İÇİNDEKİLER
Yrd. Doç. Dr. Xxxxx XXXX
İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Hukuk Anabilim Dalı
Türk Borçlar Hukukunda Müteselsil Kefalet Sözleşmesi
İÇİNDEKİLER
TAKDİM VII
ÖNSÖZ IX
İÇİNDEKİLER XIII
KISALTMALAR XXIX
GİRİŞ 1
Birinci Bölüm
Müteselsil Kefalet Sözleşmesinin Tanımı, Tarafları, Niteliği ve Benzeri Sözleşmelerden Ayırdedilmesi
§ 1. TANIMI, TARAFLARI VE NİTELİŠİ 5
I. TANIM 5
II. TARAFLARI 7
III. KURAL OLARAK TEK TARAFA BORÇ YÜKLEMESİ 9
IV. BAŠIMLI (FER’İ) BORÇ NİTELİŠİ 10
A. Genel Olarak 10
B. Fer’i Borç Olmasına Bağlanan Sonuçlar 11
C. Kefaletin Fer’i Borç Olmasının İstisnaları 14
V. TÂLİ BORÇ NİTELİŠİ 16
VI. AYRI BİR SÖZLEŞME OLMASI 17
A. Genel Olarak 17
B. Asıl Borç İlişkisinden Ayrı Bir Borç Olmasına
Bağlanan Sonuçlar 18
§ 2. BENZERİ SÖZLEŞMELERDEN AYIRT EDİLMESİ 19
I. BORCA KATILMADAN FARKI 19
A. Genel Olarak Borca Katılma 19
B. Müteselsil Kefalet Sözleşmesinin Borca katılmadan
Ayırt edilmesi 21
C. Müteselsil Kefalet Sözleşmesi ile Borca Katılma
Ayırımı İçin Kıstaslar 24
1. Aslilik-Fer’ilik Kıstası 24
2. Menfaat Kıstası 25
D. Kefalet Karinesi 25
II. MÜTESELSİL BORÇLULUKTAN FARKI 26
A. Genel Olarak Müteselsil Borçluluk 26
B. Müteselsil Kefalet Sözleşmesinin Müteselsil
Borçluluktan Ayırt edilmesi 28
C. Müteselsil Kefalet Sözleşmesi ile Müteselsil
Borçluluk Ayırımı İçin Kıstaslar 33
1. Aslilik-Fer’ilik Kıstası 33
2. Menfaat Kıstası 33
3. Kullanılan Deyimlerin Değerlendirilmesi Kıstası 34
4. Aynen İfa Kıstası 35
D. Kefalet Karinesi 36
III. TEMİNAT AMAÇLI GARANTİ
SÖZLEŞMESİNDEN FARKI 37
A. Genel Olarak Teminat Amaçlı Garanti Sözleşmesi 37
B. Müteselsil Kefalet Sözleşmesinin, Teminatı
Amaçlayan Garanti Sözleşmesinden Ayırt Edilmesi 38
C. Müteselsil Kefalet Sözleşmesi ile Teminatı
Amaçlayan Garanti Sözleşmesi Ayırımı İçin Kıstaslar 42
1. Genel Olarak 42
2. Asli Kıstaslar 43
a. Xxxxxxx-Xxx’xxxx Xxxxxxx 00
x. Xxxxx Borç İlişkisine Atıf Kıstası 44
ii. Def’i ve İtirazlardan Vazgeçilmesi Kıstası 45
iii. İlk Talepte Ödeme Kaydının Bulunması
Kıstası 47
b. Teminat Verenin Özel Menfaatinin Bulunması
Kıstası 51
c. Kişiye Yönelik İlgi-Sonuca Yönelik İlgi Kıstası 53
d. Aynen İfa Yükümlülüğü – Tazminat Ödeme Yükümlülüğü Kıstası 54
3. Xxx Xxxxxxxxx 55
a. Müteselsil Sorumluluk Üstlenme Kıstası 55
b. Rücu Hakkıyla İlgili Özel Düzenleme Yapılması
Kıstası 56
c. Belirli Belgelerin İbrazı Halinde Ödeme Yapılacağının Kararlaştırılması Kıstası 56
d. Xxxxxx Xxxxxlu Olarak Yerine Getirilmemesi
