sözleşmede belirlenen hususlara uygun bir yapıyı tamamen veya sözleşmede kararlaştırılan kısım miktarınca inşa etmelidir.9 Yapı, insan eliyle yaratılan, fiziki bir varlığı bulunan ve toprakla bağlantılı bir eser olmalıdır.10 Yüklenicinin yapıyı inşa etmek dışında başka yü- kümlülükleri de vardır. Bunlar; işi sadakat ve özenle yürütme, inşaatı bizzat yapma veya yönetimi altında yaptırma, gerekli araç gereç ve malzemeleri sağlama inşa edilen yapıyı usulüne uygun teslim etme gibi yükümlülükleridir.11 Bedel ödeme unsuru, bir sonraki başlıkta ay- rıntılı şekilde incelenecektir.
B. Bedel Ödeme Unsuru
İnşaat sözleşmesinde iş sahibinin asli borcu bedel ödemektir.12 İn- şaat sözleşmesinde inşa edilen yapı, bedel karşılığında inşa edilmek-
7 Xxxxx Xxxxx, Arsa Payı Karşılığı İnşaat Sözleşmesi, 3. bası, Der Yayınları, İstan-
bul 2010, s. 3; Xxxxx Xxxxxxxxx/X. Xxxx Xxxxxxxx, Borçlar Hukuku Özel Borç İliş- kileri, 18. bası, Turhan Kitabevi, Ankara 2019, s. 471; Dayınlarlı, s. 22; Büyükay,
s. 37; Xxxxxx Xxxx, “Borçlar Kanunu Açısından İnşaat Sözleşmeleri”, İnşaat Sözleş- meleri/Yönetici-İşletmeci Mühendis ve Hukukçular İçin Ortak Seminer, 3. basım, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara 2001, (BK. Açısından İnşa- at Sözleşmeleri) s. 57.
8 Xxxxxx Xxxxx/Xxxxx Xxxx/Xxxxx Xxxx, Borçlar Hukuku Dersleri Özel Hüküm-
ler, 16. baskı, Beta Yayınevi, İstanbul 2019, s. 546; Xxxxxxxxx Xxxx, Xxxxx Xxxxxxx, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, 11. baskı, Yetkin Basımevi, Ankara 2018, s. 366; Xxxxxx, s. 49; Xxxxx, s. 24.
9 Gönen, İnşaat Sözleşmesinde Bedel, s. 8.
10 Gönen, İnşaat Sözleşmesinde Bedel, s. 8; Xxxxxxx, s. 38; Xxxxxx, s. 53; Eren, BK.
Açısından İnşaat Sözleşmeleri, s. 53.
11 Xxxxxxxxx, s. 451 vd.; Xxxxx/Acar/Özen, s. 608; Kaplan, s. 57; Ruhi/Xxxx, s. 32;
Xxxxxxx Xxxx, Sonuca Katılmalı Sözleşme Kavramı ve Gelir Paylaşımlı İnşaat Söz- leşmesi, 2. bası, Onikilevha Yayıncılık, İstanbul 2011, s. 228 vd.; Xxxxx, s. 36 vd.; Xxxxx, s. 40; Kırmızı, s. 637; M. Xxxxxx Xx, İnşaat Sözleşmesi ve Xxxxxx Xxxxxxx, 1. bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2013, s. 117; Xxxxxxxx Xxxxxx, İnşaat Sözleşmeleri ve Sözleşmedeki Ceza Xxxxxx, Xxxxxx Xxxxxx Xxxx, Xxxxxxx Xxxxxxxxxxxx XXX, Xxxxxxxx 0000, s. 31; Xxxxx, Arsa Payı Karşılığı İnşaat Sözleşmeleri, s. 37; Dayın- larlı, s. 31; Büyükay, s. 73.
12 Gönen, İnşaat Sözleşmesinde Bedel, s. 13; Xxxxxxx, s. 286; Xxxxxx, s. 53; Kocaağa,
İnşaat Sözleşmesi, s. 51; Xxxx, s. 29; Xxxxxx, x. 79; Ekmen, s. 28.
tedir. Bu bedel para olabileceği gibi taraflarca kararlaştırılan iktisadî değeri haiz başka bir edimin ifası şeklinde de olabilir.13 Para olarak be- lirlenen bedel, Türk parası veya yabancı para cinsinden belirlenebilir.14
İnşaat sözleşmesinde belirlenebilecek bedel, kanunda götürü ve yaklaşık bedel şeklinde düzenlenmiştir (TBK m.480- 482). Götürü be- delde, iş sahibinin ödeyeceği bedelin miktarı sözleşmenin kurulma- sı anında net belirlenmiştir.15 Bu bedel türünde kural olarak yapının inşası sırasında yapılan masraflar veya harcanan emek sonucunda bedelde değişiklik yapılması talep edilememektedir.16 Götürü bedel sabit, değişken veya birim fiyat üzerinden belirlenen götürü bedel şeklinde kararlaştırılabilir.17 Yaklaşık bedel, sözleşmenin kurulması sı- rasında bedel miktarının tahmini değer üzerinden belirlenmesi ve bu miktarın yapının inşası tamamlandıktan sonra inşa sürecinde yaşanan değişikliklere göre düzeltileceği esasının kabul edilmesi halinde söz konusu olmaktadır.18 Yaklaşık bedelin, gerçek anlamda yaklaşık bedel ve yaklaşık keşif bedeli üzerinden belirlenen bedel şeklinde iki farklı türü vardır.19
13 Gönen, İnşaat Sözleşmesinde Xxxxx, s. 14; Xxxx/Ruhi, s. 22; Xxxxx Xxxxxxx, Eser (İn-
şaat Yapım) Sözleşmeleri, 2. baskı, Turhan Kitabevi, Ankara 2009, s. 240; Xxxxxx Xxxxxx, İnşaat Sözleşmelerinden Kaynaklanan Davalar, 1. bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2017, s. 294; Xxxxxx, s. 80; Xxxxx Xxxxx Xxxxx, İnşaat Davalarında İspat, 2. baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2018, s. 69; Dayınlarlı, s. 17. Xxxx yönde görüşler için bkz. Eren, BK. Açısından İnşaat Sözleşmeleri, s. 57; Ekmen, s. 20.
14 Xxxxxxx Xxxxx Xxxxx, Borçlar Hukuku Özel Hükümler (Kısa Ders Kitabı), 4. bas-
kı, Filiz Kitabevi, İstanbul 2019, s. 381; Xxxxxx, s. 165; Xxxxxxx, s. 297. Sözleşme Türkiye’de yerleşik kişiler arasında yapılıyorsa bedelin yabancı para cinsinden belirlenmesi Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ’in 8. maddesi doğrultusunda ancak sözleşmenin döviz cinsinden maliyet içermesi durumunda mümkündür.
15 Akıntürk/Ateş, s. 306; Zevkliler/Xxxxxxxx, s. 469; Gönen, İnşaat Sözleşmesinde
Bedel, s. 49; Ruhi/Ruhi, s. 41; Xxxxxxx, s. 257; Xxxxxx, s. 170; Ekmen, s. 29; Büyü-
xxx, x. 164.
16 Zevkliler/Xxxxxxxx, s. 535; Gönen, s. 49. TBK m. 480/2 hükmü saklıdır.
17 Gönen, İnşaat Sözleşmesinde Xxxxx, s. 50 vd.; Aral/Xxxxxxx, s. 415-416.
18 Kaplan, s. 181; Gönen, İnşaat Sözleşmesinde Xxxxx, s.140; Ruhi/Xxxx, s. 41; Ayde-
mir, s. 255; Büyükay, s. 163.
19 Gönen, İnşaat Sözleşmesinde Xxxxx, s. 141-142; Gönen, Uyarlama, s. 341.
II. BEDEL ÖDEME BORCUNUN İFA ZAMANINA İLİŞKİN KANUNİ DÜZENLEME
İnşaat sözleşmesinde iş sahibinin asli borcu bedel ödemedir.20 Bu borcun gereği gibi yerine getirilebilmesi için edimin sözleşmede öngörülen şekilde ve zamanda ifa edilmesi gerekir.21 Sözleşmede ifa zamanına ilişkin hüküm bulunmaması halinde kanunda yer alan ta- mamlayıcı hükme başvurmak gerekir. İnşaat sözleşmelerinde bedel ödeme borcunun ifa zamanı, Türk Borçlar Kanunu (TBK) m. 479’da düzenlenmiştir. Fakat bu hüküm emredici nitelikte olmadığından ta- raflar sözleşmede ifa zamanını serbestçe kararlaştırabilir.22 Alacaklı bu zamanın gelmesi ile borcun ifasını talep edebilir.23
A. İfa Zamanının Sözleşme ile Belirlenmesi
Hukukumuzda sözleşme özgürlüğü ilkesi gereği taraflar sözleş- meyi hukukun öngördüğü sınırlar içerisinde diledikleri şekilde yapa- bilirler.24 Bu özgürlük gereği taraflar sözleşmenin içeriğini, dolayısıyla inşaat sözleşmesinde iş sahibinin ödeyeceği bedelin ödenme zamanını da serbestçe kararlaştırabilirler.25 Taraflar bedel ödeme borcunun par- ça parça ödenmesini veya tamamının tek seferde ödenmesini kararlaş- tırabilecekleri gibi, bedel ödeme borcunun teslimden önce veya teslim- den sonra ödenmesini de tercih edebilirler.26
20 Gümüş, s. 380; Akıntürk/Ateş, s. 306; Xxxxx/Acar/Özen, s. 573; Zevkliler/Gök-
yayla, s. 468; Aral/Xxxxxxx, s. 414; Kaplan, s. 165; Xxxxxxx, s. 234; Xxxxxx, s. 293; Öz, s. 53; Xxxxxx Xxxxx, Açıklamalı ve İçtihatlı İnşaat Hukuku Eser ve Arda Payı Karşılığı İnşaat Sözleşmesi, 1. bası, Adalet Matbaacılık, Ankara 1993, s. 373; Kur- şad, s. 136; Xxxxxxxxxx, s. 162; Zehra Xxxxx Xxxx, İnşaat Sözleşmesinde Yükleni- cinin Temerrüdü ve Sonuçları, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi SBE, İstanbul 2014, s. 4; Büyükay, s. 161.
21 Xxxxxxx Xxxxxx/Xxxx Xxxxxxxx, Borçlar Hukuku Genel Bölüm, 4. bası, Vedat
Kitapçılık, İstanbul 2017, s. 225; Xxxxx, s. 51.
22 Kaplan, s. 211; Xxxxxxx, s. 272; Xxxxxx, s. 80.
23 Gönen, İnşaat Sözleşmesinde Xxxxx, s.233; Xxxxx, s. 55; Xxxxxx/Xxxxxxxx, s. 249.
24 Xxxxxx Xxxx, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 22. baskı, Xxxxxx Xxxxxxxx, Ankara
2017, (Borçlar Genel), s. 17.
25 Gönen, İnşaat Sözleşmesinde Bedel, s. 247; Xxxxx/Acar/Özen, s. 580; Ruhi/Ruhi,
s. 42; Xxxxxxx, s. 272; Xxxxxx, s. 294; Xxxxx, s. 374.
