ALAN YATIRIM
ALAN YATIRIM
BORSA İSTANBUL
VADELİ İŞLEMLER VE OPSİYON PİYASASI SUNUMU
MART 2019
VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMELERİ (FUTURES)
Vadeli İşlem Sözleşmeleri Nedir?
Vadeli işlem sözleşmesi, belirli bir vadede, önceden belirlenen fiyat, miktar ve nitelikte dayanak varlığı alma veya satma yükümlülüğü veren standart sözleşmelerdir.
Vadeli İşlem Sözleşmelerinde Kimler Xxxxx Xxxxx?
Riskten Korunma (Hedging): Fon Yöneticileri, sanayiciler, portföyünde hazine bonosu, hisse senedi, döviz bulunduran bireysel yatırımcılar, ihracatçılar, ithalatçılar.
Yatırımcılar (Spekülatörler): Yatırım amaçlı işlem yapan herkes.
Arbitrajcılar: Farklı piyasalardaki fiyat farklılıklarından kar etmek isteyen herkes.
Vadeli İşlem Sözleşmelerinin Avantajları
• Olan bir pozisyondan korunma imkanı sağlar. Vadeli işlemler ile yatırımcı hali hazırdaki bir pozisyonun korunmasını sağlayabilir. (Hedge)
• Yatırımcılar ileri tarihli bir alacakları için nakit ile bugünden pozisyona girme imkanı bulmaktadır.
• Kaldıraç imkanı ile birlikte düşük teminat yatırarak yüksek getiri elde etme imkanı sağlanabilir.
Vadeli İşlem Sözleşmelerinin Dezavantajları
• Vadeli işlemlerde kaldıraç avantaj olduğu kadar kayıp riskinde dezavantaj olarak karşımıza çıkmaktadır. Kazanç riski ile kayıp riski aynı orandadır.
• Piyasa ile ters pozisyonda kalındığında yani zarar durumlarında teminatın erimesi riskiyle karşı karşıya kalınır. Yatırımcı teminatını sürdürme seviyesinin altına düşürdüğünde teminat tamamlama çağrısı (margin call) yapılmaktadır. Yatırımcının bu gibi durumlarla karşılaşmaması için başarılı bir teminat yönetimi gerçekleştirmesi gerekmektedir.
• İşlem gören bazı dayanak varlıkların derinliklerinin az olmasından dolayı
volatilite arttığında alış ve satış arasındaki makas açılır.
Vadeli İşlemler Piyasasında İşlem Gören Sözleşmeler
Pay Vadeli İşlem Sözleşmeleri | Endeks Vadeli İşlem Sözleşmeleri | Kıymetli Madenler Vadeli İşlem Sözleşmeleri | Döviz Vadeli İşlem Sözleşmeleri |
AKBNK, ARCLK, ASELS, BIMAS, DOHOL, EKGYO, ENJSA, EREGL, GARAN, HALKB, ISCTR, KCHOL, KOZAA, KOZAL, KRDMD, PETKM, PGSUS, SAHOL, SISE, SODA, SOKM, TAVHL, TCELL, THYAO, TKFEN, TOASO, TTKOM, TUPRS, VAKBN, YKBNK | BIST30 Endeksi (XUO30) BIST Banka Endeksi (XBANK) BIST Sınai Endeksi (XUSIN) | ONS Altın – USD/ONS (XAUUSD) Gram Altın – TL/GRAM (XAUTRY) | ABD Doları /Türk Lirası (USDTRY) EURO/Türk Lirası (EURTRY) EURO/ABD Doları (EURUSD) Çin Yuanı/Türk Lirası (CNHTRY) Rus Rublesi/ Türk Lirası (RUBTRY) |
*Emtia (pamuk, buğday), Enerji (elektrik), Borsa Yatırım Fonu (FBIST BYF), Metal (hurda çelik), Faiz (aylık gecelik
repo oranı, üç aylık gecelik repo oranı) vadeli piyasalarda işlem gören diğer sözleşmeler arasında yer almaktadır.
Neden Vadeli İşlem Piyasalarında İşlem Yapmalıyım?
