ULUSLARARASI ÖZEL HUKUK LAHEY KONFERANSI

Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Veçhelerine dair 25 Ekim 1980 tarihli Lahey Sözleşmesi kapsamında

İyi Uygulama Kılavuzu

Arabuluculuk

HccH

ULUSLARARASI ÖZEL HUKUK LAHEY KONFERANSI

Çerçeve

TERMİNOLOJİ 7

HEDEFLER VE KAPSAM 13

GİRİŞ 15

A. Lahey Konferansı’nın ailevi meselelerde bir çözüm anla şmasına varılması amacıyla uluslararası arabuluculuk ve benzeri süreçler hakkındak i geçmiş çalışmaları 15

B. Diğer organların çalışmaları 20

C. Kılavuzun Yapısı 22

D. Bağlam – Birtakım tipik olaylar 22

KILAVUZ 24

1. Velayet ve kişisel ilişki konularında sınır ötesi aile vi uyuşmazlıklarda anlaşma teşvikinin

genel anlamda önemi 24

2. 1980 Lahey Çocuk Kaçırma Sözleşmesi çerçevesinde arabu luculuğun kullanılması – Konuya

özgü güçlüklere genel bakış 31

3. Uluslararası çocuk kaçırma olaylarında arabuluculuk i çin özel eğitim / Nitelikli arabuluculuğun teminat altına alınması 43

4. Arabuluculuğa erişim 49

5. Uluslararası çocuk kaçırma olaylarında arabuluculuğun kapsamı 65

6. Arabuluculuk prensipleri / modelleri / metotl arı 68

7. Çocuğun sürece dahil edilmesi 81

8. Üçüncü şahısların sürece dahil edilme olasılığı 87

9. Geride kalan ebeveyn ile çocuk arasında arabuluculuk esnasında kişisel ilişki kurulmasına

yönelik düzenlemeler 87

10. Arabuluculuk ve aile içi şiddet suçlamaları 89

11. Arabuluculukla varılan anlaşmanın şartları – Gerçeğe uygunluk 96

12. Anlaşmanın hukuken bağlayıcı ve icra edilebilir kılı nması 97

13. Yetki ve geçerli hukuk kurallarına ilişkin meseleler 103

14. Çocuk kaçırma olaylarının önlenmesi için arabuluculu ğun kullanılması 107

15. Çözüm anlaşmalarına yönelik diğer süreçler 108

16. Lahey Sözleşmesi dışında kalan olaylarda bir çözüm anla şmasına varmak için arabuluculuğun ve benzeri süreçlerin kullanımı 112

EKLER 115

•çindekiler

TERMİNOLOJİ 7

HEDEFLER VE KAPSAM 13

GİRİŞ 15

A. Lahey Konferansı’nın ailevi meselelerde bir çözüm anla şmasına varılması amacıyla uluslararası arabuluculuk ve benzeri süreçler hakkındak i geçmiş çalışmaları 15

B. Diğer organların çalışmaları 20

C. Kılavuzun Yapısı 22

D. Bağlam – Birtakım tipik olaylar 22

KILAVUZ 24

1. Velayet ve kişisel ilişki konularında sınır ötesi aile vi uyuşmazlıklarda anlaşma teşvikinin

genel anlamda önemi 24

1.1 Çözüm mutabakatlarının avantajları 24

1.2 Sınırlar, riskler ve güvenceler 27

1.3 İlgili hukuki başvuru yollarıyla bağlantının genel anlamda önemi 29

2. 1980 Lahey Çocuk Kaçırma Sözleşmesi çerçevesinde arabu luculuğun kullanılması – Konuya

özgü güçlüklere genel bakış 31

2.1 Süreler / Süratli başvuru yolları 32

2.2 İdari/ adli mercilerle sıkı işbirliği 35

2.3 Birden fazla hukuk sistemi söz konusu olduğunda; anl aşmanın ilgili tüm ülkelerde icra edilebilirliği 36

2.4 Arkaplandaki farklı kültürel ve dini faktörler 38

2.5 Dilden kaynaklanan güçlükler 39

2.6 Mesafe 39

2.7 Vize ve göçmenlik meseleleri 40

2.8 Götüren ebeveyn hakkındaki ceza yargılamaları 41

3. Uluslararası çocuk kaçırma olaylarında arabuluculuk i çin özel eğitim / Nitelikli arabuluculuğun teminat altına alınması 43

3.1 Arabulucu eğitimi – Mevcut kurallar ve standartlar 43

3.2 Uluslararası çocuk kaçırma olaylarında arabuluculuk k onusunda özel eğitim 45

3.3 Arabulucu listeleri oluşturulması 47

3.4 Arabuluculukta kalitenin temini 47

4. Arabuluculuğa erişim 49

4.1 Arabuluculuk olanağı – Lahey iade davası aşaması; arabuluculuğa sevk / kend inden sevk 50

4.1.1 MERKEZİ MAKAMIN ROLÜ 52

4.1.2 XXXXXXXXXXX/ MAHKEMELERİN ROLÜ 53

4.1.3 AVUKATLARIN VE DİĞER MESLEK ERBABININ ROLÜ 56

4.2 Arabuluculuğa uygunluk değerlendirmesi 58

4.3 Arabuluculuk masrafları 60

4.4 Arabuluculuk yeri 62

4.5 Arabuluculuk sözleşmesi – Arabuluculuk hakkında bilgilendirilmiş rıza 64

5. Uluslararası çocuk kaçırma olaylarında arabuluculuğun kapsamı 65

5.1 Acil meselelere odaklanılması 66

5.2 Ebeveyn sorumluluğuna ve arabuluculukla varılan anla şmada ele alınan diğer meselelere ilişkin yargılama yetkisinin ve geçerli hukukun önemi 68

6. Arabuluculuk prensipleri / modelleri / metotları 68

6.1 Arabuluculuk prensipleri – Uluslararası standartlar 68

6.1.1	ARABULUCULUĞUN GÖNÜLLÜLÜK ESASINA DAYANMASI	69
6.1.2	BİLGİLENDİRİLMİŞ RIZA	70
6.1.3	ARABULUCULUĞA UYGUNLUK DEĞERLENDİRMESİ	71
6.1.4	NÖTRLÜK, BAĞIMSIZLIK, TARAFSIZLIK VE ADİLLİK	71
6.1.5	GİZLİLİK	71
6.1.6	ÇOCUĞUN MENFAATLERİNİN VE ESENLİĞİNİN GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURULMASI	75
6.1.7	BİLGİLENDİRİLMİŞ KARAR ALMA SÜRECİ VE HUKUKİ TAVSİYELERE UYGUN ŞEKİLDE
ERİŞİM		76
6.1.8	KÜLTÜRLERARASI YETKİNLİK	73

6.1.9 ARABULUCULARIN VEYA ARABULUCULUK KURULUŞLARININ YETERLİĞİ – ASGARİ EĞİTİM

STANDARTLARI 77

6.2 Arabulucul uk modelleri ve metotları 77

6.2.1 DOĞRUDAN VEYA DOLAYLI ARABULUCULUK 77

6.2.2 TEK ARABULUCU VEYA EŞ ARABULUCULUK 77

6.2.3 İKİ-KÜLTÜRLÜ, İKİ-DİLLİ ARABULUCULUK KAVRAMI 78

7. Çocuğun sürece dahil edilmesi 81

7.1 Çocuğun Lahey iade davalarına ve aile hukuku yargıl amalarına dahil edilmesi 81

7.2 Arabuluculukta çocuğun dinlenilmesi 84

8. Üçüncü şahısların sürece dahil edilme olasılığı 87

9. Geride kalan ebeveyn ile çocuk arasında arabuluculuk esnasında kişisel ilişki kurulmasına

yönelik düzenlemeler 87

9.1 Güvenceler / Yeniden kaçırmayı önlemek 88

9.2 Merkezi Makamlarla ve idari ve adli makamlarla sıkı iş birliği 88

10. Arabuluculuk ve aile içi şiddet suçlamaları 89

10.1 Lahey iade davalarında aile içi şiddetin ele alınmas ı 91

10.2 Arabuluculuktaki güvenceler / Savunmasız konumdaki ta rafın korunması 93

10.3 Koruma tedbirlerine ilişkin bilgiler 95

11. Arabuluculukla varılan anlaşmanın şartları – Gerçeğe uygunluk 96

12. Anlaşmanın hukuken bağlayıcı ve icra edilebilir kılı nması 97

13. Yetki ve geçerli hukuk kurallarına ilişkin meseleler 103

14. Çocuk kaçırma olaylarının önlenmesi için arabuluculu ğun kullanılması 107

15. Çözüm anlaşmalarına yönelik diğer süreçler 108

16. Lahey Sözleşmesi dışında kalan olaylarda bir çözüm anlaşmasına varmak için arabuluculuğun ve benzeri süreçlerin kullanımı 112

EKLER 115

ARABULUCULUK 7

Terminoloji

A a da yer alan terimler alfabetik s rayla de il tematik gi errei suenulmaktad r.

Arabuluculuk

Bu X•xxxxxxx xxxxxxx• xxx•x•xxxx a

rabuluculuk” ile uyu•mazl•klar•n çözümüne dai r

kararlat• •r•lm•• benzeri xxxxxxxx• •x•x•x•x xxxxxxxxxx xxxx•xxx ayr•m yap•lmas• önemlidir.

Hukuki metinlerde ve xxx•xxxxxx xxxxxxxxxxxxxxx• xxx xxxxxxxxxxxx” tan•ml ar• çok çe•itlilik

arz etmekte olup, çou zaman çe•itli ülkelerdeki arabuluculuk sürecine ve arabuluc ulara

xxxxxx xxxxxx•x asgari xxxxxxx• xxxx•xxxxxxx•x. Bu çei• tli tan•mlardaki ortak özellikler bir

araya topland••nda, arabuluculuk bir arabulucu”nun 1 uyu•mazl•k taraflar• aras•nda iletii• mi

kolaylat• •rarak uyu•mazla• çözüm bulmak konusunda sorumluluk almalar•n• sal• a d••

gönüllü ve bir sistem içerisinde yap•land•r•lm•• bir süreç olarak tan•mlanabilir. 2 Yani bu

K•l avuzda a

rabuluculu•a,

uygulanan modele ve metoda bak•lmaks•z•n, bu genel anlam•yl a

at•fta bulunulmaktad•r. Arabuluculuun tan•m•nda kimi zaman bir araya gelen, yayg•n bir

ekilde aranan fakat yeknesak olarak uygulanmayan gizlilik, nötrlük veya tarafs•zl• k gibi

prensipler K•lavuzun 6. Bölümünde ele al•nacakt•r.

Arabulucu

Ulusal ve bölgesel hukuk belgelerinde a

rabulucu” terimine ilikin olarakkar••la••lan

tan•mlar•n birçou, ki•inin a

rabulucu” olabilmesi için ta••mas• gereken (hukuki) a

rtlar• ve

arabuluculuun yürütülmesi gereken biçimi yans•tmaktad•r. Yine ortak özellikler e

odaklan•lmak suretiyle bu K•lavuzda a

rabulucu” terimi arabuluculuu

yürüte n tarafs•z bir

üçüncü a

h•s olarak anla••lacakt•r. Bu terim, aksi belirtilmedii

müddetçe, ara bulucunun

mesleki geçmii• ne ve belirli bir hukuk sisteminde bir kii• nin kendisini “arabul ucu” olarak adland•rabilmesi için kar••lamas• istenebilecek özel ko•ullara bak•l maks•z•n kullan•lmaktad•r.

Bu K•lavuzda arabulucu” terimi, arabuluculu•un e• arabuluculuk olarak m•, yoksa tek

arabulucu biçiminde mi yürütüldüüne bak•lmaks•z•n kullan•lmaktad•r; xxxx aks i

belirtilmedii

müddetçe, ib

u K•lavuzda a

rabulucu” terimi tekil olarak kulla n•lsa dahi birden

fazla arabulucu taraf•ndan yürütülen bir arabuluculu•a da at•f yapar ekilde anla••lacakt•r.

Uzla•ma

Arabuluculuk ve uzlam

a bazen ea

nlaml• e

kilde kullan•lmakta3 ve bu durum bir kar•••kla•

yol açabilmektedir. Günümüzde, uzlama genellikle arabuluculuktan daha yönlendirici bir

1 Arabuluculuk birden fazla arabulucu taraf•ndan da yü rütülebilir, ayr•ca bkz. aa• •d• aki a“ rabulucu” terimi tan•m• ve e• arabuluculukla ilgili 6.2.2. madde.

2 Xxxxx• xxxxxxxxx xxxxxx•xxx xxxxxxxxxxxx xxx•xxxx•xx xxxx x•xxxx xxxxxxxxxx bir bak•• için bkz. X.X . Hopt ve F. Xxxxxxx, Mediation – Rechtstatsachen, Rechtsvergleich, Regelungen, Xxxx Xxxxxxx, Tübingen, 2008, s. 12 vd.

3 Bkz. örnei• n UNCITRAL taraf•ndan 2002 y•l•nda kabul edilen, Uluslararas• Ticari Uzla•maya ili•kin UNCITRAL Hukuk Modeli, •u adresten erii• lebilir: < xxxx://xxx.xxxxxxxx.xxx/xxx/xxxxxxx/xxxxx/xxxxxxxxxxx/xx-

conc/03-90953_Ebook.pdf > (son erii• m 31 Ekim 2016), 1(3). madde: Bu Kanunu n amaçlar• bak•xxx• xx

x‘ xxx•xx,’ ister uzla•ma, ister arabuluculuk, ister se de benzeri manaya sahip bak• a bir ibareyle at•ft a bulunulsun, taraflar•n akdi veya bak• aca bir hukuki ilik• iden do• an veya bununla bal• ant•l• uyu•mazl•klar•n•n dostan e bir

8 !Y! UYGULAMA KILAVUZU

süreci nitelemektedir. Bu nedenledir ki, ibu X•xxxxxxx xxxxxxx• xxx•x•xxxx xxxxxx,

tarafs•z bir üçüncü a

hs•n taraflar•n uyu•mazl•klar•na yönelik bir çözüm anlam

as•na

varmalar•na yard•mc• olurxxx aktif ve yönlendirici bir rol üstlendii

bir uyum

azl•k çözüm

mekanizmas• olarak anla••lacakt•r . Arabuluculuk proaktif olabilir, ancak yönlendirici olamaz. Arabuluculukta, arabulucunun taraflar aç•s•ndan karar verecek dei• l, sadece taraflara kendi çözümlerini bulmakta yard•m edecek bir konumda yer almas• esas olmal•d•r. Oy sa ki

xxxxx• •x•x•, xxxxxxxx• somut bir çözüme yönlendirebilmektedir. 4 Bu durum u örnekle

ayd•nlat•labilir. Arabulucu ei• timi alm•• bir yarg•ç ancak yarg•ç olarak görevli bulunmad•••

bir uyu•mazl•kta ve taraflar•n uyu•mazl•k çözüm sürecinin neticesine etki etmekten kaç•nmas• halinde arabuluculuk yapabilir. Görevli bir yarg•ç, tabiat• gerei• , huzuruna ta• •nm•• olan, yani taraflar•n dostane çözüm çabalar• sonuçsuz kal•rsa söz konusu yarg•c•n karar verecek kii•

oldu•unu bildii bir davada hiçbir zaman arabuluculuk yapamaz. 5 Yargc• •n h uzuruna

ta••nm•• olan bir davada taraflar•n bir çözüm anlamas•na vararak yargs• al bir çözüme

ulamas•na yard•mc• oldu•u bir süreç , ib

u K•lavuz kapsam•nda anla••ld••• xxxxxxx xxxx

ziyade uzlam

a anlam•na gelecektir. 6

Xxx!manl!k

Arabuluculuun, iliki sorunlar• yaa kullan•labilen bir süreç olan dan•m•

yan çiftlere ya da ailelere yard•mc• olmak amac•yla anl•ktan ay•rt edilmesi gerekir. Arabuluculun aksine,

dan•m

anl•k genelde belirli bir uyu•mazla•

çözüm bulmaya odakl• dei

ldir.

Tahkim

Taraflar•n bri çözüm anlam

as• gelit• irmesini amaçlayan a rabuluculuk ve uzlam

ay•, tarafs•z

bir üçüncü a

hs•n (hakem) uyu•mazl••• bir karar vererek çözdüü

tahkimden ay•rt etmek

mümkündür. Taraflar•n tahkim yoluna ve tahkimin sonucuyla bal• • olmaya mutab•k kalmas

gerekmekle birlikte, tahkim süreci taraflar•n üzerinde anlaa dei• ldir .7

ca•

bir sonuç üretmeye yönelik

z me kavu turulmas y n ndeki abalar nda kenidnieler yard mc olmas n talep etti i bir s re anlalmeknteadgire.

nc bir ahs n veya ah slar n ( uz)la t r c

4 Arabulucu ile xxxxx• •x•x• xxxx•xxxxx farklara ilik• in ayr•ca bkz. “A fair say – A Guide to Managing Differences in Mediation and Conciliation” (A•ustos 1999), Avus tralya Ulusal Alternatif Uyu•mazl•k Çözümü !stia• ri

Konseyi (NADRAC) taraf•ndan haz•rlanmt•• •r, s. 1, u adresten erii• lebilir,

< xxxx://xxx.xxxxxx.xxx.xx/xxxxxxxxxxxx/XxxxxxxxxxxxXxXxxx/Xxxxx/XXxxxXxx.xxxx > (son erii• m 31 Ekim 2R016).

5 Bu yayg•n e• kilde itibar edilen bir prensiptir; fark l• ülkelerde kullan•lan arabuluculuk tan•mlar•na dai r mukayeseli bir bak•• için bkz. K.J. Hopt ve F. Xxxxxx x (a.g.e. dn. 2), s. 12; ayr•ca bkz. Avrupa Parlamen tosu ve

Avrupa Birlii Konseyin’ in medeni hukuku ve ticaret h ukukunu ilgilendiren konularda arabuluculu!un çei• t li

veçhelerine ilik• in 21 May•s 2008 tarihli ve 2008/52 /EC say•l• Direktifinin 3. maddesi, OJ L 136, 24 May•s 2008 (bundan böyle “Avrupa Arabuluculuk Direktifi”), < xxxx://xxx-xxx.xxxxxx.xx/XxxXxxXxxx/XxxXxxXxxx. do?uri=CELEX:32008L0052:EN:NOT > (son erii• m 31 Ekim 2R016).

6 Ancak uzla•ma tan•mlar• da çe•itlilik arz etmektedir , bkz. örnei! n Uluslararas• Ticari Uzla•maya ilik• in UNCITRAL Hukuk Modeli (yukar•daki dn. 3), 1(3). madde.

7 Arabuluculuk ile tahkim aras•ndaki ayr•mlara dair da ha fazla bilgi için bkz., bak• a kaynaklar•n yan• s•ra, N. Xxxxxxxxx, International and Comparative Mediation, Austin – Boston – Chicago – Xxx Xxxx – Xxxxxxxx, Xxxxxxx Xxxxxx, 0000, s. 26, 27.

Ön tarafs•z de•erlendirme

Ön tarafs•z de!erlendirmede taraflar , kendilerine bir çözüm anlamas• müzakere etme

f•rsat• verilmesinden evvel, hukuki durumlar•na dair bal! ay•c•l••! olmayan bi r uzman de!erlendirmesi edinirler. 8

Kat•l•mc• hukuk

Kat•l•mc• hukuk” modelinde, uyu•mazl•• n mahkemeye gitmeksizin çözümüne yönelik

olarak menfaat esasl• sorun çözme müzakere tekniklerini kullanan kat•l•mc• avukatlar” taraflara yard•mc• olmaktad•r. 9 Mutabakata var•lamamas• ve meselenin yarg•sal il• xxxxx

çerçevesinde çözülmesi gerekmesi halinde, kat•l•mc• avukatlar taraflar• tems ilden men edilir.

b"! irlikçi hukuk

b•“ irlikçi hukuk” modeli “kat•l•mc• hukuk” modelinin prensiplerini uygular, ancak

temsilciler meselenin mahkeme önüne ta••nmas• gerektii! nde görevden men edilm ez.10

Do•rudan veya dolayl• arabuluculuk

Bu K•lavuzda dorudan arabuluculuk” terimi kullan•ld••nda, her iki taraf•n arabuluculuk

oturumlar•na dorudan ve ezamanl• olarak, arabulucu ile yüz yüze ya da video/telekonfe rans

olanaklar•ndan yararlanarak veya internet üzerinden iletii• m kurarak uzaktan görü•erek kat•ld••! arabuluculuk biçimi kastedilmektedir. 11

Bunun aksine, dolayl• arabuluculuk” terimi taraflar•n arabuluculuk s•ras•nda birb irleriyle

do!rudan görü•medii! , her birinin arabulucuyla ayr• ayr• görü•tüü arabuluc uluk biçimine

at•fta bulunmaktad•r. Arabulucu ile yap•lan ayr• görü•meler iki ayr• ülkede veya ayn• ülkede fakat farkl• zamanlarda yahut ayn• zamanda fakat farkl• odalarda gerçeklet• i rilebilir.12

Bir arabuluculuk sürecinin hem dolayl•, hem de dorudan arabuluculuu içerecek •ekilde

yürütülmesi de elbette mümkündür. Örnei! n dor! udan arabuluculu!un yan• s•ra veya

öncesinde arabulucunun her bir tarafla ayr• ayr• görü•tü!ü “ caucus” (ön yoklama) toplant•lar gerçeklet• irilebilir.

8 Daha ayr•nt•l• bilgi için bkz., bak• a kaynaklar•n ya n• s•ra, N. ver Steegh, “Family Court Reform and AD R: Shifting Values and Expectations Transform the Divorce Process”, 42 Fam. LQ (2008-2009), 659, s. 663.

9 A.g.e., s. 667.

10 A.g.e., s. 668.

11 Bkz. Ö

zellikle 1980 Lahey Sözle•mesi bal! am•nda ço cuklar• ilgilendiren s•n•r ötesi ailevi uyu•mazl•kla rda

çözüm xxxxxxxxxxxx•x• xxxxxxxx• x• xx xxxxxxxxxxxx, uz la•ma ve benzeri araçlar•n gelit• irilmesi hakk•nda bi lgi notu”, Lahey Konferans• Daimi Bürosu eski Hukuk Uzman• S. Vigers taraf•ndan, Uluslararas• Çocuk Kaç•rman•n Hukuki Veçhelerine dair 25 Ekim 1980 tar ihli Lahey Sözle•mesi ’nin yürütülmes ini izleyen Özel Komisyonun Bei• nci Toplant•s•na (Lahey, 30 Ekim – 9 Kas•m 2006) sunulmak üzere haz•rlanan Ekim 2006 tarihli ve 5 Nol’ u Haz•rl•k Belgesi (bundan böyle “A rabuluculuk, uzla•ma ve benzeri araçlar•n gelit• irilm esi hakk•nda bilgi notu”, •u adresten erii• lebilir: < htt ps://xxxxxx.xxxx.xxx/xxxxxx/xxx/xxx_xx00x0000.xxx > (son erii• m 31 Ekim 2016), Bölüm 4.1, s. 14.

12 Bkz. a.g.b., Bölüm 4.1, s. 15.

Mahkeme temelli / mahkeme kat l ml arabuluculuk

Bu K•lavuzda m

ahkeme temelli arabuluculuk” ya da x

xxxxxx xxx•x•xx• xxxx xxxxxxxx”

terimleri bizzat mahkeme taraf•ndan veya arac•l••!yla yürütülen arabuluculuk hizmetlerine at•fta bulunmak amac•yla kullan•lmaktad•r. Bu uygulamalar kapsam•nda arabuluc uluk ya

mahkeme bünyesinde çal•an arabulucular taraf•ndan ya da arabuluculuk e!itim i alm•

yarg•çlar taraf•ndan – tabii bu durumda sadece kendilerinin yarg•ç olarak görev almad••! davalarda– sunulmaktad•r. Arabuluculuk mekân• genellikle mahkemenin de bulundu!u adliye binas•nda yer almaktad•r.

Mahkeme d••" arabuluculuk

Bu K•lavuzda m

ahkeme d••• arabuluculuk” terimiyle dorudan mahkemeyle bal

ant•s

bulunmayan bir organ taraf•ndan yürütülen arabuluculuk kastedilmektedir. Bu organvllaert De

taraf•ndan yürütülen veya Devletin onaylad••! kurulu•lar• ve ah•slarca ya da öze l

arabuluculuk tekilatlar•nca sal! anan arabuluculukhizmetlerini kapsayabilir.13

Arabuluculuk sonucunda ula"•lan anlama

Bu K•lavuz a

rabuluculuk sonucunda ula••lan anlam

a” terimini, arabuluculu!un neticesine,

yani taraflarca arabuluculuk yoluyla üzerinde anla••lan çözüme at•fta bulunmak amac•yla kullanmaktad•r. Kimi hukuk sistemlerinde, arabul uculukla var•lan sonucun hukuki nitelii! ne dair herhangi bir varsay•x•x xxxxxxxxx xxxx•xxx, xxxxxxxxxxxxx dorudan sonucunu

belirtmek için m

utabakat zapt•” teriminin tercih edildii

kaydedilmel idir. (Daha ayr•nt•l

bilgi için bkz. aa•daki 12. Bölüm)

Herhangi bir kar•••kla• meydan vermemek için belirtmek gerekirse, bu K•l avuzda arabulucu

ile uyu•mazl•k xxxxxxxx• xxxx•xxx xxxxxxxxxxxx i•lemi öncesinde akdedilebilec ek ve

arabuluculuk sürecinin ayr•nt•lar•n•n yan• s•ra masraf ve dier hususlarn• da tan•ml anabilecei

sözlemeyle bal! ant•l• olarak “arabuluculuk sözlem

esi” teriminin kullan• ld••! da

kaydedilmelidir.14

Ebeveyn sorumlulu•u

1996 Lahey Çocuk Koruma Sözlem

esinde tan•mland••

xxxxxxx e

beveyn sorumlulu!u

terimi e

beveyn otoritesini veya çocuun ki•ilii

veya mallar•na ilikin olarak eb eveynlerin,

vasilerin veya dier yasal temsilcilerin haklar•n•, güçlerini ve sorumluluklar•n• belirleyen

herhangi bir benzer otorite ilikisini” içermektedir .15 Baka bir deyil• e “ebeveyn

sorumlulu!u” ebeveynlerden birinin, vasinin veya dier hukuki temsilcilerin bir çocuun

yetit• irilmesi ve gelii• minin sal! anmas• aç•s•ndan sahip oldu!u tüm hukuki ha k ve

yükümlülükleri içermektedir. E

beveyn sorumlulu!u” kavram• v

elayet haklar• ”n•n yan• s•ra

kii• sel iliki kurma haklar•n•” da içermekle birlikte, her ikisinden daha geni• bir kapsama sahiptir. Ebeveyn hak ve yükümlülüklerine bir bütün olarak at•fta bulunulmakla birlikte , günümüzde birçok hukuk sisteminin yan• s•ra bölgesel ve uluslararas• hukuk belgelerinde de

13 Mahkeme kat•l•ml• veya mahkeme d••• arabuluculua

da ir daha ayr•nt•l• bilgi için ayr•ca bkz. “Ailevi

Meselelerde S•n•r Ötesi Arabuluculuk hakk•nda Fizib ilite Çal••mas•”, Lahey Konferans• Daimi Bürosu

taraf•ndan, Konferans Genel "• ve Xxxxxxxxxxx• Xxxxx xx’xx Xxxxx 0000x’ e sunulmak üzere haz•rlanan Mart 2 007 tarihli ve 20 Xxx’ x Xxx•xx•x Xxxxxxx, •x xxxxxxxx xxxx• xxxxxxx: < xxxxx://xxxxxx.xxxx.xxx/xxxxxx/xxx/xx naff

_pd20e2007.pdf > (son erii• m 31 Ekim 2016), Bölüm 2. 4, s. 6.

14 Bkz. aa• •d! aki 3.5. Bölüm.

15 1996 Sözle•mesinin 1(2). maddesi.

ebeveyn sorumlulu!u” kavram•na yer verilmektedir . Bununla amaçlanan, hukukun bu

alan•nda terminolojik olarak ebeveynlerin haklar•na yap•lan vurguyu kald•ra rak, ebeveynlerin yükümlülükleri ile çocuklar•n haklar•n•n ve esenlii! nin de ei• t derecede önem ta••x• •x•x xxxxxxxxx.

Erii• m haklar•” terimi bak•m•ndan ise bu K•lavuzda, çada• bir kavram olan ebeveyn

sorumlulu!u” ile uyumlu olarak çocuk odakl• bir yakla••m• yans•tan “kii• sel iliki kurma

haklar•” terimi yel! enmek tedir.16 Kii• sel iliki” ibaresi velayete sahip olmayan ebeveynin

(ve bazen baka bir akraban•n ya da çocuun köklü bir ilikisi bulunan bir arkada• •n) çocukla

düzenli ziyaretler veya erii• m, uzaktan haberleme ya da baka yollarla kii• sel ilikilerini

sürdürdüü çe•itli durumlar• içeren geni• bir anlamda kullan•lmaktad•r. 17 •bu K•lavuzda

velayet haklar•” terimi 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözlemesi’ndeki terminolo jiye uygun

bir ekilde kullan•lmaktad•r.

Geride kalan ebeveyn ve götüren ebeveyn

Hukuka ayk•r• bir ekilde götürülme (yer dei! t• irme) veya al•konma (geri dönmeme)

neticesinde velayet haklar•n•n ihlal edildii! ni öne süren ebeveyn b•" ebeveyn” olarak an•lmaktad•r. 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözlem

u K•lavuzda “ geride kalan esi’nin 3. maddesine göre

bir çocuun götürülmesi veya al•konmas• , çocuun, götürülmesinden veya al•konmas•ndan

hemen önce mutat meskeninin bulundu!u Devlet hukuku kapsam•nda, bir ahsa, müesseseye

veya baka bir kuruma, tek ba••na veya mü•tereken verilmi• ve fiilen kullan•lan velayet

hakk•n•n ihlali e

klinde meydana geldii

taktirde hukuka ayk•r• addedilir. 1980 Sözlem

esi

kapsam•nda, çocuun hukuka ayk•r• bir ekilde götürülmesi veya al•konmas• neticesinde

velayet haklar• ihlal olan kii

nin ebeveyn d•••nda bir kii

(büyükanne/büyükb aba, üvey

ebeveyn veya çocukla akrabal•k ilikisi bulunan veya bulunmayan baka herhangi bir kii• ) ya da bir müessese veya ba•ka bir kurum oldu!u örneklerin say•s• oldukça azd•r. K•lavuz boyunca uzun uzad•ya tan•mlamalar• önlemek amac•yla, aksi belirtilmedi! i müddetçe, “geride kalan ebeveyn” terimi, velayet xxxxxx• xxxxxx xxx•x• xxx xxxxxxx veya al•koy ma neticesinde

ihlal edildii! öne sürülen baka herhangi bir kii veya kurumu 18 da içerecek •ekilde anla••lacakt•r.

Bir çocuu mutat meskeninin bulundu!u yerden baka bir ülkeye hukuka ayk•r• bir •ekilde

götürdüü

veya bir çocuu

bak

a bir ülkede hukuka ayk•r• bir e

kilde al•koyduu

öne sürülen

ebeveyn ib

u K•lavuzda g

ötüren ebeveyn” olarak an•lacakt•r. “Geride kalan ebev eyn”

teriminin kullan•m•na paralel olarak, aksi belirtilmedii müddetçe, “götür en ebeveyn” terimi

bir çocuu hukuka ayk•r• bir ekilde götürdüü veya al•koyduu

öne sürülen her türlü kii• ,

müessese veya bakaca kurumu 19 da içerecek e

kilde anla••lacakt•r.

16 Bu kullan•m Çocuklarla S•n•r Ötesi Ki•isel "li•ki ha kk•nda Genel Prensipler ve "yi Uygulama K•lavuzu (General Principles and Guide to Good Practice on Transfrontier Contact Concerning Children (Xxxxxx

Publishing, 2008)) taraf•ndan kullan•lan terminoloj i ile uyumludur, bundan böyle S•nr• Ötesi Kii• sel "l ik• i "yi

Uygulama K•lavuzu”, u adresten erii• lebilir: < https ://xxx.xxxx.xxx/xx/xxxxxxxxxxxx-xxx-

studies/details4/?pid=4582 > (son erii• m 31 Ekim 2016 ), bkz. s. xxvi.

17 Bu kullan•m S•n•r Ötesi Ki•isel "lik• i "yi Uygulama K• lavuzu taraf•ndan kullan•lan terminoloji ile uyumlud ur (a.g.b.).

18 Xxxxxxx, a• yet bir müessese veya bak• aca bir kurum söz konusu ise, arabuluculuk meselesi ortaya ç•kmay abilir veya ortaya ç•ksa bile gerçek •ah•slar aras•ndaki ar abuluculuktan hayli farkl• olabilir.

19 Xxxxxxx, a• yet bir müessese veya bak• aca bir kurum söz konusu ise, arabuluculuk meselesi ortaya ç•kmayabilir veya ortaya ç•ksa bile gerçek •ah•slar aras•ndaki ar abuluculuktan hayli farkl• olabilir.

Aile i i "iddet ve ocuk istismar

Aile içi i• ddet” terimi, kullan•lan tan•ma bal! • olarak, aile içindeki bi rçok farkl• istismar

biçimini kapsayabilmektedir. Bu istismar fiziksel veya psikolojik olabilecei gibi, çocu!a

(“çocuk istismar•”) ve/veya ee

(bazen e

• istismar•” olarak an•lmaktad• r) ve/veya die

r aile

üyelerine yöneltilebilmektedir.

Bu K•lavuzda “ aile içi i• ddet” terimi, aksi belirtilmedii

müddetçe, aa•d

a aç•klanan geni

anlam•yla kullan•lmaktad•r. Bir çocua yönelik aile içi i• ddete ilikin ol arak K•lavuzda

dolayl• ve dorudan i• ddet aras•nda ayr•m yap•lacakt•r. Dolayl• i• ddet , ebeveynlerden birine

veya baka bir hane mensubuna yöneltilmekle birlikte çocuu da etkile yen aile içi i• ddeti,

do!rudan i• ddet ise çocua yönelik aile içi i• ddeti anlatmaktad•r. b•

u K•lavuz kapsam•nda

sadece do!rudan i• ddet “çocuk istismar•” addedilecektir. 20

20 Bkz. aile içi i• ddete ilik• in 10. Bölüm.

Hedefler ve kapsam

Bu K lavu,zUluslararas• Çocuk Kaç•rman•n Hukuki Veçhelerine dair 25 Ekim 1980 tarihli

Lahey Sözle•mesi (bundan böyle 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözlemesi” ya da 1980

Sözlemesi”) kapsam•ndaki çocuklar• ilgilendiren uluslararas• aile vi uyu•mazl•kl ara yönelik

olarak üzerinde anla••lm•• çözümler getirilmesine ilikin arabuluculu!a veya di!er süreçler e

dair iyi uygulamalar• te•vik etmektedir. Di!e r ça!da• Lahey Aile Sözlemeleri gi bi, 1980

Lahey Çocuk Kaç•rma Sözlem• desteklemektedir. 1980 Sözlem

esi de ailevi uyu•mazl•klar•n dostane çözümünü

esi’nin 7. maddesi Merkezi Makamlar•n “ çocu!un isteyerek

[gönüllü] iadesini veya dostane bir çözümü kolaylat• •rmak (...) için uygun tüm önlemle ri

almas• gerektii! ni” dile getirmektedir. Daha yak•n tarihli Lahey Ai le Sözlemelerinde

arabuluculuk, uzlama ve benzeri yöntemlerin kullan•m•ndan açkç• a bahsedilmekte dir.21

Bu K•lavuz, farkl• dostane uyu•mazl•k çözümü araçlar• aras•nda esasen aile hukuku nda en geni• •ekilde tevik edilen alternatif uyu•mazl•k çözümü yöntemlerinden biri olan

arabuluculu!u” ele almaktad•r. Ancak, uzlam

a gibi, çözüm anlam

as•n• kolaylat• •ran di!er

süreçlere dair iyi uygulamalara da at•fta bulunmaktad•r. Bu dier yöntemlere müstakil bir

bölüm22 ayr•lm•• olup, her birinin kendine özgü nitelikleri de!erlendirilmektedir. Ancak bu K•lavuz kapsam•nda desteklenen kimi iyi arabuluculuk uygulamalar•n•n di!er süreçler den baz•lar•na da uygulanmas• veya uyarlanmas• mümkündür.

Bu K•lavuzda 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözlemesi kapsam•nda çocuk kaçrm• a ola ylar• ve

erii• m/iliki konusunda uyumazl•klar bal! am•nda dostane uyu•mazl•k çözümünün ayr•nt•lar•

ele al•n•rken, genel olarak s•n•r ötesi ailevi uyu•mazl•klarda kullan•lan arabul uculuk ve benzeri süreçler aç•s•ndan de!er ta••yaca•! umulan prensipler ve iyi uygulamalar

anlat•lmaktad•r. Bu haliyle K•lavuzun, 1980 Sözlem uluslararas• ailevi uyu•mazl•klar da çözüm anlam•

esi’ne Taraf Devletlerin yan• s •ra

as•n• xxxxxxxx• •xxx xxxxxxxxxxxx, uzla• ma ve

benzeri araçlar•n kullan•m•n• tevik eden die

r Lahey Sözlem

xxxxxxx Xxxxx Devletlere de

yard•mc• olaca•! dü•ünülmektedir. Bu Sözlemeler aras•nda Velayet Sorumlulu!u ve

Çocuklar•n Korunmas• Hakk•nda Tedbirler Yönünden Yetki, Uygulanacak Hukuk, Tan•m a, Xxxxxx ve •birli!ine dair 19 Ekim 1996 tarihli Lahey Sözle•mesi (bundan böyle 1996 Lahey

Çocuk Koruma Sözlem

esi” ya da 1996 Sözlem

esi” ), Yeti•kinlerin Uluslararas

Korunmas•na dair 13 Xxxx 2000 tarihli Lahey Sözle•mesi ve Çocuk Nafakas• ve Di!er Ai le Nafaka Türlerinin Uluslararas• Tahsiline ili•kin 23 Kas•m 2007 tarihli Lahey Sözle•mesi yer

xxxxxxxx•x. Ayr•ca bu K•lavuzun, ad• geçen Lahey Sözlemelerine Taraf olmay an, fakat

uluslararas• ailevi uyu•mazl•klarda s•n•r ötesi arabuluculu!u tevik bak•m•n dan etkili

uygulamalar•n en iyi e

kilde nas•l gelit• irilecei

üzerinde duran Devletlere de yard•mc• olmas•

xxxxxxxxxxxxx•x. K•lavuz hükümetlerin ve 1980 Sözlem

esi ve die

r ilgili Lahey

Sözlemeleri kapsam•nda görevlendirilen Merkezi Makamlar•n yan• s•ra yar gç• lara,

avukatlara, arabuluculara, s•n•r ötesi aile vi uyu•mazl•klar•n taraflar•na ve konuyla ilgilenen

dier kii• lere yöneliktir.

21 Bkz. Velayet Sorumlulu!u ve Çocuklar•n Korunmas• Hak k•nda Tedbirler Yönünden Yetki, Uygulanacak Hukuk, Tan•ma, Tenfiz ve b"• irlii! ne dair 19 Ekim 1 996 tarihli Lahey Sözle•mesin’ in 31(b) maddesi; Yeti•kinlerin Uluslararas• Korunmas•na dair 13 Xxxx 2000 tarihli Lahey Sözle•mesin’ in 31. maddesi; ve Ç ocuk Nafakas• ve Die! r Aile Nafaka Türlerinin Uluslararas• Ta hsiline ili•kin 23 Kas•m 2007 tarihli Lahey

Sözle•mesin’ in 34(2)(i) maddesi.

22 15. Bölüm.

Bu K• lavuz, 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözlemesi’nin uygulanmas•na destek olmak

amac•yla xxxxx• xxxxxx xxx• xxx "yi Uygulama K•lavuzudur. Daha önce xxx •xxxxxx dört K•lavuz unlard•r: Ks• •m I – Merkezi Makam Uygulamas• ; Ks• •m II – Uygulama Tedbirleri, Ks• •m III Önleyici Tedbirler; ve Ks• •m IV – "cra .23

Bunlardan baka, Çocuklarla S•n•r Ötesi Ki•isel "li•ki hakk•nda Genel Prensipler ve yi

Uygulama K•lavuzu (General Principles and Guide to Good Practice on Transfrontier

Contact Concerning Children)24 da hem 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözlemesi, hem de

1996 Lahey Çocuk Koruma Sözlemesi ile ilikilidir.

Bu K•lavuzda yer alan hiçbir ibare, 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözlemesi’ne veya di! er

Lahey Aile Sözlem

xxxxxxx taraf olan Devletler aç•s•ndan bal! ay•c•l •k arz edecek e

kilde

yorumlanamaz. Bu K•lavuzda dile getirilen genel prensipler sadece is tia ta••maktad•r.

Tüm Taraf Devletler ve özellikle de 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözlem

xx xxxxxxx

esi kapsam• nda

görevlendirilen Merkezi Makamlar kendi uygulamalar•n• gözden geçirmeye ve uygun ve

elveril• i durumlarda iyilet• irmeye tevik edilmektedir. Hem köklü, hem de gelime kte olan

Merkezi Makamlar aç•s•ndan 1980 Sözlemesi’nin uygulamaya geçirilmesi sürekli daha iyiye

yönelik mütemadi, ilerici ve genil• eyen bir süreç olarak görülmelidir.

*****

Daimi Büro, sivil toplum camias•ndakiler de dahil olmak üzere ilim, irfan ve tecrüb elerini bir

araya getirerek bu K•lavuza katk•da bulunan çok say•da uzmana teekkürlerini sunm aktad•r .25

Bu K•lavuzun e sas yükünü üstlenen Daimi Büro eski Hukuk Mü•aviri Xxxxxxx Xxxxxx’x ve

2006 y•l•nda haz•rlad••! 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözlemesi bal! am•nda arabu xxxxxxx,

uzlam

a ve benzeri araçlar•n gelit• irilmesine dair mukayeseli çal•m

as • yla bu K•lavuzun

tasla•na temel olu•turan Daimi Büro eski Hukuk Uzman• Xxxxx Xxxxxx’x ise özel ol arak ükranlar•n• iletmektedir.

23 Uluslararas• Çocuk Kaç•rman•n Hukuki Veçhelerine dai r 25 Ekim 1980 tarihli Lahey Sözle•mesi kapsam•nda "yi Uygulama X•xxxxxx, X•x•x X – Xxxxxxx Makam Uygulamas• (Xxxxxx Publishing, 2003), b undan böyle

Merkezi Makam Uygulamas• "yi Uygulama K•lavuzu”; Ulu slararas• Çocuk Kaç•rman•n Hukuki Veçhelerine

dair 25 Ekim 1980 tarihli Lahey Sözle•mesi kapsam•nd a "xx Xxxxxxma X•xxxxxx, X•x•x XX – Xxxxxxxx Xxxxxxxxxx (Xxxxxx Publishing, 2003); Uluslararas• Ço cuk Kaç•rman•n Hukuki Veçhelerine dair 25 Ekim 1980 tarihli Lahey Sözle•mesi kapsam•nda "xx Xxxxxxma X•xx xxxx, X•x•x XXX – Xxxxxxxx Xxxxxxxxx (Xxxxxx Publishing,

2005), bundan böyle Önleyici Tedbirler "yi Uygulama K•lavuzu;” Uluslararas• Çocuk Kaç•rman•n Hukuki

Veçhelerine dair 25 Ekim 1980 tarihli Lahey Sözle•me si kapsam•nda "yi Uygulama K•lavuzu, K•s•m IV – Tenfiz

(Xxxxxx Publishing, 2010), bundan böyle Tenfiz "yi Uygulama K•lavuzu.” "yi Uygulama K•lavuzlar•na Lahey

Konferans• web sitesinden de erii• lebilir: < xxx.xxxx.xxx >, C Good Practice” ("yi Uygulama K•lavuzlar•).

24 A.g.b., dn. 16.

hild Abduction” (Ç ocuk Kaç•rma), G

uides to

25 Bu K•lavuzun haz•rlanmas•na yard•mc• olan Uzmanlar Toplulu!unda u

isimler yer almt•• •r: Xxxxxx Xxxxxxx

(Arjantin), Yarg•ç Xxxxx X. Boshier (Yeni Zelanda), C ilgia Caratsch ("sviçre), Xxxxxxxx Xxxx (Almanya), D xxxxx Xxxxxx (Xxxxxx• x Xxxxx•x), Xxxxxx Xxxx (Xxxxxx• k Kr all•k), Xxxxxxxx Xxxxxx (Xxx ada), Xxxxxxx Xxxxxxxx (Fransa), Xxxxxxx Xxxxx (Belçika), Xxxxxxx Xxxx (Fransa), Xxxxxx X. xx Xxxxx-Xxxxxxxx (Hollanda), Xxxx•x Xxxxxx Xxxxx xx Xxxxxxx Xxxxx (Brezilya), Xxxx Xxxxxxxxx (Xxxxxx• x Xxxxx•x), Xxxxxxxxx X. Xxxx (Xxxxxxx), Xxxx Xxxxxx (Avustralya), Xxx Xxxxx (Hollanda), Xxxxxxxx X. Xxxxxxx (Amerika Birlei• k Devletleri), Xxxxx X.

Xxxxxxxxx (Güney Afrika), Xxxxxx Xxxxxx (Almanya), Xxxxxx Xxxxx ("srail), Xxxxx Xxxxxx (Birlei• k Xxxxx •k), Xxxx Xxxxx (Amerika Birlei• x Xxxxxxxxxx) ve Xxxxxxxx X. Zawid (Amerika Birlei• k Devletleri).

Giri

A. Lahey Konferans•’n•n ailevi meselelerde bir çözüm anla"mas•na var•lmas• amac•yla uluslararas• arabuluculuk ve benzeri süreçler hakk•nd aki geçmi çal•"malar•

1. Lahey Konferans n n ge ti!imiz on y llar i erisindeki al , ulumslaalraarras• aile

hukukunda bir çözüm anlamas•na var•lmas• amac•yla arabuluculuun ve dier

yöntemlerin artan önemini yans•tmaktad•r. Çada• Lahey Aile Sözle• melerinin

ço!unda s•n•r ötesi ailevi uyu•mazl•klara uygun çözümler bulunmas• için arabuluc uluk ve benzeri süreçler aç•kça tevik edilmektedir. "yi Uygulama K•lavuzlar• n•n birço!u

da 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözlem

esi’nin etkili bir e

kilde uygulanmas• ve

yürütülmesini desteklemek amac•yla tasarlanm•• olup, 1996 Lahey Çocuk Koruma

Sözlem• çekilmit

esi’ nde de çözüm anlam ir.26

alar•na verilecek destei! n önemine dikkat

2. Ayn zamanda, genel olarak s n r tesi ailevi uyu madzal arkablaurxxxxxxx Xxxxx

Konferans•’n•n gelecekte çal•m

a yürütecei

alanlar dan biri olarak da y•llard•r konu

edilmektedir. Nisan 2006’da Lahey Konferans• D aimi Bürosu Üye Devletler

taraf•ndan u hususta görevlendirilmit• ir:

ailevi meselelerde s•n•r ötesi arabuluculuk hakk•nda , bu konuda bir hukuki

belge gelit• irilmesi ihtimali do!rultusunda bir fizibilite çal•m haz•rlanmas•.” 27

a s•

3. Lahey Konferans ngelencekte s•n•r ötesi aile arabuluculu!u alan•nda yürütecei

çal•malar•n muhtemel do!rultular•n• ara•t•ran Ailevi Meselelerde S•n•r Ötesi

Arabuluculuk hakk•nda Fizibilite Xxx•xxx• ,00 Xxxxxxxxx Genel •" ve Politikalar•

Konseyi’ne (bundan böyle Konsey)” Nisan 2007’de sunulmu•tur. Xxxxxx Xxxxx

Konferans• Üyelerine u hususta bir çar• yapmaya karar vermit• ir:

2007 y•l• sonuna dek, ailevi meselelerde s•n•r ötesi arabuluculuk hakk•ndaki

fizibilite çal•mas•na ilikin olarak (...) konunun Konsey’in 2008 bahar

toplant•s•nda daha ayr•nt•l• ele al•nmas• amac•yla görü• sunmak.” 29

4. Nisan 2008 de Konsey:

Daimi Büro’yu ailevi meselelerde s•n•r ötesi arabuluculuk konusundaki

gelimeleri takip etmeyi ve Üyeleri bu konuda bilgilendirmeyi sürdürme ye

xxxxx etmit• ir”. 30

26 Bkz. örnei! n S•n•r Ötesi Kii• sel "lik• i "xx Xxxxxxma K •lavuzu ( a.g.b., dn. 16), Bölüm 2, s. 6 vd.; Merkezi Makam Uygulamas• "yi Uygulama K•lavuzu ( a.g.b., dn. 23), 4.12. madde, "steyerek iade, s. 49 vd.; Önleyici Tedbirler "xx Xxxxxxxx X•xxxxxx ( a.g.b., dn. 23), 2.1.1. madde, Gönüllü anla•ma ve arabul uculuk, s. 15 -16.

27 Konferans Genel "• ve Politikalar• hakk•nda 3 -5 Nisan 2006 tarihli Özel Komisyon toplant•s• sonuçla r•, •u adresten erii• lebilir: < xxxxx://xxxxxx.xxxx.xxx/xx cs/b8be1cb6-e8b7-4f5b-8ecc-45a985f8276d.pdf > (son erii• m 2 Kas•m 2016), Tavsiye No. 3.

28 A.g.b., dn. 13.

29 Konferans Genel "• ve Politikalar• Konseyi taraf•ndan kabul edilen Tavsiyeler ve Sonuçlar (2-4 Nisan 2007),

u adresten erii• lebilir: < xxxxx://xxxx xx.xxxx.xxx/xxxx/000x00xx-0000-0x0x-x00x-0000x0x0x000.xxx > (son erii• m

2 Kas•m 2016), Tavsiye No. 3.

30 Konferans Genel "• ve Politikalar• Konseyi taraf•ndan kabul edilen Tavsiyeler ve Sonuçlar (1-3 Nisan 2008),

u adresten erii• lebilir: < xxxxx://xxxxxx.x xxx.xxx/xxxx/x00000xx-00x0-0x00-x00x-0000000x000x.xxx > (son erii• m

2 Kas•m 2016), s. 1, paragraf 3 (Ailevi meselelerde s•n•r ötesi arabuluculuk).

5. Daimi B ro dan ayr ca, ilk ad m olarak u konuda al ma ba latmaisr:

“ Uluslararas• Çocuk Kaç•rman•n Hukuki Veçhelerine dair 25 Ekim 1980 tarihli Lahey Sözle•mesi bal! am•nda arabuluculu!un kullan•m•na dair (...),

istenmi t

Sözleme’nin fiili uygulamas•n• izleyen Özel Komisyonun (...) 2011 yl• •nda

yap•la cak toplant•s•nda de!erlendirilmek üzere sunulacak bir "yi Uygulama K•lavuzu”. 31

6. 2009 Konsey toplant s Sonu ve Tavsiyeler belgesinde u karar onaylam t r:

Xxxxxx Nisan 2008’deki toplant•s•nda ailevi meselelerde s•n•r ötesi

arabuluculuk ile ilgili olarak al•nan karar• bir kez daha teyit etmit• ir. Daimi Büro’nun Uluslararas• Çocuk Kaç•rman•n Hukuki Veçhelerine dair 25 Ekim 1980 tarihli Lahey Sözle•mesi bal! am•nda Arabuluculuk hakk•nda "yi

Uygulama K•lavuzunun 2010 y•l• ba••nda istiare edilmek üzere önce Üyelere

ve ard•ndan da 2011 y•l•nda yap•lacak toplant•s•nda onaylanmak üzere 1980

Çocuk Kaç•rma Sözlemesi’nin ve Velayet Sorumlulu!u ve Çocuklar•n

Korunmas• Hakk•nda Tedbirler Yönünden Yetki, Uygulanacak Hukuk, Tan•ma, Tenfiz ve •birli!ine dair 19 Ekim 1996 tarihli Lahey Sözle•mesi ’nin fiili uygulamas•n• izleyen Özel Komisyon’a sunulmas•na ilikin teklifini

onaylam•t• •r.” 32

7. 1980 Lahey ˙ocuk Ka rma S zle mesi ba!lam nda arabuluculu!un ve benzeri

ara lar n kullan m na ili kin tart man n y llar ncesine daylmanedlidir!. Bubelirti

konu, 1980 Sözlemesi’nin fiili uygulamas•n• izleyen Özel Komisyonun bir dizi

toplant•s•nda mercek alt•na al•nm•t• •r. Ekim 2006’da Daimi Büro , 1980 Çocuk

Kaç•rma Sözlem

esi’nin ve 1996 Lahey Çocuk Koruma Sözlem

esi’nin fiili

uygulamas•n• izleyen Özel Komisyon’da ele al•nmak üzere 1980 Sözlem• bal! xx•xxx xxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxx•xx xxxxxxxxx mukayeseli bir çal•m yay•nlam••t•r (Ekim/Kas•m 2006). 33

esi a

8. 2006 zel Komisyon toplant sÖzel Komisyonun 2001 toplant•s• neticesinde var•lan

1.10 ve 1.11 say•l• Tavsiye Kararlar• bir kez daha teyit etmit• ir:

1.10 Sözlemeci Devletler, mümkün oldu!unca, gönüllü iadeyi tevik

etmelidir. Merkezi Makamlar•n uygulamada, mümkün ve uygun olan hallerde, ister devletin savc•lar•, ister özel avukatlar olsun, il• eme dahil olan hukuki temsilcileri bu konuda bilgilendirerek ya da taraflar• uygun bir arabulucul uk

hizmeti sunan uzman bir kurulu•a yönlendirerek (1980) Sözleme(si)’nin

7(2)(c) maddesinde amaçland••! üzere gönüllü iadeyi sal! amaya çal•mas•

gerektii öngörülmektedir. Bu bal! amda mahkemelerin oynad••! rol de takdir

edilmektedir.

1.11 Çocu!un gönüllü iadesinin sal! anmas•na yard•mc• olmak veya dostane bir çözümü kolaylat• •rmak için uygulanan tedbirler iade il• emlerinde haks•z bir gecikmeye yol xxxxxxx•x•x.” 00

00 X.x.x.

32 Konferans Genel "• ve Politikalar• Konseyi taraf•ndan kabul edilen Tavsiyeler ve Sonuçlar (31 Mart – 2 Nisan

2009), u adresten erii• lebilir: < xxxxx://xxxxxx.xxx x.xxx/xxxx/x00xx000-xx00-00xx-xxx0-xxxxx000xxx0.xxx > (son

erii• m 2 Kas•m 2016), s. 1 -2 (Ailevi meselelerde s•n•r ötesi arabuluculuk).

33 S. Vigers, Arabuluculuk, uzla•ma ve benzeri araçlar•n gelit• irilmesi hakk•nda bilgi notu ( a.g.b., dn. 11).

34 Bkz. Uluslararas• Çocuk Kaç•rman•n Hukuki Veçhelerine dair 25 Ekim 1980 tarihli Lahey Sözle•mesi n’ in uygulanmas•n• izleyen Özel Komisyonun Dördüncü Toplant•s•ndan (22 -28 Mart 2001) ç•kan Sonuç ve Tavsiyeler, Nisan 2001; bunlar Uluslararas• Çocuk Kaç•rman•n Hukuki Veçhelerine dair 25 Ekim 1980 tarihli

Lahey Sözle•mesi ’nin uygulanmas•n• ve Velayet Sorumluluu ve Çocuklarn• Korunmas• Hakk•nda Tedbirler

9. Arabuluculuk konusunda ise 2006 zel Komisyonu u sonuca varm t r:

1.3.2 Özel Komisyon 1980 Lahey Sözlem

esi bal! am•nda Sözlem

eci

Devletlerde ortaya ç•kan ve birçou 5 Xx’xx Xxx•xx•x Xxxxxxxxxx

(Xxxxxxxxxxxx, uzlama ve benzeri araçlar•n gelit• irilmesi xxxx•xxx xxxxx xxxx)

xxxxx•xxx xxxxxxxxxxxx girii• mlerini ve projelerini memnuniyetle kar••lamaktad•r .