26 Gönen, İnşaat Sözleşmesinde Xxxxx, s. 248-249; Xxxxxxx, s. 287; Xxxxxx, s. 322.
B. İfa Zamanına İlişkin Kanuni Düzenleme
1. Genel Olarak
İnşaat sözleşmelerinde bedel ödeme borcunun ifa zamanı, TBK
m. 479’da bedelin muacceliyeti başlığı altında düzenlenmiştir. Bu hükme göre; “İşsahibinin bedel ödeme borcu, eserin teslimi anında muaccel olur. Eserin parça parça teslim edilmesi kararlaştırılmış ve bedel parçalara göre belirlenmişse, her parçanın bedeli onun teslimi anında muaccel olur.” Anılan düzenlemeye göre inşaat sözleşmesinde bedel ödeme borcu- nun ifa zamanı, sözleşme konusu yapının teslimi anıdır.27 Buna göre sözleşmede ifa zamanına ilişkin herhangi düzenlemenin yer almaması halinde, TBK m. 479 uygulanır ve bedel ödeme borcu yapının teslimi anında muaccel olur. Buna göre yapının teslimi ve teslim edilme usulü ifa zamanının tespiti bakımından taşıdığı önem sebebiyle daha yakın- dan incelenmelidir.
2. Yapının Teslimi
Yüklenicinin asli edimi sözleşme konusu yapıyı inşa etmektir. Yüklenici yapıyı inşa etmekle edimini yerine getirmiş olmaz, ayrıca yapıyı sözleşmeye uygun şekilde iş sahibine teslim etmesi veya teslimi teklif etmesi gerekir.28 Teslim, inşa edilen yapının fiili hakimiyetinin yani zilyetliğinin iş sahibine geçirilmesi ile gerçekleşir.29
27 Gümüş, s. 392; Aral/Ayrancı, s. 422; Xxxxx/Acar/Özen, s. 580; Zevkliler/Gök-
yayla, s. 557; Xxxxxxxxx, s. 477; Xxxxxxx, s. 287; Ruhi/Ruhi, s. 22; Xxxxxxx, s. 235; Kocaağa, İnşaat Sözleşmesi, s. 215; Xxxxxx, s. 322; Xxxx, s. 86; Öz, s. 79; Uygur,
s. 374; Kurşad, s. 137; Xxxxxx, s. 80; Xxxx, s. 26; Xxxxx, İnşaat Davalarında İs- pat, s. 436. “sözleşmede, yükleniciye ait bağımsız bölümlerin devri için herhangi bir vade de kararlaştırılmadığı, bu nedenle, TBK’nın 479. maddesi (BK’nın 364. maddesi) uyarınca, ... sahibinin bedel ödeme borcunun kural olarak eserin teslimi anında muaccel olacağı,” (Y. 23. HD, E. 5131/2015, K. 2460/2017, T.02.10.2017) (xxx.xxxxxxxxxxxxxx.xxx.xx) (ET: 03.01.2021).
28 Xxxxxx Xxxx, “Müteahhidin Borçları”, İnşaat Sözleşmeleri/Yönetici-İşletmeci Mü-
hendis ve Hukukçular İçin Ortak Seminer, 3. basım, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara 2001, s. 72; Xxxxx Xxxxx Xxxx, Yüklenicinin Eseri Teslim Borcunda Xxxxxxxxx, Xxxxxxx Xxxx, Xxxxxx Xxxxxxxxxxxx XXX, Xxxxxx 0000, s. 59; Zeynep Xxxxxxx Xxxxxxx, “İnşaat Sözleşmesinde Yüklenicinin Temer- rüdünün Koşulları”, Dokuz Eylül Üniversitesi HFD, 2017, C.19, Xxxx Xxxx (Prof. Dr. Xxxxx Xxxxx’x Armağan), s. 1307; Duman, İnşaat Davalarında İspat, s. 67; Xxxxx, s. 348; Xxxxx/Acar/Özen, s. 564; Aral/Xxxxxxx, s. 393; Xxxxxx, s. 75; Xxxxxx, s. 19; İnal, s. 228; Xxxxx, s. 33; Xxxxxxx, İnşaat Sözleşmesi, s. 118; Kırmızı, s. 471; Xxxx,
s. 25; Xxxxxxxxxx, s. 163; Xxxx, s. 41; Xxxx, s. 2.
29 Gümüş, s. 351; Aral/Xxxxxxx, s. 393; Zevkliler/Xxxxxxxx, s. 484; Xxxxxx, s. 76;
Teslim ile bedel borcunun muaccel hale gelebilmesi için teslimin usûlüne uygun bir şekilde yapılmış olması gerekmektedir.30 Teslimin usûlüne uygun olabilmesi için teslimin sözleşmede kararlaştırılan şe- kilde olması, yapının ayıpsız olması ve teslimin zamanında yapılması gerekir.
a. Teslim Usulü
Yapının teslim şekli taraflarca belli bir usule tâbi kılınabilir. Taraf- lar sözleşmede teslimin nasıl yapılması gerektiğini düzenlemiş olur- larsa, teslim bu usule uygun gerçekleşmelidir.31 Sözleşmede belirli usul öngörülmemiş olursa yapının teslime hazır bulunduğunun iş sa- hibine bildirimi ile teslime ilişkin sonuçların doğmuş olacağını kabul etmek gerekir.32 Uygulamada taraflar genellikle teslimin, inşa edilen yapıya ilişkin oturma izninin alınması ile gerçekleştirileceğini karar- laştırmaktadırlar.33 Kural bu olmakla birlikte dürüstlük kuralı gereği, henüz usulüne uygun teslim yapılmadan, tamamlanmış olan yapıyı iş sahibinin fiilen kullanmaya başlaması halinde teslimin sonuçlarından kaçınılamaz.34
Bazı hallerde teslimin gerçekleşmesi için iş sahibinin ifaya katıl- ması gerekmektedir. İş sahibi, teslimi ancak haklı bir nedenin olması halinde reddedebilir.35 Yapının tamamlanmamış olması veya ayıplı ol- ması halleri haklı sebep kapsamında değerlendirilir. Bu hususlar iler- leyen başlıklarda ayrıntılı incelenecektir.
Gönen, İnşaat Sözleşmesinde Xxxxx, s. 237; Xxxx, s. 59; Xxxx/Xxxx, s. 33; İnal, s. 228; Xxxxx, s. 34; Xxxxxxx, İnşaat Sözleşmesi, s. 122; Xxxxxx, s. 323; Kırmızı, s. 477; Xxxx, s. 49; Öz, s. 79; Xxxxxx, s. 170; Xxxx, s. 59; Xxxxxx, x. 53; Xxxxxx, s. 18; Xxxxx, İnşaat Davalarında İspat, s. 38; Dayınlarlı, s. 46; Xxxxxx, s. 35. Bölge Adliye Mahkemesi, işin tesliminin gerçekleştiğini kabul edebilmek için, işin sözleşme- ye göre noksansız olarak tamamlanmış olması veya iş sahibinin fiil ve iradesi ile hakimiyetine geçmiş olması gerektiğine karar vermiştir: İzmir, BAM, 14. HD, E. 1093/2017, K. 531/2018, T.04.05.2018. (xxx.xxxxxxx.xxx.xx) (ET.:03.01.2021)
30 Gönen, İnşaat Sözleşmesinde Bedel, s. 241; Zevkliler/Xxxxxxxx, s. 489; Kostakoğ-
lu, s. 19; Xxxxx, s. 60; Öz, s. 80; Xxxxx, s. 376.
31 Gönen, İnşaat Sözleşmesinde Bedel, s. 238; Xxxx, x. 60; Öz, s. 147; Xxxxxx, s. 170.
32 Gönen, İnşaat Sözleşmesinde Bedel, s. 238; Xxxx, x. 60; Xxxxx, s. 35; Kocaağa, İnşa-
at Sözleşmesi, s. 121; Xxxx, s. 52; Xxxxxx, s. 175; Xxxxxx, s. 56; Xxxxxx, s. 19.
33 Erman, s. 35; Xxxxxxx, İnşaat Sözleşmesi, s. 122.
34 Kocaağa, İnşaat Sözleşmesi, s. 119.
35 Kocaağa, İnşaat Sözleşmesi, s. 120; Xxxx, s. 181; Xxxxxx, s. 20.
b. Teslim Zamanı
Yapının tesliminin ne zaman yapılacağı, bedel ödeme borcunun ifa zamanı ile doğrudan bağlantılıdır. Yapının teslim zamanı, iş sahibi- nin yapının teslimini talep ve dava edebileceği anı ifade etmektedir.36 Bu tarihte yüklenicinin yapıyı teslim etme borcu muaccel hale gelir. Teslim zamanı, bazı hallerde ekonomik değeri yüksek yapıların söz- leşmeye konu olması sebebiyle inşaat sözleşmeleri bakımından ayrı bir önem taşımaktadır. İş sahibinin inşa edilen yapıya ilişkin planla- maları, ifaya katılma kapsamında kendisine düşen yükümlülüklerini yerine getirmesi, yapıya ilişkin sözleşmeden doğan bazı haklarını kul- lanabilmesi bakımından teslim zamanı iş sahibi açısından büyük önem taşımaktadır. Bu durumun önemi, yüklenicinin yapıyı inşa eden taraf olması, işçi, araç ve gereçleri sağlayacak olması ve yapıya ilişkin bedel alacağını talep ve dava edebilme yetkisine sahip olabilmesi sebebiyle yüklenici için de aynen geçerlidir.37
Yapının ne zaman teslim edileceği sözleşme özgürlüğü ilkesi kap- samında taraflarca serbestçe belirlenebilir.38 Sözleşmede belirlenen ta- rihte teslim borcu muaccel olur ve yüklenicinin bu tarihte yapıyı tes- lim etmesi gerekir.39 Taraflar yapının teslimi konusunda açık bir tarihi veya başlangıç tarihinden belli bir süre sonrasını kararlaştırabilirler.40
Teslim zamanının sözleşmede kararlaştırılmamış olması halinde, inşaat sözleşmesinde teslim borcunun muacceliyetine ilişkin kanunda özel hüküm yer almadığından, teslim zamanı TBK’nın genel hüküm- lerine göre belirlenir.41 TBK m. 90’a göre, “İfa zamanı taraflarca karar- laştırılmadıkça veya hukuki ilişkinin özelliğinden anlaşılmadıkça her borç, doğumu anında muaccel olur.” Buna göre, inşaat sözleşmesinde yapının teslimi borcu, sözleşmenin yapılması ile doğar ve teslim zamanının da bu şekilde belirlenmesi gerekir. Fakat teslim borcunun bu anda muac-
36 Ruhi/Xxxx, s. 32; Xxxx, Müteahhidin Borçları, s. 73.
37 Zevkliler/Xxxxxxxx, s. 790; Kaplan, s. 77; Xxxxxxx, s. 240.
38 Gönen, İnşaat Sözleşmesinde Bedel, s. 235-236; Zevkliler/Xxxxxxxx, s. 490; Kap-
lan, s. 78; Xxxxxxx, s. 238; Kocaağa, İnşaat Sözleşmesi, s. 123; Kırmızı, s. 475; Kur- şad, s. 130; Xxxxxxxxxx, s. 163; Xxxxxx, s. 56; Xxxxxxx, s. 1307; Duman, Arsa Payı Karşılığı İnşaat Sözleşmeleri, s. 51.
