DR. SEMA TAŞVEREN

DR. XXXX XXXXXXXX

ULUSLARARASI DOĞAL GAZ SÖZLEŞMELERİNDEN

KAYNAKLANAN UYUŞMAZLIKLARIN TAHKİM YOLU İLE ÇÖZÜMÜNDE ESASA UYGULANACAK HUKUK

İÇİNDEKİLER

ÖN SÖZ VII

İÇİNDEKİLER IX

KISALTMALAR XVII

BİRİNCİ BÖLÜM

GİRİŞ 1

İKİNCİ BÖLÜM

GENEL OLARAK DOĞAL GAZ SÖZLEŞME TÜRLERİ

2.1. Upstream (Arama-Üretim) Sözleşmeleri 9

2.1.1. Lisans (Ruhsat-License) 12

2.1.2. İmtiyaz Sözleşmeleri (Concession Agreement) 15

2.1.3. Ortak Girişim Sözleşmeleri (Joint Ventures) 18

2.1.4. Hizmet Sözleşmeleri (Service Agreements) 23

2.1.5. Örnek Çalışma: Üretim Paylaşım Sözleşmeleri (ÜPS) - Production Sharing Agreement (PSA) 26

2.2. Midstream (İşleme-Depolama-Taşıma) Sözleşmeleri 37

2.2.1. Doğal Gazın Depolanması 37

2.2.2. Örnek Çalışma: Doğal Gaz Taşıma Sözleşmeleri (Gas Transportation Agreements) (GTA) 38

2.3. Downstream (Satım) Sözleşmeleri 44

2.3.1. Sıvılaştırılmış Doğal Gaz (Liquefied Natural Gas-LNG)

Satım Sözleşmeleri 44

2.3.2. Örnek Çalışma- Boru Hattı ile Doğal Gaz Satım

Sözleşmeleri 46

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

YATIRIM UYUŞMAZLIKLARI KAPSAMINDA UYGULANACAK HUKUK

3.1. Enerji Projelerini TeThdit Eden Riskler 55

3.2. TariThçe 57

3.2.1. Sözleşmeler Dönemi 57

3.2.2. Olağan Sözleşme Rejiminin Ötesine Geçme: Hukuk

Seçimi ve Uluslararası Tahkim 59

3.2.3. Yatırım Sözleşmelerinin Uluslararasılaştırılması 62

3.2.4. Uluslararası Yatırım Anlaşmaları Dönemi 63

3.3. Uluslararası Yatırım Anlaşmalarından Kaynaklanan Talepler ile Yatırım Sözleşmelerinden Kaynaklanan

Talepler Arasındaki Fark 67

3.4. Yatırım 69

3.4.1. Genel Olarak 69

3.4.2. Yatırım Tanımında Ev Sahibi Devlet Hukukunun/

Ulusal Hukukların Rolü 72

3.5. Yatırımcı 74

3.6. Yatırım Anlaşmalarının Yokluğunda Yabancı Yatırımcı

ile Ev SaThibi Devlet Arasındaki Yatırım Sözleşmeleri 75

3.6.1. Yatırım Sözleşmelerinin Uluslararasılaştırılmasının Uygulanacak Hukuk Üzerindeki Etkisi 77

3.6.2. Yatırım Sözleşmelerinin Uluslararasılaştırılması 78

3.6.2.1. Doğrudan Uluslararasılaştırma 78

3.6.2.1.1. Yatırım Sözleşmelerine Uluslararası Hukukun Uygulanması 79

3.6.2.1.2. Yatırım Sözleşmelerinin Xxxxx Xxx

Hukukî Düzen Oluşturması 81

3.6.2.1.3. Uluslararası Hukukun Ulusal Hukuk

ile Örtüşmesi 82

3.6.2.2. Dolaylı Uluslararasılaştırma 83

3.6.2.2.1. Yatırım Uyuşmazlıkları Bakımından

İrade Özerkliği 83

3.6.2.2.1.1. Ev Sahibi Devlet Hukukunun Seçimi 86

3.6.2.2.1.2. Ev Sahibi Devlet Hukukunun İstikrar Kaydı ile Birlikte

Seçilmesi 87

3.6.2.2.1.3. Üçüncü Bir Devletin Ulusal Hukukunun Seçilmesi 92

3.6.2.2.1.4. Uluslararası Hukukun Seçilmesi. 92

3.6.2.2.2. Örtülü Hukuk Seçimine Yüklenen

Anlamlar 98

3.6.2.2.3. Hukuk Seçiminin Olmadığı Hallerde Uygulanacak Hukuk 98

3.6.2.2.3.1. Belirli Bir Tahkim Usulünün Seçilmesi Halinde Uygulanacak

Hukuk 99

3.6.2.2.3.2. Belirli Bir Tahkim Usulünün Olmaması Halinde Uygulanacak Hukuk 101

3.7. Uluslararası Yatırım Anlaşmaları Bakımından

Uygulanacak Hukuk 105

3.7.1. Anlaşmalarda Uygulanacak Hukuka Yer Verilmesi 106

3.7.2. Anlaşmalarda Uygulanacak Hukuka İlişkin Hükümlerin Bulunmadığı Durumda Uygulanacak Hukukun Tayini 109

3.8. Uluslararası Yatırım Anlaşması ile Yatırım Sözleşmesi Arasındaki Etkileşim 117

3.8.1. Yatırım Anlaşmalarında Yer Xxxx Xxxxxxzlık

Çözümüne İlişkin Hükümler 118

3.8.1.1. Yoldaki Çatal Hükümleri (Fork in the Road Clauses) 118

3.8.1.2. Şemsiye Hükümler (Umbrella Clauses) 120

3.8.2. Yatırım Sözleşmelerinde Uyuşmazlık Çözümüne İlişkin Kayıtların Olması Hali 121

3.8.2.1. Şemsiye Hüküm İçeren Uluslararası Yatırım Antlaşması-Münhasır Yetki Kaydı İçeren