1.3.3 Özel Komisyon, Daimi Büro’dan Devletleri, kii• sel iliki ve kaç•rma ile

ilgili s•n•r ötesi uyu•mazl•klar•n arabuluculuu konusunda ka ydedilen

gelime lerden haberdar etmeyi sürdürmesini istemektedir. Özel Komisyon,

Daimi Büro’nun Nisan 2006’da Genel •" ve Politikalar Özel Komisyonu

taraf•ndan görevlendirildii üzere ailevi meselelerde s•n•r ötesi arabul uculuk

hakk•nda, bu konuda bir hukuki belge gelit• irilmesi iht imalini de içeren daha

genel bir fizibilite çal•mas•n• sürdürdü!ünü kaydetmektedir.” 35

10. 1980 Lahey ˙ocuk Ka rma S zle mesi kapsam nda Arabuluculuk hakk nda "yi Uygulama K lavuzuna y nelik al malar 2009 y l nda ba lat lm t r. Xxxxx S zle meci Devletlerden bir grup ba! ms z uz3m6 Kan•lavuzun haz•rlanmas•na

yard•mc• olmak üzere davet edilmit• ir. Taslak K•lavuz, 37 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma

Sözlem

esi’nin ve 1996 Lahey Çocuk Koruma Sözlem

esi’nin fiili uygulamas•n•

izleyen Özel Komisyonun Alt•nc• Toplant•s•n•n I. Bölümü öncesinde 1980

Sözlem

esi’ne mensup Sözlem

eci Devletlere ve Lahey Konferans• Üyel erine önceden

da•t! •lm•t• •r. Özel Komisyon 1980 Sözlemesi kapsam•ndaki Arabuluculuk hakk•nda

"yi Uygulama K•lavuzu tasla•n• memnuniyetle kar••la(m•)” ve Daimi Büro’ dan

uzmanlar•n da tavsiyelerini dikkate alarak Özel Komisyonun tart•malar• •n•• da

K•lavuzda dei! i• klikler yapmas•n•” ve bu dei! t• irilmi• versiyonu nihai ist iareler için

Üyelere ve Sözlemeci Devletlere dat•! mas•n• talep etmit• ir. 38 "xx Xxxxxxma

K•lavuzunun gözden geçirilmi• versiyonu Lahey Konferans• Üyelerine ve 1980

Sözlem

esi Sözlem

eci Devletlerine May•s 2012’de son görü•lerini sunma lar•

amac•yla da•t! •lm•, daha sonras•nda bu görü•ler hayata geçirilmit• i r.

11. 1980 ve 1996 Sözlemelerinin fiili uygulamas•n• izleyen Özel Komisyonun Alt•nc•

Toplant•s•nda kabul edilen ve arabuluculukla var•lm•• anlamalar•n s•n•r ötesi tenfizi

meselesini baz• ayr•nt•lar•yla tart•m Lahey Konferans•n• :

aya açan bir Tavsiyeyi müt eakiben, 2012 Konseyi

Y n nden Yetki, Uygulanacak Hukuk, Tan ma, Tenfiez"v birli!ine dair 19 Ekim 1996 tarihli Lahey

S zle mesi nin fiili uygulamas n izleÖyzeenl Komisyonun Bei• nci Toplant•s•ndan (30 Ekim – 9 Kas•m 2006) ç•kan Sonuç ve Tavsiyelerde de tekrarlanm••t•r, Kas• m 2006, Tavsiye No. 1.3.1; her iki metine de < xxx.xxxx.xxx > adresinde “Child Abduction” (Çocuk Kaç•rma) se kmesinden erii• lebilir.

35 Özel Komisyonun Bei• nci Toplant•s•ndan ç•kan Sonuç ve Tavsiyeler ( a.g.b.).

36 K•lavuzun haz•rlanmas•na yard•mc• olan ba•!ms•z uzm an toplulu!u üyelerinin listesi için bkz. yukar•da ki dn. 25.

37 “ Uluslararas• Çocuk Kaç•rman•n Hukuki Veçhelerine dair 25 Ekim 1980 tarihli Lahey Sözle•mesi kapsam•nda "yi Uygulama Taslak X•xxxxxx – X•x•x X – Xxxxxxxxxxxx”, Daimi Büro taraf•ndan 1980 Lahey Çocu k Kaç•rma Sözle•mesin’ in ve 1996 Lahey Çocuk Koruma Sözle•mes i’nin fiili uygulamas•n• izleyen Özel Komisyona Haziran 2011d’ e sunulmak üzere haz•rlanan May•s 201 1 tarihli ve 5 Xx’xx Xxx•xx•x Xxxxxxx (x xxx.xxxx.xxx x adresinde “Child Abduction” (Çocuk Kaç•rma) sekmesin den erii• lebilir).

38 Bkz. 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözle•mesi’nin ve 1996 Lahey Çocuk Koruma Sözle•mesi’nin fiili uygulamas•n• izleyen Özel Komisyonun Alt•nc• Toplant•s•n•n I. Bölümünde (1 -10 Haziran 2011) benimsenen

Sonuç ve Tavsiyeler, (u Tavsiye No. 58.

adresten erii• lebilir: < xxxxx://xxxxxx.xxxx.xxx/xxxxxx/xxx/xxxxxxxxxxxxx_x.xxx >),

1996 S zle mesi nin uygulanmas ve kullan m n dikkate alarak, arabuluculuk yoluyla ula lan anla malar da dahil olmak zere uluslararas

ocuk uyu mazl klar s ras nda var lan anla malar n s n r tesinde tan nma

ve tenfizine ilikin daha derin bir arat• •rma yürütmek üzere bir Uzmanlar Toplulu!u olu•turmak”

ile görevlendirmi• ve unu belirtmit• ir :

(“ b)u çal•ma yetki meseleleri de dahil olmak üzere hukuki ve pratik sorunlar•n

nitelii! nin ve derecesinin belirlenmesini ve bu alanda, bal! ay•c• olsun veya

olmas•n, yeni bir hukuki belgenin yarar•n•n deerlendirilmesini içerecektir.” 39

12. Dahas , Lahey Konferans n n Malta S reci ba!lam nda s n r tesi ailevi uyu mazl klarda arabuluculu!un te vik edilmesine ve arabuluculuk uygulamnalarn geli tirilmeisne yönelik faaliyetlerine de dikkat çekilmesi gerekmektedir.

13. Birtak m Lahey S zle me Devletnl erive kanunlar• eriata dayanan ya da büyük

oranda e

riattan etkilenen birtak•m S

özlem

eci olmayan Devletlere mensup

yarg•çlar ile üst düzey hükümet görevlileri aras•nda diyalog kuran Malta Süreci, ilgili

uluslararas• hukuki çerçevelerin uygulanamaz olmas• nedeniyle bilhassa zorlaa• n çocuk velayeti, kii• sel iliki ve kaç•rma ile ilgili s•n•r ötesi uyu•mazl•klara çözüm

aray•l• ar•na odaklanmaktad•r. Bu konuda ilerleme kaydedilebilmesi için 2004, 2006 ve 2009 y•llar•nda Malta’da üç konferans düzenlenmit• ir.

14. nc Malta Konferans ndan kan bir tavsiye karar n ard40 2n0d0a9nK, onseyi’ne,

Malta Süreci bal! am•nda u görev verilmit• ir:

ç“ ocuklar•n velayeti veya çocuklarla kii• sel iliki konular•nda s•n•r ötesi uyu•mazl•klar•n çözüme kavu•xxxxxxxx•xx xxxx•xx• xxxxxx xxxxxxxxxxxx uygulamalar• gelit• irilmesini desteklemek amac•yla bir Çal••ma Grubu

kurmak. Bu Çal•m

a Grubu, aralar•nda 1980 Çocuk Kaç•rma Sözlem

esi

Taraflar• ve Taraf olmayan Devletlerin de bulundu!u, Malta Sürecine dahil olan baz• Devletlerden gelen uzmanlardan olu•acakt•r.” 41

15. ˙al ma Grubu Haziran 2009 da az say da ba! ms z arabuluculuk uzman nra n yan s Almanya, Amerika Birle ik Devletleri, Birle ik Xxxxx k, Avustralya, Fraasn, sFa,

Hindistan, Kanada, Malezya, M s r, Pakistan ve rd n den gelen uzmanlar n

kat l m yla olu turulmu tur. Bu listede 1980 Lahey ˙ocuk Ka rma S zle mesi ne taraf olan ve olmayan Devletler yer almaktad r. ˙al ma Gru3b0uTemmuz ve 29

Ekim 2009 tarihlerinde telekonferans yoluyla iki toplant• ve 11-13 May•s 2010’da

Ottawa’da (Kanada) •ahsen kat•ld•klar• bir toplant• yapm•t• •r. Çal•ma Grubunun

telekonferans yoluyla yapt••! toplant•lara haz•rl•k mahiyetinde, biri mevcut

arabuluculuk uygulamalar•, die

ri ise arabuluculukla var•lan anlam

alar•n icras•

konusunda olmak üzere iki Anket da•t! •lm•, bu anketlere verilen cevaplar Lahey

Konferans• web sitesinde yay•nlanm•t• •r. 42 kinci telekonferans toplant•s•n•n ard•ndan,

39 Konferans Genel "• ve Politikalar• Konseyi taraf•ndan kabul edilen Tavsiyeler ve Sonuçlar (17-20 Nisan

2012), u adresten erii• lebilir: < xxxxx://xxxxxx.xxx x.xxx/xxxx/0x00xx00-x000-0000-xxx0-00xx0000x000.xxx > (son

erii• m 2 Kas•m 2016), Xxxxxxx No. 7.

40 Malta Sürecine ve Malta Konferanslar•na ili•kin dah a ayr•nt•l• bilgi için bkz. Malta Bildirileri

(< xxx.xxxx.xxx > adresinde “Child Abduction” (Çocuk K aç•rma) sekmesinden erii• lebilir); ayr•ca bkz. The Judges’ Newsletter on International Child Protection , S•n•r Ötesi Aile Hukuku Meselelerine dair Üçüncü Malta

Yarg• Konferans• (23 -26 Mart 2009) xxxx•xxxxx Xxx• XXX (xxxxx 2010), u ad resten erii• lebilir:

< xxxxx://xxx.xxxx.xxx/xx/xxxxxxxxxxxx-xxx-xxxxxxx/xxxxxxx0/?xxxx0000 > (son erii• m 3 Kas•m 2016).

41 2009 Konseyi taraf•ndan kabul edilen Tavsiyeler ve So nuçlar (a.g.b., dn. 32), s. 2.

42 Bu anketlere u

e• kilde erii• lebilir < xxx.xxxx.xxx >, “Child Abduction” (Çocuk Kaç•rma), C

xxxx -border

family mediation” (S•n•r ötesi aile arabuluculu!u), Q“uestionnaire 1” (Anket 1) ve uQ“ estionnaire 2” (Anket 2).

arabuluculuk uygulamalar•n•n kurulmas•na yönelik Taslak l" keler olu•turulmu• ve

bunlar Çal•m

a Grubunun Ottawa’daki toplant•s•nda daha ayr•nt•l• e

kilde ta rt•••larak

ele al•nm•t• •r. Bu l" kelere, bir Aç•klay•c• Xxxxx Xxxxxxx birlikte 2010 sonbahar•nda son

hali verilmi• olup, her iki belgeye Lahey Konferans• web sitesinde ngiliz ce, Xxxxx•xxx

ve Arapça olarak ulamak mümkündür. 43

16. 2011 y l ba lar nda baz Devletler kendi egemenlik alanlar nlderai bu "lke uygulamaya ba lam ve uluslararas aile arabuluculu!u i in bir Mierrtkibeazt

Noktas• belirlemit• ir. 00 Xxxxx 0000’xx Xxxxxx Xxxxx Süreci bal! am•nda

arabuluculuk uygulamalar•n•n tesisine yönelik l" keleri memnuniyetle kar••lam•• (...)

ve bu l" kelerin Özel Komisyonun Alt•nc• Toplant•s•nda tart•maya açl• m ak üzere

sunulmas•n• kararlat• •rm•t• •r”. 45 Ayn• zamanda Xxxxxx, Çal•ma Grubunu Malta

Süreci bal! am•nda arabuluculuk uygulamalar•n•n hayata geçirilmesine dai r çal•m sürdürmekle görevlendirmit• ir. 46

alar•

17. 1980 ve 1996 Lahey S zle melerinin fiili uygulamas n izleyen zel Komisyon Haziran 2011 deki toplant s nda birtak m Devletler taraf ndan "lukletluesrudnod!ar bir Merkezi "rtibat Noktas tesisine y nelik olarak halihaz rda ortaya kon anbalar kaydetmi ve Devletleri b yle bir Merkezi "rtibat Noktas tneisivseiya kendi Merkezi Makamlar•n• Merkezi rtibat Noktas• olarak belirlemeyi de!erlendirmeye ” tevik

etmit• ir. 47

18. S n r tesi ailevi uyu mazl klara y nelik arabuluculuk uygulamalar nbirn etkili ekilde tesisine ili kin "lkelerin uygulamaya konulmas i in at lakbdilie!ceer ad mlar

˙al ma Grubu taraf ndan 16 Nisan 2012 tarihinde Lahey de yapt klanrt dtoapelale al nm ve 2012 Konseyi ne bir raporla aktar lm t r. Konsey biulerraidpeoru ve

yap•lacak çal•malar•n yönünün belirlenmi• olmas•n•” memnuniyetle ka r••lam•• ve

Çal•ma Grubunun arabuluculuk uygulamalar•n•n hayata geçirilmesine dair

çal•malar•n• sürdürmesine karar vermi• ve 2013 yl• •nda Konseye’ ilerleme hakk•nda

bir rapor daha sunulmas• yönündeki beklentisini dile getirmit• ir”. 48

43 M

alta Süreci bal! am•nda Arabuluculuk Uygulamalar•n •n Tesisine yönelik "lkeler”, Malta Süreci bal! am•n da

Arabuluculuk Çal••ma Grubu taraf•ndan Daimi Büro’nun yard•m•yla haz•rlanmt•• •r, Kas•m 2010 (bundan böyle “Arabuluculuk Uygulamalar•n•n Tesisine yönelik "lke ler”), aa• •d! aki Ek 1d’ e yer almaktad•r, ayr•ca •u a dresten de erii• lebilir: < xxxxx://xxxxxx.xxxx.xxx/xxxx/x00x0 e3d-5335-4133-ad66-6f821917326d.pdf > (son erii• m 3

Kas•m 2016).

44 Bu devletler xxxx•xxx Xxxxxxx, Xxxxxxx Xxxxxx• x Xxx xxxxxxx, Xxxxxxxxxx, Xxxxxx ve Pakistan yer almaktad•r. Merkezi "rtibat Noktalar• hakk•nda daha ayr•nt•l• bil gi için bkz. < xxx.xxxx.xxx >, “Child Abduction” (Çocuk Kaç•rma), “Cro ss-border family mediation” (S•n•r ötesi aile arabuluc ulu!u).

45 Konferans Genel "• ve Politikalar• Konseyi taraf•ndan kabul edilen Tavsiyeler ve Sonuçlar (5-7 Nisan 2011),

u adresten erii• lebilir: < xxxxx://xxxxxx.xxxx.xxx/x pload/wop/genaff_xxxxx0000x.pdf > (son erii• m 6 Kas•m

2016), Tavsiye No. 8.

46 A.g.b.

47 Bkz. Özel Komisyonun Alt•nc• Toplant•s•n•n I. Bölümünde benimsenen Sonuç ve Tavsiyeler (a.g.b., dn. 38), Tavsiye No. 61.

48 Bkz. 2012 Konseyin’ de benimsenen Sonuç ve Tavsiyele r (a.g.b., dn. 39), Tavsiye No. 9.

B. Di•er xxxxxxxx•x xxx•"xxxxx•

00. Xxxxxxxxxxxx ve di!er alternatif uyu mazl k z m yollar , ba kaca ok tarafl s zle me ve giri imlerde de te vik edilmektedir.

20. Arabuluculuk ve benzeri s re lerin kullan m n te vik eden b lgesel s zlree mele

rnek olarak, Avrupa Konseyi taraf ndan hazlanran ve 25 Xxxx 1996 tarihinde kabul edilen Avrupa Çocuk Haklar•n•n Kullan•m• Sözle•mesi say•labilir .49

21. Bir ba ka rnek ise evlili!e ve ebeveyn sorumlulu!una ili kin konularda yetki ve mahkeme kararlar n n tan nmas ve tenfizi hakk ndaki, 1347/200A0BsaKyonsley Tüzü!ünü ilga eden 27 Kas•m 2003 tarihli ve 2201/2003 say•l• AB Konsey

Tüzü!ü’dür (bundan böyle Brüksel IIa Tüzü!ü). 50

22. Ayn zamanda, ulusal ve uluslararasmedeni hukukta ve ticaret hukukunda arabuluculuun gitgide daha fazla kullan•lmas• birçok xxxxxxxxxxx• xx xxxxxxxx

xxxxx• xxx xxxxxxxxxxxx sürecine yönelik kurallar ve asgari standartlar geli• tirmesini de beraberinde getirmit• ir. 51

23. 21 Xxxx 1998 tarihinde Avrupa Konseyi aile arabuluculu!una ili kin R(981) say•l• Tavsiye Karar• kabul etmi• 52 ve bir yandan Devletleri aile arabuluculuunu uygulayp• tevik etmeye ve mevcut aile arabuluculu!u xxxxxxxxxxx•x• xxxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxx, bir yandan da nitelikli arabuluculuun sal! anmas•na ve durumdan etkilenen savunmas•z konumdaki ki•ilerin korunmas•na yönelik prensiplere bal! •l •k sergilemelerini talep etmit• ir. Bu prensipler ulusal aile arabulucul u!unun yan• s•ra uluslararas• aile arabuluculu!unu da konu almaktad•r.

49 Avrupa Konseyi – ETS-No 160, u

adresten erii• lebilir < xxxxx://xx.xxx.xxx /CoERMPublicCommonSearch

Services/DisplayDCTMContent?documentId=09000016802eded8 > (son erii• m 7 Kas•m 2016), 13. madde (Arabuluculuk ve ihtilaflar• çözmenin die! r usuller i):

Taraflar, ihtilaflar• önlemek veya çözmek veya adli makam önüne çocuklar• ilgilendiren davalar•n gelmes ini

önlemek için arabuluculuk ve die! r ihtilaf çözme us ullerinin olut• urulmas•n• ve bu usullerin taraflar aras•nda karar verilmesini gerektiren olaylarda kullan•lmas•x• xx•xxx xxxxxxxxx.”

00 Xxx. Xxxxxxx XXx Xxxx!x, Önsöz, paragraf 25:

Merkezi idareler ebeveyn sorumluluu alan•nda hem g enel anlamda, hem de hususi olaylarda, ailevi meselelere

dostane çözümlerin tev• iki amac• da dahil olmak üzere i•birlii! nde bulunmal•d•r. Bu amaçla merkezi idarele r medeni hukuku ve ticaret hukukunu ilgilendiren konularda bir Avrupa Yarg• A•! olut• urulmas•na yönelik 2 8 May•s 2001 tarihli ve 2001/470/EC say•l• AB Konseyi Kar ar•yla kurulan medeni hukuku ve ticaret huku kunu ilgilendiren konularda Avrupa Yarg• A•!na kat•lacak t•r.”

Ayr•ca bkz. 55(e) maddesi:

Merkezi idareler, bir bak• a Üye Devletin merkezi ida resinin ya da bir ebeveyn sorumlulu!u sahibinin tal ebi

üzerine, ib

u Tüzüü! n amaçlar•na ula•mak için husus i olaylarda ib• irlii

gösterecektir. Bu bak•mdan, dor

udan

veya kamu makamlar• ya da bak• a kurulul• ar arac•l•! •yla hareket ederek, (...) (e) ebeveyn sorumluluu sahipleri

aras•nda, arabuluculukla veya bak• a yollarla anla•m aya var•lmas•n• kolaylat• •rmak ve bu anlamda s•n•r ötesi

ib• irlii! ni kolaylat• •rmak amac•yla kii• sel veri ko xxxxx•na ilik• in konularda Üye Devletin hukukuna uy gun tüm ad•mlar• atacakt•r.”

51 Bu bölgesel ve uluslararas• hukuk belgelerinin birço u

ticari konularda alternatif uyu•mazl•k çözümüne

odaklanmaktad•r, bkz. örne!in Uluslararas• Ticari Uzla•m aya ilik• in UNCITRAL Hukuk Modeli (yukar•daki dn. 3) ve UNCITRAL Xxxx•xx Xxxxxxxx•, 0000 y•l•nda kabul xx xxxxx• ir, •u adresten erii• lebilir:

< xxxx://xxx.xxxxxxxx.xxx/xxx/xxxxxxx/xxxxx/xxxxxxxxxxx/xxxx-xxxxx/xxxx-xxxxx-x.xxx > (son erii• m 7 Kas•m 2016).

52 Avrupa Konseyi’nin Üye Devletlere aile arabuluculu! una ilik• in R(98)1 say•l• Tavsiye Karar•, Bakanlar

Komitesi taraf•ndan 21 Xxxx 1998 tarihinde kabul edil mit• ir, u adresten erii• lebilir:

<xxxxx://xxx.xxx.xxx/xxx.xxxxxxxxx.XxxxxxXxxxxxx?xxxxxxxxxxx.xxxxxxxxx.XxxXxxxXxx&XxxxxxxxxXxxxxx000000 2&SecMode=1&DocId=450792&Usage=2 > (son eri•im 7 Kas• m 2016).

24. 18 Eylül 2002 tarihinde Avrupa Konseyi medeni hukuku ilgilendiren konularda

arabuluculua ilikin Rec(2002)10 sayl• • Tavsiye Karar•n• kabul etmi• tir,53 bu karar

daha geni• kapsaml• olup, arabuluculuun sorumlu bir e önemli prensipler getirmektedir.

kilde tevikine dair bakaca

25. 2001 y l nda Amerika Birle ik Devletleri Eyaletler Aras MevzuaktteBli!rili Komisyonu yeleri Ulusal Konferans arabuluculu!un verimli ekilde kullan m n te vik edecek ve t m arabuluculuk temaslar na yasal imtiyaz sa!layakcabir model

yasa olarak Yeknesak Arabuluculuk Kanununu geli tirmi 5ti4rB. u arada, birçok ABD

eyaleti kendi yarg• yetkileri içerisinde bu kurallar• uygulamaya bal• xx x• •x .00 0000

x•x•xxx Amerikan Tahkim Birlii! , Amerika Barolar Birlii Uyu•mazl•k Çözüm Daire si

ve Uyu•mazl•k Çözüm Birlii 1994 tarihli daha önceki versiyonu gözden geçirerek

A“ rabulucular için Model Etik Standartlar” benimsemit• ir. 56 Bu Model Standartlar•n arabuluculara k•lavuzluk etmesi ve ayr•ca arabuluculu!a bavuran taraflar•n

bilgilendirilmesine ve kamuoyunda arabuluculu!a güvenin artt•r•lmas•na yard•mc olmas• amaçlanmaktad•r. 57

26. Avrupa Komisyonu’nun yard•mlar•yla bir grup payda• taraf•ndan gelit• irilen

A“ rabulucular için Avrupa Etik Standartlar•” 58 ise 2 Temmuz 2004 tarihinde aç•klanm•t• •r. Avrupa Etik Standartlar• , bireysel arabulucular•n medeni hukuku ve ticaret hukukunu ilgilendiren arabuluculuk uygulamalar•nda gönüllülük esas•na dayal• olarak ve kendi sorumluluklar• alt•nda bal! • kalabilecekleri bir dizi prens ip getirmit• ir.

27. 21 May s 2008 tarihinde Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Birli!i Konseyimedeni hukuku ve ticaret hukukunu ilgilendiren konularda arabuluculuun çei• tli veçhelerine ilikin Avrupa Direktifini ç•kartm•t• •r. 59 Bu Direktifin 12. maddesine göre AB Üye Devletleri “21 Kas•m 2010 tarihine dek uyulmas• gereken 10. madde haricinde, 21

May•s 2011 tarihine dek ibu Direktife uyulmas• için gereken xxxxxxxx•,

xxxxxxxxxxxxxx xx xxxxx xxxxxxxxx xxxxxxx!x xxxxxxxx (...)” yükümlüydü. 60 Bu

bal! amda Avrupa Birlii bünyesindeki bir baka girii• mden de bahsetm ek gerekir: 14

Ekim 2010 tarihinde Avrupa Birlii

Belçika Bak

anl••! taraf•ndan düz enlenen bir

bakanlar seminerinin ard•ndan Avrupa Yarg• A•! içerisinde medeni hukuku ve ticaret hukukunu ilgilendiren konularda uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar•nda aile

53 Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin Üye Devletlere medeni hukuku ilgilendiren konularda arabuluculuk hakk•ndaki Rec(2002)10 say•l• Tavsiye Karar•, Bakanla r Komitesi taraf•ndan 18 Eylül 2002 tarihinde kabul

edilmi•tir, u adresten erii• lebilir: < xxxxx://xxx.xx x.xxx/XxxxXxx.xxx?xxx000000&XxxxxXX > (son erii• m 7

Kas•m 2016).

54 Yeknesak Arabuluculuk Yasas• xxxxxxx (bundan böyle “ABD YAY”) A!ustos 2003t’ e üzerinde dei! i• klik

yap•lm•• haliyle Mevzuat Birliktelii Komisyonu web sitesinden erii• lebilir: < xxxx://xxx.xxxxxxxxxxx.xxx >

55 Bkz. Mevzuat Birliktelii

Komisyonu web sitesindeki bilgiler: < xxxx://xxx.xxxxxxxxxxx.xxx >

56 Arabulucular için Model Etik Standartlar metnine (bundan böyle “ABD Etik Standartlar”) u

adresten

erii• lebilir: < xxxx://xxx.xxxxxxxxxxx.xxx/xxxxxxx/xx m/aba/migrated/2011_build/dispute_resolution/model_ standards_conduct_april2007.authcheckdam.pdf > (son erii• m 7 Kas•m 2016).

57 Bkz. ABD Etik Standartlar, Önsöz, a.g.b.

58 u

adresten erii• lebilir: < xxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxx justice/adr/adr_ec_code_conduct_en.htm > (son erii• m 7

Xxx•x 0000).

00 Xxxxxx Xxxxxxxxxxxx Direktifi (yukar•daki dn. 5) .

60 Avrupa Birlii

Üye Devletlerinde bu Direktife uymak amac•yla al•nan tedbirler hakk•nda bkz. Avrupa Yarg

Atlas• < xxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxx_xxxx/xxxxxxxxxx lascivil/html/index_en.htm >, M 2008/52/EC)” Sekmesi (son erii• m 7 Kas•m 20 16).

ediation (Directive

arabuluculu!una dair bir al ma grubu kurulara61k,birbiriyle bal! ant•l• farkl• giri• im

ve çal•malar•n birle•tirilmesi ve bu konuda arabuluculu!un kullan•m•n• tevik ede cek

ve iyilet• irecek yöntemlerin bulunup önerilmesi amaçlanm••t•r.

28. Bunun yan s ra, ocuklialgr ilendiren s•n•r ötesi ailevi uyu•mazl•klar• ele almak üzere

haz•rlanm•• birçok iki tarafl• düzenlemede de bu uyum tevik edilmektedir. 62

C. Kl• avuzun Yap

azl•klar•n dostane çözümü

29. " bu K lavuzdaki Prensipler ve "yi Uygulamalar u s rayla incelenmektedir:

• 1. Bölüm xxxxxxxxxxx• xxxxxx xxx•xxxx•xxxxxx xxxxxxxxxxxx kullan•m•n•n avaar•ntajl ve risklerine dair genel bir bak•• xxxxxxxxx•x.

• 2. Bölüm 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözle•mesi kapsam•nda uluslararas• çocuk

kaç•rma olaylar•nda arabuluculu!a özgü güçlükleri incelemektedir.

• 3. Bölüm uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar•anrdabauluculuk yapmak için gerekli özel vas•flar meselesiyle ilgilidir.

• 4-13. Bölümler uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar•nda arabuluculuk sürecini,

arabuluculua erii• m meselesinden ba•layarak arabuluculu!un sonucuna ve

hukuki etkilerine dek uzanan kronolojik bir s•rayla izlemektedir.

• Son Bölümler arabuluculu!un çocuk kaç•rma olaylar•n•n engellenmesi amac•yla kullan•m•na (14. Bölüm), uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar•nda çözüm mutabakatlar•na varmak için ba•kaca alternatif uyu•mazl•k çözüm mekanizmalar•n•n kullan•m•na (15. Bölüm) ve son olarak da Sözle•me’nin kapsam• d•••nda kalan olaylarda arabuluculu!un kullan•lmas•na ili•kin özel meselelere (16. Bölüm) e!ilmektedir.

D. Ba•lam – Birtak•m tipik olaylar

30. Birtak m tipik olgusal durumlar 1980 Lahey ˙ocuk Ka rma S zle mesi kapsnadma ocuklar ilgilendirenailevi uyu•mazl•klarda arabuluculu!un yarar•n• aç•klamaya

yard•mc• olabilir.

a) Uluslararas• çocuk kaç•rma ba!lam•nda, geride kalan ebeveyn ile geöbtüerveenyn aras•ndaarabuluculuk, çocu!un gönüllü iadesini veya üzerinde mutab•k kal•nacak bakaca bir çözümü xxxxxxxx• •xxxxxxx. Xxxxxxxxxxxx taraflar•n r•zas•na dayal • bir iade karar•na veya mahkeme huzurunda bakaca herhangi bir çözüme var•lmas•na

da yard•mc• olabilir.

b) Arabulucuxxx xxx•xx, bir uluslararas• çocuk kaç•rma olay•nda, geride kalan

ebeveynin kii• sel iliki haklar•n•n yeterince güvenceye al•nmas• kayd•yla, çocu!un

61 Medeni hukuk ve ticaret hukukunu ilgilendiren konularda Avrupa Yarg• A•! hakk•nda daha ayr•nt•l• bilgi i çin bkz. Avrupa Komisyonu web sitesi < xxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxxxxxx/xxxxx_xx.xxx >.

62 Bkz. örnei! n “Avustralya Hükümeti ile M•s•r Arap Cum huriyeti aras•nda çocuklar•n esenlii! nin korunmas•n a yönelik ib• irlii! ne ilik• in Antla•ma”n•n 6. xxxxxxx , Kahire, 22 Ekim 2000; Frans•z Cumhuriyeti Hükümeti il e Cezayir Demokratik Halk Cumhuriyeti Xxxxxxxx xxxx•x xx Xxxxx•x -Xxxxxxxxx ayr•lm•• çiftlerin çocuklar•na ili•kin

Sözle•me”nin 2. xxxxxxx, Cezayir, 21 Haziran 1998; M edeni hukuk konular•nda Belçika -Fas dan••ma

komisyonu kurulmas•na ili•kin mutabakat anla•mas•”, R abat, 29 Nisan 1981; bu iki tarafl• düzenlemelerin

metinlerine u

adresten erii• lebilir: < www.incadat.c om >, “Legal Instruments” (Hukuki Belgeler), B

ilater al

Arrangements” ("ki Tarafl• Düzenlemeler).

baka bir yere yerlet• irilmesini (naklini) prensip olarak kabul etme ye r•za

göstermesine de yard•mc• olabilir. Bu durumda bir çözüm anlamas•, çocuun

olas• müteakip naklinden önce mutat mesken Devletine iade edilmesini engelleyebilir.

c) Lahey iade xxxxxxx•xxx, xxxxxxxxxxxx daazhiahtilafl• bir çerçevenin sal! anmas• amac•yla kullan•l•p, geride kalan ebeveyn ile çocuk aras•nda bu dava süresince kii• s el iliki kurulmas•n• kolaylat• •rabilir. 63

d) Bir iade xxxxx• xxxxxx•xxx, xxxxxxxxxx xxxx•xxxxx xxxxxxxxxxxx çocuun süratle ve

güvenli bir ekilde iadesini kolaylat• •rmaya yard•mc• olabilir. 64

e) Çocuklar• ilgilendirenbir ailevi uyu•mazl•n•

ilk aa

malar•nda, ar abuluculuk

kaç•rman•n önlenmesine de yard•mc• olabilir. Ebeveynler aras•nda ilikinin

kesildii ve ebeveynlerden birinin çocukla birlikte ülkeden ayr•lmak istedii

durumlarda, arabuluculuk ebeveynlerin yeni yerlei• lecek yeri ve alternatifle rini de!erlendirmesine yard•mc• olarak, bir çözüm mutabakat•na varmalar•n•

sal! ayabilir. 65

63 Bu konu S•n•r Ötesi Kii• sel "lik• i "yi Uygulama K•lavuz u taraf•ndan da ele al•nmaktad•r ( a.g.b., dn. 16).

64 Bu konu Tenfiz "yi Uygulama K•lavuzu taraf•ndan da e le al•nmaktad•r ( a.g.b., dn. 23).

65 Bu konu Önleyici Tedbirler y" i Uygulama K•lavuzu tar af•ndan da ele al•nmaktad•r ( a.g.b., dn. 23).

K lavuz

1. Xxxxxxx ve kii" sel iliki konular•nda s•n•r ötesi ailevi uyu"mazl•klarda

anla"ma tevikinin genel anlamda önemi

31. Bir ok lkede aile hukukunda uyu mazl klar n dostane z m n kolayla t ran

arabuluculu!un ve benzeri s re lerin kullan m gitgide artmaktad r. Ayn ndza,ma

giderek daha ok say da Devlet ailevi uyu mazl klar n z m nde baukltar oc

olmak zere nc ah slar n haklar n g vence alt na alarak taraflar n zerkli!ine

daha çok imkân tan•maktad•r.

1.1 Çözüm mutabakatlar•n•n avantajlar•

Çocuklar• ilgilendiren bir s•n•r ötesi ailevi uyu•mazl•n•

taraflar•n• bu

uyu•mazla• ilikin bir çözüm mutabakat•na varmalar• yönünde tevik edecek

tüm uygun ad•mlar at•lmal•d•r.

32. Uyu mazl n anla ma yoluyla z lmesininbtielhavssika,i çocuklar• ilgilendiren

ailevi uyu•mazl•klarda, uyumazl•k taraflar•n•n birbirleriyle ge nelde süregiden bir

ekilde ibirlii• nde bulunmas•n•n gerekli olaca•• hallerde faydal• olmakt ad•r. Öyle ki,

ebeveyn ayr•l•n

dan do•an bir uyu•mazl•kta, Birlem

i• Milletler Çocuk Hakla r•na

dair Sözleme (ÇHS) taraf•ndan güvence alt•na al•nd••• üzere “çocuun hem ana hem

de babas• ile düzenli biçimde kii• sel ilikiler kurma ve dorudan görü•me h akk•”n•n sal• anmas• aç•s•ndan çözüm mutabakat• özellikle faydal• olabilmektedir. 66

33. ˙ z m mutabakatlar na taraflarca uyulmas ihtimali daha y ksek oldu undan, bu t r anla malar daha s rd r lebilir niteliktedir. Ayn zamanda velayet ve ekli iliis ki bak•m•ndan da daha az ihtilafl• bir çerçeve yaratt•klar• içindir ki aç•kça ç ocuun menfaatine hizmet etmektedir”. 67 Dahas•, çözüm mutabakatlar•n•n taraflar aç•s•ndan

da daha tatmin edici olduu söylenmektedir; zira bu durumda taraflar•n her biri sonucu

etkileyebilmekte ve her iki tarafça “adil” addedilen bir çözüme ula••lmas• çabas•na

girie

bilmektedir. Uyu•mazl•klar•n anlam

a yoluyla çözülmesi sonuçta t araflardan

birinin kazanan”, dierininse kaybeden” olarak xxxx• xxxxx•x• xxxxxxxxxxxx. Xxxx uki

velayet ve kii• sel iliki ile ilgili olarak mahkemeye ta••nan davalar ebeveynler aras•ndaki ilikiyi daha da bozarak çocuklar•n psikolojik aç•dan s•k•nt• çekme si ihtimalini artt•rmaktad•r. 68

66 20 Kas•m 1989 tarihli Birlem

i• Milletler Çocuk Hakl ar• Sözle•mesi, 10(2). madde, sözle•menin Türkçe

metnine u adresten erii• lebilir: < xxxxx://xxx.xxxx.xxx .tr/komisyon/insanhaklari/pdf01/137-160.pdf > (son

erii• m 8 Kas•m 2016).

67 W. Xxxxxx, X

ransfrontier Access / Contact and the Ha gue Convention of 25 October 1980 on the Civil

Aspects of International Child Abduction – Final Report”, Özel Komisyonun Eylül/Ekim 2002 tarihli

toplant•s•na sunulmak üzere haz•rlanan Temmuz 2002 tarihli ve 5 Nol’ u Haz•rl•k Belgesi, u adresten eri• ilebilir:

< xxxxx://xxx.xxxx.xxx/xxxxxx/xxx0000_xx00x.xxx > (son erii• m 8 Kas•m 2016), paragraf 89; ayr•ca bkz. S•n •r Ötesi Kii• sel !lik• i !xx Xxxxxxxx X•xxxxxx ( a.g.b., dn. 16), Bölüm 2.1, s. 6.

68 Bkz. örnei• n, Almanya aç•s•ndan velayet ve kii• sel ilik

i konular•nda xxx xxx xxxxxx xxx•xxxx•xxxxxx

xxxxxxxxxxxx ile hukuki yarg•lamalar• mukayese edeAnlman Federal Adalet Bakanl••• taraf•ndan haz•rlanm•• bir

dee• rlendirme raporunun tespitleri, R. Xxxxxx Medtiaion und Gerichtsverfahren in Sor-geund

Umgangsrechtskonflikten”, Xxxx 2010, s. 118, u adr esten erii• lebilir: < xxxx://xxx.xxxxxxxx -

xxxxxx.xx/xxxxxxx/xxx0.xxx > (son erii• m 8 Kas•m 2016 ).

34. Ailevi uyu mazl klarda z m mutabakat na var lmas na ili kin farkel r aras nda arabuluculuksürecinin kendine özgü birtak•m avantajlar• bulunmaktad•r:

y nteml

taraflar aras•nda gayriresmi bir atmosferde iletii• m kurulmas•n• kolayla• t•rmakta ve

taraflar•n uyu•mazl•n• üstesinden nas•l gelinecei• ne dair kendi stratejiler ini

gelit• irmelerine olanak sal• amaktad•r. Arabuluculuk bir sistem içerisinde yap•land•r•lm•• olmakla birlikte, müstakil bir vakan•n gereksinimlerine kolay l•kla

adapte edilxxxxxxxx esneklie sahip bir süreçtir. Hukuki ve hukuk-d••• faktörlerin e

zamanl• olarak tart•••lmas•na ve ayr•ca davada temsil hakk• bulunmuyor olab ilecek

(üçüncü) •ah•slar•n da sürece gayriresmi ekilde dahil olmas•na imkân

sal• amaktad•r. 69 Arabuluculu•un bir bak• a önemli avantaj• da taraflara gelecekteki

uyu•mazl•klar• daha yap•c• bir biçimde kar••lama gücü kazand•rmas•d• r.70 Bunlar•n yan• s•ra, arabuluculuk i•lemini bal• atma kriteri dava açma kriterlerinden xxxx xxx

daha dü•ük olduu

içindir ki, arabuluculuk yöntemi uyu•mazl•n•

erken aa

malar•nda,

uyu•mazl•n•

t•rmand•r•lmas• ihtimali henüz gerçeklem

eden fayda

sal• ayabilmektedir. Arabuluculuk taraflar•n külfetli hukuki il• emlere giri•mes ine de engel olabilmektedir. Çocuklar• ilgilendiren s•n•r ötesi ailevi uyu•mazl•klarda, bir

ülkedeki yasal sürecin ard•ndan die• ilgili yasal süreçlerin ba•lat•labilecei

r ülkede ayn• uyu•mazl•n•• veya sürdürülebilecei

farkl• veçheleriy le hallerde, anla• maya

dayal• bir çözüm bilhassa avantajl• görülebilmektedir.

35. Bu noktada arabuluculu un sa layabilece i bir ba ka yarara, maliyet vleilriimine de inebiliriz. Arabuluculukhem taraflar, hem de Devlet aç•s•n dan maliyetli olan dava sürecinden kaç•nmay• sal• ayan bir yol sunabilir.71 Ancak arabuluculuun farkl•

ülkelerde son derece farkl• ücretleri olduu ve baz• ülkelerde hukuki yargl• amalara

ilikin olarak adli yard•m verilmekle birlikte arabuluculu•a verilmedii içindir ki,

arabuluculuun her durumda taraflar aç•s•ndan hukuki yarg•lamalardan daha az

masrafl• olaca•n• söylemek mümkün dei• ldir. Fakat müstakil bir olaya ilikin x xxxxxx

x•xxxxxxxx• xxx•x•xxxx, xxxxxxxxxxxxx sürdürülebilir bir çözüme ulama ve

dolay•s•yla gelecekte ayn• taraflar aras•nda olas• bir dava ihtimali ni önleme

olas•l•n•n daha yüksek oldu•u da göz önünde xxxxxxxxxxxxx•x•x. Xxx xxxxxx

xxxxxxxxxxxxx maliyeti hesaplan•rken, arabuluculukla var•lan anlaman•n söz konusu

iki ülkede bal• ay•c• ve icra edilebilir k•l•nmas• için gereken ve yarg• mercilerinin olaya dahlini de gerektirebilecek masraflar•n da dikkate al•nmas• laz•m gelmektedir. 72

36. Uluslararas bir ocuk ka rma olay nda arabuluculu un sa layabivleacnetajliaradan baz lar bir rnekle a klanacakt r:

2005 y•l•nd,aher ikisi de X Devleti vatanda!• olan ve aralar•nda evlilik ba"•

bulunmayan B ile A, 2 ya!•ndaki kz• laryla birlikte X Devletinden uzaktaki Z

Devletine ta!•n•r; B ile A’n•n kz• lar• üzerinde hem X Devleti, hem de Z Devleti yasalar•na göre mü!terek velayetleri bulunmaktad•r. Bu ta!•nman•n sebebi

baban•n (B) Z Devletindeki bir !irket taraf•ndan ie al•nm!• olmas•d•r. #ler leyen

69 Bkz. N. Xxxxxxxxx (a.g.b., dn. 7), s. 48.

70 Bkz. ayr•ca K.J. Hopt ve F. Xxxxxxx ( a.g.b., dn. 2), s. 10.

71 Bkz. örnei• n, Almanya aç•s•ndan velayet ve kii• sel ilik

i konular•nda xxx xxx xxxxxx xxx•xxxx• xxxxxx

xxxxxxxxxxxx ile hukuki yarg•lamalar• mukayese eden bir dee• rlendirme raporunun tespitleri, R. Xxxxxx ( a.g.b., dn. 68), s. 115; ayr•ca bkz. Birlei! k Xxxxx•k ("ngiltere ve Galler) aç•s•ndan, Ulusal Denetleme Bürosu’nun

xxxxxx, X

egal aid and mediation for people involve d in family breakdown”, Mart 2007, s. 8, 10, u

adre sten

erii• lebilir: < xxxxx://xxx.xxx.xxx.xx/xxxxxx/xxxxx -aid-and-mediation-for-people-involved-in-family- breakdown > (son erii• m 8 Kas•m 2016).

72 Arabuluculuk masraflar•na ilik• in olarak ayr•ca bkz. 4.3. Bölüm.

y llarda aile Z Devletine yerle!ir, ancak xxxx (A) dil ve k lt relafrkl l klar sebebiyle bu yeni ortama adapte olmakta güçlük çeker. X Devleti binlerce kilometre uzakta oldu"u için aile ziyaretleri de çok seyrek olabilmektedir; bu

nedenle xxxxxxxx ve dede, Aya, X Devletine geri dönmesi için bask• yap ar. l# i!ki

içerisinde de sorunlar ya!ayan A en sonunda 2010 y•l•nda X Devletine geri ta!•nmaya karar verir. Bunun için haz•rl•klar•n• gizlice yapar ve çocukl a birlikte X Devletinde kendi ailesinin evinde geçirdi"i 2010 Xxxx xxxxxxxxx ard•ndan kocas•na,

kendisinin ve çocu"un Z Devletine geri dönmeyece"ini bildirir. Bunun kar• s•nda

çok !a!•ran B, X Devleti ile Z Devleti aras•nda yürürlükte olan 1980 Lahe y Çocuk Kaç•rma Sözle!mesi’nden haberdar olup bir iade ba!vurusunda bulunur ve X Devletinde iade davas• ba!lar. Ayn• zamanda, A da kz• •n•n geçici velayetinin tek ba!•na kendisine verilmesi için Z Devleti mahkemelerine ba!vurur.

Bir çözüm mutabakat•na var•lmas•n•n böyle bir durumda her iki ebeveynle ki!isel ili!kilerin ve do"rudan temas•n sürdürülmesi anlam•nda çocuk açs• •ndan ta!•d•"•

bariz avantajlar•n yan• sr• a, dostane çözüm taraflar• mevzu bahis edilen iki Devletin mahkemelerinde konuyu külfetli ve uzun bir yargs• al çözüm sürec ine ta!•maktan da kurtarabilir. Bu yarg•sal süreçler (1) X Devletindeki iade davas•; ki

iadeye ili!kin s•n•rland•rc• istisnalar•n hiçbiri geçerli dei" lse, ç ocu"un süratle Z

Devletine iadesine yol açacakt•r, (2) Z Devletinde süren velayet dava s•; ki bu dava neticesinde muhtemelen anne taraf•ndan, (3) çocu"un Z Devletinden X Devletine geri gönderilmesine yönelik bir ba!ka dava aç•lacakt•r. Velayet uyu!mazl•"•n•n bu

!ekilde uzun bir yargs• al çözüm sürecine ta!•nmas• sadece taraflar•n fi nansal kaynaklar•n• tüketmekle kalmayp, büyük ihtimalle ebeveynler aras•ndaki iht ilaf• da derinle!tirecektir. Ayr•ca, !ayet X Devletindeki iade davas• iade talebinin reddiyle sonuçlanacak olursa ve velayet uyu!mazl"•• çözüme ba"lanmam!• olurs a bunu ba!kaca davalar (velayet ve ki!isel ili!ki davalar•) izleyecektir. Oysa ebeveynler bir çözüm mutabakat•na varabilirlerse, her ikisi de “hayat•na dev am edip” üzerlerine dü!en ebeveyn sorumluluklar•n• dostane bir !ekilde yerin e getirmeye odaklanabilir.

Arabuluculuk esnek bir süreçtir ve belirli bir olay•n kendine özgü ihtiyaçlar•na göre adapte edilebilir. Örne"in, arabuluculuk süreci, her iki taraf da bunu kabul ederse ve uygun ve elveri!li görülürse, yarg•sal süreçte uyu!ma zl•k açs• •ndan temsil hakk• bulunmayan, 73 fakat taraflardan biri üzerinde güçlü bir tesir yaratan xxxxxxxx ve dede ile görü!meler i de içerebilir. Uyu!mazl•"•n çözümüne onlar•n

da deste"inin sa"lanmas• bu çözümü daha sürdürülebilir k•labilir. Arabuluculu"un organizasyon açs• •ndan da avantajlar• olabilir, zira örnei" n taraflar•n yüz yüze yap•lacak bir görü!meye kat•l•m• olanakl• de"il se video ba"lants• • üzerinden oturumlar gerçekle!tirilerek s•n•r ötesinden arabuluculuk organize edilebilir.

73 Kimi Devletlerde büyükanne/büyükbaba kendi ba••na bi r kii• sel ili•ki hakk•na sahip olduu kii• sel ilik• iyi ilgilendiren yarg•sal il• emlerde ta raf olabilmektedir.

içindir ki, çoc ukla

1.2 S•n•rlar, riskler ve güvenceler

Arabuluculuk girii• minin taraflardan biri aç•s•ndan herhangi bir dezavantaj yaratmas•n• önlemek için güvence ve teminatlar sal• xxxxx•x•x.

00. Xxxxxxxxxxxx veya benzeri uyu•mazl•k çözüm mekanizmalar• yoluyla var•lan çözüm mutabakatlar•yla bal• ant•land•r•labilecek s•n•rlar ve riskler normald e bu araçlar•n kullan•m•n• bir bütün olarak engellemeye gerekçe say•lmamal•, yaln•z ca tesis edilmesi gerekebilecek güvenceler xxxx•xxx xxxx•xxxx•x xxxxx•rmal•d•r.

38. B t n ailevi uyu mazl klar dostane bir ekilde z lemeyebBiluirb. ariz bir husus olmakla birlikte, ne kadar vurgulansa azd•r. Kimi olaylar bir yarg• merciini n

müdahalesini gerektirir. Bunun sebebi uyu•mazl•n• nitelii• yle, taraflar•n özel

ihtiyaçlar•yla veya davan•n kendine özgü ko•ullar•yla yahut belirli baz• hukuki gerekliliklerle bal• ant•l• olabilir. Bir yarg• karar•na ihtiyaç duya n taraflara adalete

erii• m yolu engellenmeksizin tan•nmal•d•r. Taraflardan birinin arabuluculuk sürecine

girim

eyi aç•kça istemedii

vakalarda veya baka bir aç•dan arabulucul u•a uygun

olmayan olaylarda arabuluculuk çabas•yla çok de•erli bir vakit kaybedilebilmektedir.74

39. Her iki taraf n da arabuluculu u kabul etti i durumlarda bile, olas aileddi eit i

g stergeleri gibi hususi ko ulal ra dikkat edilmesi gerekmektedir.75 Bir arabuluculuk oturumu s•ras•nda taraflarla mü•terek toplant• yap•lmas• taraflardan birinin ve hat ta arabulucunun fiziksel veya psikolojik bütünlü•ünü tehlikeye atabilir. Yine, t araflardan

birinin uyu•turucu ya da alkol ba•m

l•l••• ihtimalinin , söz konusu a

hs•n kendi

menfaatlerini koruma becerisinden yoksun kalmas•na yol açabilecei bulundurulmas• gereken bir husustur.

de göz önünde

40. Olaylar n arabuluculuk a s ndan uygunlu unun de erlendirilmesi zel risk ta yan vakalar n tespiti a s ndan elzem bir ar7a6 At rarb.uluculu•a elveril• i olma potansiyeli

ta••yan vakalar , aile içi i• ddetin ve uyu•turucu ve alkol ba•m

l•l•n

•n xxx• x•xx xxxx•x

xxxxxxxxxxxx elveril• ili•ine etki edebilecek bakaca ko•ullarn• varl•• • açs• •ndan da

incelenmelidir. Bir xxxx xxx x• xxxx xxxxx•xxx xxxxxxxxxxxx yine de elveril• i görül ecek olursa,77 durumdan etkilenen kii• lerin korunmas• için gerekli güvencelerin sal• anmas• gerekir. Ayr•ca, ister aile içi i• ddetten, ister bakaca durumlardan ya da sadece taraflar•n kii• liklerinden kaynaklans•n, pazarl•k gücündeki farkl•l•klar•n da göz önünde bulundurulmas• gerekmektedir.

41. Dahas , z m mutabakat n n hukuki etki yaratmamas ve dolay s yala ilkearidbier b

uyu mazl çk• kmas• halinde taraflar•n haklar•n• korumamas• riski de söz konusu

olabilmektedir. Bunun için olas• çei• tli sebeplerden bahsedilebilir. Arabuluculukla

var•lan anlam

a veya bu anlam

an•n bir k•sm• geçerli hukukla uyu•mayabili r yahut

anlam

an•n tescil ettirilmemi,

mahkeme taraf•ndan onaylanmam•• ve/veya g ereken

hallerde bir mahkeme karar•na eklenmemi• olmas• sebebiyle hukuken bal• ay• c• ve icra edilebilir nitelik ta••mayabilir. Bu bal• amda, birçok ülkede aile hukukunun belirli veçhelerine ilikin olarak taraf özerklii• nin s•n•rland•r•ld••n• özellikle vurgulam ak

74 Arabuluculu•un uygunlu•unun dee• rlendirilmesi mesel esi aa• •d• aki 4.2. Bölümde ayr•nt•l• bir e• kilde ele al•nmaktad•r.

75 Bkz. aile içi i• ddete ilik• in 10. Bölüm.

76 Daha ayr•nt•l• bilgi için bkz. aa• •d• aki 4.2. Bölüm.

77 Bkz. aile içi i• ddete ilik• in 10. Bölüm.

gerekir.78 Örnei• n, baz• sistemlerde ebeveyn sorumlulu•una ilikin anlam

alar bir

mahkeme taraf•ndan onaylanmad••• müddetçe herhangi bir hukuki etkiye sahip say•lmayabilmektedir. Yine, birçok hukuk sisteminde ebeveynin çocu•a ödeyece• i nafakan•n miktar•n• anla•ma yoluyla s•n•rland•rmas•na k•s•tlama getirilmekt edir.

42. S n r tesi ailevi uyu mazl klarda hukuki durum bilhassa karma k bir yap arz etmektedir. !ki veya daha fazla say da hukuk sisteminin etkile imi dikkatle anmak durumundad r. Ebeveynlerin arabuluculuk s recinde ele al nan konular a s ndan ge erli olan hukukun yan s ra, gizlilik de dahil olmak zere, bizzat arabuluculuk

s reci a s ndan ge erli olan hukuk hakk nda ve var lacak anla zmkaoynaussu

(tüm) hukuk sistemlerinde nas•l hukuki etki kazand•r•laca•• konusunda yeterince bilgiye sahip olmas• önem arz etmektedir. 79

43. Hukuki durumun gerekli t m ve heleri g z n nde bulundurulmaks z n anla maya var ld nda ortaya kabilecek risklerin baz lar , yukar daki 3v6e.rpilaernagrafta rnek zerinden varyasyonlarla a klanmaktad r.

VARYASYON 1

Çocu"un anne (A) taraf•ndan hukuka ayk•r• bir !ekilde Z Devletinden X Devletine götürülmesinin ard•ndan ebeveynler, Z Devletindeki velayet davas• sonuçlana na dek, aile evinin kullan•m• da dahil olmak üzere iade eden ebeveynin çocukla birlikte Z Devletinde kalmas•n• sa"layacak yeterli bak•m masra flar•n• baban•n (B)

sa"lamas• ve Bnin daha ba!ka bir uyu!mazl•k ya!anmas•n• önlemek amacyl a

ba!ka bir yerde ikamet etmeyi vaat etmesi ko!uluyla An•n çocu"u Z Dev letine geri getirmesini kararla!t•r•r. Bunun üzerine A söz konusu anla!xxxx riaye t ederek

çocu"u Z Devletine geri getirir, fakat B aile evinden ayr•lmay• ve Aya finansal

olarak destek olmay• reddeder. Ebeveynler aras•ndaki anla!ma uygulamaya konulmadan önce ne X Devletinde, ne de Z Devletinde icra edilebilir k•l•nm!• oldu"undan ve söz konusu Devletlerden hiçbiri böylesi bir ebeveyn anla!mas•na mahkeme onay• olmaksz• •n herhangi bir hukuki etki öngörmedi"inden , ebeveynlerden birinin bu anla!madan di"erinin zarar•na olacak !ekilde dönüvermesi i!ten bile de"ildir.

VARYASYON 2

Çocu"un anne (A) taraf•ndan hukuka ayk•r• bir !ekilde Z Devletinden X Devletine götürülmesinin ard•ndan ebeveynler, çocu"un A ile X Devletinde kalmas•n• ve her y•l okul tatillerinin bir ks• m•n• baba (B) ile birlikte Z Devletinde geç irmesini kararla!t•r•r. Çocu"un hukuka ayk•r• bir !ekilde götürülmesinden üç ay sonra,

çocuk Paskalya tatilini B ile birlikte geçirmek üzere Z Devletine gider. Tatilin sonunda B çocu"u X Devletine geri göndermez. B, en ba!ta An•n hukuka ayk•r•

bir i!lemiyle götürülmü! olan çocu"un art•k mutat meskenine geri dönmü! oldu" u gerekçesiyle, çocu"u hukuka ayk•r• bir !ekilde al•koyuyor olmad•"•n• iddi a eder. B ayr•ca , Z Devletindeki yetkili mahkemenin, çocu"un A taraf•ndan hukuka ayk•r•

bir !ekilde götürülme i!leminin hemen ard•ndan B lehinde vermi! oldu"u geçici tek ba!•na velayet karar•na i!aret eder. Yine, arabuluculukla var•lm!• olan çözümün fiilen uygulanmas•ndan evvel ilgili ülkelerde hukuken ba"lay•c• k•l•nmad•"• hallerde ebeveynlerden biri taraf•ndan bu çözüm anla!mas•ndan dönülmesi i!ten bile de"ildir.