39 Kaplan, s. 78; Öz, s. 143.
40 Kaplan, s. 78; Xxxxxxx, s. 1309.
41 Xxxxx/Acar/Özen, s. 563; Zevkliler/Xxxxxxxx, s. 490; Xxxx, s; Xxxxxx, s. 78; Xx, x.
143; Xxxxxx, s. 132; Xxxxxxx, s. 1307.
cel olacağını kabul etmek, yapının inşası borcunun objektif olarak kısa da olsa zorunlu bir süreyi gerektirmesi sebebiyle, bu borcun niteliğine uygun düşmez.42 Buna göre, yapının teslim zamanı sözleşmede karar- laştırılmamışsa tarafların farazi iradeleri ve hukuki ilişkinin niteliği esas alınarak işin yapımı için gereken makul süreye göre teslim zama- nı belirlenmelidir.43 Yargıtay, teslim tarihinin sözleşmede belirlenme- mesi durumunda bu tarihi, iş sahibinin basiretli yüklenici olarak eseri meydana getirmek için ihtiyaç duyacağı objektif sürenin sonu olarak ifade etmiştir.44
3. Yapının Parça Parça Teslim Edilmesi
Kural olarak yapı tamamen inşa edildikten sonra teslim edilebilir ve bedel ödeme borcu muaccel hale gelir. TBK m. 479/2’de sözleşmede yapının parça parça teslim edileceğinin kararlaştırılabileceği, bununla birlikte her bir parçanın teslimi ile o parçanın bedelinin muaccel hale geleceği düzenlenmiştir.45 İnşaat sözleşmesi bakımından teslimin bu şekilde yapılacağının kararlaştırılabilmesi, inşa edilen yapının belirli ölçütlerle parçalara ayrılabilir nitelikte olmasını gerekli kılmaktadır.46 Örneğin, bir sitede 34 adet villanın, etaplar halinde yapılacağı, 1. etap- ta 19 adet, 2. etapta 9 adet, 3. etapta 2 adet, 4. etapta 4 adet villanın yapılacağı kararlaştırılabilir.47
42 Erman, s. 62; Xxxxxx, s. 132.
43 Gümüş, s. 353; Aral/Xxxxxxx, s. 394; Xxxxxx, s. 78; Xxxxxxx, s. 239; Xxxxx, s. 62;
Kocaağa, İnşaat Sözleşmesi, s. 123; Xxxxxx, s. 132; Xxxxxxxxxx, s. 164; Xxxxxxx, s. 1307.
44 “Sözleşmede teslim tarihinin kararlaştırılmaması yükleniciye eseri belirsiz bir
sürede teslim hakkı tanımaz. Bu gibi durumlarda sürenin işin hacmine, emsal işlerdeki teslim süresine göre bilirkişi tarafından saptanması gerekir. Sözleşme- den teslim tarihinin kararlaştırılmamış olması halinde iş sahibinin işin mahiyetine nazaran basiretli bir yüklenici o işi üstlense idi, eseri meydana getirmek için objek- tif olarak ne kadar zamana ihtiyaç duyarsa bu süreyi beklemesi, eserin teslimini bu tarihin gelmesi ile istemesi gerekir.” (Y. 15. HD, E.4786/2007, K.3962/2008, T.13.06.2008) ( xxx.xxxxxxx.xxx.xx) (ET: 27.12.2020) Ayrıca bkz. Kocaağa, İnşaat Sözleşmesi, s. 123; Xxxxxxx, s. 1311.
45 TBK m. 479/2: “Eserin parça parça teslim edilmesi kararlaştırılmış ve bedel par-
çalara göre xxxxxxxnmişse, her parçanın bedeli onun teslimi anında muaccel olur.” Xxxxxxxxx, s. 478; Xxxxxxx, s. 288; Xxxxxxx, s. 275; Xxxxxxx, İnşaat Sözleşmesi, s. 216; Xxxxxx, s. 322; Xxxx, s. 89; Öz, s. 80; Xxxxx, s. 375; Kurşad, s. 136.
46 Gönen, İnşaat Sözleşmesinde Xxxxx, s. 245.
47 “Taraflar arasındaki sözleşmede “1.Etap: ... Pafta ... Parsel üzerinde yapılacak 19
adet ikiz villadan, kalan 17 adet ikiz villanın, 2.Etap: ... Pafta ... Parsel üzerinde yapılacak 9 adet ikiz villanın,3.Etap: 1 Pafta ... Parsel üzerinde yapılacak 2 adet
Yapının parçalar halinde teslim edilmesi ve bedelin de bu şekilde ödenebilmesi için tarafların bu durumu sözleşmede açıkça belirtmiş ol- maları gerekmektedir.48 Bununla birlikte sözleşmede her bir teslim par- çasının ne şekilde belirlendiği, bu parçalara karşılık gelen bedelin ne olduğu açıkça kararlaştırılmış olmalıdır. Teslimin parça parça yapıla- cağının kararlaştırılmış olması ve bedelin bu parçalara göre belirlenmiş olması halinde bedelin muacceliyetine ilişkin aksine anlaşma olmadık- ça her bir parçanın bedeli, onun teslimi anında muaccel olacaktır.49
C. Yüklenicinin Edimini Önce İfa Yükümlüğünün Olup Olmadığı
Yüklenicinin edimini iş sahibinden önce ifa ile yükümlü olup ol- madığı incelenmesi gereken sorunlardan biridir. Çünkü yüklenicinin önce ifa yükümünün bulunması halinde yüklenici ödemezlik def’ine başvuramayacak, önce kendi edimini yerine getirecek sonra iş sahi- binden bedel ödeme ediminin ifasını talep edebilecektir. Ödemezlik def’i TBK m. 97’de düzenlenmiş olup bu def’i sayesinde kendisinden edimini ifa etmesi talep edilen taraf, ödemezlik def’i ileri sürerek talep- te bulunan tarafın edimini ifa etmesi ya da ifasını teklif etmesi anına kadar kendi edimini ifa etmekten kaçınabilir.50
İnşaat sözleşmesi bakımından karşılıklı borçlar; yüklenicinin ya- pıyı inşa etmesi ve teslimi ile iş sahibinin bedel ödeme borcudur.51 Bu edimler bakımından yüklenicinin önce ifa yükümlülüğünün bulunup bulunmadığına ve dolayısıyla ödemezlik def’i ileri sürüp süremeyece- ğine dair öğretide farklı görüşler bulunmaktadır.
ikiz villanın,4.Etap: 1 Pafta ... Parsel üzerinde yapılacak 4 adet ikiz villanın toplam 34 adet ikiz villadan, kalan 32 adet ikiz villanın, Bodrum kat + Zemin kat + 1. normal, katının kaba işi olduğu, madde 3-1. aşama özel şartlar: inşaatta hafriyat ve çatı işinin İşverene ait olduğu, İşin Süresinin; 17 adet ikiz villanın 6 adedinin 31.03.2011 tarihine kadar tamamlanacağı, ayda en az 1 adet ikiz villanın yapılması gerektiği, işin bedelinin; 1 adet ikiz villa için 118.000.-TL olduğu, işverenin yükle- nici firmanın yapacağı işe karşılık 2 adet ikiz villayı (4 adet villa) anahtar teslimi olarak 1.000.000.-TL bedelle Yüklenici firmaya vereceği, hususlarının kabul ve ta- ahhüt edildiği” hususlarının kararlaştırıldığı görülmüştür.” (İstanbul, 16. ATM, E. 2014/801, K.2018/573, T. 07.06.2018.) (xxx.xxxxxxx.xxx.xx) (ET: 27.12.2020).
48 Ruhi/Xxxx, s. 42; Xxxx, s. 71.
49 Öz, s. 80; Kurşad, s. 138.
50 Xxxxxx Xxxxxx, Borcun İfa Edilmediği Def’i (Ödemezlik Def’i), Onikilevha Ya-
yıncılık, İstanbul 2019, s. 28; Öz, s. 91; Ruhi/Ruhi, s. 33; Xxxxxxxxxx, s. 20.
51 Pekmez, s. 267; Öz, s. 91; Eren, BK. Açısından İnşaat Sözleşmeleri, s. 51.
Öğretide savunulan bir görüşe göre,52 bedel ödeme borcunun mu- acceliyetine ilişkin kanunda yer alan teslim anı ifadesi, yüklenicinin eserin teslimini gerçekleştirmesi ile muaccel olacağı şeklinde anlaşıl- malıdır. Eserin teslim edilmemesi halinde tamamlanması veya teslime sunulmuş olması bedel borcunun muacceliyeti için yeterli kabul edi- lemez. Yüklenicinin önce ifa ile yükümlü olduğunu savunan bu görü- şe göre yüklenici, eser sahibinin ifa talebine karşı ödemezlik def’inde bulunamayacaktır. Öğretide savunulan ikinci görüşe göre,53 yükleni- cinin borcu bakımından ayrıma gidilmesi gerekmektedir. Yüklenici eseri inşa etme ve tamamlama borcu bakımından önce ifa ile yüküm- lüdür. Fakat eserin teslimi borcu bakımından bedel ödeme borcu ile aynı anda ifa yükümlülüğü söz konusudur. Yüklenicinin, eserin tesli- mini teklif etmesi ile bedel ödeme borcu muaccel hale gelir ve iş sahibi teslimin gerçekleşmediği gerekçesi ile ödemezlik def’inde bulunamaz. Bu görüşü savunmakla birlikte durumun her zaman bu şekilde olma- yabileceği, bazı hallerde inşa-teslim ve bedel borcunun aynı anda ifa edilebileceği fikri de ileri sürülmektedir.54 Öğretide savunulan üçüncü görüşe göre,55 bedel ödeme borcunun teslimin teklifi anında muaccel olmayacağı gibi muacceliyet teslimin yapılmasından sonraya da bıra- kılmayacaktır. Bedel ödeme borcu, teslimden önce veya sonra değil yapının ifa amacıyla teslim edildiği anda muaccel olacaktır. Yükleni- ci yapıyı teslim etmeden bedel ödeme borcunun ifasını talep edemez. Yargıtay’ın bu konuda farklı kararları bulunmaktadır.56
52 Eren, Borçlar Genel, s. 688-689; Xxxxx, s. 392; Xxxxx, s. 54.
53 Öz, s. 91-92. Açıklanan görüş ile aynı doğrultuda: “Sözleşmenin koşulları ya da
özelliğine göre daha sonra ifa hakkı bulunmadıkça, karşılıklı edimler içeren söz- leşmelerde, sözleşmenin ifasını isteyen tarafın öncelikle kendi borcunu ifa etmiş ya da ifasını önermiş olması gerekir (818 s. BK.m.81; 6098 s. TBK.m.97). Eser söz- leşmesinde de yüklenicinin bedelin ödenmesini istemesi, eseri ayıpsız biçimde tes- lim etmesi ya da etmeye hazır olduğunu bildirmesi koşuluna bağlıdır.” (YHGK, E. 2017/503, K. 2017/1190, T. 14.06.2017, (xxx.xxxxxxx.xxx.xx) (E.T: 10.02.2021).