Kıstası 56
e. Kefalet Sözleşmesine Özgü Def’ilerden Vazgeçilmesi Kıstası 57
D. Kefalet Karinesi 58
IV. AVALDEN FARKI 61
A. Genel Olarak Aval 61
B. Müteselsil Kefalet Sözleşmesinin Avalden Ayırt
Edilmesi 61
V. KREDİ (İTİBAR) EMRİNDEN FARKI 67
A. Genel Olarak Kredi Emri 67
B. Müteselsil Kefalet Sözleşmesinin Kredi Emrinden
Ayırt Edilmesi 69
VI. ADİ KEFALETTEN FARKI 72
A. Genel Olarak Adi Kefalet 72
B. Müteselsil Kefalet Sözleşmesinin Adi Kefalet Sözleşmesinden Ayırt Edilmesi 77
İkinci Bölüm
Müteselsil Kefalet Sözleşmesinin Geçerlilik Koşulları
§ 3. MÜTESELSİL KEFALET SÖZLEŞMESİNİN ESASA
(ASIL BORCA) İLİŞKİN GEÇERLİLİK KOŞULLARI 83
I. GEÇERLİ BİR ASIL BORCUN VARLIŠI 83
A. Genel Olarak 83
B. Gelecekte Doğacak veya Şarta Bağlanmış Borçlar 85
C. Borçlunun Sorumlu Olmadığı Borçlar 87
1. Genel Olarak 87
2. Asıl Borçlunun Sözleşmeyi İptal Hakkının Bulunması 92
3. Asıl Borçlunun Ehliyetsiz Olması 94
4. Eksik Borçlar 94
5. Ayıplı İfa Sebebiyle Borçlunun Seçimlik
Haklarının Bulunması 96
II. MÜTESELSİL KEFALET SÖZLEŞMESİNİN
KURULMASINA İLİŞKİN GEÇERLİLİK KOŞULLARI 98
A. Müteselsil Kefalet Sözleşmesinin Kurulmasına
Yönelik Öneri (İcap) ve Kabul 98
B. Kefil Olunan Borcun Belirlenmesine Yönelik Yorum 102
C. Müteselsil Kefil Olma İradesinin Yorumlanması 104
D. Müteselsil Kefilin Taahhüdünün Koşula (Şarta)
Bağlı Olması 106
E. Müteselsil Kefil Olma Ehliyeti 107
1. Gerçek Kişilerin Müteselsil Kefil Olma Ehliyeti 107
2. Tüzel Kişilerin Müteselsil Kefil Olma Ehliyeti 113
3. Eşin Rızası 118
a. Genel Olarak 118
b. Eşin Rızasının Aranacağı Durumlar 120
c. Eşin Rızasının (TBK md. 584) Uygulanma
Şartları 123
d. Eşin Rızasının Aranmayacağı Durumlar 127
e. Eşin Rızasının Verileceği Zaman 131
f. Eşin Rızasının Şekli 132
g. Eşin Rızasının Bulunmamasının Sonuçları 136
F. Müteselsil Kefilin İrade Sakatlıkları 140
1. Genel Olarak 140
2. Yanılma 140
a. Genel Olarak 140
b. Saikte Yanılma 141
c. Beyanda Yanılma 143
3. Aldatma 146
4. Korkutma 151
§ 4. MÜTESELSİL KEFALETİN ŞEKLE İLİŞKİN
GEÇERLİLİK KOŞULLARI 155
I. YAZILI ŞEKİL KURALININ AMACI VE
GEÇERLİLİK KOŞULU OLMASI 155
II. MÜTESELSİL KEFALET SÖZLEŞMESİNİN ŞEKLİNE İLİŞKİN DÜZENLEMELERİN
DEŠERLENDİRİLMESİ 157
A. 818 Sayılı EBK md. 484’deki Şekil Şartının Değerlendirilmesi 157
B. İBK md. 493’deki Şekil Şartının Değerlendirilmesi 158
C. 6098 Sayılı TBK md. 583’deki Şekil Şartının Değerlendirilmesi 159
III. YAZILI ŞEKİL ŞARTININ (KEFALET