Yatırım Sözleşmesi Etkileşimi 121

3.8.2.2. Şemsiye Hükmün Olmadığı Uluslararası Yatırım Anlaşması- Münhasır Yetki Kaydı

İçeren Sözleşme Etkileşimi 125

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

TİCARİ UYUŞMAZLIKLAR KAPSAMINDA UYGULANACAK HUKUK

4.1. İrade Özerkliğinin Etkisi 130

4.1.1. Açık Hukuk Seçimi 133

4.1.2. Örtülü Hukuk Seçimi 136

4.1.2.1. Tahkim Yerinin veya Hakemlerin Seçiminin

Örtülü Hukuk Seçimi Sayılıp Sayılmayacağı 138

4.1.2.2. Olumsuz Örtülü Hukuk Seçimi 141

4.1.3. Tronc Commun Doktrini 142

4.1.4. Hukuk Seçiminin Zamanı 144

4.1.5. Hukuk Seçiminin Kapsamı 146

4.1.5.1. Ulusal Hukuk 146

4.1.5.2. Birden Çok Hukukun Seçilmesi (Büyük

Parçalanma-Dépeçage ve Küçük Parçalanma) 148

4.1.5.3. Çoklu ya da Çakışan Millî Hukukların Seçimi 149

4.1.5.4. “Şartlı” Hukuk Seçimi 150

4.1.5.5. Ulusal Olmayan Hukuk Seçimi- Anasyonel Hukuk Kuralları, Lex Mercatoria, Hukukun

Genel İlkeleri 150

4.1.5.6. Uluslararası Ticarî Sözleşmelere İlişkin

UNIDROIT Kuralları 155

4.1.6. İrade Özerkliği İlkesinin Sınırları 156

4.1.6.1. Doğrudan Uygulanan Kurallar 157

4.1.6.2. Kamu Düzeni 163

4.2. Hakemler Tarafından Belirlenen Hukuk 164

4.2.1. Sübjektif Yöntem: Tarafların Farazi İradelerinin

Araştırılması 165

4.2.2. Objektif Yöntem 167

4.2.2.1. Kanunlar İhtilafı Kurallarına Başvurulmasını Öngören Yöntemler- Voie indirecte (Dolaylı Yöntemler) 170

4.2.2.1.1. Tahkim Yeri Devletinin Kanunlar

İhtilafı Sisteminin Uygulanması 171

4.2.2.1.2. Tahkim Anlaşması Olmasaydı Uyuşmazlığı Çözmekle Yetkili Olacak

Devletin Kanunlar İhtilâfı Kuralları 174

4.2.2.1.3. İki Taraf İçin de Ortak Olan Toplu (Kümülatif) veya Karşılaştırmalı Kanunlar İhtilâf Kurallarının

Uygulanması 174

4.2.2.1.4. Hakemler veya Taraflar ile İrtibatlı Devletlerin Kanunlar İhtilâfı Kuralları ve Tenfiz Devletinin Kanunlar İhtilâfı

Kuralları 176

4.2.2.1.5. Hakem Heyeti Tarafından “Uygun” Olarak Kabul Edilen Devletin

Kanunlar İhtilâfı Kuralları 177

4.2.2.1.6. Uyuşmazlıkla En Sıkı İlişkili Devletin Kanunlar İhtilâfı Kuralları 178

4.2.2.2. Esnek Yöntemler 179

4.2.2.2.1. Kanunlar İhtilâfının Genel

Prensiplerine Dayanılması 179

4.2.2.2.2. Milletlerarası Özel Hukukunun Genel Prensiplerine Başvurmak 180

4.2.2.2.3. Hakemlerin Herhangi Bir Kanunlar İhtilâfı Kuralına Başvurmaması: Voie

Directe (Doğrudan Yöntem) Kuralı 181

4.2.2.2.4. Hakemlerin Sözleşme Hükümleri ve İlgili Ticarî Teamülleri ve Xxx

Mercatoria’yı Uygulaması 184

4.2.3. Kurumsal Tahkim Kuralları ile Millî Hukuk Arasındaki

İlişki 187

4.3. Hakemlerin Uyuşmazlığı Hakkâniyet ve Nesâfet (ex

aequo et xxxx) Kurallarına Göre Çözmeleri 188

4.4. Uygulanacak Hukukun Kapsamına Giren Haller 191

4.4.1. Doğal Gaz Sözleşmeleri Bakımından Özellik Arz Eden Durumlar 191

4.4.1.1. Doğal Gazın Belirlenen Miktar ve Kalite Özelliklerinde Teslimatı 191

4.4.1.2. Satıcının Teslimat Yükümlülüğüne

Uymamasının Sonuçları 192

4.4.1.2.1. Sözleşmede Öngörülen Nitelikleri Taşımayan Gaz Teslimatı 192

4.4.1.2.2. Sözleşmede Öngörülen Miktarın

Altında Gaz Teslimatı 193

4.4.2. Sözleşme Hükümleri ve Uygulanacak Hukuk 193

4.5. Uygulanacak Hukukun Kapsamı Dışında Kalan Haller 199

4.5.1. Şekil 199

4.5.2. Ehliyet 201

4.5.3. Zamanaşımı 203

BEŞİNCİ BÖLÜM

SONUÇ 205

KAYNAKÇA 211