54 Pekmez, s. 269-270.
55 Kocaağa, s. 215.
56 Bazı Yargıtay kararlarına göre öncelikli edim yükümlülüğü yüklenicidedir: “Ne
var ki, TBK’nın 000. (XX’xxx 000) xxxxxxx xxxxxxxx, arsa sahibinin bedel öde- me borcu eserin teslimi anında muaccel hale gelir. Şu hâlde, öncelikli edim yü- kümlülüğünün yükleniciye ait olduğunun kabulünde zorunluluk mevcut olup, mahkemece aksi gerekçe ile öncelikle arsa sahibinin payını devretmesi halinde ancak tescil isteyebileceği yönündeki kabulü usul ve yasaya aykırıdır.” (Y. 23. HD, E. 5929/2012, K. 628/2013, T. 07.02.2013) (xxx.xxxxxxxxxxxxxx.xxx.xx) (ET: 03.01.2021). Teslimin şart olmayıp teslime hazır olunduğunun bildirilmesi ile iş sahibinin ediminin muaccel hale geleceği hakkında: (YHGK, X. 2017/503, K.
Kanaatimizce, yüklenicinin önce ifa yükümlülüğünün olup olma- dığını belirlemek için öncelikle ilgili kanun hükmünün lafzının ve ru- hunun incelenmesi gerekir. TBK m. 479’a göre “İşsahibinin bedel ödeme borcu, eserin teslimi anında muaccel olur.” Kanun koyucu burada teslim anı ifadesini kullanmıştır. O halde iş sahibinin ediminin, yüklenicinin edimini ifa etmesinden sonra yani teslimden sonra muaccel olacağı şeklinde bir çıkarım kanunun lafzına uygun olmaz. Çünkü yükleni- cinin önce ifa yükümlülüğünden bahsetmek için bedel ödeme borcu- nun eserin tesliminden sonra muaccel olması gerekir ve kanunun lafzı gereği bunu kabul etmek mümkün değildir. İş sahibinin bedel borcu- nun muacceliyeti mülga Borçlar Kanunu’nun57 (eBK) 364. maddesinde “işin parası, teslim zamanında ödenir” şeklindeki ifade edilmektey- di ve TBK m. 479’un gerekçesine göre maddede arılaştırma dışında hüküm değişikliği bulunmamaktadır. Kanunun ruhunun tespitinde önem arz eden madde gerekçesine baktığımızda mülga Borçlar Kanu- nu’ndaki ifade bize yol gösterici olabilir. Buna göre, iş sahibinin bedel borcu işin teslim zamanında muacceliyet kasbeder. Teslim zamanını taraflar kararlaştırmışsa kararlaştırdıkları an, aksi halde basiretli yük- lenicinin bu eseri yapması ve teslim edebilmesi için gerekli objektif sürenin sonudur. Özellikle belirtmek gerekir ki bu anda yüklenici işi tamamlayamasa ve teslime hazır olamasa dahi iş sahibinin bedel bor- cunun muaccel olmasının önünde bir engel bulunmamaktadır. Çün- kü iş sahibinden bedel ödeme borcunun ifasının istenmesi halinde iş sahibi ödemezlik def’i ileri sürebilir. Bizce hem TBK m. 479’un lafzı hem de madde gerekçesinin yollama yaptığı eBK m. 374’ün lafzı gere- ği yüklenicinin edimini önce ifa yükümlülüğü bulunmamaktadır. Ay- rıca taraf menfaatleri arasında hakkaniyetli denge kurma amacı güden kanunumuzun yükleniciye önce ifa yükümlülüğü yüklemesinin hiçbir haklı gerekçesi bulunmamaktadır. Çünkü inşaat sözleşmesi tam iki ta- rafa borç yükler ve her iki tarafa da karşı edimin ifa edilmeme tehlike- si karşısında ödemezlik def’ini ileri sürme imkânı tanır. Yüklenicinin eseri tamamlayıp teslime hazır hale getirdikten sonra eser sahibinden bedeli isteyemeyecek olması kabul edilemez çünkü yukarıda ifade et- tiğimiz üzere eser sahibi de ödemezlik def’i ileri sürebileceğinden o da kendi alacağı bakımından korunmaktadır. Borçlar Kanunu’nun satış
2017/1190, T. 14.06.2017) (xxx.xxxxxxx.xxx.xx) (E.T: 10.02.2021).
57 R.G., T. 29.04. 1926, S. 359.
sözleşmesinde esas aldığı bu dengenin eser sözleşmesinde yüklenici aleyhine bozulmasının haklı bir gerekçesi bulunmamaktadır. Sonuç olarak bize göre, yüklenicinin eseri inşa etmesi ve tamamlaması bakımından önce ifa yükümü olduğu kabul edilebilir olup teslim bakımından önce ifa yükümünün varlığı kabul edilmemelidir. Buna göre eserin teslime hazır hale getirilmesi ve bunun iş sahibine bildirimiyle iş sahibinin bedel ödeme borcu muaccel hale gelmelidir.
Yüklenici, yapının parça parça teslim edilmesinin kararlaştırılmış olması halinde, TBK m. 98 kapsamında işi durdurma yetkisini de kul- lanabilir. Bu hüküm kapsamında yüklenici, iş sahibinin borcunu öde- mekte temerrüde düşmesi ve bu durumun yüklenicinin hakkını tehli- keye düşürmesi halinde, işi durdurabilir ve borcu ödeninceye kadar ifadan kaçınabilir.58
D. İfanın Zamanında Yapılmamasının Sonuçları
İnşaat sözleşmesinin yapılması ile iş sahibi ve yüklenici bakımın- dan bazı borçlar doğmuş olmaktadır. Taraflar yerine getirmeyi üstlen- dikleri bu borçları zamanında yerine getirmekle yükümlüdürler. Aksi halde, taraflar bakımından temerrüde ilişkin hükümlerin uygulanması söz konusu olabilir. Temerrüt, borçlunun muaccel hale gelmiş borcu- nu, ifası mümkün olmasına rağmen ifa etmemesi durumudur.59
Çalışmamızın konusu bakımından temerrüde ilişkin incelemeler, yüklenicinin borçlunun temerrüdüne düşmesi, iş sahibinin teslimi kabul etmede alacaklı temerrüdüne düşmesi ve bu durumların bedel ödeme borcunun ifa zamanına etkisi ile sınırlıdır.
1. Yüklenicin Borçlunun Temerrüdüne Düşmesi ve Bunun Xxxxx Ödeme Borcunun İfa Zamanına Etkisi
Yüklenici, teslim borcunu zamanında yerine getirmediği durumda, borçlu temerrüdüne düşmüş olur.60 Yüklenicinin teslim borcu sebebiy-
58 Ekmen, s. 98; Xxxxxxx, s. 277; Öz, s. 95; Xxxxx, İnşaat Davalarında İspat, s. 67.
59 Eren, Borçlar Genel, s. 1117; Xxxxxx/Xxxxxxxx, s. 276; Xxxxxx, s. 222; Kırmızı, s.
649; Dayınlarlı, s. 56.
60 Gümüş, s. 355; Xxxxx/Acar/Özen, s. 563; Xxxxxxxxxx, s. 1243; Kocaağa, İnşaat
Sözleşmesi, s. 123; Xxxxx, s. 60; Xxxx, s. 172; Öz, s. 141; Xxxxxx, s. 147; Xxxxxxxxxx,
s. 164; Xxxx, s. 214.
le temerrüde düşebilmesi için bu borcun muaccel ve ifası mümkün bir borç olması, borcun henüz ifa edilmemiş olması, teslimin gecikmesi- nin kabul edilebilir bir sebebe dayanmaması ve gerektiği durumlarda iş sahibinin ihtarda bulunması şartları aranmaktadır.61 Yüklenici, tesli- min gecikmesinin haklı ve kabul edilebilir bir sebebe dayandığını ispat eder ve bu durumu zamanında iş sahibine bildirmiş olursa teslimin gecikmesi sebebiyle temerrüde düşmez.62 Yüklenici böyle bir durum- da eseri belirlenen vadede ifa edemeyecek, bu sebeple kendisine ek süre verilecek, vade tarihi verilen ek süre kadar ertelenmiş olacaktır.63
Yüklenicinin eserin yapımı, tamamlanması ve tesliminin teklif edilmesi borcu bakımından temerrüde düşmesi halinde, TBK m. 479 bedel ödeme borcunun muacceliyetini teslim anına bağlamış olduğun- dan, iş sahibinin bedel ödeme borcu da bundan doğrudan etkilenir. Buna göre eserin tamamlanması ve tesliminin usulüne uygun olarak teklif edilmesi anına kadar iş sahibinin bedel ödeme borcu muaccel olmayacaktır.
2. İşsahibinin Alacaklı Temerrüdüne Düşmesi ve Bunun Xxxxx Ödeme Borcunun İfa Zamanına Etkisi
Alacaklının temerrüdü, TBK x. 000/0’xx xxxxxxxxxxxxxx. Buna göre; “Yapma veya verme edimi gereği gibi kendisine önerilen alacaklı, hak- lı bir sebep olmaksızın onu kabulden veya borçlunun borcunu ifa edebilmesi için kendisi tarafından yapılması gereken hazırlık fiillerini yapmaktan kaçı- nırsa, temerrüde düşmüş olur.” İnşaat sözleşmesi kapsamında iş sahibi, iki durumda alacaklının temerrüdüne düşer. Bunlardan biri, kendi yü- kümlülüğü altında bulunan hazırlık işlemlerini yapmaktan kaçınması, diğeri ise haklı bir nedenin olmaması halinde ifa teklifini reddetmesi durumudur.64
İş sahibinin inşaat sözleşmesi kapsamında temel borcu bedel öde- me borcudur, bununla birlikte inşaatın başlaması ve devam ettirilmesi için iş sahibine sözleşmeden, dürüstlük kuralından veya kanunda do-
61 Gönen, İnşaat Sözleşmesinde Bedel, s. 265; Aral/Xxxxxxx, s. 395; Xxxx, s. 86; Er-
man, s. 61; Xxxxx, s. 64; Kırmızı, s. 478; Xxxx, s. 13.
62 Xxxx, s. 200; Duman, Arsa Payı Karşılığı İnşaat Sözleşmeleri, s. 54.
63 Xxxx, s. 201.
64 Ekmen, s. 144; Öz, s. 112.
ğan bazı yan ödevler de yüklenebilmektedir.65 Yan ödevler kapsamın- da, hazırlık işlemlerini yerine getirme iş sahibine yüklenen en temel ödevlerdendir. Hazırlık işlemleri, iş sahibinin borcu olmayan fakat yüklenicinin ifaya başlayabilmesi için yapılması zorunlu olan ödevler- dir.66 Hazırlık işlemleri, şu şekilde sayılabilir67: İnşaat izni alma, İnşaat alanını teslim etmek, gerekli sınırlı ayni hakları sağlamak; plan, proje, malzeme teslim etmek; koordinasyonu sağlamak, talimatları vermek; müteahhide vekalet vermek, gereken izinleri almak; yapıyı teslim al- mak.
Hazırlık işlemlerinin yapılmaması halinde yüklenici, yapının in- şasına başlayamayacak ve bu durumda yapının tesliminde gecikme yaşanacaktır. Hazırlık fiillerinin gecikmesi halinde yükleniciye süre uzatım talebinde bulunma hakkı tanınmıştır.68 Bu durumda, sürenin uzaması ve teslimin gecikmesinden yüklenici sorumlu tutulamaya- caktır.