• Riskten korunmak isteyen yatırımcılar için Vadeli İşlem Piyasaları risk yönetimi kolaylığı sağlar.
• Piyasada fiyat beklentisi olan ve bu beklentiden kar elde etmek isteyen yatırımcının spot piyasalardan daha düşük teminat oranlarıyla aynı miktarda dayanak varlık üzerine yatırım yapma fırsatı sunar.
Vadeli İşlemlerde Temel Kavramlar
Dayanak varlık: Viop’da işlem gören finansal ürünlere dayanak varlık denir.
Sözleşme büyüklüğü: Bir adet sözleşmeyle gerçekleştirilen işlem büyüklüğünü ifade eder. Xxxxx tarafından belirlenen standart bir büyüklüktür.
Vadeli İşlemlerde Temel Kavramlar
Başlangıç teminatı: Yatırımcının bir sözleşmede alım yada satım yapabilmesi için hesabında bulunması gereken minimum tutardır. Başlangıç Teminatları Borsa İstanbul tarafından belirli dönemlerde her kontrat için güncellenir. Kurumlar tarafından güncel başlangıç teminatları yatırımcılara bildirilir.
Sürdürme Teminatı: Fiyat değişiminden kaynaklanan zararlar neticesinde başlangıç teminatınızın düşebileceği en düşük seviyedir. Teminatın bu seviyenin altına düşmesi halinde Vadeli İşlemlerdeki karşı taraf olan Takasbank tarafından “teminat tamamlama çağrısı” (margin call) yapılır.
Teminat Tamamlama Çağrısı (Margin Call): Teminat seviyesinin sürdürme teminatı seviyesinin altına düşmesi durumunda teminat tamamlama çağrısı yapılır. Bu durumda yatırımcı temerrüde düşmemek için teminatını tekrar başlangıç teminatı seviyesine veya yeterli sayıda pozisyon kapatarak yükseltmesi gerekmektedir.
Vadeli İşlemlerde Temel Kavramlar
Kaldıraç: Yatırımcının yatırdığı teminatın üzerinde pozisyon alabilme imkanına denir. Kaldıraç oranları BISTECH Marjin algoritmasıyla Xxxxxxxxx tarafından hesaplanmakta olup oranlar 1:10 – 1:20 arasında değişmektedir.
Örneğin; Borsa İstanbul’un belirlediği başlangıç teminatı 390 TL olan USDTRY sözleşmesinde 1:10 kaldıraçla işlem açacağımızı varsayalım. Yatırımcı 390*10= 3900 TL pozisyon büyüklüğünde işlem yapabilmektedir. Yatırımcının kaldıraç kullanmaması durumunda aynı pozisyon büyüklüğü için 3900 TL teminat yatırması gerekmektedir.
Dayanak varlık da kullanılan kaldıraç oranı aşağıdaki formül üzerinden hesaplanır:
Vadeli işlemlerde kaldıraç oranı hesaplama = (sözleşme büyüklüğü*işlem fiyatı)/teminat oranı
Örneğin;
USDTRY sözleşmesi için kaldıraç oranı ; (1000*5.31)/390 = 13.6 AKBNK sözleşmesi için kaldıraç oranı; (100*6.58)/95 = 6.9
*Kaldıraç oranları, teminat oranı ve fiyata göre değişiklik göstermektedir. Güncel teminat oranları ve fiyatlara sitemizden
ulaşabilirsiniz.
Vadeli İşlemlerde İşlem Saatleri
Tam İş Günü
Pay Türev Pazarı
09.30 -18.10
Diğer Türev Pazarlar
09.30 – 18.15
Yarım İş Günü
Pay Türev Pazarı
09.30 – 12.40
Diğer Türev Pazarlar
09.30 – 12.45
Vadeli İşlemlerde Uzun (Long) – Kısa (Short) Pozisyonlar
Uzun pozisyon, yatırımcının bir dayanak varlığın fiyatının yükseleceğini öngörmesi yada aynı miktarda elinde bulunan dayanak varlığı hedge etmek sebebi ile alış işlemi gerçekleştirmesidir.
Kısa pozisyon, yatırımcının bir dayanak varlığın fiyatının düşeceğini öngörmesi yada aynı miktarda elinde bulunan dayanak varlığı hedge etmek sebebi ile satış işlemi gerçekleştirmesidir.