BELGESİNİN) KAPSAMI 162
A. Genel Olarak 162
B. El yazısı ile Yazılması Gereken Hususlar 163
1. Kefalet Tarihi 163
2. Kefilin Sorumlu Olacağı Azami Miktar 165
3. Müteselsil Kefalet İbaresi 170
C. Ferdileştirilmiş Asıl Borç 173
D. Subjektif Esaslı Noktalar 176
IV. KEFALET SÖZLEŞMESİNİN
DEŠİŞTİRİLMESİNDE ŞEKİL ŞARTI 178
V. KISMİ KEFALET SÖZLEŞMESİNİN ŞEKLİ 180
VI. MÜTESELSİL KEFALET SÖZLEŞMESİ YAPMA
VAADİNİN ŞEKLİ 182
VII. BEYAZA (AÇIŠA) İMZA 183
VIII. KEFALET SÖZLEŞMESİNİN ŞEKLE AYKIRI
OLMASININ SONUÇLARI 184
A. Genel Olarak 184
B. Şekle Aykırılık İddiasıyla Hakkın Kötüye Kullanılması 185
C. Kefilin Şekle Aykırı Kefalet Sözleşmesini İfa Etmesi 188
IX. KEFALET SÖZLEŞMESİNİN TEMSİL YOLUYLA
YAPILMASI 191
Üçüncü Bölüm
Müteselsil Kefalet Sözleşmesinin Hükümleri
§ 5. KEFİLİN SORUMLULUŠUNUN KAPSAMI 197
I. KEFİLİN KANUNDAN KAYNAKLANAN SORUMLULUŠU 197
A. Genel Olarak 197
B. Kefilin Asıl Borçtan Dolayı Sorumluluğu 198
C. Borçlunun Kusur ve Temerrüdünün Kanuni
Sonuçlarından Kaynaklanan Sorumluluğu 202
D. Dava ve Takip Masraflarından Dolayı Sorumluluğu 211
E. İşlemiş 1 Yıllık ve İşlemekte Olan Akdi Faiz 214
II. TBK MD. 583/F.1 HÜKMÜ İLE TBK MD. 589
HÜKMÜ ARASINDAKİ İLİŞKİ 217
§ 6. MÜTESELSİL KEFİLİN SORUMLULUŠUNUN
GERÇEKLEŞMESİNİN ŞARTLARI 219
I. GENEL OLARAK 219
II. ALACAKLININ ASIL BORÇLUYA İHTAR
GÖNDERMESİ 220
A. İhtar Gönderilmesine Gerek Olmayan Durumlar 224
III. TESLİME BAŠLI TAŞINIR REHNİ VE ALACAK
REHNİNİN PARAYA ÇEVRİLMESİ 225
A. Müteselsil Kefilin Sahip Olduğu Rehnin Paraya Çevrilmesi Savunmasının, İİK md. 45 Hükmü Çerçevesinde Değerlendirilmesi 229
B. Müteselsil Kefilin, Teslime Bağlı Taşınır Rehni ve Alacak Rehninin Öncelikle Paraya Çevrilmesi
Savunmasını Yapamayacağı Durumlar 233
IV. MÜTESELSİL KEFİL HAKKINDA TAKİBİN DURDURULMASI KARARININ VERİLMEMİŞ
OLMASI 234
A. Genel Olarak 234
B. Takibin Durdurulmasının Şartları 235
C. Takibin Durdurulması Kararının Sonuçları 237
V. MÜTESELSİL KEFİLİN SORUMLULUŠUNA ASIL BORÇLUDAN ÖNCE GİDİLMESİNİ ENGELLEYEN ÖZEL DÜZENLEMELERİN
BULUNMAMASI 240
§ 7. KEFİL İLE ALACAKLI ARASINDAKİ İLİŞKİLER 245
I. KEFİLİN ALACAKLIYA KARŞI YAPABİLECEŠİ
SAVUNMALAR 245
A. Genel Olarak 245
B. Asıl Borç İlişkisinden Xxxxxxlanan Savunmalar 247
1. Asıl Borcun Geçerli Olarak Doğmaması 247
2. Asıl Borcun Sona Ermesi 248
3. Asıl Borcun Muaccel Olmaması 248
4. Asıl Borçluya Alacaklı Tarafından Süre Verilmesi 250
5. Asıl Borcun Zamanaşımına Uğraması 253