İş sahibini alacaklının temerrüdüne düşüren diğer durum yapıyı haklı neden olmaksızın teslim almaktan kaçınmasıdır.69 Bu durumda alacaklı temerrüdünün oluşabilmesi için yapının gereği gibi ve ta- mamlanmış şekilde teslim edilmesinin teklif edilmiş ve iş sahibinin haklı neden olmaksızın bu teklifi reddetmiş olması; özellikle, teslimin yapılması için kendisine düşen yükümlülükleri yerine getirmekten ka- çınmış olması gerekmektedir. Yapının ayıplı, eksik, ifa zamanının he- nüz gelmemiş olması ve mücbir sebep gibi durumlar haklı sebep ola- rak değerlendirilebilir ve iş sahibine teslim almaktan kaçınma imkânı verir. İş sahibinin haklı bir neden olmaksızın teslimi reddetmesi halin- de yüklenici, yapıya ilişkin fiili hakimiyeti sağlamaya elverişli araçları tevdi ederek yapının teslimini gerçekleştirebilir.70
65 Kaplan, s. 81; Öz, s. 114.
66 Ekmen, s. 53.
67 Kaplan, s. 78; Ekmen, s. 38 vd.; Öz, s. 114; Xxxx, Müteahhidin Borçları, s. 70.
68 İşsahibinin teslime katılması bir borç olarak düzenlenmemiştir. Bu sebeple teslime
katılmaması halinde borçlu temerrüdü değil, alacaklının temerrüdü gerçekleşmiş olmaktadır: Detaylı bilgi için bkz.: Xxxxxx, s. 81-82; Gönen, İnşaat Sözleşmesinde Bedel, s. 239; Öz, s. 146; Kocaağa, İnşaat Sözleşmesi, s. 120; Xxxxxx, s. 326. Bir gö- rüşe göre teslim için alacaklının kabulü şart olmadığından alacaklının teslimden kaçınması halinde temerrüt söz konusu olmaz. Detaylı bilgi için bkz.: Ayan, s. 54; Xxxxxx, s. 177.
69 Eren, Müteahhidin Borçları, s. 72.
70 Ekmen, s. 160; Arpacı, s. 236; Xxxx, Müteahhidin Borçları, s. 72.
Yapının teslim alınmaması durumunda yüklenici, bedel ödeme borcunun ifasını talep ederse alacaklının temerrüdü kapsamında iş sa- hibi, ödemezlik def’i ileri süremez.71 Çünkü, iş sahibinin alacaklının temerrüdüne düşmüş olması sözleşmeyi sona erdirmez ve yüklenici tarafından usulûne uygun ifa teklifi olduğundan iş sahibi muaccel olan borçlarını ödemekle yükümlü olur. Sonuç olarak, hazırlık fiille- rini yerine getirmekten kaçınması halinde hakediş ödemeleri, teslim almaktan kaçınması halinde ise bedel ödeme borcunu yerine getirmesi gerekmektedir.72
Son olarak, iş sahibinin alacaklının temerrüdüne düşmesi halinde yüklenici sözleşmeyi feshetme hakkına sahip olur.73 Sözleşmeyi fesih hakkının kullanılması halinde, fesih anına kadar ifa edilen edimlere ilişkin borç muaccel olacaktır, yüklenici yapının inşa ettiği kısımlarına ilişkin bedelini isteyebilir. Bu durumda iş sahibinin bedel ödeme bor- cu, yüklenicinin sözleşmeyi fesih hakkını kullanması ile muaccel hale gelecektir. Bu durumda muacceliyet anına ilişkin açıklamalar, tekrara düşmemek amacıyla bir sonraki bölümde sözleşmenin feshi başlığı al- tında incelenmektedir.
III. İFA ZAMANINA İLİŞKİN ÖZELLİK ARZEDEN DURUMLAR
İnşaat sözleşmelerinde bedel ödeme borcunun kanunda belirle- nen ifa zamanı, kural olarak ikinci bölümde açıklandığı üzere yapının teslimi anıdır. Bedel ödeme borcunun ifa zamanı bazı durumların or- taya çıkması ile değişiklik gösterebilmektedir. Bununla birlikte kimi zaman, kimi nedenlerle yapının teslim zamanı da farklılık göstere- bilmektedir.74 Bu gibi durumların teslim zamanını nasıl etkilediği ve teslim zamanının etkilenmesinin bedel ödeme borcunun ifa zamanına yansımalarının nasıl olacağı bu bölümde incelenmektedir.
71 Ekmen, s. 156; Arpacı, s. 221.
72 Ekmen, s. 156-157.
73 “Böyle bir durumda yüklenicinin iki türlü seçeneği bulunmaktadır. Yüklenici ya
arsa sahibinin zararına neden olmayacak makul bir süre işi durdurabilir ve arsa sahiplerinin edimini yerine getirmesini bekleyip, işe devam eder ya da BK’nın
106. maddesinden yararlanarak sözleşmenin feshi hakkını kullanabilir.” (Y. 23. HD, E. 2014/5352, K. 2016/382, T. 26.01.2016) (xxxxx://xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx. tr) (E.T: 09.02.2021).
74 Başaran, s. 1312; Kaplan, s. 78.
A. Ayıplı İfa
İnşaat sözleşmesinde ayıplı ifa, yüklenicinin inşa ettiği yapının dü- rüstlük kuralı, kanun veya sözleşme gereği taşıması gereken nitelikleri taşımıyor olması veya bazı bozuklukları taşıması halinde söz konusu olmaktadır.75 Yapının ayıplı ifa edilmesi; yüklenicinin sorumluluğu, yapının teslimi ve çalışmamızın konusu bakımından ziyadesiyle önem arz eden bir husus olarak iş sahibinin bedel ödeme borcunun muacce- liyetini önemli ölçüde etkilemektedir.
İnşaat sözleşmelerinde yüklenicinin eseri ayıplı teslim etmesi- ne ilişkin hususlar, TBK m. 474 ve devamı maddelerinde özel olarak düzenlenmiştir. Yüklenicinin borcu, eseri zamanında gereği gibi inşa ederek tamamlanmış bir şekilde teslim etmektir. Eserin ayıplı olması halinde yüklenici edimini gereği gibi yerine getirmemiş olmakta bu sebeple bu durumda ortaya çıkan zararlardan sorumlu tutulmakta- dır. Fakat yüklenicinin sorumluluğu sınırsız bir sorumluluk değildir, yüklenicinin sorumluluğuna gidebilmesi için iş sahibine bazı külfetler yüklenmiştir. TBK x. 000/0’x xxxx: “İşsahibi, eserin tesliminden sonra, işlerin olağan akışına göre imkân bulur bulmaz eseri gözden geçirmek ve ayıp- ları varsa, bunu uygun bir süre içinde yükleniciye bildirmek zorundadır.” Bu durumda yüklenicinin ayıptan doğan sorumluluğuna gidebilmek için iş sahibinin eserin ayıplı olduğunu yükleniciye bildirmiş olması ge- rekmekte aksi halde yüklenicinin sorumluluğuna gidilememektedir.76 Yargıtay, öğretide kabul edilen görüş ile aynı doğrultuda, bildirim yükümlülüğünün yapılacağı zaman bakımından açık ve gizli ayıplar için ayrım yapmakta, açık ayıpların eserin teslim edilmesinden sonra makul bir süre içerisinde, gizli ayıpların ise fark edilmesinden itibaren en kısa sürede yükleniciye bildirilmiş olması gerektiğini kabul etmek- tedir.77
75 Xxxxxx Xxxxx Xxxxxxx, Eser Sözleşmelerinde Yüklenicinin Eksik ifa ve Ayıplı İfa-
dan Sorumluluğu, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2014, s. 101; Xxxxxx Xxxxx, “İnşaat Sözleşmelerinde Yüklenicinin Ayıplı ve Eksik İfası”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergi- si, 2018, C.0, S.11, s. 323; Xxxxxx Xxxxxxx Xxxxxxx, Arsa Payı Karşılığı İnşaat Söz- leşmelerinde Yüklenicinin Eksik ve Ayıplı İşlerden Sorumluluğu, Çağ Üniversite- si XXX, Xxxxxx, 0000, s. 84-85; Xxxxxx, s. 68; Öz, s. 190; Xxxx, Müteahhidin Borçları, s. 78-79.
76 Şahiniz, s. 114; Xxxx, Müteahhidin Borçları, s. 82; Öz, s. 198.
77 Xxxxxxx, s. 105-106; Xxxx, Müteahhidin Borçları, s. 83; Öz, s. 202; Xxxxxxx, s. 87.
“Ancak, kasten sakladığı bozukluklarla, usulüne uygun yapılan gözden geçirme- de fark edilemeyecek ayıplar için yüklenicinin sorumluluğu devam eder. Eğer,
Yapının ayıplı ifası yüklenicinin eseri teslim etmesi yani edimini ifa etmiş olması ve bununla bağlantılı olarak iş sahibinin bedel öde- me borcunun muacceliyeti bakımından da önem arz etmektedir. Daha önce sık sık belirtildiği üzere yüklenici yapıyı tamamen veya gereği gibi ifa ederek teslimi gerçekleştirebilir ve borcundan kurtulabilir.
TBK m. 474/1’de “İşsahibi, eserin tesliminden sonra, işlerin olağan akı- şına göre imkân bulur bulmaz eseri gözden geçirmek ve ayıpları varsa, bunu uygun bir süre içinde yükleniciye bildirmek zorundadır.” şeklinde hüküm yer almaktadır. Bu maddeye göre; yapının teslim edilmiş olması aynı zamanda yapının kabul edildiği anlamına gelmemektedir.78 Yapının kabulü, iş sahibinin yapının ayıpsız olduğunu beyan ettiği, bu beyan- dan itibaren yüklenicinin sorumluluğunun ortadan kalktığının kabul edildiği irade beyanıdır.79 İş sahibi, yapıyı teslim aldıktan sonra yapı- nın ayıplı olup olmadığını inceleyebilir.80 Yani ancak belli bir sürenin geçmesi ile yapıyı kabul edip etmemek konusunda karar verebilir. Öğ- retide baskın görüşe göre; kural olarak yapının ayıplı olması, iş sahibi- ne teslimi reddetme yetkisi vermemekte yapının ayıplı şekilde teslim alınması gerekmektedir.81 Fakat yapı, kullanılamayacak derecede ağır ayıplı82 ise ve bu durum açıkça görülüyorsa iş sahibi eserin teslimini
meydana getirilen eserin, teslim alındığı sırada usulüne uygun yapılan gözden geçirme ile var olan bozukluğu görülmemişse, ortada gizli bir ayıbın olduğu kabul edilir. Açık ayıplar, eserin tesliminden sonra, işlerin olağan akışına göre imkân bulunur bulunmaz bizzat yapılan veya uzmanına yaptırılan gözden ge- çirme sonucu saptanınca, uygun sürede (BK m.359); gizli ayıplar da ortaya çıkar çıkmaz, gecikmeksizin yükleniciye bildirilmelidir (BK m. 362/III). Ayıp bildirimi süresine yapılmadığı takdirde iş sahibi bu ayıbı örtülü olarak kabul etmiş sayılır.” (Y. 23. HD, E. 2012/5835, K. 2013/129, T. 16.01.2013) (xxx.xxxxxxx.xxx.xx)(E.T: 10.02.2021).
78 Zevkliler/Xxxxxxxx, s. 486; Xxxx, s. 61; İnal, s. 229; Xxxxx, s. 33; Kırmızı, s. 637;
Dayınlarlı, s. 52; bu durumda ayıptan xxxxx xxxxxx varlığını sürdürecektir: Kur- şad, s. 185.