Uzun pozisyondaki bir yatırımcı dayanak varlığın fiyatı yükseldiğinde kar ederken, kısa pozisyon alan yatırımcı dayanak varlığın fiyatı düştüğünde kar edecektir.
Vadeli İşlemlerde İşlem Kapama (Ters İşlem)
Alım (uzun) pozisyonu olan bir yatırımcı vade öncesi işlem kapatmak istediğinde aynı miktardaki sözleşmede satış işlemi gerçekleştirmelidir. Satım (kısa) pozisyonu olan bir yatırımcı vade öncesi işlem kapatmak isterse aynı miktardaki sözleşmede alış işlemi gerçekleştirmelidir. Kısaca ters işlem alım karşısında satım, satım karşısında alım yönünde işlem yapılmasıdır.
Vadeli İşlemlerde İşlem Yapmaya Nasıl Başlayabilirim?
Xxxx Yatırım Geniş Yetkili ve Viop Yetki Belgesi Olan Borsa Aracı Kurumudur
Vadeli İşlem Piyasalarında işlem yapabilmek için Viop yetki belgesi olan seçtiğiniz aracı kurumda hesap açtırmanız gerekmektedir.
Vadeli İşlemlerde Sözleşme Kodları
F_XU0300219
F_ | XU030 | 0219 |
Sözleşme Grubu | Dayanak Varlık Kodu | Vade Tarihi (Şubat 2019) |
Vadeli İşlemlerde Vergilendirme
Vadeli İşlemlerde İşlem Masrafları
Vadeli işlem sözleşmelerinde gerçekleştirilen alım – satım işlemi üzerinden komisyon kesintisi yapılmaktadır. Komisyon oranları kurum bazında değişiklik gösterip yatırımcının işlem hacmine göre belirlenmektedir.
Vadeli İşlemlerde Teminat Oranları (18.02.2019)
Pazarlar | Dayanak Varlık | Sözleşme Büyüklüğü | Teminatlar |
Endeks | BIST 30 | Endeks/10 TL | 1150 TL |
XBANK | Endeks/10 | 1705 TL | |
XUSIN | Endeks/10 | 960 TL | |
Döviz | USDTRY | 1000 $ | 390 TL |
EURTRY | 1,00 € | 465 TL | |
EURUSD | 1,00 € | 60 USD | |
GBPUSD | 1,000 £ | 70 USD | |
Kıymetli Madenler | XAUUSD(Dolar/Ons) | 1 Ons Altın | 65 USD |
XAUTRY (Altın/TL) | 1 Gram Altın | 20 TL |
Dayanak Varlık | Sözleşme Büyüklüğü (100 adet pay - Spot Fiyat X 100) | Teminatlar |
AKBNK | AKBNK x100 | 95 TL |
ARCLK | ARCLKx100 | 230 TL |
ASELS | ASELSx100 | 415 TL |
BIMAS | XXXXXX000 | 1010 TL |
DOHOL | DOHOLx100 | 30 TL |
EKGYO | EKGYOx100 | 25 TL |
ENJSA | ENJSAx100 | 65 TL |
EREGL | EREGLx100 | 120 TL |
GARAN | GARANx100 | 145 TL |
HALKB | HALKBx100 | 145 TL |
ISCTR | ISCTRx100 | 80 TL |
KCHOL | KCHOLx100 | 185 TL |
XXXXX | XXXXXx000 | 255 TL |
KOZAL | KOZALx100 | 1485 TL |
KRDMD | KRDMDx100 | 50 TL |
PETKM | PETKMx100 | 80 TL |
PGSUS | XXXXXx000 | 000 XX |
XXXXX | XXXXXx000 | 110 TL |
SISE | SISEx100 | 85 TL |
SODA | SODAx100 | 95 TL |
SOKME | SOKMEx100 | 120 TL |
TAVHL | TAVHLx100 | 435 TL |
TCELL | TCELLx100 | 185 TL |
THYAO | THYAOx100 | 240 TL |
TKFEN | TKFENx100 | 345 TL |
TOASO | TOASOx100 | 285 TL |
TTKOM | TTKOMx100 | 75 TL |
TUPRS | TUPRSx100 | 1855 TL |
VAKBN | VAKBNx100 | 75 TL |
YKBNK | YKBNKx100 | 30 TL |
Vadeli İşlem Piyasasında İşlem Yaparken Verilere Nasıl Ulaşabilirim?