6. Alacaklının Borçluya Karşı Edimini Yerine Getirmemiş Olması 255
7. Asıl Borcun Kumar veya Bahisten Doğmuş Olması 256
8. Asıl Borçlunun Takas Hakkının Bulunması 257
9. Asıl Borçlunun Bağışlama Sözünü
(Taahhüdünü) Geri Alabilmesi 261
10. Asıl Borçlu ve Alacaklı Arasındaki Davada
Verilen Kesin Hükmün Kefilin Savunmasına Etkisi 263
C. Asıl Borçlunun Ölümü Üzerine Mirasçılarına Ait
Olan ve Kefilin İleri Sürebileceği Savunmalar 264
D. Asıl Borçluya Ait Olup Kefil Tarafından
Yapılamayacak Savunmalar 267
1. Kefilin Borçlunun Yanılma veya Ehliyetsizliğini Bilerek Yükümlülük Altına Girmesi 267
2. Asıl Borçlunun Ödeme Güçsüzlüğü 268
3. Asıl Borçlunun Mirasçılarının Sahip Olduğu ve
Kefil Tarafından İleri Sürülemeyen Savunmalar 272
E. Asıl Borçlunun Sahip Olduğu Savunma
İmkânlarından Vazgeçmesinin Müteselsil Kefile Etkisi 274
F. Müteselsil Kefilin Asıl Borçluya Ait Savunma
İmkânlarından Feragat Etmesi 276
G. Müteselsil Kefilin Asıl Borçluya Ait Def’ileri İleri Sürmemesinin Sonuçları 277
H. Kefalet Sözleşmesinden Xxxxxxlanan Savunmalar 279
1. Genel Olarak 279
2. Kefalet Sözleşmesinin Geçerli Olmaması 279
3. Kefalet Sözleşmenin Sona Ermesi 280
4. Kefalet Sözleşmesinden Doğan Borcun Henüz
Muaccel Olmaması 280
5. Kefalet Sözleşmesinin Zamanaşımına Uğraması 281
6. Alacaklının Teminat ve İspat Vasıtalarını
Muhafaza Yükümlülüğüne Aykırı Davranması 282
7. Alacaklının Kefile Süre Tanıması 282
8. Kefilin Alacaklıyla Arasındaki Kişisel İlişkilere Dayanan Savunmaları 283
9. Kefilin Müteselsil Kefalet Sözleşmesine Özgü
Def’ileri 283
II. ALACAKLININ KEFİLE KARŞI ÖDEVLERİ 284
A. Asıl Borçlunun İflası veya Konkordato İstemine
İlişkin Yükümlülükleri 284
1. Genel Olarak 284
2. Alacaklının Bildirim Yükümlülüğü 286
3. Alacaklının Alacağını Yazdırma Yükümlülüğü 288
4. Alacaklının Yükümlülüklerini Yerine
Getirmemesinin Sonuçları 290
B. Alacaklının Kefilin Ödeme Teklifini Kabul Etme Yükümlülüğü 291
1. Genel Olarak 291
2. Alacaklının Ödemeyi Kabul Yükümlülüğünün
Şartları 293
3. Alacaklının Ödemeyi Kabul Etme
Yükümlülüğüne Aykırı Davranmasının Sonuçları 299
C. Alacaklının TBK md. 594/f.1 Kapsamında Bilgi
Verme Yükümlüğü 301
1. TBK md. 594/f.1’de Düzenlenen Bilgi Verme Yükümlülüğünün Kapsamı 301
2. TBK md. 594/f.1’de Düzenlenen Bilgi Verme
Yükümlülüğüne Aykırılığın Sonuçları 303
D. Alacaklının Rehin Haklarını, Güvenceyi ve Rüçhan Haklarını Koruma Yükümlülüğü 304
1. Genel Olarak 304