79 Akıntürk/Ateş, s. 307; İnal, s. 229; Xxxxxx, s. 76; Xxxxxxx, İnşaat Sözleşmesi, s.
121; Xxxxxx, s. 350; Kırmızı, s. 637; Xxxx, s. 50; Xxxxxx, s. 169; Xxxxxx, s. 21; Şahi-
niz, s. 123.
80 Kurşad bu durumda geçici kabulün söz konusu olduğunu kabul etmektedir. De-
taylı bilgi için bkz.: Kurşad, s. 181.
81 Aral/Ayrancı, s. 393; Zevkliler/Xxxxxxxx, s. 484; Xxxxxxxxx, s. 454; Xxxxxx, s. 75;
Xxxx, s. 60; Kurşad, s. 171. Ayan bu durumda eserin ayıplı olması halinde iş sahi- binin teslimi reddetme hakkının olması gerektiğini kabul etmektedir: Xxxx, s. 55.
82 Eserin kullanılamaz derecede ayıplı olup olmadığı iş sahibinin sübjektif durumu
esas alınarak tespit edilir. Ayrıntılı bilgi için bkz.: Xxxxxxx, s. 142. “Taraflar ara- sında eser sözleşmesi ilişkisi bulunmakta olup, yüklenici sözleşmedeki edimini iş sahibinin amacına uygun olarak yerine getirmek zorundadır. Bu kapsamda
reddedebilir.83 Bu durumda önem arz eden husus, eserin ayıp sebe- biyle teslim alınmaması veya ayıplı şekilde teslim alınması hallerinin bedel ödeme borcuna etkisinin nasıl olacağıdır. Ne var ki, bu husus öğretide tartışmalıdır.
Bir görüşe göre, iş sahibi bedel ödeme borcunu eseri teslim aldığı anda değil, eserin ayıplı olup olmadığını incelemek amacıyla gözden geçirme süresi dolduktan sonra ödemelidir. Eserin ayıplı olması halin- de ayıp giderilinceye kadar bedel borcunu ifa etmekten kaçınabilir.84 Diğer görüşe göre, bedel ödeme borcunun ifasının talep edilebilmesi için iş sahibinin gözden geçirme süresinin dolmasını beklemek gerek- mez, yapının teslimi anında açıkça görülen ve teslim almamayı haklı gösteren ayıplar olmadıkça bedel ödeme borcu yapının teslimi anında muaccel hale gelir.85 İş sahibinin teslimi reddetmesini haklı gösteren ayıpların söz konusu olması halinde ise bedel ödeme borcu muaccel hale gelmez.86 Söz konusu ayıp, iş sahibinin teslimi reddetmesini haklı gösterecek derecede değilse iş sahibi, ayıp tutarı miktarınca bedelin ödenmesinden kaçınılabilir.87 Bu durumda bedel ödeme borcunun hangi anda muaccel olacağına ilişkin farklılıklar söz konusu olsa da her iki görüş açısından da ayıplı yapıya ilişkin bedel ödeme borcunun muaccel hale gelmeyeceği konusunda ortak bir kabul söz konusudur. Yargıtay da yapının ayıplı olması halinde bedel ödeme borcunun mu- accel hale gelmeyeceğini kabul etmektedir ve bir kararında şunu belirt- miştir: “Ödemekte direnme ayıbın giderilmesi konusundaki isteğin hukuka uygun yaptırım aracıdır”.88 Yargıtay, başka bir kararında, “İş sahibi ayıplı
gerektiğinde yüklenicinin iş sahibine yapılacak eserin somut olayda istenilen ka- pasitedeki kazan ile amacına ulaşılamayacağını hatırlatması yasadan doğan bor- cudur (Mülga 818 sayılı BK 357). Bu genel kurala göre somut olayda yeterli ısı vermeyecek kazan montajı yapan davalı yüklenici G... Ltd. Şti. imalâttaki ayıptan sorumlu olup, kullanılamayacak derecede ayıplı olması nedeniyle imalât bedelini iade etmekle yükümlüdür.” (Y. 15. HD, E. 2015/1568, K. 2015/5662, T. 10.11.2015) (xxxxx://xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx) (E.T: 10.02.2021).
83 K. Xxxx Xxxxxxxx, “Türk Hukukunda İnşaat Sözleşmelerinde Ek İş ve Sonuçları”,
İnşaat Hukuku ve Uygulaması, Ed: Xxxxxxx Xxxx/Xxxxx Xxxxxx, 1. bası, Onikilev- ha Yayıncılık, İstanbul 2017, sa. 285-335, s. 318; Xxxxxx, s. 75; Gönen, İnşaat Sözleş- mesinde Bedel, s. 240; Öz, s. 147; Xxxx, s. 51; Xxxx, s. 61; Xxxxxx, s. 171; Xxxxxx, s. 273.
84 Coşkun, s. 326.
85 Karataş, s. 273; Gönen, İnşaat Sözleşmesinde Xxxxx, s. 244.
86 Karataş, s. 270; Gönen, İnşaat Sözleşmesinde Xxxxx, s. 241; Xxxxxx, s. 274.
87 Karataş, s. 270.
88 Y. 4. HD, E. 12732, K.22, T. 14.01.1974: Karar için bkz. Karataş, s. 270.
eseri teslim almaya zorlanamaz; bu durumda iş sahibinin bedel ödeme borcu da muaccel olmaz. İş sahibi ayıp giderilinceye kadar ödemeden kaçınabilir.” sonucuna varmıştır.89
Kanaatimizce, bu durumda kanun koyucunun amacı ve tarafla- rın dengeli korunması gerektiği ilkeleri göz önünde bulundurularak değerlendirme yapılmalıdır. Kural olarak iş sahibinin bedel ödeme borcu yapının teslimi anında muaccel olmaktadır. Bu durumda tes- limin kabul edilip edilmediği noktasında ayrıma gidilmelidir. Tesli- min kabul edilemeyeceği derecede önemli ayıbın söz konusu olması ve bu sebeple teslimin gerçekleşmemiş olması durumunda bedel öde- me borcu da muaccel hale gelmeyecektir. Çünkü katıldığımız görüşe göre yüklenicinin eseri inşa etme ve tamamlama borcu henüz yerine getirilmemiştir. Fakat teslimin gerçekleşmiş olması halinde artık bedel ödeme borcu teslim ile muaccel hale gelmiştir. TBK m. 475’te eserin ka- bul edilemeyecek derecede ayıplı olması hali esas alınarak iş sahibine bazı seçimlik haklar tanınmıştır.90 TBK m. 475’e göre; iş sahibi kullanı- lamayacak, hakkaniyet gereği kabul edilemeyecek ölçüde ayıplı veya sözleşme hükümlerine aykırı olursa sözleşmeden dönebilir, eseri xxx- koyarak ayıp oranında bedelde indirim isteyebilir ya da aşırı bir mas- rafı gerektirmiyorsa masrafları yükleniciye ait olacak şekilde eserin ücretsiz onarılmasını isteyebilir. Bu madde kapsamında eserin ayıplı olması halinde iş sahibinin, bedel ödeme borcu doğrudan sona ermez iş sahibi, kullandığı seçimlik hakka göre ödemezlik def’ini ileri sürerek bedel ödeme borcunun ifasından kaçınabilir
Bedel ödeme borcunun durumu, kullanılan seçimlik hakka göre belirlenir. TBK m. 475’e göre; yapı iş sahibinin kullanamayacağı veya hakkaniyet gereği kabule zorlanamayacağı ölçüde ayıplı ya da sözleş- me hükümlerine aynı ölçüde aykırı olursa iş sahibi sözleşmeden dön- me hakkını kullanabilir. Bu hakkın kullanılması ile sözleşme sona ermiş olur ve bedel ödeme borcu da ortadan kalkar. İşsahibinin bedelde indi- rim hakkını kullanması halinde, bedelin teslim anına ilişkin bir değişik- lik olmayacak bedel tutarı değişmiş olacaktır. Yapının onarımı hakkının kullanılması halinde, bedel ödeme borcu muaccel olsa da ödemezlik
89 YHGK, E. 2017/503, K. 2017/1190, T. 14.06.2017, (xxx.xxxxxxx.xxx.xx) (X.X:
10.02.2021).
90 Xxxxxxxxxx, s. 1238; Demir, s. 45; Xxxxxxx, s. 137; Xxxx, Müteahhidin Borçları, s. 84.
def’i gereği onarıma denk gelecek tutarda bedeli ödeme borcunun ifa- sından kaçınılabilir. Fakat bu son durumun her türlü ayıp için geçerli olacağını kabul etmek doğru değildir.91 Seçimlik hakkı seçme yetkisinin iş sahibine ait olması ve aynı zamanda bedel ödeme borcunun yüküm- lüsünün de iş sahibi olması hususu iş sahibine kanun koyucunun belir- lediği sınırlar içerisinde seçim yapma hakkı tanıdığından hakkaniyete uygun bir sonucun ortaya çıkması ihtimalini güçlendirmektedir.
B. Eksik İş
Eksik iş, yüklenicinin teslim ettiği eserin kanun, dürüstlük kura- lı veya sözleşme gereği içermesi gereken kısımları içermemesidir.92 Söz konusu eksikliğin önemli eksiklik93 kapsamında olması halinde iş sahibinin yapıyı kabul etme yükümlülüğü yoktur.94 Çünkü kural olarak alacaklı eksik ifayı kabule zorlanamaz (TBK m. 84).95 İnşaat sözleşmelerinde yüklenicinin asıl borcu, yapıyı tamamlayarak teslim etmek olduğundan, teslimi teklif edilen yapının önemli eksiklik içer- mesi halinde yapı tamamlanmamış olacak ve yüklenici edimini yerine getirmemiş olacaktır.96 Bu durumda iş sahibi yapıyı teslim almayı red- dedebilir, teslimin reddedilmesi halinde bedel ödeme borcu muaccel hale gelmez.97
91 Krş. Pekmez, s. 279.
92 Xxxxx Xxxxxx Xxxx, İnşaat Sözleşmelerinde Eksik İşin Mevcut Olması Halinde İş-
sahibinin Sahip Olduğu Haklar, Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi SBE, İstanbul 2020 s. 46-47; Xxxxxxx, s. 76; Xxxxx, s. 325; Xxxxxx, s. 28; Kurşad, s. 81; Xxxxxx Xxxx, s. 48.
93 Eksikliğin önemli veya önemsiz eksiklik olarak nitelendirilmesine ilişkin değer-
lendirme eksikliğin niteliğine, yapılan iş açısından önemine ve iş sahibi açısından taşıdığı önem dikkate alınarak yapılır. Ayrıntılı bilgi için bkz.: Xxxxxx Xxxx, s. 51.
94 Xxxxxx Xxxx, s. 52.
95 Ruhi/Ruhi, s. 53; Xxxxxxx, İnşaat Sözleşmesi, s. 215; Xxxxxx, s. 40. Kurşad bu du-
rumda kısmi fanın söz konusu olmayacağını, ifanın hiç gerçekleşmemiş olduğunu kabul etmektedir: Ayrıntılı bilgi için bkz.: Kurşad, s. 172.; Xxxxxxxxxx, s. 163; Bay- rak, s. 53.