VİOP piyasalarında işlem yaparken Alan Yatırım web sitesi üzerinden yada anlaşmalı olduğumuz borsa ekran uygulamaları aracılığı ile sözleşme kodlarına ulaşabilir, işlemlerinizi girebilirsiniz.
Vadeli İşlemler ve Forex Arasındaki Benzerlikler
• Her iki piyasada da kaldıraçlı alım – satım işlemi yapılabilmektedir.
• Yatırım ürünlerine çift yönlü işlem girilebilmektedir.
• Fiziki olmayan alım – satım söz konusudur.
Forex ve Vadeli İşlemler Arasındaki Farklar
FOREX | VADELİ İŞLEMLER |
Forex uluslararası bir piyasadır. | Vadeli işlemler ulusal pazarda işlem görmektedir. |
Spot fiyatlardan işlem görür. | Vadeli (future) fiyatlardan işlem görür. |
Maksimum 1:10 kaldıraç ile işlem yapılır. | Kaldıraç 1:20’ ye kadar yükselebilir. |
Başlangıç teminatı minimum 50.000 TL’dir. | Teminatlar kontrat bazında değişiklik gösterip Gram Altın için 20 TL ile işlem açılabilir. |
Tezgahüstü bir piyasadır, ürünlerde fiyat farklılıkları olabilir. | Organize piyasadır, fiyat farklılıkları yoktur. |
5/24 işlem yapılmaktadır. | Yalnız seans saatleri içerisinde işlem yapılmaktadır. |
Vadeli İşlem Piyasalarında Örnek İşlemler
USDTRY Sözleşmesi alım satım işlemi için örnek; Şubat Yakın Vade sözleşme kodu: F_USDTRY0219
10 adet Şubat vadeli USDTRY kontratında işlem yapabilmek için bulunması gereken teminat miktarı 3900 TL’dir. (1 kontrat için teminat oranı 390 TL * 10 kontrat = 3900 TL’dir)
Yatırımcı Xxxxx’xx yükseleceği beklentisiyle 5.5150 TL’den 10 kontrat alım pozisyonu açmış olsun. Gün içerisinde beklentisi gerçekleşen yatırımcı karını almak için 5.6150 TL’den satış işlemi gerçekleştirerek ters işlem ile pozisyonunu kapatır.
Kar/Zarar Hesaplaması = (Satış Fiyatı – Alış Fiyatı)*Sözleşme Büyüklüğü*Kontrat Adedi
= (5.6150 – 5.5150)*1000*10 = 1000 TL
Yatırımcı 3900 TL teminat ile USDTRY 10 kontratlık işleminden gün içinde 1000 TL kar etmiştir.
Beklentilerin aksine piyasa hareketi olduğunu ve pozisyonun kapatılmadığını düşünelim. Yani yatırımcı Dolar’ın yükseleceği beklentisiyle 5.5150 TL’den 10 kontrat alım pozisyonu açmış olsun fakat Dolar düşerek 5.4875 fiyatından işlem görmekte olsun.
Kar/Zarar Hesaplaması = (Satış Fiyatı – Alış Fiyatı)*1000*10
=(5.4875 – 5.5150)*1000*10 = -275 TL
Yatırımcı bu işleminden toplam 275 TL zarar etmiş olur. Teminat miktarı 3900 TL’den 3625 TL’ye düşmüştür. Pozisyonu aynı gün(T günü) kapatmadığında ya da teminatını yükseltmediğinde ertesi gün (T+1 günü) teminat tamamlama çağrısı (margin call) yapılır. Yatırımcı T+1 günü saat 14:30’ a kadar 275 TL’lik teminat yatırmak ya da teminatı 3900 TL’ye kadar yükseltecek pozisyon kapatmak ile yükümlüdür.
BIST 30 Endeks Sözleşmesi alım satım işlemi için örnek; Şubat Yakın Vade sözleşme kodu: F_ XU0300219
10 adet Şubat vadeli BİST 30 endeks kontratında işlem yapabilmek için bulunması gereken teminat miktarı 1150 TL’dir. (1 kontrat için teminat oranı 1150 TL*10 kontrat = 11500 TL’dir)
Yatırımcı Borsa İstanbul’da işlem gören en büyük 30 şirketin oluşturduğu BİST 30 Endeksinin yükseleceği beklentisi ile 120.200 fiyatından 10 kontrat alım pozisyonu açmış olsun. Beklentisi gerçekleşen yatırımcı karını almak için 124.200 fiyatından satış işlemi gerçekleştirerek ters işlem ile pozisyonunu kapatır.
Kar/Zarar Hesaplaması = (Satış fiyatı – Alış Fiyatı) /10*Kontrat Adedi
=(124.200 – 120.200)/10*10 = 400 TL
Yatırımcının 11500 TL teminat ile 10 kontratlık işleminden gün içinde elde ettiği kar 400 TL’dir.
Beklentilerin aksine bir piyasa hareketi olduğunu ve pozisyonun kapatılmadığını düşünelim. Yani yatırımcı BİST 30 Endeksinin yükseleceği beklentisiyle 120.200 TL’den 10 kontrat alım pozisyonu açmış olduğunu fakat Endeksin 118.000 seviyesine düştüğünü varsayalım.
Kar/Zarar Hesaplaması = (Satış Fiyatı – Alış Fiyatı)/10*Kontrat Adedi
=(118.000 – 120.200)/10*10 = - 220 TL
Yatırımcı bu işleminden toplam 220 TL zarar etmiş olur. Teminat miktarı 11500 TL’den 11.280 TL’ye düşmüştür. Pozisyonu aynı gün (T günü) kapatmadığında ya da teminatını yükseltmediğinde ertesi gün (T+1 günü) teminat tamamlama çağrısı (margin call) yapılır. Yatırımcı T+1 günü saat 14.30’ a kadar 220 TL’lik teminat yatırmak ya da teminatı 11500 TL’ye kadar yükseltecek pozisyon kapatmak ile yükümlüdür.
Gram Altın Sözleşmesi alım satım işlemi için örnek; Şubat yakın vade sözleşme kodu: F_XAUTRYM0219
1000 adet Şubat vadeli XAUTRY kontratında işlem yapabilmek için bulunması gereken tutar 20.000 TL’dir. (1 kontrat için teminat oranı 20 TL*1000 kontrat = 20.000 TL’dir)
Yatırımcı Xxxx Xxxxx’xx yükseleceği beklentisi ile 226.50 fiyatından 1000 kontrat alım pozisyonu açmış olsun. Beklentisi gerçekleşen yatırımcı karını almak için 230.50 fiyatından satış işlemi gerçekleştirerek ters işlem ile pozisyonunu kapatır.
Kar/Zarar Hesaplaması = (Satış Fiyatı – Alış Fiyatı)*1 Gram Saf Altın*Kontrat Adedi
=(230.50 – 226.50)*1*1000 = 4000 TL
Yatırımcının 20.000 TL teminat ile 1000 kontratlık işleminden elde ettiği kar 4.000TL’dir.
Beklentilerin aksine bir piyasa hareketi olduğunu ve pozisyonun kapatılmadığını düşünelim. Yani yatırımcı Xxxx Xxxxx’xx yükseleceği beklentisi ile 226.50 fiyatından 1000 kontrat alım pozisyonu açmış olduğunu fakat Xxxx Xxxxx’xx 224.00 seviyesine düştüğünü varsayalım.
Kar/Zarar Hesaplaması = (Satış fiyatı – Alış Fiyatı)*100 Gram Saf Altın*Kontrat Adedi
=(224.00 – 226.50)*1*1000 = -2500 TL
Yatırımcı bu işleminden toplam 2500 TL zarar etmiş olur. Teminat miktarı 20.000 TL’den 17.500 TL’ye düşmüştür. Pozisyonu aynı gün (T günü) kapatmadığında ya da teminatını yükseltmediğinde ertesi gün (T+1 günü) teminat tamamlama çağrısı (margin call) yapılır. Yatırımcı T+1 günü saat 14:30’a kadar 2500 TL’lik teminat yatırmak ya da teminatı 20.000 TL’ye kadar yükseltecek pozisyon kapatmak ile yükümlüdür.
OPSİYONLAR
Opsiyonlar iki çeşittir. Alım (Call) ve Satım (Put) opsiyonlardır.
Alım(Call)opsiyonu: Xxxx xxxxxx belirli bir dayanak varlığı, ileride belirtilen tarihte alma hakkını veren sözleşmelerdir.
Satım(Put) opsiyonu: Alıcıya belirli bir dayanak varlığı, ileride belirtilen tarihte satma hakkını veren sözleşmelerdir. İki sözleşme türünde de şartlar bugünden belirlenir. Miktar, işlem vadesi, vade tarihinde fiyat ve ödenecek opsiyon primi önceden belirlenir.
İki sözleşme türünde de şartlar bugünden belirlenir. Miktar, işlem vadesi, vade tarihinde fiyat ve ödenecek opsiyon primi önceden belirlenir.
Opsiyonlarda Temel Kavramlar
Kullanım fiyatı nedir? (EXERCISE veya STRIKE PRICE)
Alıcının talebi halinde, opsiyon satıcısının opsiyona konu olan dayanak varlığı hangi fiyat üzerinden alacağı yada hangi fiyat üzerinden satacağını belirleyen fiyat kullanım fiyatıdır.
Opsiyon vadesi nedir? (MATURITY DATE)
Opsiyonun vadesi, opsiyon alıcısının alma yada satma hakkının; satıcının ise alma yada satma yükümlülüğünün hangi vadeye kadar geçerli olduğunu gösterir.
Opsiyon primi nedir? (OPTION PREMIUM)
Opsiyon terminolojisinde prim opsiyonun fiyatını temsil eder. Opsiyonlar alınıp satılırken, alıcı sahip olacağı hak için satıcıya bir prim öder. Söz konusu prim alıcı için maliyet oluştururken satıcıya bir gelir teşkil eder.
Opsiyonlarda Hak ve Yükümlülükler
• Opsiyona dayanak teşkil eden finansal aracı prim fiyatı karşılığında alma
hakkına sahiptir. Alım Opsiyonu
Alıcısı
Alım Opsiyonu Satıcısı
• Opsiyona dayanak teşkil eden finansal aracı prim fiyatı karşılığında satmakla yükümlüdür.
• Opsiyona dayanak teşkil eden finansal aracı prim fiyatı karşılığında satma hakkına sahiptir.
Satım Opsiyonu Alıcısı
Satım Opsiyonu Satıcısı
• Opsiyona dayanak teşkil eden finansal aracı prim fiyatı karşılığında satın almakla
yükümlüdür.
Opsiyon Parametreleri / Göstergeleri
Delta: Finansal kıymetin fiyatında meydana gelen bir birimlik değişim karşısında opsiyon fiyatının kaç birim değişeceğini göstermektedir.
Gamma: Finansal kıymetin fiyatındaki bir birim değişmeye bağlı olarak deltada meydana gelen değişmeyi ölçmektedir.
Theta: Opsiyonun vadeye kalan gün sayısındaki 1 günlük değişim karşısında
opsiyonun değerinde meydana gelen değişimi ölçmektedir.
Vega: Opsiyonun altında yer alan finansal kıymeti volatilitesinde meydana gelen bir birimlik değişimin, opsiyonun fiyatında meydana getireceği değişimi ölçmektedir.
Rho: Faiz oranındaki 1 birimlik değişim karşısında opsiyonun fiyatında meydana gelecek değişimi ölçmektedir.
Opsiyon Fiyatlandırma
Opsiyon Fiyatını Etkileyen Faktörler
Opsiyon Tipleri
Vadelerine göre opsiyonlar Amerikan ve Avrupa tipi olmak üzere ikiye ayrılır.
• Amerikan tipi opsiyonlar vadeden önce herhangi bir tarihte opsiyon alıcısı tarafından kullanılabilir.
• Avrupa tipi opsiyonlar ise yalnızca vadesinde kullanılabilirler.
Opsiyonun Değeri
Bir alım opsiyonunda dayanak varlığın spot piyasa fiyatı (S), kullanım fiyatından (K) yüksekse bu opsiyon kardadır. Aynı opsiyonda spot fiyatı kullanım fiyatının altında ise opsiyon zarardadır. Eğer her iki fiyat birbirine eşitse opsiyon başabaştadır.
1. Karda opsiyon: Spot fiyatı > Kullanım fiyatı
2. Zararda opsiyon: Spot fiyatı < Kullanım fiyatı
3. Başabaşta opsiyon: Spot fiyatı = Kullanım fiyatı
Bir satım opsiyonunda dayanak varlığın spot piyasa fiyatı kullanım fiyatının altında ise, opsiyon kardadır. Spot piyasa fiyatı kullanım fiyatının üzerinde ise opsiyon zarardadır. Her iki fiyat birbirine eşit olduğunda başabaş durumu söz konusudur.
1. Karda opsiyon: Spot piyasa fiyatı < Kullanım fiyatı
2. Zararda opsiyon: Spot piyasa fiyatı > Kullanım fiyatı
3. Başabaşta opsiyon: Spot piyasa fiyatı = Kullanım fiyatı
Opsiyonun Değeri
Dayanak Varlığın Fiyatı < Kullanım Fiyatı | Dayanak Fiyat = Kullanım Fiyatı | Dayanak Varlığın Fiyatı > Kullanım Fiyatı | |
Alım (Call) Opsiyonu | Zararda | Başabaş | Karda |
Satım (Put) Opsiyonu | Karda | Başabaş | Zararda |
Opsiyon Primi Bileşenleri
Piyasa tarafından belirlenen opsiyon primi iki ana bileşenden oluşur. Opsiyon Prim fiyatı = İçsel Değer + Zaman Değeri
İçsel Değer: Opsiyonun kullanımı durumunda elde edilecek kazançtır. Dayanak varlığın spot piyasa fiyatı ile opsiyonun kullanım fiyatı arasındaki farka eşittir.
Zaman Değeri: Opsiyonun toplam değer (prim) ile içsel değeri arasındaki farktır. Opsiyonu alan kişi dayanak varlığın fiyatındaki belirsizlik için belirlediği fiyattır.
Örnek:
USDTRY Spot Fiyatı= 5.50
Alım Opsiyonu Kullanım Fiyatı = 5.40 Prim = 5.0
İçsel Değer = 5.50 – 5.40= 0.10
Zaman Değer = 5.0 – 0.10 = 4.9
Opsiyonun Zaman Değeri Kaybı
VIOP’ ta İşlem Gören Opsiyonlar
Döviz | Endeks | Pay |
USDTRY | BIST30 | AKBNK, ARCLK, EKGYO, EREGL, GARAN, ISCTR, KCHOL, KRDMD, PETKM, PGSUS, SAHOL, TCELL, THYAO, TUPRS, VAKBN, YKBNK, HALKB, SISE, TOASO, TTKOM |
Opsiyonlarda İşlem Kodu
O_XU030A0219C92.000
O_ | XU030 | A | 0219 | C | 92.000 |
Sözleşme grubu | Dayanak varlık kodu | Opsiyon tipi (E - Avrupa, A - Amerika tipi opsiyon) | Vade Tarihi (Şubat 2019 | Opsiyon sınıfı (C: Alım P: Satım) | Kullanı m fiyatı |
Opsiyonlarda Örnek İşlemler
USDTRY alım(call) opsiyonunda alış işlemi için bir örnek verirsek;
USDTRY alım(call) opsiyonunda alış işlemi için bir örnek verirsek; USDTRY’nin Şubat Ayında 5,50’nin üzerinde kalacağını düşünüyorsak; 100.000 $’lık pozisyon almak için;
100 adet Şubat vadeli USDTRY opsiyonunda işlem yapılır ve önce 20.000 TL teminat yatırmak gerekir. Sözleşme büyüklüğü 1.000 $
Ödenecek Prim: 61,20 TL’dir. (61,20 TL*100 kontrat=6.120 TL) Vade Sonunda(30.02.2019)
USDTRY < 5,50 → Opsiyon kullanılmaz. Prim ödenir USDTRY = 5,60→ 10.000 TL-6.120 TL (prim) = 3.880 TL Kar USDTRY = 5,65 → 15.000 TL-6.120TL(prim)= 8.880 TL Kar
Kazanç: Sınırsız kar potansiyeli.
Zarar: Maksimum kayıp opsiyona ödenen prim.
USDTRY satım(put) opsiyonunda alış işlemi için bir örnek verirsek;
USDTRY’nin Şubat Ayında 5,50’nin altında kalacağını düşünüyorsak; 100.000 $’lık pozisyon almak için;
100 adet Şubat vadeli USDTRY opsiyonunda işlem yapabilmek için önce 20.000TL teminat
yatırmak gerekir.
Sözleşme büyüklüğü 1.000 $
Ödenecek Prim: 55,70 TL’dir. (55.70 TL*100 kontrat=5.570 TL) Vade Sonunda(30.02.2019)
USDTRY > 5,50 → Opsiyon kullanılmaz. Prim ödenir. USDTRY= 5,40→ 10.000 TL-5.570TL(prim) = 4.430 TL Kar USDTRY = 5,35 → 15.000 TL-5.570 TL(prim)= 9.430 TL Kar
Kazanç: Sınırsız kar potansiyeli.
Zarar: Maksimum kayıp opsiyona ödenen prim
USDTRY alım(call) opsiyonunda satış işlemi için bir örnek verirsek;
USDTRY’nin Şubat Ayında 5,30 ’un altında kalacağını düşünüyorsak; 100.000 $’lık pozisyon alabilmek için;
100 adet Şubat vadeli USDTRY opsiyonunda işlem yapılır ve önce 20.000 TL teminat
yatırmak gerekir.
Sözleşme büyüklüğü 1.000 $
Kazanılacak Prim: 24,60 TL’dir. (24,60 TL*100 kontrat=2460 TL) Vade Sonunda(30.02.2019)
USDTRY ≤ 5,30 → Prim lehimize kalır.
USDTRY = 5.35 → -5.000TL+2.460 TL (prim) = 2.540 TL Zarar
USDTRY = 5.40 → -10.000 TL+2.460(prim)= 7.540 TL Zarar
Kazanç: Xxxxxxxx kar opsiyon primi kadardır. Zarar: Sınırsız zarar potansiyeli.
USDTRY satım(put) opsiyonunda satış işlemi için bir örnek verirsek;
USDTRY’nin Şubat Ayında’ 5,10’un üzerinde kalacağını düşünüyorsak; 100.000 $’lık pozisyon alabilmek için 100 adet Şubat vadeli USDTRY opsiyonunda işlem yapabilmek için önce 20.000TL teminat yatırmak gerekir.
Sözleşme büyüklüğü 1.000 $
Kazanılacak Prim: 18,80 TL’dir. (18,80 TL*100 kontrat=1.880 TL) Vade Sonunda(30.02.2019)
USDTRY ≥ 5,10 → Prim lehimize kalır.
USDTRY = 4,90 → -20.000 TL+1.880 TL(prim) = 18.120TL Zarar
USDTRY = 4,85 → -25.000 TL+1.880 TL(prim)= 23.120TL Zarar
Kazanç: Xxxxxxxx kar opsiyon primi kadardır.
Zarar: Maksimum kayıp kullanım fiyatı ile prim arasındaki fark kadardır.
Genel Müdürlük
Xxxxxx Xxx. Xxxxxx Xx. Xx: 00 Xxxxxxxx / XXXXXXXX
x00 000 000 00 00
Xxxxxx Xxxxxxx Xxxxxx
Xxxxxxxxxxx Xxx. Xxxxxxx Xx. Xx: 0/0-0 Xxxx / XXXXXX
x00 000 000 00 00
İzmir İrtibat Bürosu
Xxxxxxx Xxxxxxxxx Xxxxxxxxxx Xxxxxxx Xxxxxxx Xx Xxxxxxx Xx: 00/000 Xxxxx / XXXXX
x00 000 000 00 00