78 Daha ayr•nt•l• bilgi için bkz. 12. Bölüm.

79 Bkz. yeterince bilgi sahibi olarak karar vermeye ili• kin 6.1.7. Bölüm ve aa• •d• aki 12. ve 13. Bölümler.

VARYASYON 3

Çocuk hukuka ayk•r• bir !ekilde Z Devletinden annenin (A) i! sebepleriyle yerle!mek istedi"i T Devle tine götürülür. Geride kalan evlilik ba"• bulunmayan

baba (B) X Devleti ve Z Devleti yasalar•na göre kanun gere"ince (ex lege) velayet haklar•na sahip olmakla birlikte, T devleti yasalar•na göre velayet hakk• xxxxxxxxxxxxx•x. 1996 Lahey Çocuk Koruma Sözle! mesi de bu Devletler aras•nda yürürlükte de"ildir. Bu durumdan haberdar olmayan B, annenin ve çocu"un T Devletine yerle!mesine, kendisinin çocukla düzenli olarak ki!is el ili!ki kurabilmesi !art•yla muvafakat verir. Hukuki durum dikkate al•xxxxxx• •x

xxx•xxxxxx xxxxxxxxxxxx çözüm anla!mas• tescil ettirilmez veya ba!ka bir !ekil de resmiyete dökülmez; Z Devleti veya T Devleti hukuku kapsam•nda hukuki etk iye sahip de"ildir. Bir y•l sonra A, xxxx ile çocuk aras•ndaki temas• keser. Me vcut durumda çocu"un mutat meskenindeki de"i!iklik sebebiyle velayet ve ki!i sel ili!ki xxxxxx• xxx• •xxxx art•k geçerli olan T Devleti hukukuna göre evlilik ba"•

bulunmayan baban•n çocuk üzerinde hiçbir ebeveynlik hakk• bulunmamaktad•r. 80

44. Velayet ve ki isel ili kkoinularnda• uluslararas• xxxxxx xxx•mazl•klarn• arabuluculu•u

aç•s•ndan güçlük arz eden bir baka mesele de durumdan etkilenen çocuklar•n

haklar•n•n en iyi •ekilde nas•l korunaca•d•r. Bir kii• sel iliki veya velayet karar• veren

mahkeme –çou ülkenin hukukuna göre– çocuun yük sek menfaatlerini göz önünde

bulunduracakt•r ve birçok ülkede, yeterli ya• ve olgunlua

erim

is• e çocuk da b u

bal• amda dorudan veya dolayl• olarak dinlenip, görü•ü al•nacakt•r . Arabuluculuk, çocuun dü•üncelerinin sürece dahil edilmesi aç•s•ndan mahkeme ö nündeki

yarg•lamalardan hayli farkl•l•k arz etmektedir. Bir yarg•ç, çocuun ya ••na ve olgunluk

seviyesine bal• • olarak, çocu•u •ahsen dinleyebilir veya psikolojik b ütünlü•ünü korumak için uygun güvenceler sal• anmak suretiyle bir uzmanla görü•türebilir. Dolay•s•yla çocuun dü•ünceleri yarg•ç taraf•ndan do•rudan dikkate al•nabilir. Oys a ki arabulucunun usuli yetkileri s•n•rl•d•r. Kendisinin hiçbir sorgulama yetkisi olm ad•••

gibi, baz• ülkelerde yarg•çlar•n yapabildii üzere çocu•u duru•maya ç ar• mas• ya da

bir uzmanla görü•türülmesine karar vermesi de mümkün dei• ldir. 81 Arabuluculukta çocuun haklar•n•n ve esenlii• nin korunmas• için teminatlar al•nmas• gerekmekte dir.82

1.3 "lgili hukuki ba!vuruyollar•yla ba#lant•n•n genel anlamda önemi

Ailevi uyu•mazl•klara ili•kin çözüm xxxxxxxxx•xx xxx•xxxx•xx xxxxxxx xxxxxxxxxxxx ve di•er süreçler genel olarak hukuki bavuru yollar•n•n ikamesi dei• l, tamamlay•c•s• olarak görülmelidir.

Yarg• yollar•na erii• m s•n•rland•r•lmamal•d•r.

Xxxxxxxxxxx• xxxxxx xxx•xxxx•xxxxxx xxxx uluculuk süreci konuyla ilgili ulusal ve uluslararas• hukuklar• dikkate alarak, arabuluculukla var•lacak bir

anlaman•n ilgili hukuklara uygun olmas• için zemin haz•rlamal•d•r.

80 a" yet 1996 Lahey Çocuk Koruma Sözle•mesi T Devleti il e Z Devleti aras•nda yürürlükte olsayd•, xxxxx•x xxxxx xxxxx• xxx ( xx xxxx) xxxxxxx (xxxxxxx) sorumlulu•u varl•••n• sürdürecekti; bkz. Sözl e•me’nin 16(3). maddesi. Ayr•ca bkz. P. Xxxxxxx, 1996 Lahey Çocuk Ko ruma Sözle•mesi hakk•nda Aç•klay•c• Rapor, On Sekizinci Oturum Zab•tlar• (1996), Tome II, Çocuklar•n korunmas• , Lahey, SDU, 1998, s. 535-605, s. 579, 581

(u adresten erii• lebilir: < xxxxx://xxxxxx.xxxx.xxx/ upload/expl34.pdf > (son erii• m 9 Kas•m 2016)).

81 Bkz. ayr•ca yukar•daki Terminoloji bölümünde “Arabul uculuk”.

82 Bkz. arabuluculukta çocuu• n menfaatlerinin ve esenlii• nin göz önünde bulundurulmas•na ilik• in 6.1.6. Bölüm ve çocu•un sürece dahil edilmesine ili•kin 7. Bölüm.

Arabuluculukla var•lan anlam elveril• i k•l•nmal•d•r.

aya hukuki etki kazand•racak usul yollar•

45. Arabuluculu unve çözüm mutabakatlar•n• kolaylat• •ran benzeri süreçlerin yarg•sal bavuru yollar•n•n tümüyle ikamesi dei• l, tamamlay•c•s• olarak görülmesi gere ktii• önemle belirtilmelidir.83 Bu süreçler aras•nda s•k• bir bal• ant• olmas• birçok aç•dan

yarar sal• ayabilir ve ayn• zamanda hem yarg•sal i•lemlerde, hem de arabuluc uluk gibi dostane uyu•mazl•k çözüm mekanizmalar•nda var olan birtak•m eksikliklerin

üstesinden gelinmesine yard•mc• olabilir. 84 Bir uluslararas• ailevi uyu•mazl•••n er ken

aamas•nda bavurulan arabuluculuk ve benzeri süreçlerin davay• engelleyebildi i

hallerde dahi, üzerinde mutab•k kal•nan çözümün söz konusu tüm hukuk sistemleri nde hukuken bal• ay•c• ve icra edilebilir k•l•nmas• için ço•u zaman tamamlay•c• “ yarg•sal süreçlerin” gerekli olaca•• da vurgulanmas• gereken bir husustur. 85

46. Uluslararas• xxxxxx xxx•xxxx•xxxxxx taraflara arabuluculuk yolu sunulduunda,

taraflar•n bavurabilecei tek hukuk yolunun arabuluculuk olmad••• konusunda

bilgilendirilmesi gerekir. Dava süreçlerine erii• m de elveril• i k•l•nmak zorundad•r. 86

47. Uluslararas ailevi uyu mazl klarda hukuki durum o u zaman karma karbzir yap etmektedir. Taraflar n gerekli hukuki bilgilere eri iminin olmas nem 8t7a r.

48. Uluslararas ailevi uyu mazl klarda arabuluculukla var lan anla man mna, anla uygulanmaya ba lamadan necilgili ülkelerde hukuki etkiye sahip olmas•n•n

sal• anmas• bilhassa önem ta••maktad•r. 88 Arabuluculuk anlamalar•na hukuki etki

kazand•rmak için, ister mahkeme onay•, ister mahkeme tescili, isterse de baka bir yöntem olsun uygun ba•vuru yollar•n•n elveril• i k•l•nmas• gerekmektedir. 89 Yine,

83 Ayr•ca bkz. Avrupa Konseyi’nin medeni hukuku ilgilendiren konularda arabuluculuk hakk•ndaki Rec(2002)10 say•l• Xxxxxxx Xxxxx• (yukar•daki dn. 53), Önsöz: “Ara buluculuk çat••malar•n ve mahkemelerin i• yükünün azalt•lmas•na yard•mc• olabilirse de, etkili, adil ve kolay erii• lebilir bir yarg• sisteminin ikamesi olamay aca••n•

belirtmek gerekir”; ve Prensip III, 5 (Arabuluculu• un düzenlenmesi): Taraflar arabuluculuk yolun u kullansa

dahi, taraflar•n haklar•n•n korunmas• bak•m•ndan nih ai güvence olarak mahkemeye erii• m yolu elveril• i k•l•nmal•d•r.”

84 Ayr•ca, bir uluslararas• çocuk kaç•rma olay•nda dost ane uyu•mazl•k çözüm yollar• kullan•lacak olursa,

yarg•sal il• emlerle s•k• bir ba•lant•n•n sadece yararl• olmakla kalmayp, ayn • zamanda kaç•nl• maz olduu da

belirtilmelidir, daha ayr•nt•l• bilgi için aa• ••ya, özellikle 2.2. Bölüme bak•n•z.

85 Arabuluculukla var•lm•• bir anla•may• hukuken bal• ay •c• ve icra edilebilir k•lmak için gereken i•lemler bir hukuk sisteminden die• rine farkl•l•k arz etmektedir . Bu konuda daha ayr•nt•l• bilgi için bkz. aa• •d• aki 12. ve 13. Bölüm.

86 Ayr•ca bkz. Avrupa Konseyi’nin medeni hukuku ilgilendiren konularda arabuluculuk hakk•ndaki Rec(2002)10 say•l• Xxxxxxx Xxxxx• (yukar•daki dn. 53), Prensip III, 5 (A rabuluculu•un düzenlenmesi): “Taraflar arabuluculuk yolunu kullansa dahi, taraflar•n haklar•n•n korunmas • bak•m•ndan nihai güvence olarak mahkemeye erii• m y olu elveril• i k•l•nmal•d•r.” Ayr•ca bkz. S. Vigers, Arab uluculuk, uzla•ma ve benzeri araçlar•n gelit• irilmesi hakk•nda bilgi notu (a.g.b., dn. 11), 5.1, s. 17.

87 Bkz. aa• •d• aki 6.1.7., 12. ve 13. Bölümler; Merkezi Ma kamlar•n ve die• r organlar•n bu bilgilerin sunulmas•ndaki kolaylat• •r•c• rolü ve ayr•ca tarafla r•n temsilcilerinin rolü hakk•nda bkz. a•a•d• aki 4.1 . Bölüm.

88 Ayr•ca bkz. Arabuluculuk Uygulamalar•n•n Tesisine y önelik !xxxxxx, aa• •d• aki Ek 1; bkz. aa• •d• aki 11., 1 2. ve

13. Bölümler.

89 Ayr•ca bkz. Avrupa Arabuluculuk Direktifi (yukar•dak i dn. 5), 6. madde (Arabuluculuk neticesinde var•lan anla•malar•n tenfizi):

1“ . Üye Devletler taraflar•n, veya die• r taraflar•n aç•k r•zas•yla taraflardan birinin, arabuluculuk n eticesinde var•lan yaz•l• bir anla•man•n içerii• nin tenfizini t alep etmesinin mümkün olmas•n• sa•layacakt•r. Böyle b ir

anla•man•n içerii• , söz konusu olayda anla•man•n içe rii talebin yap•ld••• Üye Devletin hukukuna aykr•

olmad••• yahut Üye Devletin hukuku anla•man•n tenfiz ini öngörmüyor olmad••• müddetçe tenfiz edilecektir.

arabulucu ile taraflar•n yasal temsilcileri aras•nda s•k• bir ib

irl ii

olmas• ve Merkezi

Makamlar veya Merkezi rtibat Noktalar• taraf•ndan uluslararas• aile a rabuluculu•u aç•s•ndan gerekli bilgilerin sunulmas• da bu anlamda çok faydal• olabilir. 90

2. 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözle!mesi çerçevesinde arabuluculu#un kullanl• mas• – Xxxxxx xxxx güçlüklere genel bak•!

49. 1980 Lahey ˙ocuk Ka rma S zle mesi dostane z m aray n te vik etmektedir. 7. maddede Merkezi Makamlar n (c) ocu un isteyerek [g n ll ] iadesini veya dostane

bir z m kolayla t rmak (...) i in uygun t m nlemleri almas gerekti ini dile getirmekte, ayn husus 10. maddede de k smen tekrarlanmaktad r: ˙ocu un bulundu u Devletin merkezi makam , ocu un isteyerek tesl[igmöinüllü iadesi] yolunda tüm önlemleri al•r veya ald•r•r.”

50. ! bu K lavuzun 2. B l m 1980 Lahey ˙ocuk Ka rma S zle mesi kapsam nda uluslararas ocuk ka rma davalar nda arabuluculu un kullanözgmü günçalüklere dikkat çekmeyi amaçlamaktad•r.

51. ncelikle ulusal aile arabuluculu u ve uluslararas aile arabuluculuaraus•nda bir fark oldu•u vurgulanmal•d•r. Xxxxxxxxxxx• xxxxxx xxx•xxxx•xxxxxx xxxxxxxxxxxx çok daha karma••k bir yap• arz etmekte ve arabulucular•n konuyla ilgili ekstra ei• tim lere sahip olmas•n• gerektirmektedir. ki farkl• hukuk sistemi xxxx•xxxxx xxxxxxx• x, xxxxx•

kültürler ve diller bu gibi vakalarda arabuluculuu daha da xxxxxx• •xxxxxxx• x. Ayn•

zamanda, arabuluculukla var•lm•• olan ancak hukuki durumu dikkate almayan ve ilgili

ülkelerde hiçbir hukuki etkisi bulunmayan anlamalara bel bal• ayan tarafla r•n tad••••

riskler çok daha fazlad•r. Xxxxxxxx, r•za göstermi• olduklar• üzere kii• lerin ve ya

mallar•n s•n•r ötesine ta••nmas•n•n hukuki durumlar• aç•s•ndan bir dei• i• klie yol

açabilecei• nin fark•nda olmayabilir. Örnei• n velayet veya kii• sel ili• ki haklar• aç•s•ndan, mutat mesken milletleraras• özel hukukta yayg•n olarak kullan•lan bir

bal• ama unsurudur. Yani çocuun mutat meskeninin ebeveynler aras•ndaki bir

anlaman•n uygulanmas•n• müteakiben bir ülkeden baka bir ülkeye tanm•• as• ve layet

ve kii• sel iliki bak•m•ndan yarg•lama yetkisini ve geçerli hukuku etkileyebilecei

gibi, böylelikle taraflar•n hak ve yükümlülüklerine dair hukuki dee aç•s•ndan da etki dourabilir. 91

rlendirme

52. Uluslararas ocuk ka rma olaylar genelde taraflar aras nda yekvsiyeeklesrde

gerilim i erir. Geride kalan ebeveyn o u zaman ani bir kay p neticesinude rad

okun etkisiyle ocu unu bir daha hi g remeyece i korkusuyla hareket ederken, g t ren ebeveyn, davran n n neticelerini tam anlam yla idrak ettikten sonra, hakk nda dava a lmnadsan, zorla iade il• emi gerçeklet• irilmesinden ve velayet davas• aç•s•ndan olumsuz bir tesirin ortaya ç•kmas• ihtimalinden ötürü korkuya kap•labilir. Ebeveynlerin yap•c• bir arabuluculuk sürecine dahil edilmesi ne dair fiili

2. Anla man n i eri i bir mahkeme veya ba kacialiybeitrkmerci taraf ndan bir mahkeme h km veya kar veya talebin yap ld ye Devlet hukuku uyarhihncbairsbaelge ile tenfiz edilebilir.

3. Üye Devletler 1. ve 2. f•kra uyar•nca talep bav Komisyona bildirecektir.

urular•n• almaya yetkili mahkemeleri ya da die• r mer cileri

4. Bu maddede yer alan hiçbir husus, 1. f•kraya gör e tenfiz edilmi• bir anla•man•n ba•ka bir Üye Devle tte tan•nmas• ve tenfizi aç•s•ndan geçerli olan kurallar • etkilemeyecektir.”

90 Merkezi Makamlar•n ve die• r organlar•n bu bilgilerin sunulmas •ndaki kolaylat• •r•c• rolü ve ayr•ca taraflar•n temsilcilerinin rolü hakk•nda bkz. aa• •d• aki 4.1. Bö lüm.

91 Bkz. aa• •d• aki 12. ve 13. Bölüm.

g l klerin xxx s ra, her a dan s ratle hateregkeeçilmesi de gerekmektedir. Vize ve göçmenlik meselelerinin yan• s•ra, çocuun mutat meskeninin bulundu•u ülkede

götüren ebeveyn hakk•nda ceza davas• aç•lmas• neticesinde de bak do•abilir.

a güçlü kler

2.1 Süreler / Süratli ba!vuru yollar•

Uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar•nda arabuluculuk süratle yürütülmelidir.

Arabuluculuk Lahey iade davalar•nda gecikmelere yol açmamal•d•r.

Taraflara arabuluculuk olana• verilmelidir.

hakk•nda mümkün oldu•unca erken bilgi

Arabuluculuun uygun olup olmad•• de•erlendirilmelidir.

, her bir olay•n kendi ko•ullar•na göre

Uluslararas• çocuk kaç•rma xxxxxxx•xxx xxxxxx•xxx xxxxxxxxxxxx hizmetleri arabuluculuk oturumlar•n•n k•sa vadede planlanmas•n• öngörmelidir.

Arabuluculuk süreci bal• at•lmadan önce iade davas• aç•lmas• de•erlendirilmelidir.

53. Uluslararas ocuk ka rma davalar nda vakit son derece

önemlidir. 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözlemesi çocuun mutat meskeninin

bulundu•u Devlete derhal iadesinin sal• anmas•n• istemektedir. 92 1980 Sözlem

esi’nin

amac•, çocuun hukuka ayk•r• bir ekilde götürülmesi veya al•konmas• il• eminin za rar

do•uran etkilerini azaltmak amac•yla kaç•rma öncesindeki duruma (eski hale )

mümkün oldu•unca h•zl• bir e

kilde iade edilmesidir. 1980 Sözlem

esi ebeveynlerden

birinin çocuun (tek ba••na) velayetini elde etmek amac•yla uluslararas• seviy ede

yapay yetki bal• ant•lar•” tesis ederek ç•kar sal• amas•n• engelle yerek çocu•un menfaatlerini korumaktad•r. 93

54. Ka rma vakalar nda zaman n g t ren ebeveyn lehine i ledi i belirtilmelidir; ocuk ka r lan lkede sorunun temelinde yatavni aile

uyu mazl k z me ba lanmaks z n ne kadar uzun s re kal rsa, ocuk ile geride kalan ebeveyn aras ndaki ili kinin yeniden tesisi o denli g hale gelmektedir. Gkemcieler

geride kalan ebeveynin haklar n etkilemekle birlikte, daha da nemlisi s z kounus ocu un, BM ˙ocuk Haklar S zle mesinde dile getinribleir hak olarak, her iki ebeveyniyle düzenli biçimde kii• sel ilikiler kurma hakk• çinenmektedir. 94

55. Ka rma eyleminin zerinden bir y ldan uzun bir s re

ge tikten sonra bir mahkeme huzurunda iade davas ba lat ld nda, 1980 Lahey

˙ocuk Ka rma S zle meçsoi cuun yeni çevresine intibak etmi• oldu•unun kan•tlanmas• •art•yla mahkemeye iade talebini reddetme konusunda takdir yetki si tan•maktad•r (12(2). madde).

56. ˙ocuk ka rma olaylar nda arabuluculu un, hangi

a xxxxx xx lat lm olursa olsun, h zla yi rgetrelkmmeesktedir. 1980 Lahey Çocuk

Kaç•rma Sözlem

esi’nin durumdan etkilenen çocuklar•n aleyhine olacak e

kilde

engellenmesi, arabuluculuk yolunun kullan•m• aç•s•ndan güvence getirilmesi gereke n

92 Bkz. 1980 Sözle•mesi’nin Giri• k•sm•.

93 Bkz. E. Xxxxx-Xxxx, 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözle•mesi hakk•nda Aç•klay• c• Rapor, On Dördüncü Oturum Zab•tlar• (1980), Tome II, Çocuk kaç•rma , Lahey, Imprimerie Nationale, 1998, s. 425-476, s. 428,

paragraf 11 (u adresten erii• lebilir: < xxxxx://xxxx xx.xxxx.xxx/xxxxxx/xxxx00.xxx > (son erii• m 9 Kas•m 2016)).

94 Bkz. ÇHS 10(2). madde.

bal• •ca hususlardan birini olu•turmaktad•r. 95 Nas•l ki uluslararas• bir ailevi

uyu•mazl•n•

dostane bir e

kilde çözülmeye çal•••lmas• herkesin yara r•naysa,

arabuluculuun ebeveyn lerden biri taraf•ndan geciktirme taktii olarak kötüye

kullan•lmas• da ayn• ekilde engellenmelidir.

57. 1980 Lahey ˙ocuk Ka rma S zle mesi kapsam nda iade ba vurusunu de erlendirmeye yetkili Merkezi Makamlar, ocu un nerede oldu u hakk nda bilgi edinilir edinilmez, genellikle ocu un g n ll bir ekilde iadesini

sa lamaya al acakt r (7(2)(c) ve 10. madde). Hen z bu ok erken a amada, ocuk

kaç•rma vakalar•na yönelik uygun hizmetler mevcutsa, arabuluculuk halihaz•rda

önerilmi• olmal•d•r. Ayr•ca bkz. aa

•daki 4. Bölüm (A

rabuluculu•a erii• m”).

58. Belirli bir ocuk ka rma vakas nda arabuluculuk yolunun uygun olup olmad , her t rl l zumsuz gecikmenin nlenmesi a s ndan, arabuluculu a giri ilmeden nce de erlendirilmeli9d6ir.

59. 1980 Lahey ˙ocuk Ka rma S zle mesi kapsam nda ka rma vakalar na y nelik olarak sunulan arabuluculuk hizmetlerinin arabuluculuk oturumlar n k sa vadede planlanmas gekrtekdmir.eBunun için sürece dahil olacak arabulucular•n son derece esnek olmas• laz•md•r. Ancak bu yükü, h•zla ve k•sa sürede elveril• i olabilmeyi temin eden bir sisteme bal• anm•• vas•fl• ara buluculardan olu•an

bir havuz yard•m•yla hafifletmek mümkündür.

60. Kimi Devletlerde uluslararas• çocuk kaç•rma vakalar• için özel olarak gelit• irilmi• arabuluculuk programlar• bu tür hizmetleri haliha zrda

baar•yla temin etmektedir.97 Bu programlar genelde en az iki güne (çou zaman art

arda) yay•lm•, her birinin süresi üç saati bulabilen iki veya üç tane arabuluculuk

oturumu sunabilmektedir.98

95 Ayr•ca bkz. S. Vigers, M

ediating International Chil d Abduction Cases – The Hague Convention”, Xxxx

Publishing, Oxford, 2011, s. 42 vd.

96 Bat• a arabuluculua

uygunluu

etkileyebilecek mesele ler ve bu incelemeyi kimin yapabilecei

olmak üzere

ön incelemeye dair daha fazla bilgi için bkz. 4.2. Bölüm.

97 Örnei• n Birlei! k Xxxxx•k ’ta (n" giltere ve Galler) reunite International Child Abduction Centre isimli sivil toplum örgütü (bundan böyle r“ eunite”) uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar•nda 10 y•l• ak• •n bir süredir uzman

arabuluculuk hizmetleri sunmaktad•r, bkz. reunite we b sitesi < xxxx://xxx.xxxxxxx.xxx >; ayr•ca bkz. Ebe veyn

Kaynakl• Uluslararas• Çocuk Kaç•rma Olaylar•nda Arab uluculuk – reunite Pilot Arabuluculuk Program•” xxxx•xxx Xxxx 2006 tarihli rapor (bundan böyle r“ eun ite Pilot Arabuluculuk Program• 2006 Raporu”), u• adresten erii• lebilir: < xxxx://xxx.xxxxxxx.xxx/xxxx/ files/Library%20-%20reunite%20Publications/Mediation%

20Report.pdf > (son erii• m 9 Kas•m 2016). Almanyada 2008 yl• •nda BAFM ve BM ad•ndaki Alman dernekleri

taraf•ndan kurulmu• olanMiKK e.V adl• kâr amac• gütmeyen bir kurulu, Lahey kaç•rma va kalar•nda uzman

arabuluculuk da dahil olmak üzere, ad• geçen dernekle rin Ebeveynleri ve Çocuklar• !çeren Uluslararas•

Uyu•mazl•klarda Arabuluculuk” alan•ndaki çal••malar• n• sürdürmektedir. Arabuluculuk hizmetleri halihaz•r da iki-uluslu dört adet e• arabuluculuk program• çerçevesinde sunulmaktad•r: Alman-Polonya projesi (2007 y•l•nda

bal• xx•x• •x), Xxxxx-Xxxxxxxx projesi (2004 y•l•nda bal• amt•• •r), reunite ile ib

ir lii

içerisinde yürütülen

Alman-ngiliz projesi (2003/4 yl• •nda bal• xx•x• •x) xx Xxxxxx ve Alma nya Adalet Xxxxxxxx• xxxxxxx• xx

xxxxxxxxxx ve finanse edilen Frans-•zAlman arabuluculuk program•n•n çal••malar•n• yürüttü•ü Alman-Frans•z

projesi (2003-2006). Alman ve s" panyol arabulucular•n dahil oldu•u bei• nci bir arabuluculuk program• da

haz•rl•k aa• mas•ndad•r, bkz. < www.mikk -xx.xx >. Hollandada, Centrum Internationale Kinderontvoering

(IKO) adl• sivil toplum kuruluu 1 Xxx•x 0000 xxxxxxx xxx xxxx kendi Arabuluculuk Bürosu kanal•xxx Xxxxx

çocuk kaç•rma olaylar•nda uzman arabuluculuk hizmet i sunmaktad•r, bkz. < xxx.xxxxxxxxxxxxxxxx.xxx > (son erii• m 9 Kas•m 2016); ayr•ca bkz. X.X. xx Xxxx e-Tegelaar, “Regiezittingen en mediation in internatio nale kinderontboeringszaken”, Trema Special, Say• 33, 201 0, s. 486, 487.

98 Bkz. örnei• n Birle!ik Xxxxx•k

t’ a ("ngiltere ve Galler) reunite taraf•ndan sunulan arabuluculuk hizmetleri,

< xxxx://xxx.xxxxxxx.xxx > ve reunite Pilot Arabuluculuk Program• 2006 R aporu (a.g.b., dn. 97), s. 11. Ayr•ca

bkz. Almanyad’ a MiKK e.V. dernei kanal•yla sunulan arabuluculuk hizmetleri ve S. Xxxxxxxxxxx ve C.C. Xxxx,

“ Family Mediation in an International Context: Cross-Border Parental Child Abduction, Custody and Access

61. Arabuluculuk s reci ba lat lmadan nce Lahey iade davas a lmas imk n de erlendirilmelidir. Bir ok lkede ya anan tecr beler,addeerhal i davas ba lat larak, gereken hall9e9rdbeu, davan•n arabuluculuk için ertelenmesinin sonuç veren bir yöntem oldu•unu ortaya koymu• bulunmaktad•r. 100 Bu yakla••m•n

birçok avantaj• bulunmaktad•r :101

a. Aksi takdirde somut olarak dava seçene•iyle kar•• kar••ya kalacak olan götüren ebeveynin xxxxxxx xxxxx xxxxxxxx• xxxxx•xx xxxxx motivasyonunu müspet yönde etkileyebilir.

b. Mahkeme arabuluculuk oturumlar•n•n yürütülmesi gereken net bir süre belirleyebilir. Böylece arabuluculu•ungebciriktirme taktii• olarak kötüye kullan•lmas• engellenmi• olur ve götüren ebevey n 1980 Lahey

Çocuk Kaç•rma Sözlem ç•kar elde edemez.

esi’nin 12(2). maddesinin kullan•m•ndan herhangi bir

c. Mahkeme götüren ebeveynin çocu•u üçüncü bir ülkeye götürmesini veya saklamas•n• engellemek için gerekli koruma tedbirleirlir.alab

d. Geride kalan ebeveynin Lahey mahkeme durumas•na

kat•lmak için çocuun kaç•r•ld••• ülkede bulunmas• ihtimali, geride kalan ebevey n aç•s•ndan ekstra seyahat masraflar• yaratmaks•z•n k•sa aral•klarla yüz yüze yürütülecek arabuluculuk oturumlar• düzenlenmesi amac•yla kullan• labilir.

e. Görevli mahkeme, konuya ili•kin yetkisine ba•l• olarak, geride kalan ebeveyn ile çocuk aras•nda, yabanc•la•may• önleyecezkavte biz arabuluculuk süreci üzerinde olumlu bir etki yaratabilecek •ekilde çocukilcai geç olarak kii• sel iliki kurulmas•n a yönelik düzenlemelere hükmedebilir.

f. Mahkemenin sevk etti•i arabuluculuk süreci için finansman sa•lanmas• söz konusu olabilir.

g. Dahas•, taraflar•n bu a•amada çok büyük ihtimalle uzman

bir hukuki temsilciye sahip olacak olm,adsa•ha arabuluculuk aamas•nda gerekli

hukuki bilgiye erimelerini sa•lamaya yard•mc• olmaktad•r.

h. Son olarak, mahkeme arabuluculu•suonnucunu takip

edip, anlamay• bir mahkeme karar•na dönü•türerek veya bakaca tedbirler alarak

anlaman•n çocuun kaç•r•ld••• hukuk sisteminde hukuki etki yaratmas•n•

Conflicts: Traits and Guidelines , C.C. Xxxx ve S. Kiseewetter (der.), Cross-Border Family Mediation – International Parental Child Abduction, Custody and Access Cases içinde, Xxxxxxxx Xxxxxxx Verlag, 2011, s.

39 vd. Ayr•ca bkz. Hollanda’da iki gün içerisinde 33 -saatlik oturumlar yürüten Hollanda Arabuluculuk

Program•, bkz. I. Xxxxxx, X. Verwijs vd., Evaluatie Pilot Internationale Kinderontvoering, Temmuz 2010, s. 77.

99 !ade davas•n• arabuluculuk sebebiyle ertelemeyen dev letler xxxx•xxx xxxxx• x Xxxxxx, Xxxxxxx ve Hollanda

yer almaktad•r.Almanya ve Hollandada xxxxxxxxxxx• xxx•xxx xxxxxxx•xxx xxxxxxxxxxxxx, ahkeme huzurundaki

yarg•lama takvimine dahil edilmektedir, yani arabuululuck süreci (bir sonraki) duru•madan önce 2-3 haftal•k k•sa süre içerisinde gerçeklet• irilmektedir. Dolay• s•yla bu devletlerde yarg•laman•n ertelenmesine ger ek

duyulmamaktad•r. Fransada ise arabuluculuk Lahey iade davas•na paralel voendan ba••msz• bir süreç olarak

yürütülmektedir; yani iade davas•na, bir arabuluculuk süreci yürütülmekte olup olmad•••na bak•lmaks•z•n,

olaa• n program• içerisinde devam edilmektedir. Paral el olarak yürütülen arabuluculuk sürecinde ula•l• an dostane çözüm herhangi bir aa• mada iade davas•na dahil edile bilmektedir.

100 Örnei• n Almanya ve Birlei! x Xxxxx•x ; ayr•ca bkz. S. Vigers, Mediating International Chil d Abduction Cases

– The Hague Convention (a.g.e., dn. 95), s. 45 vd.

101 Ayr•ca bkz. S. Vigers, Arabuluculuk, uzla•ma ve xxxx eri araçlar•n gelit• irilmesi hakk•nd a bilgi notu (a.g.b., dn. 11), 2.4, s. 10.

sal• ayabilir .102 Mahkeme ayr•ca anlam

an•n di•er ilgili ülkede de hukuki etkiye

sahip olmas•n• sal• amaya da yard•mc• olabilir.

62. Ancak, arabuluculuk seçenei mevcutken iade davas•n•n

ne zaman aç•laca•• sorusu farkl• ekilde de yan•tlanabilir. ! lgili hukuk sisteminde

Lahey iade davalar•n•n nas•l düzenlendii• ne ve olay•n kendine özgü ko•ullar•na bal•

olarak, iade davas• aç•l madan önce arabuluculuun ba•lat•lmas• bir seçenek olabilir.

Örnei• n s! viçre’de 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözlemesi’ni uygul amaya geçiren

mevzuat Merkezi Makam•n iade davas• aç•lmadan önce uzlama veya arabuluculuk

yolunu bal• atmas•na dair aç•k bir olanak öngörmektedir. 103 Bunun yan• s•ra s! viçre uygulama mevzuat•, Lahey iade davas• aç•ld•ktan sonra mahkemenin, henüz Merkez i

Makam taraf•ndan yap•lmam••sa, arabuluculuk veya uzlama yolunu ba•latarak

uyu•mazla• dostane bir çözüm bulmaya çal•mas•n•n önemini de vurgulamakta d•r. 104

63. 1980 Lahey ˙ocuk Ka rma S zle mesi kapsam nda uluslararas ocuk ka rma olaylar nda arabuluculuk veenyzaebri süreçlerin iade

davalar•n•n aç•lmas•ndan önce veya sonra bal• at•lmas•ndan ba•ms•z olarak,

Sözlemeci Devletlerin arabuluculuk ve benzeri süreçlerin çok net ve s•n•rl• sürel er

içerisinde gerçeklet• irilmesini sal• ayacak önlemler almas• son derece ön em ta••maktad•r.

64. Arabuluculu un kapsam bak m ndan, taraflar aras ndaki haberle me s recine yeterli zaman ayr lmas ile olas iade davalar n n geciktirilmemesi aras nda bir denge g zetilmelidi1r0.5

2.2

dari/ adli mercilerle s•k• ib

irli#i

Uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar•nda arabulucular ve arabuluculuk hizmeti sunan kurulu•lar Merkezi Makamlarla ve mahkemelerle s•k• bir

ibirlii• nde xxxxxxxx•x•x.

00. Xxxxxxxxxxx ocuk ka rma olaylar nda arabulucular ve

arabuluculuk hizmeti sunan kurulu la,rmeselenin h•zl• ve etkili bir ekilde

çözülmesini sal• amak amac•yla organizasyon seviyesinde Merkezi Makamlar ve

mahkemelerle s•k• ibirlii• nde xxxxxxxx•x•x. Xxxxxxxxxxxx, bir yandan arabul uculu•un

gizlilii• ni temin ederken, bir yandan da sürecin organizasyon k•sm•n•n mümkün

oldu•unca effafl•k içerisinde yürütülmesini sal• amak için ellerinden gelen ç abay•

102 Anla•may• icra edilebilir k•lma meselesi ve yetki mese lesi hakk•nda bkz. aa• •d• aki 12. ve 13. Bölüm.

103 Bkz. Uluslararas• Çocuk Kaç•rma ve Çocuklar•n ve Yeti•kinlerin korunmas•na ilik• in Lahey Sözle•me leri

hakk•nda 21 Aral•k 2007 tarihli s" viçre Federal Yasas•’n•n 4. maddesi, 1 Temmuz 2009 tarihin de yürürlüe

girmit• ir ( Bundesgesetz über internationale Kindesentführung und die Xxxxxx Übereinkommen zum Xxxxxx von

Kindern und Erwachsenen (BG-KKE) vom 21 Dezember 2007), u adresten erii• lebilir :

< xxxx://xxx.xxxxx.xx/xx/x/xx/0/000.000.00.xx.xxx > (son erii• m 10 Kas•m 2016), gayriresmi !ngilizce tercümesine •u adresten erii• lebilir < xxxx://xxx.xxxxx.xx/xx/x/xx/0/000.000.00.xx.xxx > (son erii• m 10 Kas•m

2016); ayr•ca bkz. A. Xxxxxx, T 2008, s. 139 vd., 147.

he new Swiss Federal Act on International Child Abduction”, Journal of PIL,

104 21 Aral•k 2007 tarihli !sviçre Federal Yasas•n’ •n 8. madd esi.

105 Bkz. aa• •d• aki 5. Bölüm; ayr•ca bkz. Özel Komisyonun Dördüncü Toplant•s•ndan ç•kan Sonuç ve Tavsiyeler

(a.g.b., dn. 34), Tavsiye No. 1.11, Çocu•un gönüllü iade sinin teminine yard•mc• olmak veya m eselelere dostane

bir çözüm getirmek için al•nan tedbirler iade davas •nda haks•z bir gecikmeye sebep olmamal•d•r”, Özel Komisyonun Bei• nci Toplant•s•ndan ç•kan Sonuç ve Tavsiyeler ( a.g.b.). Tavsiye No 1.3.1.

g stermelidir. rne in, Merkezi Makam ve g revli mahkeme, olayda arabuluculuk s recinin i letilip i letilmeyece i konusunda haberdar edilmelidir. Ayn ey arabuluculuun sona ermesi veya kesintiye ur• amas• bak•m•ndan da geçerlidir. Bu

bilgi Merkezi Makama ve görevli mahkemeye h•zla iletilmelidir. Dolay•s •yla uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar•nda Merkezi Makam•n ve/veya ilgili mahkemeni n uzman arabuluculuk hizmetleriyle idari bir seviyede s•k• ilikiler yürütmesi tavsiye edilmektedir.106

2.3 Birden fazla hukuk sistemi söz konusu oldu#unda; anla!man•n i lgili tüm ülkelerde icra edilebilirli#i

Arabulucular•n , uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar•nda arabuluculuun iki veya daha fazla hukuk sistemi aras•nda etkilei• m halinde ve geçerli uluslararas• hukuk mevzuat• çerçevesinde yürütülmesi gerektii• nin bilincinde olmas• gerekir.

Taraflar•n konuyla ilgili hukuki bilgilere erii• mi bulunmas• gerekir.

66. Arabuluculuk sürecine özgü güçlükler, olaya birden fazla hukuk sisteminin dahil olmas•ndan da kaynaklanabilir. Taraflar aç•s•ndan hukuki etkiye sahip olabilecek sürdürülebilir bir çözüm bulunabilmesi için konuyla ilgili tüm hukuk sistemlerine ait mevzuat•n ve ayr•ca davada uygulana bilecek bölgesel veya uluslararas• hukukun göz önünde bulundurulmas• önem ta••maktad•r.

67. Taraflar n ilgili lkelerde hukuki bir etkiye sahip olmayan z m mutabakatlar na bel ba lamas n n ne kadar tehlikeli olabiyleuckear i daki 1.2.

b l mde halihaz rda vurgulanm t r. ˙ocuklar ilgilendiren uluslararas ailevi uyu mazl klarda arabuluculuk yapan arabulucula,rtarnaflar•n dikkatini konuyla ilgili hukuki bilgiler edinmenin ve uzmanlardan hukuki tavsiyeler alman•n önemine çekmek yönünde bir sorumlulu•u bulunmaktad•r. Bu bal• amda arabulucular•n, uzmanl•k

gerektiren ilgili hukuki ei• time sahip olsalar dahi, taraflara hukuki tavsiyelerde bulunabilecek bir konumda olmad••n• vurgulamak gerekir.

68. Hukuki bilgiler bilhassa iki konuda önem arz etmektedir: birincisi, arabuluculuk neticesinde var•lan ve yasal gerekliliklere uygun olmas•

gereken anlam

an•n içerii

ve ikincisi, bu anlam

aya ilgili iki veya daha faz la say•daki

hukuk sisteminde nas•l hukuki etki kazand•r•laca•• meselesi. Bu iki husus birbiriyle yak•ndan bal• ant•l•d•r.

69. Arabuluculukta ele al nan konular a s ndan ge erli olan hukuka dair ilgili hukuk sistemlerinin yakla mlar hakk nda uzmanl k gerektiren hukuki tavsiyeler al nmas gerekebilece i taraflara bildirilmelidier.vEeybnlerin

ocuklar na ili kin velayet ve ki isel ili ki konular nda varacaklar aaranldaair mal

sahip olduklar zerklikh,ukuken çocuun yüksek menfaatlerinin güvence alt•na

al•nmas•n• sal• amak amac•yla böylesi bir anlamaya yönelik ola rak zorunlu mahkeme

onay• öngörülmesi suretiyle s•n•rland•r•labilir. 107 Ayr•ca, ebeveynler arabuluculukla

var•lm•• bir anlam• an•n bir ülkede hukuki etki kazanmas•n•n ard•ndan, olay açs• •ndan ilgi arz eden dier hukuk sistem(ler)inde hukuki etki kazand•r•lmas• için bakaca

il• xxxxx xxx•lmas•n•n da gerekebilecei• ni biliyor olmal•d•r. 108

106 Örnei• n, Almanyad

a Merkezi Makam uzman arabuluculuk kuruluu

MiKeK.V. ile, bak

a hususlar•n yan•

s•ra organizasyon seviyesinde h•zl• bilgi al••verii

107 Bkz. 12. Bölüm.

108 Bkz. 12. ve 13. Bölüm.

ne yönelik a• rtlar da içeren bir ib

irlii

sözle•mes i akdetmit• ir.

70. Tercihen taraflar•n arabuluculuk süreci boyunca konuyla ilgili hukuki bilgilere erii• mi bulunmas• gerekir. Bu nedenledir ki, uluslararas• çocuk

kaç•r•lmas• alan•nda çal•an birçok arabulucu, taraflar• arabuluculuk sürecinde uzman

hukuki temsilciler görevlendirmek konusunda tevik etmektedir. l! gi arz eden bilg iler

Merkezi Makamlar veya uluslararas• aile arabuluculu•u için Merkezi rtibat Xxxxxxxx• xxxxx•xxxx xx xxx• anabilir. 109

109 Merkezi Makamlar•n ve die• r organlar•n bu bilgilerin sunulmas•ndaki kolaylat• •r•c• rolü ve ayr•ca taraflar•n temsilcilerinin rolü hakk•nda bkz. aa• •d• aki 4.1. Bö lüm.

2.4 Arkaplandaki farkl• kültürel ve dini faktörler

Xxxxxxxxxxx• xxxxxx xxx•xxxx•xxxxxx xxxxxxxxxxxx taraflar•n kültürel ve dini aç•dan muhtemel farkl• geçmil• erinin de usulünce dikkate al•nmas•n• gerektirmektedir.

71. Uluslararas aile arabuluculu unun kendine zg güçlüklerinden biri de, genel olarak taraflar•n farkl• kültürel ve dini geçmi•lere sahip olmas•d•r. Örnei• n çocuklar•n ei• timi gibi, ebeveyn sorumlulu•unun yerine

getirilmesine ilikin birçok konudaki deer ve beklentiler birbirinden çok farkl

olabilmektedir.110 Taraflar•n kültürel ve dini geçmil• eri birbirleriyle ve arabulucu ile

iletii• m kurma biçimlerini de etkileyebilir. 111 Arabulucu, xxxxxx xxx•xxxx•x• bir

k•sm•n•n dier taraf•n kültürel farkl•l•klarn•• n fark•nda olunmamas• sebebiyle ortaya

ç•kan yanl•• anlamalardan xxxxxxxxxxxxxxxxx• xx xxx•xxx xxxxxxxxxxx•d•r. 112

72. Bu tür olaylarda arabuluculuk yapan arabulucular taraflar•n kültürel ve dini geçmil• erine dair etrafl• bir kavray•• içerisinde olmal•d•r. 113 Bu konuda özel bir ei• tim gereklidir. 114 Taraflar•n seçim yapabilecekleri bir uzman arabulucu havuzu mevcut ve elveril• i bulunuyorsa, taraflar•n kültürel ve dini

geçmil• erine dair bilgisi olan veya taraflardan biriyle ortak geçmie s ahip olup, dier

taraf•n kültürüne ve dinine ilikin de bilgisi bulunan arabulucular•n görevlendirilme si faydal• olabilir.

73. Kimi arabuluculuk uygulamalar•nda baar•yla yürütülen

ve farkl• men•e ülkelere mensup ebeveynleri içeren s•n•r ötesi çocuk kaç•rma lar için özel olarak gelit• irilmi• bulunan i“ ki -uluslu” bir arabuluculuk modeli mevcuttur.115 Bu

modelde arabulucular•n taraflar•n kültürel geçmil• erine dair etrafl• bir kavray•a sahip

olmalar• ko•ulu, e• arabuluculuk içerisinde söz konusu iki ülkeden birbirlerinin kültürüne dair de bilgi sahibi olan iki arabulucunun görevlendirilmesiyle

kar••lanmaktad•r. “ki -ulusluluk” bu bal• amda i“ ki -kültürlülük” gibi de dü•ünülebilir.

Arabulucular•n nötr ve yans•z olmas• ve taraflardan hiçbirini temsil etmemes i önemle vurgulanmaktad•r. 116

110 Bkz. örnei• n K.K. Xxxxxx, Mediation in a nutshell, St. Xxxx, 2003, s. 55, 56; D. Ganancia, “Xx xxxxxxxx x

xxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxx”, Xxxx, Xxxxxxxxxx Xxxxx -Xxxx 0000, 132 vd.; R. Chouchani Hatem, “La différence

culturelle vécue au quotidien dans les couples mixtes xxxxxx-libanais”, Revue Scientifique de XXXXX, Cilt 1, Say•

2, Güz 2007, s. 43-71; K. Xxxxxxx, I“ nterkulturelle Aspekte und ihre Be deutung in der Mediation”, S. Xxxxxxxxxxx ve C.C. Xxxx (der.), Mediation bei internationalen Kindschaftskonflikten – Rechtliche Grundlagen, Interkulturelle Aspekte, Handwerkszeug für Mediatoren, Einbindung ins gerichtliche Verfahren, Muster und Arbeitshilfen içinde, Verlag C.H. Xxxx, 2009, s. 91-104; M.A. Xxxxxxxx, “Culture in International Parenta l Kidnapping Mediations”, Pepperdine Dispute Resolution Law Journal, 2009, s. 555-582, 558 vd.

111 Bkz. örnei• n K.K. Xxxxxx ( a.g.e., dn. 110), sabit göz temas• kurmak kimi kültürlerde küstahl•k ve sayg• s•zl•k olarak görülebilirken, birçok Bat• kültüründe aksin e aktif dinleme ia• retidir. D. Ganancia, “ La médiation familiale internationale” ( a.g.e.), 132 vd.

112 Bkz. K.K. Xxxxxx (a.g.e., dn. 110), s. 56.

113 Ayr•ca bkz. aa• ••daki 6.1.8. Bölüm.

114 Bkz. arabulucu ei• timi hakk•ndaki 3. Bölüm.

115 Frans•z -Alman !ki -Uluslu Profesyonel Arabuluculuk Projesi (2003-2006); Amerikan-Alman !ki -Uluslu Arabuluculuk Projesi; Polonya-Alman !ki -Uluslu Arabuluculuk Projesi; ayr•ca bkz. aa• ••daki 6 .2.3. Bölüm.

116 Daha fazlas• için bkz. aa• •d• aki 6.2.3. Bölüm.

2.5 Dilden kaynaklanan güçlükler

Arabuluculukta taraflardan her birine, mümkün oldu•u kadar•yla, kendisin i

rahatça ifade ettii bir dil konu•ma xxxxx• xxx• xxxxx•x•x.

74. Uluslararas ailevi uyu mazl klara ili kin bir ba ka g l k de, uyu mazl k taraflar n n farkl anadillerde konu tu u durumlarda ortaya

kmaktad r. Taraflar n anadilleri farkl oldu unda, arabuluculuk s ras nda, en az ndan k sa s reli ine, her biri kendi dilini konu may tercih edebilir. Taraflarrdian bi

di erinin dilini ustal kla konu uyor ve kendi aralar ndaki g ndelik ili kide anadili d ndaki bir dili rahatl kla kullanabiliyor olsa daheibbir ytelrcihte bulunabilir.

Uyu•mazl•n•

konu edildii

duygusal aç•dan stresli ko•ullar alt•nda taraflar kendi

anadillerini konu•may• tercih edebilir ve böylelikle ei• t muamele gördükler i duygusuna kap•labilir.

75. te yandan, farkl anadillere sahip taraflaarrabuluculuk s•ras•nda kendilerini üçüncü bir dilde, yani taraflardan hiçbirinin anadili olmayan b ir

dilde ifade ederek de rahat hissedebilir veya taraflardan biri dierinin dilini konu•ma k

isteyebilir. Her halükârda, arabulucu dilden kaynaklanan güçlüklerden do•abilecek

ekstra yanl•• anlama risklerinin fark•nda olmal•d•r.

76. Taraflar n arabuluculukta kullan lan dil(ler)e ili kin isteklerine m mk n oldu unca sayg g sterilmelidTire. rcihen arabulucu(lar) bu dilleri anlayabilmeli ve konu•abilmelidir. 117 E• arabuluculuk taraflarla ayn• anadili konu•an

ve di•er dili de çok iyi veya iyi derecede bilen arabulucular•n (“ iki-dilli” e• arabuluculuk) sürece dahil olmas•na olanak sal• amaktad•r. 118 E• arabuluculuk sadece bir taraf•n ana dilini konu•an bir arabulucu ile iki dili de çok iyi derece bilen bir baka arabulucuyu da içerebilir. Ancak bu durumda iki dili de konu•an arabulucu k•smen tercüman rolü oynayacakt•r.

77. Taraflara arabuluculuk s ras nda kendi tercih ettikleri dilde do rudan ileti im kurma imk n sa lanmbaestte keil öncelikli seçenektir; ne var ki

baz• durumlarda bu olanakl• olmayabilmektedir. Tercih edilen dilde ileti•im terc üme kullan•larak da kolaylat• •r•labilir. Tercüme yolu bir seçenek olarak dü•ünüldü•ünde, tercüman titizlikle seçilmeli ve konu•man•n son derece hassas bir nitelik ta ••d••n•n ve arabuluculuun duygusal atmosferinin bilincinde olarak, ekstra bir yanl•• anla••l ma riskine yol açmamak ve dostane çözümü tehlikeye atmamak için konuya iyi

haz•xxxxxxx•x•x. Xxxxx•, xxxxxxxxxxxx içerisindeki tüm haberlemelerin gizlilii• ne

xxxxxx xxxxxxxxxx tercüman(lar)• da içerecek ekilde genil• etilmelidir. 119

2.6 Mesafe

Arabuluculuk görü•mesi için organizasyon yap•l•rken ve arabuluculuk neticesinde var•lan anla•mada kararlat• •r•lan yöntemlerle bal• ant•l• olarak, uyu•mazl•k taraflar• aras•ndaki corafi uzakl•k dikkate al•nmal•d•r.

117 Ayr•ca bkz. arabulucu listelerine ilik• in olarak 3. 3. Bölüm.

118 Yukar•daki 115. dipnotta at•fta bulunulan iki -uluslu arabuluculuk programlar•n•n hepsi iki -dilli arabuluculuk programlar•d•r.

119 Gizlilik konusunda bkz. aa• ••daki 6.1.5. Bölüm.

78. Bir lkeden ba ka bir lkeye ocuk ka rma vakalar nda arabuluculu a dair bir ba ka g l k de taraflar aras ndaki co rafi uzakl kt r. Geride

kalan ebeveynin ikamet etti ,içocuun mutat meskeninin bulundu•u ülke ile çocuun

götürüldüü ülke aras•ndaki mesafe çok uzak olabilmektedir.

79. Mesafe bir yandan arabuluculuk oturumlar n n fiiliyatta nas l organize edilece ini etkileyebilir. Bir yandan da, bizzat arabulucuuklla var lan sonucun içerii• nde bir rol oynayabilir; öyle ki, ileride ebeveynler aras•nda hat•r• s ay•l•r

bir co•rafi mesafenin varl•n• sürdürecek olmas• ihtimalinin göz önünde

bulundurulmas• gerekebilir. Örnei• n geride kalan ebeveynin, çocuun götüren

ebeveynle birlikte ta••nmas•n• kabul ettii hallerde yahut çocuun mut at mesken

Devletine iade edildii• , fakat götüren ebeveynin yurtd•••nda kalmaya karar verdi i hallerde bu durum geçerli olacakt•r.

80. Bir arabuluculuk oturumu organize edilirken, uygun arabuluculuk mekân•n•n neresi olaca•• meselesi aç•s•ndan ve dorudan m•, yoksa

dolayl• arabuluculua

m• bavurulmas• gerektii

konusunda taraflar aras•ndaki m esafe

ve olas• yüksek seyahat masraflar• dikkate al•nacak faktörler olacakt•r . Bu

meselelerden her ikisi de aa

•da ayr•nt•l• bir e

kilde ele al•nmaktad•r (a rabuluculuk

yeri 4.4. Bölümde ve do•rudan ya da dolayl• arabuluculuk meselesi 6.2. Bölümde).

Elbette, video-bal• ant•s• veya internet üzerinden modern haberlem arabuluculukta yard•mc• olarak kullan•labilir. 120

e yollar• da

81. S n r tesi, yani ebeveynlerin farkl lkelerde ikamet etmeye karar verdi i durumlarda velayet ve/veya ki isel ili ki haklar n ann kmull na

imk n sa layan nihai anla man n i eri i bak m ndan da co rafi uzakl ra n yan s

seyahat masraflar da gere ince g z n nde bulundurulmal d r. Kararla hetr r lan

t rl d zenleme vakit ve masraflar a s ndan ger ek i ve makul olmal d r. Bu konuda

a a daki 11. B l mde ( Ger e e uygunluk ) daha ayr nt l ekilde ele al nacakt r.

2.7 Vize ve göçmenlik meseleleri

Bir baka Devlette yüz yüze yap•lacak bir arabuluculuk görü•mesine kat•lmak isteyen ebeveyn aç•s•ndan , vize gibi gerekli tüm seyahat belgelerinin teminini kolaylat• •rmak amac•yla uygun tüm tedbirler al•nmal•d•r.

Velayet ya da çocukla kii• sel iliki haklar•n• kullanabilmek için baka b ir ülkeye giri• yapmas• gereken ebeveyn aç•s•ndan, vize gibi gerekli tüm sey ahat belgelerinin teminini kolaylat• •rmak amac•yla uygun tüm tedbirler al•nm al•d•r.

Merkezi Makam ebeveynlere bilgi ve tavsiye sunmak ya da belirli hizmetleri kolaylat• •rmak suretiyle gerekli belgeleri edinmelerine yard•mc• olacak tüm uygun tedbirleri almal•d•r.

82. Uluslararas ailevi uyu mazl klarda vize ve g menlik meseleleri o u zaman ekstra zorluklar y klemektedir. Uluslararas aviile

uyu mazl klarda dostane z mlerin te viki amac yla, Devletler gerliadne ka

ebeveynin ocu un ka r ld lkede yap lacak bir arabuluculuk oturumuna veya

hatta davaya i tirak edebilmesi i in gerekli seyahat belgelerini edineblmi esini

120 Daha ayr•nt•l• bilgi için bkz. aa• •d• aki 4.4. Bölüm.

sal• ayacak tedbirleri almal•d•r. 121 Ayn• zamanda Devletler, götüren ebeveyn taraf•ndan bir arabuluculuk oturumuna ve/veya davaya kat•lmak için çocu•un mutat mesken Devletine yeniden giri• yap•labilmesi amac•yla gereken seya hat belgelerinin teminini kolaylat• •racak tedbirler de almal•d•r. 122

83. Seyahat belgelerinin temini uluslararas• bir ebeveyn

uyu•mazl•nda dava veya arabuluculuk sürecinin neticesi açs• •ndan da önemli bir rol

oynayabilmektedir. Örnei• n, Lahey iade davas• sonucunda bir çocuun iadesine karar verildii• nde, götüren ebeveynin çocuun mutat mesken Devletine çocukla birlikte tekrar girebilmek için seyahat belgelerine ihtiyac• olabilir. Devle tler bu tür durumlarda

gerekli seyahat belgelerinin teminini xxxxxxxx• •xxxx•x•x. Ayn• ey, çoc uk ile ebeveynin

geri dönmesinin arabuluculuk neticesinde kararlat• •r•ld••• durumlar da dahil olmak

üzere, götüren ebeveynin çocuu

gönüllü olarak iade etmeye karar verdii

hallerde de

geçerlidir. Vize ve göçmenlik meseleleri s•n•r ötesi kii• sel iliki hakla r•n•n kullan•m

önünde bir engel olu•turmamal•d•r; BM Çocuk Haklar• Sözlemesi’nde de

desteklendii üzere, çocuun her iki ebeveyniyle kii• sel iliki kurma hakk•nn• güve nce

alt•na al•nmas• gerekmektedir. 123

84. Merkezi Makam, bilgi ve tavsiye sunarak veya gerekli bir vize için bavurulmas•na yard•m ederek ebeveynl erin gerekli seyahat belgelerini süratle edinmesine yard•mc• olmal•d•r. 124

2.8 Götüren ebeveyn hakkndaki ceza yarg•lamalar•

Uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar•nda arabuluculuk, çocuun kaç•r•ld••• ülkede götüren ebeveyn xxxx•xxx xxx• xx•xxx xxxx• xxxx yarg•lamalar•n• da dikkate almal•d•r.

Ceza yarg•lamas• bal• at•lm•s• a, bu meselenin arabuluculuk s•ras•nda ele

al•nmas• gerekir. Arabuluculuk yoluyla var•lan herhangi bir anlaman•n

süregiden ceza yarg•lamalar• sebebiyle engellenmemesini sal• a maya yard•mc•

olmak için ilgili adli ve idari merciler aras•nda s•k• bir ib

irlii

gerekebilir.

85. 1980 Lahey ˙ocuk Ka rma S zle mesi uluslararas ocuk ka rma olaylar n n sadece medeni hukuku ilgilendiren ve helerini ele almakla birlikte, çocuun mutat mesken ülkesinde götüren ebeveyn hakk•nda bal• at•lan ceza

121 Vize ve göçmenlik meselelerine ili•kin olas• yard•m yollar• hakk•nda bilgi için bkz. Daimi Büro taraf•nd an haz•rlanan 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözle•mesi kapsa m•nda Ülke Profilleri, 2011 y•l•nda son hali verilmi •tir (< xxx.xxxx.xxx > adresinde “Child Abduction” (Çocuk K aç•rma) sekmesinden erii• lebilir), Bölüm 10.3.j ve 10.7.l.

122 Ayr•ca bkz. Özel Komisyonun Alt•nc• Toplant•s•n•n I. Bö lümünde benimsenen Sonuç ve Tavsiyeler (a.g.b., dn. 38) Tavsiye No. 31.