96 Xxxxx Xxxxx Xxxxx, İnşaat Hukukunda Yorum (İnşaat Sözleşmelerinin Yorumu),
1. bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2017, s. 158; Xxxxx, s. 349; Xxxxxxx, s. 288; Xxxxx, s. 326; Kırmızı, s. 635; Xxxxxx, s. 28; Ateş, s. 15; Xxxxxx Xxxx, s. 47. Bu durumda eksikliğin ağırlığı önem arz etmektedir: Kurşad, s. 90.
97 Öz, s. 92; Xxxxx, s. 41; Xxxxx, Arsa Payı Karşılığı İnşaat Sözleşmeleri, s. 77; Du-
man, İnşaat Davalarında İspat, s. 69. “Sözleşmenin diğer tarafı olan yüklenicinin edimi ise, sözleşmede kararlaştırılan koşullarda binayı yapıp arsa sahibine teslim etmektir. İşte böyle bir sözleşme imzalayan yüklenici, inşaat sözleşmesinden do- ğan edimlerini yerine getirdiğinde arsa sahibine karşı kişisel hak kazanır ve söz-
Eksik işin söz konusu olması halinde iş sahibinin teslim almak- tan kaçınabileceğinin istisnası, iş sahibinin eksik kalan kısım sebebiyle teslim almaktan kaçınmasının hakkın kötüye kullanılması kapsamın- da değerlendirilmesidir.98 İş sahibi, böylesine durumda yapıyı teslim almaktan kaçınamaz. İş sahibinin bu durumda teslimden kaçınması, iş sahibinin alacaklı temerrüdüne düşmesine ve alacaklı temerrüdüne ilişkin hükümlere tabi olmasına sebep olur.99
Eksik işin söz konusu olması halinde teslimin gerçekleşmesi veya gerçekleşmemesi ile bağlantılı olarak iş sahibinin bedel ödeme borcu- nun ifa zamanı da etkilenecektir. Öğretide kabul edilen görüşe göre; iş sahibi yapıyı teslim almış olsa da yapıda eksikliklerin bulunması ha- linde yüklenicinin edimini yerine getirdiği kabul edilemeyeceğinden iş sahibinin bedel ödeme borcu muaccel hale gelmeyecektir.100 Ancak bizce bu sonucun koşulsuz her halde kabul edileceği söylenemez. Ça- lışmamızın ayıplı ifa başlığında yapılan açıklamalar ışığında, iş sahibi- nin eksiklik sebebiyle eseri teslim almaktan kaçınma hakkının olması ve bu hakkını kullanması halinde bedel ödeme borcu muaccel olmaya- cak ancak teslimin yapılmış olması halinde artık, eserin tamamlanan kısmına denk gelecek ölçüde bedel ödeme borcu muaccel olacağından ifadan kaçınılamayacaktır.101 Eksikliğin önemsiz olması, teslimin red- dedilmesinin dürüstlük kuralına aykırılık yaratması durumlarında teslim kabul edilmiş olmasa da bedel ödeme borcunun muaccel hale geleceğini kabul etmek gerekecektir.
C. Ek İş
Ek iş, sözleşmenin kurulması sırasında kararlaştırılmayan, yapının inşası sürecinde kararlaştırılan veya zorunlu olarak yapılması gereken
leşme uyarınca kendisine bırakılan bağımsız bölümlerin tapusunun adına nak- ledilmesini arsa sahibinden isteyebilir.” (Y. 14. HD, E. 1528/2016, K. 4782/2016, T.19.04.2016) (xxx.xxxxxxx.xxx.xx) (ET: 03.01.2021).
98 Özcan, s. 326.
99 Ruhi/Ruhi, s. 53; İş sahibinin teslim almakla yükümlü olmadığını bu sebeple ala-
caklı temerrüdüne düşmeyeceğini savunan bir görüş de bulunmaktadır. Detaylı bilgi için bkz.: Xxxxx, s. 327.
100 Gümüş, s. 349; Xxxxxxx, s. 288; Xxxxx, s. 326; Kırmızı, s. 635; Xxxxxx, s. 28; Ateş,
s. 15; Xxxxxx Xxxx, s. 47.
101 Bu halde eksik ifaya denk gelen bedelin ödenmesine ilişkin ödemezlik def’i ileri
sürülebileceğini kabul eden bir görüş de ileri sürülmektedir. Ayrıntılı bilgi için bkz.: Xxxxxxx, s. 95; Xxxxxx Xxxx, s. 116.
işlerdir.102 Bir işin ek iş olarak değerlendirilebilmesi için işin, sözleşme- de yapılması kararlaştırılmamış, gereği gibi ifa kapsamının dışında yer alan bir iş olması gerekmektedir.103
Ek işin yapılması, eserin teslim zamanı ile birlikte bedel ödeme borcunun ifa zamanını da doğrudan etkilemektedir.104 Ek işin karşılı- ğı olan bedelin muacceliyeti sözleşmede düzenlenmiş olabileceği gibi, sözleşmede hüküm bulunmaması halinde TBK m. 479 kapsamında da belirlenebilir.105 Kural olarak sözleşmede ek işe ilişkin bedelin muac- celiyeti konusunda özel hüküm yoksa bu bedel alacağı asıl işe ilişkin bedel alacağının ifa zamanına tâbi olur.106
Ek işin yapılması ile yüklenicinin teslim borcu ve iş sahibinin bedel ödeme borcunun ifa zamanı değişiklik gösterebilecektir. Yüklenicinin teslim borcunu ifa etme zamanı yukarıda açıklandığı üzere yapının olağan tamamlama zamanına bağlı olarak belirlenmektedir. Yapının inşası sürecinde ortaya çıkan bazı durumlar yapının gereken teslim sü- resinde tamamlanması imkanını ortadan kaldırabilmektedir.107 Ek işin söz konusu olması halinde de ifa edilecek işin kapsamı genişlediğin- den, işin tamamlanma süresi de uzamaktadır.108 Teslim süresinin ne kadar uzayacağı ek işin niteliğine göre, makul süre olarak belirlenir.109
Ek işin yapılması yüklenicinin kendi fiillerinden kaynaklanmış olursa bu durumda söz konusu gecikmenin sonuçlarından yüklenici sorumlu tutulacaktır.110 Aksi halde ek işin yapılması konusunda zorun- lu bir durum söz konusu olursa yükleniciye herhangi bir sorumluluk atfedilmeyecek, ek iş sebebiyle teslim süresi uzatılabilecektir.111 Teslim
102 Xxxxxx Xxxxxxx, “Arsa Payı Karşılığı İnşaat Yapımında Ortaya Çıkan “İlave İş” ve
“İlave Bağımsız Bölüm” Sorunu”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2009, S. 85, s. 87; Xxxxx, s. 350; Xxxxxxxx, s. 286; Xxxxxx, s. 80; Xxxxx, Arsa Payı Karşılığı İnşaat Sözleşmeleri, s. 59; Xxxxxx Xxxx, s. 50.
103 Gökyayla, s. 289; Xxxxxxx, İlave İş, s. 87.
104 Duman, Arsa Payı Karşılığı İnşaat Sözleşmeleri, s. 60; Xxxxxxxx, s. 299.
105 Kocaağa, İlave İş, s. 91; Xxxxxxxx, s. 315.
106 Gökyayla, s. 316; Bazı hallerde ek işin yapılması halinde vekaletsiz iş görme hü-
kümlerinin uygulanması gerektiği kabul edilmektedir. Detaylı bilgi için bkz.: Ko- caağa, İlave İş, s. 92; Xxxxxx, s. 336.
107 Gökyayla, s. 321.
108 Kurşad, s. 166; Xxxx, s. 187; Xxxxxxxx, s. 322; Xxxxx, İnşaat Hukukunda Yorum,
s. 155.
109 Ruhi/Ruhi, s. 56; Xxxxxxxx, s. 326.
110 Başaran, s. 1313; Kocaağa, İlave İş, s. 95.
111 Gökyayla, s. 322-323; Ruhi/Ruhi, s. 33; Xxxxxxx, s. 245; Xxxxx, s. 62; Xxxxxx, x.
süresinin uzaması ile, bedel ödeme borcunun ifa zamanı da ertelenmiş olacak, yapının ek işlerle birlikte inşa edilip tamamlanması ve tesliminin teklif edilmesi anında bedel ödeme borcu da muaccel hale gelecektir.
D. Sözleşmenin Feshi
Fesih, sürekli borç ilişkisini, ileriye dönük sona erdiren, bozucu yenilik doğuran haktır.112 Fesih ileriye etkili sonuç doğurduğundan fe- sihten önce doğmuş alacak ve borçlara ilişkin ifa yükümlülüğü devam etmektedir.113
İnşaat sözleşmesinin feshi konusunda kanunda düzenlenmiş özel hüküm yer almaktadır. TBK m. 484’e göre; “İş sahibi, eserin tamamlan- masından önce yapılmış olan kısmın karşılığını ödemek ve yüklenicinin bütün zararlarını gidermek koşuluyla sözleşmeyi feshedebilir”. Bu hüküm doğrul- tusunda iş sahibinin herhangi sebep ileri sürmeksizin inşaat sözleşme- sini feshetme yetkisine sahip olduğu kabul edilebilir.114 Fesih halinde fesihten önce doğmuş bulunan borcun varlığını sürdürdüğünden in- şaat sözleşmesinin feshedilmesi halinde iş sahibinin yapının inşa edi- len kısmına ilişkin doğmuş bulunan bedel ödeme borcunu ifa etme yükümlülüğü de varlığını sürdürür.115 Bu durumda bu borcun ifa za- manına ilişkin bir değişiklik söz konusu olup, inşa edilen kısma ilişkin bedel ödeme borcu fesih ile muaccel hale gelir.116
SONUÇ
İnşaat sözleşmesi eser sözleşmesinin türü kabul edilir. Öyle ki, yüklenicinin yapı inşa etmeyi, iş sahibinin de bunun karşılığında bedel ödemeyi üstlendiği sözleşmedir. Bu sözleşmenin en temel unsurların- dan biri bedel ödemedir.
149; Xxxxxxxxxx, s. 165; Xxxxxxx, s. 1313; Duman, Arsa Payı Karşılığı İnşaat Sözleş- meleri, s. 56; Xxxxx, İnşaat Hukukunda Yorum, s. 153; Xxxxxx/Xxxxxxxx, s. 253.
112 Xxxxxx Xxxx, “İnşaat Sözleşmesinin Sona Ermesi”, İnşaat Sözleşmeleri/Yönetici-
İşletmeci Mühendis ve Hukukçular İçin Ortak Seminer, 3. basım, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara 2001, s. 93; Xxxx, Borçlar Genel, s. 1289.
113 Xxxxxx, s. 224-225; Eren, Borçlar Genel, s. 1290; Ekmen, s. 124; Xxxx, İnşaat Sözleş-
mesinin Sona Ermesi, s. 93.
114 Xxxxxxxxx, s. 490; Kaplan, s. 241; Xxxx, İnşaat Sözleşmesinin Sona Ermesi, s. 91.
115 Kırmızı, s. 532; Xxxxxx, s. 277.
116 Gönen, İnşaat Sözleşmesinde Xxxxx, s. 244; Xxxxxx, s. 323; Xxxx, İnşaat Sözleşme-
sinin Sona Ermesi, s. 94.