2. Alacaklının Rehin Hakları, Güvence ve Rüçhan Haklarına Yönelik Koruma Yükümlülüğünün Kapsamının Belirlenmesi 307
3. Alacaklının Teminatları Koruma
Yükümlülüğüne Uymamasının Sonuçları 311
E. Alacaklının Teminatları, Borç Senetlerini Kefile
Teslim Etme ve Bilgi Verme Yükümlülüğü 314
1. Genel Olarak 314
2. Alacaklının Teminatları, Borç Senetlerini Teslim Etme ve Bilgi Verme Yükümlülüğünün
Kapsamının Belirlenmesi 315
3. Alacaklının Teminatları, Borç Senetlerini Teslim Etme ve Bilgi Verme Yükümlülüğüne
Uymamasının Sonuçları 320
F. Çalışanlara Kefalet Halinde Alacaklının Özen ve
Gözetim Yükümlülüğü 321
1. Alacaklının Çalışanlar Üzerindeki Özen ve
Gözetim Yükümlülüğünün Kapsamı 321
2. Alacaklının Çalışanlar Üzerindeki Özen ve Gözetim Yükümlülüğüne Aykırı Davranmasının
Sonuçları 323
§ 8. KEFİL İLE ASIL BORÇLU ARASINDAKİ İLİŞKİLER 324
I. KEFİLİN ASIL BORÇLUDAN GÜVENCE VERİLMESİNİ VEYA BORÇTAN
KURTARILMASINI TALEP HAKKI 324
A. Genel Olarak 324
B. Kefilin Asıl Borçludan Güvence Verilmesini ya da
Borçtan Kurtarılmasını Talep Edebileceği Durumlar 326
1. Asıl Borçlunun Kefile Karşı Olan
Yükümlülüklerine Aykırı Davranması 326
2. Asıl Borçlunun Temerrüde Düşmesi veya
Yerleşim Yerini Başka Bir Ülkeye Nakletmesi 327
3. Kefilin Üstlendiği Riskin Sonradan Önemli
Derece Artması 327
C. Kefilin, Asıl Borçludan Güvence Verilmesi veya Borçtan Kurtarılması Talebi ve Borçlunun Buna
Uymamasının Sonuçları 329
II. KEFİLİN, ALACAKLIYA YAPTIŠI ÖDEMEYİ
BORÇLUYA BİLDİRİM YÜKÜMLÜLÜŠÜ 330
III. MÜTESELSİL KEFİLİN ALACAKLININ HAKLARINA HALEF OLMASI VE ASIL
BORÇLUYA RÜCU HAKKI 335
A. Müteselsil Kefilin Alacaklının Haklarına Halefiyeti 335
1. Halefiyet Sonucu Teminatların Müteselsil Kefile Geçmesi 336
B. Kefilin Asıl Borçluya Karşı Sahip Olduğu Rücu Hakkı . 338 1. Genel Olarak 338
2. Halefiyete Dayanan Rücu Talebi ile İç İlişkiye Dayanan Rücu Talebinin Karşılaştırılması 339
3. Kefilin İç İlişkiye Dayanan Rücu Hakkı 342
a. Genel Olarak 342
b. Kefilin Rücu Hakkının Vekalet Sözleşmesine Dayanması 343
c. Kefilin Rücu Hakkının Vekaletsiz İş Görmeye Dayanması 345
d. Kefilin Rücu Hakkının Sebepsiz Zenginleşmeye Dayanması 346
4. Kanuni Halefiyete Dayanan Rücu Hakkı 347
a. Kefilin Halefiyete Dayanan Rücu Hakkına Başvurabilme Koşulları 347
i. Geçerli Bir Kefalet Sözleşmesinin Varlığı 347
ii. Kefilin Alacaklıyı Tatmin Etmiş Olması 347
iii. Asıl Borcun Muaccel Olması 349
b. Halefiyete Dayanan Rücu Hakkının İleri
Sürülemeyeceği Durumlar 349
c. Kısmi İfa Halinde Kefilin Rücu Hakkı 351
d. Kefilin Rücu Hakkından Feragat Etmesi 353
e. Kefilin Asıl Borçluya Karşı Rücu Hakkını Kaybetmesine Sebep Olan Durumlar 354
i. Kefilin Asıl Borçluya Ait Savunma Sebeplerini İleri Sürmemesi 354
ii. Kefilin Alacaklıya Yaptığı Ödemeyi Borçluya Bildirmemesi 357
f. Rücu Hakkının Zamanaşımına Uğraması 357
§ 9. MÜTESELSİL KEFİL İLE REHİN VEREN ARASINDAKİ
İLİŞKİLER 358
Dördüncü Bölüm
Müteselsil Kefaletin Sona Ermesi
§ 10. MÜTESELSİL KEFALETİN ASIL BORCA BAŠLI
OLARAK SONA ERMESİ 363
I. GENEL OLARAK 363
II. ASIL BORCUN İFA EDİLMİŞ OLMASI 365
III. ASIL BORCUN İFASININ İMKANSIZ HALE
GELMESİ 366
IV. ASIL BORCUN YENİLENMESİ 369
V. İBRA 371
VI. ALACAKLI VE BORÇLU SIFATLARININ
BİRLEŞMESİ 373
VII. TAKAS 374
VIII. ASIL BORCUN ZAMANAŞIMINA UŠRAMASI 375
§ 11. MÜTESELSİL KEFALET SÖZLEŞMESİNİN, BAŠIMSIZ
VE KENDİNE ÖZGÜ SONA ERME NEDENLERİ 375
I. XXXXXXX XXXXXXX XXXX, GENEL SONA ERME SEBEPLERİ 375
II. MÜTESELSİL KEFALETE İLİŞKİN ON YILLIK
SÜRENİN DOLMASI 379
A. Genel Olarak 379
B. On yıllık Süreye İlişkin Düzenlemenin Kapsamı 380
C. On yıllık Sorumluluk Süresinin Başlangıcı ve
Uzatılması 381
D. Sürenin Tamamlanmasının Sonuçları 384
III. SÜRELİ MÜTESELSİL KEFALET
SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ 385
A. Genel Olarak 385
B. Müteselsil Kefalet Sözleşmesinin Süreli Olduğunun
Tespiti 390
C. Süreli Kefalet Sözleşmesinin Sona Ermesinin Sonuçları394
IV. SÜRELİ OLMAYAN KEFALET SÖZLEŞMESİNİN
SONA ERMESİ 395
A. Genel Olarak 395
B. TBK md. 601/f.1 Kapsamında Müteselsil Kefilin
Alacaklıdan Talepleri 397
C. TBK md. 601/f.1 Hükmü Kapsamında Müteselsil
Kefalet Sözleşmesinin Sona Ermesinin Şartları 399
D. Asıl Borcun Muaccel Olmasının Alacaklı Tarafından Yapılacak Bir Bildirimle Gerçekleşmesi 406
E. Süreli Olmayan Müteselsil Kefalet Sözleşmesinde
Kefilin Borcundan Kurtulmasının Sonuçları 410
V. MÜTESELSİL KEFİLİN KEFALET
SÖZLEŞMESİNDEN DÖNMESİ 411
A. Genel Olarak 411
B. Müteselsil Kefilin, Kefalet Sözleşmesinden Dönme
Hakkını Kullanabilmesinin Şartları 413
1. Asıl Borcun Henüz Doğmamış Olması 413
2. Asıl Borçlunun Mali Durumunun Önemli Ölçüde Bozulması ya da Müteselsil Kefilin
Varsaydığından Çok Daha Kötü Olması 417
C. Müteselsil Kefilin Dönme Hakkını Kullanması ve Sonuçları 419
VI. BORCUN ÜSTLENİLMESİ SEBEBİYLE MÜTESELSİL KEFALET SÖZLEŞMESİNİN SONA
ERMESİ 421
VII. ÇALIŞANLARA KEFALETE ÖZGÜ MÜTESELSİL
KEFALET SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ 427
SONUÇ 431
KAYNAKÇA 441