123 Ayr•ca bkz. S•n•r Ötesi Kii• sel !lik• i !xx Xxxxxxxx X•x xxxxx (a.g.b., dn. 16), Bölüm 4.4, s. 21, 22.

124 A.g.b. Ayr•ca bkz. Özel Komisyonun Alt•nc• Toplant•s•n•n I. Bölümünde benimsen en Sonuç ve Tavsiyeler (a.g.b., dn. 38) Tavsiye No. 31:

(“ Vatanda• olmayan) bir çocuu• n veya götüren ebeveyn in iade talep eden Devlete geri dönebilmesini ya da bir kii• nin kii• sel ili•ki veya erii• m haklar•n• kullan• m•n• etkileyebilecek göçmenlikle bal• ant•l• herhangi bir

güçlüe

dair emare bulunuyorsa, Merkezi Makam bir ki

i• nin kendi egemenlik yetkisi dahilindeki uygun

mercilerden, gerektii e• kilde, bu tür yetki veya iz inleri (vizeler) gecikmeksizin almas•na yard•mc• olu nmas

yönündeki bilgi taleplerini derhal yan•tlamal•d•r. Devletler bu amaçla yetki vey a izin verirken mümkün oldu•unca süratle hareket etmeli ve kendi ulusal göç menlik mercilerine 1980 Sözle•mesi amaçlar•n•n yerin e getirilmesinde oynad•klar• temel rolü a••lamal•d•r.”

yarg lamalar 1980 S zle mesi kapsam ndaki iade davas n etk12il5eCyebzialir. hukuku kapsam•ndaki suçlamalar aras•nda çocuk kaç•rma, mahkemeye itaatsizl ik ve pasaport suçlar• yer alabilir. Çocu•un kaç•r•lmadan önceki ikametinin bulundu•u

Devlette süren yarg•lamalar b

xxxxxx xxx• ko•ullar alt•nda– Lahey iade bav

urusu

kapsam•nda görevlendirilen mahkemenin çocuun iadesini reddetmesine sebep

olabilir. Bu durum bilhassa çocuun kendisine fiilen bakan kii taraf•ndan kaçr•• ld••

ve iade karar•n•n bu kii ile çocuun ayr• dü•mesiyle sonuçlanaca• ,126 ve bu ayr•l••n

–çocuun ya•• veya bak

a ko•ullar sebebiyle– 1980 Sözlem

esi’nin 13(1)(b) maddesi

anlam•nda fiziksel veya psikolojik aç•dan a••r bir zarara ur• ama riski t ekil edecei• hallerde söz konusu olabilir.127

86. G t ren ebeveyne hakk nda hangi yollarla su isnad nda bulunulabilece ive geride kalan ebeveynin çocuk kaç•rmayla bal• ant•l• olarak ceza

davas• aç•lmas•nda tesiri olup olamayaca•• ve ne ölçüde olabilecei , söz konusu

hukuk sistemine ve olay•n ko•ullar•na bal• • olacakt•r. Ceza davas•n•n resen ya da geride kalan ebeveynin mutabakat•yla bal• at•ld••• hallerde dahi, ceza davas •n•n

sonland•r•lp sonland•rl• amayaca•• karar•n•n sadece savc•ya ya da mahkeme ye

b•rak•lm•• bir mesele olabilecei xxxxxxxxxxx•x•x. Xxxx xxxxxxx ebeveyn ha kk•nda

aç•lan ceza davas• çocu•un iadesi önünde muhtemel bir engele dönü•ecek olursa, geride kalan ebeveynin, söz konusu suçlamalar bizzat kendisi taraf•ndan yahut onay• al•narak öne sürülmü• olsa dahi, bu engelin kald•r•lmas• üzerinde pek bir tesiri olmayabilir.

87. Uluslararas ocuk ka rma olaylar ndaki arabuluculuk a s ndan, zellikle de g t ren ebeveyne hapis cezas verilmesi tehdidreini heallerde, ceza davas a lm olup olmad ya da gelecekte, hatta g t relne eboecvueynuni anla mal bir ekilde geri d nmesinden sonra, b yle bir ceza yargas lamba lat lmas

y n nde olas bir risk bulunup bulunmad nemle g z n nde bulundurulmal d r.

Bu yarg lamalar n muhtemel etkileri d n ld

s•ras•nda ele al•nmas• son derece mühimdir.

bundmee, selenin arabuluculuk

88. Merkezi Makamlar ve sürece dahil olan mahkemeler, taraflar•n ceza yarg•lamalar•n•n bal• at•lmas•n• ve sonland•r•lmas•n• düzenleyen mevzuat hakk•nda ve ayr•ca ceza davalar•n•n özel statüsüne ilikin ge rekli genel bilgileri edinmesine mümkün oldu•unca destek olmal•d•r. Götüren ebeveynin vey a çocuun, çocuun kaç•r•lmadan önceki ikametinin bulundu•u ülkeye seyahati ni

öngören arabuluculukla var•lm•• bir anlama uygulamaya geçirilmeden önce ,

125 2006 Anketine verilen cevaplar ceza yarg•lamalar•n•n her zaman olmamak la birlikte genellikle olumsuz bir etki yarat•r addedildii• ni göstermit• ir, bkz. Uluslararas• Çocuk Kaç•rman•n Hukuki Veçhelerine dair 25 Ekim 1980 tarihli Lahey Sözle!mesi n’ in fiili uygulamas•na ili•kin ( Velayet Sorumlulu"u ve Çocuklar•n Korunmas•

Hakk•nda Tedbirler Yönünden Yetki, Uygulanacak Hukuk, Tan•ma, Tenfiz ve #birli"ine dair 19 Ekim 1996

tarihli Lahey Sözle!mesi n’ in uygulanmas•na ilik• in sorular• da içeren) anket ” Soru No. 19, Daimi Büro taraf•ndan Uluslararas• Çocuk Kaç•rman•n Hukuki Veçh elerine dair Özel Komisyonun Ekim/Kas•m 0000x’ xxx Xxx• xxx Toplant•s•na sunulmak üzere haz•rlanan 1 Ni san 2006 tarihli ve 1 Nol’ u Haz•rl•k Belgesi; ayr•ca bkz. Uluslararas• Çocuk Kaç•rman•n Hukuki Veçhelerine dair 25 Ekim 1980 tarihli Lahey Sözle!mesi ’nin uygulanmas•n• ve Velayet Sorumlulu"u ve Çocuklar•n Korunmas• Hakk•nda Tedbirler Yönünden Yetki,

Uygulanacak Hukuk, Tan•ma, Tenfiz ve #birli"ine da ir 19 Ekim 1996 tarihli Lahey Sözle!mesi n’ in fiili

uygulamas•n• iz leyen Özel Komisyonun Bei• nci Toplant• Raporu (30 Ekim – 9 Kas•m 2006), Daimi Büro taraf•ndan haz•rlanm••t•r, Mart 2007, s. 56; her iki m etine de < xxx.xxxx.xxx > adresinde “Child Abduction” (Çocuk Kaç•rma) sekmesinden erii• lebilir.

126 Zira ebeveynin pek bir seçenei

yoktur: Ya çocu•uyla birlikte geri dönmeye cek ya da dönüp hapse girecektir.

127 B

u sorun bazen çocu•u kaç•ran ebeveyne yönelik suç lamalar geri çekilene dek iade karar•n•n (infaz•n•n)

ask•ya al•nmas•yla çözülmektedir”, bkz. S•n•r Ötesi Kii• sel !lik• i !xx Xxxxxxxx X•xxxxxx ( a.g.b., dn. 16), Bölüm 4.4, s. 21, 22 ve dn. 118.

bal• at•lm•• bir ceza yarg•lamas• bulunmamas•n• veya götüren ebe veyn ile çocuk geri döndükten sonra böyle bir yarg•lama bal• at•lmamas•n• sal• amak için ilgili adli ve idari

merciler aras•nda s•k• ibirlii yürütülmesi gerekebilir. l! gili adli merciler aras•n daki

ibirlii• ne dair Uluslararas• Lahey Yarg•çlar A•• bilhassa faydal • olabilir. 128

89. Xxxxx S zle meci Devletlerde uluslararas ocuk

ka rman n ceza hukukunu ilgilendiren ve helerine ili kin genel bilgiler, bir ocu un hukuka ayk r bir ekilde g t r lmesi veya al konmas ile ilgili cezlaamyaarlgar n n kim taraf ndan ba lat labilece i, geri ekilebilece i veyaaalsk naybailece i

hakk ndaki bilgiler de dahil olmak zere, 1980 Lahey ˙ocuk Ka rma S zle mesi kapsam ndaki lke Profillerinde yer almaktad 129r.

3. Uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar•nda arabuluculuk için özel e#itim / Nitelikli arabuluculu#un teminat alt•na al•nmas•

3.1 Arabulucu e#itimi – Mevcut kurallar ve standartlar

90. Nitelikli arabuluculu un teminat olarak, arabuluculuk

i ini y r ten ki ilerin uygun bir e itimden ge irilmi olmas imarittDevr.leKtlerde

arabulucu e itimini veya bir ki inin belirli bir unvana sahip olabilmesir,aabulucu olarak kaydolabilmesi ya da arabuluculuk yapmas n veya belirli barzabualuculuk bi imlerini ( rne in Devlet destekli arabuluculuk) yürütmesine izin verilmesi için sahip olmas• gereken vas•flar• ya da tecrübeleri 130 düzenleyen yasalar bulunmaktad•r.

91. rne in, Avusturya 2004 y l nda arabuluculara y nelik bir

Devlet sicili kurmu•tur. Bu sicile kaydolmak için arabulucular•n düzenlenmi• ei• tim

aa• rtlar•n• yerine getirmesi gerekmektedir. 131 Bu sicil sadece be• senelii• ne geçerli olup, yenilenmesi için kanunda öngörülen sürekli ei• time dair kan•t sunulmas• gerekmektedir.132

128 Uluslararas• Lahey Yarg•çlar A•• ve dor• udan adli h aberle•menin nas•l yürütülecei• ne dair daha ayr•nt•l•

bilgi için bkz. “Uluslararas• Lahey Yarg•çlar A••’n• n gelit• irilmesine yönelik yeni kurallar ve Uluslararas• Lahey Yarg•çlar A•• bünyesinde, belirli baz• davalarda do• rudan adli haberle•meye dair yayg•n olarak kabul edilen güvenceler de dahil olmak üzere adli haberle•meye ili•kin taslak Genel !lkeler”, Daimi Büro taraf•ndan

haz•rlanm•t• •r, Haz•rl•k Belgesi No. 3A, Mart 2011 ve P. Xxxxxx, Uluslararas• çocuk kaç•rmayla ilgili Ad li

!letii• m Raporu”, Haz•rl•k Belgesi No 3B, Nisan 201 1, her iki belge de Haziran 2011d’ eki toplant•s•nda Özel

Komisyona erii• lebilir.

sunulmu•tur ve < xxx.xxxx.xxx > adresinde “Child Abduction” (Çocuk Kaç•rma) sekmesi nden

129 Bkz. 1980 Sözle•mesi kapsam•ndaki Ülke Profilleri, Bö lüm 11.3 (yukar•daki dn. 121).

130 1980 Sözle•mesi kapsam•ndaki Ülke Profillerinde (yuk ar•daki dn. 121) yer alan u

Devletler, ara buluculuk

mevzuat•nda (ve kimi Devletler bak•m•ndan aile arabu luculu•una ili•kin özel mevzuatta) arabulucular aç• s•ndan aranan vas•flar• ve tecrübeleri konu etmektedir: Amerika Birlei! k Devletleri, Arjantin, Belçika, Finla ndiya, Fransa, s" panya, s" viçre, M acaristan, Norveç, Panama, Paraguay, Polonya, Romanya, Slovenya ve Yunanistan.

131 Bkz. Bundesgesetz über die Mediation in Zivilrechtssachen (ZivMediatG), 6 Haziran 2003, u

adresten

erii• lebilir: < xxxx://xxx.xxx.xxx.xx.xx/Xxxxxxxxx/XxxxXxx/0000_00_0/0000_00_0.xxx > (son erii• m 12 Kas•m

2016) ve Zivilrechts-Mediations-Ausbildungsverordnung (ZivMediatAV), 22 Xxxx 2004, u adresten erii• lebil ir:

< xxxx://xxx.xxx.xxx.xx.xx/Xxxxxxxxx/XxxxXxxx/XXXXX_0000_XX_00/XXXXX_0000_XX_00.xxxx > (son eri im 12 Kas m 2016).

132 Bkz. Bundesgesetz über die Mediation in Zivilrechtssachen (ZivMediatG), 6 Haziran 2003 (yukar•daki dn. 131), 13. ve 20. madde.

92. Fransa da aile arabuluculu•u ve ceza arabuluculuk

ei• timine yönelik mevzuat ç•kartm•t• •r. 133 2004 y•l•nda aile arabuluculuu konusunda

devlet üniversitesi bünyesinde bir diploma program• aç•lm•t• •r. 134 Bu programa sadece mesleki tecrübesi ve/veya toplum ya da sal• •k sektöründe ulusal bir diplom aya sahip olan adaylar kabul edilmekte olup,135 bunlar•n seçim sürecini de ba•ar•yla

tamamlamalar• gerekmektedir. 136 Son derece ayr•nt•l• bir ekilde haz•rlanm•• olan bu

ei• timin müfredat•nda, baka konular•n yan• s•ra hukuk, psikoloji ve sosyoloji

xxxxxxx•xxx, 00 saati pratik çal•ma içerecek •ekilde 560 saatlik ei• tim

öngörülmektedir.137 Bu diplomay• mesleki tecrübeyi kan•tlayarak elde etmek de mümkündür.138

93. Arabulucu e itiminin mevzuatla d zenlenmedi i bir ok hukuk sisteminde, arabuluculuk kurulu lar ve dernekleri, arabululuckuta belirli bir

kaliteyi temin etmek amac•yla, kendi bünyelerindeki arabulucu a•na kat •lmak için

gereken asgari ei• tim a

rtlar• öngörmektedir. Ancak çou

zaman söz konusu ülkede

bu ei• tim artlar•na yönelik olarak merkezi bir referans noktas• bulunmad••• içindir ki,

ei• tim standartlar•na ilikin yeknesak bir yakla••mdan söz edilememekte dir.

94. Merkezi e itim artlar n n dolayl o-ldarüazkenlzeme

yoluyla gelit• irildii ülkelere örnek olarak, kamu kaynaklar•yla fina nse edilen

arabuluculuu yaln•zca Hukuki Hizmetler Komisyonu (LSC) tasdikli ei• tim i

tamamlam•• ve LSC’nin aile arabuluculu•una ilikin Yetkinlik De•erlendirmes ini

geçmi• olan arabulucular•n yürütmesine izin verilen n gösterilebilir.139

giltere ve Gall er

95. Bunlardan ba ka, arabuluculuk e itimi meselies

arabuluculuk standartlar• ve davran•• kurallar• 140 ya da tavsiyeler141 gibi bal• ay•c

133 Bkz. K. Xxxxxxx, X

ediation in Frankreich – Rechtlicher Rahmen und praktische Erfahrungen”, K.J . Hopt ve

F. Xxxxxxx içinde (a.g.e., dn. 2), s. 183-258, s. 242, 243.

134 Bkz. Décret No 2003-1166 du 2 décembre 2003 portant création du diplôme dÉt’ at de m édiateur familial ve Arrêté du 12 février 2004 relatif au diplôme dÉt’ at de médiateur familial – Version consolidée au 28 juillet 2007,

u• adresten erii• lebilir < xxxx://xxx.xxxxxxxxxx.xxxx.xx > (son erii• m 12 Kas•m 2016); ayr•ca bkz. S. Vigers, Arabuluculuk, uzla•ma ve benzeri araçlar•n geli•tiril mesi hakk•nda bilgi notu (a.g.b., dn. 11), 7, s. 22 .

135 Daha ayr•nt•l• bilgi için bkz. Arrêté du 12 février 2004 relatif au diplôme dÉt’ at de médiateur familial – Version consolidée au 28 juillet 2007 (yukar•daki dn. 134), 2. madde.

136 A.g.k., 3. madde.

137 A.g.k., 4. madde vd.

138 Mesleki tecrübenin kan•tlanabilmesi için iki aa• madan geçilmesi gerekmektedir: Kamu makamlar• önce

xxx• xxxxxxxx xxxxx edilebilirlii• ni dee• rlendirir, ard •ndan bir tefti• kurulu tecrübeyle edinilen beceri g eli•imini dee• rlendirir, ayr•ca bkz. S. Vigers, Arabuluculuk, uzla•ma ve benzeri araçlar•n gelit• irilmesi hakk•nda bilgi notu (a.g.b., dn. 11), 7, s. 22.

139 Bkz. Hukuki Hizmetler Komisyonu Arabuluculuk Kalite Simgesi Standard•, 2. bask•, Eylül 2009, u

adresten

erii• lebilir: < xxxxx://xxx.xxx.xx/xxxxxxxx/xxxxx-xxx-xxxxxx-xxxxxxx-xxxxxxxxx > (son erii• m 13 Kas•m 2016) .

140 Örnei• n müstakil olarak arabulucular•n gönüllülük es as•na dayal• olarak bal• • kalabilecekleri bir dizi p rensip getiren Arabulucular için Avrupa Etik Standartlar• ( yukar•daki dn. 58) (“ a)rabulucular•n arabuluculuk sü recine dair yetkin ve bilgili olmas• gerekti•ini” dile geti rmekte ve “(b)u konuda önem arz eden faktörler olar ak uygun ei• tim verilmesini ve arabuluculuk becerilerine dair ei• tim ve pratiklerinin sürekli güncellenmesini” vurgulamaktad•r, bkz. 1.1. madde.

141 Ayr•ca bkz. “Legislating for Alternative Dispute Re solution – A Guide for Government Policy-Makers and Legal Drafters”, Kas•m 2006, s. 49 vd., Avustralya Ulusal Alternatif Uyu•mazl•k Çözümü !stia• ri Konseyi (NADRAC) taraf•ndan haz•rlanmt•• •r, •u adresten erii• le bilir < xxxx://xxx.xxxxxx.xxx.xx/xxxxxxxxxxxx/ PublicationsByDate/Pages/LegislatingforAlternativeDisputeResolution.aspx > (son erii• m 13 Kas•m 2016).

nitelik ta••mayan birçok ulusal ve bölgesel hukuk belgesinde ele al•nmaktad• r.142 Ne var ki, arabuluculuk ei• timi veren farkl• kurulu•lar aras•nda ei• tim standartlar•na

ilik

in her zaman bir görü• birlii

xxxxxxxxxxxxx•x. Ayr•ca, birçok kural ve standart

arabuluculuk ei• timini genel hatlar•yla ele almakta olup, x•xxx•x xxxxxxxxx xx• xxxx xxxxxxxxxxxxxx, özel olarak aile arabuluculu•u ei• timine dahi ei• lmemektedir.

96. Aile arabuluculuuna ilikin arabulucu ei• timi standartlar•n•n bölgesel olarak gelit• irilmesine yönelik girii• mle r xxxx•xxx, Xxxxxx ve Kanada’da üyeleri bulunan disiplinleraras• bir sivil toplum kurulu•u olan AIFI

say•labilir. 143 AIFI’nin 2008 y•l•nda haz•rlanan Aile Arabuluculuu !yi Uygulama

X•xxxxxx, xxxxxxxxxxx• xxxx xxxxxxxxxxx•una yönelik özel ei• tim ve akreditasy on

konular•n• ele almaktad•r. 144 Arabuluculuk alan•nda faal olarak çal•malar yürüten bir

baka kurulu• da , birçok xxxxx• xxxxxx xxxxx xxxxxxx Xxxxxxxxxxxx için Avrupa

Yarg•çlar Birlii• ’dir (GEMME, Groupement Européen des Magistrats pour la Méditation).145 Bu kurulu• çei• tli Avrupa ülkelerinden gelen xxxx•xxxx•, xxx• x

xxxxxxxxxxxx olmak üzere dostane uyu•mazl•k çözüm yöntemlerini tevik amac•yla b ir araya getirmektedir. 2006 y•l•nda GEMME Fransa, arabulucu ei• timi ve mesleki etik kurallar• gibi konulara da xxx• xxx xxxx•xxx xxxxxxxxxxxx kullan•m• hakk•nda bir

Uygulama K•lavuzu yay•nlam••t•r. 146

97. Ba lay c nitelik ta mayan kimi b lgesel arabuluculuk

belgeleri, Devletleri nitelikli arabuluculuk teminine yönelik olarak birtak•m uygulamalar sunmak yönünde tevik etmektedir. Örnei• n Avrupa Konseyi’nin aile

arabuluculuuna ilikin R(98)1 say•l• Tavsiye Karar•, Devletleri arabulucularn•

seçilmesi, ei• tilmesi ve vas•flar•na dair usul yollar•n•n” varl•n

• sal

amaya

yönlendirmekte ve uluslararas• arabuluculuun kendine özgü nitelii göz önüne

al•nd••nda, uluslararas• arabulucular•n özel bir ei• timden geçmesinin a• rt ko•ulmas•

gerektii• ni” vurgulamaktad•r. 147 Bundan baka, Avrupa Konseyi’nin medeni hukuku ilgilendiren konularda arabuluculuk hakk•ndaki Rec(2002)10 say•l• Tavsiye Karar• , Devletlerin “uluslararas• meselelerle ilgilenen arabulucular da dahil olm ak üzere, arabulucular•n seçilmesi, sorumluluklar•, ei• timi ve vas•flar•na dair uygun

standartlar•n benimsenmesini destekleyici tedbirler almay• deerlendi rmesini” talep

etmektedir.148 Ayr•ca bal• ay•c• bir bölgesel hukuk belgesi olan Avrupa Arabuluculuk Direktifi de Avrupa Birlii• ’ne Üye Devletlerden “arabuluculuun taraflar aç•s•ndan etkili, tarafs•z ve yetkin bir tarzda yürütülmesini sal• amak amac•yl a arabulucular•n ilk ve devam•ndaki ei• timlerini tevik etmesini” istemektedir. 149

3.2 Uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar•nda arabuluculuk konusunda özel e#itim

142 Örnei• n "srail Adalet Bakanl••• Milli Arabuluculuk ve Uyu•mazl•k Çö züm Merkezi taraf•ndan gelit• irilen bir

ei• tim modeline ilik• in olarak bkz. E. Xxxxxxxxxx, X. Xxxx-Xxxx ve P. Xxxxx, Beyond Basic Training – A

Model for Developing Mediator Competence”, Conflict Resolution Quarterly 23 (2005) s. 237-257.

143 Association Internationale Francophone des intervenants auprès des familles séparées.

144 Orijinal ad•: “ Guide de bonnes pratiques en médiation familiale à distance et internationale”, bkz. 5. madde.

145 GEMME web sitesine u

adresten eri•ilebilir: < xxxx://xxx.xxxxx.xx/xx >.

146 Bu K•lavuza GEMME web sitesinden erii• lebilir: < xxxx://xxx.xxxxx.xx/xxxxxx/xxxxxx/xxxxxxx/xx-xxxxx > (son erii• m 16 Haziran 2012).

147 Yukar•daki dn. 52, bkz. Bölüm II(c) ve VIII(e).

148 Xxxxx•xxxx xx. 00, xxx. X. Xxxxxxx.

000 Xxx. Xxxxxx Xxxxxxxxxxxx Direktifi 4. madde (yukar•d aki dn. 5).

Uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar•nda arabuluculuk yaln•zca tecrübeli ve tercihen uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar•nda arabuluculuk konusunda özel ei• xxx xxx•• aile arabulucular• taraf•ndan yürütülmelidir.

Bu alanda çal•an arabulucular•n mesleki yetkinliklerini mu hafaza

edebilmeleri için sürekli ei• tim almalar• gerekmektedir.

Xxxxxxxxx, s•n•r ötesi aile arabuluculuu ve uluslararas• çocuk kaçrm• a

olaylar•nda arabuluculuk alanlar•nda ei• tim programlar• ve standartlar• gelit• irilmesini desteklemelidir.

98. Uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar•nda arabuluculu•un kendine özgü tabiat• gerei• , bu tür olaylarda yaln•zca tecrübeli ve tercihen uluslararas• aile arabuluculu•u ve daha özel olarak da uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar•nda arabuluculuk konusunda özel ei• xxx xxx•• aile arabulucular• arabuluculuk

yapmal•d•r. 150 Daha az tecrübeye sahip olan arabulucular bu tür olaylarda tercihen yaln•zca daha tecrübeli meslektal• ar•yla birlikte e• arabuluc uluk yapmal•d•r.

99. Uluslararas ocuk ka rma olaylar nda arabuluculuk e itimi, bir yandan d zenli arabulucu e itiminin temellerini in a ederkeinr,ybandan da arabulucuyu yukar da dile getirildi i zere s n r tesi ocuk ka rmra onladyala kar la abilece i zel g l klere haz rla1m51al d r.

100. Genel olarak arabulucu, seviyesi yüksek ailevi uyu•mazl•klarda arabuluculuk yapabilmek için gereken sosyo -psikolojik ve hukuki

bilgiye sahip olmal•d•r. Arabulucu belirli bir olay•n arabuluculua uygun olu p

olmad••n• deerlendirmek için yeterli ei• time sahip olmal•x•x. Xxxxxxxx•x

xxxxxxxxxxxx yapabilme kapasitesini deerlendirebilmeli –örne•in akli melekelerin

zay•fl•n• ve dilden kaynakl• güçlükleri tespit edebilmelidir– ve aile içi istismar ve

çocuk istismar• iaretlerini tehis edip gerekli sonuçlar• ç•kartabilmel idir.

101. Dahas , uluslararas aile arabuluculu u e gietirmekili

kültürleraras• yetkinlii• n yan• s•ra gerekli dil becerilerinin geli• tirilip pekit• irilmesini içermelidir.

102. Ayn zamanda, e itimin ge erli ulusal hukukun yan s ra ilgili b lgesel ve uluslararas hukuk belgelerine ili kin bilgi vevkray da yaymas gerekir. Arabulucunun hukuki tavsiyede bulunmak gibi bir rolü olmamakla birlikte,

s•n•r ötesi ailevi olaylarda temel hukuk bilgisi temel önem arz etmektedir. Arabulucunun daha geni• resmi görüp anlamas•n• ve arabuluculu•u sorumlu bi r

ekilde yürütmesini sal• amaktad•r.

103. Uluslararas ocuk ka rma olaylar nda sorumlu arabuluculuk, ebeveynlerin çocuklar•n ihtiyaçlar•na odaklanmas•n•n tevikini ve onlara birincil sorumluluklar•n•n çocuklar•n•n esenlii• ne yönelik olduunun hat•rlat•lmas•n• da içerir. Çocuklar•n• bilgilendirip onlar•n görü•lerini alma gerei• nin

150 Ayr•ca bkz. Avrupa Konseyi’nin aile arabuluculuu

na ilik• in R(98)1 say•l• Xxxxxxx Xxxxx• (yukar•daki dn.

52), VIII (uluslararas• konular): e“ . uluslararas• ara buluculuu• n kendine özgü nitelii göz önüne al•nd•• •nda,

uluslararas• arabulucular•n özel bir ei• timden geçme sinin a• rt kou• lmas• gerekmektedir.”

151 Böyle bir özel ei• tim program•na örnek olarak AB ile birlikte olut• uran ve Avrupad’ a bir uluslararas• ai le arabulucular• a•• kurulmas•n• amaçlayan TIM (Uluslar aras• aile arabuluculu•u ei• timi) projesi gösterileb ilir,

bkz. a•n internet sitesi: < xxxx://xxx.xxxxxxxxxxxxxxxxxxx.xx >. Belçika men•eli STK Child Focus taraf•ndan

Katholieke Universiteit van Leuven ile Alman uzman arabuluculuk kuruluu MiKK e.V.’nin ib• irlii• yle ve

Hollanda Uluslararas• Çocuk Kaç•rma Merkezi’nin dest e•iyle birlikte yürütülen TIM p rojesine dair daha ayr•nt•l• bilgi için bkz. Alman MiKK e.V. kurulu•unu n internet sitesi: < xxxx://xxx.xxxx-xx.xx/xxxxxxx/xx- training-project-tim/ > (son erii• m 14 Kas•m 2016).

alt•n• çizer ve taraflar•n dikkatini, mutabakatla varacaklar• sonucun ancak söz konusu tüm hukuk sistemlerine uygun olmas• ve bu hukuk sistemlerinde hukuki bal• ay•c•l•k

kazand•r•lmas• halinde sürdürülebilir olaca•na, bunun için de uzmanl•k isteyen

hukuki tavsiyelere ihtiyaç duyulaca•n dü•üncelerinin de dikkate al•nd••• çocuu• gerekmektedir.

a çeker. Çocuk kaç•rma olaylar•nda çocuun

da içeren arabuluculuk için ise özel ei• tim

104. Uluslararas• çocuk kaç•r•lmas• alan•nda çal•an

arabulucular•n mesleki yetkinliklerini muhafaza edebilmeleri için sürekli ei• tim almalar• gerekmektedir .

105. S•n•r ötesi aile arabuluculu•u ve uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar•nda arabuluculuk xxxxxxx•xxx xxxxxxxxxxxx ei• tim programlar• gelit• irilmesi ve standartlar• n daha ayr•nt•l• hale getirilmesi Devletler taraf•ndan desteklenmelidir.

3.3 Arabulucu listeleri oluturulmas•

Devletler uzman arabulucular•n tespitine imkân sal• ayan , genel kullan•ma aç•k aile arabuluculuk listeleri olu•turulmas•na destek olmay• de•erlendirmelidir.

106. Xxxxxxxxx, s n r tesi ailevi uyu mazla yöknlaerlik arabuluculuk uygulamalar• gelit• irilmesi amac•yla, uzman arabulucular•n vey a arabuluculuk hizmetlerinin tespitine imkân sal• xxxxxx, xxxxx xxxxxx•xx xx•x xx xx xxxxxxxxx listelerinin ulusal veya uluslarüstü seviyede olu•turulmas•n• tevik et meyi de•erlendirmelidir. 152 Tercihen bu listeler arabulucunun irtibat bilgilerinin yan• s•ra uzmanl•k xxxx(lar)•, ei• timi, dil becerileri, kültürleraras• y etkinlik ve deneyimi hakk•nda bilgiler içermelidir.

107. Devletler ayr ca, uluslararas aile arabuluculu una y nelik olarak bir Merkezi !rtibat Noktas olu turardaak kendi ülkelerinde mevcut uzman uluslararas• aile arabuluculu•u hizmetleri hakk•nda bilgi teminini kolayla• t•rabilir. 153

3.4 Arabuluculukta kalitenin temini

S•n•r ötesi xxxxxx xxx•xxxx•xxxxxx xxxxxx•xxx xxxxxxxxxxxx hizmetleri tercihen tarafs•z bir organ taraf•ndan izlenmeli ve de•erlendirilmelidir.

Devletlerin arabuluculuk hizmetlerinin deerl endirilmesine yönelik ortak

standartlar olu•turulmas•n• desteklemesi tevik edilmektedir.

152 Örnei• n, uluslararas• aile arabuluculu•u için Merkez i !rtibat Noktas• olut• ur an ilk Devletlerden biri olan

Fransa uzman arabulucular• içeren merkezi bir liste haz•rmlaaktad•r; Avusturya da 2004 y•l•nda merkezi bir

arabulucu sicili olut• urmut• ur (daha fazla ayr•nt• için bkz. yukar•daki paragraf 91), u adresten erii•elbilir: <

xxxx://xxx.xxxxxxxxxx.xxxxxx.xx.xx/xxxxxxxxxx/xxxxxxxxxxxxxxx.xxx/xxxxxxxXxXxx/XXXX-0XXXX0-XX-x > (son erii• m 14 Kas•m 2016). Bunlardan bak• a, 1980 Sözle• mesi kapsam•ndaki Ülke Profilleri, (yukar•daki dn. 121 )

u• hukuk sistemleri için mevcut arabulucu listesi (her zaman tek bir merkezi liste olmasa bile) olup olmad•••n•

ve bu listelerin hangi kurulul• ardan edinilebilece• ini belirtmektedir: Amerika Birlei! k Devletleri, Arjantin,

Belçika, Birlei! k Xxxxx•k (n

giltere ve Galler), Çek Cumhuriyeti, Çin (Hong Kong Özel

dari Bölgesi),

Danimarka, Estonya, Fransa, r" landa, s" panya, s" viç re, Macaristan, Norveç, Panama, Paraguay, Polonya, Romanya, Slovenya ve Yunanistan.

153 Uluslararas• aile arabuluculu•u için Merkezi !rtibat Noktalar•na ilik• in bkz. aa• •d• aki 4.1. Bölüm.

108. Uluslararas aile arabuluculu unda kalitenin temini i in, arabuluculuk hizmetleri tercihen tarafs z bir organ taraf ndan izlenmeli ve

de erlendirilmelidir. Ancak b yle bir organ bulunmad durumlarda, arabulucular ve arabuluculuk kurulu lar kendi hizmetlerinin izlenmesi ve de erlendirilmesi amylac

effaf kurallar getirmelidir. zellikle de, taraflar n arabuluculuk konusunda geri bildirimde bulunabilmesi sa lanmal ve bir ik yet prosed r ng r xxxxxx.xx

109. Uluslararas ocuk ka r lmas alan nda al an arabulucular ve arabuluculuk kurulu lar , idare, kay tlar n tutulmas ve hizmetlerin de erlendirilmesi bak m nsdisatnemli ve profesyonel bir yakla••ma sahip olmal• ve

gereken idari ve mesleki deste•e eriebilmelidir. 154

110. Devletler arabuluculuk hizmetlerinin de erlendirilmesine y nelik ortak standartlar n tesisi y n nde al malar y r tmelidir.

154 Bkz. aa• •d• aki Ek 1d’ e yer alan Arabuluculuk Uygulam alar•n•n Tesisine yönelik !lkeler .

4. Arabuluculu#a eri!im

Uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar•nda mevcut ar abuluculuk hizmetleri xxxx•xxxxx xxxxxxxxxx xxx• x•xx, xxxxxxxxxxxx masraflar• gibi konuyla ilgili

dier bilgiler de Merkezi Makam veya uluslararas• aile arabuluculu•u için

kurulmu• Merkezi rtibat Noktas• arac•l•••yla temin edilmelidir.

1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözlemesi’ne ve dier ilgili Lahey

Sözlemelerine 155 taraf olan Sözlemeci Devletlerin mevcut arabuluculuk

hizmetleri ve çocuklar• içeren s•n•r ötesi ailevi uyum

azl•klarla bal

ant•l

bakaca meseleler hakk•nda bilgiye erii• mi xxxxxxxx• •xxxx xxxx xxxxxx xxxxx• xxxx

xxxxxxxxxxxx konusunda bir Merkezi rtibat Noktas• olu•turmas• ya da bu

görevi kendi Merkezi Makamlar•na vermesi tevik edilmektedir.

111. Arabuluculu a eri imin kolayla t r lmas nemlidir. Bunun i in ncelikle, arabuluculuk se ene ini deerlendirmek isteyen taraflara, ilgili ülkede mevcut olan arabuluculuk hizmetleri hakk•nda bilgilerin yan• s•ra konuyla il gili

dier bilgiler de sunulmal•d•r.

112. Malta S reci ba lam nda Arabuluculuk ˙al ma Grubu taraf ndan haz rlanan ve s n r tesi aile arabuluculu u uygulamalar n n tesisini amaçlayan Arabuluculuk Uygulamalar•n•n Tesisine yönelik l! keler in,156 bu

Uygulamalar• hayata geçirmeyi kabul eden Devletlerden, baka hususlar•n yan• s•ra,

xxxxxxxxxxx• xxxxxx xxx•xxxx•xxxxxx xxxxxxxxxxxx hizmeti sunan arab ulucular ve kurulu•lar• içeren bir liste, arabuluculuk masraflar• hakk•nda bilgi ve bakaca

ayr•nt•lar gibi s“ öz konusu ülkede var olan aile arabuluculuk hizmetleri hakk•nda bilgi

sunmas•” gereken uluslararas• aile arabuluculuu için Merkezi rtibat Noktas•” tesis

etmesini istedii belirtilmelidir. Dahas•, l! kelerde söz konusu Merkezi rt ibat

Noktas•n•n a

rabuluculukla var•lm•• olan anlam

xxx nas•l bal• ay•c•l•k

kazand•r•laca•n•n (yan• s•ra) bu anlaman•n tenfizine ilikin aile ve usul hukukunu

ilgilendiren konularda nereden tavsiye al•nabilecei• ne dair bilgiler de sunmas•” talep edilmektedir.

113. Ad ge en !lkelere g re, bu bilgiler s z konusu Devletin

resmi dilinin yan s ra !ngilizce veya Frans zca dillerinde de sunudlmarl . !lkeler

ayr ca, Merkezi !rtibat Noktas n n posta adresi, telefon numa-rpaossta,aedresi ve

sorumlu kii• nin/kii• lerin isimleri ve bu ki•ilerin bildii dillere dair bilgil eri de içerecek

ee• kilde irtibat bilgilerinin Lahey Konferans• Daimi Bürosu’na bildirilmesini” ve M“ erkezi rtibat Noktas•na iletilen bilgi veya yard•m taleplerinin süratle il• eme konulmas•n•” talep etmektedir.

114. Bu !lkeler Lahey S zle meleri kapsam na girmeyen olaylarda s n r tesi arabuluculuk uygulamalar n n tesisi amac yla haz rolalmnmakla

birlikte, Lahey Sözlemeleri kapsam•na giren olaylar açs• •ndan da önem arz

etmektedir. Son y•llarda aile arabuluculu•u hizmetlerinin h•zl• ve çei• tl i ekillerde

gelimesi kars•• •nda, sunulan hizmetlere dair genel bir fikir edinmek yahut s•n•r ötesi

çocuk kaç•rma olaylar•nda arabuluculuk aç•s•ndan hangi hizmetlerin uygun

155 Die• r Lahey Çocuk Sözle•meleri taraf•ndan arabulucul uu• n tev• ikine ili•kin olarak bkz. yukar•daki

Xxxxxxxx ve kapsam”.

156 Arabuluculuk Uygulamalar•n•n Tesisine yönelik !lkel er (bkz. aa• •d• aki Ek 1). Ayr•ca bkz. Malta Süreci xxx• xx•xxx Xxxxxxxxxxxx Uygulamalar•n•n Tesisine yö nelik !lkeler hakk•nda Aç•klay•c• Bilgi Notu, aa• •d• aki

Ek 2d’ e yer almaktad•r ( < xxxxx://xxxxxx.xxxx.xxx/xxxxxx/xxx/xxxxxxxxxxxxx_x.xxx >, (son erii• m 19 Kas•m 2016)).

olabilece ini de erlendirmek g le mi durumdad r. Bu nedenledir ki, 1980 Lahey

˙ocuk Ka rma S zle mesi ne ve/veya di er ilgili Lahey S zle metlaerraifnoelan S zle meci Devletlerin kendi lkelerinde uluslararas ailevi uyu mazrla yklnaelik

mevcut arabuluculuk hizmetleri hakk nda bilginin yan s ra, ba ta aurlausslar ocuk

ka rma olaylar olmak zere s n r tesi ailevi uyu mazl klarda araabiulliucukliun olabilecek konuyla ba lant l di er bilgileri toplay p temiinseotnmdeesrece de erli olacakt r.

115. 1980 Lahey ˙ocuk Ka rma S zle mesi ne taraf Devletlerde, S zle me kapsam ndaki Merkezi Makam bu rol n stlenilmesi

bak m ndan ideal konumda olabilmekte1d5i7r.Ancak 1980 Sözlemesi’ne taraf

Devletlerin baz•lar•, ilgili bilgilerin temini amac•yla uluslara ras• aile arabuluculu•una

ilikin ba•ms•z bir Merkezi rtibat Noktas•n•n tesisini tercih edeb ilmektedir. Bu

durumda, Merkezi Makam ile Merkezi rtibat Xxxxxx• xxxx•xxx taraflar•n bu rtibat Noktas•na yönlendiri lmesi halinde iade bavurusunun i•leme konulmas•nda bir

gecikmeye yol açmayacak e

kilde örgütsel seviyede düzenlenmi• bir ib

i rlii

varsa,

Merkezi Makam ilgili taraflar• uluslararas• aile arabuluculu•u için Merkezi rtibat Noktas•na yönlendirebilir.

116. Uluslararas• aile arabuluculu•u için Merkezi rtibat

Noktas• olarak hizmet vermek üzere d•a

r•dan bir kurulu• görevlendirildii

hallerde,

bilhassa söz konusu kurulu•un arabuluculuk hizmetleri sunmas• durumunda, herhangi

bir menfaat çat•mas•n•n önlenmesi amac•yla tedbirler al•nmal•d•r.

117. Ayr ca, 1980 Lahey ˙ocuk Ka rma S zle mesi

kapsam nda Daimi B ro taraf ndan geli tirilen ve 2011 y l nda son hali verilerek sonras nda S zle meci Devletler taraf ndan doldurulan lke Profilinin de bu Devletlerde mevcut olan arabuluculuk hizmetleri hakk•nda faydal• bir kaynak

olu•turabilecei belirtilmelidir. 158

4.1 Arabuluculuk olana#• – Lahey iade xxxxx• x!xxxx•; xxxxxxxxxxx#x sevk / kendinden sevk

Anlamazl•k çözümüne var•lmas• amac•yla arabuluculu•un veya dier

süreçlerin kullan•m imkan•, çocuklar• ilgilendiren bir uluslararas• ailevi

uyu•mazl•n• taraflar• aç•s•ndan mümkün oldu•unca erken bir a•amada temin

edilmelidir.

Anlamazl•k çözümüne var•lmas• amac•yla arabuluculu•a veya di•er

süreçlere erii• m yaln•zca dava öncesi aamayla s•n•rlandr•• lmamal• , tenfiz

aamas• da dahil olmak üzere tüm yarg•lama süreci boyunca elveril• i

k•l•nmal•d•r.

118. Arabuluculu un veya di er dostane uyu mazl k z m

ara lar n n kullan m olamnaümkün olduunca erken bir aamada sal• xxxxx•x•x.

Xxxxxxxxxxxx müteakip bir kaç•rma olay•n• engellemek amac•yla bir ailevi

157 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözle•mesin’ in ve 1996 Lah ey Çocuk Koruma Sözle•mesi’nin fiili uygulamas•n• izleyen Özel Komisyon, Haziran 2011d’ eki toplant•s•nd a, Devletleri b“ öyle bir Merkezi !rtibat Noktas• tes isini veya kendi Merkezi Makamlar•n• Merkezi !rtibat Noktas• olarak belirlemeyi dee• rlendirmeye” te•vik etmit• ir, bkz. Özel Komisyonun Alt•nc• Toplant•s•n•n I. Bölümünde benimsenen Sonuç ve Tavsiyeler (a.g.b., dn. 38), Tavsiye No. 61.

158 Bkz. 1980 Sözle•mesi kapsam•nda ki Ülke Profilleri, Bölüm V (yukar•daki dn. 121).

uyu•mazl•n•

ilk aa

malar•nda koruyucu önlem olarak da sunulabilir. 159 Bu durum

bilhassa, bir çiftin ayr•lmas•n•n ard•ndan ebeveynlerden birinin baka bir ülkey e ta••nma dü•üncesinde oldu•u hallerde geçerli olmaktad•r. Genel olarak ebeveynlerden

birinin dier (fiilen uygulanmakta olan) velayet hakk• sahibinin r•zas• ya da yetkili

merciin izni olmaksz•n ülkeden ayr•lamayaca•• yönünde bir fark•ndal•k gelit

irilmesi

gerekmekle birlikte,160 arabuluculuk da dostane bir çözüme varmakta dee destek sal• ayabilir.

rli bir

119. "u hususu vurgulamak gerekir ki, arabuluculuk yolunun

d n lmesi konusunda ebeveynlere ne ekilde yakla ld son derece nem arz

edip

1,61 b

u yolun baa

r• a

ns• bak•m•ndan kritik” ola bilmektedir.162 Arabuluculuk

birçok ülkede halen nispeten yeni olduu

için, e

beveynlerin arabuluculu•un ne

oldu•u ve ne olmad••• konusunda eksiksiz ve dürüst aç•klamalara ihtiyac• bulunmaktad•r, böylelikle arabuluculuk yoluna yerinde beklentilerle bavurm alar• mümkün olabilecektir.” 163

120. Bir ocuk ka rma olay ya and nda, bu t r olaylara ili kin zel arabuluculuk hizmetleri mevcutsa, ebeveynler arabuluculuk olana ndan

mümkün oldu•unca erken bir aamada haberdar edilmelidir. Ancak arabuluculu•un

ebeveynlerin bavurabilecei tek yol olmad••• ve arabuluculuk olanan• •n

ebeveynlerden birinin istemesi halinde dava açma xxxx•x• xxxxxxxxxxx• ” xx xxxxxxxxxxx•x•x. 164

121. Uyu mazl n dostane ekilde z lmesi ihtimalini

artt rmak amac yla, arabuluculuk veya benzeri ara yl arln•zca dava öncesi aamayla

s•n•rland•r•lmamal•, tenfiz aamas• da dahil olmak üzere tüm yargl• ama süre ci

boyunca elveril• i x•x•xxxx•x•x .000 Yarg•lamalar•n belirli bir aamas•nda çözüm

anlamalarn•• kolaylat• •racak süreçlerden hangisinin en münasip yöntem olaca•• ise

olay•n ko•ullar•na bal• •d•r.

122. 2.1. B l mde (S reler/S ratli ba vuru yollar ) ayr nt l bir ekilde ele al nd zere, arabuluculu un g t ren ebeveyn taraf ndkatnirmbier geci

takti i olarak kullan lmamas n sa lamak amac yla g vencelmeras a xxxxx derece

nemlidir. Bu ba lamda, iade davas n n ba lat lmas ve, gereken hallevrdaen, bun da arabuluculuk s resince durdurulmas faydal bir tedbir olarak g r leb1il6i6r.

159 Bkz. Önleyici Tedbirler !xx Xxxxxxxx X•xxxxxx (a.g.b., dn. 23), Bölüm 2.1, s. 15-16; ayr•ca bkz. aa• •d• aki

14. Bölüm.

160 Bkz. U

luslararas• Aile Ta••nmas•na ilik• in Washing ton Bildirisi”, S•n•r Ötesi Aile Ta••nmalar• hakk•nd a

Uluslararas• Yarg• Konferans•, Washington D.C., Ameri ka Birlei• k Devletleri, 23 -25 Mart 2010, Lahey

Milletleraras• Özel Hukuk Konferans• ve Kayp ve !st ismara Ur• am•• Çocuklara yönelik Uluslararas• Merkez

(ICMEC) taraf•ndan XXX X••xx• eri Bakanl•••’n•n deste

i• yle düzenlenmit• ir: D

evletler çocu•un ta••nma

hakk•na ilik• in olarak yetkili merciye ba•vurulmas• için yasal yollar•n varl•••n• sal• amal•d•r. Tarafla r tek tarafl• olarak hareket etmeyip, bu yasal yollar• kullanmaya tev• ik edilmelidir.” Washington Bildirisine •uradan

erii• lebilir: < xxxxx://xxxxxx.xxxx.xxx/xxxxxx/xxxx_xxxxxxxxxx0000x.xxx >, (son erii• m 19 Kas•m 2016)).

161 Bkz. S. Vigers, Arabuluculuk, uzla•ma ve benzeri araçlar•n geli•tirilmesi hakk•nda bilgi notu ( a.g.b., dn. 11), 5.1, s. 17.

162 reunite Pilot Arabuluculuk Program• 2006 Raporu ( a.g.b., dn. 97), s. 8.

163 S. Vigers, Arabuluculuk, uzla•ma ve benzeri araçlar•n gelit• irilmesi hakk•nda bilgi notu ( a.g.b., dn. 11), 5.1, s. 18.

164 Bkz. S. Vigers (a.g.b.), (5.1), s. 17.

165 Ayr•ca bkz. Tenfiz !xx Xxxxxxxx X•xxxxxx (a.g.b., dn. 23), Bölüm 5.1 ve 5.2, s. 25.

166 Ayr•ca bkz. yukar•daki 2.1. Bölüm.

4.1.1 MERKEZ! MAKAMIN ROLÜ

Merkezi Makamlar, ya do•rudan ya da herhangi bir arac• vas•tas•yla,

uyu•mazl•n• dostane çözümü için uygun olan tüm tedbirleri alacakt•r.

Talep edilen Devletteki Merkezi Makam, iade bavurusunu de•erlendirirken, söz konusu ülkede mevcutsa 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma

Sözlemesi kapsam•nda s•n•r ötesi çocuk kaçrm• a olaylar•na yönelik uygun

arabuluculuk hizmetleri hakk•nda bilgi teminini xxxxxxxx• •xxxx•x•x.

Devletler Merkezi Makam personelinin ei• timine arabuluculuk ve benzeri süreçler ve bunlar•n olas• kombinasyonlar• hakk•nda bilgileri de eklemelidi r.

123. 1980 Lahey ˙ocuk Ka rma S zle mesi ve 1996 Lahey

˙ocuk Koruma S zle mesi kapsam ndaki Merkezi Makamlar, ocuklar ilgilendiren uluslararas ailevi uyu mazl klar n dostane z m n te vik etmek bak m ndan kilit bir rol oynamaktad r. Hem 1980, hem 1996 S zle mesi z m anla malar n n desteklenmesi gere ini teslim etmekte ve Merkezi Makamlar n bu hedefe

ula lmas nda faal bir rol oynamas n art ko maktad r. 1980 S zle m) esi nin 7(2)(c

maddesi Merkezi Makamlar n ocu isutenyerek [gönüllü] iadesini veya dostane bir

çözümü kolaylat• •rmak için” uygun tüm önlemleri almas•n• öngörmektedir. Keza

1996 Sözlem

esi’nin 31(b) maddesi de Merkezi Makamlar•n S

özlem

e’nin

uyguland••• durumlarda arabuluculuk, uzlama veya benzer yollarla çocu•un

kii• lii• nin veya mallar•n•n korunmas• için mutab•k kal•nan çözümleri kolaylat• •rma k için uygun tüm tedbirleri almas•n• gerektirmektedir.

124. Dolay s yla S zle melerden herhangi ikbaiprsam•ndaki Merkezi Makamlar, taraflar•n s•n•r ötesi bir ailevi uyu•mazl•kta Merkezi M akamdan

destek istemesi halinde, bir çözüm anlamas•na var•lmas•na yard•mc• olmak için

mevcut olan arabuluculuk hizmetleri veya benzeri yöntemler hakk•nda mümkün olan en k•sa sürede bilgi teminini xxxxxxxx• •xxxx•x•x. 167 Ancak bu bilgiler, Lahey

Sözlem

esi kapsam•ndaki bav

uru usullerine ilikin bilgilerin ve die

r ba

l• ant•l

bilgilerin yerine dei• l, bunlara ek olarak sunulmal•d•r.

125. rne in bir uluslararas ocuk ka rma olay nda, talep edilen Devletteki Merkezi Makam, geride kalan ebeveyn kendisiyle temasa geçtii• nde (do•rudan veya talep eden Devletteki Merkezi Makam arac•l•••yla) bu ebev eyne

Lahey bavuru yollar• hakk•nda bilginin yan• s•ra, söz konusu ülkede mevcut olan arabuluculuk ve benzeri hizmetler hakk•nda bilgi sunmal•d•r. Ayn• zamanda Merke zi Makam, çocuun gönüllü iadesini168 tevik etmek amac•yla götüren ebeveyne

yakla••rken, bu ebeveyne de çözüm anlamalar•n• xxxxxxxx• •xxx xxxxxxxxxxxx ve

benzeri süreçlere xxxxxx xxxxxxxxx xxxx•xxx bilgi verebilir. Ayr•ca, talep eden Devletteki Merkezi Makam geride kalan ebeveyne Lahey iade davalar• hakk•nda

bilginin yan• s•ra uyu•mazl•klar• dostane bir ekilde çözme yöntemleri hakk •nda da

bilgi sunabilir. l! gili arabuluculuk hizmetleri hakk•nda bilgi sunma görevi baka bir organa da aktar•labilir. 169

167 Merkezi Makam bu bal• amda, Arabuluculuk Uygulamalar• n•n Tesisine yönelik !lkelerde tan•mland••• anlamda bir Merkezi !rtibat Noktas• olarak hizmet su nabilir (bkz. aa• •d• aki Ek 1); !lkelere ilik• in daha a yr•nt•l• bilgi için bkz. yukar•daki 4. Bölümün giri• k•sm•. Ayr •ca bkz. aa• •d• aki 4.1.4. Bölüm.

168 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözle•mesin’ in 7(2)(c) ve 10. maddesi.

169 Örnei• n talep edilen bir Devlet, uluslararas• aile a rabuluculu•u için Merkezi !rtibat Noktas• olarak Merk ezi Makamdan farkl• bir kurulu•u tayin etmi• (bkz. yuka r•daki paragraf 111 vd.) ve Merkezi !rtibat Noktas•n a

sadece Lahey kapsam• d•••nda kalan olaylarda arabulu culuk hakk•nda dei• l, ayn• zamanda 1980 Sözlemesi

126. Ancak Merkezi Makam n iade ba vurular n s ratle i leme

koyma vazifesinden ödün verilmemelidir. Merkezi Makam•n kaç•rma olaylar•n•n zamana çok duyarl• olduunu vurgulamak gibi özel bir sorumlulu•u oldu•u unutulmamal•d•r. Merkezi Makam ilgili arabuluculuk hizmetleri hakk•nda bilgi sunma

görevini baka bir kurulua aktarm•• ise, taraflar•n söz konusu kurulu•a sevk

edilmesinin bir gecikmeye yol xxxxxxx•x• xxx• amak durumundad•r. Dahas•, ta raflar xxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxxx xxxxx xxxxxx• xxx, xxxxxxxxxxxx i•lemleri ile iade

davas•n•n birbirine paralel ekilde yürütülebilecei hususunda bilgile ndirilmelidir.170

127. 1980 Lahey ˙ocuk Ka rma S zle mesi ba lam nda arabuluculuk uygulamalar na ili kin olarak 2006 y l nda yap lan mukayeseli bir al m17a1,kimi Merkezi Makamlar•n, ya birtak•m olaylarda bizzat kendileri arabuluculuk sunarak, ya da yerel bir arabuluculuk tedarikçisinden hizmet alarak

arabuluculuu aktif bir •ekilde tevik ettii tespitine varm•t• •r. Günümüzde, 1980

Sözlemesi kapsam•ndaki Ülke Profillerinden anla••ld••• üzere, 172 gitgide artan say• da

Merkezi Makam, taraflar•, uyu•mazl•klar•n• bir anlamayla çözüme kavu•t urmalar•

için arabuluculuk yolunu veya benzeri süreçleri denemeleri yönünde etkin bir e cesaretlendirmektedir.173

kilde

128. Devletler, Merkezi Makam personelinin e itimine arabuluculuk ve benzeri süreçler hakk•nda genel bilgilerin yan• s•ra uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar•nda elveril• i olan arabuluculuk hizmetlerine ve benzeri hizmet lere dair özel bilgiler de ekleme yönünde tevik edilmektedir.

4.1.2 XXXXXXXXXXX/MAHKEMELERN ROLÜ

kapsam na giren uluslararas ocuk ka rma olaydla r zenl arabuluculuk hizmetleri hakk nda da bilgi sumna g revini tevdi etmi olabilir.

170 Arabuluculuk il• emi bal• atmadan önce Lahey davas• aç man•n avantajlar• hakk•nda bkz. yukar• daki 2.1. Bölüm.

171 S. Vigers, Arabuluculuk, uzla•ma ve benzeri araçlar•n gelit• irilmesi hakk•nda bilgi notu ( a.g.b., dn. 11), 2.4, s. 10.

172 Yukar•daki dn. 121.

173 Örnei! n: Fransad

a Nisan 2007d

e, daha öncesinde s•n•r ötesi ailev i uyu•mazl•klarda arabuluculu!u te•vik

etmek amac•yla kurulmu• ve Fransa-Almanya aras•ndaki iki -xxxxxx xxx• x•x• xxx xxxxxxxxxxxx program•na dahil

olan Ailelere yönelik Uluslararas• Arabuluculuk Yard•m Misyonu ( Mission d’aide à la médiation internationale pour les familles, MAMIF) taraf•ndan yürütülmekte olan görevleri Merkezi Makam devralm••t•r; •u anda

Frans•z Merkezi Makam• taraf•ndan yürütülen Ailelere y önelik uluslararas• arabuluculuk yard•m• (aide à la médiation familiale internationale, AMIF) hakk•nda daha fazla bilgi edinmek için bkz.

< xxxx://xxx.xxxxxxx.xxxx.xx/xxxxxxx-xxxxxx-00000/xxxxxxxxxx-xxxxxxxx-00000/xx-xxxxxxxxx-00000.xxxx >, (son

erii• m 20 Kas•m 2016). s• viçre d’ e, Xxxxxxxxxxx• Çocuk Kaç•rma ve Çocuklar•n ve Yet i•kinlerin Korunmas•na

ili•kin Lahey Sözle•xxxxxx xxxx•xxx 21 Aral•k 2007 t arihinde ç•kart•lan 1 Temmuz 2009 tarihinde yürürlü e

giren Federal Kanun, "sviçre Merkezi Makam•n•n uzla• ma ve arabuluculuk yollar•n•n te•vikine ili•kin som ut yükümlülüklerini uygulamaya xxxxxx• xx, xxx. 0. xx 0. xxxxxxxx (Xxxxxxxxxxxx über internationale Kindesentführung und die Xxxxxx Übereinkommen zum Xxxxxx von Kindern und Erwachsenen (BG-KKE) vom

21 Dezember 2007), (yukar•daki dn. 103). Almanyada, Merkezi Makam ebeveynleri arabuluculuk olana•

hakk•nda bilgilendirmektedir. Bundan ba•ka, aa•da sayl• an die! r Devletler 1980 Sözle•mesi kapsam•ndak i

lÜ ke Profillerinde (yukar•daki dn. 121) kendi ülkelerindeki Merkezi Makamlar•n arabuluculuk hakk•ndagbi il

sunduu

nu dile getirmit• ir: Amerika!Birlei" k!Devletleri,!Belçika,!Birlei" k!Kral l#k (n

giltere!ve!Galler ,

Kuzeyr!• xxxxx),!Çek!Cumhuriyeti,!Çin!(Xxxx!Kong!Özel

dari!Bölgesi),!Estonya,s!• xxxxx,X

acaristan,!

Paraguay, Polonya (sadece bavuru sahibine), Romanya, Slovenya, Venezuela ve Yunanistan. Arjantinde

ve Çek Cumhuriyeti’nde Merkezi Makam arabuluculuk hizmeti sunmaktadb•rk; z. lÜ ke Profilleri, Bölüm 19.3

(a.g.b.).

129. Mahkemelerin ailevi uyumazl•klarda oynad••! rol birçok

hukuk sisteminde son y•llarda hayli dei! i• kli!e u!ram•t• •r. Genel olarak özel hukuku,

özel olarak da aile hukukunu ilgilendiren yarg•lamalarda çözüm anlamalar•n•n tevi ki

birçok Devlette kanuni bir temele sahip k•l•nm•t• •r. 174 Günümüzde yarg•çlar ço!u

zaman bir uyu•mazl•n• dostane çözümü için çabalama yükümlülü!ü alt•ndad•r . Kimi

hukuk sistemlerinde çocuklar• ilgilendiren ailevi uyumazl•klarda, arabuluculuk

hakk•nda bir bilgilendirme toplant•s•na kat•lmak veya çözüm anlamas•na v ar•lmas•

için arabuluculuk yolunu ya da dier süreçleri denemek belirli baz• ko•ullar a lt•nda

taraflar aç•s•ndan zorunluluk bile arz edebilmektedir. 175

Bir uluslararas• çocuk kaç•rma davas•nda görevli yarg•ç(lar) önlerine

ta••nan olayda, söz konusu ülkede 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözlemesi

kapsam•ndaki s•n•r ötesi çocuk kaç•rma olaylar• aç•s•ndan uygun arabuluculuk

hizmetleri xxxxxxxx• xxxx•xxx, xxxxxxxxxxxx sevkin münasip olup olmad•n•

de!erlendirmelidir. Ayn• e

y, çözüm anlam

as•na var•lmas•n• amaçlayan dier

elveril• i süreçler aç•s•ndan da geçerlidir.

Xxxxxxxxx, yarg•çlar•n ei! timine arabuluculuk ve benzeri süreçler v e bunlar•n olas• kombinasyonlar• hakk•nda bilgilerin de eklenmesi yönünde tevik edilmektedir.

130. Uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar•nda mahkemeler

çözüm anlamalar•n•n tevikinde önemli bir rol oynamaktad•r. Yetkili Merkezi

Makam taraf•ndan xxxxxxx•xxx xxxxxxxxxxxx yolunun önerilmi• olup olmad••na bak•lmaks•z•n, Lahey iade davas•nda görevli mahkeme, elveril• i o lan ve uygun

görülen hallerde, taraflar•n arabuluculua veya benzeri hizmetlere sevkini

de!erlendirmelidir. Bu de!erlendirmede etkili olabilecek birçok faktör aras•nda, uygun arabuluculuk hizmetlerinin, yani uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar•ndaki k•s •tl•

174 Bkz. örnei! n

s• rail

d’ e bir özel hukuk uyu•mazl•!•na bakan Devlet mahkem eleri, yarg•laman•n herhangi bir

aa• mas•nda, taraflara meselenin tamam•n• veya bir x •xx•x• xxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxx, "xxxxx

Xxxxxxx’nin 10 A!ustos 1993 tarihli ve 5539 say•l• Yö netmelii! n’ in 3. maddesi. Ayr•ca bkz. Avustralyada,

1975 tarihli Aile Hukuku Yasas•’n•n (son de!ii• klik 2010 tarihli ve 147 say•l• Yasa ile yap•lm•t• •r) 13 C maddesi

ve devam•, (“ a) bu Yasa kapsam•ndaki davalarda yetkil i mahkemenin, yarg•laman•n herhangi bir aa• mas•nda u kararlardan birini verebilecei! ni: (...) (b) yarg•lam a xxxxxxxx•x•x, [xxxxxxxxxxxx da dahil olmak üzere] ailevi

uyu•mazl•k çözümünü denemesini” öngörmektedir; Yasan•n tam metnine •u adresten erii lebilir:

< xxxx://xxx.xxxxxx.xxx.xx/Xxxxxxx/X0000X00000 >, (son erii• m 20 Kas•m 2016) . Ayr•ca Avustralyad’ a alternatif uyu•mazl•k çözümünün te•vikine dair daha genel olarak bkz. Avustralya Ulusal Alternatif Uyu•mazl•k Çözümü "stia• ri Konseyi (NADRAC) web sitesi: < xxxx://xxx.xxxxxx.xxx.xx/ >; NADRAC, dostane uyu•mazl•k çözümlerinin gelit• irilmesi konusunda Avustralya Ba•s avc•l••!na dan••manl•kta bulunmak amac•yla 1995 y•l •nda

kurulmu• ba•!ms•z bir organd•r. Güney Afrikad

a 2005 tarihli ve 38 say•l• Çocuk Yasas• (son dei! i

klik 2008

y•l•nda yap•lm••t•r) da xxxxxx xxx•xxxx•xxxx•x xxxxxx e çözümünü te•vik etmekte ve yarg•çlara belirli ba• z

meseleleri arabuluculua veya benzeri süreçlere sevketme yetkisi tan•maktad•r; •u adresten erii• lebilir:

< xxxx://xxx.xxxxxxx.xxx.xx/xxxxxxxxxxx/xxxx/0000-000%00xxxxxxxxxxxx.xxx >, (son erii• m 20 Kas•m 2016 ).

175 Bkz. örnei! n Birle"ik!Xxxxx#k

x’ x (•xxxxxxxx!xx!Xxxxxx) 0 Xxxxx 0000 xxxxxxxxx xxxxxxxx

giren Uygulama

Direktifi 3A – Arabuluculuk Bilgisi ve Dee! rlendirmesi Bavuru Önce si Protokolü – HMCS (Özel Hukuk ve

Aile Hukuku Mahkemeleri idaresinden sorumlu kurul) K•lavuzu, Protokolde dile getirilen istisnalardan bi ri

geçerli olmad••! sürece aile davalar•na ili•kin olara k •u kural• getirmektedir: B

ir bav

urucu ilgili aile davas•nda

bir karar al•nmas• amac•yla mahkemeye bavuruda bulu nmadan önce, kendisi (veya avukat•) xxx• xxxxxxxx xxxx

xxxxxxxxxxx!x veya bak• aca alternatif uyu•mazl•k çö züm biçimleri konusunda bir bilgilendirme toplant•s •na

(ib• u Protokolde Arabuluculuk Bilgilendirme ve De! erlendirme Toplant•s’• olarak anl• maktad•r) kat•lma s•n•n

planlanmas• amac•yla bir aile arabulucusu ile temasa geçmelidir.” Söz konusu Protokole u adresten eri• ilebilir:

< xxxx://xxx.xxxxxxx.xxx.xx/xxxxxx/xxxxxxxxx-xxxxx/xxxxxx/xxxxxxxx_xxxxxxxxxx/xx_xxxx_00x >, (son erii• m 20 Kas•m 2016) .

sürelerle ve bu olaylardaki arabuluculua

özgü die

r artlarla bad

aab ilecek

hizmetlerin mevcut olup olmamas•n•n yan• s•ra, müstakil olay•n genel olarak

arabuluculua uygunluunu etkileyen hususlar 176 da yer almaktad•r. Lahey iade davas•

bal• at•lmadan önce arabuluculuk yolu denenmi• ancak baa

r•ya ulam

am•• ise, olay•n

ikinci bir kez arabuluculu!a sevk edilmesi uygun olmayabilir.

131. Bir yarg bir davay arabuluculu!a sevk etti!inde, bir yandan s releri denetiminde tutmas gerekir. Ge erli usul hukukuna ba!lolarak, yarg•ç yarg•lamay• arabuluculuk için k•sa bir sürelii! ne tehir etme 177 veya, tehir gerekmedii! nde, bir sonraki duru•ma tarihi olarak, makul olarak k•sa bir süre içerisinde, örnei! n iki ila dört hafta içinde sonuçlanmas• gereken arabuluculuk

sonras•n a gün verme yoluna gidebilir.178

132. Dahas , bir yarg davay arabuluculu!a sevk etti!inde,

davan n devaml l ! ad na davan n y netilmesinden tek ba na s z konusu yarg c n sorumlu olmay s rd rmesi tercih edilmektedir.

133. Adli yarg lama s recinde arabuluculuk sz konusu oldu!unda iki tür arabuluculuktan bahsedilebilir: “Xxxxxxx xxxxxxx xxxx xxxxxxx

xxx•x•xx• xxxxxxxxxxxx” xx xxxxxxx d••• arabuluculuk”. 179

134. Ailevi meseleler de dahil olmak üzere medeni hukuku

ilgilendiren konulardaki uyu•mazl•klar için birçok mahkem e temelli veya xxxxxxx

xxx•x•xx• xxxxxxxxxxxx uygulamalar•” gelit• irilmi• bulunmaktad•r. 180 Bu

uygulamalarda arabuluculuk hizmeti ya mahkeme bünyesinde çal•an bi r arabulucu

taraf•ndan ya da arabulucu ei! timi alm•• olan ve davada görevli olmayan bir y arg•ç

176 Bkz. aa• •d! aki 4.2. Bölüm.

177 Örnei! n Birlei" k!Xxxxx#k ’ta (n• giltere!ve!Galler)! Lahey iade davas•nda görevli mahkeme, taraflar• yar g•lama

tehir edildii

süre içerisinde gerçeklet• irilecek b ir arabuluculua

sevk edebilir, bkz. S. Vigers, Arabuluculuk,

uzla•ma ve benzeri araçlar•n gelit• irilmesi hakk•nda b ilgi notu (a.g.b., dn. 11), 5.2, s. 18, Birlei• x Xxxxx•ka ve reunite Pilot Arabuluculuk Program•n’ a (yukar•daki dn. 97) a t•fta bulunmaktad•r. Lahey xxxxx•x•x xxxxxxxxxxxxxxx önce bal• at•lmas•n•n avantajlar•na ilik• in olarak bkz. yukar•daki 2.1. Bölüm. Zorunlu arabuluculuk seanslar• konusunda ise bkz. aa• •d! aki 6 .1.1. Bölüm.

178 Bkz. örnei! n, Yeni Zelanda aile mahkemesi aç•s•ndan, “Lahey Sözle•mesi Davalar•: Ar abuluculuk Süreci – Götürülme, Al•konma ve Erii• m” Uygulama Notu, •u ad resten erii• lebilir:

< xxxx://xxx.xxxxxxx.xxxx.xx/xxxxxx/Xxxxxxxxx/Xxxxxxxxxxxx/xx-xxxxx-xxxxxxxxxx-xxxxx-xxxxxxxxx.xxx > (son erii• m 20 Kas•m 2016), Lahey çocuk kaç•rma davalar• nda arabuluculuk için 7 ila 14 günlük bir süre öngörmektedir.

179 Bkz. yukar•daki Terminoloji bölümü, ayr•ca bkz. Avru pa Konseyi’nin medeni hukuku ilgilendiren konularda arabuluculuk hakk•ndaki Rec(2002)10 say•l• Tavsiye K arar• (yukar•daki dn. 53), Prensip III, (Arabuluculu! un düzenlenmesi): 5“ . Arabuluculuk mahkeme il• emleri dah ilinde veya d•••nda yürütülebilir.”

180 Xxxxxxx•xxx xxxxxxx xxx•x•xx• xxxxxxxxxxxx uygulamal ar•n•n yürütüldü!ü birçok Devlet aras•nda •un lar yer

almaktad•r: Arjantin (3 Mays

2010 tarihli ve 26.589 say!l! Arabuluculuk ve Uzlam

a Yasas,

6 Mays

2010

tarihli Resmi Gazetede yay!nlanmt"! !r 1995 tarihli önceki mevzuat• ilga ederek, velayet gibi belirli baz• istisnai konular haricinde medeni hukuku ilgilendiren birçok olayda arabuluculu!u zorunl u k•lmaktad•r, bkz. Yasan•n 1. ve 5. maddesi); Almanya (medeni hukuku ilgilendiren meselelerde birçok eytatlee xxxxxxx xxx•x•xx• xxxxxxxxxxxx uygulamalar• yürütülmektedir, bkz. kbaa•e• xxxxxx xxx• s•ra, A•a•! Saksonya eyaletindeki pil ot

arabuluculuk projesi hakk•nda rapor, Aa•! Saksonya Adalet ve Ekonomi ve Kültür Bakanl••! taraf•ndan

yürütülmektedir, G. Xxxxxxxx taraf•ndan haz•rlanmt•• •r, Gerichtsnah e Mediation in Niedersachsen,” Göttingen,

2006); Meksika (bkz. Ley de Justicia Alternativa del Tribunal Superior de Justicia para el Distrito Federal, 8 Xxxx 2008 tarihli Yasa, son dei! i• klik tarihi 8 u# bat 2011, 8 Xxxx 2008 tarihli ve 248 say•l• Federal Bölge Resmi Gazetesinde ve 8 u# bat 2011 tarihli ve 1028 say•l • Federal Bölge Resmi Gazetesinde yay•nlanmt•• •r; arabuluculuk Federal Bölge Yüksek Adalet Mahkemesi bünyesindeki Alternatif Uyu•mazl•k Çözüm Merkezi arac•l••!yla sal! anmaktad•r; bu merkez kay•tl• arabu lucular listesinden bir arabulucunun görevlendirilmesi de dahil olmak üzere arabuluculuk sürecinin idaresini yürütmektedir).

taraf•ndan sal! anmaktad•r. 181 Ancak çou

Devlette bu m

ahkeme temelli veya

mahkeme kat•l•ml• arabuluculuk hizmetleri” tamamen ulusal nitelik ta••y an uyu•mazl•klara, yani uluslararas• bal! ant•lar• bulunmayan uyu•mazl •xxxxx xxxxlanmak suretiyle olu•turulmu•tur. Bu nedenledir ki, mevcut “xxxxxxx xxxxxxx xxxx xxxxxxx xxx•x•xx• xxxxxxxxxxxx uygulamalar•n•n” uluslararas• xxxxxx xxx•mazl•klar da ve

bilhassa da 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözlemesi kapsam•na giren uyu•mazl• klarda

söz konusu olan özel ihtiyaçlara nas•l uyarlanaca!• son derece titizlikle

de!erlendirilmesi gereken bir husustur. Ancak mevcut bir mahkeme temelli veya

mahkeme kat•l•ml• arabuluculuk hizmetinin” ibu K•lavuzda çocuk kaçrm• a

konusundaki xxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxx• xx•x•xxxx xxxxx addedilen bal• •ca kriterleri

yerine getirdii durumlarda, Lahey iade davas• s•ras•nda böyle bir hizme te sevk

ihtimali göz önüne al•nmal•d•r.

135. Mahkeme yarg lamalar a amas nda arabuluculu!a sevk ihtimali mahkeme d arabuluculuk hizmetleri, yani do!rudan mahkemeyle ba!lant l olmayan arabulucular veya arabuluculuk kurulu lar taraf ndanleny r t

arabuluculuk hizmetleri a s ndan da m mk nd182r.Mahkeme temelli veya

mahkeme kat•l•ml• arabuluculuk hizmetleri” bak•m•ndan oldu!u gibi, mevcut

mahkeme d•••” arabuluculuk hizmetlerinin uluslararas• xxxxxx xxx•mazl•klar da söz

konusu olan özel ihtiyaçlara nas•l uyarlanaca•! titizlikle dee husustur.

rlendirilmesi gereken bir

136. zel olarak 1980 Lahey ˙ocuk Ka rma S zle mesi kapsam na giren ocuk ka rma olaylar na ili kin geli artaibriulelunculuk

uygulamalar•n•n birçou yürütülmektedir.183

xxxxxxx•xxx x

xxxxxx d••• arabuluculuk” olarak

137. Taraflar arabuluculukla veya benzeri yöntemlerle bir

anlamaya vard•klar•nda, Lahey iade davas•nda görevli mahkemeden, anla•man•n

içerii! ne ve mahkemenin bu konudaki yarg•lama yetkisine 184 bal! • olarak, anlam bir mahkeme karar•na dönü•türülmesi istenebilir.

an•n

138. Uluslararas ailevi uyu mazl klar ele alan yarg lar n dostane uyu mazl k z m n kolayla t ran arabuluculuk ve benzeri s re lerlin nas

i ledi!ive bu çözümlerin adli yarg•lamalarla bal! xxx•x• xxxx•xxx xxxxxxxxx bilgi sahibi olmas• son derece önemlidir. Bu nedenledir ki Devletler yarg•çlar•n ei! timi ne bu gibi konular hakk•nda genel bilgiler eklenmesi yönünde tevik edilmektedir.

139. Özellikle de, Lahey iade davalar•nda görevli yarg•çlar•n ei! timine uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar•nda kullan•lmas• uygun arabu luculuk uygulamalar• ve benzeri süreçler hakk•nda ayr•nt•l• bilgiler dahil edilme lidir.

4.1.3 AVUKATLARIN VE DER MESLEK ERBABININ ROLÜ

140. Son y•llarda birçok ülkede, ailevi uyu•mazl•klarda çözüm

anlamalarna• var•lmas•na daha çok ar• l•k verildii! nden, avukatlar•n rolü,

181 Yarg•ç taraf•ndan arabuluculuk ile yarg•ç taraf•nda n uzla•ma süreci aras•ndaki farka ili•kin olarak bkz . yukar•daki Terminoloji bölümü.

182 Bkz. yukar•da Terminoloji bölümü; ayr•c a bkz. Ailevi Meselelerde S•n•r Ötesi Arabuluculuk hakk•nda Fizibilite Çal••mas• (a.g.b., dn. 13), Bölüm 2.4, s. 6.

183 Örnei! n Almanya, Birlei" k!Xxxxx#k!(•ngiltere!ve!Galler) ve Hollandad

dn. 97.

184 Bkz. aa• •d! aki 12. ve 13. Bölümler.

a, ayr•nt•l• bilgi için bkz. yukar•daki

mahkemelerin rolüyle birlikte dei! mi• bulunmaktad•r. Süregiden ailevi ili kilerde

istikrarl• ve bar•ç

•l bir temelin önemi kabul edildii

içindir ki, günümüzde avukatl ar

daha ziyade, müvekkilleri ad•na tamamen tarafgir bir tutum sergilemek yeri ne bir

çözüm anlamas•n• destekleme yanl•s• davranmaktad•r. 185 Kat•l•mc• hukuk ve

ibirlikçi hukuk 186 gibi gelimeler ve arabuluculuk ei! timi alan avukatlar•n says• •ndaki

art•• da bu ei! limi yans•tmaktad•r.

Avukatlar•n ei! timine arabuluculuk ve benzeri süreçler hakk•ndaki bilgiler dahil edilmelidir.

Avukatlar ve uluslararas• ailevi uyu•mazl•klar•n taraflar•yla iliki kuran

die

r meslek erbab•, mümkün oldu!unca, uyu•mazl•n•

dostane çözümü nü

tevik e tmelidir.

Bir uluslararas• ailevi uyu•mazl•n•

taraflar• arabuluculuk yöntemini

denemeye karar verdii! nde, hukuki temsilciler taraflar•n bu konuda bilinçli bir karara varmas• için gereken hukuki bilgileri sunarak taraflara destek olmal•d•r. Dahas•, olay aç•s•ndan ilgi arz eden tüm hukuk sistemlerinde arabuluculukla

var•lan anlamaya hukuki etki kazand•r•lmas• konusunda da hukuki

temsilcilerin taraflara yard•mc• olmas• gerekmektedir.

141. Yukar dyaarg•çlar•n ei! timi aç•s•ndan vurguland••! üzere,

Devletlerin dostane uyu•mazl•k çözümü konusunda hukuk meslei içerisinde bilinç

kazand•rmas• önemlidir. Avukatlar•n ei! tim müfredat•na arabuluculuk ve benzeri süreçler hakk•nda bilgiler dahil edilmelidir.

142. Avukatlar n, ocuklar ilgilendiren bir uluslararas ailevi

uyu mazl k taraflar n temsil ederken, m vekkillerine kar sorumluluklar n n s z konusu ocu!un karlar na ve esenli!ine y nelik belirli bir sorumlulu!u da

i erdi!inin bilincinde olmas gerekir. Genelde ocu!un menfaatleri a s nnedna iyi

z m bir anla xxxx var lmas oldu!undan, ebeveynlerin arabuluculuk yolunu denemeye istekli oldu!u hallerde hukuki temsilci de bunu destekleyici bir tutum

tak nmal ve yetkisi elverdi!i l de di!er taraf n hukuki temsilcisi ikle s bir i birli!i geli tirmelidir.

143. Taraflar arabuluculuk s recini ba latmaya karar verdi!inde, hukuki temsilciler taraflar n bilin li kararlar vermesi i in gerekloi lan hukuki bilgilerin temini ve arabuluculukla var lan anla man narilzgei den tüm hukuk sistemlerinde hukuki etki yaratmas•n•n sal! anmas• bak•m•ndan önemli bir rol oynamaktad•r. Uluslararas• ailevi uyu•mazl•klarda hukuki durumun karma••k nitelii!

sebebiyle, avukatlar•n böylesi bir uyu•mazl•n• bir taraf•n•, ancak gere kli uzmanl•k

bilgisine sahip olmak kayd•yla temsil etmeyi üstlenmesi gerekir. Ulusl araras• çocuk kaç•rma olaylar•na uzmanl••! bulunmayan bir avukat•n dahil olmas• olumsuz etkil er

do!urabilecei gibi, meseleye dostane bir çözüm bulunmas•n•n önünde ekstra enge ller

de yaratabilir. Arabuluculuk sürecinde taraflar aras•nda bir güç dengesizli !ine de yol açabilir.

144. Arabuluculuk s recinin nas l organize edildi!ine ve arabulucunun/arabulucular n ve taraflar n s reci nas l y r tmek istedi!ine ba!l olarak, hukuki temsilciler arabuluculuk xxxxxxxxx•x•x xxxxx•xxx veya bir k•sm•nda

185 Bkz. N. ver Steegh (a.g.e., dn. 8), s. 666 vd., bak• aca at•flarla birlikte.

186 Uyu•mazl•klar•n dostane bir e• kilde çözümüne yöneli k bak

aca yöntemlerin ve bunlar•n uluslararas• çocuk

kaç•rma olaylar• aç•s•ndan uygunluu! nun incelenmesin e ili•kin olarak bkz. 15. Bölüm.

haz r bulunabilir. Ancak m vekkilleriyle birlikte bir arabuluculuk oturumuna kat n la avukatlar n, arabuluculuk oturumunda tamamen farkl , yani yaln zca tali bir rol oynad klar n n fark nda olömnaelmar ta••maktad•r.

145. Uzman hukuki temsilcilerle s k i birli!i y r t lmesi bilhassa, taraflar n uygun buldu!u z m n s z konusu lkelerdeki hukuki

gereklilikleri kar lay p kar lamad ! n n de!erlendirilmesi vae mzasm annl n

hukuken ba!lay c ve icerdailebilir k•l•nmas• için gerekli olabilecek ek il• emlerin tespiti bak•m•ndan önemlidir.

146. Bir avukat elbette, kendi ülkesinde arabulucu olarak görev

almak için gereken her türlü art• kar••lamas• halinde bizzat kendisi de arabuluc uluk

yapabilir. Ne var ki, bir avukat•n taraflardan birini temsil ettii bir olayda, menfaat

çat•mas• dolays• •yla, “arabuluculuk” yapmas• mümkün dei! ldir. 187

147. Bir avukat ba ka ekillerde de bir ailevi uyu mazl ! n

dostane z m ne katk sa!layabilir. " birlik i hukuk gibi, z m anla malare eden ba kaca mekanizmalar hakk nda a a! daki 15. B l me bak n z.

4.2 Arabuluculu$a!uygunluk!de$erlendirmesi

Belirli bir olay•n arabuluculu!a uygunluunu de!erlendirmek için ön inceleme yap•lmas• gerekir.

nvik t

148. Uluslararas ocuk ka rma vakalar nda arabuluculuk s reci ba lat lmadan evvel, m stakil olay n arabuluculu!a uygunlu!unun

de!erlendirilmesi i in bir n inceleme yap lmal d188 Br.öylece arabuluculua pek

uygun olmayan olaylarda bu yöntemin denenmesi neticesinde ortaya ç•kabilecek gecikmeler önlenebilir. Ayn• zamanda, ön inceleme aile içi i• ddet veya alkol ya da

uyu•turucu ba•ml•l••! gibi meseleleri içeren, dolays• •yla ya özel önle mler al•nmas•n•

gerektiren ya da arabuluculu!un zaten hiç uygun olmayabilecei riskler ta••yan vakalar•n tespitine de yard•mc• olmaktad•r. 189

durumlar gibi özel

149. Bu ba!lamda iki nemli soru ortaya kmaktad r: (1) Arabuluculu!a uygunluk de!erlendirilirken hangi hususlar ele al nmal d r ve (2) bu de!erlendirmeyi kim yapabilir/yapmal d r?

150. Bir olay n arabuluculu!a uygun olup olmad ! na her bir

olay n kendi ko ullar na dayan larak karar verilmelidir. Bu konuda genelge er kurallar bulunmad ! vurgulanmal d r. Bir olay n arabuluculu!a uyg, umnülust!aukil olay•n

ko•ullar•na ve belirli bir ölçüde, elveril• i arabuluculuk h izmetlerinin olanak ve özelliklerine ve arabulucu/arabuluculuk kurulu•lar• taraf•ndan bu gibi meselelere uygulanan standartlara dayanacakt•r.

151. Bir uluslararas ocuk ka rma olay n n arabuluculu!a uygunlu!unu etkileyebilecek bir ok husus aras nda unlar yer almaktad r:

187 Avukat•n hem nötr ve tarafs•z bir üçüncü a• h•s konu munda hareket etmesi, hem de müvekkilini koruma yönündeki mesleki yükümlülüü! nü yerine getirmesi mü mkün dei! ldir.

188 1980 Sözle•mesine taraf olan farkl• Devletlerde arab uluculua

uygunluk dee! rlendirmesi hakk•nda bilgi

edinmek için bkz. 1980 Sözlemesi kapsam•ndaki Ülke Profilleri, Böl üm 19-4.(c) ve (d) (yukar•daki dn. 121).

189 Ayr•ca bkz. arabuluculuk ve aile içi i• ddet suçlama lar• hakk•nda aa• •d! aki 10. Bölüm.

• taraflar•n arabuluculuk konusundaki isteklil1i!9i0,

• taraflardan birinin veya her ikisinin görü•lerinin arabuluculuk aç•s•ndan çok kutupla•m•• olmas•,

• aile içi •iddet göstergeleri ve bunun xxxxx0x00xx,

• xxxxx xxxx xxx•xxxxxx xx!•ml•l•!•ndan kaynlaaknan ehliyetsizlik,192

• pazarl•k gücünde esasl• bir dengesizlik bulundu!una dair ba•kaca göstergeler,

• çocuk istismar•na ili•kin göstergeler.

152. Olay n arabuluculu!a uygunlu!u de!erlendirilirxxx, her bir taraf n arabuluculu!a ili kin endi elerini zg ifracdee edebilmesine elverecek, gizlilik içeren bir görü• al•verii• nde bulunulmal•d•r.

153. Taraflar n olay n arabuluculu!a uygunlu!una ili kin de!erlendirmelerini i eren bu n g r al veri i, rne!in taraflardan birinin arabuluculuk oturumuna ilikin fiili düzenlemeler yap•l•rken göz önünde

bulundurulmas• gerekebilecek engellilik durumundan do!an çei• tli lojistik meselelerin

hallinde kullan•labilir. Ayn• ekilde, arabuluculu!un hangi dil(ler)de yürütülmesi

gerektii de bu ön görü• al•verii• nde ele al•nmal•d•r. Kez a, çocukla geçici bir temas

düzenlemesine gerek bulunup bulunmad••! ve söz konusu çocuun görü•ünün

al•nmas• gereken bir yat• a veya olgunlukta olup olmad••! da deerlendirilebil ir.

Arabuluculukta çocuun dinlen ilmesine ilikin olarak ayr•ca a•a•daki 7. Bö lüme bak•n•z.

154. n inceleme g r mesi taraflar n arabuluculuk s recinin ayr nt lar ve arabuluculuk ile Lahey iade davalar n n birbirinkiinleadsi!i l et

hakk nda bilgilendirilmesi i in de ideal bir f rsat sunmakta1d93 r.

155. Olay n arabuluculu!a uygunlu!unun de!erlendirilmesi i in, uluslararas aile arabuluculu!unun nas l i ledi!ine dair bilgisi bulubniarn arabulucu veya ba kaca deneyimli bir meslek erbab g revlendirilmideilr. zel risk ta yan olaylar n ve pazarl k g c ndeki farkl l k g stergelerininstesnpditaina uygun bir e!itim gerekmektedir. De!erlendirmenin s z konusu arabuluculuk

hizmetiyle do!rudan ba!lant l bir ki i taraf ndan m , yoksa Merkezi ,Mbakamka bir merkezi organ veya mahkeme i in al an bir ki i taraf ndan m yagperelkmtia!is büyük oranda ilgili ülkede arabuluculu!un nas•l düzenlendii! ne bal! • olacakt•r. Kimi arabulucular de!erlendirmenin olayda arabuluculuk yapmas• istenen arabulucu(la r)

taraf•ndan yap•lmas•n•n önemine iaret etmektedir. 194 Kimi arabulucular ise

190 Pek tabiidir ki, arabuluculuk süreci hakk•nda hiçbir bilgisi bulunmayan bir taraf arabuluculuk fikrine kar•• ç•kt••!nda, arabuluculu!un nas•l il• etildii! ne dair daha ayr•nt•l• bilgi sal! anmas• bu taraf•n arabuluc ulu!u deneme konusundaki istei! ni müspet e• kilde etkileyeb ilir. Ancak arabuluculukta gönüllülük prensibine ili•kin olarak bkz. aa• •d! aki 6.1. Bölüm.

191 Örnei! n aile içi •iddet içeren vakalarda, baz• arabu lucular arabuluculuk yap•lmas•na genel olarak yana•mamaktad•r. Baz•lar• ise, iddia konusu i• ddetin derecesine ve arabuluculuk süreciyle bal! ant•l• her hangi bir

riskin önlenmesi amac•yla sunulan koruma tedbirlerin e bal! • olarak, aile içi i• ddet içerdii iddia edile n olay•

arabuluculuk için uygun görebilmektedir, bkz. aa• • daki 10. Bölüm.

192 Müstakil olay•n arabuluculuk aç•s•ndan yine de uygun görülmesi halinde, söz konusu taraf aç•s•ndan dezavantajl• durumlar•n önlenmesi aç•s•ndan birtak•m teminatlar al•nmas• gerekebilir.

193 Bilgilendirilmi• x•xx xxxx•xxx ayr•ca bkz. aa• •d! ak i 6.1.2. Bölüm.

194 Bu bal! amda, arabulucunun belirli bir olayda arabul uculuu

üstlenmeye istekli olup olmad••! sorusunun

olay•n arabuluculua

uygunluu

meselesinden ay•rt ed ilmesi gerektii

xxxxxxxxxxx•x•x. Xxxx•x xxxxxxxxxxx a

de!erlendirmenin taraflara nerilen arabuluculuk hizmetine a ina olan bir ba ka arabulucu taraf ndan yap lmas n tercih etmektedir.

156. Davan n arabuluculu!a uygunlu!u de!erlendirmesi s z konusu arabuluculuk hizmetlerine a ina olmayan bir ki i taraf ndan yap lacak olursa,

arabuluculuk hizmetlerine ai• na bir kii veya davada arabuluculuk yapmas• istenen

arabulucu(lar) taraf•ndan ikinci bir de!erlendirme yap•lmas•n•n gerekmesi ve bunun da gereksiz bir gecikmeye ve muhtemelen ek masraflara yol açabilecek olmas• gibi bir risk söz konusudur.

157. Uluslararas ocuk ka rma olaylar i in tesis edilmi olan bir ok arabuluculuk hizmeti n inceleme s recini ba ar yla kullanmaktad195 Kr.imi

programlarda olay•n arabuluculu!a uygunluu bir anket üzerinden de!erlendirilmektedir.

4.3 Arabuluculuk!masraflar#

bir telefon görü•mesiyle birli kte yaz•l

Arabuluculuk xxxxxxxxx•x•x xxxxxxxxxxxx yolunun kullan•m• önünde bir engel veya cayd•r•c• bir faktör olu•turmas•n• engellemek için uygun olan tüm çabalar sarf edilmelidir.

Devletler uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar•nda arabuluculuk yolunun

kullan•m• için adli yard•m sal! xxxx• xxxxxxxxxxxxxxxxx.

Xxxxxxxxxxxx hizmetlerinin masraflar•na , masraf yaratabilecek olas• bakaca hususlar a ve Lahey iade davas•n•n masraflar• na ilikin bilgiler e•

ffaf

bir ekilde sunulmal•d•r.

158. Arabuluculukla ba!lant l masraf yekunu, taraflar n arabuluculuk yolunu deneme konusundaki isteklili!ini etkileyebilecek unsurlardan biridir. Bu masraflar aras nda olay n arabuluculu!a uygunlu!una ili kin n de!erlendirme masraflar , arabulucu cretleri, seyahat masraflar , arabuluculu!un yap laca! g r me odalar n mnaskrairfalar•, olas• tercüme ücretleri ve ba•kaca uzmanlar•n ücretleri ile olas• hukuki temsil masraflar• yer alabilmektedir. Saa tlik veya günlük olarak hesaplanan arabulucu ücretleri ülkeden ülkeye ve farkl• arabuluculuk hizmetlerine bal! • olarak çok çei• tlilik arz edebilmektedir.

159. zel olarak uluslararas ocuk ka rma olaylar nda arabuluculuk i in tasarlanm baz pilot projelerde taraflara czreatrsaibuluculuk hizmeti sunulmaktad•r. 196 Ancak birçok ülkede bu gibi hizmetlerin uzun süreli olarak

uygunlu!u bir kez tespit edildikten sonra, taraflar n ba vurdu!u arabulucu s z konusu olayda arabulucuulk yap p yapmamaya kendi iradesiyle karar vermek noktas ndaegnelde zg rd r.

195 Örnei! n Birlei" k!Xxxxx#k’ta!(n• giltere!ve!Galler) reunite program•, bkz. “Arabuluculuk Broü• rü”, •u

adresten erii• lebilir: < xxxx://xxx.xxxxxxx.xxx/xxxx/xxxxx/Xxxxxxxxxxxx%00xxxxx/Xxxxxxxxx%00Xxxxxxx.xxx > (son erii• m 25 Kas•m 2016); ayr•ca bkz. reunite Pilo t Arabuluculuk Program• 2006 Raporu ( a.g.b., dn. 97), s. 10,

13, bu raporda u

hususlar çocuk kaç•rma olaylar•nd a arabuluculua

uygu n olmama göstergesi olarak

kaydedilmektedir: (1) ebeveynlerden birinin arabuluculuk yolunu denemeye istekli olmamas•; (2) ebeveynler in

düü• ncelerinin çok kutupla•m•• olmas•; (3) aile içi istismar•na ili•kin iddialar bulunmas•.

i• ddete veya derecesine dair endie• ler ta•n• mas•; (4 ) çocuk

196 Örnei! n Frans#z -Alman iki-uluslu arabuluculuk projesi ve reunite Pilot Arabuluculuk Program• 2006 Raporu (a.g.b., dn. 97). Ayr•ca bkz. S. Vigers, Arabuluculuk, uzl a•ma ve benzeri araçlar•n gelit• irilmesi hakk•nda bil gi notu (a.g.b., dn. 11); reunite Pilot Arabuluculuk Program• hakk• nda bkz. 5.3, s. 19:

Pilot projesini yürütmesi için reunitea Nuffield V akf• taraf•ndan bir arat• r• ma fonu sal! anm••t•r. Beli rli bir üst

s•n•ra kadar, Birlei• k Xxxxx•ka gidi• -geli• için seyahat masraflar• da dahil olmak üzere ar abuluculukla bal! ant•l

tüm masraflar ba•vurucu ebeveyn aç•s•ndan tümüyle k ar•l• anmt•• •r. Otel konaklama masraflar• ve ekstra se yahat harcamalar• ile harc•rah ödemeleri de tümüyle kar•l• a nm•t• •r. Arabulucular•n ücretler i, idari ücretler ve

taraflara ücretsiz bir e anla••lmaktad•r.

kilde sal! anmas• için kaynak bulmakta güçlük çeki ldii

160. Birçok ülkede arabulucu ücretlerine herhangi bir yasal

k•s•tlama uygulanmamaktad• r; bu konu piyasan•n kendi düzenlemesine b•rak•lm•

durumdad•r. 197 Ancak birçok arabulucu bir arabuluculuk birlii! ne kat•l•rken bir ücret

cetveline dahil olmakta veya konunun türü ve karma••xx•,• xxxxxxxxx xxxxxxxxxxxx

süresi ve arabulucunun konudaki uzmanl••! dikkate al•nmak suretiyle makul ücretler

almas•n•” art ko•an mesleki davran•• kurallar•na ba!l• hale gelmektedir. 198 Ayn

zamanda, birçok mesleki davran•• kurallar•nda “arabulucu taraf•ndan al•nan ücretle rin sonuca bal! • k•l•nmamas• gerektii! ” vurgulanmaktad•r. 199 Baka Devletlerde arabuluculuk ücretleri kanunla düzenlenmekte veya mahkeme taraf•ndan belirlenerek taraflar aras•nda bölü•ülebilmektedir. 200

161. Arabuluculuk masraflar n n bu yolun kullan m n nde bir engel veya cayd r c bir unsur haline gelmemesini sa!lamak i in her t arbl a sarf edilmelidir. Uluslararas ocuk ka rma olaylar nda arabuluculu!un te vikeesdinilimn

yararlar n g ren kimi Devletler, uluslararas ocuk ka rma olaylar unlduacualrua!bu

cretsiz ekilde sunmakta veya kendi adli yard m sistemlerini arabuluculud!a a k k lmaktad 201r.Xxxxx bunu yapmam•• olan Devletler, arabuluculuk için adli yard•m

sal! anmas•n•n faydalar• üzerine xx•xxxxxx veya baka bir ekilde, arabuluculuk

hizmetlerinin s•n•rl• kaynaklara sahip taraflara ya ücretsiz e ücret üzerinden sunulmas•n• sal! amal•d•r. 202

kilde y a da makul bir

terc manlar n cretleri de bu fon taraf ndan karnm la t r. Birle ik Xxxxx k ta ya ayan ebevmeysneiynadheat

harcamalar ile harc rah demeleri kar lanm

197 Bkz. K.J. Hopt ve F. Xxxxxxx (a.g.b., dn. 2), s. 33.

ekenvehaglelerrde konaklama sa!lanm t r.

198 Bkz. Ailevi Meselelerde S•n•r Ötesi Arabuluculuk hakk•nda Fizibilite Çal••mas• (a.g.b., dn. 13), Bölüm 2.7.3, s. 12.

199 A.g.b., Bölüm 2.7.3, s. 12, 13, bak• aca at•flarla birlik te.

200 Bkz. S. Vigers, Arabuluculuk, uzla•ma ve benzeri araçlar•n geli•tirilmesi hakk•nda bilgi notu ( a.g.b., dn. 11), 5.3, s. 19, bak• a hususlar•n yan• s•ra, xxxxxxx xxx•x •xx• xxxxxxxxxxxx ücretlerine ili•kin olarak mahkeme

denetiminin getirildi!i Fransa’ya at•fta bulunmaktad•r; ayr•ca bak

(a.g.b., dn. 2), s. 34.

aca örnekler için bkz. K.J. Hopt ve F. Xxxxxxx

201 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözle•mesi kapsam•nda ulusl araras• çocuk kaç•rma olaylar•nda ücretsiz

arabuluculuk örnei! n u ülkelerde mevcuttur: Danimarka, Fransa (Merkezi Makam taraf•ndan düzenlenen

arabuluculuk), s• rail! (mahkemenin yard•m birimi arac•l•!•yla arabuluculuk aç•s•ndan), Norveç ve s• veç! (arabulucuyu mahkeme görevlendirirse), xxx•xx bkz. 1980 Sözle•mesi kapsam•ndaki Ülke Profilleri (yukar•daki dn. 121) Bölüm 19.3(d). Uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar•nda arabuluc uluk için adli yard•m örnei! n Birlei" k! Xxxxx#k’ta!(n• giltere!ve!Galler)! belirli baz• xxx• xxxx xxx•xxx sal! anmaktad•r; Yasal Hi zmetler Komisyonu taraf•ndan Kamu Kayna•! "mtiyaz• verilen arabulucular veya arabuluculuk kurulul• ar• adli yard•ma hak

kazanm•• olan müt• erilerine masraflar• kamu kaynaklar •ndan sal! anmak üzere arabuluculuk hizmeti

sunabilmektedir, bkz. < xxxx://xxx.xxxxxxxxxxxxx.xxx.xx >. Ayn• e• kilde Hollandada, arabuluculu!un Hollanda

Adli Yard•m Kuruluna kay•tl• arabulucular taraf•ndaynürütülmesi kayd•yla arabuluculuk masraflar• için ai dl yard•m sal! anmaktad•r (resmi web sitesi < xxx.xxx.xxx >), bkz. Hollanda Adli Yard•m Yasas• ( Wet op de

rechtsbijstand). Ayr•ca, 1980 Sözle•mesi kapsam•ndaki Ülke Profille rine göre (a.g.b.) örnei! n u ülkelerde

uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar•ndaki arabuluculuk masraflar• için adli yard•m sal! anabilmektedir: Arjantin, Birlei" k!Xxxxx#k!(Kuzeyr!• xxxxx) , s• rail , s• viçre! ve Slovenya.

202 Ayr•ca bkz. Avrupa Konseyi’nin medeni hukuku ilgilendiren konularda arabuluculuk hakk•ndaki Rec(2002)10 say•l• Xxxxxxx Xxxxx• (yukar•daki dn. 53), Prensip III (Arabuluculu!un düzenlenmesi):

9“ . Devletler, özellikle de taraflardan birinin men faatlerinin özel olarak korunmas• gereken durumlarda , tamamen veya k•smen ücretsiz arabuluculuk hizmeti sa l! ama ve sunma veya arabuluculuk için adli yard•m sal! ama imkân•n• dee! rlendirmelidir.

10. Arabuluculu!un masrafl• oldu!u hallerde, bu masra flar söz konusu meselenin önemiyle ve arabulucu taraf•ndan gerçeklet• irilen çal••man•n miktar•yla o rant•l• ve makul olmak durumundad•r.”

162. Kimi Devletlerde iade davas yolunun ba vurucu

ebeveyne tamamen cretsiz ekilde sa!lanmas 203; dier Devletlerde ise ulusal adli

yard•m sistemlerinin Lahey davalar• aç•s•ndan kullan•labi lmesi204 1980 Lahey Çocuk

Kaç•rma Sözlem

esi’nin büyük bir baa

r•s• olarak kaydedilmelidir. 1980 Sözlem

esi

bal! am•nda uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar•nda arabuluculuk için de benzeri b ir destek sal! anmas• özendirici olacakt•r.

163. Arabuluculukla ba!lant lmasraflar uygulamada

xxxxxxxxxxxx xxxx• x xxx• •xxxx xxxxx arz eden bir husustur. Arabuluculuk ücretle rine

ve, arabuluculukla var•lan anlaman•n ilgi arz eden tüm hukuk sistemlerinde bal! ayc•

k•l•nmas• için ödenmesi gereken ücretler gibi, ba!lant•l• dier muhtemel masraflara

ilikin bilgiler taraflar•n arabuluculuk yolunu deneyip denememe karar• aç•s•nda n önem ta••maktad•r.

164. Bu nedenledir ki, muhtemel maddi k lfet hakk nda do!ru bir tahmin y r tebilmeleri i in ebeveynlere arabuluculukla ba!lant l t masol harcamalar hakk•nda ayr•nt•l• ve aç•k bilgiler sunulmal•d•r. 205

165. Genellikle bu bilgilerin arabuluculuktan nce yaz l

olarak ortaya konulmas tavsiye edilir206;öyle ki bu bilgiler, çou zaman arabulucu

ile taraflar aras•nda arabuluculu!a bal• anmadan önce ak dedilen arabuluculuk

sözlemesinin bir parças• haline de getirilebilir. 207

4.4 Arabuluculuk yeri

166. 2.6. B l mde dile getirildi!i zere, co!rafi mesafeler uluslararas ocuk ka rma olaylar nda arabuluculuk a s ndan zel g l kler yaratmaktad r. Bir veya birden fazla arabuluculuk oturumu i in y z y ze g r me ayarlanmas masrafl olabilmekte ve ok vakit alabilmektedir. Yine de, arabulucrulan bir o!u m mk nse y z y ze g r lmesini tavsiye etmektedir.

Yüz yüze arabuluculuk oturumunun hangi Devlette yap•laca•! xxxxxxxnirxxx her iki ebeveynin de görü• ve dü•üncelerinin al•nmas• gerekir.

Yüz yüze arabuluculuk oturumlar• için seçilen mekân•n tarafs•z olmas• ve müstakil olayda arabuluculuk için uygun olmas• gerekir.

203 1980 Sözle•mesi’nin 26(2). maddesi Sözle•meci Devletl erin “müracaatç•dan dava masraflar•n• [...]

isteyemeye[cei! ni]” öngörmektedir, ancak Sözle•meci Devletlerin birçou 26. maddeye yönelik olarak çekince

koyma imkân•n• kullanm•• ve böylelikle Lahey davas•n • da kendi ülkesindeki olaa! n adli yard•m kurallar•na tabi

hale getirmit• ir; ayr•nt•l• bilgi için ayr•ca bkz. 1 980 Sözlem 121).

esi kapsam•ndaki Ülke Profilleri (yukar•dak i dn.

204 Ayr•ca bkz. Ailevi Meselelerde S•n•r Ötesi Arabuluculuk hakk•nda Fizi bilite Çal••mas• (a.g.b., dn. 13), Bölüm 2.7.3, s. 12; ayr•nt•l• bilgi için ayr•ca bkz. 1980 Sözle•mesi kapsam•ndaki Ülke Profilleri (yukar•da ki dn. 121).

205 Ayr•ca bkz. Arabulucular için Avrupa Etik Standartl ar• (yukar•daki dn. 58), 1.3 (Ücretler):

H“ xxxxxx•xxx xxxxxxxx•!• xxxxxxxx, xxxxxxxxxxxx her zaman, uygulamay• dü•ündükleri ücret tarifesi hakk•nda taraflara eksiksiz bilgi sunmak durumundad•r. Ücret lendirme prensipleri tüm ilgili taraflarca kabul edilmeden bir arabuluculuk i•lemine giri•memelidirler.”

206 Ayr•ca bkz. Ailevi Meselelerde S•n•r Ötesi Arabulucu luk hakk•nda Fizibilite Çal••mas• (a.g.b., dn. 13), Bölüm 2.7, s. 12.

207 Arabuluculuk sözle•mesi hakk•nda bkz. aa• •d! aki 4.5. Bölüm.

Bir arabuluculuk oturumunda fiziksel olarak her iki taraf•n da bulunmas• uygun veya mümkün de!ilse, uzak mesafeli ve dolayl• arabuluculuk ihtimali dü•ünülmelidir.

167. Bir uluslararas ocuk ka rma olay nda kendisinden

arabuluculuk talep edilen xxxxxxxxxxxx•x, xxx xxxx xxxxxxxxxxxx oturumlar•n•n uygunluunu ve söz konusu yüz yüze arabuluculuk oturumlar• için uygun mekânlar•

taraflarla istia olacakt•r.

re etmesi gerekecektir; her iki husus da somut olay•n ko•ullar•na bal!

168. ˙o!u zaman, ocuk ka rma olaylar nda arabuluculuk oturumlar ocu!un ka r lm oldu!u lkede yap l r. B yle bir d zenlemenin avantajlar ndan biri, geride kalan ebeveynin s z konusu lkede kald ! s re i erisinde

ocukla ge ici olarak temas kurmas na ili kin bir d zenleme yap lmmaks n i d r;

böyle bir düzenleme arabuluculuk üzerinde olumlu etki yaratabilmektedir.208 Bir baka avantaj ise, böylelikle arabuluculuk süreci ile Lahey davas• aras•ndaki bal! ant•

xxxxxxxxxxxxx•x. Ancak çocuun kaçr•• ld••! Devletin arabuluculuk mekân• olarak

seçilmesi, (sadece Lahey iade davas•n• sürdürm ek yerine) xxxxxxx•xxx xxxxxxxxxxxx yolunu kabul etmesini bir ödün olarak görüyor olabilecek geride kalan ebeveyn taraf•ndan bir baka haks•zl•k olarak yorumlanabilmektedir. Seyahat masra flar• gibi fiili engellerin yan• s•ra, geride kalan ebeveyn vize ve göçmenlik meseleleri sebebiyle,

çocuun kaç•r•ld••! ülkeye girmekte yasal güçlüklerle de kar••laabilmekt edir (bkz.

yukar•daki 2.7. Bölüm). Öte yandan, geride kalan ebeveynin Lahey iade xxxxx•xx xxx•xxxxxxxx xxx n (ki bu sebeple kendisine bir vize verilmesi gerekecektir – bkz. 2.7. Bölüm) çocuun kaç•r•ld••! Devlette bulunmas• , söz konusu Devlette arabuluculuk yolunun denenmesi için bir f•rsat olarak da kullan•labilir. Böyle bir durumda geride kalan ebeveyn taraf•ndan ekstra seyahat masraflar•na girii• lmesi gerekmeyecektir.

169. te yandan, y z y ze arabuluculuk oturumunun ocu!un hukuka ayk r bir ekilde ayr üllkdede! yap•lmas• fiiliyatta birtak•m ekstra güçlüklere yol açabilmektedir. Götüren ebeveyn bu ülkede ceza hukuku kapsam•nda kovu•turmaya urayabilir (bkz. yukar•daki 2.8. Bölüm) veya kendisi yokken çocuu!

üçüncü bir ahsa b•rakmak konusunda tereddüt edebilir.

170. "stisnai durumlarda, nc tarafs z bir lkede y z y ze

arabuluculuk g r mesi yap lmas da d n lebilir. Ancak seyahat masraflarze

meseleleri buna engel olu•turabilir.

ve vi

171. Y z y ze arabuluculuk g r mesinin yap laca! mek n a s ndan, g r menin bir adliye binas nda yer alan salonlar veya arabuuklucul hizmeti sunan ba! ms z bir kurulu un tesisleri gibi tarafs z yeyrlaeprde lmas

gerekti!i a kt r. Taraflarca dini veya toplumsal bir i leve sahip bir mnedka tarafs z bir yer olarak g r lebilir. Arabuluculuk g r mesinin yeri somut olay a s n nudyagun olmal , rne!in s z konusu ah slara gereken durumlarda yeterli g venlik sa!lanabilmelidi r.209

172. Arabulucular genellikle yüz yüze görü•menin atmosferini dostane bir çözüme ula••lmas•na yard•mc• görse de, hangi seçenei! n en uygun ve uygulanabilir seçenek oldu!u müstakil olay•n ko•ullar•na bal! • olacakt•r. Yüz y üze

208 S. Xxxxxxxxxxx ve C.C. Xxxx, X

amily Mediation in an International Context: Cross-Border Parental Child

Abduction, Custody and Access Conflicts: Traits and Guidelines”, C.C . Xxxx ve S. Xxxxxxxxxxx (der.) (a.g.e., dn. 98), s. 46, 47.

209 Bkz. örnei! n aile içi i• ddet olaylar•ndaki özel gereks inimlere ilik• in olarak aa• •d! aki 10. Bölüm.

arabuluculuk oturumu yap lmas uygun veya uygulanabilir olmad ! nda, uzak mi esafel

arabuluculuk da bir se enek olarak d n lebilir. Modern teknolojinin yard m yüyzla

yüze sanal görü•meler çok daha kolay bir ekilde gerçekle•tirilebilmekt edir.210

Avustralya gibi kimi Devletlerde, co!xxxx xxxx•n genil• ii! nden ötürü son y•llarda telefon, video bal! ant•s• veya internet (Online (Çevrimiçi) Uyu•mazl•k Çözümü – ODR olarak da an•lmaktad•r) üzerinden uzak mesafeli arabuluculuk hizmetleri h•zl bir gelii• m kaydetmit• ir. 211

173. Ne var ki uzak mesafeli arabuluculua özgü birtak•m

s•k•nt•lardan bahsetmek gerekir; 212 bunlardan biri de arabuluculuk oturumu s•ras•nda gizlilii! n nas•l sal! xxxxx•xx xxxxxxx. Xxx• xxxxxxx, xxxxxxxxxxxx oturumuna i likin fiili düzenlemelerin de titizlikle dü•ünülmesi gerekir. Örnei! n, arabuluculuun xxxx xxx

ve tarafs•zl•n

a dair hiçbir ü

pheye yer b•rak•lmamas• için, tek oturumluk

arabuluculuk sürecinde arabulucunun video bal! ant•s•na taraflardan biriyle birlikte kat•lmas•na (yani söz konusu tarafla ayn• odada) müsaade edilmemesi fayd a

sal! ayabilir.

174. Uzak mesafeli arabuluculuk, aile i i iddet iddialar n n s z konusu oldu!u ve taraflardan birinin, arabuluculuk yolunu denemek istemekle birlikte,

di!er tarafla ayn odada olma d ncesi kar s nda ok zorland ! n ifade etti!i

durumlarda da bir yöntem olarak deerlendirilebilmektedir. 213

4.5 Arabuluculuk!sözlem

esi!– Arabuluculuk!hakk#nda!bilgilendirilmir

#za

Taraflar•n arabuluculuk hizmetinin hüküm ve artlar• hakk•nda iyi bir

ekilde bilgilendirilmesini sal! amak için, arabulucu ile taraflar aras• nda bir

sözlem

e tesis edilmesi tavsiye edilebilir (arabuluculuk sözlem

esi ).

Arabuluculuk sözlemesi xxx• xx xxx xxxxx• xx xxxxxxxxxxxx sürecine dair,

olas• masraflara ilikin ayr•nt•l• bilgiler de dahil olmak üzere, gerekli b ilgileri içermelidir.

Böyle bir arabuluculuk sözlemesi tesis edilmedii! nde ise, taraflar•n

arabuluculua

girim

eden önce arabuluculuk hizmetinin hüküm ve a

rtlar

hakk•nda baka yollarla iyi bir e gerekir.

kilde bilgilendirilmi• olmas•n•n sal! a nmas

175. Taraflar n arabuluculu!a ili kin bilgilendirilmi r zalar n n sa!lanmas amac yla, ilgili hukuk sisteminde aksi d zenlenmedi!i s rece, abrualucu

ile taraflar aras nda arabuluculuk hizmetinin h k m ve artlar na dair ybaizr l

210 Uluslararas• aile arabuluculu!unda teknolojinin kull an•m•na dair bkz. örnei! n M. Xxxxxxxx, “ The Pitfall s and Possibilities of Using Technology in Mediating Cross-Border Child Custody Cases”, Journal of Dispute Resolution, 2010, s. 297 vd., s. 312 vd.

211 Avustralyad

a çevrimiçi aile uyu•mazl•k çözüm hizmetinin gelii• mine dair bkz. örnei! n T. Xxxxx, X.

Xxxxxx-Xxxxxx ve S. Xxxxxxxx, The Proof is in the Pudding: The Value of Research in the Establishment of a

National Online Family Dispute Resolution Service”, 11. Avustralya Aile Çal••malar• Enstitüsü konferans serisi,

u adresten erii• lebilir: < xxxx://xxx.xxxx.xxx.xx/xxxxxxxxxxx/xxxx00 > (son erii• m 26 Kas•m 2016).

212 Uzun mesafeli arabuluculua

özgü s•k•nt•lara ili•kin olarak bkz. U

yu•mazl•k Çözümü ve Bilgi Teknolojisi

hakk•nda "yi Uygulama Prensipleri Xxxxx•, Xxxxxxxxxx Ulusal Alternatif Uyu•mazl•k Çözümü "stia• ri Konsey i

(NADRAC) taraf•ndan haz•rlanmt•• •r, •u adresten eri• ilebilir: < xxxxx://xxx.xx.xxx.xx/XxxxxXxxxxx/ AlternateDisputeResolution/Documents/NADRAC%20Publications/dispute-resolution-information-technology- principles-good-practice.pdf > (son erii• m 26 Kas•m 2016).

213 Arabuluculuk ve aile içi i• ddet suçlamalar• hakk•nda bkz. a•a!•daki 10. Bölüm.

sözlem

e tesis edilmesi dü•ünülmelidir. 214 Bu arabuluculuk sözlem

esi aç•k ve net

olmal• ve arabuluculuk sürecine dair gerekli bilgileri içermelidir.

176. S zle mede arabulucununnötr ve tarafs•z bir üçüncü a

h•s

olxxxx rolü ortaya konulmal•d•r. Arabulucunun yaln•zca taraflar aras•ndaki ileti• ime

yard•mc• oldu!u ve taraflar• (taraflardan birini) temsil etmedii vurgulanmal•d•r. Bu

husus bilhassa, s•n•r ötesi bir ailevi uyu•mazl•kta taraflar•n kendisiyle ayn• dili

konu•an ve ayn• kültürel geçmii paylaan arabulucuya daha fazla yak•nl•k hi ssetme

ei! limi sergiledii iki -uluslu, iki-dilli e• arabuluculuk biçiminde önem tam•• aktad•r. 215

177. Bir uluslararas ailevi uyu mazl !a dair haz rlanacak arabuluculuk s zle mesinde s z konusu farkl hukuk sistemlerinde ebeveynler

aras ndaki anla malara ve bunlar n uygulanma bi imlerine ili kin hukguik/tiabvisliye edinmenin nemine dikkat ekilirken, arabulucunun hukuki bilgilere at fta bulunsa dahi, hukuki tavsiye sunmayaca! vurgulanmal d216 Br.u noktada taraflar•n uzman

hukuki temsilcileriyle yak•n bir ibirlii! nde bulunmak fayda sal! xxxxxx ir ve/veya

taraflar ba•ms•z uzmanlardan hukuki tavsiye alabilecekleri kaynaklara

yönlendirilebilir.

178. Arabuluculuk s zle mesinde arabuluculuk s recinin gizlili!inin nemi vurgulanmal ve ge erli yasal h k mlere dikkat ekilmelidri.217

Bunun yan• s•ra, sözlem ça•rmama yükümlülüü!

ede taraflar•n arabulucuyu tan•k olarak mahkemeye ne dair hükümler de yer alabilir. 218

179. S zle med,ekullan•lan arabuluculuk yöntemlerinden/modellerinden ve arabuluculuun kapsam•ndan bahsedilmelidi r.219

180. S zle mede ayr ca arabuluculu!un olas masraflar na dair

de ayr nt l bilgi yer alma2l20 d r.

181. Herhangi bir arabuluculuk s zle mesi haz rlanmad ! nda, yukar da dile getirilen bilgiler yine de taraflara yaz l olarak, inrnbei!lgilendirme

bro rleri, ki iye zel haz rlanm bir mektup veya arabuluculu!a ba ndl annmas nce at f yap lan web sitesinde yer xxxx xxxxx h k m ve artlar xxxxxxxxxxxxxxx•x•x.

0. Xxxxxxxxxxx#!xxxxx!xxx#xxx!xxxxxxx#xxx!xxxxxxxxxxxx un!kapsam

214 Ayr•ca bkz. 6.1.2. Bölüm.

215 Ayr•ca bkz. iki -kültürlü, iki-dilli e• arabuluculuk kavram•na ilik• in 6.2.3. Bölüm .

216 Ayr•ca bkz. Avrupa Konseyi’nin aile arabuluculuu 52), III (Arabuluculuk süreci):

na ilik• in R(98)1 say•l• Xxxxxxx Xxxxx• (yukar•daki dn.

Devletler arabuluculuk sürecinin •u prensiplere gö re yürütülmesini sal! amak için uygun mekanizmalar•n

varl•!•n• temin etmelidir: (...)

x. arabulucu hukuki bilgiler verebilir, ancak hukuki tavsiyelerde bulunmamal•d•r. Uygun durumlarda, tara flar• bir avukata veya bak• aca herhangi bir ilgili meslek erbab•na dan••ma olana•! hakk•nda bilgilendirmelidi r.”

217 Gizlilik konusunda daha ayr•nt•l• bilgi için bkz. a• a•d! aki 6.1.5. Bölüm.

218 Arabuluculu!un gizlili!inin kanunen korunmad••! duru mlarda sözle•meye b“ ir taraf•n arabulucuyu tan•k olarak mahkemeye ça•r! mas• ve bu tan•kl••!n zorunlu olmamas• halinde arabulucunun avukat•n•n ücretini ödemesi gerektii! ” yönünde bir madde eklenmesi böyle si cayd•r•c• bir hükme örnek olarak gösterilebilir, bkz. K.K. Xxxxxx (a.g.e., dn 110), s. 197, 198.

219 Arabuluculu!un kapsam• hakk•nda bkz. aa• •d! aki 5. Böl üm.

220 Ayr•ca bkz. Amerika Barolar Birlii! , Amerikan Tahkim Birlii

ve Uyu•mazl•k Çözüm Birlii

taraf•ndan 1994

tarihinde haz•rlanan ve 2005t’ e gözden geçirilen AB D Etik Standartlar•n’ •n VIII. Standard• ( a.g.b., dn. 56).

182. Arabuluculu!un mahkemedeki yarg lamalara k yasla avantajlar ndanbahsedilirken daima vurgulanan hususlardan biri, arabuluculu!un xxxxxx•x•x. Xxxxxxxxxxxxx hukuku ilgilendirmeyen ve dolay•s•yla mahkemede

yap•lacak bir duru•mada yer almayacak konu bal• •klar•n• da kapsayabilme si sayesinde

bir uyu•mazl•n•

tüm veçhelerini daha iyi e

kilde ele alabildii

söylenir. Ailevi

uyu•mazl•klarda arabuluculuk, mevcut uyu•mazl•n• sadece bir semptomunu

olu•turuyor olabilecei eski ve köklü ailevi anla•mazl•klarn• çözülmesine ya rd•mc•

olabilir. Ancak bu da zaman alacak bir sürece giri•mek anlam•na gelebilir.

5.1 Acil!meselelere!odaklan#lmas#

1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözlem

esi kapsam•nda uluslararas• çocuk

kaç•rma olaylar•nda arabuluculuk son derece kat• süre artlar•na uymak

durumunda oldu!undan kapsam•n•n s•n•rl• tutulmas• gerekeb ilir.

Sürdürülebilir bir çözüm anlam• bal• •klar•n•n ele al•nmas•yla kat• süre a gözetilmesi gerekmektedir.

as• gelit• irilmesi için gerekli konu

rtlar•na uyulmas• aras•nda i yi bir denge

183. Uluslararas ocuk ka rma olaylar n n kendine zg ko ullar nda arabuluculuk, bu konuda ge erli uluslararas mevzuat g zetilerek

y r t lmelidir. 1980 Lahey ˙ocuk Ka rma S zle mesi ne uygun davran lmas i in, arabuluculu!un son derece kat s re artlar na uymas gerekti!i i indir ki, kapsnam n s n rl tutulmas gerekebilmektedir. 1980 S zle mesi arabuluculukta ealek al nac konulara dair ba kaca i aretler de i erebilir.

184. En temel mesele, elbette ki, ocu!un iadesidir. 2006 zel Komisyonu i in haz rlanan mukayeseli al ma bu ba!lamda u hususun alt n izmi tir:

(1980) Sözlemesi kapsam•ndaki bir bavuru öncelikle, mutat meskeni bir

Sözlem

eci Devlette bulunan ancak hukuka ayk•r• bir e

kilde baka bir

Sözlemeci Devlete götürülmü• olan veya orada al•konan bir çocuun

iadesiyle ilgilidir (...) Sözleme’nin temel kaidesi, çocuun mutat mesken

Devletinin velayet/kii• sel iliki meselelerinde karar yetkisine sahip olm as• ve çocuun söz konusu Devlete derhal iadesinin, bu kararlar•n çocuk baka bir Devlette yerlei• k hale gelmeden çocuun menfaatine olacak •ekilde süratle verilmesini sal! ayacak olmas•d•r.” 221

185. 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözlemesi çocu!un yer

dei! • tirmesi ihtimali de dahil olmak üzere velayet ve kii• sel iliki hakk•ndaki uzun

vadeli kararlar•, 1996 Lahey Çocuk Koruma Sözlemesi’ne ve bu prensibi destekleye n

dier ilgili hukuk belgelerine göre, çocuun mutat meskeninin bulundu!u Devlet’teki

xxxxxxx xxxxxxxxxxx b•rakarak, kaç•rma öncesindeki halin süratle iadesine çabalamaktad•r. Hiçbir istisna geçerli dei! lse, Lahey iade bavurusu ka psam•nda görevli yarg•ç çocuun iadesine hükmetmek durumundad•r.

186. Dolay s yla, 1980 Lahey ˙ocuk Ka rma S zle mesi kapsam ndaki ocuk ka rma olaylar nda arabuluculu!un ocu!un yetkili egemikenl alan na derhal iade bi imlerinin ele al nmas yla s n rland rkiplmgaesrekmgedrei!i

sorusu ortaya at•labilir. Bunun cevab• net bir •ekilde menfidir. 1980 Sözlemesi

221 Bkz. S. Vigers, Arabuluculuk, uzla•ma ve benzeri araçlar•n geli•tirilmesi hakk•nda bilgi notu ( a.g.b., dn. 11), 3.1, s. 10, 11.

bal! am•ndaki arabuluculuk, çocuun iade edilmemesi ihtimalini, bunun ko•ullar• n•,

biçimlerini ve bununla bal! ant•l• meseleleri, yani çocuun yer dei! t irmesine yönelik

uzun vadeli karar• da konu edebilmektedir. Arabuluculukta bu hususlar•n tart•••lmas•,

prensip olarak 1980 Sözlem

esi’ne ve die

r ilgili hukuk belgelerine ayk•r• olmam akla

birlikte, yasal mevzuat neticede var•lacak mutabakat• pratikte do!al olara k etkilemektedir.222

187. Arabuluculuun adli yarg•lamalardaki yetki k•s•tlamalar•na tabi olmad••! belirtilmelidir. Mahkemedeki yarg•lam alarda yaln•zca mahkemenin üzerinde (uluslararas•) yetkiye sahip oldu!u konular ele al•nabilirken,

arabuluculuk bu e var•lm•• olan anlam•

kilde bir k•s•tlamaya sahip de!ildir; an cak elbette, arabuluculukla an•n ilgi arz eden farkl• hukuk sistemlerinde hukuken bal! ay•c•

k•l•nmas• noktas•nda yetki meseleleri rol oynamaktad•r. Bu nedenledir ki, ulusl araras• çocuk kaç•rma olaylar•nda arabuluculu!un sadece çocuun i adesinin veya iade edilmemesinin ko•ul ve biçimlerini dei! l, taraflar•n ebeveyn sorumluluunu etkil eyen, velayet, kii• sel iliki ve hatta nafaka düzenlemeleri gibi di!er uzun vadeli me seleleri

de konu alabilecei geni• kabul gören bir dü•üncedir.

188. Oysa ki Lahey iade davalar•nda, genel olarak, velayet

esaslar• ele al•xxxxxxxxxx•x. 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözlemesi’nin 16.

maddesine göre, (“ b)ir çocu!un (...) hukuka ayk•r• bir ekilde götürüldüünden veya

al•kondu!undan haberdar edilmesini müteakip, çocu!un götürüldü!ü veya al•konuldu!u taraf Devletin adli veya idari makamlar•, çocuun geri dönme[yecei! ] (...) tespit edilinceye kadar (...) velayet haklar•n•n esas•na ilikin karar vereme zler.”

1996 Lahey Çocuk Koruma Sözlem

esi de bu konuda 1980 Sözlem

esiyle paralellik

arz etmektedir: Velayet hakk•nda uzun vadeli kararlar çocuun kaç•r•lmadan hemen önceki mutat mesken Devletindeki yetkili mahkemeye b•rak•lmaktad•r. 1980

Sözlemesi’nin 16. maddesine göre, velayet konusundaki yetkinin talep edilen Devlet

mahkemelerine geçmesi ihtimali genelde ancak süregiden Lahey iade davas•n•n bitiminde söz konusu olmaktad•r. 223

189. S ra m stakil bir uluslararas ocuk ka rma olay nda arabuluculuk oturumlar s ras nda hangi meselelerin ele al nabilecem!inuet osolarak

karar verilmesine geldii! nde, sürdürülebilir bir çözüm anlamas• gelit• irilmesi içi n

gereken konu bal• •klar•n•n ele al•nmas• ile kat• süre artlar•na uyulmas• a ras•nda iyi

bir denge gözetilmesi gerekmektedir. Ayr•ca, belirli bir konuda var•lan anlam ilgili hukuk sistemlerinde hukuken bal! ay•c• ve icra edilebilir k•l•nmas• için

an•n

gerekebilecek olas• (ek) il• emlerin de, arabuluculuun kapsam• kararlat• •r•l• rken

titizlikle deerlendirilmesi laz•md•r. Örne!in, somut bir olayda, çocuun iadesi

hakk•ndaki bir anlamaya nafaka konularn•• n dahil edilmesinin, arabuluculukla

var•lm•• olan anlaman•n iki hukuk sisteminde icra edilebilir k•l•nmas• sürecini

karma••k yetki meseleleri sebebiyle hayli geciktirme riski yarat abilecei! dü•ünülebilir. 224 Bu noktada nafaka konusunun uluslararas• çocuk kaç•rma olay•nda söz konusu olan esas meselelerden, yani çocuun iade edilmesi veya edilmemesi

222 Ayr•ca bkz. S. Vigers, Mediating International Child Abduction Cases – The Hague Convention (a.g.e., dn. 95), s. 39 vd.; ayr•ca bkz. E. Xxxx ve M. Erb -Klünemann, I“ ntegrating Mediation into Court Procee dings in Cross-Border Family Cases”, C. Xxxx ve S. Xxxxxxxxxxx (der.) (a.g.e., dn. 98), s. 59-76.

223 Bkz. yarg•lama yetkisi ve geçerli hukuk kurallar•na ilik• in olarak aa• !•daki 13. Bölüm; 1996 Sözle•mesi’n in

7. maddesine göre yarg•lama yetkisi de!ii• klii! ne il i•kin olarak ayr•ca bkz. 1996 Lahey Çocuk Koruma

Sözle•mesi hakk•nda Uygulama El Kitab•n’ •n 13. Bölümü , u adresten erii• lebilir:

< xxxxx://xxxxxx.xxxx.xxx/xxxx/xxx00x00-00x0-0xx0-xx00-xxxx000x0x00.xxx > (son erii• m 28 Kas•m 2016).

224 Bkz. aa• •d! aki 5.2. Bölüm ve yetki meselesine ilik• i n daha ayr•nt•l• bilgi için 13. Bölüm.

meselesinden ve ebeveyn sorumlulu!uyla ilgi arz etmesi muhtemel ba kaca meselelerden ayr olarak ele al nmas tavsiye edilebilir. Bu a amrahdaanghiebir

konunun arabuluculuun kapsam•na al•nmamas•n•n, daha sonraki bir aamada bu

meselelerin baka arabuluculuk oturumlar•nda ele al•nmas• önünde bir engel

olu•turmad••! taraflara bildirilmelidir.

5.2 Ebeveyn! sorumlulu$una! ve! arabuluculukla! var#lan! anla"mada! ele! al#nan

di$er!meselelere!ilikin!yarg#lama!yetkisinin!ve!geçerli!hukukun!önemi

Uluslararas• aile xxxxxxxxxxx!xxxx , xxxxxxxxxxxx x•xxx•xxx ele al•nan konular ile yarg•lama yetkisi ve geçerli hukuk aras•ndaki kar••l•kl• iliki göz önünde bulundurulmal•d•r.

190. Uluslararas ailevi uyu mazl klarda arabuluculuk, arabuluculuk s ras nda ele al nan konular ile ge erli hukuk ve yarg lama yetkisi

meseleleri aras ndaki kar l kl ili ki g z n nde bulundurulmal d r. Arabuluculukla var lm bir anla maya heutkkui kkiazand•r•lmas• için genelde, ister tescil, isterse de

anlaman•n bir mahkeme karar•na dönü•türülmesi amac•yla olsun sürece bir

mahkemenin dahli gerekecektir. Yani, arabuluculukla var•lm•• olan anla•maya dahil edilecek meseleler hakk•nda hangi mahkemenin/mahkemelerin yarg•lama yet kisine sahip oldu!u, t•pk• geçerli hukuk meselesi gibi, önem arz etmektedir. Arabuluculukla

var•lm•• bir anlam

a çok çei• tli konular• kaps•yorsa, bu anlam

an•n içerii

ne hukuki

etki kazand•rma sürecinde birden fazla adli veya idari makam•n dahli gerekli olabilmektedir.225

6. Arabuluculuk!prensipleri!/!modelleri!/!metotlar#

191. Nitelikli arabuluculu!un teminat olarak, birçou

arabuluculuk mevzuat•na, mesleki davran•• kurallar•na ve dier ilgili hukuk

belgelerine eklenmi• olabilecek pek çok arabuluculuk prensibi gelit• irilmi• bulunmaktad•r. Bu prensiplerden baz•lar•na –tarafs•zl•k ve nötrlük gibi– bizzat arabuluculuun tan•m•nda da s•kl•kla rastlanmaktad•r.

192. Farkl lkelerde ve m stakil arabuluculuk kurulu lar taraf ndan savunulan arabuluculuk prensipleri e itliliksgterse de, birçok ortak unsur

tespit edilebilmektedir. •bu K•lavuz, uluslararas• çocuk xxxxx• x xxxxxxx•xxx

xxxxxxxxxxxx aç•s•ndan özel olarak önem arz eden, en s•kl•kla savunulan prensiplere ilikin iyi uygulamalar• konu almaktad•r.

193. Farkl Devletlerde ve farkl arabuluculuk sistemlerinde

kullan lan arabuluculuk model ve metotlar na gelince manzara daha da fazla leilikit

arz etmekte oldu!undan, bu K lavuzda bunlar n tamam na yer verilmesi m mk n de!ildir. K lavuz, arabuluculuk metot ve modellerindeki yakla m farkl l klyagr na sa g stermekle birlikte, uluslararas ocuk ka rma olaylar nda arabuluculusk andan

faydal olabilecek birtak m iyi uygulamalara dikkat ekmeyi ama lamaadkt r.

6.1 Arabuluculuk prensipleri – Uluslararas#!standartlar

225 Bkz. yarg•lama yetkisi ve geçerli hukuk kurallar•na ilik• in olarak aa• !•daki 13. Bölüm.

6.1.1 ARABULUCULUUN GÖNÜLLÜLÜK ESASI NA DAYANMASI

Arabuluculuk gönüllülük esas•na dayal• bir süreçtir.

Lahey iade davas• ba•lat•lmas• arabuluculu!a veya arabuluculuk konusundaki bir bilgilendirme toplant•s•na kat•lmaya bal! • k•l•nmamal•d•r.

Arabuluculuk sürecine girim iade xxxxx•x• xxxxxxxxxxxxxxx.

xx konusundaki istek veya isteksizlik Lahey

194. Taraflar uyu mazl klar na dostane bir z m bulmak i in g n ll bir s re i erisine sokmak arabuluculu!un en temel zelli!idir. G n ll l k arabuluculuk tan mlar nda yayg n olarak kullan lan temel ve tart mas z bir arabuluculuk prensibi oldu!undan, i bu K lavuzda da arabuluculuk tan m na dahil edilmi ti2r2.6

195. G n ll l k prensibi kimi lkelerde uygulanan arabuluculuk hakk ndaki zorunlu bilgilendirme toplant lar art na ayk r l k olu turmamaktad 227r.Hatta bir uyu•mazl•k xxxxxxxx•x•x xxxxxxxxxxxx yolunu

denemesinin zorunlu tutuldu!u ülkelerde dahi, 228 taraflar•n arabuluculuk neticesinde uyu•mazl•klar•n• fiilen çözüme kavu•turmaya zorlanmad•klar• müddetçe

arabuluculuun gönüllü nitelii! yle bada••r bir durum oldu!u savunulabilir.

196. Uluslararas ocuk ka rma olaylar nda arabuluculuk yolunun kullan lmas s ratli iade davalar nda gecikmeye yol a mamal d r, bu nedenledir ki arabuluculu!un te vikine y nelik zorunlu tedbirlerin dikkatlice

d n lmesi gerekmektedir.

197. Lahey iade davas n n ba lat lmas , her iki taraf n bir arabuluculuk bilgilendirme oturumuna kat lmas na ba!l k l nmamal b dyle rb; izrira durumda götüren ebeveyne dava sürecini tek tarafl• olarak geciktirme f•rsat• verilmi• olacakt•r. Dahas•, ebeveynleri arabuluculu!a tevik eden hiçbir zorunlu tedbir ,

uluslararas• kaç•rma olaylar•n•n kendine özgü ko•ullar•n•n göz ard• edilmesine yol açamaz. Devletlerin, ulusal aile hukuku uyu•mazl•klar•nda arabuluculuk yoluna bavurulmas•n• tevik etmek amac•yla kullan•lan mekanizmalar•n 1980 Lahey Çocuk

Kaç•rma Sözlemesi kapsam•ndaki uluslararas• çocuk kaçrm• a olaylar• aç• s•ndan

uygun olup olmad••n• göz önünde bulundurmas• gerekmektedir.

198. Bu olaylarda tekrarlayan durumlardan biri, örnei! n, geride kalan ebeveynin talep edilen Devletin (yani çocu!un götürülmü• oldu!u Devletin) hukuk sistemine ai• na olmamas• ve söz konusu Devletin dilini bilmemesi, öte yandan götüren ebeveynin bu Devlet ile en az•ndan dil bak•m•ndan bal! ant•s• bulunma s•d•r. Böyle bir durumda geride kalan ebeveyne yaln•zca talep edilen Devlette ko nu•ulan

xxxxx, yani geride kalan ebeveynin anadilinde iletii• m kuramayaca•! ekilde

226 Bkz. yukar•daki Terminoloji bölümü.

227 Örnei! n Fransad

a ve Almanyad

a, çocukla ilgili olarak ebeveynler aras•ndaki ç•kan bir uyu•mazl•kta, aile

xxxx•x•, xxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxx hakk•nda bir bgiillendirme toplant•s•na kat•lmas•n• a• rt koa• bilir, a ncak arabuluculuk yolunu denemelerini zorunlu k•lamaz,zb. kFrans•z Medeni Kanunu’nun 373-2-10. maddesi (son dei! i• klik 2004) ve 255. maddesi (son dei! i• klik 200 2) ve Alman Aile "çi Usul Hukuku Yasas•n’ •n (FamFG)

156. maddesi 1. f•kras• 3. bendi (son dei! i• klik 2012) il e 00. xxxxxxx, 0. x•xxxx•, 0. bendi (son dei! i• klik 20 12);

ayr•ca Avustralyada, mahkeme “yargl• ama xxxxxxxx•x•x [xxxxxxxxxxx!x da içeren] aile uyu•mazl•k çözümünü

denemesini” emredebilir, 1975 tarihli Aile Hukuku Ysas• 13C maddesi vd. (son de!ii• klik 2010 tarihli 147 say•l• Xxxx ile) (yukar•daki dn. 174). Baz• Devletlerde medeni hukuku ilgilendiren konularda arabuluculua! ili•kin zorunlu toplant•lar hakk•nda daha fazla bgili için ayr•ca bkz. K.J. Hopt ve F. Xxxxxxx (a.g.e., dn. 2), s. 12.

228 Bkz. H. Xxxxx, X

ediation and Domestic Violence: Leg islative Responses”, e# rh, 14. J. Am. Acad.

Matrimonial Law (1997), s 451.

arabuluculuk yoluna giri mesi y n nde bask yap lmasebevbeuyn taraf•ndan büyük bir ihtimalle haks•zl•k olarak alg•lanacakt•r. Böyle bir durumda geride kalan ebeveyn aç•s•ndan Lahey xxxxx• xxx• xx•xxxx•x•x xxxxxxxxxxxx yolunu denemesine ba! l• oldu!u izlenimi uyand•r•lmas•, söz konusu ebeveyn xxxxx•xxxx xxxxxx haks•z bir bask• olarak görülebilir ve dolay•s•yla ters etki yaratabilir.

199. Her iki ebeveyn de arabuluculu!un sadece, Lahey iade davas na ba vurma yolunun yan s ra var olan bir se enek oldu!u konusunda

bilgilendirilmelidir. Ebeveynlerin arabuluculuk yoluna girime veya ba•lad•ktan sonra

sürdürme konusundaki isteklilii etkilememelidir.229

veya isteksizlii

mahkemenin karar•n•

6.1.2 B"LG"LENDR"LM#" RIZA

Taraflar•n arabuluculuk yoluna girme karar• bilgilendirilmi• r•zaya dayanmal•d•r.

200. Arabuluculuk ve ba!lant l meselelerle ilgili gereken t m bilgiler taraflara arabuluculuk s reci ncesinde sunularak taraflar n arabulucu!a

giri me konusunda bilgilendirilmi bir karara varmas sa!lanmal230 dBu rb.ilgiler

unlar• kapsamal•d•r: Arabuluculuk süreci ve bu süreci belirleyen prensipler (örnei! n gizlilik) hakk•nda ayr•nt•l• bilgi; kullan•lan metot ve modelin yan• s•ra uygula ma usulleri hakk•nda ayr•nt•l• bilgi; taraflara yüklenecek olas• masraflar. Dah as•,

arabuluculuk ile yarg•sal süreçler aras•ndaki kar••l•kl• iliki hakk•nda da bilgi

sunulmal•d•r. Taraflara arabuluculuun sadece bir seçenek olduu ve arabuluculuk

yolunu denemenin adli yarg•lamalara erii• m haklar•na halel getirmedii! bildirilmelidir.

201. Arabulucu ile taraflar aras nda arabuluculu!un h k m ve artlar na dair bir arabuluculuk s zle mesi akdedildi!inde, s z konusu bilgbiluer

s zle mede de yans t labilir; ayr ca bkz. arabuluculuk s zle mesni da konusu yukar daki 4.5. b l m.

202. Uluslararas ailevi uyu mazl klarda hudkuurkuim son

derece karma••k bir nitelik arz ettii

içindir ki, arabuluculukta yürütülen tart

mada

bilgi sunulmas• ve arabuluculukla var•lacak sözlemenin haz•rlanmas•na yard•mc

olunmas•, ayr•ca söz konusu ülkelerde bu anlamaya hukuki etki kazand•r•lmas•

amac•yla uzmanl•k gerektiren hukuki bilgilere ihtiyaç duyulaca•! taraflara özel olarak aç•klanmal•d•r. Bu bilgilere erii• m Merkezi Makam veya bu amaç için olu•tur ulmu• olan uluslararas• aile arabuluculu!u için Merkezi rtibat Noktas• taraf•ndan

sal! anabilir (bkz. yukar•daki 4. Bölüm, Arabuluculu!a erii• m)

veya taraflar•n

uzman hukuki temsilcileri taraf•ndan sunulabilir. 231

229 Ayr•ca bkz. S. Vigers, Arabuluculuk, uzla•ma ve xxxx eri araçlar•n gelit• irilmesi hakk•n da bilgi notu (a.g.b., dn. 11), 5.1, s. 17, 18, reunite Pilot Program•na (y ukar•daki dn. 97) at•fta bulunmaktad•r:

r“ eunite pilot projesinin potansiyel kat•l•mc•lar•y la ilk xxxx•xxxx, xxxxxxxxxxx!xx ancak her iki taraf •n da tam

anlam•yla raz• olmas• halinde gerçeklee• bilecei

ve arabuluculua

giri•mek konusundaki isteksizli!in Lah ey

bav• urusunun sonucu üzerinde hiçbir etki yaratmayac a•! her iki ebeveyne de vurgulanarak belirtilmelidir.

230 Bkz. Arabuluculuk Uygulamalar•n•n Tesisine yönelik " lkeler, aa• •d! aki Ek 1, B hakk•ndaki genel prensibi de içermektedir.

ilgilendirilmi• r•za

231 Bkz. bilgilendirilmi• karar alma hakk•nda aa• •d! aki 6.1.7. Bölüm; ayr•ca bkz. Avrupa Konseyi’nin aile arabuluculu!u na ili•kin R(98)1 say•l• Xxxxxxx Xxxxx• (yukar•daki dn. 5 2), III (Arabuluculuk süreci):

6.1.3 ARABULUCULUA

UYGUNLUK DEE

RLENDR

MES

Belirli bir olay•n arabuluculu!a uygunluunun de!erlendirilmesi için bir inceleme yap•lmal•d•r.

203. n incelemenin faydalar yukar daki 2.1. ve 4.2. b l mlerde anlat lm t r.

6.1.4 NÖTRLÜK, BA$IMSIZLIK, TARAFSIZLIK VE AD"LLK

Nötrlük, ba•ms•zl•k, tarafs•zl•k ve adillik prensipleri arabuluculuk

aç•s•ndan olmazsa olmaz ilkelerdir; bunlar•n xxxxxxx xxx•xx xx•xxxx• xxxx xxx.

204. Nötrlük, ba•ms•zl•k, tarafs•zl•k ve adillik prensipleri

arabuluculuk aç•s•ndan hayati önem ta••maktad•r. 232 Bunlar arabuluculuk sürecinin farkl• veçhelerini ele almalar•na kar••n, birbirleriyle yak•ndan bal! a nt•l•d•r.

Arabuluculuk sürecin neticesine kar•• nötr olmal•d•r. Arabulucu arabuluculu!u

yürütme biçiminde ba•ms•z olmal•d•r. Ayn• zamanda, arabulucunun taraflar

kar••s•nda tarafs•z davranmas• da gerekmektedir. 233 Son olarak, arabuluculuk adil bir ee• kilde yürütülmelidir. Bununla kastedilen, taraflara arabuluculuk sürecine kat•l•m

konusunda ei• t f•rsat tan•nmas• gerei! dir. Arabuluculuk sürecinin her bir olayda dengeli pazarl•k gücü sa!layacak •ekilde uyarlanmas• gerekmektedir. Örne!in

taraflar•n anadillerini veya kendilerini rahat hissettikleri bir dili konu•ma isteklerine mümkün oldu!unca sayg• gösterilmelidir. 234

6.1.5 GZLLK

Devletler arabuluculuun gizlilii! ne destek olmak amac•yla uygun güvencelerin varl••n• sal! amal•d•r.

Devletler arabulucunun ve arabuluculu!a dahil olan dier kii• lerin , belirli

istisnalar haricinde, özel veya ticari hukuk yarg•lamalar•nda arabuluculukla

Devletler arabuluculuk s recinin u prensiplere rge y r t lmesini sa!lamak i in uygun mekanizmalar n varl ! n temin etmelidir: (...)

x. arabulucu hukuki bilgiler verebilir, ancak hukuki tavsiyelerde bulunmamal•d•r. Uygun durumlarda, tara flar• bir avukata veya bak• aca herhangi bir ilgili meslek erbab•na dan••ma olana•! hakk•nda bilgilendirmelidi r.”

232 Ayr•ca bkz. S. Vigers, Arabuluculuk, uzla•ma ve xxxx eri araçlar•n gelit• irilmesi hakk•nda bilgi notu ( a.g.b., dn. 11), 3.2-3.4, s. 11-13 ve ayr•ca bkz. Avrupa Konseyi’nin aile arabulucu lu!u na ili•kin R(98)1 say•l• Xxxxxxx Xxxxx• (yukar•daki dn. 52), III (Arabuluculuk süreci) :

Devletler arabuluculuk sürecinin u prensiplere gö re yürütülmesini sal! amak için uygun mekanizmalar•n

varl!••n• temin etmelidir: (...)

i. arabulucu taraflar kar••s•nda tarafs•zd•r;

ii. ii. arabulucu arabuluculuk sürecinin neticesine •kar• nötr davran•r;

iii. iii. arabulucu taraflar•n görü•lerine sayg• göstveerir pazarl•k s•ras•nda taraflara kar•• e•itli!ini kor.ur”

233 Ayr•ca bkz. ABD Etik Standartlarn•’ •n II. Standard• (yu kar•daki dn. 56); ayr•ca bkz. AIFI Aile Arabuluculuu!

"xx Xxxxxxxx X•xxxxxx ( a.g.b., dn. 144); ayr•ca bkz. J. Xxxxx, Practical and Et hical Implications of Mediating

International Child Abduction Cases: A New Frontier for Mediators”, Inter-American Law Review, Say• 40,

2008, s. 1 vd., 37 vd.

234 Bkz. yukar•daki 2.5. Bölüm.

ba!lant l haberle meler hakk nda tan kl kta bulunmaya zorlanmamas n sa!lamak i in kurallar getirmeyi de!erlendirmelidir.

Uluslararas• aile arabuluculu!unda, taraflar•n söz konusu olan farkl• ülkelerde gizlilik aç•s•ndan geçerli kurallar hakk•nda tam anlam•yla bilgilendirilmesi gerekir.

205. Arabuluculuk s recindeki ve ba!lam ndaki t m haberle melerin, ge erli hukuka tabi olarak23, 5 taraflarca aksi kararlat• •r•lmad••!

müddetçe gizli tutulmas• gerekir. 236 Arabuluculukla bal! ant•l• haberlemelerin gizlilii

taraflar•n uyu•mazla•

yönelik her türlü olas• çözüm hakk•nda aç•k bir tart•m

ay a

girmeleri için ihtiyaç duyulan güven ortam•n•n yarat•lmas•na yard•mc• olma ktad•r. Taraflar önerilerinin bir imtiyaz gibi alg•lan•p yarg•lamalarda aleyhlerinde kullan•lmas•ndan çekinecek olursa, farkl• seçenekler üzerinde dü•ünmek konusunda daha az istekli davranabilir. Bir çocuk kaç•rma vakas•nda, örnei! n geride kalan

xxxxxxx, bu önerisinin 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözlemesi’nin 13(1)(a) maddesi

anlam•nda bir muvafakat” olarak yorumlanabilece!inden çekinirse, çocu!un dier

ülkede kalmas•na raz• gelebilecei! ni dile getirmek konusunda muhtemelen tere ddütlü davranacakt•r.

206. Arabuluculu!un ba lay p ba lamad , d!xxxxma edip etmedii! ne veya sona erdirilip erdirilmedii! ne ilikin tamamen idari nite lik ta••yan

bilgilerin yetkili mahkemeye veya arabuluculua sevk il• xxxxx dahil olmu• ol an

Merkezi Makama bildirilmesi gizlilii ihlal etmemektedir. 237 Aksine, bu bilgilerin

payla••lmas•, uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar•nda arabulucular, Merkez i Makamlar ve mahkemeler aras•ndaki kurumsal i•birlii! nin önemli bir parças•d•r. 238

207. Arabuluculuun gizlilii! nin temini için farkl• tedbirler uygulanabilir. 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sö zle•mesi’ne taraf olan birçok Devlette

arabuluculuun gizlilii mevzuatta ele al•nmaktad•r. 239 Ayr•ca, arabulucu ile taraflar

aras•nda arabuluculu!a bal• anmadan önce akdedilen sözlemelerde genellikl e gizlilik

hakk•nda kurallar yer almaktad•r. 240 Bu sözlemede, örnei! n, taraflar•n arabulucuyu

mahkemeye tan•k olarak ça•rmas•n• yasaklayan hükümler ve hatta bir taraf•n

235 Bkz. aa• •d! a gizlilik prensibinin istisnalar• hakk• nda paragraf 211.

236 Ayr•ca bkz. ABD Etik Standartlarn•’ •n V. Standard• ( yukar•dak i dn. 56); ayr•ca bkz. XXXX Xxxx Xxxxxxuculuu "xx Xxxxxxxx X•xxxxxx ( a.g.b., dn. 144).

237 Ayr•ca bkz. Avrupa Konseyi’nin aile arabuluculuu 52):

na ilik• in R(98)1 say•l• Xxxxxxx Xxxxx• (yukar•daki dn.

V. Arabuluculuk ile yarg•sal veya die! r yetkili ma kam huzurundaki yarg•lamalar aras•ndaki ilik• i (...)

b. Devletler: (...)

iii. yarg•sal veya die! r yetkili makam• taraflar•n ar abuluculua

devam edip etmedii

ve taraflar•n bir a nla•maya

varp varmad••! hususunda bilgilendirecek bir mekani zma kurmal•d•r.

238 Bkz. yukar•daki 2.1.2 bölüm.

239 1980 Sözle•mesi kapsam•ndaki Ülke Profilleri (yukar•d aki dn. 121), Bölüm 19.2; mevzuatta arabuluculu!un gizlilii! ni konu edinmi• Devletler aras•nda u• nlar yer almaktad•r: Amerika!Birle"ik!Devletleri (farkl• ABD

eyaletlerinde xxxxx• xxxxxxxx xxxxxxxxxxxxx•x) ,!Xxxxxxx,!Xxxxxxxxx,!Xxxxxxx,!Xxxxxxxxxx,!Xxxxxx, r• landa,

s• panya,s!• veç,s!• viçre,!•srail,!Litvanya,M

Slovenya ve Yunanistan.

acarista n,!Norveç,!Panama,!Paraguay,!Polonya,!Romanya,

240 Bkz. yukar•daki 4.5. Bölüm; ayr•ca bkz. S . Vigers, Mediating International Child Abduction Cases – The Hague Convention (a.g.e., dn. 95), s. 47 vd.

arabulucuyu tan•k olarak ça•rd••! durumlarda söz konusu taraf•n arabulucunun

avukat•n•n ücretini ödemesi gerektii! ne dair cayd•r•c• bir hüküm dah i yer alabilir.241

208. Ancak, arabulucuyu ve arabuluculuk sürecine dahil olan

dier kii• leri, elde edilen bilgilere dair özel veya ticari hukuk yargl• amal ar•yla

bal! ant•l• olarak tan•kl•kta bulunmaktan muaf k•lan böylesi bir mevzuat•n yahut mahkemeleri bal! ay•c• bakaca kurallar•n bulunmamas• halinde, bu tür xxxx•xxxxxxx

x•xxx•xxx xxxxxxxxxxxxx gizlilii delinebilir.

209. Devletler belirli baz istisnalar d nda bunun ya anmamas n sa!lamak i in birtak m kurallar getirmeyi d n2m42elAidvirru. pa Arabuluculuk Direktifi243 veya Amerika Birlei• k Devletleri’nin arabuluculuk yasa modeli (Yeknesak Arabuluculuk Yasas• metnine ( ABD YAY)244 arabuluculuun

gizlilii! nin bu tür kanuni tedbirlerle güvence alt•na al•nmas•n• istemekte dir. Nitekim birçok Devlet de halihaz•rda bu tür tedbirleri getirmi• bulunmaktad•r.

241 Bkz. K.K. Xxxxxx (a.g.e., dn. 110), s. 197, 198.

242 "stisnalar d•n•• da bkz. aa• •d! aki paragraf 211.

243 Avrupa Arabuluculuk Direktifi (yukar•daki dn. 5), bkz. 7. madde (Arabuluculu!un gizlili!i):

1“ . Arabuluculuu! n gizlilie sayg• gösteren bir e• k ilde yürütülmesi amaçland••!na göre, Üye Devletler,

taraflarca aksi kararlat• •r•lmad••! sürece, ne arabul ucular•n, ne de arabuluculuk sürecinin idaresine da hil olan

kii• lerin özel ve ticari hukuk yarg•lamalar•nda veya bir arabuluculuk sürecinden doa! n veya onunla bal bilgilere ili•kin olarak bir tahkimde tan•kl•kta bu lunmaya zorlanmamas•n• sal! ayacakt•r, mee! r ki:

ant•l

(a) ilgili Üye Devletin kamu politikas•ndyaer alan üstün dee! rler bunu gerektiriyor, özellikle de çocuklar•n üstün menfaatlerinin korunmas•n• veya bir

kii• nin fiziksel ya da psikolojik bütünlü!üne zarar gelmemesini sal! amak için gerekiyor; ya da

(b) arabuluculuk neticesinde var•lan anla•man•n uygulamaya geçirilmesi veya icraya konmas• için söz konusu anla•man•n içerii! nin aç•klanmas• gerekiyor olsun.

2. 1. f•krada yer alan hiçbir husus, Üye Devletleri n arabuluculu!un gizlili!ini korumak amac•yla daha kat• tedbirler almas•na engel olmayacakt•r.”

Ayr•ca bkz. Avrupa Konseyi’nin aile arabuluculuu III (Arabuluculuk süreci):

na ilik• in R(98)1 say•l• Xxxxxxx Xxxxx• (yukar•daki dn. 5 2),

Devletler arabuluculuk sürecinin •u prensiplere gö re yürütülmesini sal! amak için uygun mekanizmalar•n

varl•!•n• xxxxx etm elidir: (...)

v. aile arabuluculuu özel hayat•n gizlilii! ni güvenc e alt•na alan ko•ullarda yürütülür;

vi. arabuluculuk s•ras•ndaki tart••malar gizlidir ve taraflar mutab•k kalmad•kça veya ulusal hukuk kapsa m•nda öngörülen haller d•n•• da, arabuluculuk sonras•nda k ullan•lamaz.”

244 XXX Xxx (yukar•daki dn. 54), bkz. 4. madde ("fa

imt iyaz•; kabul edilebilirlik; tan•kl•k):

(“ a) 6. maddede aksi öngörülmedii müddetçe, arabulu culuk dahilindeki bir haberle•me (b) fkr• as•nda öng örülen

imtiyazlara sahip olup, 5. maddede öngörüldü!ü e• kilde bir feragat veya men söz k onusu olmad•!• müddetçe, bir

yarg•lamada tan•kla• tabi de!ildir yahut delil olarak kabul edilemez.

(b) Bir yarg•lamada u imtiyazlar geçerlidir:

(1) Arabuluculu!un taraflar•ndan biri, bir arabulucu luk haberle•mesini ifa herhangi bir kii• nin ifa• s•na da engel olabilir.

etmeyi reddedebilecei

gibi, ba •ka

(2) Arabulucu, bir arabulucuxxx xxxxxxx•mesini ifa

etmeyi reddedebilecei

gibi, bak• a herhangi bir kii• ni n

arabulucunun haberle•mesini ifa etmesine de e ngel olabilir.

(3) Arabuluculu!un taraflar•ndan olmayan bir kat•l• mc•, bir arabulucuxxx xxxxxxx•mesini ifa etmeyi

reddedebilecei olabilir.

gibi, bak• a herhangi bir ki•inin tara f olmayan kat•l•mc•n•n haberle•mesini ifa

etmesine de engel

(c) Bak• a aç•lardan kabul edilebilir ya da tan•kla•

konu edilebilecek bilgiler veya deliller, s•rf ifa

edilmesi veya

bir arabuluculukta kullan•lmas• sebebiyle kabul edile mez veya tan•kl•ktan muaf hale gelmez.”

210. Arabulucunun, taraflar gizlilik hakk nda ge erli kurallara ili kin olarak tam anlam yla bilgilendirmesi gerekmektedir. Uluslarsara aile

arabuluculu!unda t m ilgili lkelerde gizlilik meselesine ili kin g r ilnerg z n nde

bulundurulmas• son derece önemlidir. Taraflar•n arabuluculuk s•ras•nda teati edilen bilgilerin söz konusu ülkelerden herhangi birinde mahkemede kullan•lp•

kullan•xxxxxxxx•! xxxx•xxx xxxxxxx xxxxx• xxxxxxx. Xxxxxxxxx dier ülkelerin g izlilik

kurallar• hakk•nda bilgi sahibi dei! lse, bu xxxxxxxx•x xxxxx•l•k arz edebilece!ini ve

arabuluculuk s•ras•ndaki haberlemelerin baka bir ülkede gizli addedilmeyeb ilecei! ni

taraflara bildirmesi gerekmektedir. Taraflar•n bu konuda uzman hukuki temsilcil erine

soru yöneltmesi tevik edilebilir. Ayr•ca, 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözlemesi

kapsam•ndaki Ülke Profilleri Sözleme’ye taraf olan bir Devlette arabulu culu!un

gizlilii hakk•nda mevcut mevzuata ilikin faydal• bir bilgi kayna•! olu•turab ilir.245

211. " lenmi veya tasarlanm su eylemlerine ili kin bilgiler

varsa, gizlilik prensibinde elbette ki istisnalar yap•lmaktad•r. Arabuluculu !un

gizlilii! ni düzenleyen birçok kural bu hususta aç•k istisnalar içermektedir. 246 Bunun yan• s•ra, xxxx hukuku kurallar• gibi bakaca kurallardan da do!an istisnalar söz konusu olabilmektedir. Bu kurallara göre bir arabulucunun yahut arabuluculuk

sürecine dahil olan bir kii

nin polise ve ayr•ca bir çocua

psikolojik veya fiziksel zarar

verilmesine yönelik potansiyel bir tehlikeyi ilgilendiren bilgiler söz konusu oldu!unda muhtemelen çocuk koruma kurulu•lar•na belirli bilgileri aktarmak durumunda

245 Yukar•daki dn. 121, ayr•ca bkz. dn. 239. a# yet söz ko xxxx Xxxxx•meci Devletler taraf•ndan sunulmu•sa, Ülke Profillerinde at•fta bulunulan ilgili mevzuat Ülke Profilleriyle birlikte Lahey Konferans•’n•n interne t sitesinde yer almaktad•r.

246 Avrupa Arabuluculuk Direktifi (yukar•daki dn. 5), bkz. 7(a) maddesi, ö

yle bir isti sna öngörmektedir “ilgili

Üye Devletin kamu politikas•nda yer alan üstün dee rler bunu gerektir[dii! nde], özellikle de çocuklar• n üstün

menfaatlerinin korunmas•n• veya bir kii• nin fizikse l ya da psikolojik bütünlü!üne zarar gelmemesini sa! lamak için gerek[tii! nde]”; ayr•ca bkz. XXX Xxx (yukar•dak i dn. 00), xxx. 0. xxxxx ("xxxxxx•n istisnalar•):

(“ a) Aa• •d! aki a• rtlara haiz bir arabuluculuk haber le•mesi 4. madde kapsam•ndaki imtiyazdan yararlanamaz :

(1) tüm taraflarca imzalanm•• bir kay•tla belgelenmiri• b anla•mada yer alan;

(2) (aç•k resmi kay•t yasas•na at•f) kapsam•nda aleniyet kazanm•• veya kamuya aç•k yahut kanunen aç•k ol•maratsk•o•ulan bir arabuluculuk s•ras•nda aç•klanm•• olan;

(3) bir müessir fiil ya da •iddet suçu i•lemeye yönebliikr

tehdit ya da tasar• beyan• olut• uran ;

(4) kasten, bir suçun tasarlanmas•, i•lenmeye te•ebbüs edilmesi veya i•lenmesi yahut süregiden bir suçeuynavsuç olu•turan bir faaliyetin gizlenmesi amac•yla kullan•lan;

(5) bir arabulucuya kar•• yöneltilen mesleki bir haetayav görevi suiistimal iddias•n•n ya da i• kâyetinin kan•tlanmas• veya çürütülmesi için istenen ya da sunulan;

(6) (c) f•kras•nda aksi öngörülmedi!i müddetçe, arabuluculuk taraflar•ndan birine, taraf olmayarnkbait•l•mc•ya veya taraflardan birinin

temsilcisine kar••, bir arabuluculuk s•ras•ndaki adna•v•r•ndan ötürü yöneltilen mesleki bir hata veya görevi suiistimal iddias•n•n ya da •ikâyetinin kalann•mt as• veya çürütülmesi için istenen ya da sunulan; ya da

(7) bir çocuk veya yeti•kin koruma hizmetleri kurulu•unun taraf oldu!u bir yarg•lamada, söz kounu(Aslternatif A: (örne!in çocuk veya yeti•kin koruma) xxxxx• xxxxxxx xxxxx•xxxx xxxxxxxxxxx!xx esdeivlip bir kamu kurulu•u sürece dahil olmad•kça) (Alternatif B: kamu kurulu•u (örne!in çuokc veya yeti•kin koruma) arabuluculu!una dahil olmad•kça) edilen bir istismar, ihmal, terk vey a suiistimalin kan•tlanmas• veya çürütülmesi

için istenen ya da sunulan (...).

b•rak•lmas• mümkündür. Bir arabulucudan, bu tür durumlarda, arabuluculuk bal! am•nda elde edilmi• bilgiler xxxx•xxx xxxxxxx huzurunda tan•kl•kta

bulunmas•n•n istenip istenemeyecei karara bal! anacakt•r.

baka bir mesele olup, geçerli hukuka göre

6.1.6 ÇOCUU

N MENFAATLERNN

VE ESENL$N" N

GÖZ ÖNÜNDE

BULUNDURULMASI

Uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar•nda arabuluculuk s•ras•nda söz konusu

edilen çocuun menfaatleri ve esenlii göz önünde xxxxxxxxxxxxx•x•x.

Xxxxxxxxx, ebeveynleri çocuklar•n ihtiyaçlar•na odaklanmaya tevik etmeli ve onlara çocuklar•n•n esenlii! ne ilikin asli sorumluluklar•n• ve çocuklar•n• bilgilendirip onlar•n da görü•lerini almalar• gerektii! ni hat•rlatmal•d•r. 247

212. Ebeveynler aras nda velayete ve ki isel ili kiye dair

ya anan at malnaerticnesi çocuu

do!rudan etkiledii

içindir ki, arabuluculukta

çocuun menfaatlerinin ve esenlii! nin dikkate al•nmas• gerekmektedir. Tabii arabuluculuk yönlendirici bir süreç dei! ldir; arabulucu sadece taraflar aras•ndaki

iletii• mi xxxxxxxx• •xxxxx xxxxxxx•xxxxxx• sorumlulu!unu üstlenebilecekl eri bir çözüm

bulmalar•n• sal! ar. Ancak arabulucu:

ç“ ocuklar•n esenlii! ni ve yüksek menfaatlerini bilhassa göz önünde bulundurmal•, ebeveynleri çocuklar•n ihtiyaçlar•na odaklanmaya tevik etmeli ve onlara çocuklar•n•n esenlii! ne ilikin asli sorumluluklar•n• ve çocuklar•n•

bilgilendirip onlar•n da görü•lerini almalar• gerektii! ni hat•rlatmal•d•r.

248

213. Ayn zamanda, Malta S reci ba!lam nda Arabuluculuk

Uygulamalar n n Tesisine y nelik "lk2e4l9erde ebeveynlere çocuun menfaatlerini ve

esenlii! ni göz önünde bulunduran” bir anlaxxxx varmak konusunda yard•mc

olunmas• gerektii! ni belirterek bu hususun önemini tan•maktad•r.

214. Söz konusu edilen çocu!un menfaatlerinin ve esenlii! nin

dikkate al•nmas• sadece çocuk haklar•na gereken önemi vermekle kalmayp, ayn•

zamanda arabuluculuk neticesinde var•lm•• olan anlamaya hukuki etki kazand•rma

aamas•nda da belirleyici olabilmektedir. Birço k Devlette ebeveynler aras•nda

ebeveyn sorumluluuna ilikin olarak var•lan anlamalar•n, söz konusu edilen

çocuun üstün menfaatleriyle badaabilmesinin sa!lanmas• amac•yla m ahkeme

taraf•ndan onaylanmas• gerekecektir.

247 Bu prensip Avrupa Konseyi’nin aile arabuluculu!u na ili•kin R(98)1 say•l• Xxxxxxx Xxxxx• (yukar•daki dn. 5 2), III (Arabuluculuk süreci) kapsam•nda dile getirilmektedir.

248 A.g.b.

249 Bkz. aa• •d! aki Ek 1.

6.1.7 B"LG"LENDR

"LM#

KARAR ALMA SÜREC" VE HUKUK

TAVSY

ELERE UYGUN E

K"LDE ERM#"

Uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar•nda arabuluculuk yapan bir arabulucunun, tüm ilgili hukuk sistemlerindeki hukuki durumun de!erlendirilmesinin önemini taraflar•n dikkatine sunmas• gerekmektedir.

Taraflar•n ilgi arz eden hukuki bilgilere erii• mi bulunmas• gerekmektedir.

215. Taraflar n z m anla mas na bilgilendirilmi bir karar

alma s reci neticesinde var lmal 2d50 Tra. raflar•n hak ve ödevlerinin yan• s•ra,

kararlar•n•n hukuki sonuçlar•n•n da tümüyle fark•nda olmas• gerekmektedir.

Halihaz•rda alt• çizildii üzere, uluslararas• ailevi uyu•mazl•klarda hukuki durum hayli

karma••k bir nitelik arz etmektedir. Bu nedenledir ki taraflar•n dikkatinin,

arabuluculuk oturumlar•ndaki tart•m

xxxx•x xxxxxxxxxxxxxxx• x

xxxxx yürütülm esi ve

hem arabuluculuk neticesinde var•lacak anlaman•n haz•rlanmas•na, hem de bu

anlamaya söz konusu ülkelerde hukuki etki kazand•r•lmas•na yard•mc• olunmas•

xxxx•xxx uzman hukuki bilgiye ihtiyaç olduu

noktas•na çekilmesi a

rtt•r.

216. Taraflar•n uzman hukuki tavsiyeye erii• mi bulunmas• gerekmektedir.251 Önem arz eden hukuki bilgilere erii• m Merkezi Makam veya uluslararas• aile arabuluculu!una yönelik olarak bu amaçla kurulmu• olan (bkz. yukar•daki 4.1.4. Bölüm) Merkezi rtibat Noktas• taraf•ndan xxxxxxxx• •x•xxxxxx xxx! taraflar•n uzman hukuki temsilcileri taraf•ndan da sal! anabilir. 252

217. Taraflardan sadece birinin hukuken temsil edildi!i durumlarda, arabulucu di!er taraf n dikkatini hukuki bilgilere eri im gere!ine

gibi,

ekmelidir. Belirli baz hukuki bilgiler bizzat arabulucu taraf ndan, ancak etltbee kendisinin hukuki tavsiyede bulunacak bir konumda olmad ! net bir ekilde ifade edilmek suretiyle de sa!lanabilir.

6.1.8 KÜLTÜRLERARASI YETKNLK

Xxxxxxxxxxx• xxxxxx xxx•xxxx•xxxxxx xxxxxxxxxxxx kültürleraras• yetkinlie sahip arabulucular taraf•ndan yürütülmelidir.

218. Yukar da dile getirildi!i zere, uluslararas ailevi

uyu mazl klarda arabuluculuk m temadiyen farkl k lt rel ve dini ge mi lere sahip taraflar i ermektedi2r5.3 Bu tür olaylarda arabuluculuk yapan arabulucular•n söz

250 Bkz. B

ilgilendirilmi• karar alma süreci ve hukuki ta vsiyelere uygun e• kilde erii• m” hakk•nda genel

prensipler de dahil olmak üzere a.g.b.

251 Ayr•ca bkz. bilgilendirilmi• r•za hakk•nda yukar•da ki 6.1.2. Bölüm, paragraf 202.

252 Ayr•ca bkz. Avrupa Konseyi’nin aile arabuluculuu 52), III (Arabuluculuk süreci):

na ilik• in R(98)1 say•l• Xxxxxxx Xxxxx• (yukar•daki dn.

Devletler arabuluculuk sürecinin •u prensiplere gö re yürütülmesini sal! amak için uygun mekanizmalar•n

varl•!•n• temin etmelidir: (...)

x. arabulucu hukuki bilgiler verebilir, ancak hukuki tavsiyelerde bulunmamal•d•r. Uygun durumlarda, tara flar• bir avukata veya bak• aca herhangi bir ilgili meslek erbab•na dan••ma olana•! hakk•nda bilgilendirmelidi r.”

253 Bkz. yukar•daki 2.4. Bölüm; ayr•ca bkz. örnei! n K. K xxxxxx, I“ nterkulturelle Aspekte und ihre Bedeutung in der Mediation”, S. Xxxxxxxxxxx ve C.C. Xxx x (der.) (a.g.e., dn. 98), s. 91-104; R. Chouchani Hatem (a.g.e., dn. 110), s. 43-71; D. Ganancia (a.g.e., dn. 110), s. 132 vd.; M.A. Xxxxxxxx (a.g.e., dn. 110), s. 555-582.

konusu olabilecek kültürel ve dini meseleler hakk•nda bilgili ve bu meselelere ka r•• duyarl• olmas• gerekmektedir. Bu anlamda özel e!itime ihtiyaç bulunmaktad•r. 254

6.1.9 ARABULUCULARIN VEYA ARABULUCULUK KURULU#LARININ

YETERL$"" – ASGAR" ET$ M STANDARTLARI

Uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar•nda arabuluculuk özel olarak bu tür arabuluculuk için ei! tilmi• tecrübeli aile arabulucular• taraf•ndan yürütülmelidir.

219. Uluslararas ocuk ka rma olaylar nda arabuluculuk yapan arabulucular için uzmanl•k ei! timi gerekmektedir. Daha fazla bilgi için yukar•daki 3. Bölüme bak•n•z.

6.2 Arabuluculuk!modelleri!ve!metotlar#

220. Yukar da dile getirildi!i zere, farkl lkelerde kullan lan ve farkl arabuluculuk sistemleri taraf ndan benimsenernabauluculuk modelleri ve

metotlar•n•n bu K•lavuzda eksiksiz bir ekilde kapsanmas• mümkün dei! ldir. Keza, bir

model veya metodun bir bakas•na yel! enir oldu!u biçiminde bir kanaate var•lm as• da mümkün dei! ldir. Bu K•lavuz, uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar•nda arabuluculuk aç•s•ndan, belirli baz• arabuluculuk model ve yöntemlerine dair faydal• olabil ecek birtak•m iyi uygulamalara dikkat çekmeyi amaçlamaktad•r.

6.2.1 DORUDAN VEYA DOLAYLI ARABULUCULUK

Belirli bir olayda dor! udan arabuluculu!un mu, yoksa dolayl• arabuluculuun mu en uygun yöntem olaca•! olay•n ko•ullar•na bal! •d•r.

221. Do!rudan arabuluculu!un mu, dolayl arabuluculu!un

mu,255 yoksa ikisinin bir kombinasyonunun mu kullan•lmas• gerektii karar•, co!rafi

konumla bal! ant•l• masraflar ve olas• aile içi i• ddet iddialar• (bkz. 10. Bölüm) vs. gibi her bir olay•n kendi ko•ullar•na bal! • olacakt•r. Bu karar ayr•ca , yüz yüze görü•me

yap•lmas•na karar verildii durumlarda, arabuluculuk yerinin belirlenmesiyl e de

yak•ndan bal! ant•l•d•r (bkz. yukar•daki 4.4. Bölüm).

6.2.2 TEK ARABULUCU VEYA E# ARABULUCULUK

Çat•ma xxxx• xxxxxx xxxxxxxxxxx• xxxxx xxxx• ma olaylar•nda uygun

oldu!unca e• arabuluculuun kullan•lmas• tevik edilmelidir.

222. E arabuluculuk, yani iki arabulucu taraf ndan y r t len

arabuluculuk, uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar•nda bu tür vakalar için özel olarak

kurulan farkl• arabuluculuk sistemleri taraf•ndan baar•yla kullan•lmaktad•r.

223. ˙at ma oran y ksek uluslararas ocuk ka rma olaylar nda arabuluculuk son derece gerginlik ve karma a i ermekte; taraflar n

254 Ei! tim konusunda bkz. aa• •!daki 14. Bölüm.

255 Tan•mlar için yukar•daki Terminoloji bölümüne bak•n• z.

tart malar ok duygusal ve iddet i erme potansiyeline sahip olabildmire. kBteu t r

durumlarda e arabuluculuk kullan m n n hayli avantajl oldu!u g r

2lm56 E

t r.

arabuluculuk iki arabulucunun tecrübesini, bilgisini ve metodolojisini sunmas•

dolay•s•yla bu tür çat•m

a oran• yüksek vakalarda bir çözüm anlam

as•na va r•lma

ihtimalini artt•rd••! için faydal• olmaktad•r. Odada iki arabulucunun olmas• dahi ,

tart•ma için sakin ve yap•c• bir atmosfer yarat•lmas•n• kolayla•t•ra bilmektedir.

Arabulucular aras•ndaki ib

irlii

ebeveynlere xxxxx xxx•xxxxxxxxxxxxxxx. Xxxxx•, x

xxxxxxxxxxxx taraflar•n arabuluculuk oturumlar• boyunca hiçbir a•amada birbirle riyle

yaln•z kalmamalar•n• garanti ettii için de avantajl•d•r. Ayn• zamanda, ulus lararas•

çocuk kaç•rma olaylar•nda arabuluculu!un dar bir takvim içerisinde yürütüldü!ünü, bu nedenle arabuluculu!un s•k aral•klarla iki veya üç saat süren arabuluculuk

oturumlar• eklinde düzenlenmesi gerekebilecei! ni de hat•rda tutmak gerekmekt edir.

Böylesi ko•ullar alt•nda arabuluculuun tek bir arabulucu aç•s•ndan a•r bir yük

olu•turaca•! dü•ünüldü!ünde, e• arabuluculuk sürece dahi l olan herkes aç•s•ndan faydal• olabilir. 257

224. Ancak e arabuluculu!un uygun olmad ! durumlar da olabilir. E arabuluculuk muhtemelen tek bir arabulucudan daha pahal•ya gelecektir. Ayr•ca söz konusu k•sa süre içerisinde iki uygun arabulucu bulunmas• da güç olabilmektedir. Dahas•, •ayet bu iki arabulucu daha önce e• arabuluculuk yap mam••sa,

e• arabuluculu!un farkl• dinamiklerine adapte olmalar• için zamana ihtiyaç lar• olmas• gibi bir risk söz konusu olabilmektedir. Yani uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar• nda

ya•anan xxx•xxxx•xxxx•x xxxxxxxxxxxxxxx bu tip anlamazl•klar• arabuluc uluk

yoluyla çözmekte tecrübeli tek bir arabulucu ile, muhtemelen daha az masrafl• olacak

xxxxxx ilerlenmesi, takvimlendirme aç•s•ndan daha kolay olaca•! ve daha önce e•

arabuluculuk yapmam•• iki arabulucunun metodolojilerinin çat•m ta••mayaca•! için avantajl• olabilecektir.

as• riskini

225. Yine de, e arabuluculu!un sa!lad ! e itli avantajlar

! nda d n ld ! nde, 1980 Lahey ˙ocuk Ka rma S zle mesi kapsam ndaki

ocuk ka rma olaylar nda bir arabuluculuk sistemi tasarlan rken at rneklerde e arabuluculuk uygulanmas de!erlendirilmelid2i5r8.

an mayorksek

6.2.3

K" -KÜLTÜRLÜ, K

" -D"LL" ARABULUCULUK KAVRAMI

S•n•r ötesi çocuk kaç•rma olaylar•nda, uygun ve mümkün oldu!unda, iki - kültürlü, iki-dilli e• arabuluculu!un kullan•m• tevik edilmelidir.

l" gili taraflara Merkezi Makam veya uluslararas• aile arabuluculuu için

Merkezi rtibat Noktas• arac•l••!yla olas• arabuluculuk modelleri ve usul leri hakk•nda bilgi verilmelidir.

226. "ki-kültürlü, iki-dilli arabuluculuk e• arabuluculu!un özel

bir biçimidir. ki -xxxxxxxx, xxx-xxxxx x• xxxxxxxxxxxx , farkl• anadilleri olan farkl• ülkelere

256 Bkz. örnei! n, uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar•nda arabuluculuk deneyimi hakk•nda, reunite Pilot Arabuluculuk Program• 2006 Raporu ( a.g.b., dn. 97), s. 42-44.

257 reunite Pilot Arabuluculuk Program• 2006 Raporu nda (a.g.b.), s. 11, arabulucular bu tür olaylarda arabuluculu!un e• arabuluculuk biçiminde yürütülmes ini •srarla tavsiye etmektedir.

258 1980 Sözle•mesi’ne taraf olup da e• arabuluculu!un v ar oldu!u Devletler için ayr•ca bkz. Ülke Profiller i (yukar•daki dn. 121), Bölüm 19.1(d). E• arabuluculuk örnei! n •u ülkelerde mevcuttur: Almanya, Amerika

Birlei" k!Devletleri,!Avustralya,!Belçika,!Birlei" k! Xxxxx#k!(n Litvanya, Macaristan ve Slovenya.

giltere!ve!Galler,!Kuzeyr!• xxxxx),!Fransa ,

mensup taraflar aras•nda arabuluculuk yap•l•rken kültürleraras• yetkinli! in yan• s•ra özel dil becerileri gerektiren durumlar• ele al•r.

227. Bu modele göre, arabuluculuk iki aile arabulucusu taraf•ndan yürütülür: Her bir taraf•n ülkesinden ve kültürel geçmii• nden gelen bir

arabulucu görevlendirilir. Mene ülkede xxxxx• xxxxxx xxxx•xxxxxxxx, xxxxxxxxxxxx

gerekli dil becerilerine sahip olacakt•r; ancak arabuluculardan en az birinin di er dile

dair iyi seviyede anlama bilgisine sahip olmas• gerektii vurgulanmal•d•r. U luslararas•

çocuk kaç•rma olaylar•nda iki -uluslu arabuluculu!un kullan•m•n• içeren kimi arabuluculuk sistemlerinde dengelenmeye çal•••lan iki husus daha söz konusudur: arabulucular•n cinsiyeti ve mesleki uzmanl•k alan•. Bu sistemlerde e• ar abuluculuk

biri kad•n, die

ri erkek, biri hukukçu, die

ri ise sosyo -psikoloji xxxx•xxxx gelen iki

arabulucu taraf•ndan yürütülmektedir. Böylece farkl• arabuluculuk meseleleri ele al•n•rken mesleki uzmanl•k ile kültürel yetkinlik bir araya getirilebilmekt edir. Dolay•s•yla, farkl• cinsiyetlere ve farkl• mesleki geçmil• ere sahip a rabulucular• içeren bu e• arabuluculuk sistemleri iki -kültürlü, iki-dilli, iki-cinsiyetli ve iki-meslekli arabuluculuk sistemleri olarak an•labilir. 259

228. Tarihsel olarak, 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözlem kapsam•nda çocuk kaç•rma olaylar• bal! am•nda iki -kültürlü arabuluculuk

esi

sistemlerinin gelii• mi iki -uluslu Frans•z -Alman parlamenter arabuluculuk girii• mine dek uzanmaktad•r. Almanya ile Fransa aras•nda, bu ülkelere mensup vatandal• ar •n dahil oldu!u ve kendine özgü zorluklar içeren kaç•rma olaylar•nda yard•m

sal! anabilmesi amac•yla, Fransa ve Almanya Adalet Bakanl•klar• 1998 y•l•nda bu ülkelerin milletvekillerinden olu•an bir grup arabulucu belirleyip bu arab ulucular•n

çal•malar•na kaynak sa!lamaya karar vermit• ir. Aralarnd• an birer tanesi Avrupa

Parlamentosu üyesi olan üç Xxxxx•x ve üç Alman milletvekilinden olu•an bu grup

1999 y•l•nda çal•maya ba•lam•t• •r. Kaçrm• a olaylar•nda bir Frans•z ve bir Alman

arabulucu taraf•ndan e• arabuluculuk yürütülmü•tür. 260 2003 y•l•nda bu sistem, her iki ülkeden milletvekili olmayan profesyonel arabulucular•n dahil oldu!u bir sistem e dönü•türülmü• ve 2006 y•l•na kadar il• etilmit• ir. 261 Milletvekillerinin dahil oldu!u bir sistemden uzakla••larak profesyonel ba!•ms•z arabulucular•n e• arabulucul u!unu benimseyen bir yakla••ma geçilmesi, kimi özel aile uyu•mazl•klar•n• n

259 Örnei! n halihaz•rda, kâr amac• gütmeyen Alman kurul u•u MiKK e.V. arac•l••!yla erii• lebilen arabuluculu k sistemleri •unlard•r: Alman-Polonya projesi (2007 y•l•nda bal• amt•• •r), Alman-Amerikan projesi (2004 y•l•nda bal• xx•x• •x), Xxxxxx ve Almanya Adalet Xxxxxxxx• xxxxx•xxxx xxxxxxxxxx ve finanse edilen Frans-•zAlman arabuluculuk program•n•n çal••malar•n• yürüttü!ü Alman-Frans#z! projesi (2003-2006), reunite ile ib• irlii! içerisinde yürütülen Alman-•ngiliz! projesi (2003/4 y•l•nda bal• am•t• •r), daha ayr•nt•l• bilgi için bkz. yukar•daki dn. 97. Ayr•ca bkz. bu i“ ki -kültürlü” arabuluculuk sistemlerinin bal! • olmas• ist enen prensiplere yönelik 2008

tarihli Wroclaw bildirisi, S. Xxxxxxxxxxx, C.C. Xxxx ve E. Dobiejewska, Breslauer Erklärung zur binationalen

Kindschaftsmediation”, FamRZ 8/2008, s. 753 ve deva m•nda ele al•nmaktad•r; Wroclaw bildirisine u adres ten

erii• lebilir: < xxxx://xxx.xxxx-xx.xx/xxxxxxx/xxxxx-xxx-xxxxxxxxxxxx/xxxxxxx-xxxxxxxxxxx/ > (son erii• m 6 Aral•k 2016).

260 Parlamenter arabuluculuk girii• mi projesine dair k• sa bir anlat• için bkz. Frans#z -Alman profesyonel iki-

uluslu e• arabuluculuk raporu, X. Xxxxx, X. Kitzing ve A. Xxxxxxx, Professionelle binationale Co -Mediation in

familienrechtichen Streitigkeiten (insbesondere Umgang) – Endbericht”, Hannover 2005. Frans•z -Alman parlamenter arabuluculuk projesine profesyonel arabulucular da dahil edilmit• ir, bkz. a.g.b.

261 Ayr•ca bk z. a.g.b., A

lman Adalet Bakanl••! Ekim 2003t’ e kurulmas•nda n Mart 2006d’ a sona erdirilmesine

kadar geçen sürede bu grup xxxxx•xxxx 00 xxxxx•xxx xxxxxxxxxxxx dosyas•na bak•ld••n! • tahmin etmektedir .” Bu

projeye devletler taraf•ndan sal! anan finansal kayn ak 2006’da sona erecei için, söz konusu dosyalara it• i rak

eden profesyonel arabulucular 2005 y•l•nda, projenin devam etmesini sal! amak amac•yla, Avrupad’ a iki -uluslu aile arabuluculu!una yönelik bir dernek kurmul• ard• r – Médiation familiale binationale en Europe (MFBE).

siyasalla t r lmas n ve bunlara ulusal bir nitelik atfedilmesineki ileri bir ad md 262r.

andlemna at lm

229. Fransa-Almanya arabuluculuk projesinden edinilen pozitif tecrübelerin ard•ndan, 263 Almanya’da bakaca iki -uluslu arabuluculuk projeleri

bal• at•lm•t• •r (biri Amerika Birlei• k Devletleri ile, bir die uluslu pilot arabuluculuk uygulamas• olmak üzere).

ri is e Polonya-Almanya iki-

230. Elbette, arabulucular• kendi ülkelerine mensup olan taraflar•n dahil oldu!u davalarda beraber arabuluculuk yapabilmek için donan•ml• hal e getiren unsur, tek ba••na, bu profesyonel arabulucular•n milliyeti dei! l , daha ziyade

arabulucunun kültürel geçmii

ve bunun neticesi olarak taraf•n önem atfettii

de!erle ri

ve beklentileri anlayabilme kapasitesi ve ayr•ca kültürel ö!elerle ba sözsüz iletii• mi kar•• taraf aç•s•ndan daha anla••labilir k•lacak bir e•

l! ant•l• sözlü ve kilde tercüme

edebilme becerisidir. An•lan bu beceri hiç üphesiz, arabulucunun kar•• taraf• n

kültürüne dair de bilgili olmas•n• gerektirmektedir.

231. Bir ki inin k lt r n n bir ok fakt rden etkilendi!i, milliyetin bunlardan yaln zca birini olu turdu!u ve belirli bir rnektendvi e zel bir

etnik gruba aidiyet gibi ba kaca hususlar n ki inin k lt r n vatanda l k durumundan ok daha fazla etkileyebildi!i d n lecek olursa, prensip olarak i-kkiültürlü”

arabuluculuun tevik edilmesinden de bahsetmek gerekebilir. 264

232. "k-ki ültürlü”, i“ ki -dilli” e• arabuluculu!un en büyük avantaj•, taraflar•n dil ve kültür aç•s•ndan kendisiyle ayn• geçmit• en gelen bi ri

taraf•ndan anla••ld••n• ve bu ki•inin ona iletii• m konusunda destek olduunu

hissedecei bir ortam yarat•larak taraflara güven tesis edici bir çerçeve

sal! anabilmesidir. Ancak bir taraf•n kendisini arabuluculardan biriyle özde•let• irme ve bu ki•iyi arabuluculuk s•ras•nda kendisinin temsilcisi gibi görme tehlikes i

xx•xxxxerek, arabulucular•n nötr ve tarafs•z üçüncü a vurgulamalar• gerekmektedir.

h•slar olarak görev yapt•klar•n•

233. Taraflar n ayn men e lkeden geldi!i, fakat farkl dini

veya etnik topluluklara ait olduklar• için farkl• bir kültürel kimlie sahip oldu!u ve

dolay•s•yla arabuluculu!un ayn• kültürel geçmil• erden gelen arabulucular taraf• ndan

e• arabuluculuk •eklinde yürütülebilecei modeli faydal• olabilmektedir.

hallerde de i“ ki -kültürlü” arabuluculuk

234. "k-ki ültürlü”, i“ ki -dilli” e• arabuluculu!un dezavantajlar• maliyet aç•s•ndan ortaya ç•kabilmektedir. Ayr•ca, bilhassa arabuluculu! un ilaveten i“ ki -cinsiyetli”, i“ ki -meslekli” arabuluculuk biçiminde yürütüldü!ü zamanlarda, k•sa bir süre içerisinde uygun, müsait arabulucular bulmak ola!an e• arabuluculu!a oranla daha güç olabilmektedir.

262 Ne yaz•kt•r ki, bilhassa güç hususlar içeren uluslar aras• çocuk kaç•rma olaylar•n•n birço!u medya taraf• ndan, olaylar•n ulusal yönleri a•r• • vurgulanmak suretiyle daha da kutupla•t•r•lmaktad•r. Bu konuda bat• a 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözle•mesi olmak üzere, 1996 Lahey Çoc uk Koruma Sözle•mesi ve Brüksel IIa Tüzü!ü gibi

bak• aca hukuki belgeleri de içeren uluslararas• huku k mevzuat• aç•s•ndan taraflar•n hangi milliyete men sup olduklar•n•n hiçbir önemi bulunmamaktad•r. Bu belge ler aç•s•ndan önemli olan, söz konusu çocuu! n mutat meskenidir.

263 Ayr•nt•l• bilgi için bkz. Alman Adalet Bakanl•!•’n•n talebiyle haz•rlanan Alman "ki -Uluslu Profesyonel arabuluculuk projesi raporu, T. Xxxxx, X. Kitzing ve A. Xxxxxxx (a.g.b., dn. 260); ayr•ca bkz. E. Xxxx, X.-X. Copin ve L. Xxxxx, Das deutsch-französische Modellprojekt professioneller Mediation, KindPrax 2005, s. 25-28.

264 Ayr•ca bkz. S. Vigers, Mediating International Child Abduction Cases – The Hague Convention (a.g.e., dn. 95), s. 34 vd.

235. A k as , taraflar n ayn k lt rel ge mi ten geldi!i

vakalarda ik-ikültürlü” arabuluculuk herhangi bir katma deer olu•turmamaktad•r;

ancak, mümkün olursa, “iki -cinsiyetli”, i“ ki -meslekli” e• arabuluculu!un kataca•! bir de!er söz konusu olabilir.

236. Arabuluculuk modellerine ilikin bilgiler, söz konusu

taraflara, Merkezi Makam veya uluslararas• aile arabuluculuu için görevlendirilmi

olan Merkezi rtibat Noktas• arac•l••!yla sal! anmal•d•r (bkz. yukar•daki 4. Bölüm).

7. Çocu$un! sürece dahil edilmesi

237. ˙ocuklar ilgilendiren uluslararas ailevi uyu mazl klarda, ocuk e itli ama larla uyu mazl ! n z m s recine dahil edilebirlinr.ciBsi,

ocu!un g r n n al nmas , belirli bir z m n ocu!un st n menfaatlerine olup olmad ! n tespit etmek bak m ndan nem arz edebbirilbecilegki olarak çocu!un duygular•na ve isteklerine dair bir kavray•• sal! amaktad•r. kincisi, çocu!un i stekleri konusunda ebeveynlerde bir fark•ndal•k uyand•r•p, kabul edilebilir nitelikte ortak b ir çözüme ula••lmas• ad•na kendi konumlar•ndan s•yr•lmalar•na yard•mc• olabilir. 265

Üçüncüsü, çocuun sürece dahil edilmesi çocuun dinlenilmesi hakk•na sayg•

gösterirken,266 ayn• zamanda çocu!a olan biten hakk•nda bilgilendirilme f•rsat• da xxxxxxxxx•x.

238. ˙ocuklar n uluslararas ocuk ka rma olaylar nda arabuluculu!a ne l de dahil edilebilece!i ve edilmesi gerekti!i de!e rlendirilirken, farkl• hukuk sistemlerinde genel olarak çocuklar•n Lahey iade davalar•na ve aile hukuku yarg•lamalar•na dahil edilme biçimine k•saca göz atmak faydal• ol acakt•r.

Özellikle, arabuluculuk neticesinde hukuken bal! ay•c• ve icra edilebilir bir a nlama

elde edilmesi aç•s•ndan, ilgili hukuk sistemleri taraf•ndan getirilen standartlar •n göz önüne al•nmas• gerekecektir.

7.1 Çocu$un! Lahey! iade! davalar#na! ve! aile! hukuku! yarg#lamalar#na! dahil! edilmesi

239. 1980 Lahey ˙ocuk Ka rma S zle mesi kapsam ndaki iade davalar nda ocu!un g r leri, ocu!un ya na ve olgunluk seviyesine ba!l olarak, yarg c n karar n etkileyebilmektedir. ˙ocu!un iade edilmeye karkmas na bilhassa nem atfedilmektedir. 1980 S zle mesi nin 13(2). xxxxxxx, mahkemenin

ocu!un geri d nmek istemedi!ini [iade edilmeye kar kt ! n ] ve g r n n g z

265 Bkz. örnei! n J. XxXxxxxx, Child inclusion as a principle and as evidence-based practice: Applications to family law services and related sectors, Avustralya Aile "li•kileri Arac•l•k Kurumu , 2007, s. 1-23.

266 Bkz. BM Çocuk Haklar• Sözle•mesin’ in 12. maddesi, çoc uu! n ç“ ocu! u etkileyen herhangi bir adli veya idari kovut• urmada çocu!un ya do!rudan dor! uya veya bir t emsilci ya da uygun bir makam yoluyla, ulusal yasan•n usule ilik• in kurallar•na uygun olarak dinlenilmesi” hakk•n• içermektedir; 12. maddenin etki li bir e• kilde uygulanmas•na ili•kin olarak bkz. Çocuk Haklar• Komites i taraf•ndan haz•rlanan 12 Nol’ u Genel Yorum Beyan• (Temmuz 2009) – Çocuu! n dinlenilmesi xxxx•, •x xxxxxxxx xxxx• xxxxxxx: < xxxx://xxx.xxxxxxxxxxxxxxxxxx.xxx/ wp-content/uploads/GCs-11-12-13-2008-2011.pdf > (son erii• m 6 Aral•k 2016).

n nde bulundurulmas n n uygun olaca! bir ya a ve olgunlu!a eri mi bulundu!unu tespit ederse iadesine karar vermeyebilece!ini ng rmektedir. 267

240. Tarihsel olarak bak•ld••!nda, bu maddenin 1980 Lahey

Çocuk Kaç•rma Sözlemesi’nin tatbikini 16 yan•• dan küçük çocuklarla s•n•rlandran•

ve on alt• ya••ndan büyük bir kii• nin genelde, ebeveynlerinden biri ya da her i kisi yahut adli veya idari bir makam taraf•ndan kolayl•kla görmezden gelinemeyec ei! üzere, kendi dü•üncesine sahip oldu!unu” teslim eden 4. maddesiyle birlikte okunmas• gerekir. 268 13(2). madde, mahkemeye 16 ya••ndan küçük olmakla birlikte

belirli bir olgunlua erimi• bir çocu!un iadeye kar•• çkm• as• durumunda iade

karar•na yönelik bir takdir yetkisi tan•mak amac•yla getirilmit• ir. 269

241. Ancak günümüzde bu madde gitgide, BM Çocuk Haklar•

Sözlemesi, 270 1996 Lahey Çocuk Koruma Sözlemesi 271 ve birçok bölgesel hukuk

belgesi272 ve girii• mi 273 taraf•ndan tan•nd••! üzere, daha geni• bir ekilde, çocu!un dinlenilmesi hakk• 274 bal! am•nda ele al•nmaktad•r.

267 Bunun yan• s•ra, 1980 Sözlem

esi’nin 13(1)(b) madde si anlam•nda, i“ adesinin çocuu

fiziki veya psikoloji k

bir zarara maruz b•rakaca•! veya bak• a bir e• kilde, müsamaha edilemeyecek bir duruma düü• rece!i yolunda ciddi bir risk” olup olmad••!n• xxx! rlendirirken de çocukla görü •me yap•lmas• önem ta••yabilmektedir.

268 E. Xxxxx-Xxxx, 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözle•mesi hakk•nda A ç•klay•c• Rapor ( a.g.b., dn. 93), s. 450, paragraf 7; ayr•ca bkz. P. Xxxxxxxx ve P. XxXxxxxx, The Hague Convention on International Child Abduction, Oxford 1999, s. 177, 178.

269 1980 Sözle•mesi’nin 13(2). maddesinin tasar• geçmi•i ne ilik• in olarak ayr•ca bkz. E. Xxxxx-Xxxx, (a.g.b., dn. 268). Ayr•ca bkz. P. XxXxxxxx, INCADAT -"çtihat Analizi Yorumlar•: "ade "stisnalar• – Çocu!un "tiraz• –

Gerekli Ya• ve Olgunluk Seviyesi, •u adresten erii• le bilir: < xxxx://xxx.xxxxxxx.xxx/xxxxx.xxx?xxxx xxxxxxxx.xxxx&sl=3&lng=1 > (son erii• m 7 Aral•k 2016).

270 Bkz. BM Çocuk Haklar• Sözle•mesin’ in çocu!un dinleni lmesi xxxx•x• xxxxxx 00. xxxxxxx (xxxxx•xxxx xx.

000x’ a yer almaktad•r); 12. maddenin etkili bir e• ki lde uygulanmas•na ilik• in olarak bkz. 12 Nol’ u Gene l Yorum Beyan• (Temmuz 2009) – Çocu!un dinlenilmesi hakk• ( a.g.b., dn. 266).

271 BM Çocuk Haklar• Sözle•mesi’nin 12. maddesinden esin lenen 1996 Lahey Çocuk Koruma Sözle•mesi, 23(2)(b) maddesinde, bir Sözle•meci Devlet taraf•nda n al•nan bir tedbirin tan•nmas•n•n, söz konusu “ted birin, acil durum haricinde, adli veya idari yarg•sal il• em b al! am•nda çocu!un dinlenilmesine f•rsat verilmeksizin talep

edilen Devletin temel usul ilkelerini ihlal edecek e kilde al•nmas• halinde” reddedilebilece!ini öngörmek tedir;

ayr•ca bkz. P. Xxxxxxx, 1996 Lahey Çocuk Koruma Söz le•mesi hakk•nda Aç•klay•c• Rapor (a.g.b., dn. 80), s. 585, paragraf 123.

272 Örnei! n Avrupa Konseyi, 1996 y•l•nda Çocuk Haklar•n• n Korunmas•na ilik• in Avrupa Sözle•mesi’ni kabul

etmi• olup, 1 Temmuz 2000 tarihinde yürürlüe giren bu Sözle•me ile çocuklar•n haklar•n• kullanmalar•n a

imkân sal! ayan bir dizi usuli tedbir arac•l••!yla, b at• a adli aile yarg•lamalar•nda olmak üzere, çocuklar •n üstün menfaatlerinin korunmas• xxxxxxxxxxxxx•x. Bu Sözle•m e i•bu K•lavuz yaz•ld••! tarihte •u ülkelerde yürürl ükte

idi: Almanya, Avusturya, Çek Cumhuriyeti, Finlandiya, Fransa, H•rvatistan, "talya, Letonya, Karada,! Kb• Polonya, Slovenya, Türkiye, Ukrayna, Makedonya Cumhuriyeti ve Yunanistan, bkz.

< xxxxx://xxx.xxxx.xxx.xx/xxxxxxxx/xxxxxxxxxxxx/xxx00/000-000.xxx > (son erii• m 7 Aral•k 2016); ayr•ca 1

r•s,

Mart 2005 tarihi itibariyle Danimarka d•••nda tüm AB Üye Devletlerinde geçerli olan Brüksel IIa Tüzü!ü: b u Devletlerde 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözle•mesi’nin uygulanmas•na yard•mc• nitelikteki bu belge, adli yarg•lamalarda çocuklar•n haklar•n•n korunmas• xxxx• nda son y•llarda yaa• nan h•zl• geli•meleri yans•tma ktad•r. Büyük oranda 1996 Lahey Çocuk Koruma Sözle•mesi’ni t emel alan Brüksel IIa Tüzüü! , çocuklar•n isteklerin in göz önünde bulundurulmas•n• çok daha güçlü bir e• ki lde te•vik etmektedir.

273 Örnei! n, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi taraf•ndan 17 Kas•m 2010 tarihinde kabul edilen “Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesin’ in çocuk dostu adalete il i•kin K•lavuz "lkeleri”, •u adresten erii• lebilir: < xxxxx://xx.xxx.xxx/XxXXXXxxxxxXxxxxxXxxxxxXxxxxxxx/XxxxxxxXXXXXxxxxxx?xxxxxxxxXxx00000000000x0x f3 > (son erii• m 7 Aral•k 2016); ayr•ca bkz. “Avrupa Komisyonu ’nun Avrupa Parlamentosu, Avrupa Birlii!

Konseyi, Avrupa Ekonomik ve Sosyal Komitesi ve Bölgeler Komitesi’ne yönelik Teblii – Çocuk Haklar•na

ili•kin AB Gündemi”, COM(2011)60 nihai, 15 u# bat 20 11, özellikle s. 6, u adresten erii• lebilir:

< xxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxx/xxxxxxxx/xxxxxxxx/xxxx/xxx_0000_00_xx.xxx > (son erii• m 7 Aral•k 2016). Ayr•ca bkz. U. Xxxxxxxx taraf•ndan haz•rlanan rapor, “List ening to children about justice: Report of the Council of

242. Bu geli me, 1980 Lahey ˙ocuk Ka rma S zle mesi ne

taraf Devletlerin Ülke Profillerinde sunulan bilgilerde275 de yans•t•lmakta olup, 1980

ve 1996 Sözlemelerinin fiili uygulamas•n• izleyen Özel Komisyonun Alt•nc•

Toplant•s•nda da ele al•nm•t• •r. Özel Komisyon “1980 Sözlemesi kapsamnda• ki iade

davalar•nda, 13(2). maddede yer alan definin öne sürülmü• olup olmad••na bak•lmaks•z•n, çocuklara, yal• ar•na ve olgunluk seviyelerine bal! • olarak, dinle nip

görü•ü al•nma f•rsat• tan•nmas• yönündeki youn destei memnuniyetle

kar••lam(•t• •r). 276 Özel Komisyon ayn• zamanda “çocu!un devam eden süreç ve

bunun olas• sonuçlar• hakk•nda, çocuun ya•• ve olgunluk seviyesi göz önüne al•narak uygun bir biçimde bilgilendirilmesi gerei! ni” de xxx•x•x• •x. 277

243. Bir ok S zle meci Devlette i tihatlar n da birtak m g l kler i eren ka rma davalar nda ocu!un ayr bir ekilde temsil edi ilmes ihtiyac na dair artan bir fark ndal ! yans tt ! da ek27le8nmelidir.

244. Ancak Devletler taraf ndan ocuklar n adli yargmallaarda

hak ve menfaatlerinin korunmas• amac•yla izlenen yollar•n çei• tlilik arz ettii ve

çocuun adli yarg•lamalara dahil edilme veya bu yarg•lamalarda tems il edilme biçiminin ya da çocuun görü•lerinin al•nma yöntemlerinin hayli farkl•l•klar

sergiledii de belirtilmelidir.279 Kimi Devletlerde ebeveyn sorumlulu!uyla ilgili aile

davalar•na bakan yarg•çlar dorudan çocuklar• dinlerken, çocuk ile olaan bir duru•ma

s•ras•nda veya özel bir duru•mada görü•me yap•labilmekte, yarg•çlar b u görü•meyi tek ba••na çocukla veya bir sosyal görevli el• ii! nde vs. gerçeklet• irebilmekt edir.280 Ancak

çocuklar•n adli yarg•lamalara dorudan dahil edildii ülkeler aras•nda dahi , bir

çocuun en erken kaç ya••nda sürece dahil edilebilecei konusunda xxxxx• xxxx•xxx

xxxxxxxxx. Yarg•çlar•n çocuklar• dorudan dinlemek konusunda çekimser davrand••

Europe on Child-friendly Justice”, u• justice > (son erii• m 7 Aral•k 2016).

adresten eri•ilebilir: < xxxx://xxx.xxx.xxx/xx/xxx/xxxxxxxx/xxxxx-xxxxxxxx-

274 Bkz. P. Xxxxxxxx ve P. McEleavy (a.g.e., dn. 268).

275 Bkz. 1980 Sözle•mesi kapsam•ndaki Ülke Profilleri Bö lüm 10.4 (yukar•daki dn. 121).

276 Bkz. Özel Komisyonun Alt•nc• Toplant•s•n•n I. Bölümünde benimsenen Sonuç ve Tavsiyeler (a.g.b., dn. 38), Tavsiye No. 50.

277 A.g.b.

278 Bkz. 1980 Sözle•mesi kapsam•ndaki Ülke Profilleri Böl üm 10.4(d) (yukar•daki dn. 121) ve Ö zel Komisyonun Alt•nc• Toplant•s•n•n I. Bölümünde benimsenen Sonuç ve Tavsiyeler (a.g.b., dn. 38), Tavsiye No. 51. Ayr•ca

bkz. Birlei" k!Xxxxx#k! aç•s•ndan, M. Xxxxxxx ve A. -M. Xxxxxxxxxx, “Abduction and the Voice of the Chil d: Re M and After”, IFL 2008, 163-167; ayr•ca bkz. örnei! n Yeni Zelandad’ a, “Lahey Söz le•mesi Davalar•: Yeni

Zelanda Aile Mahkemesi K•lavuz "lkeleri” Uygulama No tu, u adresten erii• lebilir:

< xxxx://xxx.xxxxxxx.xxxx.xx/xxxxxx/Xxxxxxxxx/Xxxxxxxxxxxx/xx-xxxxx-xxxxxxxxxx-xxxxx-xx.xxx > (son erii• m 7 Aral•k 2016) ve 2004 tarihli ve 90 say•l• Yeni Zeland a Çocuk Yasas•’n•n 106. ve 6. maddeleri (29 Kas•m 20 10

itibariyle), u adresten erii• lebilir: < xxxx://xxx.xxxxxxxxxxx.xxxx.xx/xxx/xxxxxx/0000/0000/xxxxxx/XXX000000.

html > (son erii• m 7 Aral• k 2016).

279 Bkz. örnei! n farkl• Avrupa Devletlerine ili•kin bir k•yaslama, M. Xxxxx Xxxxxxx, P

rotection of Childr en in

Proceedings”, Avrupa Parlamentosu Hukuk l"• eri Komit esi için haz•rlanan Bilgi Notu, Brüksel, Kas•m 2010 , PE 432.737.

280 Bkz. örnei! n Almanya: Çocuu

n görül• eri dava aç•s•ndan özellikle önemli add ediliyorsa, 14 ya••ndaki veya

daha küçük çocuklar dinlenip görü•ü al•nmal•d•r (FamFG 159. madde, yukar•daki dn. 227, FGG 50(b) maddinesi ilga etmektedir), velayet davalar•nda olaa! n uygulma a bu yöndedir (bu tür davalarda 3 veya 4 ya••ndakçiocuklar bile bazen dinlenebilmektedir); ayr•ca bkz. Adalet aBkanl••! taraf•ndan çocuklar•n dinlenip görül• erini n

al•nmas•na dair yap•lmas• istenen bir çal••ma, M. Ka rle, S. Xxxxxxxx, X. Xxxxxxxxx, Rechtstatscä hliche

Untersuchung zur Praxis der Kindesanhörung nach § 5 0 b FGG”, 2010. Fransada, Fransz• Medeni Kanunun’ un

388-1 maddesi uyar•nca çocuklar yarg•ç veya yarg•ç tara f•ndan çocu!un görü•ünü almak üzere görevlendirilmi • bir a• h•s taraf•ndan dinlenebilmektedir.

kimi Devletlerde ise, ocu!un g r mahkemeye rne!in ocukla bu ama do!rultusunda g r me yapan bir sosyal g revli veya psikolog taraf ndan haz narnla bir raporla sunulabilmektedir.281

245. ˙ocu!un görü•ünün görevli yarg•ca ne •ekilde

aktar•labilecei

meselesinden ayr• olarak, çocuu

n görü•lerine ve istekle rine ne ölçüde

önem atfedilmesi gerektii derecesine bal! • olacakt•r.

hususu davan•n konusuna ve çocuun ya••na ve olgunluk

246. 1980 ve 1996 S zle melerinin fiili uygulamas•n• izleyen

Özel Komisyonun Alt•nc• Toplant•s•nda Özel Komisyon çocuun görü•lerinin ne

ekilde al•n•p yarg•lamalara ne •ekilde dahil edilebilecei konusunda (Xxxx etin) ulusal

hukukunda farkl• yakla••mlara ia

ret etmi”• ve ç

ocukla görü•me yapan kii• nin, ister

yarg•ç, ister ba•m

s•z bir uzman, isterse de baka bir a

h•s olsun, mümkün oldu! unca

bu görev için uygun ei! timleri alm•• olmas• gerei! ni sal! aman•n önemini vurgulam••t•r. 282

7.2 Arabuluculukta!çocu$un! dinlenilmesi

Çocu!un ya••na ve olgunluk seviyesine göre arabuluculukta çocuun görü•leri göz önünde bulundurulmal•d•r.

Çocu!un görü•lerinin arabuluculuk sürecine nas•l aktar•labilecei ve

çocuun dorudan m•, yoksa dolayl• ekilde mi sürece dahil edilmesi gerektii

müstakil olay•n ko•ullar•na bal! • olmal• ve bu hususta söz konusu ko•ullara özel olarak itibar edilmelidir.

247. ˙ocuklar ilgilendiren bir ailevi uyu mazl kta arabuluculuk yap l rken, ocu!un g r lerinin g z n nde bulundurulmas

gerekmektedir.283 Ayn• ey dier alternatif uyu•mazl•k çözüm mekanizmalar•

aç•s•ndan da geçerlidir. Bilhassa adli yarg•lamalar bal! am•nda çocukla r•n hak ve

menfaatlerinin güvence alt•na al•nmas• konusundaki gelimeler ••••nda, alternatif

uyu•mazl•k çözümü biçimlerinde de çocuklar•n hak ve menf aatlerine ve özellikle de çocuun görü•lerinin dikkate al•nmas• hakk•na paralel bir sayg• gösterilme si gerekmektedir.

248. ˙ocuk Haklar Komitesi, BM ˙ocuk Haklar

S zle mesi nin 12. maddesinin etkili bir ekilde uygulanmas n ele ald !un! , ocu

dinlenilmesi hakk•na ilikin 2009 tarihli Genel Xxxxx Xxxxx•nda bu prensibi teyit

ederek, çocuu etkileyen her türlü adli veya idari yargl• amada din lenilmesi” hakk•na,

281 Bkz., bak• aca at•flarla birlikte, M. Xxxxx Xxxxxxx (a.g.e., dn. 279); Birlei" k!Xxxxx#k

t’ a mahkemeler, velayet

veya ki•isel ili•ki konulu yarg•lamalar bal! am•nda Ç ocuk ve Aile Mahkemesi Dan••ma ve Destek Servisi (CAFCASS) bünyesindeki uzman bir sosyal görevliden esenlik raporu al•nmas•n• isteyebilmektedir; ayr•ca bkz.

M. Xxxxxx, X

he Voice of the Child: Childrens R

ight s’ in Family Proceedings”, IFL 2008, 140-148, s. 143.

282 Bkz. Özel Komisyonun Alt•nc• Toplant•s•n•n I. Bölümünde benimsenen Sonuç ve Tavsiyeler (a.g.b., dn. 38), Tavsiye No. 50.

283 Ayr•ca bkz. T

he Involvement of Children in Divorce and Custody Mediation – A Literature Review”, Adli

Hizmetler Dairesi Aile Hukuku Adli Hizmetler Birimi (British Columbia Adalet Bakanl•!•) taraf•ndan

yay•nlanm••t•r, Xxxx 2003, u adresten erii• lebilir: < xxxx://xxx0.xxx.xx.xx/xxx/xxxxxxx/xxxxxxx/xxxxx-xxx-

justice-system/mediation > (son erii• m 7 Aral•k 2016).

bu yarg•lamalar•n arabuluculuk ve tahkim gibi alternatif uyu•mazl•k çözüm ü

mekanizmalar•n• içerdii! ” hallerde de sayg• gösterilmesi gerektii! ni dile getirmit• ir. 284

249. Arabuluculukta ocu!undinlenilmesi” bak•m•ndan, adli yarg•lamalara k•yasla iki temel farkl•l•k söz konusudur. Birincisi, çocuun dinlenilmesi yollar• arabuluculuk sürecine, adli yarg•lamalar bal! am•nda oldu!undan

hayli farkl• ekilde dahil edilebilmektedir. kincisi, çocuun görü•lerinin ve

isteklerinin dikkate al•nma biçiminde bir farkl•l•k mevzu bahistir.

250. Arabuluculuk s recinde ocu!un dinlenilip

dinlenilmeyecei

ve hangi yollarla dinlenilebilecei

, belirli bir oranda, ebeveynlerin

belli bir usule dair mutab•k kalmas•na bal! • olacakt•r. Zira çou ülkede ar abulucular•n

sorgulama yetkisi bulunmamaktad•r; yani xxxx•xxxx•x xxxxxx, arabulucular genelde

çocuu bir oturuma çar•! abilecek veya bir uzman•n çocukla görü•üp rapor

haz•rlamas•n• isteyebilecek bir konuma sahip dei! ldir. Arabulucu yaln•zca ebeveynlere çocuun dinlenilmesinin önemini hatrlat•p, uygun hallerde,

arabuluculukla var•lacak anlamay• hukuken bal! ayc•• ve icra edilebilir k•l mas• tal ep

edilecek mahkemenin çocu!un görü•lerinin yeterince dikkate al•nm•• olup olma d••n inceleyebilecei! ni belirtebilir. Arabulucu müstakil olay•n kendine özgü ko•ull ar•n•

(örnei! n çocuklar•n ya••, yeniden kaç•r•lma riski, aile içi i• ddet geçmii olup

olmamas•) dikkate alarak çocuu arabuluculuk sürecine dahil etme usulüne dair bir

tavsiyede bulunmal•d•r. Olas• seçeneklerden biri, çocuun arabuluculuk oturumlar•ndan birine veya birden fazlas•na do!rudan kat•lmas•d•r. Bir die

r olas•l•k,

çocukla ayr• bir görü•me ayarlanmas• ve ebeveynlere daha sonras•nda bu konuda

bilgilendirme yap•lmas•d•r. 285 Ancak çocukla yap•lan dan•ma görü•mesinin

destekleyici ve gelii• msel aç•dan uygun bir tarzda” yap•lmas•n• temi n etmek ve

dan•ma görü•mesinin çocu!a herhangi bir karar verme yükü yüklememesini ve

böyle bir yükü çocuktan almas•n•” sal! amak için, 286 çocukla görü•en kii• nin özel bir ei! xxx 287 alm•• olmas• gerekmektedir.

251. Arabuluculuk s recinde ocu!un g r al nd ktan sonra, bu g r xxxxx nas l de!erlendirmeye al naca! dayaardgl•liamalardan farkl•l•k arz etmektedir. Adli yarg•lamalarda yarg•ç duru•mada kendi kanaatlerine var•p , çocuun

üstün menfaatlerine ilikin karar•n• verirken çocu!un görü•lerini, çocuun ya••na ve olgunluk seviyesine göre göz önünde bulunduracakt•r. Oysa bir arabulucu ancak taraflar•n dikkatini çocu!un dü•üncelerine veya çocu!un menfaatleri ve esenlii!

aç•s•ndan önem arz edebilecek hususlara çekebilir, fakat anlamalarn•• n içe rii

284 Bkz. 12 Nol’ u Genel Yorum Beyan• (Temmuz 2009) – Çocu!un dinlenilmesi hakk• ( a.g.b., dn. 266), paragraf 33; ayr•ca bkz. paragraf 52.

285 Hollandad

a Centrum Internationale Kinderontvoering adl• Pilot Arabuluculuk projesinde, söz konusu

davada arabuluculuk görevi bulunmayan özel e!itim al m•• bir arabulucu söz konusu çocukla görü•me yapara k

bu görü•me hakk•nda bir rapor sunmaktayd•; Birlei" k!Xxxxx#k t’ a reunite arabuluculuk projesine kat•lan

arabulucular, uygun hallerde, iade davas•nda görevli mahkemeden, Çocuk ve Aile Mahkemesi Dan••ma ve Destek Servisi Görevlisi (CAFCASS Görevlisi) taraf•nda n çocukla görü•me yap•lmas• ve haz•rlanan raporun ebeveynlere ve arabuluculara sunulmas• yönünde karar vermesini talep etmektedir, bkz. reunite Pilot Arabuluculuk Program• 2006 Raporu ( a.g.b., dn. 97), s. 10.

286 Bkz. J. XxXxxxxx (a.g.e., dn. 265), s. 5.

287 Örnei! n Birlei" k!Xxxxx# k’ta (n

giltere!ve!Galler) Aile Arabuluculuk Konseyin

in Üye Kurulu•lar taraf• ndan

kabul edilen “Aile Arabulucular• Meslek Kurallar•”, 2010, < xxxx://xxx.xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx.xxx.xx > (son erii• m 7 Aral•k 2016), a“ rabulucular•n ancak mensup olduklar• Üye Kurulu• ve/veya Konsey taraf•ndan onaylanm•• olan özel ei! timi baa• r•yla tamamlad•ktan ve Sicil Kayd• Ofisinden temiz sicil kayd• ald•ktan sonra çocuklarla dor! udan dan••ma görü•mesi yapabilece!in i” öngörmektedir (paragraf 3.5. ve 5.7.3); ayr•ca bk z.

aa• •d! aki 14. Bölüm.

hakk nda karar vermek tamamen ebeveynlere kalm bir durumdur. Yukar da

halihaz•rda dei! nildii

üzere, bu noktada arabulucunun, ç

ocuklar•n esenlii! ne ve

üstün menfaatlerine özel olarak ei! lmesi (ve) ebeveynleri çocuklar•n ihtiyaç lar•na odaklanmaya tevik etmesi ve onlara çocuklar•n•n esenlii! ne ilikin asli sorumluluklar•n• hat•rlatmas• (...) gerektii! ” vurgulanmal•d•r. 288

252. S z konusu edilen hukuk sistemlerine ba!l olarak,

arabulucunun ebeveynlere, varacaklar anla man n yarg sal onay n n ocuklar n hak ve menfaatlerinin usul nce korunmu olup olmamas na ba!l olabilece!ini

hat rlatmas da gerekebilecektir.

288 Ayr•ca bkz. Avrupa Konseyi’nin aile arabuluculuu

na ilik• in R(98)1 say•l• Xxxxxxx Xxxxx• (yukar•daki dn.

52), III (Arabuluculuk süreci); çocuu! n menfaatleri nin ve esenlii! nin göz önünde bulundurulmas• prensi bine ili•kin olarak bkz. yukar•daki 6.1.6. Bölüm.

8. Üçüncü!"ah#slar#n!sürece!dahil!edilme!olas#l#$

Uyu•mazl•k taraflar•n•n kabul ettii!

ve arabulucunun uygun ve elveril• i

gördüü

hallerde, varl••y

la bir çözüm anlam

as•na ula••lmas•na yard•mc

olabilecek üçüncü ahs• lar•n arabuluculu!a dahil edilmesi söz konusu olabilir.

253. Bir ailevi uyu mazl kta s rd r lebilir bir z me

ula lmas i in, bazen taraflardan biriyle veya her ikisiyle ybaak!larn bulunan ve

z m anla mas n n ba ar yla uygulanabilmesi i in i biirylia!çinbeuilhutnan bir

ahs•n arabuluculuk sürecine dahil edilmesi faydal• olabilmektedir. Bu kii örnei n

ebeveynlerden birinin yeni partneri veya büyükanne/büyükbaba olabilir. Taraflar•n kültürel geçmii• ne bal! • olarak, taraflar kendi cemaatlerinden ya•ça büy ük bir temsilcinin arabuluculu!a it• irak etmesini isteyebilir.

254. Ger ekten de, hukuk davas na kat lma hakk bulunmayan, fakat yine de uyu mazl k z m n n ba ar s zerinde g l bir etkisi oklabilece

ki ilerin de dahil olmas na elverecdeeknli esnek bir süreç olmas•, arabuluculu!un

avantajlar•ndan birini olu•turmaktad•r. Ancak, bir üçüncü ahs•n bir arabuluculuk

oturumuna veya oturumun bir k•sm•na arabuluculu!un etki dourmas•n• tehlikeye atmadan dahil edilmesinin mümkün ve uygun olup olmad••! karar•n• her bir olay•n

özelliklerine bal! • olarak arabulucu verecektir. Üçüncü bir ahs•n arabuluculuk

sürecine kat•l•m• veya arabulucunun üçüncü •ah•s ile görü•mesi için taraflar•n her

ikisinin de mutabakat• gerekir. Üçüncü bir a• taraflar aras•nda herhangi bir dengesizlik yaa

hs•n sürece dahil edilmesi, bilha ssa nmamas•n• sal! amak aç•s•nda n bir

zorluk yaratabilmektedir. Ayn• zamanda, üçüncü bir ah•s arabuluculuk

haberlemelerine kat•lacaksa, gizlilik meselesi konu edilmelidir.

255. Arabuluculukta var lan z m anla maös z ksonusu

oldu!unda, bunun taraflar aras•nda yap•lan bir anlama oldu!u ve üçüncü •ahs•n

arabuluculua

kat•l•m• dolay•s•yla bu anlam

an•n bir taraf• haline gelme di!i

xxxxxxxxxxx•x•x. Xxxxx belirli baz• olaylarda, anlaman•n uygulamaya konulmas•

aç•s•ndan ib

irlii! ne ihtiyaç duyulan üçüncü a

hs•n, taraflar aras•ndaki anlam

aya

destek olma taahhüdünün bir ia olabilmektedir.

reti olarak bu anlam

ay• tasdik etmesi fayda l

9. Geride! kalan! ebeveyn! ile! çocuk! aras#nda! arabuluculuk! esnas# nda! kii" sel

iliki kurulmas#na!yönelik!düzenlemeler

256. ˙ocuk ka rma olaylar normalde, geride kalan ebeveyn ile ocuk aras ndaki ki isel ili kaininden ve tamamen kesilmesine yol açar. Bu her iki taraf için de son derece sanc•l• olup, ki•isel ilikinin ne süreyle kesildii! ne bal! •

olarak, yabanc•lamaya dahi sebep olabilir. Çocu!u daha fazla zarar görmekt en

korumak amac•yla ve çocu!un her iki ebeveyniyle kii• sel iliki kurma hakk• •n• çocuk ile geride kalan ebeveyn aras•ndaki kii• sel ilikinin h•zla eski hale

da,

döndürülmesi önem ta••maktad•r. Bu ilikinin kaç•rma olay•n•n hemen ard•ndan geçici olarak yeniden tesis edilmesinin çei• tli yollar• bulunmaktad•r. Bu anlamda modern

ileti im ara lar de!erlendirilebilir-p(eosta, anl•k mesajlam vs.).289

a, internet aramalar•

257. Geride kalan ebeveyn Lahey iade davas•yla bal! ant•l• bir duru•ma veya bir arabuluculuk toplant•s• için talep edilen Devlete giderse , çocuk ile geride kalan ebeveyn aras•nda yüz yüze bir görü•me sal! ayacak tedbirl erin de!erlendirilmesi i• ddetle tavsiye edilir. 290 Böylesi bir tedbir, uyu•mazl•n•! hafifletilmesine yönelik de!erli bir ad•m tekil etmektedir. Özellikle, t araflar xxxx•xxx xxx•x• xxxxxxxx xxxxxx önem ta••d••! arabuluculuk sürecinde bu tür yüz yü ze toplant•lar son derece yararl• olabilmektedir. Uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar•nda arabulucular, böylesi yüz yüze temas•n bizzat arabuluculuk süreci üzerindeki olumlu etkilerini görüp teslim etmektedir.291

9.1 Güvenceler!/!Yeniden!kaç#rmay#!önlemek

Geçici ki•isel iliki düzenlemelerinin hüküm ve a

rtlar•na uyulmas•n

sal! amak ve herhangi bir yeniden kaç•rma riskini ortadan kald•rmak amac•yla güvenceler getirilmesi gerekebilir.

Bu güvenceler unlar• içerebilir: 292

• pasaport veya seyahat belgeleri teslim al•narak, yabanc• konsolosluklar•n/büyükelçiliklerin çocuk için yen i pasaport/seyahat belgesi düzenlememesinin talep edilmesi;

• talepte bulunan ebeveynin ki•isel ili•ki süresi boyunca düzenli olarak polise veya ba•ka bir yetkili merciye bildirimde bulunmas•n•n •art ko•ulmas•;

• bir senet verilmesi veya teminat yat•r•lmas•;

• kii• sel iliki kurulurken profesyonel bir kii taraf•ndan nezaret edilmesi;

veya bir aile üyesi

• ziyaretin gerçekle•ebilece!i yerlerin s•n•rland•r•lmas• vs.

258. Daha ayr nt l bilgi i in, Avrupa KonseyiÇocnuinklarla Ki"isel #li"ki Kurulmas!na ili"kin 15 May!s 2003 tarihli Sözle"mesi ’nde 293 dile getirilen hedefleri de göz önünde bulunduran S•n•r Ötesi Kii• sel l" iki "yi Uygulama K•lavuzu nun294 6. Bölümüne xxx•x•x.

0.0 Xxxxxxx!Xxxxxxxxxx!xx!xxxxx!xx!xxxx!xxxxxxxxxx!x#x#!xxxxxxxx

Xxxxxxxxxxxx süreci boyunca geride kalan ebeveyn ile kaç•r•lan çocuk aras•nda kii• sel temas düzenlemesi yap•l•rken, yeniden kaç•r•lmak da dahil

289 Bkz. S•n•r Ötesi Kii• sel "li•ki "yi Uygulama K•lavuzu (a.g.b., dn. 16), Bölüm 6.7, s. 33.

290 Ayr•ca bkz. S. Vigers, Arabuluculuk, uzla•ma ve xxxx eri araçlar•n gelit• irilmesi hakk•nda bilgi notu ( a.g.b., dn. 11), 6.1, s. 20.

291 Bkz. örnei! n S. Xxxxxxxxxxx ve C.C. Xxxx, “Family Mediation in an International Context: Cross-Border Parental Child Abduction, Custody and Access Conflicts: Traits and Guidelines”, C.C . Xxxx ve S. Xxxxxxxxxxx (der.) içinde (a.g.e., dn. 98), s. 47.

292 Bkz. S•n•r Ötesi Kii• sel "li•ki "yi Uygulama K•lavuzu (a.g.b., dn. 16), Bölüm 6.3, s. 31 vd.

293 CETS 192; Sözle•me metnine u• radan ulal•• abilir: < xxxx://xxx.xxxxxx.xxxxxx.xxx.xx/xxxxxxxxxxx/ coktaraflisoz/ak/turkce/192_tur.pdf > (son erii• m 7 Aral•k 2016).

294 Bkz. S•n•r Ötesi Kii• sel "li•ki "yi Uygulama K•lavuzu (a.g.b., dn. 16), Bölüm 6.3, s. 31-32.

olmak zere ocuk a s ndan her t rl riskin ortadan kald r lmas i in yetkili makamlarla i birli!i yap lmas gerekebilir.

259. 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözlemesi kapsam•nda,

Merkezi Makam•n “gerektii! nde, ziyaret hakk•n•n tesisi ile fiilen kullan•lma s•n•

organize ve temin etmek amac•yla düzenlemeler yapma” sorumluluu bulunmakta d•r

(bkz. 7(2)(f) maddesi; ayr•ca bkz. 21. madde). 295 Ayn• zamanda, 1980 Sözlemesi’nin

7(2)(b) maddesi de Merkezi Makamlara “çocuk için yeni tehlikelerin veya ilgili taraflar•n u!rayabilecekleri zararl ar•n önlenmesini, geçici önlemler alarak veya ald•rarak sal! amak” için tüm uygun tedbirlerin al•nmas• yükümlülü!ü getirme ktedir.

1980 ve 1996 Sözlemelerinin fiili uygulamas•n• izleyen Özel Komisyonun Alt•nc•

Toplant•s•nda kabul edildii

üzere, 1980 Sözlem

esi’nin 7(2)(b) ve 21. maddeleri

uyar•nca, derdest iade davas• s•ras•nda talep edilen bir Sözlemeci Devlet , iade

davas•ndaki davac•ya, söz konusu çocuk(lar) ile uygun hallerde kii• sel temas sal! ayabilir”. 296

260. Merkezi Makamlar uluslararas• ziyaret/kii• sel iliki

davalar•nda üzerlerine düen il• evleri yerine getirirken proaktif ve pratik b ir yakla••m

xxxxxxxxxxx” tevik edilmektedir .297 Arabulucular, geride kalan ebeveyn ile kaç•r•lan çocuk aras•ndaki geçici kii• sel iliki düzenlenirken Merkezi Makamlardan

al•nabilecek de!erli yard•m•n bilincinde olmal•d•r. Ayn• ekilde, Merkezi Maka mlar

ve di!er organlar ile gerekli koruma tedbirlerinin al•nmas• bak•m•ndan s•k• bir ibirlii

gerektii! nin de fark•nda olmal•d•r. Daha ayr•nt•l• bilgi için bkz. Çocuklarla l" g ili S•n•r Ötesi Kii• sel l" iki "yi Uygulama X•xxxxxx .000

00. Xxxxxxxxxxxx!xx!xxxx!xxx!"xxxxx!xxxxxxxxxx#

261. Aile i i iddet, ne yaz k ki, bir ok farkl bi imde kar m za kabilen yayg n bir olgudur: Fiziksel veya psikolojik istismardan olu lira;2b9i9 çocua!

(“çocuk istismar•”) 300 ve/veya ee 301 yöneltilebilir; ve tek bir münferit olaydan, sürekli

295 Daha ayr•nt•l• bilgi için bkz. a.g.b., Bölüm 4.6, s. 23.

296 Bkz. Özel Komisyonun Alt•nc• Toplant•s•n•n I. Bölümünde benimsenen Sonuç ve Tavsiyeler (a.g.b., dn. 38), Tavsiye No. 20; ayr•ca bkz. S•n•r Ötesi Kii• sel "li•ki "yi Uygulama K•lavuzu ( a.g.b., dn. 16), Bölüm 4.4, s. 21, 22.

297 Bkz. Özel Komisyonun Alt•nc• Toplant•s•n•n I. Bölümünde benimsenen Sonuç ve Tavsiyeler (a.g.b., dn. 38), Tavsiye No. 18; ayr•ca bkz. S•n•r Ötesi Kii• sel "li•ki "yi Uygulama K•lavuzu ( a.g.b., dn. 296).

298 A.g.b., dn. 16.

299 Fiziksel ve psikolojik istismar cinsel, duygusal ve hatta maddi istismar• da içine alacak e• kilde

genil• eyebilmektedir. Aile içi i• ddet “karma•k

ve kültürel aç•dan ince farklara sahip bir olgudur” ve

t“ oplumsal

cinsiyet, •rk, etnik köken, ya• ve sosyo -ekonomik s•n•rlara sahip dei! ldir”, bkz. J. Alanen, When Human Rights

Conflict: Mediating International Parental Kidnapping Disputes Involving the Domestic Violence Defense”, 40

U. Miami Inter-Am. L. Rev. 49 (2008-2009), s. 64.

300 Çocua

yönelik •iddet bak•m•ndan, ib

u K•lavuz dor

udan •iddet ile dolayl• i• ddet aras•nda bir ayr•m

xxxxxxxxx•x. Dor! udan i• ddet, dor! udan çocua yönel tilen •iddet olarak tan•mlanr• ken, xxxxxx• •iddet bi r

ebeveyne veya hanedeki ba•ka bir kii• ye yöneltilen, ancak çocu!u da etkileyen i• ddet olarak tan•mlanma ktad•r. Ayr•ca bkz. yukar•daki Terminoloji bölümünde ve aa• ! •daki 270. paragrafta yer alan aile içi i• ddet tan•m •.

301 Örneklerin büyük bir k•sm•nda, çiftteki kad•n aile i çi i• ddet mad

urudur; bkz. örnei! n B

irlei• k Xxxxx• k Aile

"çi i# ddet Parlamento Raporu”, Haziran 2008d’ e yay• nlanmt•• •r, özeti IFL 2008, s. 136, 137d’ e yer almaktad•r,

a“ •r

ve mükerrer i• ddet olaylar•n•n büyük bir çou

nlu!u erkekler taraf•ndan kad•nlara yönelik olarak

il• enmit• ir”; ayr•ca bkz. H. Xxxxx ( a.g.e., dn. 228), s. 449, "h“ bar edilen aile içi i• ddet olaylar•n•n yüzde 95i’ nde

kad•nlar madur taraft•r.

ve m kerrer bir kal ba dek e itlilik g sterebilir. Aile i i iddet m kr eorlraerak

ya and ! nda, tipik iddet d ng s nde unlar g zlenebilir: (1) ufak sald r lar i eren gerginlik t rmanma a amas ; (2) iddetin artt ! akut bir olay;lvine (o3!)ufaziaman

özürler dileyerek bir daha asla i• ddet kullanmayaca•n• vaat ettii! , madurun ise bu sözlere inanmaya çal•t• •!• ve hatta bazen i• ddete bavuran taraf•n ruh sa! l•!•ndan

ötürü kendisini sorumlu hissettii bir bar•ma a•amas•. 302 Xxxxxxx kendisini i• ddet

döngüsünde k•st•r•lm•• ve çaresiz hissetmesi, bu durumun dei! emeyecei! ne inanmas•

ve misilleme kabilinden i• ddete u!rama korkusuyla faili terk etmekten korkmas•, mükerrer i• ddet olaylar•n•n bir özellii! dir. 303

262. Uluslararas ocuk ka rma olaylar nda, aile i i iddet

iddialar na s kl kla rastlanmaktad r. Bu su lamalar n bir k smksa dasa, blasz hakl olup g t ren ebeveynin lkeyi ocu!uyla birlikte terk etmesinin sebbeini

zlar

olu turabilmektedir. Aile i i iddet son derece hassas bir konu olup, buna g re ele al nmas gereekkmtedir.

263. Aile i i iddet i eren ailevi uyu mazl klar n arabuluculu!a uygun olup olmad ! konusunda ok farkl g r ler mevcuttur. Kimi uzmanlar bu t r

vakalarda arabuluculu!u genelde, birka sebepten t r , uygunsuz bulmaktad .r

Arabuluculu!un ma!duru riske atabilece!ine i aret etmektedirler. Bu uzmanlar,

iddete ba vuran taraftan ayr lma an n n ma!dur a s ndan en tehlikeli zaman

olu turmas d ncesinden hareketle, iddete ba vuran tarafla arabuluculuk s ras nda

yüz yüze temas kurma ihtimalinin daha fazla i• ddete veya travmaya u!rama riski ta••d••n• öne sürmektedirler. 304 Xxxxx•, xxx•xxxx•xxxx•x xxxxxxx çözümüne yönelik bir yol olarak arabuluculu!un aile içi i• ddet içeren olaylarda etkisiz xxxx•!•, xxxx

xxxxxxxxxxxxx ib

irlii! ne dayand••

305 ve baa

r•s•n•n xxxxxxxx•x xx• x xxxxxx•k gücüne

sahip olmas•na bal! • oldu!u da savunulmaktad•r. Aile içi i• ddet madurlar• ço!u

zaman i• ddete bavuran tarafla yüzlei• rken kendi menfaatlerini savunmakta güçlük

ya•ad••! içindir ki, arabuluculu!un haks•z anlamalara yol açmaya mahkûm oldu!u

ileri sürülmektedir.306 Aile içi i• ddet olaylar•nda arabuluculuk kullan•m•na kar••

ç•kanlar xxxx•xxx xxx•xxx•, xxxxxxxxxxxxx failleri cezaland•rmak yerine a ile içi i• ddeti mer• ulat• •raca•n• iddia etmektedir.

264. Öte yandan, birçok uzman da aile içi i• ddet içeren olaylar•n, bu konuda bilgi sahibi olan iyi ei! timli profesyonellerin sürece dahil edilmesi kayd•yla, genel anlamda arabuluculuk d•••nda b•rak•lmas•na kar••

ç•kmaktad•r. 307 Aile içi i• ddet olaylar•n•n birbirinden çok farkl•l•k arz ettii! ne ve her bir olay• kendi ko•ullar•na göre de!erlendirmenin anahtar olu•turduuna i•aret

etmektedirler: Kimi olaylar arabuluculua yatk•nken, kimilerinin mahkemel er

taraf•ndan konu edilmesi gerei açkç• a ortadad•r. 308 Madura bilgilendirilmi• bir

seçim yapabilmesi için yeterli bilgiler sal! and••nda, xxxxxxx –güvenli oldu!u müddetçe– fayda sal! xxxxxxxxxx böylesi bir sürece kat•lma istei! ne sayg•

gösterilmelidir.309 Kimi yazarlar, madurun münasip ve iyi yönetilen bir arabuluculuk

302 A.g.e., s. 499, 450.

303 A.g.e.

304 Bu görüe

305 Bu görüe

306 Bu görüe

ili•kin ba•kaca at•flar için bkz. a.g.e., s. 452. ili•kin ba•kaca at•flar için bkz. a.g.e.

ili•kin ba•kaca at•flar için bkz. a.g.e., s. 451.

307 Bkz. örnei! n reunite Pilot Arabuluculuk Program• 2006 Raporu (a.g.b., dn. 97), s. 53.

308 Bkz., bak• aca at•flarla birlikte, N. ver Steegh (a.g.e., dn. 8), s. 665.

309 Bkz., bak• aca at•flarla birlikte, a.g.e.

sürecine dahil edilmesinin bu kii• yi güçlendirici bir etki yaratabilecei! ni dile

getirmektedir.310 Arabuluculuk s•ras•nda madurlar•n güvenlii hakk•ndaki endie

ler

ise, mutlaka yüz yüze oturumlar yap•lmas• gerekmedii! , arabuluculuun telekonfer ans

yoluyla veya mekik arabuluculuk e kar••xxxxxxxxx•x.

klinde de gerçeklet• irilebilecei

g ibi savlarla

265. Arabuluculuk s reciyle ba!lant l olarak, arabuluculu!un ma!xxxx xxxxxxxxx ve g lendirecek bi imde uyarlanabilmesinin bir ok yolu oldu!u savunulmaktad r. rne!in, arabuluculuk oturumuna ili kinetgirilen kurallarla

aa•l! ay•c• davran•l• ar yasaklanabilecei gibi, bu kurallara sayg • gösterilmemesi

halinde arabuluculu!a derhal son verilecei hükmü de öngörülebilir. Arabuluculuk

sürecinde çal•an profesyoneller, i• ddete bavuran ebeveyne yönelik olara k

rehabilitasyon programlar•n•n ve bakaca kaynaklar•n varl••n•n fark•nda ol mal•d•r.

266. Mevzuatta da bu konuda farkl g r ler yans t lmaktad r. Kimi lkelerde kanuni h k mler, ocuklar ilgilendiren ve aile i i iddet tarih esine dair deliller bulunan ailevi uyu•mazl•klarda arabuluculuk kullan•m•n• aç•kça

yasaklamakta veya bu tür olaylarda arabuluculuu belirli ko•ullara tabi k•l maktad•r. 311

267. Aile i i iddetin tek ba na ele al nd ! nda o!u zaman ciddi bir su olu turdu!u ve elbette ki arabuluculu!a konu edilemeyece!i

vurgulanmal d r; arabuluculukta konu edilen meseleler ocu!un velayeti ve ocu!a

eri im hakk , nafakalar ve ailenin d zenlenmesine ili kin di!er konula3r1d2 r.

10.1 Lahey!iade!davalar#nda!aile!içii!" ddetin!ele!al#nmas#

268. Aile i i iddet su lamalar i eren ocuk ka rma olaylar nda arabuluculuk meselesini ele almadan evvel, genel olarak Lahey diae davalar nda aile i i iddet su lamalar na ili kin birka kelam etemreekkirg.

269. Bir ocuk ka rma vakas ya and ! nda, 1980 Lahey

˙ocuk Ka rma S zle mesi nin 7(2)(b) maddesi uyar nca Merkezi Makamlaruk oc i in yeni tehlikelerin veya ilgili taraflar n u!rayabilecekleri zararlarn nlenmesini,

ge ici nlemler alarak veya ald rarak sa!lama y k ml l ! alt nd.aYd xxxx, g t ren ebeveynin ocu!a zarar verme riski bulunuyorsa, Merkezi Makam, ilgili S z le meci Devlet taraf ndan kendisine tan nan yetkilere ba!l olagreaçki,ci tedbirler alabilmekte veya yetkili mercinin bu tedbirleri almas•n• sal! ayabilmektedi r. Ad• geçen madde,

1996 Lahey Çocuk Koruma Sözlemesi’nin acil durumlarda çocuun bulundu!u

Sözlemeci Devletin makamlar•na gerekli koruma tedbirlerini alma ye tkisi veren 11.

maddesiyle paralel ekilde il• emektedir.

270. Ancak olaylar n o!unda aile i i iddet su lamalar

g t ren ebeveyn hakk nda de!il, geride kalan ebeveyn hakk nda ne s r lmekted31i3r. Götüren ebeveyn ve/veya çocuun yak•n güvenlik riski , talep edilen Devletteki yetkili merciler taraf•ndan söz konusu Devletin usul hukuku uyar•nca kar••lanacakt•r.

Örnei! n, Merkezi Makam ve/veya mahkeme taraf•ndan, aile içi i• ddet madurunun

310 J. Xxxxxx (a.g.e., dn. 299), s. 69, dn. 69.

311 Ayr•ca bkz. H. Xxxxx ( a.g.e., dn. 228), s. 459 vd.

312 J. Xxxxxx (a.g.e., dn. 299), s. 87-88, dn. 151.

313 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözle•mesin’ in 7(2)(b) mad desi esasen çocuu! n tekrar götürülmesini engellemek amac•yla kaleme al•nm••t•r. Bkz. E. Xxxxx-Xxxx, 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözle•mesi hakk•nda A ç•klay•c• Rapor (a.g.b., dn. 93), paragraf 91.

yerinin di!er ebeveyne a klanmamas veya ba ka ekillerde, taraflar kant ekilde bir araya gelmemelerinin sa!lanmas y n nde tedbirler naalbilir.314

riseifza

271. Lahey iade davas nda, ocu!un iadesine ili kin olarak

1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözlemesi’nin 13(1)(b) maddesi kapsam•nda bir istisna

tespit edilip edilemeyecei! ne karar verilirken aile içi i• ddet suçlama lar• rol oynamaktad•r. Ad• geçen maddeye göre, talep edilen Devletin adli veya idari m akam

i“ adesinin çocuu fiziki veya psikolojik bir zarara maruz b•rakaca•! veya baka bir

ekilde, müsamaha edilemeyecek bir duruma dü•ürecei yolunda ciddi bir risk”

bulundu!u saptanacak olursa çocuun iadesine karar vermeyebilmektedir. Böyle bir

riski do!uran sebep sadece çocuk istismar• olmayp, götüren ebeveyne yönelt ilen,

ancak çocuu da dolayl• olarak etkileyen aile içi •iddet de böyle bir seb ep

olu•turabilmektedir. Ancak 13. madde istisnalar•, 1980 Sözlemesi’nin amaçlar•yla

birlikte dü•ünüldü!ünde, dar bir ekilde yorumlanmaktad•r. 315 Aile içi i• ddet

iddialar•n•n bulundu!u bir davada ciddi risk istisnas• ko•ullar•n•n var olup olmad••,! her bir olay•n kendine özgü ko•ullar•n•n yan• s•ra, çocuun ve muhtemelen götüren

ebeveynin mutat mesken Devletine güvenli bir ekilde iadesinin 316 sa!lanmas•na

yönelik koruma tedbirlerinin al•nabilme becerisine de bal! • olacakt•r.

272. Her ne kadar 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözlem

esi

çocuun iadesiyle ilgilense de, götüren ebeveynin güvenli bir ekilde iadesi de çou

zaman, özellikle de götüren ebeveynin çocu!a aslen bakan tek kii oldu!u hallerde,

Lahey iade davas•nda görevli mahkeme aç•s•ndan bir mesele olu•turmaktad•r. G ötüren ebeveynin iade olamamas• sebebiyle ebeveyn ile çocuk aras•nda meydana gelecek

ayr•l•k çocuu

a•r

bir zarara u!rama riskine sokacaksa, götüren ebeveynin güvenli

iadesinin düzenlenmesi çocu!un iadesine karar verilmesi aç•s•ndan gerekli bir ko•ul olu•turabilmektedir. Ayr•ca bkz. götüren ebeveynin iadesi önünde bir engel olarak ceza yarg•lamalar•na ilikin yukar•daki 2.8. Bölüm.

273. "adenin ocu!u fiziki veya psikolojik bir zarara maruz b rakaca! veya ba ka bir ekilde, m samaha edilemeyecek bir duruma d e!i yolunda ciddi bir risk bulundu!u tespit edildii! nde, iade bavurusunda görevli

rec

mahkeme çocuun iadesine karar vermeme yükümlülü!ü alt•ndad•r. 317 ade etmeme

karar• çou zaman, velayet konusundaki yargl• ama yetkisinin 318 en nihayetinde

çocuun yeni mutat meskeninin bulundu!u Devlete geçmesiyle sonuçlanacakt•r. 319

314 Ayr•ca bkz. aa• !•daki paragraf 277.

315 Bkz. E. Xxxxx-Xxxx (a.g.b.), s. 434, paragraf 34; xxx•xx bkz. Özel Komisyonun Dördüncü Toplant•s•nda benimsenen Sonuç ve Tavsiyeler (a.g.b., dn. 34), No. 4.3, s. 12 ve Özel Komisyonun Bei• nci Toplant•s•nda benimsenen Sonuç ve Tavsiyeler (a.g.b.), No. 1.4.2, s. 8.

316 Güvenli iadeyi sal! ayan tedbirler aras•nda, iade edil ecek ülkenin makamlar•ndan benzeri tedbirleri yans•ta n kararlar (a“ yna kararlar”) al•nmas•, koruma sal! ayac ak bir “güvenli liman” karar• al•nmas• ve die! r korum a tedbirleri yer almaktad•r. Ayr•ca bkz. Tenfiz "yi Uyg ulama K•lavuzu (a.g.b., dn. 23), Bölüm 9, s. 35 vd.; ayr•ca bkz. J.D. Garbolino, Handling Hague Convention Cases in U.S. Courts (3. bask•), Nevada 2000, s. 79 vd.

317 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözle•mesi’yle paralel e• k ilde il• eyen Brüksel IIa Tüzü!ü’nün 11(4). maddesinde (“ a) mahkemenin, çocuu! n iade edildikten sonra korunmas•n•n sal! anmas• yönünde yeterli

düzenlemeler yap•ld••! saptand•n•! da, 1980 Lahey Söz le•mesi’nin 13b maddesine dayan•larak çocu!un iadesi ni reddedemeyecei! ” yönünde ek bir kural yer almaktad• r.

318 Yetki meselelerine ilik• in olarak bkz. aa• •d! aki 13. Bölüm; ayr•ca bkz. 1996 Sözlem

esin’ in 7. maddesi

uyar•nca yetki dei! i• klii konusunda 1996 Lahey Çocu k Koruma Sözle•mesi hakk•nda Uygulama El Kitab•’n•n

13. Bölümü (a.g.b., dn. 223).

319 Brüksel IIa Tüzü!ün’ ün 11(8). maddesine göre, i“ b

u Tüzük kapsam•nda yarg•lama yetkisi bulunan bir

mahkeme taraf•ndan çocu!un iadesi yönünde verilmi• herhangi bir müteakip karar” bulunmas• halinde, iad e etmeme karar•na ra!men çocuu! n iade e dilmesi gerekebilir.

274. Lahey iade davalar•nda aile içi i• ddet suçlamalar•n•n ele al•nmas• son derece hassas bir konu olup, hele ki aile içi i• ddet iddias•nda bulunul an davalardaki birçok husus göz önüne al•nd••nda, genel kan•lara var•lmas• mümkün

dei! ldir. 1980 ve 1996 Sözlemelerinin fiili uygulamas•n• izleyen Özel Komisyonun

Alt•nc• Toplant•s•nda, iade davas•nda görevli mahkemenin “aile içi i• ddet iddi alar• da dahil olmak üzere, ciddi zarar riski istisnas•na (13(1)(b) maddesi) ilikin olarak , (...)

1980 Sözlem

esi’nin çocu!un süratli ve güvenli bir e

kilde iadesini amaçlad••na

gereken önem atfedilmek suretiyle delillerin deerlendirilmesi ve karara var•lmas•

konusunda özerk yetkisini vurgulam••t•r. 320 Ayn• zamanda, Özel Komisyon 13(1)(b) maddesinin yorumlanmas•nda ve uygulanmas•nda daha büyük bir tutarl•l•k sal! ayac ak tedbirler de önermit• ir. 321 Bu önerinin ard•ndan Konsey, Nisan 2012’de 1980 Çocuk

Kaç•rma Sözlemesi’nin 13(1)(b) maddesinin yorumlanmas• ve uygulanmas• hakk•nda

bir "xx Xxxxxxxx X•xxxxxx gelit• irmek ve özellikle adli makamlara yönelik rehberlik

sunmak üzere, aralar•nda yarg•çlar•n, Merkezi Makamlar•n ve disiplinleraras• çal•an uzmanlar•n bulundu!u geni• çei• tlilikte uzmanlardan olu•an bir Çal••ma Grubu kurulmas•na” karar vermit• ir. 322

10.2 Arabuluculuktaki!güvenceler!/!Savunmas#z!konumdaki!taraf#n!korunmas#

Aile içi i• ddete ilikin bir mesele içeren olaylarda arabuluculuk yolunun kullan•lmas• titizlikle de!erlendirilmesi gereken bir husustur. Bir olay•n

arabuluculua

uygunluu

nun de!erlendirilmesi için yeterli ei! tim gereklidir.

Arabuluculuk bat• a aile içi i• ddet maduru, aile bireyleri veya arabulucu olmak üzere kimsenin hayat•n• veya güvenlii! ni tehlikeye atmamal•d•r.

Do!rudan ve xxxxxx• xxxxxxxxxxxx, xxxxxxxxxxxx yeri ve arabuluculuk modeli ile yöntemi konusundaki seçimler olay•n ko•ullar•na uyarlanmal•d•r.

Aile içi i• ddete ilikin bir mesele içeren bir olayda arabuluculuk yolunun kullan•lmas• uygun görüldü!ünde, süreç bu tür durumlarda arabuluculuk yapmak üzere özel olarak ei! tilmi• tecrübeli arabulucular taraf•ndan yürütülmelidir.

275. Ebeveynlerden birine y nelik olarak aile i i iddet suçlamas•nda bulunulmu• uluslararas• bir çocuk kaç•rma olay•nda arabuluculu!un uygun olup olmad••! titizlikle de!erlendirilmesi gereken bir husustur. Olay•n

arabuluculua

uygun olup olmad••n• dee

rlendiren kii• nin buna uygun bir e

kilde

320 Bkz. 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözle•mesi’nin ve 199 6 Lahey Çocuk Koruma Sözle•mesi’nin fiili uygulamas•n• izleyen Özel Komisyonun Alt•nc• Toplant•s•n•n I I. Bölümünde (25-31 Xxxx 2012) benimsenen

Sonuç ve Tavsiyeler, (u Tavsiye No. 80.

adresten eri• ilebilir: < xxxxx://xxxxxx.xxxx.xxx/xxxxxx/xxx/xxxxxx0000xxxxx_x.xxx >),

321 A.g.b., Tavsiye No. 81 ve 82:

8“ 1. Özel Komisyon, aile içi i• ddet iddialar• da dahi l olmak, ancak bunlarla s•n•rl• olmamak üzere, 13(1)( b) maddesinin yorumlanmas•nda ve uygulanmas•nda tutarl •l••! tev• ik amac•yla daha bak• a çal••malar yap•lmas •n• tavsiye etmektedir.

82. Özel Komisyon, Genel "• ve Politikalar• Konseyi’nin, 13(1)(b) maddesin in yorumlanmas• ve uygulanmas• konusunda, özellikle adli makamlara yönelik rehberlik sunmak üzere, Özel Komisyonun geçmi• toplant•l ar•nda var•xxx Xxxxx ve Xxxxxxxxxx ve "yi Uygulama K•lavuzl ar• dikkate al•nmak suretiyle bir "yi Uygulama K•lav uzu geli•tirmek üzere yarg•çlardan, Merkezi Makamlardan ve disiplinleraras• çal•a• n uzmanlardan olua• n bir

Çal••ma Grubu kurulmas• amac•yla yetkilendirilmesini tavsiye etmektedir.”

322 2012 Konseyi taraf•ndan benimsenen Sonuç ve Tavsiyel er (a.g.b., 39), Tavsiye No. 6.

e!itilmesi gerekir. 323 Aile içi i• ddet suçlamas•nda bulunulmayan hallerde dahi, olay•n

arabuluculua

uygunluu

na ilikin dee

rlendirmede belirli bir olayda aile içi • iddetin

söz konusu olabilecei göz önünde bulundurulmal•d•r.

276. A a! daki fakt rler belirli bir olay n mevcut ualruacbuluk hizmeti aç•s•ndan uygunlu!unu de!erlendirirken özel önem arz edebilmektedir: 324 aile

içi i• ddetin derecesi ve s•kl•;• 325 aile içi i• ddetin hedefi; i• ddet örgüsü; 326 taraflar•n

fiziksel ve ruhsal sal! ••;

327 asli failin kar••l•k verme olas•l•;•

328 özel olarak aile içi

i• ddet olaylar• için tasarlanm•• arabuluculuk yolunun elveril• ilii! ; mevcut

arabuluculuk hizmetinin güvenlik meselelerini nas•l ele alabildii! ; tarafla r•n temsil edilip edilmedii! . 329 Ayr•ca, ön inceleme s•ras•nda veya arabuluculuk sürecinde dah a

sonraki bir aa

mada arabulucu bir suç eylemi (örnei! n bir çocua

cinsel tacizde

bulunulmas•) izlenimi uyand•ran ko•ullardan haberdar olursa, birçok ülkede bu durumu yetkili makamlara, mesela polise ve çocuk koruma kurumlar•na bildirme yükümlülü!ü alt•nda olaca•! da vurgulanmal•d•r. Bu yükümlülük arabuluculu!un

gizlilii prensibine ramen söz konusu olabilmektedir. 330

277. Arabuluculuk bat• a aile içi i• ddet madurlar•, aile üyeleri ve arabulucu olmak üzere hiç kimsenin hayat•n• veya güvenlii! ni tehlikeye

atmamal•d•r. s" ter arabuluculuk s•ras•nda, isterse bir haz•rl•k görü•mesi •ekli nde olsun, yüz yüze görü•me ancak güvenlii! n sal! anabilmesi halinde gerçeklet• irilm elidir.

Olay•n kendine özgü ko•ullar•na bal! • olarak, bu noktada Devlet makamlar•n•n

yard•m• da gereke bilir.331 Kimi olaylarda ise taraflar•n refakatçisiz bir ekilde görü•me

riskinin engellenmesi yeterli olabilir. Bu tür olaylarda örnei! n, taraflar•n arabuluculuk

mekân•na giderken yolda kazara kar••lamalar• ihtimali ortadan kald•r•lmal•d• r;

dolay•s•yla mekâna ayr• ayr• gelmeleri ve gitmeleri için düzenleme yap•lmal•d•r. 332 Baka bir tedbir olarak, arabuluculuk oturumunun yap•ld••! odaya bir acil durum dü!mesi yerlet• irilmesi dü•ünülebilir. Arabuluculuk oturumu s•ras•nda taraflar hiçbir zaman yaln•z b•rak•lmamal•d•r. Bu bal! amda, e• arabuluculuk kullan•m• bil hassa

faydal• olabilmektedir. ki tecrübeli arabulucunun varl••! madur açs• •ndan güven

uyand•racak ve herhangi bir gerginlii n yat•t• •r•lmas•na yard•mc• olabilecektir.

Arabuluculardan birinin herhangi bir sebeple oturumdan ayr•lmas• gerekirse, tecrübeli bir arabulucunun taraflarla birlikte kalmas• sal! anacakt•r. Uygun hallerde, avukat veya destek sal! ay•c• gibi ba•ka kii• xxxxx varl••! da de!erlendirilebilir. 333

323 Ön inceleme becerileri usullerinin önemine ili•kin o larak bkz. L. Parkinson, Family Mediation – Appropriate Dispute Resolution in a new family justice system, 2. bask•, Family Law 2011, 3. Bölüm, s. 76 vd.

324 Ayr•ca bkz. 11 May•s 2011 tarihli Kad•na yönelik •iddet ve aile içi i• ddetin önlenmesi ve bunlarla

mücadeleye dair Avrupa Konseyi Sözle•mesi’nin 48. xxxxxxx, u adresten erii• lebilir: < xxxxx://xx.xxx.xxx/

CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=0900001680462545 > (son erii• m 9 Aral•k 2016), taraf Devletlerin “bu Sözle•me kapsam •nda yer alan her türlü i• ddet olay•yla ilgili olara k, arabuluculuk ve uzlat• •rma da dahil olmak üzere, zor unlu anla•mazl•k giderme alternatif süreçlerini yas aklamak üzere gerekli yasal veya die! r tedbirleri” almas•n• talep etmektedir.

325 Bkz., bak• aca at•flarla birlikte, N. ver Steegh (a.g.e., dn. 8), s. 665.

326 A.g.e.

327 A.g.e.

328 A.g.e.

329 A.g.e.

330 Gizlilik prensibinin istisnalar•na ili•kin bkz. yuk ar•daki paragraf 211.

331 Kou• llar a•r! xxx• •xxx, xxxx•x xxxxxxxxxxxx

genel a nlamda uygunlu!u azal•r.

332 Ayr•ca bkz. L. Xxxxxxxxx ( a.g.e., dn. 323).

333 Bkz., bak• aca at•flarla birlikte, N. ver Steegh ( a.g.e., dn. 8), s. 666.

278. Mevcut arabuluculuk hizmeti y z y ze g r menin

i erebilece!i g venlik risklerini ortadan kald rmak i in gerekli donan ma sahip diles!e

veya b ylesi bir g r menin ba ka sebeplerle uygunsuz oldu!u xxxx , alrabrusalucu

ile her bir taraf aras nda ayr g r melcearu(cus” ( özel) toplant•lar) yap•lmak suretiyle dolayl• arabuluculu!un kullan•lmas• veya video -bal! ant•s• veya internet

üzerinden modern haberleme yollar•n•n kullan•lmas• da dü•ünülebilir.

279. Arabuluculukta zarar riskine kar g venceler tesis edildikten sonra, arabuluculu!un taraflar aras ndaki e it olmayan pazarl k g leri sebebiyle hasar g rmemesini sa!lamak i in de tedbirler al nmal d334 r.

Arabuluculuun tecrübeli ve özel ei! xxx xxx•• arabulucular taraf•ndan yürüt ülmesi gerekmektedir; arabulucular•n arabuluculuk sürecini her bir olay•n güçlükler ine adapte

etmesi gerekmektedir. Arabuluculuk neticesinde var•lan anlaman•n daha sonraki bi r

aamada uygulanmas•yla bal! ant•l• güvenlik meselelerine de gerei! nce e! ilmek

gerekmektedir.

280. Genel olarak, adli ve idari makamlarla s k i birli!i

yürütülmesi güvenlik risklerinin önlenmesine yard•mc• olmaktad•r. 335

281. Arabulucular genel olarak, taraflardan birinin di!erine kar herhangi bir su lamas olmasa dahi, aile i i iddete ve/veya geeleceikdtdet ya anma riskine y nelik i aretlere dikkat edip bunlar fark ieldmeebli336 ve gerekli önlem ve tedbirleri almaya haz•r olmal•d•r. 337

10.3 Koruma!tedbirlerine!ilikin!bilgiler

Söz konusu ülkelerde ebeveyn ile çocua! ilikin bilgiler sunulmaya haz•r bulunmal•d•r.

yönelik olas• koruma tedbirlerine

282. ˙ocu!un ka r ld ! Devletin yan s ra ka r lmadan nceki meskeninin bulundu!u Devlette ebeveyn ile ocu!a y nelik olarak al nabilecek

olas koruma tedbirlerine ili kin bilgiler arabuluculuk oturumunda ele al nmaekre z sunulmaya haz r bulunmal d r. Bu bilginin temini MerkeazkiaMm veya uluslararas•

334 Ayr•ca bkz. Avrupa Konseyi’nin aile arabuluculuu 52), III (Arabuluculuk süreci):

na ilik• in R(98)1 say•l• Xxxxxxx Xxxxx• (yukar•daki dn.

Devletler arabuluculuk sürecinin •u prensiplere gö re yürütülmesini sal! amak için uygun

mekanizmalar•n varl••!n• temin etmelidir: (...)

ix. arabulucu taraflar aras•nda geçmit• e •iddet ya• anp

yaa• nmad••!na veya gelecekte yaa• np•

yaa• nmayabilecei! ne ve bunun taraflar•n pazarl•k gü cü üzerinde yaratabilece!i etkiye özel önem atfetmeli ve bu ko•ullar alt•nda arabuluculuk sürec inin uygun olup olmad••n! • xxx! rlendirmelidir.”

335 Birtak•m özel güvencelerin varl••!na ili•kin bilgile r için bkz. 1980 Sözle•mesi kapsam•ndaki Ülke Profil leri (yukar•daki dn. 121) Bölüm 19.4(g) ve (h).

336 Bir arabulucunun fark ve ay•rt edebilmesi gereken çe i• tli i• ddet ve istismar türlerine ilik• in olarak ö rnei! n bkz. L. Xxxxxxxxx (a.g.e., dn. 323).

337 Ayr•ca bkz. Avrupa Konseyi’nin aile arabuluculuu 52), III (Arabuluculuk süreci):

na ilik• in R(98)1 say•l• Xxxxxxx Xxxxx• (yukar•daki dn.

Devletler arabuluculuk sürecinin u prensiplere gö re yürütülmesini sal! amak için uygun

mekanizmalar•n varl••!n• temin etmelidir: (...)

ix. arabulucu taraflar aras•nda geçmit• e •iddet ya• anp

yaa• nmad••!na veya gelecekte yaa• np•

yaa• nmayabilecei! ne ve bunun taraflar•n pazarl•k gü cü üzerinde yaratabilece!i etkiye özel önem atfetmeli ve bu ko•ullar alt•nda arabuluculuk sürec inin uygun olup olmad••n! • xxx! rlendirmelidir.”

aile arabuluculu!u i in Merkezi "rtibat Noktas taraf ndan kolayla

bt ilir.338laAyr•ca,

1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözlemesi kapsam•ndaki Ülke Profilleri de mevcut

koruma tedbirlerine ilikin yararl• bir bilgi kayna•! olu•turabilir. 339

11. Arabuluculukla!var#lan!anla"man#n artlar#!– Gerçee!uygunluk

Arabuluculukla var•lan anlam

an•n a

rtlar•n•n gerçekçi bir e

kilde kaleme

al•nmas• ve bat• a kii• sel iliki ve ziyaretlerin düzenlenmesiyle ilgil i meseleler olmak üzere, konuyla bal! ant•l• tüm pratik hususlar• göz önünde bulundurmas• gerekmektedir.

283. Ufukta bir z m anla mas belirdi!inde, arabulucu bu

anla man n detaylar nda taraflara yard mc olmal d r. Arabulucu birfioilki rnekte

anla ma y veya mutabakat zapt n taraflar n istekleri do!rulteusaulannda kalem ki i olacakt 340r.

284. Yukar daki 5. B l mde (Arabuluculu!un kapsam ) dile getirildi!i zere, uluslararas ocuk ka rma olaylar nda arabuluculukla vnar la anla malar b y k ihtimalle u hususlar i erecektir: ocu!un iade edilimneesveya

edilmemesine ilikin bir anlam

a ve a

yet edilmezse çocuun yeni meskeni nin nerede

olaca•na dair bir anlam

a; çocuun kiminle birlikte ya•ayaca•;

eb eveyn

sorumluluklar• ve bunlar•n nas•l uygulanaca•! meselesi. Ayr•ca, anlamada s eyahat

masraflar• gibi birtak•m maddi hususlar•n ve ayn• zamanda, kimi durumlarda, çocu!a

ve ee ödenecek nafakan•n da konu edilmesi muhtemeldir.

285. Arabuluculukla var lan anla man n ge erli yasal mevzuata uygun bir ekilde haz rlanmas , b ylelikle ilgili t m lkelerde huktukkii e

kazanabilmesi önemlidir. Bu bal! amda, hukuki tavsiyede bulunmak kesinlikle arabulucunun rolü olmamakla birlikte, taraflar• ilgili ulusal veya uluslararas• yasal mevzuata yönlendirmesi mümkündür. Her halükârda, arabulucu, taraflar•n dikkatini

bu bal! amda uzman hukuki temsilcilerine dan•manlarn•• n yahut olaydaki hukuki

duruma dair bak durumundad•r.

a bir e

kilde uzman hukuki tavsiyeler edinmelerinin önemine çekmek

286. Anla ma kaleme al nd ktan sonra, imzalanmas ndan evvel (...) zerinde d nmek i in s n rl bir s re ayr lmas tavsiriy.3e41eBdiulebil süre ayn• zamanda gerekli hukuki incelemelerin yap•lmas• için kullan•lmald•r. 342

287. Arabuluculukla var lan anla man n ger ek i olmas ve at fta bulundu!u t m y k ml l klere ve haklara ili kin m mk n oldu!unca daeyt

içermesi gerekmektedir. Bu yaln•zca anlam

an•n sorunsuz bir e

xxxxx xxxxxxxx as•

aç•s•ndan dei! l, ayn• zamanda icra edilebilir hale getirilebilmesi aç•s •ndan da önem

ta••maktad•r (ayr•ca bkz. 12. Bölüm). Örnei! n, ayet ebeveynler çocuun iadesine

338 Uluslararas• aile arabuluculu!u için Merkezi "rtibat Noktalar•n•n bilgi temininin xxxxxxxx• •x•xxxx•xxxxx x olü hakk•nda bkz. aa• !•daki 4.1. Bölüm.

339 Bkz. 1980 Sözle•mesi kapsam•ndaki Ülke Profilleri, Bö lüm 11.2 (yukar•daki dn. 121).

340 Bkz. K.K. Xxxxxx (a.g.e., dn. 110), s. 205.

341 Bkz. Avrupa Konseyi’nin medeni hukuku ilgilendiren konularda arabuluculuk hakk•ndaki Rec(2002)10 say•l• Xxxxxxx Xxxxx• (yukar•daki dn. 53), Prensip VI (Arabuluculukta var•lan anla•malar):

1“ 6. Anla•man•n konusunu, kapsam•n• ve vard••! sonuç lar• aç•klamak amac•yla genellikle her arabuluculuk usulünün sonunda yaz•l• bir belge haz• rlanmal•d•r. Taraflara, bu belgenin haz•rlanmas•ndan sonra ve imzalanmas•ndan önce, üze rinde düü• nmek için kendilerinin kararlat• •raca•! s•n•rl• bir süre xxx•xxxx•x•x.”

000 Xxx. anla•man•n hukuken bal! ay•c• ve icra edilebilir k•l•nma s•na ilik• in aa• •d! aki 12. Bölüm.

karar verirse, seyahat masraflar• ve çocuun kiminle birlikte seyahat edecei ve

iadenin hemen ard•ndan nerede kalaca•! gibi meseleler de dahil olmak üzere iadenin usullerinin ele al•nmas• gerekmektedir. 343 Ebeveynlerin farkl• Devletlerde ikamet ettikleri hallerde, ebeveyn sorumlulu!unun s•n•r ötesi kullan•m•n•n gerçekçi bir

ekilde düzenlenmesi gerekir. 344 S•n•r ötesi kii• sel iliki düzenlemeleri yap•l•rxxx,

örnei! n okul tatilleri vs. gibi hususlar• dikkate alan belirli tarih ve sürelerin eklenm esi gerekmektedir. Seyahat masraflar•n•n da ele al•nmas• gerekir. Kii• sel temas

düzenlemesi kullan•l•rken her türlü olas• yanl•• anla••lma sebebinin ve fiili engellerin mümkün oldu!unca ortadan kald•r•lmas• önem ta••maktad•r. Örnei! n geride kalan

xxxxxxxxx, kendisinin kii• sel iliki haklar•n•n yeterli ekilde güvence alt•na al•nmas

kayd•yla, çocuun götürüldü!ü Devlette götüren ebeveyn ile birlikte kalabilecei! ni

kabul ettii bir olayda, ebeveynler çocuun yaz tatillerini geride kala n ebeveynle

birlikte önceki mesken Devlette geçirmesi için uçak biletini götüren ebeveynin sat•n almas•n• kararlat• •rabilir. Gelecekteki maddi yeterlilikler ele al• nmal•d•r ve biletlerin

sat•n al•m•nda son dakikada yaanacak herhangi bir s•k•nt•n•n önüne geçmek amac•yl a

ebeveynler örnei! n geride kala n ebeveynin seyahat düzenlemelerini yapabilmesi için seyahatten epey önce belirli bir paran•n teminat olarak xxx•x•xxxx•xx x xxxx xxxxxxxxx.000

288. Taraflar n etki alan d nda kalan ko ullara dikkat edilmesi gerekir. rne!in ilgili hukuk sisteminde bir kez ceza davas• aç•ld•ktan sonra

takipsizlii ancak savc• veya mahkemenin karar•yla mümkün olabiliyorsa, anl am

ada

taraflardan birine bu davay• geri çekme görevi yüklenmemelidir. 346

12. Anla"man#n!hukuken!ba$lay#c#!ve!icra!edilebilir!k#l#nmas#

Arabuluculukla var•lan anlam

an•n a

rtlar•n•n anlam

aya ilgili ülkelerde

hukuki etki kazand•r•lmas•na ve anlaman•n icra edilebilir hale getirilmesine

elverecek ekilde kaleme al•nmas• gerekir.

Anlam

aya son hali verilmeden önce taraflara, var•lan anlam

an•n tüm

yasal sonuçlara ilikin olarak ve bu “geçici anla•malar•n•n” içerii! nin söz konusu farkl• hukuk sistemlerinde geçerli kanunlara uygun olup olmad••! konusunda uzman hukuki tavsiye almalar•na elverecek s•n•rl• bir dü•ünme süresi tan•nmas• •iddetle tavsiye edilmektedi r.

Anlam

aya ilgili ülkelerde hukuki etki kazand•r•lmas• ve anlam

an•n icra

edilebilir k•l•nmas• için gereken tedbirler süratle ve anlam uygulanmas•ndan önce al•nmal•d•r.

an•n

l" gili ülkelerde konuyla bal! ant•l• usul yollar•na ilikin bilgilere e rii• m

Merkezi Makamlar veya uluslararas• aile arabuluculu!u için Merkezi rt ibat Noktalar• taraf•ndan xxxxxxxx• •x•xxxx•x•x.

Anlaman•n ilgili Devletlerin tümünde icra edilebilirlii! ni kolayla•t•rm ak

için idari/adli makamlarla ib

irlii

yap•lmas• gerekebilir.

343 "ade karar•na eklenmesi gereken detaylar hakk•nda bk z. Tenfiz "yi Uygulama K•lavuzu ( a.g.b., dn. 23) Bölüm 4, s. 21 vd.

344 Bkz. Arabuluculuk Uygulamalar•n•n Tesisine yönelik " lkeler, aa• •d! aki Ek 1, K•s•m B.3.

345 Ayr•ca bkz. S•n•r Ötesi Kii• sel "lik• i "yi Uygulama K•l avuzu (a.g.b., dn. 16).

346 Ceza yarg•lamalar•n•n yaratt••! özel s•k•nt•lara ili• kin olarak bkz. yukar•daki 2.8. Bölüm.

Mahkemeler ulusal, bölgesel347 ve Uluslararas• Lahey Yarg•çlar A•! gibi uluslararas• yarg• al! ar•n• kullanmaya ve uygun hallerde Merkezi Makamlardan yard•m istemeye tevik edilmektedir. 348

Devletler, gereken hallerde, arabuluculukla var•lm•• anlamalar•n icra

edilebilir k•l•nmas•na yönelik usul yollar•n• kolaylat• •rmak için düzenleyic i

veya yasal hükümler getirilmesinin yararl•l•n• incelemelidir.

289. Arabuluculuk neticesinde var lan z m anla mas , s rd r lebilir bir uyu mazl k z m ne temel olu turmamasac•yla, ilgili Devletlerde hukuki etki kazanabilmek için gereken •artlar• kar••lamal• ve fiiliyatta uygulanmaya

bal• amadan önce bu Devletlerde hukuken bal! ay•c• ve icra edilebilir k•l•nma l•d•r.

l" gili tüm hukuk sistemlerinde icra edilebilir lik bilhassa, çözüm anlamas•nda ebeveyn

sorumlulu!unun s•n•r ötesi kullan•m• söz konusu ediliyorsa hayati önem ta••maktad•r.

Söz konusu çocu!un gelecekte bir daha kaç•r•lma riskinden ve ebeveynin anlam• riayet etmemesi sonucunda ortaya ç•kabilecek ba•kaca herhangi bir zarardan korunmas• gerekmektedir. Ayn• zamanda, ebeveynler anlat• •ktan sonra, çocu!un

aya

kafas•n•n daha fazla kar••mas•n• veya yabanc•lamas•n• önlemek için çocu!un

iadesinin mümkün oldu!unca süratli bir e gerekmektedir.

kilde uygulamaya geçirilmesi

290. Öncelikle, arabuluculuk neticesinde var•lan çözüm yaz•l• olarak belgelendirilmeli ve her iki xxxxxxx xxxxxxxxxx•x•x. Taraflar•n anla•m as•nda e le

al•nan konulara ve geçerli hukuka bal! • olarak, bir anlama taraflar aras•nd a

akdedildii andan itibaren hukuki aç•dan bal! ayc• • bir akit olu•turabilir. Ancak birçok

hukuk sistemi aile hukukunda taraflar•n özerklii! ni, bilhassa ebeveyn sorumlulu!u söz konusu oldu!unda belirli bir ölçüde k•s•tlamaktad•r. 349 Bu noktada birçok Devlet, ilgili çocuun haklar•n•n ve esenlii! nin adli veya idari makamlar•n sürece dahil olmas•yl a

güvence alt•na al•nmas• gerektii kanaatindedir. Bu sistemlerin ço!unda yine de t evik

edildii

üzere ebeveyn sorumlulu!unun kullan•m•na ilikin anlam

alar tevik

edilmekte ve bu anlam

alar•n hukuki etki kazanabilmesi için, örnei! n, ç

ocu!un üstün

menfaatleri” ile badat• ••n• tasdik eden mahkeme onay•na ihtiyaç duyulabilmektedir.350

291. Dahas , rne!in ocuk nafakas gibi aile hukukunu ilgilendiren ba kaca konulara ili kin olarak da taraf zerkli!ine getirnilek•s•tlamalar bulunabilir. Örnei! n baz• hukuk sistemleri ebeveynlerin geçerli kanundan do!an

çocuk nafakas• yükümlülüklerini sözlemeyle düzenleme yetkisini s•n•rland•rmakta d•r.

292. Arabuluculukla var lan anla mada ele al nan farkl konulardan baz lar n n taraflar n serbest tasarrufunda bulundu!u, baz lar n nsa bulunmad ! ve ge erli hukuka g re anla mailnk konnulara dair taraflar aç•s•ndan

347 Bölgesel al! ara bir örnek olarak Avrupa Medeni Hukuk ve Ticaret Hukuku Alanlar•nda Yarg• A•! gösterilebilir, daha fazla bilgi için bkz. < xxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxxxxxxx/xxxxx_xx.xxx > (son erii• m 10 Aral•k 2016).

348 Bkz. Tenfiz "yi Uygulama K•lavuzu ( a.g.b., dn. 23), Prensip 8.2.

349 Ayr•ca bkz. Ailevi Meselelerde S•n•r Ötesi Arabuluculuk hakk•nda Fizibilite Çal••mas• (a.g.b., dn. 13), Bölüm 5.4, s. 23.

350 Örnei! n Fransad

a, bkz. Medeni Kanun’un 376. ve 272-2-7. maddeleri veya Almanyad

a, bkz. FamFG 156.

madde 2. f•kra (yukar•daki dn. 227); ayr•ca bkz. Malat Süreci bal! am•nda Arabuluculuk Çal••ma Grubu’nun II. Anketine yan•tlar (a.g.b., dn. 42); ayr•ca bkz. M. Xxxxx, “ The Status of me diated agreements and their implementation”, Family mediation in Europe – proceedings içinde, 4. Avrupa Aile Hukuku Konferans•, Palais

de lEurope, Strazburg, 1 -2 Ekim 1998, Avrupa Konseyi Yayn• lar•, Nisan 2000, s. 87-96.

derhal bal! ay•c• xxxx gelirxxx, ikinci konulara ili•kin x•x•xxxx•x•x xxxxxxx onay•na

tabi olaca•! durumlar•n ortaya ç•kabilecei de kaydedilmelidir. 351 Taraflar genellikle

tüm p

aket” üzerinde anlam

•• olaca•! ve k•smen bal! ay•c• olan anlam

a ta raflardan

sadece birinin lehine olabilecei! nden, anlaman•n geri kalan•na yönelik olarak

mahkemeden onay al•nmamas• (veya al•namamas•) halinde talihsiz bir durum ortay a ç•kabilir. 352

293. Uluslararas ailevi uyu mazl klarda hukuki durum o!u

zaman karma k bir nitelik arz etti!inden, arabuluculukla var lan anla nmihaayiahali

verilmeden önce, taraflar•n mutab•k kalmak üzere olduklar• hususlar•n yarataca•! tüm

hukuki sonuçlara ve “geçici anlamalarn•• n” içeri!inin ilgi arz eden farkl• hukuk

sistemlerinde bu konular aç•s•ndan geçerli olan kanunlarla badap• bada• mad•n• a

dair uzman hukuki tavsiye almas• için bir mola” süresi verilmesi i• ddet le tavsiye

edilmektedir. Bir ebeveynin birtak•m haklardan feragat etmeyi kabul ediyor

oldu!undan veya anlaman•n ya da fiiliyattaki uygulamas•n•n birtak•m konular

aç•s•ndan geçerli olan yarg•lama yetkisinde ve hukukta (uzun süreli) bir dei! i klie

yol açabilecek olduundan haberdar olmamas• gibi bir durum söz konusu olabilir. Örnei! n geride kalan ebeveynin çocuun ve götüren ebeveynin yer dei! t• irme sini

kabul ettii hallerde, bu durum eninde sonunda çocu!un mutat meskeninde” bir

dei! i• kli!e yol açacak, 353 bu da muhtemelen çocukla ilgili birçok hususa dair

yarg•lama yetkisinin ve geçerli hukukun dei! mesi sonucunu yaratacakt•r. 354

294. Anla man n ge erlili!i t m yle veya k smen mahkeme onay na dayan yorsa, anla ma artlar aras na anla man n y rsinrlin!e girme

mahkeme onay•n•n baar•yla al•nmas•na bal! • oldu!u yönünde bir ko•ul eklenmelidir.

Bu gibi durumlarda arabuluculu!un sonucunu “geçici anlama” olarak adland•rmak ve

çözüm anlam

as•n• kayda alan belgenin bal• •n

da ve lafz•nda bu hususu yans• tmak

sal•k verilebilir. Kimi hukuk sistemlerinde arabulucular arabuluculuun ilk bat• aki

sonucuna, anlam

an•n bu aa

mada bal! ay•c•l•k arz ettii

yönünde bir izlenim i

engellemek amac•yla “anlam

a” yerine m

utabakat zapt•” ad•n• verme ktedir.

295. Bir hukuk sisteminde taraflar a s ndan hukuken ba!lay c olan her anla man n s z konusu hukuk sisteminde ayn zamanda otomatik olarak icra edilebilir olmad ! vurgulanmal d r. Ancak ebeveyn sorumluluklar yla ilgili

anla malar n hukuken ba!lay c hale gelebilmesi i in adli veya iadkaarimmlar n

onay n n arand ! hukuk sistemlerinde, onay verme i lemi ( rne!in anla man bir mahkeme karar na dahil edilmesi) o!u zaman ayn zamanda anla may s z konusu lkede icra edilebilir de k lacakt 355r.Öte yandan, akdedilmesi üzerine bir

artlar n

hukuk sisteminde hukuken bal! ay•c• hale gelen bir ebeveyn anlamas•, söz konusu

Devletin kanunlar• aksini öngörmedii müddetçe, icra edilebilir k•l•nmak için noter

tasdiki veya mahkeme onay• gerektirebilir. 1980 Lahey Çocuk Kaç•rma Sözlemesi ’ne

taraf Devletlerde arabuluculukla var•lan anlamalar•n icra edilebilir k•l•nmas• için

351 Ayr•ca bkz. yukar•daki paragraf 41.

352 Xxxxxxx ki, ancak durumdan lehine yararlanan taraf•n k•smi anla•madan doa! n haklar•n• talep etmesi halind e sorun ç•kacak ve birçok hukuk sistemi bu durumun te lafisini sal! ayacakt•r; fakat bunun için hukuki i•lem ler

bal• at•lmas• gerekecektir.

353 Çocu!un mutat meskeninde halihaz•rda dei! i• klik ya• anmam•• olmas• kayd•yla; “mutat mesken”in anlam•na dair daha ayr•nt•l• bilgi için bkz. P. McEleavy, INC ADAT-"çtihat Analizi Yorumlar•: Sözle•me’nin Amaçlar• ve

Kapsam• – Mutat Mesken, •u adresten erii• lebilir: < xxxx://xxx.xxxxxxx.xxx/xxxxx.xxx?xxxxxxxxxxxx.xxxx&xx

=3&lng=1 > (son erii• m 10 Aral•k 2016).

354 Bkz. aa• •d! ak i 13. Bölüm.

355 Ayr•nt•lar ilgili usul hukukuna bal! • olacakt•r.

aranan formalitelere ili kin olarak 1980 S zle mesi kapsam ndaki lke Proifiller faydal bir bilgi kayna! olu turab35i6lir.

296. Bir hukuk sisteminde (A Devleti) (mahkeme karar nda

cisimle tirilreek veya ba•ka bir e

kilde) icra edilebilir hale gelmi• bir anlam

an•n

dier ilgili hukuk sisteminde (B Devleti) hukuken ba!layc•• ve icra edilebilir

k•l•nmas•na ilikin olarak genelde de!erlendirilebilecek iki yol mevcuttur:

(1) B Devletinde tan•ma ve tenz fyi olu:

A Devletinde anlam

ay• cisimlet• irecek e

kilde al•nm•• bir mahkeme

karar•, ya böyle bir tenfiz öngören uluslararas•, bölgesel veya iki tarafl • bir hukuk belgesi hasebiyle ya da B Devletinin hukukuna göre bir yabanc• mahkeme karar•n•n bu hukuk sisteminde baka yollarla tan•nabiliyor

olmas• sayesinde B Devletinde tan•nabilir. Çözüm anlamas•n•n fiilen

uygulanmas•na gelince, B Devletinde ek bir tenfiz veya tescil beyan• gerekebilir. Bu senaryoda, B Devleti mahkemelerinin, A Devleti mahkemelerinin bu konuda karar vermek için uluslararas• yetkiye sahip olmad••! kanaatine varmas• halinde sorun ç•kabilir (uluslararas• çocuk kaç•rma olaylar•nda yetkiye ilikin sorunlara dair daha ayr•nt•l• bilgi içi n bkz. 13. Bölüm).

Bir baka seçenek olarak, A Devleti ile B Devleti aras•nda, A Devletinde

icra edilebilir olan bir anlaman•n bir mahkeme karar•nda

cisimlet• irilmeksizin B Devletinde tan•nmas•na imkân veren kurallar•n geçerli olmas• söz konusu olabilir. 357

(2) Anla•man•n B Devletine ta••narak anla•may• ba!lay•c• ve icra edilebilir k•lmak için gerekli düzenlemelerin B Devletinde yapa•sl•m yolu:

Taraflar anlamalar•n•n B Devletinin iç hukukundaki usul yollar•

kapsam•nda hukuken ba!lay•c• ve icra edilebilir k•l•nmas• talebiyle B

Devleti makamlar•na ba•vurabilir. Bu durumda, anlamalarn•• n A

Devletinde sahip/edinmi• oldu!u hukuki statüye bak•lmaks•z•n hareket edeceklerdir. Bu çözüm yetki meselelerinden ötürü sorun ç•kartabilir.

Örnei! n B Devleti makamlar•n•n, anlamada ele al•nan konularla ilgili

olarak A Devleti makamlar•n•n münhas•r yetkiye sahip oldu!unu

356 Bkz. 1980 Sözle•mesi kapsam•ndaki Ülke Profilleri, Bö lüm 19.5(b) (yukar•daki dn. 121). Kimi Devletlerde birden fazla seçenek mevcuttur. Aa• •d! a say•lan Dev letler anla•man•n icra edilebilir k•l•nmas• için mahkeme onay•n• a• rt ko•maktad•r: Amerika Birlei" k!Devletleri,! Arjantin, Avustralya, Belçika, Brezilya,!Birlei" k!

Xxxxx#x!(•xxxxxxxx!xx!Xxxxxx,!Xxxxxx!• xxxxx) , Xxxxxxx Xxxx, Xxx Xxxxxxxxxxx, Çin!(Xxxx!Kong!Özeldari

Bölgesi), Danimarka, Estonya, Finlandiya (Sosyal Yard•m Kurulu taraf•ndan,!F) ransa,!Honduras,r!• xxxxx,!

s• panya,s!• rail,!•sveç! (Sosyal Yard•m Kurulu taraf•ndan,!•)sviçre,! Kanada (Manitoba, Nova Scotia), Kosta Rika, Letonya, Litvanya, Macaristan (Vesayet Kurumu taraf•ndan)M, auritius, Meksika, Norveç, Paraguay,

Polonya, Romanya, Slovenya, Venezuela ve Yunanistan; u ülkelerde noter tasdiki de bir seçenek olarak

sunulmaktad•r: Belçika, Burkina Faso, Danimarka, Estonya, Macaristan, Romanya, Slovenya ve mahkemeye tescil de •u ülkelerde bir seçenek olarak sunulmaktad•r: Avustralya, Burkina Faso, Estonya, Honduras, Kanada (British Columbia, Nova Scotia, Saskatchewan) ve Yunanistan (Haziran 2012 itibariyle Ülke Profilleri).

357 Örnei! n Avrupa Brüksel IIa Tüzü!ü’nün 46. maddesine göre, a“ kdedildikleri (Avrupa Birlii! ) Üye Devlette icra edilebilir olarak taraflar aras• anla•malar, (Tü zük kapsam•nda) mahkeme kararlar•yla ayn• ko•ullar alt•nda tan•nmal• ve icra edilebilir ilan edilmelidir”. Ayr•c a bkz. 2007 Lahey Çocuk Nafakas• Sözle•mesin’ in 30( 1).

maddesi •u hükmü ta••maktad•r: (“ a) Bir Akit Devlette yap•lan nafaka düzenlemesi, mene mümkün bir karar olmas• ko•uluyla, (...) tan•nma ve uygulanma hakk•na sahiptir.&

Devlette tenfizi