Bedel ödeme borcu sözleşmenin taraflarından olan iş sahibinin borcu kapsamındadır. İş sahibi bu borcu zamanında gereği gibi ifa etmelidir. Bedel ödeme borcunun zamanı taraflarca inşaat sözleşme- si kapsamında belirlenebilecektir. Tarafların sözleşmede ifa zamanını kararlaştırmamış olması halinde bedel ödeme borcunun ifa zamanını düzenleyen kanun hükmü devreye girer.
Bedel ödeme borcunun ifa zamanı TBK m. 479’da düzenlenmiştir. Buna göre iş sahibinin bedel ödeme borcu, yüklenicinin yapıyı teslim borcunu ifa ettiği anda muaccel olur.
İş sahibinin bedel ödeme borcunun kanunda belirlenen ifa zama- nını belirleyen tek husus yapının teslimi değildir. Bununla birlikte ya- pının ayıplı teslim edilmesi, yapıda eksik işin söz konusu olması veya yüklenicinin yapının inşası sırasında bazı ek işler yapmış olması hal- leri de ifa zamanını etkileyen hususlardandır. Son olarak ifa zamanını etkileyen hususlardan biri de sözleşmenin fesih bildirimi ile sona er- mesidir. Bu halde fesih beyanı ile sözleşme sona erer ve yapının inşa edilen kısmına ilişkin bedel ödeme borcu muaccelliyet kesbeder.
Kaynakça
Kitaplar
Akıntürk Xxxxxx/Xxxxx Xxxx, Borçlar Hukuku (Genel Hükümler Özel Borç İlişkileri),
28. baskı, Beta Yayınevi, İstanbul 2019.
Xxxx Xxxxxxxxx/Xxxxx Xxxxxxx, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, 11. baskı, Yetkin Basımevi, Ankara 2018.
Ayan Serkan, İnşaat Sözleşmelerinde Yüklenicinin Temerrüdü, 1. baskı, Seçkin Ya- yıncılık, Ankara 2008.
Xxxxxxx Xxxxxx, İnşaat Sözleşmesi ve İnşaat Hukuku, 3. baskı, Seçkin Yayıncılık, An- kara 2016.
Xxxxxxx Xxxxx, Eser Sözleşmesi, 2. baskı, Xxxxxx Xxxxxxxx, Ankara 2014.
Xxxxxx Xxxxxx, İnşaat Sözleşmelerinden Kaynaklanan Davalar, 1. baskı, Seçkin Ya- yıncılık, Ankara 2017.
Dayınlarlı Xxxxx, İstisna Akdinde Müteahhidin ve İş Sahibinin Temerrüdü, 3. baskı, Sözkesen Matbaası, Ankara 2003.
Xxxxx Xxxxxxx Xxxxx, Kat Karşılığı İnşaat Sözleşmesinin Yüklenicinin Temerrüdü Sebebiyle Sona Ermesi, 1. baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2017.
Xxxxx Xxxxx Xxxxx, Arsa Payı Karşılığı İnşaat Sözleşmeleri Nasıl Düzenlenmelidir?
2. baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2018.
Xxxxx Xxxxx Xxxxx, İnşaat Davalarında İspat, 2. baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2018.
Xxxxx Xxxxx Xxxxx, İnşaat Hukukunda Yorum (İnşaat Sözleşmelerinin Yorumu), 1. baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2017.
Xxxx Xxxxxx, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 22. baskı, Xxxxxx Xxxxxxxx, Ankara 2017.
Xxxxx Xxxxx, Arsa Payı Karşılığı İnşaat Sözleşmesi, 3. baskı, Der Yayınları, İstanbul 2010.
Gönen Doruk, İnşaat Sözleşmesinde Bedel, 1. baskı, Onikilevha Yayıncılık, İstanbul 2016.
Gümüş Xxxxxxx Xxxxx, Borçlar Hukuku Özel Hükümler (Kısa Ders Kitabı), 4. baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul 2019.
Xxxxxx Xxxxxxx/Xxxx Xxxxxxxx, Borçlar Hukuku Genel Bölüm, 4. baskı, Vedat Ki- tapçılık, İstanbul, 2017.
İnal Emrehan, Sonuca Katılmalı Sözleşme Kavramı ve Gelir Paylaşımlı İnşaat Sözleş- mesi, 2. baskı, Onikilevha Yayıncılık, İstanbul 2011.
Xxxxxx Xxxxxxx, İnşaat Sözleşmeleri Hukuku ve Endüstri Yatırım Sözleşmeleri, 1. baskı, Xxxxxx Xxxxxxxx, Ankara 2013.
Karataş İzzet, Eser (İnşaat Yapım) Sözleşmeleri, 2. baskı, Turhan Kitabevi, Ankara 2009.
Xxxxxxxxx Xxxxx X., Borçlar Hukuku Xxxx Xxxxxxxx, 1. baskı, Turhan Kitabevi, An- kara 2019.
Kırmızı Xxxxxxx, Açıklamalı-İçtihatlı Eser Sözleşmesi ve Arsa Payı Karşılığı İnşaat Sözleşmesi, 2. baskı, Xxxxx Xxxxxxxx, Ankara 2018.
Xxxxxxx Xxxxxx, İnşaat Sözleşmesi, 1. baskı, Xxxxxx Xxxxxxxx, Ankara 2014. Xxxxxxxxxx Xxxxxx, İçtihatlı İnşaat Hukuku ve Kat Karşılığı İnşaat Sözleşmeleri, 9.
baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2015.
Xxxxxx Xxxxxxxx, İnşaat Sözleşmesi, 1. baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul 2017.
Öz Xxxxxx, İnşaat Sözleşmesi ve Xxxxxx Xxxxxxx, 1. baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2013.
Xxxxxx Xxxxxx, Borcun İfa Edilmediği Def’i (Ödemezlik Def’i), On İki Levha Yayın- cılık, İstanbul 2019.
Xxxx Xxxxx/Xxxxx Xxxxx Xxxx, Eser Sözleşmesi ve Eser Sözleşmesinden Kaynakla- nan Davalar, 1. baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2018.
Seliçi Özer, İnşaat Sözleşmelerinde Müteahhidin Sorumluluğu, 1. baskı, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1978.
Xxxxxxx Xxxxxx Xxxxx, Eser Sözleşmelerinde Yüklenicinin Eksik ifa ve Ayıplı İfadan Sorumluluğu, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2014.
Xxxxx Xxxxxx, Açıklamalı ve İçtihatlı İnşaat Hukuku Eser ve Arda Payı Karşılığı İn- şaat Sözleşmesi, 1. baskı, Adalet Matbaacılık, Ankara 1993.
Xxxxx Xxxxxx/Xxxxx Xxxx/Xxxxx Xxxx, Borçlar Hukuku Dersleri Özel Hükümler, 16. baskı, Beta Yayınevi, İstanbul 2019.
Xxxxxxxxx Xxxxx/K. Xxxx Xxxxxxxx, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, 18. baskı, Turhan Kitabevi, Ankara 2019.
Kitap Bölümleri
Xxxx Xxxxxx, “Borçlar Kanunu Açısından İnşaat Sözleşmeleri”, İnşaat Sözleşmeleri/ Yönetici-İşletmeci Mühendis ve Hukukçular İçin Ortak Seminer, 3. basım, Ban- ka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara 2001, sa. 45-58.
Xxxx Xxxxxx, “İnşaat Sözleşmesinin Sona Ermesi”, İnşaat Sözleşmeleri/Yönetici-İşlet- meci Mühendis ve Hukukçular İçin Ortak Seminer, 3. basım, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara 2001, sa. 87-103.
Xxxx Xxxxxx, “Müteahhidin Borçları”, İnşaat Sözleşmeleri/Yönetici-İşletmeci Mühen- dis ve Hukukçular İçin Ortak Seminer, 3. basım, Banka ve Ticaret Hukuku Araş- tırma Enstitüsü, Ankara 2001, sa. 59-86.
Xxxxxxxx X. Emre, “Türk Hukukunda İnşaat Sözleşmelerinde Ek İş ve Sonuçları”, İnşaat Hukuku ve Uygulaması, Ed: Xxxxxxx Xxxx/Xxxxx Xxxxxx, 1. bası, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2017, sa. 285-335.
Gönen Doruk, “İnşaat Sözleşmelerinin Uyarlanmasına İlişkin Sorunlar”, İnşaat Hu- kuku ve Uygulaması, Ed: Xxxxxxx Xxxx/ Xxxxx Xxxxxx, 1. baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2017, sa. 337-370.
Tezler
Ateş, Zehra Gizem, İnşaat Sözleşmesinde Yüklenicinin Temerrüdü ve Sonuçları, Yük- sek Lisans Tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi SBE, İstanbul 2014. (Tez Danışmanı: Xxxxxx XX)
Bayrak Bahtiyar, “İnşaat Sözleşmeleri ve Sözleşmedeki Ceza Koşulu”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi SBE, İstanbul 2019. (Tez Danışmanı: O. Gökhan AN- TALYA)
Xxxxx Xxxxxx Xxxxx, İnşaat Sözleşmesinde İş Sahibinin Temerrüdü, Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi SBE, İstanbul 2019. (Tez Danışmanı: Xx XXXXX)
Xxxx Xxxxx Xxxxx, Yüklenicinin Eseri Teslim Borcunda Temerrüdü, Doktora Xxxx, An- kara Üniversitesi SBE, Ankara 2011. (Tez Danışmanı: Ayşe Xxxx XXXXXX)
Panayır Xxxxxx Xxxxxxx, Arsa Payı Karşılığı İnşaat Sözleşmelerinde Yüklenicinin Eksik ve Ayıplı İşlerden Sorumluluğu, Çağ Üniversitesi SBE, Mersin, 2017. (Tez Danışmanı: Xxxxxx XXXX)
Xxxxxx Xxxx Xxxxx, İnşaat Sözleşmelerinde Eksik İşin Mevcut Olması Halinde İş sa- hibinin Sahip Olduğu Haklar, Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi SBE, İstanbul 2020. (Tez Danışmanı: Xx XXXXX)
Xxxxxx Xxxx, Eser Sözleşmesinde Eseri Teslim Borcunun Vadesi, Yüksek Lisans Tezi, Galatasaray Üniversitesi SBE, İstanbul 2019. (Tez Danışmanı: Xxxxx Xxxxxxxxxx)
Makaleler
Başaran Zeynep Sümeyra, “İnşaat Sözleşmesinde Yüklenicinin Temerrüdünün Koşul- ları”, Dokuz Eylül Üniversitesi HFD, 2017, C.19, Xxxx Xxxx (Prof. Dr. Xxxxx Xxxxx’x Armağan), sa.1305-1338.
Kocaağa Xxxxxx, “Arsa Payı Karşılığı İnşaat Yapımında Ortaya Çıkan “İlave İş” ve “İlave Bağımsız Bölüm” Sorunu”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2009, S. 85, sa. 86-104.
Xxxxx Xxxxxx, “İnşaat Sözleşmelerinde Yüklenicinin Ayıplı ve Eksik İfası”, Uyuşmaz- lık Mahkemesi Dergisi, 2018, S. 11, sa. 317-339.
Xxxxxxxxxx Xxxxx, “İnşaat Sözleşmelerinde Xxxxx Xxxx ve Götürü Tazminat”, Xxxxxxxx Xxxxxxx Üniversitesi HFD, 2017, S. 2, sa. 159-186.
Elektronik Kaynaklar xxx.xxxxxxx.xxx.xx xxx.xxxxxxxxxxxxxx.xxx.xx xxxxx://xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx