HAVA ARACI BAKIM PERSONELİ LİSANSI TALİMATI (SHT-66)‌

BİRİNCİ BÖLÜM

Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

Amaç

MADDE 1 - (1) Bu Talimatın amacı, 30/10/2013 tarih ve 28806 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Hava Aracı Bakım Personeli Lisansı Yönetmeliği SHY-66’nın uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemektir.

Kapsam

MADDE 2 - (1) Bu Talimat, Hava Aracı Bakım Personeli Lisansı Yönetmeliği kapsamında hava aracı bakım lisansı talebinde bulunan veya lisansa sahip gerçek kişileri, bu amaca uygun olarak eğitim veren yetkili kurum ve kuruluşlar ile lisanslı bakım personelini istihdam eden yetkili bakım kuruluşları ile yöneticilerini kapsar.

Dayanak

MADDE 3 - (1) Bu Talimat, 30/10/2013 tarihli ve 28806 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Hava Aracı Bakım Personeli Lisansı Yönetmeliği SHY-66'ya dayanılarak ve EASA Bölüm 66’nın 1149/2011 nolu Direktifine paralel olarak hazırlanmıştır.

Tanımlar ve kısaltmalar

MADDE 4 - (1) Bu Talimatta geçen,

a) AMC: EASA tarafından yayımlanan kabul edilebilir uygulamaları,

b) Bakım deneyimi: Lisans adayı veya sahibinin aşağıdaki durumlar için kullanılan operasyondaki hava aracı üzerinde yaptığı bakım işlemlerinde edindiği deneyimi,

1) İlk defa lisans alınması,

2) Mevcut lisansa kategori ilavesi yapılması,

3) Mevcut lisansdaki dönüşüm sınırlandırmalarının kaldırılması,

4) İlk defa yetkilendirilecek veya yetkilendirilmiş kişilerin imtiyazlarının devamı.

c) BEKAD: Bakım Eğitimi Kuruluşu Açıklamalar Dokümanını, ç) EASA: Avrupa Havacılık Emniyet Ajansını,

d) EASA Bölüm/Part 66: EASA tarafından yayınlanan Hava Aracı Bakım Personelinin Lisanslandırılması ve Onaylayıcı Bakım Personel konulu düzenlemeleri,

e) EASA Bölüm/Part 145: EASA tarafından Onaylı Bakım Kuruluşlarının yetkilendirilme esasları konusunda yayınlanan düzenlemeleri,

f) EASA Bölüm/Part 147: EASA tarafından Hava Aracı Bakım Eğitimi Kuruluşlarının yetkilendirilmesi konusunda yayınlanan düzenlemeleri,

g) Eğitim Kuruluşu: Hava aracı bakım temel veya tip eğitimini vermek ve bu kapsamda sınav yapmak üzere Genel Müdürlük tarafından yetkilendirilmiş gerçek veya tüzel kişileri,

ğ) Genel Müdür: Sivil Havacılık Genel Müdürünü,

h) Genel Müdürlük: Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünü, ı) GM: EASA tarafından yayımlanan rehber dokümanları,

i) Grup 1: Kompleks motorlu uçaklar, çok motorlu helikopterler, maksimum onaylı uçuş irtifa seviyesi FL290 değerini aşan uçaklar, elektromekanik uçuş kumanda sistemlerine sahip hava araçları veya Genel Müdürlük tarafından farklı bir hava aracı tipi olduğu kabul edilen hava araçlarını

j) Grup 2: Aşağıdaki alt gruplara ait ve Grup 1’den farklı olan hava araçlarını,

1) Alt grup 2a: tek turbo-prop motorlu uçakları,

2) Alt grup 2b: tek türbin motorlu helikopterleri,

3) Alt grup 2c: tek piston motorlu helikopterler,

k) Grup 3: Grup 1’den farklı olan piston motorlu uçakları,

l) Grup 3 Sınırlama: Grup 3 hava araçlarında tip pratik deneyiminin kapsamının yetersizliği nedeniyle bu gruptaki yetkilerde geçerli olacak sınırlandırmayı ifade eder.

m) Hava aracı: Havalanabilen ve havada seyredebilme kabiliyetine sahip her türlü aracı,

n) Hava aracı bakım lisansı: Hava araçlarına belirli tip ve kapsamda bakım yapmak üzere yetkilendirilecek teknik personel için düzenlenen lisansı,

o) ICAO: Uluslararası Sivil Havacılık Organizasyonunu, ö) IR: EASA tarafından yayımlanan uygulama kurallarını,

p) İş Başı Eğitimi - OJT: Hava aracı Bakım Lisansı kategori veya alt kategorilerine, ilk tipin işlenmesi için onaylı bakım kuruluşlarında, Genel Müdürlük tarafından yayınlanan OJT Kayıt Defterinde verilen ilgili kategoriye yönelik kriterleri karşılayacak şekilde yapılan işlemleri,

r) Pratik tecrübe: Grup 2 ve 3’te bulunan belirli bir hava aracı tipi veya kategorisi için gerçek bakım ortamında ilgili hava aracı bakımı yapmaya yetkilendirilmiş bakım organizasyonunda yapılması gereken, yetkili ya da destek personel yetkisi olan süpervizör gözetiminde gerçekleşen tecrübeyi,

s) SHD-T-35 lisansı: 09/06/1962 tarihli ve 11124 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Ulaştırma Bakanlığı Sivil Havacılık Dairesi Uçak Bakım Teknisyeni Lisans Talimatı (SHD-T- 35)’na göre düzenlenmiş lisansı,

ş) SHY-66: 30/10/2013 tarihli ve 28806 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Hava Aracı Bakım Personeli Lisans Yönetmeliğini,

t) SHY-145: 11/6/2013 tarihli ve 28674 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Onaylı Hava Aracı Bakım Kuruluşları Yönetmeliğini,

u) SHY-147: 18/8/2012 tarihli ve 28388 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Hava Aracı Bakım Eğitimi Kuruluşları Yönetmeliğini,

ü) Temel Pratik Eğitimi: SHY/Part-147 Onaylı Bakım Eğitim kuruluşlarında verilen temel eğitim kapsamındaki teorik eğitime ilaveten katılımcılara el becerisi kazandırmak üzere yapılan eğitim ve değerlendirme sürecini,

v) Tip Pratik Eğitimi: SHY/Part-147 Onaylı Bakım Eğitim kuruluşlarından alınan teorik eğitime ilaveten yapılan ilgili hava aracı ve sistemlerini tanıtarak, doküman ve talimatlara göre yapılan tamir, bakım, kontrol ve servis işlemlerine alıştırma amacı taşıyan eğitim ve değerlendirme sürecini,

y) Yeterlilik Sertifikası: SHY-147 Onaylı Bakım Eğitim kuruluşlarından alınmış temel veya tip eğitim kursunun başarıyla bitirildiğini gösteren belgeyi ifade eder.

(2) Bu Talimatta belirtilmeyen tanımlar için, 14/10/1983 tarihli ve 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu ile 10/11/2005 tarihli ve 5431 sayılı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü Teşkilat ve Görevleri Kanununda, ilgili diğer mevzuatta ve ülkemizin üyesi bulunduğu uluslararası sivil havacılık kuruluşları tarafından yayımlanan dokümanlarda belirtilen tanımlar geçerlidir.

İKİNCİ BÖLÜM

Lisans İşlemleri

Uygulama esasları

MADDE 5 - (1) Bu Talimatta yer alan hükümlerle ilgili esasların uygulanması sırasında Ek-1’de yer alan tablolarda bulunan IR kurallarına göre işlem yapılır. Ayrıca AMC ve GM’lerde yer alan hususlar uygun olarak kabul edilir. Söz konusu AMC veya GM’de bulunmayan diğer yöntemler Genel Müdürlük onayına tabidir.

Lisans kategorileri

MADDE 6 - (1) Hava aracı bakım lisansı tek kategori ile sınırlı değildir. Her bir ilave kategori veya alt kategori için SHY-66’da yer alan gereklilikler sağlanarak kategori veya alt kategori ilavesi yapılabilir.

(2) İlk defa lisans düzenlenirken veya kategori ilave edilirken aynı anda sadece bir kategori için müracaat edilir.

(3) Akademik yol ile kazanılacak Kategori C lisansı için ilgili kişi, eğitimine uygun olarak B1 veya B2 kategori temel modül sınavlarının birini seçmek zorundadır. Tamamlanan sınavların sonucunda lisansa yalnız C kategorisi işlenir. B1 veya B2 kategorileri işlenmez.

(4) Sınırlamaları kaldırılmamış lisanslara kategori ilavesi yapılmaz.

Başvuru

MADDE 7 - (1) SHY-66’ya göre lisans almak, tip işletmek, mevcut lisansta değişiklik yapmak veya geçerlilik süresini uzatmak amacıyla, Genel Müdürlüğe başvuru yapmak için bu Talimatın Ek-1’inde yer alan Tablo-1 gereklilikleri sağlanmalıdır.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Lisansın İmtiyazları ve Sürekliliği

Lisansın imtiyazları ve sürekliliği

MADDE 8 - (1) Hava araçları veya komponentlerinin uçuşa elverişliliğini sağlamak üzere tamir, bakım, revizyon, kontrol ve servis işlemleri yapabilmek için bu Talimat hükümlerine uygun olarak alınmış, geçerli bir Hava Aracı Bakım Personeli Lisansına sahip olmak gereklidir.

(2) SHY-66’ya göre, Hava Aracı Bakım Lisansının sahibine verdiği imtiyazlar bu Talimatın Ek-1’inde yer alan Tablo-2’de yer alır.

(3) Lisans imtiyazlarının geçerliliği ise yine Ek-1’deki Tablo-2’ye göre belirlenir.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Lisans Alma ve Tip Yetkisi İçin Gerekli Şartlar

Temel bilgi gereklilikleri

MADDE 9 - (1) SHY-66’ya göre lisans almak isteyen kişi, bu Talimatın Ek-1’inde yer alan Tablo-3’deki temel bilgi gerekliliklerini sağlamalıdır.

Temel deneyim gereklilikleri

MADDE 10 - (1) SHY-66’ya göre lisans almak isteyen kişi, bu Talimatın Ek-1’inde yer alan Tablo-4’deki temel deneyim gerekliliklerini sağlamalıdır.

(2) Temel deneyim gereklerinin kayıt altına alınmasında bu Talimatın yayınlanma tarihinden itibaren Genel Müdürlük tarafından yayınlanan Temel Bakım Deneyimi Kayıt Defteri kullanılır.

(3) Bu Talimatın yayımlandığı tarihten önce tutulan bakım deneyimlerinin Temel Bakım Deneyimi olarak değerlendirilebilmesi için ilgili deneyim kayıtlarının, Genel Müdürlük tarafından yayınlanan Temel Bakım Deneyimi Kayıt Defterinde bulunan Sonuç Tablosuna işlenmesi gereklidir. Genel Müdürlüğe yapılacak başvurularda eski ve yeni kayıt defterleri beraber sunulmalıdır.

Lisansa tip işleme

MADDE 11 - (1) SHY-66’ya göre, lisansa tip işlenmesi bu Talimatın Ek-1’inde yer alan Tablo-5 gerekliliklerine uygun şekilde yapılır.

(2) 16/02/2014 tarihi ve sonrasında başlayan tip eğitimleri sonunda lisansa tip işlenebilmesi için Genel Müdürlüğe eğitimin tamamlandığı tarihten itibaren 3 yıl içerisinde başvuru yapılması gereklidir. 30/04/2006 tarihi ile 15/02/2014 tarihi arasında SHY/Part 147 eğitim kuruluşlarından veya üreticiden alınan tip eğitimleri, 01/08/2015 tarihine kadar Genel Müdürlüğe başvurulması halinde SHY-66 lisansına işlenebilir. Ancak bu tiplerin lisansa işlenebilmesi için aşağıdaki şartlar sağlanmış olmalıdır:

a) İlk tipin kategorisine uygun olarak işlenebilmesi için 01/08/2013 ve sonrası alınmış tip pratik ve iş başı eğitimlerinin tamamlanmış olması.

b) Kategorisine uygun olarak lisansına önceden tip işli olanlar için 01/08/2013 ve sonrası alınmış tip pratik eğitiminin tamamlanmış olması.

BEŞİNCİ BÖLÜM

Sınırlamalar ve SHY-66 Lisansına Uyum Koşulları

Sınırlamalar

MADDE 12 - (1) SHY-66’ya göre, Grup 3 ve Dönüşüm Sınırlama işlemleri bu Talimatın Ek-1’inde yer alan Tablo-6’daki hususlara uygun olarak yapılır.

SHY-66 Lisansına uyum koşulları

MADDE 13 - (1) Yabancı bir otorite tarafından düzenlenmiş hava aracı bakım lisanslarının kabulü, bu Talimatın Ek-1’inde yer alan Tablo-7’deki hususlara uygun olarak yapılır.

Ulusal lisans

MADDE 14 - (1) SHY-66’ya göre, ulusal yetkilerin düzenlenmesi bu Talimatın Ek- 1’inde yer alan Tablo-8’e uygun olarak yapılır.

ALTINCI BÖLÜM

Genel Müdürlük Yetkileri

Yetki

MADDE 15 - (1) Hava aracı bakım lisanslarının tanzimi, yenilenmesi, değiştirilmesi, askıya alınması veya iptal edilmesi ile ilgili hususlarda yetkili kurum Genel Müdürlüktür. Genel Müdürlük bu görevlerini usulüne uygun bir şekilde yerine getirebilmek için sistem kurar ve yeterli nitelik ve sayıda personeli istihdam eder.

Kayıt tutma

MADDE 16 - (1) Genel Müdürxxx tarafından, her bir Hava Aracı Bakım Lisansına ait her türlü işlemin bu Talimatın Ek-1’inde yer alan Tablo-9’da belirtildiği şekilde kayıt altına alınması gereklidir.

Lisans tanzimi

MADDE 17 - (1) Genel Müdürlük tarafından, Hava Aracı Bakım Lisansı tanzim edilmesi için, bu Talimatın Ek-1’inde yer alan Tablo-10’da belirtilen koşulların sağlanması gereklidir.

Lisansın SHY-145 kuruluşu aracılığı ile tanzimi

MADDE 18 - (1) Genel Müdürlük tarafından, Hava Aracı Bakım Lisansının SHY-145 onaylı bakım kuruluşu aracılığı ile tanzim edilmesi için, bu Talimatın Ek-1’inde yer alan Tablo-11’de belirtilen koşulların sağlanması gereklidir.

Lisansa Kategori İlavesi

MADDE 19 - (1) Genel Müdürlük tarafından, Hava Aracı Bakım Lisansına kategori ilave edilebilmesi için bu Talimatın Ek-1’inde yer alan Tablo-12 koşullarının sağlanması gereklidir.

Grup sınırlaması kaldırma veya tip ilavesinden dolayı lisansın değiştirilmesi MADDE 20 - (1) Genel Müdürlük tarafından, grup sınırlaması kaldırma veya tip

ilavesinden dolayı Hava Aracı Bakım Lisansının değiştirilmesi için, bu Talimatın Ek-1’inde yer alan Tablo-13 koşullarının uygulanması gereklidir.

(2) Zamanında tam tip eğitimi almış olduğu halde Genel Müdürlük tarafından dönüşüm sınırlaması olan ve lisansına sadece gövde veya sadece motor şeklinde işlenen tipler, başvuru halinde Genel Müdürlükte bulunan kayıtları incelenerek lisansa tam tip olarak işlenebilir.

Lisansın geçerliliği veya yenilenmesi

MADDE 21 - (1) Hava aracı bakım lisansı geçerlilik süresinin uzatılması işlemleri SHY-66’nın 9 uncu maddesine göre yapılır. Lisans süresinin uzatılması için bakım tecrübesinin güncelliği aranmaz.

(2) Lisans süresinin uzatılması için geçerlilik tarihinin bitiminden en az 60 gün önce Genel Müdürlüğe başvuru yapılmış olmalıdır.

(3) Genel Müdürlük tarafından, Hava Aracı Bakım Lisansı geçerlilik süresinin uzatılması veya lisansın yenilenmesi için bu Talimatın Ek-1’inde yer alan Tablo-14’te belirtilen koşulların sağlanması gereklidir.

Hava aracı tip eğitiminin doğrudan onaylanması

MADDE 22 - (1) Genel Müdürxxx tarafından, SHY/Part-147 onaylı bakım eğitimi kuruluşu haricinde alınmış eğitimler için, bu Talimatın Ek-1’inde yer alan Tablo-15’te belirtilen koşulların sağlanması halinde ilgili hava aracı tip eğitimi onaylanır.

Sınavlar

MADDE 23 - (1) Genel Müdürlük ve/veya yetkilendirdiği bakım eğitimi kuruluşları tarafından gerçekleştirilecek sınavlar için bu Talimatın Ek-1’inde yer alan Tablo-16’daki prosedürler uygulanır.

Lisansların dönüştürülmesi

MADDE 24 - (1) SHD-T-35 lisanslarının SHY-66 lisansına dönüştürülmesi, bu Talimatın Ek-1’inde yer alan Tablo-17’de belirtilen usullere uygun olarak yapılır.

Modül sınavlarında kredilendirme

MADDE 25 - (1) SHY-66’ya göre modül sınavlarına kredilendirme yapılması, bu Talimatın Ek-1’inde yer alan Tablo-18’de belirtilen usullere uygun olarak yapılır.

YEDİNCİ BÖLÜM

İdari Yaptırımlar

İdari yaptırımlar

MADDE 26 - (1) Genel Müdürlüğün emniyeti etkileyen olay veya lisans işlemlerinin gereklerine aykırı faaliyetleri tespit etmesi halinde, 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu’nun 143 üncü maddesine ve SHY-66 Yönetmeliği’nin 23 ve 24 üncü maddelerine göre idari yaptırımlar uygular.

SEKİZİNCİ BÖLÜM

Son Hükümler

Yürürlükten kaldırılan mevzuat

MADDE 27 - (1) Bu Talimatın yayımlanması ile birlikte aşağıda belirtilen mevzuat yürürlükten kalkar:

1) 03/12/2007 tarih ve 38239 sayılı “SHY 66-01 Genelgesi,

2) 19/02/2008 tarihli Sınav Talimatı,

3) 15/03/2010 tarih ve 3234 sayılı “SHY 66-01 Kredilendirme ve Uygulama Esasları” konulu Genelge,

4) 06/06/2011 tarih ve 508-7730 sayılı “EASA Part-66 Eğitimleri” konulu Genelge,

5) 04/08/2011 tarih ve 10530 sayılı “SHY-66 Hava Aracı Bakım Lisansı Sınavları” konulu Genelge,

6) 21/12/2011 tarih ve 1324 sayılı “Hava Aracı Bakım Deneyimi Temel Eğitim ve Bakım Deneyimi Kayıt Defteri” konulu Genelge,

7) 28/03/2012 tarih ve 4207 sayılı “SHY 66 Hava Aracı Bakım Lisansı Tip İlave İşlemleri” konulu Genelge,

8) 14/11/2012 tarihli Dönüşüm Talimatı,

9) 26/11/2012 tarih ve 2232 sayılı “EASA Part-66 Lisans Çevrimi” konulu Genelge

Yürürlük

MADDE 28 - (1) Bu Talimat yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme

MADDE 29 - (1) Bu Talimat hükümlerini Sivil Havacılık Genel Müdürü yürütür.

Ek-1

Başvuru

IR 66.A.10

(a) Hava aracı bakım lisansına veya söz konusu lisansta değişikliğe ilişkin başvuru, Genel Müdürlük tarafından yayınlanan Form 19 ile yapılır.

(b) 66.B.105 maddesinde gerekli görülen belgelere ilave olarak, kategori veya alt kategori ilavesi talep eden kişi hava aracı bakım lisansının aslını Form 19 ile birlikte Genel Müdürlüğe sunmalıdır.

AMC66.A.10

1. Bakım tecrübesinin nerede, ne zaman ve ne şekilde kazanıldığı her okuyanın anlayabileceği bir şekilde kayıt altına alınmalıdır. Gerçekleştirilen aynı tür bakım faaliyetlerinin teker teker belirtilmesi gerekli olmamakla birlikte, "X yıllık bakım tecrübesi tamamlanmıştır" şeklindeki yalın bir ifade kabul edilmez. Sahip olunan bakım tecrübesine ilişkin Genel Müdürlük tarafından yayınlanan Temel Bakım Deneyimi Kayıt Defteri tutulması gereklidir. Dijital bir kayıt sisteminden alınacak dökümler de bakım tecrübesini kanıtlayan doküman olarak değerlendirilecektir. Ancak bu dijital kayıt sistemi Genel Müdürlük tarafından kabul edilmiş olmalıdır. Kayıt defteri ve dijital kayıt sistemi dışında bakım bilgilerini ihtiva eden dokümanlar varsa Genel Müdürlük tarafından yayınlanan Başvuru Formu’nda (Form-19) belirtilebilir.

2. Lisans başvurusunda gerekli olan bakım tecrübesinin azaltılmasını talep eden SHY/PART-147 mezunu başvuru sahibi ilgili Temel Eğitim Yeterlilik Sertifikasını beyan etmelidir.

3. Lisans başvurusunda gerekli olan bakım tecrübesinin azaltılmasını talep eden başvuru sahibi, Genel Müdürlük tarafından kabul edilen teknik bir eğitim sürecini başarıyla tamamladığına dair ilgili sertifikasını veya belgesini beyan etmelidir.

SHT 66 Talimatının Yürütülmesine Yönelik Açıklamalar Tablo-1

Tablo-2

Lisansın İmtiyazları

IR 66.A.20

(a) A, B1, B2, B3 ve C Kategorinin imtiyazları SHY 66 Yönetmeliğinin 3. Bölümünde açıklanmıştır.

(b) Hava aracı bakım lisansı sahibi, lisansındaki imtiyazları kullanabilmesi için aşağıdaki şartların hepsini yerine getirmelidir.

1) SHY-M ve SHY-145 Yönetmeliklerine göre bir personelin yetkilendirilebilmesi için istenen niteliklerin karşılaması,

2) Son 2 yıllık süre içerisinde, hava aracı bakım lisansının verdiği imtiyazlar gereğince en az 6 aylık bakım deneyimine sahip olması veya ilk defa onaylayıcı personel yetkilendirilmesinde, ilk 2 yıl için geçerli olmak kaydıyla ilgili kişinin tip pratik eğitimini ve iş başı eğitimini tamamlamış olması,

3) Bakım kuruluşu tarafından yapılacak değerlendirme sonrası ilgili hava aracı üzerindeki bakım işlemlerini onaylama kabiliyetine sahip olduğunun belgelenmesi,

4) Bakımdan çıkış sertifikalarının tanzimini destekleyen her türlü teknik dokümantasyonun ve prosedürlerin yazıldığı dilde veya dillerde okuyabilmesi, yazabilmesi ve anlaşılır bir seviyede iletişim kurabilmesi.

GM 66.A.20(a)

1. Konuyla ilgili tanımlar:

Elektrik sistemi; hava aracı elektrik sisteminin güç kaynakları ve bu gücün hava aracında bulunan farklı komponentlere ve ilgili konnektörlere dağıtım sistemi anlamına gelir. Aydınlatma sistemleri de bu tanıma dahildir. Elektrik sisteminin bir parçası olan kablo ve konnektörler üzerinde çalışmak aşağıda verilen uygulamaları da kapsar.

1) Devre devamlılığı, yalıtım ve topraklama teknikleri ve test işlemleri;

2) Kablo başı sıkıştırılması ve test edilmesi;

3) Konnektörlerden pim sökülmesi ve takılması;

4) Kablo koruma teknikleri.

Aviyonik sistemi; veri hatları, veri yolları, koaksiyel kablolar, kablosuz veya diğer veri iletme ortamı kullanarak analog veya dijital verileri transfer eden, işleyen, gösteren veya depolayan hava aracı sistemi anlamına gelmekte olup, söz konusu sistemin komponentlerini ve konnektörlerini de içermektedir. Aviyonik sistemlerine ilişkin örnekler şunlardır:

1) Otomatik uçuş;

2) Haberleşme, Radar ve Seyrüsefer;

3) Borda Aletleri (Bu konu aslen B2 lisans sahiplerinin imtiyazları arasındadır. Bununla birlikte, elektromekanik ve pitot-statik komponentler üzerinde yapılan bakım sonrasında bakım çıkışı B1 lisans sahibi tarafından da düzenlenebilir);

4) Uçuş Eğlence Sistemleri;

5) Entegre Modüler Aviyonikler (IMA);

6) Hava Aracında Takılı Bakım Sistemleri (OBM);

7) Enformasyon Sistemleri (ATA46);

8) Elektrik/elektronik kumandalı Uçuş (Fly-by-Wire) Sistemleri (ATA27 "Uçuş Kumandaları"ile ilgilidir);

9) Fiber Optik Kumanda Sistemleri.

Basit Test, sonucu yorumlanma ihtiyacı olmayan testtir. Onaylı bakım dokümanlarında tanımlanmış ve aşağıdaki kriterleri karşılayan test anlamına gelir.

1) Hava aracı üzerindeki kumanda, sviç, merkezi bakım bilgisayarı (CMC) veya dahili test ekipmanı (BITE) kullanarak (özel eğitim içermeyen harici test ekipmanları da dahil) ilgili sistemin çalışıp çalışmadığının doğrulanması.

2) Test sonucu elde edilen değer veya değerlere göre (farklı parametrelerin test sonucundaki kararı etkilememesi gerekir) ilgili hava aracının uçar (go) veya uçamaz (no-go) kararının verilmesi.

3) Onaylanmış bakım dokümanlarında tarif edilen test prosedürü 10'dan fazla eylemi içermemelidir (test öncesi; hava aracı pozisyonunu değiştirmek -yerden kaldırmak, flap açmak, vb. İşlemler- veya hava aracı pozisyonunu başlangıç durumuna geri getirmek için gerekli olan basamaklar hariç). Herhangi bir kumanda vermek, sviçe veya butona basmak ve tekabül eden sonucu okumak gibi durumlar bakım dokümanlarında ayrı ayrı gösterilse dahi tek bir adım sayılır.

Arıza giderme, onaylanmış bakım dokümanları kullanarak bir kusur veya arızanın kök sebebini teşhis etmek için gerekli olan prosedürler ve işlemler/eylemler anlamına gelir. BITE veya harici test ekipmanlarının kullanımı da buna dahildir.

Hat Bakımı, hava aracının amaçlanan uçuş için uygun olduğundan emin olmak üzere uçuştan önce gerçekleştirilen her tür bakım anlamına gelir. Aşağıdakileri içerir:

1) Arıza teşhis,

2) Arıza giderme,

3) Gerekli olması halinde, harici test ekipmanları kullanımı ile komponent değiştirme (komponent değişimi, motor ve pervane gibi komponentleri içerebilir),

4) Gözle kontrole dayanmasına rağmen detaylı kontrol gerektirmeyen ancak uygunsuzlukları tespit etmeye yeterli olan planlı bakım ve/veya kontroller (kolay sökülüp takılabilen panel veya kapaklardan faydalanarak görülebilen içyapı, sistem veya güç sistemi unsurlarını da içerir),

5) Parçalarına ayırma gerektirmeyen ve basit yöntemler ile yerine getirilebilen küçük çaplı onarım ve modifikasyonlar,

6) Kalite yöneticisi, uçuşa elverişlilik direktifleri (AD), servis bülten (SB) uygulamaları gibi geçici veya duruma bağlı haller için, tüm gerekliliklerin yerine getirilmesi koşuluyla, üs bakım işlemlerinin bir hat bakım kuruluşu tarafından icra edilmesini kabul edebilir. Söz konusu işlemlerin icra edilebileceği koşullar Genel Müdürlüğün onayına bağlıdır.

Üs Bakımı, Hat Bakımı için yukarıda belirtilmekte olan kriterler ile bu kriterler haricinde yapılan her nevi bakım işlemi anlamına gelir.

Not:

Planlı bakımların parçalara bölünerek ayrı üslerde veya hat bakım istasyonlarında yerine getirilmesine ilişkin durumlar ayrı ayrı

değerlendirilmelidir. Bu tür kademeli bakımlara izin verme kararı yapılacak değerlendirmeye bağlıdır. Bu değerlendirme için yapılacak bakım dahilindeki işlemlerin bütün adımlarının görevlendirilen üs veya hat bakım istasyonunda gerekli standartlara göre emniyetli bir şekilde yerine getirilebileceğinden emin olunmalıdır.

2. Kategori B3 lisansı hiçbir A alt kategorisini içermez. Ancak bu husus, lisansındaki sınırlamalar dahilinde olmak kaydıyla B3 lisansı sahibinin, Azami Kalkış Ağırlığı (MTOM) 2.000 kg ve altında olan, piston motorlu ve kabini basınçlandırılmayan uçaklar üzerinde yapılacak A1.2 alt kategorisi düzeyindeki bakım işlemleri ile ilgili olarak bakım işlemi uygulamasına engel değildir.

3. Kategori C lisansı, planlı üs bakım sonrasında hava aracının tümüne ilişkin tek bir bakım çıkış sertifikası onaylanmasına izin verir. Söz konusu bakım çıkış sertifikası, bakım işlemlerinin uygun niteliklere sahip teknisyenler tarafından gerçekleştirilmiş ve kategori B1, B2 ve B3 personelinin söz konusu bakım işlemini ihtisasları çerçevesinde onaylamış olmalarına dayanılarak düzenlenir. Kategori C onaylayıcı personelin başlıca görevi, bakım çıkış sertifikasının düzenlenmesi öncesinde kategori B1, B2 ve B3 destek personeli tarafından gerekli tüm bakımın tamamlanmış ve onaylanmış olduğundan emin olmaktır. Kategori C personeli kategori B1, B2 veya kategori B3 vasıflarına da sahip olmak kaydıyla üs bakımında her iki rolü de icra edebilir.

AMC 66.A.20(b)

2 yıl içerisindeki 6 aylık bakım tecrübesi, süre ve içerik olarak iki unsurdan oluşur. Bu unsurlara ilişkin minimum gerekliliklerin karşılanması, hava aracının boyutuna ve kompleksliğine/karmaşıklığına ve operasyon ve bakım türüne göre değişkenlik arz edebilir.

1. Süre:

Onaylı bakım kuruluşunda bulunmak koşuluyla:

1) Aynı kuruluş bünyesinde 6 ay çalışma veya

2) Aynı kuruluş veya farklı kuruluşlar bünyesinde gerçekleştirilen farklı bloklara bölünmüş toplamda 6 aylık çalışma anlaşılmalıdır.

Söz konusu 6 aylık süre yerine,

1) Farklı günlerde yapılan minimum 180 işlem kayıt sayısı veya

2) İster onaylı kuruluş bünyesinde ister SHY-M Yönetmeliği Tablo 52 IR M.A.801 (b) 2 kapsamında bağımsız onaylayıcı personel olarak veya bunların kombinasyonuyla icra edilmiş olsun, imtiyazlar doğrultusunda gerçekleştirilen 100 günlük bakım tecrübesi esas alınabilir.

Hava aracına, lisans sahibi tarafından SHY-M Yönetmeliği gereğince bakım yapıldığında ve bakım çıkış belgesi düzenlendiğinde söz konusu gün sayısı, Genel Müdürlüğe önceden başvurmak kaydıyla %50 oranında azaltılabilir. Bu durum, lisans sahibinin kendisine ait bir hava aracına bakım yaptığı veya lisans sahibinin gerekli tecrübeyi edinmesine müsaade etmeyen düşük kullanım oranıyla işletilen bir hava aracına bakım yaptığı haller için geçerlidir. Söz konusu süre azaltması Xxxxxx sahibinin, teknik destek verirken veya bakım planlaması yaparken, sürekli uçuşa elverişlilik yönetimi veya mühendislik faaliyetlerinden dolayı tatbik edilen %20'lik azaltma ile birleştirilemez. Deneyim kazanmadan aşırı uzun bir sürenin geçirilmesini engellemek

amacıyla, çalışma günleri, amaçlanan 6 aylık süreye yayılmalıdır.

2. Tecrübenin içeriği:

Tecrübenin içeriği için Genel Müdürlük tarafından yayınlanan Bakım Deneyimi Kayıt Defteri kullanılacaktır. Hava aracı bakım lisansı kategorisine bağlı olarak, aşağıdaki faaliyetler bakım tecrübesinden sayılır:

1) İkmal işlemleri (servicing);

2) Kontrol;

3) Operasyonel ve fonksiyonel test işlemleri;

4) Arıza teşhisi;

5) Onarım;

6) Modifikasyon;

7) Komponent değişimi;

8) Bu faaliyetleri gözlemlemek veya denetlemek (Supervising);

9) Hava aracına bakım sertifikası düzenlemek.

Kategori A lisans sahibi tecrübesini kendisine verilmiş yetkileri kullanarak ve ilgili alt kategoriye ait en az bir hava aracı tipinde kazanmış olmalıdır. Bu durum, genel anlamda hava aracı bakımı, komponent değişiklikleri ve basit kusur giderme dahil olmak üzere, SHY-145 Yönetmeliği kapsamında belirtilmekte olan bakım işlemleri anlamına gelir.

Kategori B1, B2 ve B3 lisans sahibi tecrübesini, kişinin lisansında işli her bir hava aracı tipinde veya aynı lisans (alt) kategorisi dahilindeki benzer bir hava aracında kazanmış olmalıdır.

Hava araçları; benzer teknoloji, sistem ve yapıya sahip olduklarında, yani aşağıdakiler ile eşit şekilde donatılmış olduklarında (lisans kategorisi için geçerli olmak üzere) benzer sayılabilirler:

1) İtki sistemleri (piston, turboprop, turbofan, turboşaft, jet motoru veya itmeli pervaneler (pushpropellers) ve

2) Uçuş kumanda sistemleri (sadece mekanik, hidro-mekanik veya elektro- mekanik kumandalar) ve

3) Aviyonik sistemler (analog veya dijital sistemler) ve

4) Yapı (metal, kompozit veya ahşap).

Grup veya alt grup tipleri işlenmiş lisanslar için:

- Kategori B1 lisansına 66.A.45’te belirtildiği gibi alt grup tipi işlenmişse (üretici alt grubu veya tam alt grup), lisans sahibi tecrübesini, o alt gruba ait ve o yapıya (metal, kompozit veya ahşap) sahip en az bir uçak tipinde kazanmış olmalıdır.

- Kategori B2 lisansına 66.A.45’te belirtildiği gibi alt grup tipi işlenmişse (üretici alt grubu veya tam alt grup), lisans sahibi tecrübesini, o alt gruba ait en az bir uçak tipinde kazanmış olmalıdır.

- Kategori B3 lisansına 66.A.45’te belirtildiği gibi "piston motorlu, kabini basınçlandırılmayan ve maksimum kalkış ağırlığı 2000 kg veya altında olan

uçaklar" işlenmişse, lisans sahibi tecrübesini, o yapıya (metal, kompozit veya ahşap) sahip en az bir uçak tipinde kazanmış olmalıdır.

Kategori C için, söz konusu tecrübe, lisansta onaylanmış en az bir hava aracı tipini kapsamalıdır.

Birden fazla kategorisi açık olan lisans sahibi için söz konusu tecrübe, her bir kategoride “tecrübenin içeriği” bölümünde belirtilen faaliyetleri içermelidir.

İlgili bütün kategoriler için gerekli tecrübe süresinin en fazla %20'si, benzer teknoloji, yapı ve sistemlere sahip olan bir hava aracı tipinde aşağıda verilen faaliyetler ile de sağlanabilir:

1) Eğitmen, değerlendirici veya öğrenci olarak hava aracı bakımı ile ilgili eğitim,

2) Bakıma teknik destek hizmetleri vermek veya mühendislik,

3) Bakım yönetimi veya planlaması.

Söz konusu tecrübe, Genel Müdürlük tarafından yayınlanan Bakım Deneyimi Kayıt Defteri veya (otomasyonlu olarak tutulabilecek) aşağıda verilenleri içeren onaylı herhangi bir diğer kayıt sistemi ile belgelenmelidir:

1) Tarih,

2) Hava aracı tipi,

3) Hava aracı kuyruk numarası,

4) ATA numarası (chapter),

5) Yapılan işlemin adı, (100 saatlik bakım, ana iniş takımı tekerlek değişimi, motor yağı kontrol veya ikmali, Servis Bülten (SB) uygulama, arıza teşhis, yapısal tamir, STC uygulama vb.)

6) Bakım türü, (üs, hat),

7) Faaliyet türü, (uygulama, gözlem veya bakım çıkışını onaylama),

8) Kullanılan kategori imtiyazı, A, B1, B2, B3 veya C.

9) Uygulamanın süresi.

GM 66.A.20(b)

IR 66.A.20(b)2 maddesinde belirtilen "ilk defa onaylayıcı personel yetkilendirilmesinde, ilk 2 yıl için geçerli olmak kaydıyla ilgili kişinin tip pratik eğitimini ve iş başı eğitimini tamamlamış olması" ifadesi, son 2 yıl boyunca kişinin ilgili hava aracı tipinin lisansa işlenmesi için tüm gereklilikleri karşılamış olduğu anlamına gelir (örneğin; Grup 1'deki hava aracı için, teorik ve pratik eğitim ve gerekli olması halinde işbaşı eğitiminin tamamlanmış olması). Bu durum ilk 2 yıl için gerekli olan 6 aylık tecrübe ihtiyacının yerini alır. İlk 2 yıldan sonraki yıllar için 6 aylık tecrübe gerekliliğinin karşılanması

gerekir.

AMC 66.A.20(b)

"ilgili hava aracı üzerindeki bakım işlemlerini onaylama kabiliyetine sahip olduğunun belgelenmesi" ifadesi, lisans sahibinin, çalıştığı bakım kuruluşunda bakımı yapılmakta olan hava aracının bakım çıkışını onaylamak üzere uygun bilgi, beceri, yaklaşım ve tecrübeyi edinmiş olduğundan emin olunması anlamına gelir.

Lisansa işlenmiş tiplerin çeşitli sebepler nedeniyle bütün uçak sistemlerini kapsamayan eğitimlere dayanması durumunda kişinin tahditli konularda da yetkilendirilmesi için ihtiyaç analizi yapılarak fark eğitimi veya eğitimleri alması gerekir.

Yukarıdaki durum aşağıdaki gibi örneklendirilebilir:

1) Söz konusu tip veya işbaşı eğitimi Genel Müdürlük tarafından yayınlanan Hava Aracı Tip Listesi’ne göre o uçak tipine ait bütün model ve varyasyonları kapsamamışsa;

Örneğin, sadece Airbus 320 (CFM56) eğitimi alan kişinin, Airbus A318/A319/A320/A321 (CFM56) uçak tipinde yetkilendirilmesi.

2) Genel Müdürlük tarafından yayınlanan Hava Aracı Tip Listesi’ne yeni bir varyasyon ilave edilmesinin ardından fark eğitimi alınmadan bu yeni tip listesine göre lisansa tip işlenmesi;

Örneğin; Boeing 737-600/700/800 tip eğitimi almış bir kişinin, tip listesindeki değişiklikten dolayı herhangi bir fark eğitimi almadan lisansına Boeing 737-600/700/800/900 olarak işlenmiş olması.

3) Üzerinde bakım faaliyeti yapılan hava aracına ait teknik dizayn ve bakım teknikleri, tip/işbaşı eğitiminde verilen orijinal modelden belirgin bir şekilde farklılık arz ediyorsa;

Örneğin; Airbus A330 tip kursunda klasik model anlatılmış olmasına rağmen, bakım faaliyetinin gelişmiş (enhanced) model üzerinde gerçekleştirilmesi.

4) Tip veya işbaşı eğitimi kapsamında olmayan ve müşteri talebine göre ilave edilen spesifik teknoloji ve opsiyonlar.

5) Mevcut lisans sahipleri için ek bir sınav gerektirmeyen Temel Bilgi Gerekliliklerindeki (Ek-1.C'deki modül içerikleri) bir değişiklik.

6) Örnekleme yoluyla belirlenmiş bakım tecrübesine veya o gruptan seçilmiş tiplere ait tip eğitimi veya sınavına dayanarak lisansa grup veya alt grup olarak işlenen uçaklardaki farklar.

7) Benzer hava aracı tipi (AMC 66.A.20(b)2) olmasına rağmen 6 aylık tecrübe gerekliliğini kazandığı hava aracı tipinin üzerinde bakım işlemi yapacağı hava aracı tipinden farklılık göstermesi.

Örneğin; B737 hava aracı tipinde 6 aylık tecrübe kazanmış onaylayıcı personelin B777 hava aracı tipindeki bakım faaliyetlerinde Hava Aracında Takılı Bakım Sistemini (OBM) kullanması.

AMC 145.A.35(a) içerisinde ilave bilgiler yer almaktadır.

GM 66.A.20(b)

1. SHY-66 lisansı sahibi bu yetkilerini kullanabilmesi için bakım ortamında kullanılan lisana ve yaygın olarak kullanılan havacılık terminolojisine ait genel bilgiye sahip olmalıdır. Bu lisan bilgisi, aşağıda verilen işlemleri yapabilecek seviyede olmalıdır.

1) Bakım uygulaması esnasında kullanılan teknik dokümanları okuyup anlayabilmek,

2) Bakım esnasında rutin olarak muhatap olacağı kişilerin anlayabileceği seviyede bakım raporu yazabilmek,

3) Bakım kuruluşunun prosedürlerini okuyup anlayabilmek,

4) İmtiyazlarını kullanırken yanlış anlaşılmaya sebebiyet vermeyecek seviyede iletişim kurabilmek,

5) İmtiyazları ile uyumlu anlama becerisine sahip olmak.

2. Tüm durumlarda, idrak seviyesi tatbik edilen sertifikasyon seviyesi ile uyumlu olmalıdır.

Tablo-3

Temel Bilgi Gereklilikleri

AMC 66.A.25

1. Temel Bilgi Gereklilikleri Ek-1.C’de verilmiştir.

a) Havacılık, makine veya elektronik dallarında fakülte veya yüksek okullardan akademik bir dereceye sahip başvuru sahibinin sınav ihtiyacı olup olmadığı Ek- 1.C’de bulunan Temel Bilgi Gerekliliklerine bağlı olarak tespit edilir.

b) Sivil havacılıkta geçirilen çıraklık dönemi veya askeri havacılık gibi ortamlarda önceden kazanılmış tecrübe ve sınavların kredilendirilebilmesi için Genel Müdürlüğün, bu bilgi ve sınavların Ek-1.C’de verilen temel bilgi gereklilikleri ile eşdeğer olduğu hususunda tatmin olması gerekir.

GM 66.A.25(a)

Sorumlu olunan modüllerde Kategori A, sınırlı ancak yeterli seviyede bilgi sahibi olduğunu, Kategori B1, B2 ve B3 ise bilgi seviyesinin tam olduğunu

göstermelidir.

Tablo-4

Temel Deneyim Gereklilikleri

IR 66.A.30

(a) Hava aracı bakım lisansına başvuran kişiler, aşağıdaki şartlara sahip olmalıdır:

1. Kategori A, B1.2 ve B1.4 alt kategorileri ve Kategori B3 için başvuru sahibinin;

(i) Mezunları kalifiye eleman sayılan bir eğitime sahip olmaması halinde, operasyondaki hava aracı üzerinde 3 yıllık bakım deneyiminin olması

veya

(ii) SHY-147 temel eğitim onayı olmayan havacılık okullarının gövde- motor bölümleri ile Genel Müdürlük tarafından tanınan motor, makine, mekatronik, vb. mekanik konulu alanlarda teknik bir eğitim almış ve operasyondaki hava aracı üzerinde 2 yıllık bakım deneyiminin olması

veya

(iii) Başvurulan kategorinin alınan eğitime paralel olması durumunda (aksi hallerde (ii) maddesi uygulanır) SHY-147 Yönetmeliği gereğince onaylanmış bir temel eğitim kursunu tamamlamış ve operasyondaki hava aracı üzerinde 1 yıllık bakım deneyimi olması.

2. Kategori B2 ve B1.1 ve B1.3 alt kategorileri için:

(i) Mezunları kalifiye eleman sayılan bir eğitime sahip olmaması halinde, operasyondaki hava aracı üzerinde 5 yıllık bakım deneyiminin olması

veya

(ii) Aşağıda belirtilen durumlara ilave olarak operasyondaki hava aracı üzerinde 3 yıllık bakım deneyiminin olması

1) B1.1 ve B1.3 için: SHY-147 temel eğitim onayı olmayan havacılık okullarının gövde-motor bölümleri ile Genel Müdürlük tarafından tanınan mekanik konulu bir alanda (motor, makine, mekatronik, vb) teknik bir eğitimi başarıyla tamamlamış olmak

2) B2 için: SHY-147 temel eğitim onayı olmayan havacılık okullarının elektrik-elektronik bölümleri ile Genel Müdürlük tarafından tanınan elektrik veya elektronik alanlarında mezunları kalifiye elaman sayılan teknik bir eğitim almış olmak

veya

3. Kategori C için (büyük hava araçları):

(i) büyük hava araçları üzerinde Kategori B1.1, B1.3 veya B2 imtiyazlarını kullanarak veya 145.A.35 gereğince destek personeli olarak veya her ikisinin kombinasyonu ile 3 yıllık bakım deneyimine sahip olması

veya

(ii) büyük hava araçları üzerinde Kategori B1.2, veya B1.4 imtiyazlarını kullanarak veya 145.A.35 gereğince destek personeli olarak veya her ikisinin kombinasyonu ile 5 yıllık bakım deneyimine sahip olması

veya

4. Kategori C için (büyük hava araçları dışındaki hava araçları):

Büyük hava araçları dışındaki hava araçları üzerinde Kategori B1, veya B2 imtiyazlarını kullanarak veya 145.A.35(a) gereğince destek personeli olarak veya her ikisinin kombinasyonu ile 3 yıllık bakım deneyimine sahip olması.

5. Kategori C için (Akademik yolla kazanılacak):

Havacılık, uzay, makine, mekatronik, elektrik veya elektronik dallarında fakülte veya yüksek lisans mezunu başvuru sahibi için, 6 ayı üs bakım işlemlerinin gözlemlenmesi olmak üzere, hava aracı bakımı ile doğrudan ilişkili işlemlerin yer aldığı bir sivil hava aracı bakım ortamında çalışılarak elde edilen 3 yıllık deneyim sahibi olunması.

(b) Hava aracı bakım lisansına kategori veya alt kategori ilavesi yapmak isteyen başvuru sahibi Ek-1.D’ye göre bakım deneyimini kazanmalıdır.

(c) Söz konusu deneyim uygulamalı olmalı ve hava aracı üzerinde Genel Müdürlük tarafından yayınlanan Pratik ve İşbaşı Eğitimi Task Listesinde bulunan bakım işlemleri örneklerini içermelidir.

(d) Gerekli bakım deneyimi başvurudan önceki 10 yıl içerisinde kazanılmış olmalıdır. Bununla birlikte ilk kez talep edilen hava aracı bakım lisansı için gerekli deneyimin en az 1 yılı güncel olmalıdır. Toplam güncel deneyimin en az 6 ayı son 1 yıl içerisinde, kalan kısmı ise son 7 yıl içerisinde kazanılmış olmalıdır. Kategori ilavesi için gerekli olan deneyimin güncel olması gereken kısmı bir yıldan az olabilir ama 3 aydan az olamaz. (Örneğin; B2 Kategorisine sahip bir kişinin B1.1 alt kategori ilave talebinde Ek-1.D'ye göre gerekli deneyim süresi 1 yıldır. Bu 1 yılın en az 3 ayı Genel Müdürlüğe başvuru tarihi itibariyle son 12 ay içerisinde olmalı, kalan kısmı ise 7 yıl içerisinde olabilir.) Gerekli görülen deneyim, sahip olunan ve başvurulan lisans kategori veya alt kategorisi arasında farklı olan hava aracı sistemleri üzerinde kazanılmış olmalıdır. Bir başka deyişle söz konusu ilave deneyim, talep edilen yeni lisans kategori veya alt kategorisine özgü olmalıdır.

(e) (a) paragrafına bakılmaksızın, sivil hava aracı bakım ortamı dışında kazanılan hava aracı bakım deneyimi, Genel Müdürlük tarafından yayınlanan Pratik ve İşbaşı Eğitimi Task Listesinde bulunan bakım işlemlerini kapsıyorsa Genel Müdürlük tarafından kabul edilir. Bunun için Genel Müdürlük tarafından yayınlanan Temel Bakım Deneyimi Kayıt Defteri kullanılmalıdır. Bu tür bakım deneyimine ilave olarak sivil hava aracı ortamında da bakım deneyimi gerekir.

AMC 66.A.30(a)

1. Havacılık, uzay, makine, mekatronik, elektrik veya elektronik dallarında fakülte veya yüksek lisans mezunu Kategori C başvuru sahibi için gerekli olan deneyim, üs bakım, bakım planlama, kalite güvence, yedek parça kontrolü, üretim planlama veya hava aracı sistem mühendislikleri birimlerinde kazanılmış olmalıdır.

2. Kategori B1 veya B2 onaylayıcı personel olarak 3 yıllık tecrübesini sadece hat bakımda çalışarak tamamlayan bir kişi, Kategori C lisansına başvurduğunda B1 veya B2 destek personeli olarak en az 12 aylık ilave üs

bakım tecrübesine sahip olması tavsiye edilir.

3. Kalifiye personel; mekanik olarak çalışacak personel için motor, makine, mekatronik, vb., aviyonik olarak çalışacak personel için ise elektrik veya elektronik cihazların imalat, tamir, bakım, servis, kontrol veya revizyonlarını kapsayan ve Genel Müdürlük tarafından kabul edilen bir eğitim sürecini başarı ile tamamlamış kişidir. Söz konusu eğitim alet ve ölçüm cihazlarının kullanımını da içermelidir.

4. Operasyondaki hava aracında bakım deneyimi:

1) Havayolları, hava taksi kuruluşları, malikler, vb. tarafından işletilmekte olan hava aracı üzerinde gerçekleştirilen bakım işlemlerine dahil olma anlamına gelmektedir,

2) Genel Müdürlük tarafından yayınlanan Pratik ve İşbaşı Eğitimi Task Listesinde bulunan bakım işlemlerini içermelidir,

3) Sadece eğitim ortamının aksine gerçek bakım ortamında yeterli deneyim edinilmesi esastır (Örneğin; 147 temel eğitimi esnasında havayolları veya bakım kuruluşlarında yapılan staj veya gözlemler deneyim sayılamaz, temel pratik eğitiminin bir parçası olarak kabul edilir),

4) Bakım kuruluşları bünyesinde (SHY/Part-145, SHY-M Alt Bölüm F) veya bağımsız onaylayıcı personelin gözetimi altında bilfiil çalışılarak edinilebilir,

5) SHY/Part 147 onaylı Temel Eğitim süreci tamamlanmadan da başlatılabilir.

AMC66.A.30(e)

1. Sivil hava aracı bakım ortamı dışında kazanılan hava aracı bakım deneyimi; askeri havacılık, sahil güvenlik birimleri, polis, yangın söndürme, meteoroloji vb. vazifelerde veya hava aracı imalatında kazanılan bakım deneyimini içerir. Başvuru sahibi, sivil hava aracı bakım ortamı dışında kazandığı hava aracı bakım deneyimini hangi lisans kategorisine uygun olarak kazanmışsa sadece o lisans kategorisi için başvurabilir. 19 Şubat 2008’den sonrasına ait bakım tecrübesinin beyan edilmesi için kayıt defteri kullanılmalıdır. Bu tarihten önceki sivil olmayan hava aracı bakım deneyimini lisans tanziminde bakım deneyimi indirimi için kullanmak isteyen başvuru sahibi, ilgili kategoriye uygun bakım tecrübesini gösteren bir belge beyan etmelidir. Bu belge ilgili sivil olmayan hava aracı bakım ortamından sorumlu bir yönetici tarafından onaylanmış olmalıdır.

2. Sivil hava aracı bakım ortamı dışında bakım deneyimi kazanmış bir başvuru sahibinin sahip olması gereken bakım tecrübe süreleri aşağıdaki gibi olmalıdır:

a) Kategori A, B1.2 ve B1.4 alt kategorileri ve Kategori B3 için 2 yıl Kategori B2 ve B1.1 ve B1.3 alt kategorileri için 3 yıl

Kategori C için direkt başvuru yapılamaz.

b) (a) maddesindeki deneyim sürelerine ilave olarak sivil hava aracı üzerinde:

1) Kategori A için en az 6 ay

2) Kategori B1, B2 veya B3 için ise en az 12 ay bakım deneyimi gereklidir.

Tablo-5

Lisansa Tip İşleme

IR 66.A.45

(a) Lisans sahibi, bir hava aracı tipinde lisansındaki imtiyazları kullanabilmesi için o hava aracı tipini lisansına işletmesi gerekir.

1) Kategori B1, B2 veya C için, yetkiler lisansa aşağıdaki gibi işlenebilir:

a) Grup 1 hava araçları için, ilgili hava aracı tipi,

b) Grup 2 hava araçları için, ilgili hava aracı tipi, üretici alt grubu veya tam alt grup.

c) Grup 3 hava araçları için, ilgili hava aracı tipi veya tam grup,

2) Kategori B3 için, yetki lisansa aşağıdaki gibi işlenebilir:

a) "Azami Kalkış Ağırlığı (MTOM) 2,000 kg ve altında olan, kabini basınçlandırılmayan piston motorlu uçak

3) Kategori A lisansına hava aracı tipi işlenmez. Kategori A lisansı sahibi SHY 145 Onaylı Hava Aracı Bakım Kuruluşları Yönetmeliği’ne göre yetkilendirilir.

(b) Hava aracı tiplerinin lisansa işlenmesi için, B1, B2 veya C kategorilerinde ilgili hava aracı tip eğitiminin başarılı bir şekilde tamamlanmış olmalıdır. Akademik yolla Kategori C lisansı almış bir lisans sahibi, ilk tip işlemesi için lisans almada tercih ettiği kategoriye uygun B1 veya B2 tip eğitiminin teorik kısmını başarıyla tamamlamış olmalıdır.

(c) (b) bendinin gerekliliğine ilave olarak, her bir kategori veya alt kategorideki ilk hava aracı tipinin lisansa işlenmesi için, Ek-1.E’de tanımlanan İşbaşı Eğitimi başarılı bir şekilde tamamlanmalıdır.

(d) (b) ve (c) bentlerinden istisna olarak, grup 2 ve 3 hava araçlarının lisansa işlenmesi aşağıdaki yöntemlerle de yapılabilir:

1) Ek-1.E’de tanımlanan ilgili B1, B2 veya C kategori hava aracı tip sınavlarının başarılı bir şekilde tamamlanması ve

2) B1 veya B2 kategorisi için, hava aracı tipi üzerinde Ek-1.E’ye göre pratik tecrübe gösterilmesi.

Akademik yolla Kategori C lisansı almış bir lisans sahibinin lisansına ilk tipin işlenmesi için, alınan tip eğitimi veya tip sınavı B1 veya B2 seviyesinde ve lisans almada tercih edilen kategoriye uygun olmalıdır.

(e) Grup 2 hava araçları için:

1. Kategori B1 ve C lisanslarına üretici alt grubu yetkisinin işlenebilmesi için, aynı üreticiden ve aynı alt gruba ait en az iki hava aracı tipinin lisansa işlenmesine yönelik kriterlerin sağlanmış olması gereklidir.

2. Kategori B1 ve C lisanslarına tam alt grup yetkisinin işlenebilmesi için, farklı üreticiden ve aynı alt gruba ait en az üç hava aracı tipinin lisansa işlenmesine yönelik kriterlerin sağlanmış olması gereklidir.

3. Kategori B2 lisansına üretici alt grubu veya tam alt grup yetkilerinin işlenmesi için, Ek-1.E’ye göre pratik tecrübe kayıtlarının gösterilmesi

gereklidir.

(f) Grup 3 hava araçları için:

1. Kategori B1.2, B2 ve C lisansına tam grup 3 yetkisinin işlenmesi için, Genel Müdürlük tarafından yayınlanan Pratik ve İşbaşı Eğitimi Task Listesinde bulunan işlemlere göre pratik tecrübe kayıtlarının gösterilmesi gereklidir.

2. Kategori B1.2 için, başvuru sahibinin sunduğu tecrübe kayıtlarına göre Grup 3 Sınırlandırması amacıyla yetki kapsamı aşağıdakilere göre belirlenir:

1) Kabini basınçlandırılabilen uçaklar

2) Metal yapılı uçaklar

3) Kompozit yapılı uçaklar

4) Ahşap yapılı uçaklar

5) Kumaş ile kaplı metal tüp yapısına sahip uçaklar.

(g) B3 lisansı için:

1. "Azami Kalkış Ağırlığı (MTOM) 2,000 kg ve altında olan kabini basınçlandırılmayan piston motorlu uçaklar" yetkisinin lisansa işlenebilmesi için B3 kategorisine uygun pratik tecrübe belgelenmelidir.

2.Kategori B3 için, başvuru sahibinin sunduğu tecrübe kayıtlarına göre Grup 3 Sınırlandırması amacıyla yetki kapsamı aşağıdakilere göre belirlenir:

1) Metal yapılı uçaklar

2) Kompozit yapılı uçaklar

3) Ahşap yapılı uçaklar

4) Kumaş ile kaplı metal tüp yapısına sahip uçaklar.

GM 66.A.45(b)

Hava aracı tipinin lisansa işlenmesinde Genel Müdürlük tarafından yayınlanan “Hava Aracı Tip Listesi” kullanılır. Bu listeye göre işlenmiş hava aracı tipi bu hava aracının bütün modellerini kapsar.

Lisansa bir hava aracı tipi işlenmiş ve bu hava aracının yeni bir modeli söz konusu “Hava Aracı Tip Listesine” ilave edilmiş ise lisans sahibinin talebi durumunda Genel Müdürlük ilave bir prosedür uygulamadan yeni modeli de lisansa işler. Alınan tip kursu hava aracı tipinin sadece bir modeline ait olsa bile lisansa Hava Aracı Tip Listesinde olduğu şekliyle işlenir. Bununla birlikte, imtiyazlarını yeni modelde kullanmadan önce 66.A.20(b)3, 145.A.35(a) ve M.A.607(a) gereklerinin karşılanması lisans sahibinin ve istihdam edildiği bakım kuruluşunun sorumluluğundadır.

Örneğin: Lisansına sadece A320 (CFM 56) tipi işlemiş bir lisans sahibinin talebi durumunda Genel Müdürlük, söz konusu lisanstaki tipi A318/319/320/321 (CFM 56) şeklinde düzenler. Bununla birlikte lisans sahibinin imtiyazlarını A318/319/321 modellerinde kullanabilmesi için 66.A.20(b)3, 145.A.35(a) ve M.A.607(a) gereklerinin karşılanması kapsamında bakım kuruluşu bünyesinde veya SHY/Part 147 kuruluşunda yeni modellere ait gerekli eğitimleri de almış olmalıdır.

AMC66.A.45(e)

1- Kategori B1 ve C lisanlarına üretici alt grup yetkisinin işlenebilmesi için gerekli olan iki adet aynı üreticiye ait Grup 2 hava aracı tipinin aşağıdaki teknolojik içerikleri kapsaması gerekir:

1) Uçuş kumanda sistemleri (mekanik/hidro-mekanik/elektro-mekanik çalışan kumandalar) ve

2) Aviyonik sistemler (analog veya dijital sistemler) ve

3) Yapı (metal/kompozit/ahşap).

Aynı üretici alt grubuna ait çok farklı hava aracı tipi varsa, yukarıdaki teknolojik içeriklerin sağlanması amacıyla ikiden fazla hava aracı tip yeterliliği gereklidir.

Bu amaç doğrultusunda, pratik tecrübe aynı lisans alt kategorisine ait olmak kaydıyla farklı üreticilere ait Grup 1 uçaklarda da kazanılabilir.

2. Kategori B1 ve C lisanlarına tam alt grup yetkisinin işlenebilmesi için gerekli olan üç adet farklı üreticiye ait Grup 2 hava aracı tipinin aşağıdaki teknolojik içerikleri kapsaması gerekir:

1) Uçuş kumanda sistemleri (mekanik/hidro-mekanik/elektro-mekanik çalışan kumandalar) ve

2) Aviyonik sistemler (analog veya dijital sistemler) ve

3) Yapı (metal/kompozit/ahşap).

Aynı alt gruba ait çok farklı hava aracı tipi varsa, yukarıdaki teknolojik içeriklerin sağlanması amacıyla üçten fazla hava aracı tip yeterliliği gereklidir.

Bu amaç doğrultusunda, pratik tecrübe aynı lisans alt kategorisine ait olmak kaydıyla farklı üreticilere ait Grup 1 uçaklarda da kazanılabilir.

3. Üretici alt grup yetkileri için, "üretici" terimi, Hava Aracı Tip Listesi’nde referans verilen Sertifikasyon Veri Formu’nda (Certification Data Sheet) tanımlanmakta olan Üretici Tip Sertifikası sahibi (Type Certificate holder) anlamına gelir.

Lisansa üretici alt grup yetkisi işlenirken; Tip Sertifikası (Type Certificate) benzer hava aracı üreten iki üreticiden oluşan bir kombinasyona aitse bu kombinasyon tek üretici olarak kabul edilir. Örneğin; Agusta/Bell Helicopter Textron yazılması gibi.

Tam alt grup yetkisinin işlemesini talep eden lisans sahibi ise farklı üreticilerden veya üretici kombinasyonlarından üç hava aracı tipini seçmesi gereklidir.

AMC 66.A.45(d),

(e)3, (f)1 ve (g)1

"Pratik tecrübe", Genel Müdürlük tarafından yayınlanan Pratik ve İşbaşı Eğitimi Task Listesinde bulunan bakım işlemleri, lisans kategorisine, hava aracı tipine ve hava aracı (alt) grup yetkilerine uygun olmalıdır.

Söz konusu tecrübe Pratik ve İşbaşı Eğitimi Task Listesinde yer alan listenin her bir bölümündeki (chapter) işlemlerin en az %50’sini içermelidir.

Pratik ve İşbaşı Eğitimi Task Listesinde bulunmayan bakım işlemleri, aynı bölüme (chapter) ait ve ilgili kategoriye uygun ise bu listedeki işlemlerin yerine sayılabilir.

Alt grup yetkisinin işlenmesi için gerekli olan pratik tecrübe o alt gruptaki hava araçlarında kazanılmak zorunda değildir. Benzer bakım işlemi, grup 1, 2 veya 3 hava aracında da gerçekleştirilebilir. Örneğin; Devre kesici (circuit breaker) söküm takım işlemi herhangi bir hava aracında yapıldığında aynı tecrübeye sayılır.

Pratik tecrübe, yetkilendirilmiş onaylayıcı personelin gözetimi altında

kazanılmalıdır.

2. Grup 2 ve Grup 3 hava araçlarında lisansa o üretici alt grubuna ait ilk tipin işlenmesinden sonra ikinci tipin işlenmesi için gerekli olan pratik tecrübe % 50’den % 30’a düşürülür.

Her bir üretici alt grubunun üçüncü ve daha sonraki hava aracı tiplerinin lisansa işlenmesi için bu oran %20'ye düşürülür.

3. Pratik tecrübe, kayıt defteri (log book) veya Genel Müdürlük tarafından kabul edilen başka bir kayıt sistemi ile gösterilmelidir. Kayıt altına alınması gereken veriler AMC 66.A.20(b)2 içerisinde tanımlanmıştır.

GM 66.A.45

Tablo 5.1, 66.A.45, 66.A.50 ve Ek-1.E’de bulunan Hava Aracı Tip Eğitimi ve Sınav Standardı’na göre lisansa tip, alt grup veya tam grup işlenmesi için gerekliliklerin bir özetini göstermektedir.

Tablo 5.1 aşağıdakileri içermektedir:

1) Hava aracı grupları,

2) Her bir lisans (alt) kategorisi için lisansa hangi yetkilerin işleneceği (tip yetkisi, alt grup yetkisi veya tam grup yetkisi),

3) Her bir tip veya yetkinin işlenmesi için hangi yöntemlerin takip edilmesi gerektiği,

4) B1.2 lisansı (Grup 3 hava aracı) için ve B3 lisansı (Azami Kalkış Ağırlığı (MTOM) 2.000 kg ve altında olan, piston motorlu kabini basınçlandırılmayan uçaklar) için, bu sahalarda yeterli tecrübenin kanıtlanamaması halinde lisansta yer verilecek olası sınırlamalar.

Not: OJT "İşbaşı Eğitimi" anlamına gelmekte olup (Ek-1.E), her bir lisans kategorisi veya alt kategorisindeki ilk hava aracı tip yetkisi için gereklidir.

Tablo 5.1 Hava Aracı Yetki Gereklilikleri

Hava Aracı Grupları	B1/B3 Lisansı	B2 Lisansı	C Lisansı
Grup 1
	(B1 için)
• Motor gücüyle çalışan kompleks hava araçları • Çok motorlu helikopterler • 29000 feet’in üzerinde sertifikalandırılmış uçaklar • Elektronik uçuş kumanda sistemleri (fly-by-wire)	TİP YETKİSİ Tip Eğitimi: (Teorik Eğitim + Sınav ve Pratik Eğitim + Değerlendirme)	TİP YETKİSİ Tip Eğitimi: (Teorik Eğitim + Sınav ve Pratik Eğitim + Değerlendirme)	TİP YETKİSİ Tip Eğitimi: (Teorik Eğitim + Sınav)
ile donatılmış hava araçları • Genel Müdürxxx tarafından Grup 1 olarak	Lisans alt kategorisindeki ilk hava aracı	Lisans alt kategorisindeki ilk hava
tanımlanan diğer hava araçları	için	aracı için
	+ OJT	+ OJT
Grup 2:
Alt Gruplar: • 2a: Tek Turboprop Motorlu Uçaklar () • 2b: Tek Türbin Motorlu Helikopterler () • 2c: Tek Piston Motorlu Helikopterler () () Grup 1 hava araçları hariç	(B1.1, B1.3 ve B1.4 için) TİP YETKİSİ (Tip Eğitimi + OJT) veya (Tip Sınavı + Pratik Tecrübe) Tam ALT GRUP YETKİSİ	TİP YETKİSİ (Tip Eğitimi + OJT) veya (Tip Sınavı + Pratik Tecrübe) Tam ALT GRUP YETKİSİ	TİP YETKİSİ (Tip Eğitimi veya Tip Sınavı) Tam ALT GRUP YETKİSİ (Söz konusu alt grubu temsil eden en az 3 hava aracı üzerinde tip eğitimi veya tip sınavı) İmalatçı ALT GRUP YETKİSİ (Söz konusu üretici alt grubunu temsil eden en az 2 hava aracı üzerinde tip eğitimi veya tip sınavı)
	(Tip Eğitimi + OJT) veya	(Pratik Tecrübe)
	(Tip Sınavı + Pratik Tecrübe) (Söz konusu alt grubu temsil eden en az 3 hava aracı üzerinde)
	İmalatçı ALT GRUP YETKİSİ	İmalatçı ALT GRUP YETKİSİ
	(Tip Eğitimi + OJT) veya	(Pratik Tecrübe)
	(Tip Sınavı + Pratik Tecrübe) (Söz konusu üretici alt grubunu temsil eden en az 2 hava aracı üzerinde)
Grup 3
Piston Motorlu Uçaklar	(B1.2 için) TİP YETKİSİ (Tip Eğitimi + OJT) veya (Tip Sınavı + Pratik Tecrübe) Tam GRUP 3 YETKİSİ (Pratik Tecrübe) Sınırlamalar: • Kabini Basınçlandırılabilen uçaklar • Metal uçaklar • Kompozit uçaklar • Ahşap uçaklar • Kumaş ile kaplı metal tüp yapısına sahip uçaklar	TİP YETKİSİ	TİP YETKİSİ
(Grup 1 hava araçları hariç)		(Tip Eğitimi + OJT) veya	(Tip Eğitimi veya Tip Sınavı)
		(Tip Sınavı + Pratik Tecrübe)
		Tam GRUP 3 YETKİSİ	Tam GRUP 3 YETKİSİ
		(Pratik Tecrübe)	(Pratik Tecrübe)
Azami Kalkış Ağırlığı (MTOM) 2.000 kg ve altında olan kabini basınçlandırılmayan, piston motorlu uçaklar	(B3 için) TAM YETKİ (Pratik Tecrübe) Sınırlamalar: • Metal uçaklar • Kompozit uçaklar • Ahşap uçaklar • Kumaş ile kaplı metal tüp yapısına sahip uçaklar	Geçerli Değildir	Geçerli Değildir

Tablo-6

Sınırlamalar

IR 66.A.50

1- Grup 3 Sınırlamaları

SHY 66 Yönetmeliği’nin Madde 19’da sözü edilen sınırlamalardan kasıt Grup 3 sınırlamalarıdır.

(a) Hava aracı bakım lisansı üzerinde belirtilen sınırlamalar dışında, lisans sahibinin sahip olduğu yetki imtiyazlarının ilgili hava aracı üzerinde kullanılamayacağını gösterir ve hava aracının geneli için geçerlidir. Örneğin; Grup 3 Sınırlaması olarak lisansında “Kompozit Yapılı Uçaklar” yazılmışsa, sadece ana yapısı kompozit olan bir uçakta bakım işlemi yapılabilir.

(b) 66.A.45 sayılı maddede belirtilen Grup 3 Sınırlamaları aşağıdakilere müteakiben kaldırılacaktır:

1. Uygun pratik tecrübenin belgelenmesi veya

2. Genel Müdürlük tarafından yapılacak pratik değerlendirme sonucunda başarılı olunması (SHY-147 yönetmeliği gereğince onaylanmış ilgili sınırlama konusunda pratik eğitim verme yetkisi olan bir bakım eğitim kuruluşu tarafından, SHY-145 yönetmeliği gereğince onaylanmış ilgili sınırlama konusunda iş başı eğitimi verme yetkisi olan bir bakım kuruluşu tarafından veya doğrudan Genel Müdürlük tarafından onaylanmış ilgili sınırlama konusunda pratik değerlendirme yapması uygun görülen kuruluş tarafından icra edilen tatminkâr bir pratik değerlendirme sonrasında).

2- Dönüşüm Sınırlamaları

(a) SHDT- 35 lisanslarının SHY-66 lisansına dönüşümünden kaynaklanan sınırlamalar, Tablo-17 kapsamındaki Ek.3’de tanımlanan modül veya alt modüllere ilişkin sınavların başarılı bir şekilde tamamlanması ve Dönüşüm Sınırlaması’yla ilgili bakım deneyiminin belgelenmesi durumunda kaldırılacaktır.

AMC 66.A.50(b)

1. 66.A.45 (f) ve (g) içerisinde atıfta bulunulan Grup 3 Sınırlamalarını kaldırmak için gerekli olan pratik tecrübe, yetkilendirilmiş onaylayıcı personel gözetimi altında icra edilen bakım işlemleri ile kazanılır. Bu pratik tecrübe planlı yıllık bakımda uygulanan bakım işlemlerini de içermelidir. Söz konusu pratik tecrübe aşağıdaki şartların sağlanması kaydıyla da kazanılabilir:

1) Genel Müdürlük üretici firmadan sağlanacak eğitim ve değerlendirme içeriğini kabul etmelidir

2) Üretici firma sınırlamaya tabi olan konu ile ilgili teorik ve pratik eğitim vermelidir

3) Üretici firma pratik eğitim sonunda pratik değerlendirme yapmalı ve kayıt altına almalıdır.

2. Grup 3 Sınırlaması’nın kaldırılması için o alt gruptaki herhangi bir hava aracı tipinde pratik tecrübe kazanılması yeterlidir.

3. Grup 3 Sınırlama kaldırılması için yapılan başvuruya esas teşkil edecek teorik ve pratik eğitimin sonunda kazanılacak pratik tecrübe kayıtları yetkilendirilmiş onaylayıcı personel tarafından imzalanmış ve yapılan pratik değerlendirme üretici tarafından onaylanmış olmalıdır.

Tablo-7

SHY-66 Lisansına Uyum Koşulları
	1. Bir başka yabancı otorite tarafından düzenlenmiş hava aracı bakım lisansı sahiplerine ayrıca SHY 66 lisansı düzenlenmez.

Tablo-8

Ulusal Lisans

1. Uçak tip listesinde yer almayan ve sadece yurt içinde uçuş izni olan uçaklar için kullanılacak yetkiler

1) Verilen yetki, ulusal lisanstaki kategori veya alt kategoriden farklı olamaz.

2) İmalatçı tarafından verilen teorik eğitim ve sonrasındaki pratik eğitim ve değerlendirmenin başarı ile tamamlanmış olması şartıyla verilir. Bu eğitim sürecinde SHY-66 kriterleri uygulanmalıdır.

3) Söz konusu uçak tipi Uçak Tip Listesine yazıldıktan sonra ulusal lisanstan çıkartılır ve ilgilendirilen grup gereklerine tabi tutulur.

2. Atölye Personeli Xxxxxx ve İmtiyazları

Detayları daha sonra yayınlanmak üzere direkt olarak hava aracının uçuşa verilmesini gerektirmeyen (off-wing) gövde, motor veya sistem elemanlarının üzerinde müstakil olarak montaj, tamir, bakım, servis, kontrol, revizyon, tadilat ve uçuşa elverişlilik kontrolü yapabilmek üzere yetkili atölyelerde çalışacak personel aşağıdaki gibi sınıflandırılmıştır.

1. Seviye: Yardımcı teknisyen (workshop assistant staff)

2. Seviye: Lisanslı teknisyen (workshop support staff)

3. Seviye: Yetkili teknisyen (workshop certifying staff)

Bu sınıflandırma kademeli bir geçiş sürecidir. Gereklilikler yerine getirilmeden bir üst seviyeye çıkılamaz.

Bakım yapılan kuruluş tarafından ayrıca yetkilendirilmeden söz konusu yetkiler kullanılamaz.

Söz konusu teknisyenlerin ilgili atölyelerde yapacakları işler için yetki alanları aşağıda verilmiştir.

1) Türbinli motorlar

2) Pistonlu motorlar

3) Hidrolik/Pnömatik/Mekanik

4) Elektrik

5) Aviyonik

6) Kabin ve Emergency teçhizat

7) Metal Yapı

8) Kompozit Yapı

9) Ahşap Yapı

10) Boya işlemleri

11) Boroskop/ NDT

Yardımcı teknisyen;

Lisanslı veya yetkili teknisyen nezareti altında ilgili kategoride yapılacak planlı bakım işlemi veya küçük tamir ve revizyon işlemlerini yapar,

Kategorisine uygun temel veya başlangıç eğitimi almış olmalıdır.

Lisanslı teknisyen;

Yetki belgesinde gösterilen işlemler için ilgili kategoride yapılacak planlı veya plansız bakım işlemleri veya küçük tamir ve revizyon işlemleri yapar ve onaylar. Yetkili teknisyen nezareti altında yapılan işlemlere katılır.

Lisanslı teknisyen olabilmek için ilgili atölyede yardımcı teknisyen olarak en az

5 yıl deneyim sahibi olunması gerekir. Bu süre konuyla ilgili temel eğitim alanlarda %50 azaltılır.

İlgili modül sınavlarını ve iş başı eğitimini başarı ile tamamlamış olmalıdır.

Yetkili teknisyen;

Yetki belgesinde gösterilen işlemler için ilgili kategoride yapılacak her nevi planlı veya plansız bakım işlemleri veya büyük tamir, modifikasyon ve revizyon işlemleri yapar ve onaylar.

Yetkili teknisyen olabilmek işin ilgili atölyede lisanslı teknisyen olarak en az 3 yıl deneyim sahibi olunmalıdır.

Türbinli motorlar;

Bu kategori, sahibine türbinli motor ve ilgili teçhizatın montaj, tamir, bakım, servis, kontrol, revizyon, tadilat ve uçuşa elverişlilik kontrolü yapabilme yetkisi verir.

İlgili teknisyenin söz konusu motor veya teçhizatın özel konstrüksiyon esasları, çalışma prensipleri, ana ve yardımcı parçaları, bunların montaj, servis, bakım ve kontrolünde kullanılan usuller, malzeme, alet, tezgah ve makinelerin kullanımını bilmesi gerekir.

Pistonlu motorlar;

Bu kategori, sahibine pistonlu motor ve ilgili teçhizatın montaj, tamir, bakım, servis, kontrol, revizyon, tadilat ve uçuşa elverişlilik kontrolü yapabilme yetkisi verir.

İlgili teknisyen söz konusu motor veya teçhizatın özel konstrüksiyon esasları, çalışma prensipleri, ana ve yardımcı parçaları, bunların montaj, servis, bakım ve kontrolünde kullanılan usuller, malzeme, alet, tezgah ve makinelerin kullanımını bilmesi gerekir.

Hidrolik/ Pnömatik & Mekanik

Bu kategori, sahibine hava aracı sistemlerine ait parça ve ilgili teçhizatın (iniş takımları, lastik, jant, motor kaportaları, pnömatik komponentler, hidrolik

komponentler, merdiven vb.) montaj, tamir, bakım, servis, kontrol, revizyon, tadilat ve uçuşa elverişlilik kontrolü yapabilme yetkisi verir.

İlgili teknisyen söz konusu sistem ve ilgili teçhizatın özel konstrüksiyon esasları, çalışma prensipleri, ana ve yardımcı parçaları, bunların montaj, servis, bakım ve kontrolünde kullanılan usuller, malzeme, alet, tezgah ve makinelerin kullanımını bilmesi gerekir.

Elektrik

Bu kategori, sahibine hava aracı sistemlerine ait elektriki parça ve ilgili teçhizatın montaj, tamir, bakım, servis, kontrol, revizyon, tadilat ve uçuşa elverişlilik kontrolü yapabilme yetkisi verir.

Aviyonik

Bu kategori, sahibine hava aracı aviyonik sistemlerine ait parça, kompütür ve ilgili teçhizatın montaj, tamir, bakım, servis, kontrol, revizyon, tadilat ve uçuşa elverişlilik kontrolü yapabilme yetkisi verir.

Kabin içi ve Emergency teçhizat

Bu kategori, sahibine hava aracı kabini içinde bulunan ekipman ve emergency teçhizat ile bunlara ait parçalarına montaj, tamir, bakım, servis, kontrol, revizyon, tadilat ve uçuşa elverişlilik kontrolü yapabilme yetkisi verir.

İlgili teknisyen söz konusu kabin içinde bulunan ekipman ve emergency teçhizatın özel konstrüksiyon esasları, çalışma prensipleri, ana ve yardımcı parçaları, bunların montaj, servis, bakım ve kontrolünde kullanılan usuller, malzeme, alet, tezgah ve makinelerin kullanımını bilmesi gerekir.

Metal Yapı

Bu kategori, sahibine hava aracı veya komponentleri üzerindeki metal yapı üzerinde montaj, tamir, bakım, servis, kontrol, revizyon, tadilat ve uçuşa elverişlilik kontrolü yapabilme yetkisi verir.

İlgili teknisyen söz konusu hava aracı veya komponentleri üzerindeki metal yapı konstrüksiyon esasları, ana ve yardımcı parçaları, bunların montaj, bakım ve kontrolünde kullanılan usuller, malzeme, alet, tezgah ve makinelerin kullanımını bilmesi gerekir.

Kompozit Yapı

Bu kategori, sahibine hava aracı üzerindeki kompozit yapı üzerinde montaj,

tamir, bakım, kontrol, revizyon, tadilat ve uçuşa elverişlilik kontrolü yapabilme yetkisi verir.

İlgili teknisyen söz konusu hava aracı üzerindeki kompozit yapı konstrüksiyon esasları, ana ve yardımcı parçaları, bunların montaj, bakım ve kontrolünde kullanılan usuller, malzeme, alet, tezgah ve makinelerin kullanımını bilmesi gerekir.

Ahşap Yapı

Bu kategori, sahibine hava aracı üzerindeki ahşap yapı üzerinde montaj, tamir, bakım, kontrol, revizyon, tadilat ve uçuşa elverişlilik kontrolü yapabilme yetkisi verir.

İlgili teknisyen söz konusu hava aracı üzerindeki ahşap yapı konstrüksiyon esasları, ana ve yardımcı parçaları, bunların montaj, bakım ve kontrolünde kullanılan usuller, malzeme, alet, tezgah ve makinelerin kullanımını bilmesi gerekir.

Boya işlemleri

Bu kategori, sahibine hava aracı üzerindeki her nevi parça ve yüzeyler üzerinde boya ve boya için gerekli işlemler yapabilme yetkisi verir.

İlgili teknisyen söz konusu hava aracı üzerindeki yapı elemanlarını ve boya işlemleri için kullanılan usuller ile malzeme, alet, tezgah ve makinelerin kullanımını bilmesi gerekir.

Boroskop/ NDT

Bu kategori, sahibine hava aracı üzerindeki her nevi motor ve yapısal parçalar üzerinde kontrol yapabilme yetkisi verir.

İlgili teknisyen söz konusu kontrolleri yapabilmek üzere hava aracı parçaları ve motor/motorları ile bunların konstrüksiyon esaslarını, ana ve yardımcı parçaları, montaj, bakım ve kontrolünde kullanılan usuller ile malzeme, alet, tezgah ve makinelerin kullanımını bilmesi gerekir.

Tablo-9

Kayıt Tutma

IR 66.B.20

(a) Genel Müdürlük, her bir hava aracı bakım lisanslarının tanzimi, tip işlenmesi, yenilenmesi, değiştirilmesi, askıya alınması veya iptal edilmesine ilişkin süreçleri bir kayıt tutma sistemi ile takip eder.

(b) Söz konusu kayıtlar, her bir lisans için aşağıdakileri içerir:

1) Hava aracı bakım lisansı tanzimi veya söz konusu lisansta değişiklik yapılmasına yönelik başvuru dokümanları ve bu başvuruları destekleyici dokümanlar

2) İşlem yapılmış hava aracı bakım lisansının bir kopyası

3) İlgili tüm yazışmaların kopyaları

4) Deneyim muafiyetleri belgeleri

5) Varsa hava aracı bakım lisansı sahibi ile ilgili diğer Genel Müdürlüklerden alınmış her türlü rapor

6) Genel Müdürlük tarafından icra edilen sınavlara ilişkin kayıtlar

7) Dönüşüm işlemlerinde kullanılan belgeler

8) Kredilendirme için kullanılan belgeler

(c) (b) maddesinin 1) ila 5) bentlerinde belirtilen kayıtlar, lisans geçerliliğinin sona ermesi sonrasında en az 5 yıl daha muhafaza edilir.

(d) (b) maddesinin 6), 7) ve 8) inci bentlerinde belirtilen kayıtlar süresiz olarak muhafaza edilir.

AMC 66.B.20

1. Kayıt tutma sistemi, ihtiyaç duyulan her durumda, tüm kayıtlara makul bir süre içerisinde erişilebilmeyi sağlamalıdır. Söz konusu kayıtlar, Genel Müdürlük bünyesinde sistematik bir şekilde saklanmalıdır (kronolojik, alfabetik sıra vb. şekilde).

2. Başvuru sahiplerine ve kuruluşlara ait kayıtlara sadece yetkili personel ulaşabilmelidir.

3. Veri yedeklemesini sağlamak için kullanılan tüm ekipman, çalışılan ortamdaki bilgisayarlardan farklı bir yerde, iyi koşullar altında saklanmalıdır. Herhangi bir donanım veya yazılım değişikliği olduğunda, en az 66.B.20 kapsamında belirtilen süre boyunca gerekli tüm verilere erişilebilirliğin devamının sağlanmasına özellikle dikkat edilmeli ve özen gösterilmelidir.

Tablo-10

Hava Aracı Bakım Lisansı tanzimi

IR 66.B.100

(a) Hava aracı bakım lisansı tanzimi için Genel Müdürlük tarafından yayınlanan Form-19 Başvuru Formu ve uygun destekleyici dokümanlar kullanılır. Genel Müdürlük, Form-19'un eksiksiz doldurulduğundan ve beyan edilen deneyimin SHY-66 Yönetmeliği gerekliliklerini karşıladığından emin olmalıdır.

(b) Genel Müdürlük, başvuru esnasında SHY-66’ya göre temel eğitim modüllerine ait sınavlardan geçildiğinden veya kredilendirilecek modüllerin kredilendirme niteliklerini karşılayıp karşılamadığından emin olur.

(c) Genel Müdürlük, başvuru sahibinin kimlik bilgilerini ve doğum tarihini doğruladıktan ve başvuru sahibinin SHY-66 Yönetmeliği tarafından gerekli görülen bilgi ve deneyim standartlarını karşıladığına kanaat getirdikten sonra başvuru sahibi için ilgili hava aracı bakım lisansını tanzim eder. Bu bilgiler Genel Müdürlük kayıtlarında da muhafaza edilir.

(d) Lisans tanzimi esnasında hava aracı tipi veya grubunun lisansa işlenmesi durumunda Genel Müdürlük, işlemin 66.B.115’e uygunluğunu da doğrulamalıdır.

AMC 66.B.100

1. 147.A.200’e uygun olarak tasarlanmış onaylı temel eğitim kursunun başarılı bir şekilde tamamlanmış olunmasını gerekçe göstererek tecrübesinde indirim talebinde bulunan başvuru sahipleri, başvurularında SHY-147 onaylı temel eğitimine dair sertifikayı sunmalıdır.

2. Genel Müdürlük tarafından kabul edilen teknik disipline sahip bir eğitimin başarılı bir şekilde tamamlanmasına dayalı olarak 66.A.30(a) toplam tecrübesinde indirim talebinde bulunan başvuru sahipleri (kalifiye personel) başvurularında eğitimin başarılı bir şekilde tamamladığını gösteren sertifikayı veya diplomayı sunmalıdır.

3. Sivil olmayan hava aracı bakım tecrübesinin lisans tanziminde kredilendirilmesini isteyen başvuru sahibi ilgili kategoriye uygun bakım tecrübesini beyan eden bir belge sunmalıdır. Bu belgeler AMC66.A.30(e)’de tanımlandığı şekilde hazırlanmış olmalıdır.

4. Genel Müdürlük, söz konusu deneyim kayıtlarının içerik ve onay bakımından yukarıdaki şartları karşılayıp karşılamadığını kontrol eder.

Tablo-11

Hava Aracı Bakım Lisansının SHY-145 Onaylı Bir Bakım Kuruluşu Aracılığı ile Tanzim Edilmesi

IR 66.B.105

(a) SHY-145 Yönetmeliği kapsamında onaylanmış bir bakım kuruluşu, Genel Müdürlük tarafından bu faaliyeti icra etmek üzere yetkilendirildiğinde,

(i) hava aracı bakım lisansını Genel Müdürlük adına hazırlayabilecek veya

(ii) bir bireyin hava aracı bakım lisansı için şahsi başvurusu ile ilgili olarak Genel Müdürlüğe söz konusu lisansın hazırlanıp tanzim edilmesi yönünde tavsiyelerde bulunabilecektir.

(b) (a) maddesinde belirtilen bakım kuruluşları 66.B.100 (a) ve (b) maddeleri ile uygunluk sağlamalıdır.

AMC 66.B.105

1. SHY-145 kapsamında onaylanmış bakım kuruluşu, bakım kuruluşu el kitabında (Bölüm/Madde 3.16) söz konusu prosedüre yer vermeli ve söz konusu prosedür uygulaması Genel Müdürlük tarafından her 12 aylık dönemde en az bir kez denetlenmelidir. Genel Müdürlük bu yetkiyi sadece SHY-145 onaylı bakım kuruluşlarına verebilir.

2. SHY-145 kuruluşu, söz konusu deneyim kayıtlarının uygun bir şekilde imzalanmış ve onaylanmış olduklarını kontrol etmelidir.

3. SHY-145 kapsamında onaylı bakım kuruluşu başvuru işlemlerini Genel Müdürlük tarafından yayınlanan Form 19 kullanarak yapar.

Tablo-12

Hava Aracı Bakım Lisansına Kategori İlavesi

IR 66.B.110

AMC 66.B.110

(a) 66.B.100 veya 66.B.105 sayılı maddelerde belirtilmekte olan prosedürlerin tamamlanması üzerine, Genel Müdürlük, kategori veya alt kategoriyi ilave ederek lisansı yeniden tanzim eder.

(b) Genel Müdürlük bu değişiklikleri kayıt sistemine yansıtmalıdır.

AMC 66.B.100-

115

Hava aracı tip işlemesinde sadece Genel Müdürlük tarafından yayınlanan Hava Aracı Tip Listesi’ndeki “Lisansa İşlenecek Hava Aracı Tip Adı” sütununda yer

alan hava aracı tip adı kullanılır.

Tablo-13

Grup Sınırlaması Kaldırma veya Tip İlavesinden Dolayı Hava Aracı Bakım Lisansının Değiştirilmesi

IR 66.B.115

(a) İlgili tipe ait gerekliliklerin sağlandığını gösteren dokümanlar ve uygun şekilde doldurulmuş Form-19’un lisansla birlikte teslim alınmasından sonra Genel Müdürlük aşağıdaki uygulamalardan birini yapar ve bu değişiklikler Genel Müdürlük kayıt sistemine yansıtılır.

1. Hava aracı bakım lisansına ilgili hava aracı tipini işler veya

2. Hava aracı bakım lisansını ilgili hava aracı tipi işli halde yeniden tanzim eder veya

3. 66.A.50 sayılı maddeye göre ilgili grup sınırlamalarını kaldırır.

(b) Tip eğitiminin SHY-147/Part 147 onaylı olmayan bir kuruluş (üretici veya bakım kuruluşu) tarafından icra edildiği durumlarda, Genel Müdürlüğün, söz konusu tip eğitimden önce tüm tip eğitimi gerekliliklerine uyulduğundan emin olması gerekir. Bu durum AMC 66.B.130 kapsamında belirtilen değerlendirme ile sağlanır.

(c) İşbaşı Eğitiminin gerekli olmadığı durumlarda, hava aracı tip ilavesi, SHY- 147 veya Part 147 kapsamında onaylanmış bir bakım eğitim kuruluşu tarafından tanzim edilen tip kursuna ait Yeterlilik Sertifikası’na dayanılarak yapılır.

(d) Hava aracı tip eğitiminin tek bir kursla verilmediği durumlarda, Genel Müdürlük, tip yetkisi ilavesi öncesinde, söz konusu kursların içeriği ve süresinin lisans kategorisinin kapsamını tam olarak karşıladığından ve gövde-motor ara yüz (interface) konularının uygun şekilde işlenmiş olduğundan emin olmalıdır. Örneğin; Gövde ile motor konuları farklı kuruluşlarda verilmişse gövde-motor arayüz konularının eğitimlerden birinde işlendiğinden emin olunmalıdır.

(e) Fark eğitimleri için, hem ilk alınan eğitim hem de fark eğitimi ya SHY- 147/Part 147 kuruluşu tarafından verilmiş bir tip kursu veya Genel Müdürlük tarafından doğrudan onaylı bir kurs olmalıdır.

(f) Tip pratik eğitiminin verildiğini ispatlamak amacıyla

1. Genel Müdürlük tarafından pratik eğitim vermek üzere yetkilendirilmiş SHY-145 veya Part 145 kuruluşu tarafından uygulanmış pratik eğitimin kayıtları veya

2. SHY-147/Part 147 onaylı kuruluş tarafından yayımlanmış Pratik Eğitim Yeterlilik Sertifikası beyan edilmelidir.

AMC 66.B.115

(a) Tip eğitiminin bir SHY-147 onayı olmayan bir kuruluş tarafından icra edilmiş olduğu durumlarda, Genel Müdürlüğe aşağıdakileri teyit eden destekleyici belgelerin sunulması gereklidir:

1) Söz konusu tip eğitimin Genel Müdürlük tarafından 66.B.130 gereğince onaylanmış olduğunu,

2) Başvuru sahibinin onaylanmış tip eğitimini (teorik ve pratik) tamamladığını,

3) Kursiyerin sınav ve değerlendirmeleri başarılı bir şekilde tamamladığını.

(b) Hava aracı tipine ait B1 veya B2 eğitimi, gövde ve/veya motor (powerplant) ve/veya aviyonik/elektrik sistemleri olarak bölünebilir. Ancak kursların aşağıdaki gibi bölünerek alınması durumunda ilgili hava aracı tipinin B1 veya B2 tipi olarak lisansa işlenmesi için Ek-1.E’de belirtilen tip kursu içeriğinin tamamlanması gereklidir.

1) Gövde tip kursu; motor (powerplant) hariç olmak üzere, tüm ilgili uçak yapısı, elektrik, aviyonik ve mekanik sistemleri içeren tip eğitimi kursu anlamına gelir.

2) Motor (powerplant) tip kursu, motor değişimi için gerekli teçhizatın hazırlanması ve kullanılması da dahil olmak üzere, motora ait tip kursu anlamına gelir.

3) Gövde ve motor (powerplant) tip kursunda, gövde-motor sistemlerinin ilişkilerine (interface) de değinilmelidir. Özellikle genel havacılıkta aynı motor tipi farklı gövdelere monte edilebileceğinden gövde-motor ilişkilerinin (interface) gövde tip kursu içinde anlatılması daha uygundur. Aynı gövdeye farklı motorların monte edilebileceği durumlarda gövde- motor ilişkilerinin (interface) fark kursu olarak verilmesi gerekir. Örneğin; A330 (GE CF6) B1 tipini lisansın işletmiş bir kişinin A330 (RR TRENT 700) B1 tipini de lisansına işletebilmesi için A330 (GE CF6)’den A330 (RR TRENT 700)’e fark kursu almış olması ve bu fark kursunda gövde-motor ilişkilerinin (interface) anlatılmış olması gerekir.

4) Aviyonik ve elektrikli sistemler tip kursu, ATA 22, 23, 24, 25, 27, 31, 33, 34, 42, 44, 45, 46, 73 ve 77 kapsamında yer alan, ancak bunlarla sınırlı olması gerekmeyen aviyonik ve elektrikli sistemlere ilişkin tip kursu anlamına gelir.

(c) Ek-1.E’nin 6.Maddesi kapsamında belirtilmekte olan ve SHY-145 veya Part 145 haricinde bir 145 yetkisi olan bir kuruluşta gerçekleştirilmiş OJT (işbaşı eğitimi) programının kabulü için, Genel Müdürlüğün, "hava aracı tip eğitiminin doğrudan onaylanması" (AMC 66.B.130) kapsamında belirtilmekte olan prosedüre benzer ve yeterli prosedürler geliştirmesi gereklidir.

AMC 66.B.100-

115

Hava aracı tip işlemesinde sadece Genel Müdürlük tarafından yayınlanan Hava Aracı Tip Listesi’ndeki “Lisansa İşlenecek Hava Aracı Tip Adı” sütununda yer

alan hava aracı tip adı kullanılmalıdır.

Tablo-14

Hava Aracı Bakım Lisansının Süresinin Uzatılması veya Yenilenmesi

IR 66.B.120

(a) Genel Müdürlük, lisans sahibinin hava aracı bakım lisansını Genel Müdürlük kayıtları ile karşılaştırarak 66.B.500 maddesi uyarınca yürürlükte olan her türlü iptal, askıya alma veya değişiklik işlemi olup olmadığını doğrulayacaktır. Lisans ile kayıtların uyumlu olması ve 66.B.500 maddesi uyarınca yürürlükte olan hiçbir cezaî işlemin bulunmaması durumunda, kişinin lisansı 5 yıl uzatılır ve dosyası bu doğrultuda güncellenir.

(b) Lisansın kaybı, zarar görmesi vb. durumlarda yenilenmesi için yenilenme gerekçesinin ifade edildiği bir başvuru dilekçesi ve Form-19 ile Genel Müdürlüğe başvurulması durumunda, (a) maddesi kapsamındaki değerlendirme sonucunda lisans yenilenir.

1) Genel Müdürlük, söz konusu farklılıklara ilişkin sebepleri araştırarak, hava aracı bakım lisansını yenilemeyebilir. Yenilenmeyeceğine karar verilirse Genel Müdürlük, lisans sahibini ve SHY-M veya SHY-145 gereğince onaylanmış, söz konusu durumdan doğrudan etkilenebilecek bakım kuruluşlarını durumdan haberdar eder.

2) Genel Müdürlük, gerekli olması halinde, söz konusu lisansı iptal etmek, askıya almak veya değiştirmek üzere 66.B.500 sayılı madde gereğince işlem yapar. Karara bağlanan işlem 1. Maddedeki gibi ilgili yerlere duyurulur.

3) Süresi geçmiş veya yenilenmeyen lisans sahipleri imtiyazlarını kullanamaz.

AMC 66.B.120

Lisans süresinin uzatılmasına ilişkin bir koşul olmadığından lisans sahibinin bakım deneyiminin güncel olmasına gerek yoktur. Bu durum onaylı SHY-145/ SHY-M bakım kuruluşuna veya M.A.801(b)2 gereğince onaylayıcı personel olarak yetkilendirilecek veya yetkilendirilmiş ise imtiyazlarının geçerliliğinin devamına ilişkin bir konudur.

Tablo-15

Hava Aracı Tip Eğitiminin Doğrudan Onaylanması

IR 66.B.130

Genel Müdürlük, Ek-1.E uyarınca, SHY-147 onaylı olmayan bir kuruluş tarafından icra edilen hava aracı tip eğitimini onaylayabilir. Bunun için, Genel Müdürlük, hava aracı tip eğitiminin Ek-1.E’de bulunan Hava Aracı Tip Eğitimi ve Sınav Standartlarına uygun olup olmadığının takip edilmesini sağlayacak bir

prosedüre sahip olmalıdır.

AMC 66.B.130

1. Tip kurslarının Genel Müdürlük tarafından doğrudan onaylanmasına ilişkin prosedür, söz konusu eğitimi sağlayan kuruluş tarafından aşağıdaki unsurların açıklanmasını talep eder:

a) Eğitim İhtiyaç Analizi (TNA-Training Needs Analysis) dahil olmak üzere, Ek-1.E’ye uygun olarak, teorik ve/veya pratik tip kursunun süresi ve içeriği,

b) Öğretme yöntemleri ve eğitim ekipmanları (sınıf eğitimi, bilgisayar destekli eğitim, sentetik eğitim cihazları, uzaktan eğitim, uçak başı eğitimi vb.)

c) Öğrenciye sağlanan materyal ve eğitimde kullanılan dokümanlar,

ç) Eğitmenlerin, sınav sorumlularının ve/veya değerlendiricilerin vasıfları,

d) Sınav ve/veya değerlendirme prosedürleri (Söz konusu değerlendirme ve görevlendirilen değerlendiricilere ilişkin kriterler Ek-1.E’de verilmektedir),

e) Söz konusu kursun ve ilgili sınavın ve/veya değerlendirmenin uygun bir şekilde tamamlanmış olduğunu kanıtlamak üzere öğrenciye verilen belge ve kayıtlar, (Bu sadece bir tamamlama belgesini değil, aynı zamanda onaylanmış içeriğin ve sürenin karşılanmış olduğunu ve söz konusu sınavdan ve/veya değerlendirmeden başarılı bir şekilde geçilmiş olduğunu kanıtlayacak yeterli belge ve kayıtları içermelidir).

2. Yukarıdaki kriterler tam kursun yanı sıra, bir tip kursunun pratik unsuru ve değerlendirilmesi gibi kısmi bir kurs için de geçerlidir.

3. Söz konusu prosedürün ayrıca, Genel Müdürlük tarafından onaylanmış kursun uygun bir şekilde icra edildiğini nasıl denetleyeceğini de göstermesi gerekir.

4.Hava aracı tip eğitiminin doğrudan onaylanması için her bir kurs seansı ayrı ayrı değerlendirilir. Söz konusu kursu sağlayan kuruluşun bir eğitim kuruluşu olmaması sebebiyle uzun süreli onaylar verilemez.

Tablo-16

Sınavlar

IR 66.B.200

GM 66.B.200

(a) Temel Modül Sınavları Genel Müdürlük veya Genel Müdürlük tarafından temel eğitim için yetkilendirilmiş SHY 147 onaylı eğitim kuruluşları tarafından yapılır. Temel Modül Sınavları için Ek-1.G’de verilen Temel Modül Sınavları Standardı kullanılır.

(b) Tip Sınavları Genel Müdürlük veya tip eğitimi için SHY 147 onaylı eğitim kuruluşlarınca yapılır. Tip Sınavları için Ek-1.E’de verilen Hava Aracı Tip Eğitimi ve Sınav Standardı kullanılır.

(c) Genel Müdürxxx tarafından yapılacak sınavlarda her bir sınavı hazırlayacak ve sınav salonunda gözetmenlik yapacak kişileri Genel Müdürlük tayin eder.

Tablo-17

Lisansların Dönüştürülmesi
IR 66.B.300	(a) Genel Müdürlük, sadece SHDT-35 lisansını dönüştürür. Bu Dönüşüm işlemlerinde Ek-3 kullanılır. (b) Genel Müdürlük, söz konusu dönüştürmeyi sadece 66.B.305 veya 66.B.310 sayılı maddeler uyarınca hazırlanan dönüşüm tablosuna göre yapar. (c) Dönüşüm tabloları, SHY-66’ya uygunluğun sağlanması amacıyla Genel Müdürlük tarafından hazırlanır ve onaylanır. (d) Dönüşüm raporları ve dönüşüm raporlarına ilişkin her türlü değişiklik, Genel Müdürlük tarafından 66.B.20 gereğince kayda alınır.
GM 66.B.300	66.B.300 maddesi içerisinde belirtilmekte olduğu üzere, dönüşüm için uygun olan onaylayıcı personel nitelikleri SHDT-35 lisansında yer alan aşağıdaki nitelikler anlamına gelir: 1) Gövde 2) Motor 3) Gövde-Motor 4) Teçhizat
IR 66.B.305	Dönüşüm raporu şunları içerir:
AMC 66.B.305 (a) GM 66.B.305 (b) 3	1) SHDT-35 lisansının bir kopyası 2) SHDT-35 lisansı imtiyazları ile SHY-66 lisansı imtiyazlarının ayrıntılı karşılaştırılması 3) Hangi lisans kategorisine dönüştürüleceği 4) Hangi sınırlamaların ilave edileceği
	5) Sınırlamaların kaldırılmasına ilişkin koşullar
	6) Kategori veya alt kategori ilavesi için gerekli koşullar
	7) Ek-1.E’de tanımlanmakta olan fakat SHDT-35 kapsamında olmayan
	modüller
	Bu karşılaştırma sonucunda farklı olan imtiyazlar ve bu farkların
	sınırlandırmalara nasıl yansıtıldığı raporda belirtilir.

Tablo-18

Modül Sınavlarında Kredilendirme
IR 66.B.400	(a) Genel Müdürlük sadece, 66.B.405 maddesi gereğince hazırlanmış Ek-1.H’de bulunan kredi raporuna dayalı olarak modül sınavlarında kredilendirme yapabilir. (b) SHY-66 Yönetmeliğine uygunluğun sağlanması amacıyla söz konusu kredilendirme raporu, Genel Müdürlük tarafından hazırlanır veya onaylanır. (c) Kredilendirme raporları ve bu raporlara ilişkin her türlü değişiklik, Genel Müdürlük tarafından 66.B.20 maddesi gereğince tarih bilgisini de içerecek şekilde kayda alınır.
IR 66.B.405	(a) Kredilendirme raporunda, aşağıdaki karşılaştırmalar olmalıdır: 1) Ek-1.C’de bulunan Temel Bilgi Gereklilikleri kapsamındaki modüller, alt modüller, konular ve bilgi seviyeleri ile 2) Kredilendirme talebine dayanak olan lisans kategorisine uygun teknik eğitime ilişkin müfredat. Söz konusu karşılaştırmada, uygunluğun sağlanıp sağlanmadığı belirlenmeli ve bu karşılaştırma, her bir modül kredilendirmesi için gerekçe ve dayanakları içermelidir. (b) Genel Müdürlük sadece Türkiye Cumhuriyeti’ndeki bir eğitim kurumundan alınan teknik eğitim için kredilendirme yapabilir. (c) Kredilendirmeye konu olan teknik eğitim içeriğinin, talep edilen her bir modül veya alt modüle eşdeğer olduğu tespit edilmedikçe kredilendirme yapılmaz. (d) Genel Müdürlük, (i) Kredilendirmeye konu olan teknik eğitim içeriklerinin ve (ii) Ek-1.C’de bulunan Temel Bilgi Gereklilikleri’nin değişip değişmediğini ve bunların sonucunda kredi raporunda herhangi bir değişikliğe gerek bulunup bulunmadığını düzenli (10 yıllık) aralıklarla kontrol eder ve değerlendirir. Bu tür değişiklikler belgelenir, tarih bilgisini de içerecek şekilde kayda alınır.
IR 66.B.410	(a) Genel Müdürxxx, kredilendirme sonuç raporunu başvuru sahibine yazılı olarak bildirir. (b) Kredilendirme sonuç raporu, verildiği tarihten itibaren 10 yıl geçerlidir. (c) Kredilendirme sonuç raporunun geçerliliği bittiğinde başvuru halinde Genel Müdürlük, Ek-1.C’de tanımlanan Temel Bilgi Gereklilikleri’nde değişiklik olmadıysa, ilave bir gereklilik aramaksızın, kredilerin geçerlilik süresini 10 yıl daha uzatabilir.
GM 66.B.410	Kredilendirme sonuç raporunun geçerliliği bittiğinde başvuru halinde Genel Müdürlük, Ek-1.C’de tanımlanan Temel Bilgi Gereklilikleri’nde değişiklik olması durumunda 66.B.405 ve 66.B.410 doğrultusunda yeniden değerlendirir. Bu değerlendirme sonucunda belirli modül, alt modül veya konular üzerinde ilave sınav gereksinimine hükmedilebilir.

Temel Bilgi Gereklilikleri

Ek-1.C

1. Kategori A, B1, B2, B3 ve C Hava Aracı Bakım Lisansına ilişkin Bilgi Seviyeleri

A, B1, B2 ve B3 kategorileri için temel bilgi gerekliliklerine yönelik her bir konu, 1, 2 veya 3 şeklinde bilgi seviyesi göstergeleriyle tanımlanmıştır. C Kategorisine başvuran kişiler, B1 veya B2 kategorisine (kökenlerine göre hangisi kendilerine uygun ise) ilişkin temel bilgi seviyesini karşılamalıdır. Bilgi seviyesi göstergeleri aşağıda belirtildiği üzere 3 seviyede tanımlanır:

1.1. SEVİYE 1: Konunun asli unsurları ile aşinalık. Amaçlar:

a) Başvuru sahibi, konunun temel unsurları ile aşina olmalıdır.

b) Başvuru sahibi, ortak/yaygın sözcükler ve örnekler kullanarak konunun tümüne ilişkin basit ve sade bir tanım verebilmelidir.

c) Başvuru sahibi, konularla ilgili terimler kullanabilmelidir.

1.2. SEVİYE 2: Konunun teorik ve pratik yönlerine ilişkin genel bilgi ve söz konusu bilgiyi tatbik edebilme becerisi.

Amaçlar:

a) Başvuru sahibi, konunun teorik esaslarını idrak edebilmelidir.

b) Başvuru sahibi, konularla ilgili örnekler kullanarak, konuya ilişkin basit ve sade bir tanım verebilmelidir.

c) Başvuru sahibi, konuyu tanımlayan fiziksel kanunlar ile bağlantılı olarak matematiksel formüllerden istifade edebilmelidir.

d) Başvuru sahibi, konuyu tanımlayan çizim ve şemaları okuyabilmeli ve idrak edebilmelidir.

e) Başvuru sahibi, detaylı prosedürler kullanarak bilgisini pratik bir şekilde tatbik edebilmelidir.

1.3. SEVİYE 3: Konunun teorik ve pratik yönlerine ilişkin detaylı bilgi ve bilginin ayrı unsurlarını mantıklı ve kapsamlı bir şekilde birleştirebilme ve tatbik edebilme becerisi.

Amaçlar:

a) Başvuru sahibi, konunun teorisini ve diğer konular ile olan karşılıklı ilişkilerini bilmelidir.

b) Başvuru sahibi, teorik esasları ve spesifik örnekleri kullanarak konuya ilişkin basit ve sade bir tanım verebilmelidir.

c) Başvuru sahibi, konuyla ilgili matematiksel formülleri idrak etmeli ve kullanabilmelidir.

d) Başvuru sahibi, konuyu tanımlayan çizim ve şemaları okuyabilmeli, idrak edebilmeli ve hazırlayabilmelidir.

e) Başvuru sahibi, imalatçının talimatlarından istifade ederek bilgisini pratik bir şekilde tatbik edebilmelidir.

f) Başvuru sahibi, muhtelif kaynaklardan ve ölçümlerden elde edilen sonuçları yorumlayabilmeli ve uygun olduğu yerlerde düzeltici tedbirleri tatbik edebilmelidir.

2. Modüller

Hava aracı bakım lisansı için her bir kategori veya alt kategori sorumluluklarını gösteren tablo aşağıda verilmiştir. Bu tabloda söz konusu kategoriler için geçerli konular "X" işareti ile gösterilmiştir.

Kategorilere Göre Modül Sorumlulukları

Modül No	A veya B1		A veya B1		B2	B3
Modül No	Türbin Motorlu Uçaklar	Piston Motorlu Uçaklar	Türbin Motorlu Helikopterler	Piston Motorlu Helikopterler	Aviyonikler	Azami Kalkış Ağırlığı 2.000 kg ve altında olan Kabini Basınçlandırılmayan Piston Motorlu Uçaklar
1	X	X	X	X	X	X
2	X	X	X	X	X	X
3	X	X	X	X	X	X
4	X	X	X	X	X	X
5	X	X	X	X	X	X
6	X	X	X	X	X	X
7A	X	X	X	X	X
7B						X
8	X	X	X	X	X	X
9A	X	X	X	X	X
9B						X
10	X	X	X	X	X	X
11A	X
11B		X
11C						X
12			X	X
13					X
14					X
15	X		X
16		X		X		X
17A	X	X
17B						X

MODÜL 1. MATEMATİK

	SEVİYE
	A	B1	B2	B3
1.1. Aritmetik	1	2	2	2
Aritmetik terimler ve işaretler, çarpma ve bölme metotları, fraksiyonlar/kesirler ve ondalıklar, faktörler ve çarpanlar, ağırlıklar, ölçüler ve dönüştürme faktörleri, oran ve orantı, ortalamalar ve yüzdeler, alanlar ve hacimler, kareler, küpler, kare ve küp kökleri.
1.2. Cebir	1	2	2	2
(a) Basit cebirsel ifadelerin, toplamanın, çıkartmanın, çarpımın ve bölmenin değerlendirilmesi, ayraçların basit cebirsel fraksiyonların/kesirlerin kullanımı;	—	1	1	1
(b) Lineer/doğrusal denklemler ve bunların çözümleri;
Endeksler ve üstler/kuvvetler, negatif ve kesirli endeksler;
İkili ve diğer geçerli numaralandırma sistemleri;
Eşanlı denklemler ve tek bilinenli iki derece denklemler;
Logaritmalar.
1.3 Geometri	—	1	1	1
(a) Basit geometrik yapılar;
(b) Grafiksel gösterim; grafiklerin, denklem/fonksiyon grafiklerinin özellikleri ve kullanımları;	2	2	2	2
(c) Basit trigonometri; trigonometrik ilişkiler; tablo ve dikgen ve kutupsal koordinatların kullanımı.	—	2	2	2

MODÜL 2. FİZİK

	SEVİYE
	A	B1	B2	B3
2.1 Madde	1	1	1	1
Maddenin doğası: Kimyasal elementler, atomların, moleküllerin yapısı;
Kimyasal bileşimler;
Maddenin halleri: Katı, sıvı ve gaz;
Maddenin halleri arasındaki değişiklikler.
2.2 Mekanikler
2.2.1 Statik	1	2	1	1
Kuvvetler, momentler ve çiftler, vektör cinsinden gösterimler:
Ağırlık merkezi;
Stres, gerilme ve elastiklik teorisinin unsurları; Gerilim, kompresyon,
Kopma ve burulma;
Katı, sıvı ve gaz özellikleri ve türleri;
Sıvılardaki basınç ve kaldırma kuvveti (barometreler).
2.2.2 Kinetik	1	2	1	1
Lineer/doğrusal hareket: Düz çizgide tek tip hareket, sürekli hızlanmada hareket (kütle çekim altında hareket);
Rotasyonel hareket: Tek tip dairesel hareket (merkezkaç/merkezcil
Kuvvetler);
Periyodik hareket: Pendüler hareket:
Basit vibrasyon, harmonik ve rezonans teorisi;
Hız oranı, mekanik avantaj ve etkinlik.
2.2.3 Dinamik
(a) Kütle;
Kuvvet, durgunluk/eylemsizlik, çalışma, güç, enerji (potansiyel, kinetik ve toplam enerji), ısı, etkinlik;	1	2	1	1
(b) Momentum, devinirlik sakınımı;	1	2	2	1
İmpals;
Jiroskopik esaslar;
Friksiyon/Sürtünme: Özelliği ve etkileri, sürtünme katsayısı (yuvarlanma direnci).
2.2.4 Akışkanlar Dinamiği
(a) Spesifik kütleçekim ve densite/ yoğunluk;	2	2	2	2
(b) Vizkozite, akışkan direnci, laminer veya aerodinamik akış etkileri;	1	2	1	1
Akışkanlarda sıkıştırılabilirlik etkileri;
Statik, dinamik ve toplam basınç: Bernoulli Teoremi, venturi
2.3 Termodinamik
(a) Sıcaklık: Termometreler ve sıcaklık skalaları: Santigrat, Fahrenhayt ve Kelvin; Isı tanımı;	2	2	2	2
(b) Isı kapasitesi, spesifik ısı;		2	2	1

Isı transferi: Isı yayma, radyasyon ve kondüksiyon/ısı geçirimi;
Volümetrik/Hacimsel genleşme;
Termodinamiğin birinci ve ikinci yasası;
Gazlar: İdeal gaz yasaları; sabit hacimde ve sabit basınçta spesifik ısı, gaz genleştirme ile yapılan çalışma;
İzotermal, adyabatik/ısı geçirmez genleşme ve kompresyon, motor devirleri, sabit hacim ve sabit basınç, soğutucular ve ısı pompaları;
Erimenin ve buharlaşmanın gizli ısısı, termal enerji, yanma ısısı.
2.4 Optik (Işık Bilimi)	2	2
Işığın doğası; ışık hızı;
Yansıma ve kırılma yasaları: Düz yüzeylerde yansıma, küresel aynalar yoluyla yansıma, kırılma, lensler;
Fiber optikler.
2.5 Dalga Hareketi ve Ses	2	2
Dalga hareketi: Mekanik dalgalar, sinüzodial dalga hareketi, engelleme fenomeni, durağan dalgalar;
Ses: Ses hızı, ses üretimi, yoğunluk, ses perdesi ve kalite, Doppler etkisi.

MODÜL 3. ELEKTRİKSEL ESASLAR
	SEVİYE
	A	B1	B2	B3
3.1 Elektron Teorisi	1	1	1	1
Elektriksel yüklerin, atomlar, moleküller, iyonlar, bileşikler içerisindeki dağıtımı ve yapısı;
İletkenlerin, yarı iletkenlerin ve yalıtkanların moleküler yapısı.
3.2 Statik Elektrik ve Kondüksiyon/İletim	1	2	2	1
Statik elektrik ve elektrostatik yüklerin dağıtımı;
Elektrostatik çekim ve itme yasaları;
Yük birimleri, Coulomb Yasası;
Katı maddelerdeki, sıvılardaki, gazlardaki ve vakumdaki elektrik iletimi.
3.3 Elektriksel Terminoloji	1	2	2	1
Aşağıdaki terimler, söz konusu terimlerin birimleri ve söz konusu birimlere tesir eden faktörler: Potansiyel farkı, elektromotor kuvvet, voltaj, akım, rezistans, kondüktans/iletkenlik, yük, konvansiyonel akım yönü, elektron akışı.
3.4 Elektrik Üretimi	1	1	1	1
Aşağıdaki yöntemlerle elektrik üretimi: Işık, ısı, friksiyon/sürtünme, basınç, kimyasal etki, manyetizma ve hareket/devinim.
3.5 DC Elektrik Kaynakları	1	2	2	1
Aşağıdakilerin yapımı ve temel kimyasal etkisi: Birincil piller, ikincil piller, kurşun asit piller, nikel kadmiyum piller, diğer alkalin piller;
Seri ve paralel bağlanan piller;
İç direnç ve iç direncin batarya üzerindeki etkisi;
Isıl çiftlerin yapısı, materyalleri ve çalışması;
Fotosellerin çalışması.
3.6 DC Devreler		2	2	1
Ohms Yasası, Xxxxxxxx Voltajı ve Akım Yasaları;
Direnci, voltajı ve akımı bulmak üzere yukarıdaki yasaları kullanarak yapılan hesaplamalar;
Akım besleyicisinin iç direncinin önemi.
3.7 Direnç/Rezistans
(a) Direnç ve tesir eden faktörler;		2	2	1
Spesifik direnç;
Rezistans renk kodu, değerleri ve toleransları, tercih edilen değerler, watt güçleri;
Seri ve paralel rezistanslar;
Seri, paralel ve seri paralel kombinasyonları kullanılarak toplam direncin hesaplanması;
Potansiyometrelerin ve reostatların/ayarlı dirençlerin işleyişi ve kullanımı;
Wheatstone Köprüsü'nün işleyişi;

(b) Artı ve eksi sıcaklık iletkenlik katsayısı;	1	1
Sabit dirençler, durağanlık, tolerans ve sınırlamalar, yapı metotları;
Bağımsız/değişken dirençler, termistörler, voltaj kontrollü rezistanslar;
Potansiyometrelerin ve reostatların/ayarlı dirençlerin yapısı;
Wheatstone Köprüsü'nün Yapısı;
3.8 Güç/Enerji	2	2	1
Güç, çalışma ve enerji (kinetik ve potansiyel);
Rezistörler enerji kaybı;
Güç/Enerji formülü;
Güç, çalışma ve enerji içeren hesaplamalar.
3.9 Kapasitans/Kapasitör	2	2	1
Kapasitörün çalışması ve işleyişi;
Flanş kapasitans alanını etkileyen faktörler, flanşlar arası mesafe, flanş sayısı, dielektrik ve dielektrik değişmezi, çalışma gerilimi, voltaj gerilimi;
Kapasitör tipleri, yapısı ve işlevi;
Kapasitör renk kodlaması;
Seri ve paralel devrelerde kapasitans ve voltaj hesaplamaları;
Kapasitörün üstsel yükü ve boşaltımı, zaman değişmezleri;
Kapasitörlerin test edilmesi.
3.10 Manyetizma
(a) Manyetizma teorisi;	2	2	1
Mıknatısın özellikleri;
Dünyanın manyetik alanına asılı mıknatısın hareketi;
Manyezitleşirme ve manyetik giderme;
Manyetik kalkanlama;
Çeşitli manyetik materyal türleri;
Elektromıktanısların yapısı ve çalışma esasları;
Akım taşıyan bir iletkenin etrafındaki manyetik alanı belirleyen "el" kuralları;
(b) Manyeto motor kuvveti, alan şiddeti, manyetik akı yoğunluğu, geçirgenlik, histerezis çevrimi, artık kalan mıknatıs akı yoğunluğu, artık mıknatıslanmayı giderici kuvvete karşı manyetik direnç, doyma noktası, girdap akımları;	2	2	1
Mıknatısların bakım ve saklanması ile ilgili önlemler.
3.11 İndüktans/İndüktör	2	2	1
Faraday Yasası;
Manyetik alanda hareket eden iletkendeki voltajın indüklenme işlemi;
İndüksiyon esasları;
İndüklenen voltajın büyüklüğüne bağlı etkiler: Manyetik alan kuvveti, akı değişim hızı, kondüktör sarım sayısı;
Karşılıklı indüksiyon;
Primer akımın değişim hızı etkisi ve karşılıklı indüksiyonun endüklenmiş voltaja etkisi;

Karşılıklı indüksiyonu etkileyen faktörler; Sargıdaki sarım sayısı, sargının fiziki boyutu, sargı geçirgenliği, sargıların birbirlerine konumu;
Xxxx Yasası ve polarite belirleme kuralları;
Geri/ters emk, kendiliğinden indüklenme;
Doyma noktası:
İndüktörlerin başlıca kullanımları.
3.12 DC Motor/Jeneratör Teorisi		2	2	1
Temel motor ve jeneratör teorisi;
DJ jeneratördeki bileşenlerin yapısı ve amacı;
DJ jeneratörlerdeki akım çıktısının ve akım akış yönünün işleyişi ve bunları etkileyen faktörler;
DC motorların çıktı gücünün, torkunun, hızının ve rotasyon yönünün işleyişi ve bunları etkileyen faktörler;
Seri sarılmış, paralel sarılmış ve bileşik motorlar;
Starter Jeneratör yapısı.
3.13 AC Teorisi	1	2	2	1
Sinüzoidal dalga formu: faz, periyot, frekans, çevrim;
Ani, ortalama, karekök, tepe, tepeden tepeye akım değerleri ve bu değerlerin voltaj, akım ve güç bağlı olarak hesaplanması;
Üçgen/Kare dalgalar;
Tek/üç faz prensipleri.
3.14 Rezistif (R), Kapasitif (C) and Endüktif (L) Devreler		2	2	1
L, C ve R devrelerindeki voltaj ve akımın faz ilişkisi, paralel, seri ve seri paralel;
L, C ve R devrelerindeki güç kaybı;
Empedans, faz açısı, güç faktörü ve akım hesaplamaları;
Doğru güç, zahiri güç ve reaktif güç hesaplamaları.
3.15 Transformatörler		2	2	1
Transformatörlerin yapı ve çalışma prensipleri;
Transformatör kayıpları ve bu kayıpları önlemenin yolları;
Transformatörlerin yüklü ve yüksüz durumlarda davranışları;
Güç transferi, etkinlik polarite işaretlemeleri;
Hat ve faz voltaj ve akımının hesaplanması;
Üç fazlı bir sistemde güç hesabı;
Primer ve sekonder akımlar, voltajlar, sarım oranları, güç, verim;
Oto transformatörler.
3.16 Filtreler		1	1
Düşük geçiş, yüksek geçiş, band geçiş ve band durdurma filtrelerinin çalışması, uygulaması ve kullanımı;
3.17 AC Jeneratörler		2	2	1
Manyetik alandaki çevrim/devre rotasyonu ve üretilen dalga biçimi;
Döner endüvi ve döner alan tip AC jeneratörlerinin çalışması ve yapısı;
Tek fazlı, iki fazlı ve üç fazlı alternatörler;
Üç xxxxx xxxxxx ve delta bağlantı avantajları ve kullanımları;

Sabit/Doğal Mıknatıs Jeneratörleri.
3.18 AC Motorlar	2	2	1
Gerek tek fazlı gerek polifazlı AC senkronize ve endüksiyon motorlarının yapısı ve çalışma prensipleri;
Hız kontrol ve rotasyon yönü metotları;
Döner alan oluşturma metotları: kapasitör, indüktör, gölge veya bölünmüş kutuplu.

MODÜL 4. ELEKTRONİK ESASLAR
	SEVİYE
	A	B1	B2	B3
4.1 Yarı İletkenler
4.1.1 Diyodlar
(a) Diyod sembolleri;		2	2	1
Diyod karakteristikleri ve özellikleri;
Seri ve paralel diyodlar;
Silikon kontrollü redresörlerin (tristörlerin), ışık yayan diyotların, foto iletken diyotların, varistörlerin, redresör diyotların ana özellikleri ve kullanımı;
Diyotların fonksiyonel olarak test edilmesi.
(b) Materyaller, elektron konfigürasyonu elektriksel özellikler;			2
P ve N tip materyaller: effects of impurities on conduction, majority and minority characters;
Yarı iletkende PN bağlantısı, biasız, düz biaslı ve ters biaz koşullarında PN bağlantısı boyunca potansiyel geliştirilmesi;
Diyod parametreleri: Ters tepe voltajı, azami düz akım, sıcaklık, frekans, kaçak akım, güç kaybı;
Aşağıdaki devrelerde diyotların çalışması ve işlevi: Kesici devreler, kıskaç devreler, tam ve yarım dalgalı redresörler, köprü redresörleri/doğrultucuları, voltaj dublörleri ve triplerleri;
Aşağıdaki tertibatların detaylı işleyişi ve karakteristik özellikleri: Silikon kontrollü redresör (tristor), ışık yayan diyot, Schottky diyodu, fotoiletken diyot, varaktör diyot, varistor, redresör diyotları,
Zener diyodu.
4.1.2 Transistorlar
(a) Transistor sembolleri;		1	2	1
Bileşen tanımı ve oryantasyon;
Transistor karakteristikleri ve özellikleri;
(b) PNP ve NPN transistorlarının yapısı ve işleyişi;			2
Baz, kollektör ve emitör konfigürasyonları;
Transistorların test edilmesi;
Diğer transistor tiplerinin ve kullanımlarının temel olarak anlaşılması;
Transistorların tatbiki: Yükseltici sınıfları (A, B, C);
Bias, dekuplaj, geri besleme ve stabilizasyon dahil basit devreler;
Çok aşamalı/çok katlı devre prensipleri; kaskadlar/ardışıklar, puşpul/it-çek, osilatörler, multivibratörler, flip-flop/iki kararlı devreler.
4.1.3 Entegre Devreler
(a) Mantık devrelerinin ve doğrusal devrelerin/işlemsel yükselticilerin tanımı ve işleyişi;		1		1
(a) Mantık devrelerinin ve doğrusal devrelerin/işlemsel yükselticilerin tanımı ve işleyişi;			2

İntegratör, diferansiyatör, voltaj izleyici, komparatör olarak kullanılan işlemsel yükselticinin çalışmasına ve işlevine giriş;
Çalışma ve yükseltme aşamaları bağlantı yöntemleri: rezistif, kapasitif, endüktif (transformatör), endüktif rezistif (IR), doğrudan;
Artı ve eksi geri beslemenin avantajları ve dezavantajları.
4.2 Baskılı Devre Kartları	1	2
Baskılı devre kartlarının tanımı ve kullanımı.
4.3 Servomekanizma	1
(a) Aşağıdaki terimlerin anlaşılması: Açık ve kapalı çevrim sistemleri, geri besleme, takip, analog güç çeviriciler;
Aşağıdaki senkro sistem bileşenlerinin/özelliklerinin çalışma ve kullanım prensipleri: Çözücüler, diferensiyal, kontrol ve trok, transformatörler, endüktans ve kapasitans ileticileri;
(b) Aşağıdaki terimlerin anlaşılması: Açık ve kapalı çevrim, takip, servomekanizma, analog, güç çevirici, sıfırlama, sönümleme, geri besleme, ölü bant;		2
Aşağıdaki senkro sistem bileşenlerinin/özelliklerinin yapısı ve işleyişi: Çözücüler, diferensiyal, kontrol ve tork, E ve I transformatörleri, endüktans ileticileri, kapasitans ileticileri, senkronize ileticiler;
Servomekanizma kusurları, senkron ayaklarının ters bağlanması, arıza yakalama,

MODÜL 5. DİJİTAL TEKNİKLER/ ELEKTRONİK ALET SİSTEMLERİ

	SEVİYE
	A	B1-1	B1-2	B2	B3
	A	B1-3	B1-4	B2	B3
5.1 Elektronik Alet Sistemleri	1	2	2	3	1
Elektronik alet sistemlerini tipik sistem düzenlemeleri ve kokpit yerleşimi.
5.2 Numaralandırma Sistemleri		1		2
Numaralandırma sistemleri: İkili, sekizli ve onaltılı;
Onlu ve ikili, sekizli ve on altılı sistemler ve tersi arasındaki dönüşümlerin sergilenmesi.
5.3 Veri Dönüştürme		1		2
Analog Veriler, Dijital Veriler;
Muhtelif türlerden dönüştürücülerin, giriş ve çıkışların, sınırlamaların analogtan dijitale ve dijitalden analoga işleyişi ve tatbiki.
5.4 Veri Yolları		2		2
ARINC ve diğer spesifikasyonlara ilişkin bilgi dahil olmak üzere, hava aracı sistemlerindeki veri yollarının çalışması.
Hava Aracı Ağı/Eternet.
5.5 Mantık Devreleri		2		2	1
(a) Ortak mantık geçici sembollerinin, tablolarının ve muadil devrelerin tanımlanması;
Hava aracı sistemleri için kullanılan uygulamalar, şematik diyagramlar.
(b) Mantık diyagramlarının yorumlanması.				2
5.6 Temel Bilgisayar Yapısı	1	2
(a) Bilgisayar terminolojisi (bit, bayt, yazılım, donanım, CPU, IC, ve RAM, ROM, PROM gibi çeşitli hafıza aygıtları dahil);
Bilgisayar teknolojisi (hava aracı sistemlerinde uygulandığı şekilde).
(b) Bilgisayar ile ilgili terminoloji;				2
İlişkili veri yolu sistemleri dahil olmak üzere, mikro bilgisayardaki önemli bileşenlerin çalışması, yerleşimi ve ara yüzü;
Tek ve çok adresli komut sözcüklerinde yer alan bilgiler;
Hafıza ile ilgili terimler;
Tipik hafıza aygıtlarının çalışması;
Çeşitli veri depolama sistemlerinin çalışması, avantajları ve dezavantajları.
5.7 Mikro işlemciler				2
Mikro işlemcinin gerçekleştirdiği fonksiyonlar ve genel çalışması;
Aşağıdaki mikro işlemci unsurlarının her birinin temel işleyişi: Kontrol ve işlem ünitesi, saat, kayıt cihazı, aritmetik mantık ünitesi.

5.8 Entegre Devreler				2
Kodlayıcıların ve kod çözücülerin işleyişi ve kullanımı;
Kodlayıcı türlerinin işlevi;
Orta, büyük ve çok büyük ölçekli entegrasyon kullanımları.
5.9 Çoklama				2
Çoklayıcıların ve çoğullama çözücülerinin çalışması, uygulanması ve mantık diyagramlarının belirlenmesi.
5.10 Fiber Optik		1	1	2
Fiber optik veri iletiminin elektriksel kablo yoluyla yayılıma karşı avantajları ve dezavantajları;
Fiber optik veri yolu;
Fiber optik ile ilgili terimler;
Bağlantı uçları:
Bağlaştırıcılar, kontrol terminalleri, uzak terminaller;
Fiber optiğin hava aracı sistemlerinde uygulanması.
5.11 Elektronik Ekranlar		2	1	2	1
Katot Işınlı Tüpler (CRT), Işık Yayan Diyot (LED), Sıvı Kristal Ekran (LCD) dahil olmak üzere, modern hava araçlarında kullanılan yaygın ekran türlerinin çalışma prensipleri.
5.12 Elektrostatik Hassas Cihazlar	1	2	2	2	1
Elektrostatik boşalımlara duyarlı komponentlere özel muamelede bulunulması;
Risklere ve olası hasara, komponent ve personel antistatik koruma cihazlarına yönelik farkındalık.
5.13 Yazılım Yönetim Kontrolü		2	1	2	1
Yazılım programlarına ilişkin kısıtlamalara, uçuşa elverişlilik gerekliliklerine ve yazılım programlarındaki onaylanmamış değişikliklerin olası katastrofik sonuçlarına yönelik farkındalık.
5.14 Elektronmanyetik Çevre		2	2	2	1
Aşağıdaki fenomenlerin, elektronik sistemlere ilişkin bakım uygulamaları üzerindeki etkisi:
EMC-Elektromanyetik Uyumluluk
EMI-Elektromanyetik Enterferans
HIRF-Yüksek Etkili Elektromanyetik Xxxx
Xxxxxxxx/yıldırımdan korunma.
5.15 Tipik Elektronik/Dijital Hava Aracı Sistemleri		2	2	2	1
Aşağıdakiler gibi tipik elektronik/dijital hava aracı sistemlerine ve ilgili BITE'ye (Dahili Test Ekipmanlarına) ilişkin genel düzenleme:
(a) Sadece B1 ve B2 için:
ACARS-ARINC Komünikasyon ve Adresleme ve Kayıtlama Sistemi
EICAS-Motor Gösterge ve Ekip İkaz Sistemi
FBW-elektronik kumandalı uçuş/elektronik uçuş kontrol sistemleri (fly-by-wire)

FMS-Uçuş Yönetim Sistemi

IRS-Ataletli Seyrüsefer/Referans Sistemi;

(b) B1, B2 ve B3 için:

ECAM-Elektronik Merkezi Hava Aracı Monitörü

EFIS-Elektronik Uçuş Gösterge Sistemi

GPS-Küresel Konumlama Sistemi

TCAS-Trafik Uyarı ve Çarpışmayı Önleme Sistemi

Entegre Modüler Aviyonikler

Kabin Sistemleri

Enformasyon Sistemleri.

MODÜL 6. XXXXXXX VE DONANIM
	SEVİYE
	A	B1	B2	B3
6.1 Hava Aracı Materyalleri — Ferro (Demir)
(a) Hava araçlarında yaygın olarak kullanılan alaşımlı çeliklerin karakteristikleri, özellikleri ve tanımlanması;	1	2	1	2
Alaşımlı çeliklerin ısıl işlemi ve uygulanması.
(b) Ferro (demirli) materyallerin sertlik, çekme mukavemeti, yorulma mukavemeti ve darbe direnci için test edilmesi.	—	1	1	1
6.2 Hava Aracı Materyalleri — Non-Ferro (Demir Dışı)
(a) Hava araçlarında yaygın olarak kullanılan non-ferro (demir dışı) materyallerin karakteristikleri, özellikleri ve tanımlanması;	1	2	1	2
Non-ferro (demir dışı) materyallerin ısıl işlemi ve uygulanması;
(b) Non-Ferro (demir dışı) materyallerin sertlik, çekme mukavemeti, yorulma mukavemeti ve darbe direnci için test edilmesi.	-	1	1	1
6.3 Hava Aracı Materyalleri — Kompozit ve Metalik Olmayan
6.3.1 Ahşap ve kumaş dışında kompozit ve metalik olmayanlar
(a) Hava araçlarında yaygın olarak kullanılan ahşap dışındaki kompozit ve metalik olmayan materyallerin karakteristikleri, özellikleri ve tanımlanması;	1	2	2	2
Sızdırmaz ve yapıştırıcı maddeler;
(b) Kompozit ve metalik olmayan materyaldeki kusurların/bozulmaların tespiti;	1	2	-	2
Kompozit ve metalik olmayan materyalin onarımı.
6.3.2 Ahşap Yapılar	1	2	-	2
Ahşap gövde yapısına ilişkin yapım yöntemleri;
Uçaklarda kullanılan ahşap ve yapıştırıcıların karakteristikleri ve özellikleri;
Ahşap yapının korunması ve muhafaza edilmesi;
Ahşap materyal ve ahşap yapı kusur türleri;
Ahşap yapıdaki kusurların tespiti;
Ahşap yapının onarımı.
6.3.3 Kumaş kaplama	1	2	-	2
Uçaklarda kullanılan kumaşların karakteristikleri, özellikleri ve türleri;
Kumaş inceleme yöntemleri;
Kumaşlardaki kusur türleri;
Kumaş kaplamaların onarımı.
6.4 Korozyon

(a) Kimyasal esaslar;	1	1	1	1
Galvanik işlem prosesi, gerilme yoluyla oluşum, mikrobiyolojik oluşum;
(b) Korozyon türleri ve bunların tanımlanması;	2	3	2	2
Korozyon sebepleri;
Korozyona yatkın materyal türleri.
6.5 Bağlama/Bağlantı Elemanları
6.5.1 Vida dişleri	2	2	2	2
Vida Tanımları;
Hava araçlarında kullanılan standart dişler için diş biçimleri, boyutları ve toleranslar;
Vida dişinin ölçümü.
6.5.2 Civatalar, Saplamalar ve Vidalar	2	2	2	2
Civata tipleri: Hava aracı civatalarının özellikleri, tanımlanması ve işaretlenmesi, uluslararası standartlar;
Somunlar: Kendinden emniyetli, sabit, standart tipler;
Vidalar: Hava aracı spesifikasyonları;
Saplamalar: Tipleri ve kullanımları, takılması ve sökülmesi;
Xxxxxx xxxxxxx, pim saplamalar.
6.5.3 Kilitleme cihazları	2	2	2	2
Kulaklı ve yaylı pullar, kilitleme plakaları, kupiler, kontra somunlar, tel emniyet, kolay sökülen bağlayıcılar, kamalar, sekmanlar.
6.5.4 Hava aracı perçinleri	1	2	1	2
Dövme ve çekme perçinler: özellikleri ve tanımlamaları, ısıl işlemleri.
6.6 Borular ve Bağlantılar
(a) Hava araçlarında kullanılan sabit ve esnek borular ile bunların birleştirme elemanlarının tipleri ve tanımlamaları;
	2	2	2	2
(b) Hava araçları hidrolik, yakıt, yağ, pnömatik ve hava sistemi borularının standart rekorları.	2	2	1	2
6.7 Yaylar	—	2	1	1
Yay tipleri, malzemeleri, karakteristikleri ve uygulamaları.
6.8 Yataklar	1	2	2	1
Yatakların amacı, yükler, malzeme ve yapıları;
Yatak tipleri ve uygulamaları.
6.9 Transmisyonlar	1	2	2	1
Dişli tipleri ve uygulamaları;
Dişli oranları, düşürücü ve arttırıcı dişli sistemleri, döndürülen ve döndüren dişliler, avara dişliler, dişlerin birbirine geçirme şekilleri;
Kayış ve kasnaklar, zincirler ve zincir dişlileri.

6.10 Kumanda Kabloları	1	2	1	2
Kablo tipleri;
Uç eklemeleri, gergi yerleri ve uç ekleme cihazları;
Makaralar ve kablo sistem elemanları;
Yay kapsüllü kablolar;
Hava aracı esnek kumanda sistemleri.
6.11 Elektrik Kabloları ve Konnektörler	1	2	2	2
Kablo tipleri, yapıları ve özellikleri;
Yüksek gerilim ve koaksiyal kablolar;
Sıkıştırma (Crimping);
Konnektör tipleri, pimler, prizler, fişler, yalıtkanlar, akım ve voltaj değerleri, kaplin, tanıtma kotları.

MODÜL 7A. BAKIM UYGULAMALARI

Not: Bu modül B3 kategorisi için geçerli değildir. B3 kategorisi ile ilgili konu başlıkları modül 7B kapsamında tanımlanmaktadır.

	SEVİYE
	A	B1	B2
7.1 Emniyet Önlemleri-Hava Aracı ve Atölye	3	3	3
Elektrik, bilhassa oksijen gibi gazlar, yağlar ve kimyasal maddelerle çalışırken alınacak emniyet tedbirlerini içeren güvenli çalışma uygulamalarının safhaları.
Ayrıca, söndürme ajanlarına ilişkin bilgi dahil olmak üzere, bu tehlikelerden biri veya birden fazlası ile oluşabilecek yangın veya diğer bir kaza anında alınacak iyileştirici hareket talimatları.
7.2 Atölye Uygulamaları	3	3	3
Aletlerin bakımı, aletlerin kontrolü, atölye malzemelerinin kullanımı;
Boyutlar, izinler ve toleranslar, işçilik standartları;
Alet ve ekipmanların kalibrasyonu, kalibrasyon standartları.
7.3 Aletler / Takımlar	3	3	3
Yaygın olarak kullanılan el aletleri tipleri;
Yaygın olarak kullanılan güç aletleri tipleri;
Hassas ölçüm aletlerinin çalışması ve kullanımı;
Yağlama ekipmanları ve yağlama metotları.
Elektriksel genel test ekipmanlarının çalışması, işlevleri ve kullanımı.
7.4 Aviyonik Genel Test Ekipmanları	—	2	3
Genel aviyonik test ekipmanlarının çalışması, işlevleri ve kullanımı.
7.5 Mühendislik Çizimleri, Diyagramlar ve Standartlar	1	2	2
Çizim türleri ve diyagramları, sembolleri, boyutları, toleransları ve projeksiyonları;
İsim/başlık bloku bilgilerinin tanımlanması;
Mikrofilm, mikrofiş ve bilgisayarlı sunumlar;
Amerika Hava Taşıma Birliği'nin (ATA) Specification 100 Dokümanı;
ISO, AN, MS, NAS ve MIL dahil olmak üzere havacılık standartları ve geçerli diğer standartlar;
Tesisat/bağlantı şemaları ve şematik diyagramlar.
7.6 Uyumlar ve Açıklıklar	1	2	1
Cıvata delikleri için matkap ölçüleri, uyum sınıfları;
Uyum ve kleranslar için genel sistem;
Hava aracı ve motorlar için uyum ve klerans programı (tablosu);
Bükülme, burulma ve aşınma limitleri;
Şaftların, yatakların ve diğer parçaların kontrolü için standart yöntemler.
7.7 Elektrik Tesisatı Dahili Bağlantı Sistemi (EWIS)	1	3	3
Süreklilik, yalıtım ve bağlama teknikleri ve test işlemleri;

El ve hidrolikle çalışan bükme aletlerinin kullanımı;
Bükme bağlantılarının test edilmesi;
Konektörlerden pim çıkarılması ve konektörlere pim yerleştirilmesi;
Koaksiyal kablolar: Test işlemleri ve montaj tedbirleri;
Elektrik hat tiplerinin, inceleme kriterlerinin ve hasar toleranslarının tanımlanması.
Elektrik hatlarında koruma teknikleri: Kablo koruma örgüsü ve örgü desteği, kablo kelepçeleri, koruyucu kılıf teknikleri(ısı ile büzülen sargı dahil), shield işlemi(shielding);
EWIS montaj, inceleme, onarım, bakım ve temizlik standartları.
7.8 Perçinleme	1	2	—
Perçinli birleşimler/bağlantılar, perçin açıklığı/aralığı ve atımı;
Perçinleme ve gamzeleme/çukurcuklama (dimpling) için kullanılan aletler;
Perçinli birleşimlerin/bağlantıların incelenmesi.
7.9 Borular ve Hortumlar	1	2	—
Hava aracı borularının bükülmesi ve muflanması/ağızlarının açılması;
Hava aracı boru ve hortumlarının incelenmesi ve test edilmesi;
Boruların montajı ve bağlanması/kelepçelenmesi.
7.10 Yaylar	1	2	—
Yayların incelenmesi ve test edilmes.
7.11 Yataklar	1	2	—
Yatakların test edilmesi, temizlenmesi ve incelenmesi;
Yataklara yönelik yağlama gereklilikleri;
Yataklardaki kusurlar ve sebepleri.
7.12 Transmisyonlar/ Aktarımlar	1	2	—
Dişlilerin, dişli boşluğunun incelenmesi;
Kayış ve kasnakların, zincirlerin ve zincir dişlilerinin incelenmesi;
Vidalı krikoların, kaldıraç cihazlarının, puşpul (it-çek) çubuk sistemlerinin incelenmesi.
7.13 Kontrol Kabloları	1	2	—
Uç bağlantılarının tokaçlanması;
Kontrol kablolarının incelenmesi ve test edilmesi;
Xxxxxx kabloları, hava aracı esnek kontrol sistemleri.
7.14 Materyallerin İşlenmesi
7.14.1 Sac/Metal Lehva	—	2	—
Bükülme payının işaretlenmesi ve hesaplanması;
Bükme ve şekillendirme dahil olmak üzere sac/metal levha işlenmesi
Sac/metal levhada yapılan çalışmanın incelenmesi.
7.14.2 Kompozit ve Metal Olmayan	—	2	—
Bağlama uygulamaları;

Çevresel koşullar;
İnceleme yöntemleri.
7.15 Xxxxxx, Kaplama, Xxxxx ve Yapıştırma
(a) Lehim metotları, lehimli bağlantıların kontrolü.	—	2	2
(b) Kaynak ve kaplama metotları;		2
Kaynaklı ve kaplama bağlantıların kontrolü; Yapıştırma metotları ve yapıştırma bağlantılarının kontrolü.
7.16 Hava Aracı Ağırlık ve Denge
(a) Ağırlık Merkezi/Denge limitleri hesaplaması: İlgili dokümanlarının kullanımı;	—	2	2
(b) Hava Aracının tartılmasına ilişkin hazırlıklar; Hava Aracının tartılması.	—	2	—
7.17 Hava Aracı Handling ve Depolama	2	2	2
Hava aracı taksi/ çekme işlemleri ve bunlarla ilgili güvenlik tedbirleri;
Hava Aracının jaka alınması, takozlanması, emniyete alınması ve bunlarla ilgili güvenlik tedbirleri;
Hava Aracı depolama yöntemleri;
Yakıt ikmali/yakıt boşaltma prosedürleri;
Buzdan arıtma (de-icing)/ buzlanmayı önleme prosedürleri;
Elektrik, hidrolik ve pnömatik yer ikmalleri.
Hava aracı handling ve çalıştırma işlemlerinde çevre şartlarının etkileri.
7.18 Xxxxx, Takım, Onarım ve Kontrol Teknikleri
(a) Hasar tipleri ve gözle muayene (kontrol) teknikleri;	2	3	3
Korozyonun giderilmesi, değerlendirilmesi ve korozyona karşı koruma;
(b) Genel onarım metotları, Yapısal Onarım El Kitabı;	—	2	—
Yaşlanma, yorulma ve korozyon kontrol programları;
(c) Penetrant boya, radyografik, girdap akımları, ultrasonik ve boroskop metotlarını içeren tahribatsız muayene teknikleri;	—	2	1
(d) Xxxxx ve montaj teknikleri;	2	2	2
(e) Arıza giderme teknikleri.	—	2	2
7.19 Olağan Dışı Olaylar
(a) Yıldırım çarpması ve yüksek radyasyon alanına (HIRF) maruz kaldıktan sonra yapılacak kontroller;	2	2	2
(b) Sert iniş ve türbülansta uçuş gibi anormal olaylar ardından yapılacak kontroller.	2	2	—
7.20 Bakım Prosedürleri	1	2	2
Bakım planlaması;

Modifikasyon prosedürleri;

Depo prosedürleri;

Sertifikasyon/bakımdan çıkış prosedürleri;

Hava aracı işletimine ilişkin arayüz;

Bakım Muayenesi (Kontrolü)/ Kalite Kontrol/ Kalite Güvence;

İlave bakım prosedürleri;

Ömürlü parçaların kontrolü.

MODÜL 7B. BAKIM UYGULAMALARI
Not: Bu modülün kapsamı, B3 kategorisine ilişkin uçakların teknolojisini yansıtacaktır.
	SEVİYE
	B3
7.1 Emniyet Önlemleri-Hava Aracı ve Atölye	3
Elektrik, bilhassa oksijen gibi gazlar, yağlar ve kimyasal maddelerle çalışırken alınacak emniyet tedbirlerini içeren güvenli çalışma uygulamalarının safhaları.
Ayrıca, söndürme ajanlarına ilişkin bilgi dahil olmak üzere, bu tehlikelerden biri veya birden fazlası ile oluşabilecek yangın veya diğer bir kaza anında alınacak iyileştirici hareket talimatları.

7.2 Atölye Uygulamaları	3
Aletlerin bakımı, aletlerin kontrolü, atölye malzemelerinin kullanımı;
Boyutlar, izinler ve toleranslar, işçilik standartları;
Alet ve ekipmanların kalibrasyonu, kalibrasyon standartları.

7.3 Aletler / Takımlar	3
Yaygın olarak kullanılan el aletleri tipleri;
Yaygın olarak kullanılan güç aletleri tipleri;
Hassas ölçüm aletlerinin çalışması ve kullanımı;
Yağlama ekipmanları ve yağlama metotları;
Elektriksel genel test ekipmanlarının çalışması, işlevleri ve kullanımı.

7.4 Aviyonik Genel Test Ekipmanları
Genel aviyonik test ekipmanlarının çalışması, işlevleri ve kullanımı.

7.5 Mühendislik Çizimleri, Diyagramlar ve Standartlar	2
Çizim türleri ve diyagramları, sembolleri, boyutları, toleransları ve projeksiyonları;
İsim/başlık bloğu bilgilerinin tanımlanması;
Mikrofilm, mikrofiş ve bilgisayarlı sunumlar;
Amerika Hava Taşıma Birliği'nin (ATA) Specification 100 Dokümanı;
ISO, AN, MS, NAS ve MIL dahil olmak üzere havacılık standartları ve geçerli diğer standartlar;
Tesisat/bağlantı şemaları ve şematik diyagramlar.

7.6 Uyumlar ve Açıklıklar	2
Civata delikleri için matkap ölçüleri, uyum sınıfları;
Uyum ve kleranslar için genel sistem;
Hava aracı ve motorlar için uyum ve klerans programı (tablosu);
Bükülme, burulma ve aşınma limitleri;
Şaftların, yatakların ve diğer parçaların kontrolü için standart yöntemler.

7.7 Elektrik Kabloları ve Konektörler	2

Süreklilik, yalıtım ve bağlama teknikleri ve test işlemleri;
El ve hidrolikle çalışan bükme aletlerinin kullanımı;
Bükme bağlantılarının test edilmesi;
Konnektörlerden pim çıkarılması ve konektörlere pim yerleştirilmesi;
Koaksiyal kablolar: Test işlemleri ve montaj tedbirleri;
Elektrik hatlarında koruma teknikleri: Kablo koruma örgüsü ve örgü desteği, kablo kelepçeleri, koruyucu kılıf teknikleri(ısı ile büzülen sargı dahil), shield işlemi(shielding).

7.8 Perçinleme	2
Perçinli birleşimler/bağlantılar, perçin açıklığı/aralığı ve atımı;
Perçinleme ve gamzeleme/çukurcuklama (dimpling) için kullanılan aletler;
Perçinli birleşimlerin/bağlantıların incelenmesi.

7.9 Borular ve Hortumlar	2
Hava aracı borularının bükülmesi ve muflanması/ağızlarının açılması;
Hava aracı boru ve hortumlarının incelenmesi ve test edilmesi;
Boruların montajı ve bağlanması/kelepçelenmesi.

7.10 Yaylar	1
Yayların incelenmesi ve test edilmesi.

7.11 Yataklar	2
Yatakların test edilmesi, temizlenmesi ve incelenmesi;
Yataklara yönelik yağlama gereklilikleri;
Yataklardaki kusurlar ve sebepleri.

7.12 Transmisyonlar /Aktarımlar	2
Dişlilerin, dişli boşluğunun incelenmesi;
Kayış ve kasnakların, zincirlerin ve zincir dişlilerinin incelenmesi;
Vidalı krikoların, kaldıraç cihazlarının, puşpul (it-çek) çubuk sistemlerinin incelenmesi.

7.13 Kontrol Kabloları	2
Uç bağlantılarının tokaçlanması;
Kontrol kablolarının incelenmesi ve test edilmesi;
Yay kapsüllü kablolar, hava aracı esnek kontrol sistemleri.

7.14 Materyallerin İşlenmesi
7.14.1 Sac/Metal Levha	2
Bükülme payının işaretlenmesi ve hesaplanması;
Bükme ve şekillendirme dahil olmak üzere sac/metal levha işlenmesi
Sac/metal levhada yapılan çalışmanın incelenmesi.

7.14.2 Kompozit ve Metal Olmayan	2
Bağlama uygulamaları;
Çevresel koşullar;

İnceleme yöntemleri.

7.15 Xxxxxx, Kaplama, Xxxxx ve Yapıştırma
(a) Lehim metotları, lehimli bağlantıların kontrolü;	2

(b) Kaynak ve kaplama metotları;	2
Kaynaklanmış ve kaplanmış bağlantıların muayene (kontrol) edilmesi;
Yapıştırma metotları ve yapıştırılmış bağlantıların muayene (kontrol) edilmesi.

7.16 Hava Aracı Ağırlık ve Denge
(a) Ağırlık Merkezi/Denge limitleri hesaplaması: İlgili dokümanlarının kullanımı;	2

(b) Hava Aracının tartılmasına ilişkin hazırlıklar;	2
Hava Aracının tartılması.

7.17 Hava Aracı Handling ve Depolama	2
Hava aracı taksi/ çekme işlemleri ve bunlarla ilgili güvenlik tedbirleri;
Hava Aracının jaka alınması, takozlanması, emniyete alınması ve bunlarla ilgili güvenlik tedbirleri;
Hava Aracı depolama yöntemleri;
Yakıt ikmali/yakıt boşaltma prosedürleri;
Buzdan arıtma (de-icing) / buzlanmayı önleme prosedürleri;
Elektrik, hidrolik ve pnömatik yer ikmalleri;
Hava aracı handling ve çalıştırma işlemlerinde çevre şartlarının etkileri.

7.18 Xxxxx, Muayene (Kontrol), Onarım ve Montaj Teknikleri
(a) Hasar tipleri ve gözle muayene (kontrol) teknikleri;	3
Korozyonun giderilmesi, değerlendirilmesi ve korozyona karşı koruma;

(b) Genel onarım metotları, Yapısal Onarım El Kitabı;	2
Yaşlanma, yorulma ve korozyon kontrol programları;

(c) Penetrant boya, radyografik, girdap akımları, ultrasonik ve boroskop metotlarını içeren tahribatsız muayene teknikleri;	2

(d) Xxxxx ve montaj teknikleri;	2

(e) Arıza giderme teknikleri.	2

7.19 Olağan Dışı Olaylar
(a) Yıldırım çarpması ve yüksek radyasyon alanına (HIRF) maruz kaldıktan sonra yapılacak kontroller;	2

(b) Sert iniş ve türbülansta uçuş gibi anormal olaylar ardından yapılacak kontroller.	2

7.20 Bakım Prosedürleri	2
Bakım planlaması;
Modifikasyon prosedürleri;
Depo prosedürleri;
Sertifikasyon/bakımdan çıkış prosedürleri;
Hava aracı işletimine ilişkin ara yüz;
Bakım Muayenesi (Kontrolü) / Kalite Kontrol / Kalite Güvence;
İlave bakım prosedürleri;
Ömürlü parçaların kontrolü.

MODÜL 8. TEMEL AERODİNAMİK

	SEVİYE
	A	B1	B2	B3
8.1 Atmosfer Fiziği	1	2	2	1
Uluslararası Standart Atmosfer (ISA), aerodinamiğe uygulaması.
8.2 Aerodinamik	1	2	2	1
Bir cisim etrafındaki hava akışı;
Sınır tabaka, laminer ve türbülanslı akış, serbest akım akışı, izafi hava akımı, upwash ve downwash, girdaplar, akış durması;
Terimler: Eğiklik, veter, ortalama aerodinamik veter, profil (parazit) sürükleme, indüklenmiş sürükleme, basınç merkezi, hücum açısı, pürüzlülük oranı, pürüzsüzlük oranı, kanat şekli ve görüş oranı;
İtme(thrust), Ağırlık, Aerodinamik Bileşke;
Kaldırma(lift) ve sürüklemenin(drag) oluşumu; Hücum Açısı, Kaldırma katsayısı, Sürüklenme (Drag) katsayısı, kutupsal eğim, perdövites(stall);
Buz, kar ve don gibi profil birikintileri.
8.3 Uçuş Teorisi	1	2	2	1
Kaldırma, ağırlık, itme (thrust) ve sürükleme (drag) arasındaki ilişki;
Süzülme oranı;
Kararlı hal uçuşu, performans;
Dönüş teorisi;
Yük faktörü etkisi: perdövites, uçuş zarfı ve yapısal sınırlamalar;
Kaldırmanın arttırılması.
8.4 Uçuş Kararlılığı ve Dinamiği	1	2	2	1
Xxxxxxsal, yanal ve yön kararlılığı (aktif ve pasif).

MODÜL 9A.İNSAN FAKTÖRLERİ

Not: Bu modül B3 kategorisi için geçerli değildir. B3 kategorisi ile ilgili konu başlıkları modül 9B kapsamında tanımlanmaktadır.

	SEVİYE
	A	B1	B2
9.1 Genel	1	2	2
İnsan faktörlerinin göz önünde bulundurulma ihtiyacı;
İnsan faktörlerine/insan hatalarına atfedilebilir hadiseler;
"Xxxxxx" Yasası.
9.2 İnsan Performansı ve Sınırlamalar	1	2	2
Görme;
İşitme;
Bilgi işlem;
Dikkat ve algı;
Hafıza;
Kapalı mekan korkusu ve fiziki erişim.
9.3 Sosyal Psikoloji	1	1	1
Sorumluluk: Bireysel ve grup olarak;
Motivasyon ve motivasyon kaybı;
Yaş baskısı;
"Kültür" sorunları;
Ekip çalışması;
Yönetim, gözetim (denetim) ve liderlik.
9.4 Performansa Etki Eden Faktörler	2	2	2
Zindelik/sağlık;
Stres: Ailevi ve işe bağlı olarak;
Zaman baskısı ve çalışmanın tamamlanma süresi ile ilgili baskılar;
İş yükü: Aşırı yük ve az yükleme;
Uyku ve aşırı yorgunluk, vardiyalı çalışma;
Alkol, ilaç ve uyuşturucu madde kullanımı.
9.5 Fiziksel Çevre	1	1	1
Gürültü ve duman;
Aydınlatma;
İklim ve sıcaklık;
Hareket ve titreşim;
Çalışma ortamı.
9.6 Görevler (Task'ler)	1	1	1
Fiziki çalışma;
Tekrarlanan görevler (task'ler);
Gözle muayene (kontrol);
Kompleks (karmaşık) sistemler.
9.7 İletişim	2	2	2
Ekip içi ve ekipler arasındaki iletişim;
Çalışma yazımı ve kayıtlarının tutulması;
Güncel ve geçerli tutma;
Bilginin dağıtılması/yayılması/paylaşılması.

9.8 İnsan Hatası	1	2	2
Hata modelleri ve teorileri;
Bakım görevlerindeki (task'lerindeki) hata türleri;
Hatalardan ortaya çıkan sonuçlar (yani kazalar);
Kaçınma ve yönetim hataları.
9.9 İşyerindeki Tehlikeler	1	2	2
Tehlikelerin fark edilmesi ve tehlikelerden kaçınılması;
Acil durumlar ile başa çıkabilmek.

MODÜL 9B.İNSAN FAKTÖRLERİ

Not: Bu modülün kapsamı, B3 lisans hamilleri için en az çaba gerektiren bakım ortamını yansıtacaktır.

	SEVİYE
	B3
9.1 Genel	2
İnsan faktörlerinin göz önünde bulundurulma ihtiyacı;
İnsan faktörlerine/insan hatalarına atfedilebilir hadiseler;
"Xxxxxx" Yasası.
9.2 İnsan Performansı ve Sınırlamalar	2
Görme;
İşitme;
Bilgi işlem;
Dikkat ve algı;
Hafıza;
Kapalı mekan korkusu ve fiziki erişim.
9.3 Sosyal Psikoloji	1
Sorumluluk: Bireysel ve grup olarak;
Motivasyon ve motivasyon kaybı;
Yaş baskısı;
"Kültür" sorunları;
Ekip çalışması;
Yönetim, gözetim (denetim) ve liderlik.
9.4 Performansa Etki Eden Faktörler	2
Zindelik/sağlık;
Stres: Ailevi ve işe bağlı olarak;
Zaman baskısı ve çalışmanın tamamlanma süresi ile ilgili baskılar;
İş yükü: Aşırı yük ve az yükleme;
Uyku ve aşırı yorgunluk, vardiyalı çalışma;
Alkol, ilaç ve uyuşturucu madde kullanımı.
9.5 Fiziksel Çevre	1
Gürültü ve duman;
Aydınlatma;
İklim ve sıcaklık;
Hareket ve titreşim;
Çalışma ortamı.
9.6 Görevler (Task'ler)	1
Fiziki çalışma;
Tekrarlanan görevler (task'ler);
Gözle muayene (kontrol);
Kompleks (karmaşık) sistemler.
9.7 İletişim	2
Ekip içi ve ekipler arasındaki iletişim;
Çalışma yazımı ve kayıtlarının tutulması;
Güncel ve geçerli tutma;
Bilginin dağıtılması/yayılması/paylaşılması.

9.8 İnsan Hatası	2
Hata modelleri ve teorileri;
Bakım görevlerindeki (task'lerindeki) hata türleri;
Hatalardan ortaya çıkan sonuçlar (yani kazalar);
Kaçınma ve yönetim hataları.
9.9 İşyerindeki Tehlikeler	2
Tehlikelerin fark edilmesi ve tehlikelerden kaçınılması;
Acil durumlar ile başa çıkabilmek.

MODÜL 10. HAVACILIK MEVZUATI

	SEVİYE
	A	B1	B2	B3
10.1 Düzenleyici Çerçeve
Uluslararası Sivil Havacılık Örgütünün Rolü; Avrupa Komisyonlarının Rolü;	1	1	1	1
EASA'nın Rolü;
AB Üye Ülkelerinin ve Ulusal Havacılık Otoritelerinin Rolü;
216/2008 sayılı Regülasyon (EC) ve uygulamala kuralları 1702/2003 (EC) ve 2042/2003 (EC) sayılı Regülasyonlar;
Part-21, Part-M, Part-145, Part-66, Part-147 gibi çeşitli Ekler (Part'lar) ve EU-OPS arasındaki ilişki.
10.2 Onaylayıcı Personel - Bakım	2	2	2	2
Part-66'nın detaylı bir şekilde idrak edilmesi.
10.3 Onaylanmış Bakım Kuruluşları	2	2	2	2
Part-145'in ve Part-M Alt Bölüm F'in detaylı bir şekilde idrak edilmesi.
10.5 Hava operasyonları	1	1	1	1
EU-OPS'nin genel olarak idrak edilmesi.
Hava İşletici Sertifikaları;
Özellikle sürekli uçuşa elverişlilik ve bakım ile ilgili olmak üzere işleticinin sorumlulukları;
Hava Aracı Bakım Programı;
MEL//CDL;
Hava aracı içerisinde taşınması gereken dokümanlar;
Hava Aracı plakartları (işaretlemeleri).
10.5 Hava aracı, parça ve cihaz sertifikasyonu
(a) Genel	—	1	1	1
Part-21'in ve EASA CS-23, 25, 27, 29 sertifikasyon spesifikasyonlarının genel olarak idrak edilmesi.
(b) Dokümanlar	—	2	2	2
Uçuşa Elverişlilik Sertifikası; kısıtlı uçuşa elverişlilik sertifikaları ve uçuş izni;
Tescil Sertifikası;
Gürültü Sertifikası;
Ağırlık Tablosu;
Telsiz İstasyonu Lisansı ve Onayı.
10.6 Sürekli Uçuşa Elverişlilik	2	2	2	2
Sürekli uçuşa elverişlilik ile ilgili Part-21 hükümlerinin detaylı bir şekilde idrak edilmesi.
Part-M'in detaylı bir şekilde idrak edilmesi.
10.7 Aşağıdakiler için Geçerli Ulusal ve Uluslararası Gereklilikler (AB gereklileri bunların yerini almamış ise)
(a) Bakım Programları, Bakım kontrolleri ve muayeneleri;	1	2	2	2
Uçuşa Elveriş Direktifleri;
Servis Bültenleri, imalatçı servis bilgileri;
Modifikasyonlar ve onarımlar;

Bakım dokümantasyonu: Bakım el kitapları, yapısal onarım el kitabı, resimli parçalar katalogu, vb.;
Sadece A ila B2 lisansları için:
Xxx Xxxxxx/Minimum Teçhizat/Ekipman Listeleri, Asgari/Minimum Teçhizat/Ekipman Listes, Dispeç Sapma Listeleri;
(b) Sürekli uçuşa elverişlilik;	—	1	1	1
Asgari/Minimum ekipman/teçhizat gereklilikleri - Test uçuşları;
Sadece B1 ve B2 lisansları için:
ETOPS, bakım ve dispeç gereklilikleri;
Her Hava Koşulunda İşletim, Kategori 2/3 işletimleri.

MODÜL 11A. TÜRBİN UÇAK AERODİNAMİĞİ, YAPI VE SİSTEMLERİ

	SEVİYE
	A1	B1.1
11.1 Uçuş Teorisi
11.1.1. Uçak Aerodinamiği ve Uçuş Kontrolleri (Kumandaları)	1	2
Aşağıdakilerin çalışması ve etkisi:
— Sağa sola yatış (rule) kumandası; eleronlar ve spoylerler,
— burun aşağı/burun yukarı (pike) kumandası: elevatör, stabilatör, değişken oranlı stabilatörler ve kanard kontrolü,
— sağa sola dönüş (yaw) kumandası, dümen sınırlayıcıları (rudder limiters);
Elevon ve ruddervatörün kullanımı ile kontrol ;
Yüksek kaldırma cihazları, slat, slot, flap, flaperon;
Sürükleme (drag) sağlayan cihazlar, spoylerler, kaldırma damperleri (lift dumpers), hız frenleri;
Kanat fenslerinin(fence) etkileri; testere dişli hücum kenarları(leading edge);
Sınır tabaka kontrolleri, girdap üreticileri, stall veya hücum kenarı wedge düzenleri;
Ayarlayıcı fletnerlerin(trim tab), denge ve denge bozucu fletnerlerin(tab), servo fletnerleri, yaylı fletnerler, kütlesel denge, kontrol yüzeyi sapması, aerodinamik denge panelleri çalışması ve etkisi.
11.1.2. Yüksek Hızlı Uçuş	1	2
Ses hızı, subsonik uçuş, transonik uçuş, süpersonik uçuş;
Mach sayısı, kritik Mach sayısı, sıkıştırılabilirlik etkisi, şok dalgası, aerodinamik ısınma, alan kuralı;
Yüksek kızılı uçağın motor girişlerindeki hava akımını etkileyen faktörler;
Sweepback in kritik Mach sayısına etkileri.
11.2 Gövde Yapısı - Genel Kavramlar
(a) Yapısal mukavemete ilişkin uçuşa elverişlilik gereklilikleri;	2	2
Yapısal sınıflandırma, birinci,ikinci ve üçüncü;
Hata kaldırır, emniyetli ömür, hasar toleransı genel kavramları;
Bölge ve istasyon tanımlama sistemleri;
Gerilme, burkulma, eğilme, sıkıştırma, kesme, burulma, çekme gerilimi, yorulma;
Boşaltma ve havalandırma koşulları;
Sistem montaj/yerleştirme koşulları;
Yıldırımdan korunma koşulları;
Hava Aracı bağlamaları;
(b) Aşağıdakilerin yapım metotları: Kaplama gövdeler, takviye çemberleri, takviye elemanları, gövde kirişleri, ana kaburgalar, takviye parçaları, dikmeler, bağlantılar, kirişler, kat yapıları, takviyeler, kaplama metotları, korozyondan koruma, kanat, kuyruk takımı ve motor bağlantıları;	1	2
Yapı birleştirme/montaj teknikleri: perçinleme, civatalama,yapıştırma;	1	2
Kromaj, anotlama, boyama gibi yüzey koruma yöntemleri;
Yüzey temizleme;

Gövde simetrisi: Hizalama/ayarlama metotları ve simetri kontrolleri.
11.3 Gövde Yapısı - Uçaklar
11.3.1 Gövde (ATA 52/53/56)	1	2
Yapı ve basınç sızdırmazlığı sağlama;
Kanat, irtifa dümeni, paylon, ve iniş takımı bağlantıları;
Koltuk yerleşimi ve kargo yükleme sistemi;
Kapılar ve acil durum çıkışları: Yapılar, mekanizmalar, çalışma (hareket) ve emniyet cihazları;
Pencere ve camların yapıları ve mekanizmaları.
11.3.2 Kanatlar (ATA 57)	1	2
Yapı:
Yakıt depolama;
İniş takımları, paylon, kumanda yüzeyleri ve yüksek kaldırma /sürükleme (drag) bağlantıları.
11.3.3 Stabilizatörler (ATA 55)	1	2
Yapı:
Kontrol yüzey bağlantısı.
11.3.4 Uçuş Kontrol (Kumanda) Yüzeyleri (ATA 55/57)	1	2
Yapı ve bağlantı;
Balanslama (Dengeleme) - kütle ve aerodinamik.
11.3.5 Naseller/Paylonlar (ATA 54)	1	2
Naseller/Paylonlar:
— Yapı,
— Yangın duvarları,
— Motor bağlantıları.
11.4 Air Conditioning ve Kabın Basınçlandırma (ATA 21)
11.4.1 Hava kaynakları	1	2
Motor, APU ve yer servis araçlarından hava alınması.
11.4.2 Air Conditioning	1	3
Air conditioning sistemleri;
Hava çevrimi ve buhar çevrimi makineleri;
Dağıtım sistemleri;
Akış, sıcaklık ve nem kontrol sistemi.
11.4.3 Basınçlandırma	1	3
Basınçlandırma sistemleri;
Kumanda ve emniyet valfleri dahil kumanda ve göstergeler;
Kabin basıncı kumandaları.
11.4.4 Emniyet ve uyarı cihazları	1	3
Koruma ve uyarı cihazları.
11.5 Aletler (Cihazlar) / Aviyonik Sistemler
11.5.1 Alet (Cihaz) Sistemleri (ATA 31)	1	2
Pitot statik: Altimetre, hava hız göstergesi, dikey hız göstergesi;

Jiroskopik: Suni/yapay ufuk, durum yön göstergesi, yön göstergesi, yatay/ufki durum göstergesi, dönüş ve kayış göstergesi, dönüş koordinatörü;
Pusulalar: Direkt okuma, uzaktan okuma;
Hücum açısı göstergesi, perdövites (stall) uyarı sistemleri;
Glass kokpit:
Diğer hava aracı sistem göstergeleri.
11.5.2 Aviyonik Sistemler	1	1
Sistem yerleşimlerinin esasları ve aşağıdakilerin çalışması:
— Otomatik Uçuş (ATA 22),
— Haberleşme (ATA 23),
— Seyrüsefer Sistemleri (ATA 34).
11.6 Elektrik Gücü (ATA 24)	1	3
Bataryaların Takılması ve Çalışması;
DC güç üretimi;
AC güç üretimi;
Acil durum güç üretimi;
Voltaj regülasyonu/ ayarlaması;
Güç dağıtımı;
İnverter'ler, transformatörler, redresörler;
Devre koruması;
Harici güç/ Yer gücü.
11.7 Kabin ekipmanları ve Mefruşat (ATA 25)
(a) Acil durum ekipmanı gereklilikleri;	2	3
Koltuklar, kayışlar ve kemerler.
(b) Kabin yerleşimi;	1	1
Ekipman yerleşimi;
Kabin Mefruşat montajı;
Kabin eğlence ekipmanları;
Galley kurulumu;
Kargo taşıma/handling ve muhafaza ekipmanı;
Merdivenler.
11.8 Yangından Koruma (ATA 26)
(a) Yangın ve duman tespit ve uyarı sistemleri;	1	3
Yangın söndürme sistemleri;
Sistem testleri;
(b) Taşınabilir/portatif yangın söndürücüler.	1	1
11.9 Uçuş Kumandaları (ATA 27)	1	3
Ana kumanda yüzeyleri: eleron, elevatör, dümen, spoyler;
Fletner (trim) kumandası;
Aktif yük kumandası;
Yüksek kaldırma düzenekleri;
Kaldırma indirme, hız frenleri;
Sistem çalışması: Manüel, hidrolik, pnömatik, elektriksel, elektronik kumandalı (fly-by-wire);
Suni hissetme, Sapma (Yaw) damperi, Mach ayarı, dümen sınırlayıcısı (rudder limiter), fırtına kilitleme sistemleri;
Balanslama/Dengeleme ve ayarlama:

Perdövites (stall) koruma/uyarı sistemi.
11.10 Yakıt Sistemleri (ATA 28)	1	3
Sistem yerleşimi;
Yakıt tankları;
İkmal/Besleme sistemleri;
İndirme, havalandırma ve tahliye;
Çapraz besleme ve transfer;
Göstergeler ve uyarılar;
Yakıt ikmali ve yakıt boşaltma;
Boylamasına balans yakıt sistemleri.
11.11 Hidrolik Güç (ATA 29)	1	3
Hidrolik sıvıları;
Hidrolik depoları; basınçlama, ikmal ve numune alma
Hidrolik pompalar ve basınç üretimi: Elektriksel, mekanik, pnömatik ve acil durum
Basınç Kontrolü Sistem yerleşimi;
Akümülatörler; Filtreler;
Güç dağıtımı: yönlendirme ve kumanda valfleri, çalıştırma silindirleri ve pistonlar
Gösterge ve uyarı sistemleri;
Diğer sistemler ile ilişkiler.
11.12 Buz ve Yağmurdan Koruma (ATA 30)	1	3
Buz oluşumu, sınıflandırılması ve tespiti;
Buzlanmayı engelleyici sistemler: Elektriki, sıcak havayla ve kimyasal;
Buzlanmayı giderici sistemler: Elektriki, sıcak havayla, pnömatik ve kimyasal;
Yağmurdan arındırma;
Propların ve drein yerlerinin ısıtılması;
Silici/silecek sistemleri.
11.13 İniş Takımları (ATA 32)	2	3
Yapı, şok emme;
Açma ve toplama sistemleri; Normal ve acil durum;
Göstergeler ve uyarılar;
Tekerlek ve lastikler Frenler, oto-frenleme, kayma ve kazıklamayı önleme;
Steering (dümen);
Hava yer algılaması.
Kuyruk tamponu
11.14 Işıklar (ATA 33)	2	3
Harici: seyrüsefer, çarpışmayı önleme, iniş, taksi, buz;
Dahili: Xxxxx, kokpit, kargo;
Acil Durum.
11.15 Xxxxxxx (ATA 35)	1	3
Sistem yerleşimi; Ekip, yolcu;
Kaynaklar, depolama, dolum ve dağıtım;

Besleme ayarı;
Göstergeler ve uyarılar.
11.16 Pnömatik/Vakum (ATA 36)	1	3
Sistem yerleşimi;
Kaynaklar; Motor/API, kompresörler, rezervuarlar, yer ikmali;
Basınç kontrolü;
Dağıtım;
Göstergeler ve uyarılar;
Diğer sistemler ile arayüz.
11.17 Su/Atık (ATA 38)	2	3
Su sistemi planı, ikmal, dağıtım, servis ve tahliye;
Tuvalet sistemi yerleşimi, temizleme ve servis;
Korozyon durumları.
11.18 Yerleşik Bakım Sistemleri (ATA 45)	1	2
Merkezi bakım bilgisayarları;
Veri yükleme sistemi;
Elektronik kütüphane sistemi;
Çıktı Alma/Yazdırma;
Yapısal takip (hasar toleransı takibi).
11.19 Entegre Modüler Aviyonikler (ATA 42)	1	2
Entegre Modüler Aviyonik (IMA) modüllerine tipik olarak entegre edilebilecek fonksiyonlar, başkalarının da yanı sıra aşağıdakilerden oluşmaktadır:
Bleed Yönetimi, Hava Basıncı Kontrolü, Hava Havalandırma ve Kontrolü, Aviyonikler ve Kokpit Havalandırma Kontrolü, Sıcaklık Kontrolü, Hava Trafik Haberleşmesi, Aviyonik Haberleşme Yönlendiricisi (Router), Elektriksel Yük Yönetimi, Devre Kesici Takibi, Elektrikli Sistemler BITE, Yakıt Yönetimi, Frenleme Kontrolü, Steering (Dümen/Yönlendirme) Kontrolü, İniş Takımları Açma ve Kapama, Lastik Basıncı Göstergesi, Xxxx Xxxxxx Göstergesi, Fren Sıcaklık Takibi, vb.
Ana Sistem; Ağ Komponentleri
11.20 Kabin Sistemleri (ATA 44)	1	2
Hava aracı içerisinde yolculara hoş zaman geçirilmesine ilişkin imkanlar sunan ve hava aracı dahilinde (Kabin Dahili İletişim Veri Sistemi) ve hava aracı kabini ve yer istasyonları arasında (Kabin Ağ Servisi) haberleşme sağlayan üniteler ve komponentler. Ses, veri, müzik ve video (görüntü) iletimlerini içerir.
Kabin Dahili İletişim Veri Sistemi kokpit/kabin ekibi ve kabin sistemleri arasında arayüz/bağlantı sağlar. Bu sistemler, ilgili

farklı LRU'ların veri alışverişini desteklerler ve tipik olarak Kabin Memuru Çağrı Panelleri ile çalışırlar.

Kabin Ağ Servisi, başka unsurların yanı sıra, tipik olarak aşağıdakiler ile bağlantılı olan bir sunucudan oluşur:

— Veri/Telsiz Haberleşmesi, Uçuş İçi Eğlence Sistemi.

Kabin Ağ Servisi aşağıdakiler gibi fonksiyonlara sahip olabilir:

— Kalkış öncesi/kalkış raporlarına erişim,

— E-posta/intranet/İnternet erişimi,

— Yolcu veritabanı; Kabin Ana Sistemi;

Uçuş İçi Eğlence Sistemi; Harici Haberleşme Sistemi;

Kabin Kütle Hafıza Sistemi (Cabin Mass Memory System); Kabin İzleme Sistemi;

Muhtelif Kabin Sistemi.

11.21 Enformasyon Sistemleri (ATA 44)

Geleneksel olarak kağıt, mikrofilm veya mikrofiş üzerinde dijital bilgilerin depolanmasına, güncellenmesine ve düzeltilmesine imkan veren üniteler ve komponentler.

Elektronik kütüphane yığın depolama ve kontrol cihazı gibi bilgi depolanmasına ve düzeltilmesine yönelik üniteleri içerir. Uçuş deki yazıcısı veya genel kullanım amaçlı ekran gibi diğer sistemler ile paylaşılan ve diğer kullanımlar için kurulan/takılan üniteleri veya komponentleri içermez.

Tipik örnekler arasında Hava Trafik ve Bilgi Yönetim Sistemleri ve Ağ Sunucusu Sistemleri yer alır.

Hava Aracı Genel Enformasyon Sistemi;

Uçuş Kompartımanı Bilgilendirme Sistemi; Bakım Bilgilendirme Sistemi;

Yolcu Kabin Bilgilendirme Sistemi;

Muhtelif Bilgilendirme Sistemleri.

MODÜL 11B. PSİTON UÇAK AERODİNAMİĞİ, YAPI VE SİSTEMLERİ

Not 1: Bu modül B3 kategorisi için geçerli değildir. B3 kategorisi ile ilgili konu başlıkları modül 11C kapsamında tanımlanmaktadır.

Not 2: Bu modülün kapsamı, A2 ve B1.2 alt kategorilerine ilişkin uçakların teknolojisini yansıtacaktır.

	SEVİYE
	A1	B1.1
11.1 Uçuş Teorisi
11.1.1. Uçak Aerodinamiği ve Uçuş Kontrolleri (Kumandaları)	1	2
Aşağıdakilerin çalışması ve etkisi:
— Sağa sola yatış (rule) kumandası; eleronlar ve spoylerler,
— burun aşağı/burun yukarı (pike) kumandası: elevatör, stabilatör, değişken oranlı stabilatörler ve kanard kontrolü,
—Sağa sola dönüş (yaw) kumandası, dümen sınırlayıcıları (rudder limiters);
Elevon ve ruddervatörün kullanımı ile kontrol;
Yüksek kaldırma cihazları, slat, slot, flap, flaperon;
Sürükleme (drag) sağlayan cihazlar, spoylerler, kaldırma damperleri (lift dumpers), hız frenleri;
Kanat fenslerinin(fence) etkileri; testere dişli hücum kenarları(leading edge);
Sınır tabaka kontrolleri, girdap üreticileri, stall veya hücum kenarı wedge düzenleri;
Ayarlayıcı fletnerlerin(trim tab), denge ve denge bozucu fletnerlerin(tab), servo fletnerleri, yaylı fletnerler, kütlesel denge, kontrol yüzeyi sapması, aerodinamik denge panelleri çalışması ve etkisi.
11.1.2. Yüksek Hızda Uçuş - Geçerli Değildir/Tatbik Edilmez.
11.2 Gövde Yapısı - Genel Kavramlar
(a) Yapısal mukavemete ilişkin uçuşa elverişlilik gereklilikleri;	2	2
Yapısal sınıflandırma, birinci,ikinci ve üçüncü;
Hata kaldırır, emniyetli ömür, hasar toleransı genel kavramları;
Bölge ve istasyon tanımlama sistemleri;
Gerilme, burkulma, eğilme, sıkıştırma, kesme, burulma, çekme gerilimi, yorulma;
Boşaltma ve havalandırma koşulları;
Sistem montaj/yerleştirme koşulları;
Yıldırımdan korunma koşulları;
Hava Aracı bağlamaları;

(b) Aşağıdakilerin yapım metotları: Kaplama gövdeler, takviye çemberleri, takviye elemanları, gövde kirişleri, ana kaburgalar, takviye parçaları, dikmeler, bağlantılar, kirişler, kat yapıları, takviyeler, kaplama metotları, korozyonda koruma, kanat, kuyruk takımı ve motor bağlantıları;	1	2
Yapı birleştirme/montaj teknikleri: perçinleme, civatalama,yapıştırma;
Kromaj, anotlama, boyama gibi yüzey koruma yöntemleri;
Yüzey temizleme;
Gövde simetrisi: Hizalama/ayarlama metotları ve simetri kontrolleri.
11.3 Gövde Yapıları - Uçaklar
11.3.1 Gövde (ATA 52/53/56)	1	2
Yapısal ve basınçlama macunları;
Kanat, kuyruk dengeleyici (tail-plane), paylon, ve iniş takımı bağlantıları;
Koltuk kurulumu;
Kapılar ve acil durum çıkışları: Yapı ve çalışma;
Pencere ve cam bağlantıları.
11.3.2 Kanatlar (ATA 57)	1	2
Yapı:
Yakıt depolama;
İniş takımları, paylon, kontrol yüzeyleri ve yüksek kaldırma /sürükleme (drag) bağlantıları.
11.3.3 Stabilizatörler (ATA 55)
	1	2
Yapı:
Kontrol yüzey bağlantısı.
11.3.4 Uçuş Kumanda Yüzeyleri (ATA 55/57)	1	2
Yapı ve bağlantı;
Balanslama (Dengeleme) - kütle ve aerodinamik.
11.3.5 Naseller/Paylonlar (ATA 54)	1	2
Naseller/Paylonlar:
— Yapı,
— Yangın duvarları,
— Motor bağlantıları.
11.4 Air Conditioning ve Kabın Basınçlandırma (ATA 21)	1	3
Basınçlandırma ve air conditioning sistemleri;
Kabin basıncı kontrol cihazları, koruma ve uyarı aygıtları;
Isıtma sistemleri.
11.5 Aletler (Cihazlar) / Aviyonik Sistemler
11.5.1 Alet (Cihaz) Sistemleri (ATA 31)	1	2

Pitot statik: Altimetre, hava hız göstergesi, dikey hız göstergesi;
Jiroskopik: Suni/yapay ufuk, durum yön göstergesi, yön göstergesi, yatay/ufki durum göstergesi, dönüş ve kayış göstergesi, dönüş koordinatörü;
Pusulalar: Direkt okuma, uzaktan okuma;
Hücum açısı göstergesi, perdövites (stall) uyarı sistemleri;
Glass kokpit:
Diğer hava aracı sistem göstergeleri.
11.5.2 Aviyonik Sistemler	1	1
Sistem yerleşimlerinin esasları ve aşağıdakilerin çalışması:
— Otomatik Uçuş (ATA 22),
— Haberleşme (ATA 23),
— Seyrüsefer Sistemleri (ATA 34).
11.6 Elektrik Gücü (ATA 24)	1	3
Bataryaların Takılması ve Çalışması;
DC güç üretimi;
Voltaj regülasyonu / ayarlaması;
Güç dağıtımı;
Devre koruması;
Envertörler (inverter'ler), transformatörler.
11.7 Kabin Ekipmanları ve Mefruşat (ATA 25)
(a) Acil durum ekipman gereklilikleri; Koltuklar, kayışlar ve kemerler;	2	2
(b) Kabin yerleşimi;
	1	1
Ekipman yerleşimi;
Kabin Mefruşat montajı;
Kabin eğlence ekipmanları;
Galley kurulumu;
Kargo taşıma/handling ve muhafaza ekipmanı;
Merdivenler.
11.8 Yangından Koruma (ATA 26)
(a) Yangın ve duman tespit ve uyarı sistemleri;	1	3
Yangın söndürme sistemleri;
Sistem testleri;
(b) Taşınabilir/portatif yangın söndürücüler.	1	3
11.9 Uçuş Kumandaları (ATA 27)	1	3
Ana kumanda yüzeyleri: eleron, elevatör, dümen, spoyler;
Fletner ayarları;
Yüksek kaldırma düzenekleri;
Sistem çalışması: Manüel;
Rüzgar hamlesi kilitleri;
Balanslama/Dengeleme ve ayarlama:
Perdövites (stall) uyarı sistemi.

11.10 Yakıt Sistemleri (ATA 28)	1	3
Sistem yerleşimi;
Yakıt tankları;
İkmal/Besleme sistemleri;
Çapraz besleme ve transfer;
Göstergeler ve uyarılar;
Yakıt ikmali ve yakıt boşaltma.
11.11 Hidrolik Güç (ATA 29)	1	3
Hidrolik sıvıları;
Hidrolik depoları; basınçlama, ikmal ve numune alma
Hidrolik pompalar ve basınç üretimi: Elektriksel, mekanik, pnömatik ve acil durum
Basınç Kontrolü Sistem yerleşimi;
Akümülatörler; Filtreler;
Güç dağıtımı: yönlendirme ve kumanda valfleri, çalıştırma silindirleri ve pistonlar
Gösterge ve uyarı sistemleri;
Diğer sistemler ile ilişkiler.
11.12 Buz ve Yağmurdan Koruma (ATA 30)	1	2
Buz oluşumu, sınıflandırılması ve tespiti;
Buzlanmayı giderici sistemler: Elektriki, sıcak havayla, pnömatik ve kimyasal;
Propların ve drein yerlerinin ısıtılması;
Silici/silecek sistemleri.
11.13 İniş Takımları (ATA 32)	2	3
Yapı, şok emme;
Açma ve toplama sistemleri; Normal ve acil durum;
Göstergeler ve uyarılar;
Tekerlek ve lastikler Frenler, oto-frenleme, kayma ve kazıklamayı önleme;
Steering (dümen);
Hava yer algılaması.
Kuyruk tamponu
11.14 Işıklar (ATA 33)	2	3
Harici: seyrüsefer, çarpışmayı önleme, iniş, taksi, buz;
Dahili: Xxxxx, kokpit, kargo;
Acil Durum.
11.15 Xxxxxxx (ATA 35)	1	3
Sistem yerleşimi; Ekip, yolcu;
Kaynaklar, depolama, dolum ve dağıtım;
Besleme ayarı;
Göstergeler ve uyarılar.
11.16 Pnömatik/Vakum (ATA 36)	1	3
Sistem yerleşimi;
Kaynaklar; Motor/API, kompresörler, rezervuarlar, yer ikmali;
Basınç kontrolü;

Dağıtım;
Göstergeler ve uyarılar;
Diğer sistemler ile arayüz.
11.17 Su/Atık (ATA 38)	2	3
Su sistemi planı, ikmal, dağıtım, servis ve tahliye;
Tuvalet sistemi yerleşimi, temizleme ve servis;
Korozyon durumları.

MODÜL 11C. PSİTON UÇAK AERODİNAMİĞİ, YAPI VE SİSTEMLERİ
Not: Bu modülün kapsamı, B3 kategorisine ilişkin uçakların teknolojisini yansıtacaktır.
	SEVİYE
11.1 Uçuş Teorisi	B3
Uçak Aerodinamiği ve Uçuş Kontrolleri (Kumandaları)	1
Aşağıdakilerin çalışması ve etkisi:
— rule (rule) kontrolü; Eleronlar;
— burun aşağı/burun yukarı (pike) kontrolü: elevatör, stabilatör, değişken oranlı stabilatörler ve kanard kontrolü,
—yalpa (yaw) kontrolü, dümen sınırlayıcıları (rudder limiters);
Elevon ve ruddervatörün kullanımı ile kontrol;
Yüksek kaldırma cihazları, slat, slot, flap, flaperon;
Sürükleme (drag) sağlayan cihazlar, kaldırma damperleri (lift dumpers), hız frenleri;
Kanat fenslerinin(fence) etkileri; testere dişli hücum kenarları(leading edge);
Sınır tabaka kontrolleri, girdap üreticileri, stall veya hücum kenarı wedge düzenleri;
Ayarlayıcı fletnerlerin(trim tab), denge ve denge bozucu fletnerlerin(tab), servo fletnerleri, yaylı fletnerler, kütlesel denge, kontrol yüzeyi sapması, aerodinamik denge panelleri çalışması ve etkisi.
11.2 Gövde Yapısı - Genel Kavramlar
(a) Yapısal mukavemete ilişkin uçuşa elverişlilik gereklilikleri;	2
Yapısal sınıflandırma, birinci, ikinci ve üçüncü;
Hata kaldırır, emniyetli ömür, hasar toleransı genel kavramları;
Bölge ve istasyon tanımlama sistemleri;
Gerilme, burkulma, eğilme, sıkıştırma, kesme, burulma, çekme gerilimi, yorulma;
Boşaltma ve havalandırma koşulları;
Sistem montaj/yerleştirme koşulları;
Yıldırımdan korunma koşulları;
Hava Aracı bağlamaları;
(b) Aşağıdakilerin yapım metotları: Kaplama gövdeler, takviye çemberleri, takviye elemanları, gövde kirişleri, ana kaburgalar, takviye parçaları, dikmeler, bağlantılar, kirişler, kat yapıları, takviyeler, kaplama metotları, korozyonda koruma, kanadın kuyruk takımı ve motor bağlantıları;	2
Yapı birleştirme/montaj teknikleri: perçinleme, civatalama,yapıştırma;	2

Kromaj, anotlama, boyama gibi yüzey koruma yöntemleri;
Yüzey temizleme;
Gövde simetrisi: Hizalama/ayarlama metotları ve simetri kontrolleri.
11.3 Gövde Yapıları - Uçaklar
11.3.1 Gövde (ATA 52/53/56)	1
Yapı:
Kanat, kuyruk dengeleyici (tail-plane), paylon, ve iniş takımı bağlantıları;
Koltuk kurulumu;
Kapılar ve acil durum çıkışları: Yapı ve çalışma;
Pencere ve cam bağlantıları.
11.3.2 Kanatlar (ATA 57)	1
Yapı:
Yakıt depolama;
İniş takımları, paylon, kontrol yüzeyleri ve yüksek kaldırma /sürükleme (drag) bağlantıları.
11.3.3 Stabilizatörler (ATA 55)
	1
Yapı:
Kontrol yüzey bağlantısı.
11.3.4 Uçuş Kontrol (Kumanda) Yüzeyleri (ATA 55/57)	1
Yapı ve bağlantı;
Balanslama (Dengeleme) - kütle ve aerodinamik.
11.3.5 Naseller/Paylonlar (ATA 54)
Naseller/Paylonlar:	1
—Yapı,
—Yangın duvarları,
—Motor bağlantıları.
11.4 Air Conditioning (ATA 21)
Isıtma ve havalandırma sistemleri.	1
11.5 Aletler (Cihazlar) / Aviyonik Sistemler
11.5.1 Alet (Cihaz) Sistemleri (ATA 31)	1
Pitot statik: Altimetre, hava hız göstergesi, dikey hız göstergesi;
Jiroskopik: Suni/yapay ufuk, durum yön göstergesi, yön göstergesi, yatay/ufki durum göstergesi, dönüş ve kayış göstergesi, dönüş koordinatörü;
Pusulalar: Direkt okuma, uzaktan okuma;

Hücum açısı göstergesi, perdövites (stall) uyarı sistemleri;
Glass kokpit:
Diğer hava aracı sistem göstergeleri.
11.5.2 Aviyonik Sistemler	1
Sistem yerleşimlerinin esasları ve aşağıdakilerin çalışması:
— Otomatik Uçuş (ATA 22),
— Haberleşme (ATA 23),
— Seyrüsefer Sistemleri (ATA 34).
11.6 Elektrik Gücü (ATA 24)	2
Bataryaların Takılması ve Çalışması;
DC güç üretimi;
Voltaj regülasyonu / ayarlaması;
Güç dağıtımı;
Devre koruması;
Envertörler (inverter'ler), transformatörler.
11.7 Ekipmanlar ve Mefruşatlar (ATA 25)	2
Acil durum ekipmanı gereklilikleri;
Koltuklar, kayışlar ve kemerler.
11.8 Yangından Koruma (ATA 26)	2
Taşınabilir/portatif yangın söndürücüler.
11.9 Uçuş Kumandaları (ATA 27)	3
Ana kumanda yüzeyleri: eleron, elevatör, dümen, spoyler;
Fletner ayarları;
Yüksek kaldırma düzenekleri;
Sistem çalışması: Manüel;
Rüzgar hamlesi kilitleri;
Balanslama/Dengeleme ve ayarlama:
Perdövites (stall) uyarı sistemi.
11.10 Yakıt Sistemleri (ATA 28)	2
Sistem yerleşimi;
Yakıt tankları;
İkmal/Besleme sistemleri;
Çapraz besleme ve transfer;
Göstergeler ve uyarılar;
Yakıt ikmali ve yakıt boşaltma.
11.11 Hidrolik Güç (ATA 29)	2
Hidrolik sıvıları;
Hidrolik depoları; basınçlama, ikmal ve numune alma
Hidrolik pompalar ve basınç üretimi: Elektriksel, mekanik, pnömatik ve acil durum
Basınç Kontrolü Sistem yerleşimi;
Akümülatörler; Filtreler;
Güç dağıtımı: yönlendirme ve kumanda valfleri, çalıştırma silindirleri ve pistonlar

Gösterge ve uyarı sistemleri;
Diğer sistemler ile ilişkiler.
11.12 Buz ve Yağmurdan Koruma (ATA 30)	1
Buz oluşumu, sınıflandırılması ve tespiti;
Buzlanmayı giderici sistemler: Elektriki, sıcak havayla, pnömatik ve kimyasal;
Propların ve drein yerlerinin ısıtılması;
Silici/silecek sistemleri.
11.13 İniş Takımları (ATA 32)	2
Yapı, şok emme;
Açma ve toplama sistemleri; Normal ve acil durum;
Göstergeler ve uyarılar;
Tekerlek ve lastikler Frenler, oto-frenleme, kayma ve kazıklamayı önleme;
Steering (dümen);
Hava yer algılaması.
11.14 Işıklar (ATA 33)	2
Harici: seyrüsefer, çarpışmayı önleme, iniş, taksi, buz;
Dahili: Xxxxx, kokpit, kargo;
Acil Durum.
11.15 Xxxxxxx (ATA 35)	2
Sistem yerleşimi; Ekip, yolcu;
Kaynaklar, depolama, dolum ve dağıtım;
İkmal ayarı;
Göstergeler ve uyarılar.
11.16 Pnömatik/Vakum (ATA 36)	2
Sistem yerleşimi;
Kaynaklar; Motor/APU, kompresörler, rezervuarlar, yer ikmali;
Basınç ve vakum pompaları
Basınç kontrolü;
Dağıtım;
Göstergeler ve uyarılar;
Diğer sistemler ile ara yüz.

MODÜL 12. HELİKOPTER AERODİNAMİĞİ, YAPI VE SİSTEMLERİ
	SEVİYE
12.1 Uçuş Teorisi - Döner Kanat/Pervane Aerodinamiği	A3 A4	B1.3 B1.4
Terminoloji;	1	2
Jiroskopik yalpa etkileri;
Tork reaksiyonu ve yön kontrolü;
Kaldırma simetri eksikliği, Blade tip tutunma kaybı (stall)
Çevirme eğilimi (translating tendency) ve düzeltilmesi;
Koriyolis etkisi ve telafisi;
Girdap halkası durumu (Vortex ring state), güç pıhtılaşması (power settling), overpitching;
Oto-rotasyon;
Yer etkisi.
12.2 Uçuş Kumanda Sistemleri	2	3
Devri kumanda;
Kolektif kumanda;
Swashplate;
Yalpa/Sapma kontrolü: Anti Tork Kontrolü, Kuyruk Pervanesi, hava tahliyesi;
Ana Rotor Hed: Dizayn ve Çalışma özellikleri;
Pala Yastıkları/Sönümleyicileri: Fonksiyon ve yapı:
Rotor Palileri: Ana ve kuyruk rotor pali yapısı ve bağlantısı;
Trim kontrolü, sabit ve ayarlanabilir stabilizörler;
Sistem çalışması: Manüel, hidrolik, elektriksel, elektronik kumandalı (fly-by-wire);
Suni/Yapay hissetme;
Balanslama/Dengeleme ve ayarlama.
12.3 Blade Tracking ve Vibrasyon Analizi	1	3
Rotor hizalama;
Ana rotor ve kuyruk rotoru izlemesi;
Statik ve dinamik balanslama/dengeleme;
Vibrasyon tipleri, vibrasyon azaltma metotları;
Yer/Zemin rezonası.
12.4 Aktarmalar/İletimler	1	3
Dişli kutuları, ana rotor ve kuyruk rotorları;
Kavramalar (clutch), serbest tekerlek üniteleri (free wheel units), rotor freni;
Kuyruk tahrik şaftları, esnek kaplinler, yataklar, vibrasyon emiciler ve yatak askıları.
12.5 Gövde Yapıları
(a) Yapısal mukavemete ilişkin uçuşa elverişlilik gereklilikleri;	2	2
Yapısal sınıflandırma, birinci,ikinci ve üçüncü;
Hata kaldırır, emniyetli ömür, hasar toleransı genel kavramları;
Bölge ve istasyon tanımlama sistemleri;

Gerilme, burkulma, eğilme, sıkıştırma, kesme, burulma, çekme gerilimi, yorulma;
Boşaltma ve havalandırma koşulları;
Sistem montaj/yerleştirme koşulları;
Yıldırımdan korunma koşulları;
(b) Aşağıdakilerin yapım metotları: Kaplama gövdeler, takviye çemberleri, takviye elemanları, gövde kirişleri, ana kaburgalar, takviye parçaları, dikmeler, bağlantılar, kirişler, kat yapıları, takviyeler, kaplama metotları, korozyonda koruma.	1	2
Paylon, irtifa dümeni ve iniş takımı bağlantıları;
Koltuk kurulumu;
Kapılar: Yapılar, mekanizmalar, çalışma (hareket) ve emniyet cihazları;
Pencere ve cam yapıları.
Yakıt depolama;
Yangın duvarları;
Motor bağlantıları;
Yapı birleştirme/montaj teknikleri: perçinleme, civatalama,yapıştırma;
Renkseme, anotlama, boyama gibi yüzey koruma yöntemleri;
Yüzey temizleme.
Gövde simetrisi: Hizalama/ayarlama metotları ve simetri kontrolleri.
12,6 Air Conditioning (ATA 21)
12.6.1 Hava ikmali/beslemesi	1	2
Motor bleed ve yer arabası dahil hava ikmal kaynakları.
12.6.2 Air Conditioning	1	3
Air conditioning sistemleri;
Dağıtım sistemleri;
Akış ve sıcaklık kontrol sistemleri;
Koruma ve uyarı cihazları.
12.7 Aletler (Cihazlar) / Aviyonik Sistemler
12.7.1 Alet (Cihaz) Sistemleri (ATA 31)	1	2
Pitot statik: Altimetre, hava hız göstergesi, dikey hız göstergesi;
Jiroskopik: Suni/yapay ufuk, durum yön göstergesi, yön göstergesi, yatay/ufki durum göstergesi, dönüş ve kayış göstergesi, dönüş koordinatörü;
Pusulalar: Direkt okuma, uzaktan okuma;
Vibrasyon gösterge sistemleri - HUMS;
Glass kokpit:
Diğer hava aracı sistem göstergeleri.

12.7.2. Aviyonik Sistemler	1	1
Sistem yerleşimlerinin esasları ve aşağıdakilerin çalışması:
Otomatik Uçuş (ATA 22);
Haberleşme (ATA 23);
Seyrüsefer Sistemleri (ATA 34).
12.8 Elektrik Gücü (ATA 24)	1	3
Bataryaların Takılması ve Çalışması;
DC güç üretimi, AC güç üretimi;
Acil durum güç üretimi;
Voltaj regülasyonu / ayarlaması,
Devre koruması.
Güç dağıtımı;
Enversörler (inverter'ler), transformatörler, redresörler;
Harici güç / Yer gücü.
12.9 Kabin Ekipmanları ve Mefruşat (ATA 25)
(a) Acil durum ekipmanı gereklilikleri;	2	2
Koltuklar, kayışlar ve kemerler;
Kaldırma sistemleri;
(b) Acil durum flotasyon sistemleri;	1	1
Kabin yerleşim, kargo muhafazası;
Ekipman yerleşimi;
Kabin Mefruşat Montajı.
12.10 Yangından Koruma (ATA 26)	1	3
Yangın ve duman tespit ve uyarı sistemleri;
Yangın söndürme sistemleri;
Sistem testleri.
12.11 Yakıt Sistemleri (ATA 28)	1	3
Sistem yerleşimi;
Yakıt tankları;
İkmal/Besleme sistemleri;
İndirme, havalandırma ve tahliye;
Çapraz besleme ve transfer;
Göstergeler ve uyarılar;
Yakıt ikmali ve yakıt boşaltma.
12.12 Hidrolik Güç (ATA 29)	1	3
Hidrolik sıvıları;
Hidrolik depoları; basınçlama, ikmal ve numune alma
Hidrolik pompalar ve basınç üretimi: Elektriksel, mekanik, pnömatik ve acil durum
Basınç Kontrolü Sistem yerleşimi;
Akümülatörler; Filtreler;
Güç dağıtımı: yönlendirme ve kumanda valfleri, çalıştırma silindirleri ve pistonlar
Gösterge ve uyarı sistemleri;
Diğer sistemler ile ilişkiler.
12.13 Buz ve Yağmurdan Koruma (ATA 30)	1	3

Buz oluşumu, sınıflandırılması ve tespiti;
Buzlanmayı önleyici ve buzlanmayı giderici sistemler: Elektriki, sıcak havayla ve kimyasal;
Yağmur kaydırma ve giderme;
Propların ve drein yerlerinin ısıtılması;
Silici/silecek sistemi.
12.14 İniş Takımları (ATA 32)	2	3
Yapı, şok emme;
Açma ve toplama sistemleri; Normal ve acil durum;
Göstergeler ve uyarılar;
Tekerlekler, Lastikler, frenler;
Steering (dümen);
Hava yer algılaması;
Kızaklar, palyeler.
12.15 Işıklar (ATA 33)	2	3
Harici: seyrüsefer, iniş, taksi, buz;
Dahili: Xxxxx, kokpit, kargo;
Acil Durum.
12.16 Pnömatik/Vakum (ATA 36)	1	3
Sistem yerleşimi;
Kaynaklar; Motor/API, kompresörler, rezervuarlar, yer ikmali;
Basınç kontrolü;
Dağıtım;
Göstergeler ve uyarılar;
Diğer sistemler ile arayüz.
12.17 Entegre Modüler Aviyonikler (ATA 42)	1	2
Entegre Modüler Aviyonik (IMA) modüllerine tipik olarak entegre edilebilecek fonksiyonlar, başkalarının da yanı sıra aşağıdakilerden oluşmaktadır:
Bleed Yönetimi, Hava Basıncı Kontrolü, Hava Havalandırma ve Kontrolü, Aviyonikler ve Kokpit Havalandırma Kontrolü, Sıcaklık Kontrolü, Hava Trafik Haberleşmesi, Aviyonik Haberleşme Yönlendiricisi (Router), Elektriksel Yük Yönetimi, Devre Kesici Takibi, Elektrikli Sistemler BITE, Yakıt Yönetimi, Frenleme Kontrolü, Steering (Dümen/Yönlendirme) Kontrolü, İniş Takımları Açma ve Kapama, Lastik Basıncı Göstergesi, Xxxx Xxxxxx Göstergesi, Fren Sıcaklık Takibi, vb.
Ana Sistem;
Ağ Komponentleri.
12.18 Yerleşik Bakım Sistemleri (ATA 45)	1	2

Merkezi bakım bilgisayarları;
Veri yükleme sistemi;
Elektronik kütüphane sistemi;
Çıktı Alma/Yazdırma;
Yapısal takip (hasar toleransı takibi).
12.19 Bilgilendirme Sistemleri (ATA 44)	1	2
Geleneksel olarak kağıt, mikrofilm veya mikrofiş üzerinde dijital bilgilerin depolanmasına, güncellenmesine ve düzeltilmesine imkan veren üniteler ve komponentler. Elektronik kütüphane yığın depolama ve kontrol cihazı gibi bilgi depolanmasına ve düzeltilmesine yönelik üniteleri içerir. Uçuş deki yazıcısı veya genel kullanım amaçlı ekran gibi diğer sistemler ile paylaşılan ve diğer kullanımlar için kurulan/takılan üniteleri veya komponentleri içermez.
Tipik örnekler arasında Hava Trafik ve Bilgi Yönetim Sistemleri ve Ağ Sunucusu Sistemleri yer alır.
Hava Aracı Genel Enformasyon Sistemi;
Uçuş Kompartımanı Bilgilendirme Sistemi;
Bakım Bilgilendirme Sistemi;
Yolcu Kabin Bilgilendirme Sistemi;
Muhtelif Bilgilendirme Sistemleri.

MODÜL 13. HAVA ARACI AERODİNAMİĞİ, YAPI VE SİSTEMLERİ
	SEVİYE
13.1 Uçuş Teorisi	B2
(a) Uçak Aerodinamiği ve Uçuş Kontrolleri (Kumandaları)	1
Aşağıdakilerin çalışması ve etkisi:
— Sağa sola yatış (rule) kumandası; eleronlar ve spoylerler,
— burun aşağı/burun yukarı (pike) kumandası: elevatör, stabilatör, değişken oranlı stabilatörler ve kanard kontrolü,
—Sağa sola dönüş (yaw) kumandası, dümen sınırlayıcıları (rudder limiters);
Elevon ve ruddervatörün kullanımı ile kontrol;
Yüksek kaldırma düzenekleri; Yuvalar, çıtalar, flaplar;
Sürükleme (drag) sağlayan cihazlar: Spoylerler, kaldırma indirme yastıkları, hız frenleri;
Trim fletnerlerinin, servo tabların, kumanda yüzeyi bıyaslarının çalışması ve etkisi;
(b) Yüksek Hızlı Uçuş	1
Ses hızı, subsonik uçuş, transonik uçuş, süpersonik uçuş;
Mach sayısı, kritik Mach sayısı
(c) Döner Kanat Aerodinamiği	1
Terminoloji;
Devri, kolektif ve anti tork kontrollerinin/kumandalarının çalışması ve etkisi.
13.2 Yapılar - Genel Kavramlar
(a) Yapısal sistem esasları;	1
(b) Bölge ve istasyon tanımlama sistemleri;	2
Elektrikli bağlama/yapıştırma;
Yıldırım çarpmasından korunma koşulu.
13.3 Oto Uçuş (ATA 22)	3
Çalışma prensipleri ve güncel terminoloji dahil olmak üzere otomatik uçuş kumanda esasları;
Komuta sinyalinin işlenmesi;
Çalışma modları: Roll, pitch ve yaw kanalları;
Yaw damperleri;
Helikopterlerdeki Stabilite/Kararlılık Arttırma Sistemi;
Otomatik trim kontrolü;
Otopilot seyrüsefer yardımları arayüzü;
Autothrottle sistemleri;
Otomatik İniş Sistemleri: Prensipler ve kategoriler, çalışma modları, yaklaşma, süzülüş eğimi/hattı, iniş, pas geçme, sistem monitörleri ve hata koşulları.

13.4 Haberleşme/Seyrüsefer (ATA 23/24)
	3
Radyo dalgalarının yayılımına, antenlere, iletim hatlarına, haberleşmeye, alıcı ve vericilere ilişkin esaslar;
Aşağıdaki sistemlerin çalışma prensipleri:
— Çok Yüksek Frekans (VHF) haberleşmesi;
— Yüksek Frekans (HF) haberleşmesi;
— Audio,
— Acil Durum Yer Belirleme Vericileri,
— Kokpit Ses Kayıt Cihazı,
— Çok Yüksek Frekansta çok yönlü hava seyrüsefer istikamet cihazı (VOR- Very High Frequency omnidirectional range),
— Otomatik Yön Bulucu (ADF -Automatic Direction Finding),
— Aletli İniş Sistemi (ILS - Instrument Landing System),
— Mikrodalga İniş Sistemi (MLS - Microwave Landing System),
— Uçuş Yönlendirme sistemleri, Mesafe Ölçme Ekipmanları (DME - Distance Measuring Equipment),
— Çok Düşük Frekans ve hiberbolik navigasyon (VLF/Omega),
— Doppler seyfüsefer,
— Saha seyrüsefer, RNAV sistemleri,
— Uçuş Yönetim Sistemleri,
— Küresel Konum Belirleme Sistemi (GPS), Küresel Seyrüsefer Uydu Sistemleri (GNSS),
— Ataletsel Seyrüsefer Sistemi,
— Hava Trafik Kontrol alıcı verici cihazı, ikincil gözetim radarı,
— Trafik Uyarı ve Çarpışmayı Önleme Sistemi (TCAS),
— Hava sakınma radarı,
— Radyo altimetre,
— ARINC haberleşme ve raporlama.
13.5 Elektrik Gücü (ATA 24)	3
Bataryaların Takılması ve Çalışması;
DC güç üretimi;
AC güç üretimi;
Acil durum güç üretimi;
Voltaj regülasyonu / ayarlaması;
Güç dağıtımı;
Enversörler (inverter'ler), transformatörler, redresörler;
Devre koruması;
Harici güç / Yer gücü.
13.6 Ekipmanlar ve Mefruşatlar (ATA 25)	3
Elektronik acil durum ekipmanı gereklilikleri;
Kabin eğlence ekipmanları.
13.7 Uçuş Kumandaları (ATA 27)
(a) Birincil kumandalar: eleron, elevatör, dümen, spoyler;	2

Fletner (trim) kumandası;
Aktif yük kumandası;
Yüksek kaldırma düzenekleri;
Kaldırma indirme, hız frenleri;
Sistem çalışması: Manüel, hidrolik, pnömatik;
Suni hissetme, Sapma (Yaw) damperi, Mach ayarı, dümen sınırlayıcısı (rudder limiter), fırtına kilitleri.
Perdövites (stall) koruma sistemleri;
(b) Sistem çalışması: Elektriksel, elektronik kumandalı uçuş/elektronik uçuş kontrol sistemleri (fly-by-wire).	3
13.8 Aletler (Cihazlar) (ATA 31)	3
Sınıflandırma;
Atmosfer;
Terminoloji;
Basınç ölçüm cihazları ve sistemleri;
Pitot statik sistemler;
Altimetreler;
Dikey hız göstergeleri;
Hava hızı göstergeleri;
Mach ölçerler;
İrtifa raporlama/ikaz sistemleri;
Hava veri bilgisayarları;
Aletli pnömatik sistemler;
Direkt okuma basınç ve sıcaklık göstergeleri;
Sıcaklık gösterge sistemleri;
Yakıt miktarı gösterge sistemleri;
Jiroskopik prensipler;
Suni/yapay ufuklar;
Kayış/kayma göstergeleri;
Yön göstergesi;
Yere Yakınlık Uyarı Sistemleri;
Pusula sistemleri;
Uçuş Veri Kayıt sistemleri;
Elektronik Uçuş Aletleri Sistemleri;
Ana uyarı sistemleri ve merkezi uyarı panelleri dahil olmak üzere aletli uyarı sistemleri;
Perdövites (stall) uyarı sistemleri ve hücum açısı gösterge sistemleri;
Vibrasyon ölçümü ve göstergesi;
Glass kokpit.
13.9 Işıklar (ATA 33)	3
Harici: seyrüsefer, iniş, taksi, buz;
Dahili: Xxxxx, kokpit, kargo;
Acil Durum.
13.10 Yerleşik Bakım Sistemleri (ATA 45)	3
Merkezi bakım bilgisayarları;
Veri yükleme sistemi;

Elektronik kütüphane sistemi;
Çıktı Alma/Yazdırma;
Yapısal takip (hasar toleransı takibi).
13.11 Air Conditioning ve Kabın Basınçlandırma (ATA 21)
13.11.1. Hava ikmali/beslemesi	2
Motor bleed, APU ve yer arabası dahil hava ikmal kaynakları;
13.11.2. Air Conditioning
Air conditioning sistemleri;	2
Hava çevrimi ve buhar çevrimi makineleri;	3
Dağıtım sistemleri;	1
Akış, sıcaklık ve nem kontrol sistemi.
13.11.3. Xxxxxxlandırma	3
Basınçlandırma sistemleri;
Kumanda ve emniyet valfleri dahil kumanda ve göstergeler;
Kabin basıncı kumandaları.
13.11.4. Xxxxxxx ve uyarı cihazları	3
Koruma ve uyarı cihazları.
13.12 Yangından Koruma (ATA 26)
(a) Yangın ve duman tespit ve uyarı sistemleri;	3
Yangın söndürme sistemleri;
Sistem testleri;
(b) Taşınabilir/portatif yangın söndürücüler.	1
13.13 Yakıt Sistemleri (ATA 28)
Sistem yerleşimi;	1
Yakıt tankları;	1
İkmal/Besleme sistemleri;	1
İndirme, havalandırma ve tahliye;	1
Çapraz besleme ve transfer;	2
Göstergeler ve uyarılar;	3
Yakıt ikmali ve yakıt boşaltma;	2
Boylamasına balans yakıt sistemleri.	3
13.14 Hidrolik Güç (ATA 29)
Sistem yerleşimi;	1
Hidrolik akışkanları;	1
Hidrolik depoları ve akümülatörleri;	1
Basınç üretimi: Elektriksel, mekanik, pnömatik;	3
Acil durum basınç üretimi;	3
Filtreler;	1
Basınç kontrolü;	3
Güç dağıtımı;	1
Gösterge ve uyarı sistemleri;	3
Diğer sistemler ile arayüz.	3
13.15 Buz ve Yağmurdan Koruma (ATA 30)
Buz oluşumu, sınıflandırılması ve tespiti;	2
Buzlanmayı engelleyici sistemler: Elektriki, sıcak havayla ve	2

kimyasal;
Buzlanmayı giderici sistemler: Elektriki, sıcak havayla,
pnömatik, kimyasal;	3
Yağmurdan arındırma;
	1
Propların ve drein yerlerinin ısıtılması;
	3
Silici/silecek Sistemleri.	1
13.16 İniş Takımları (ATA 32)
Yapı, şok emme;	1
Açma ve toplama sistemleri; Normal ve acil durum;	3
Göstergeler ve uyarılar;	3
Tekerlekler, frenler, kaymayı engelleyiciler ve oto-frenleme;	3
Lastikler;	1
Steering (dümen);	3
Hava yer algılaması.	3
13.17 Xxxxxxx (ATA 35)
Sistem yerleşimi; Kokpit, kabin;	3
Kaynaklar, depolama, dolum ve dağıtım;	3
İkmal ayarı;	3
Göstergeler ve uyarılar.	3
13.18 Pnömatik/Vakum (ATA 36)
Sistem yerleşimi;	2
Kaynaklar; Motor/API, kompresörler, rezervuarlar, yer ikmali;	2
Basınç kontrolü;	3
Dağıtım;	1
Göstergeler ve uyarılar;	3
Diğer sistemler ile arayüz.	3
13.19 Su/Atık (ATA 38)	2
Su sistemi planı, ikmal, dağıtım, servis ve tahliye;
Tuvalet sistemi yerleşimi, sifonlar ve servis.
13.20 Entegre Modüler Aviyonikler (ATA 42)	3
Entegre Modüler Aviyonik (IMA) modüllerine tipik olarak
entegre edilebilecek fonksiyonlar, başkalarının da yanı sıra
aşağıdakilerden oluşmaktadır:
Bleed Yönetimi, Hava Basıncı Kontrolü, Hava Havalandırma
ve Kontrolü, Aviyonikler ve Kokpit Havalandırma Kontrolü,
Sıcaklık Kontrolü, Hava Trafik Haberleşmesi, Aviyonik
Haberleşme Yönlendiricisi (Router), Elektriksel Yük
Yönetimi, Devre Kesici Takibi, Elektrikli Sistemler BITE,
Yakıt Yönetimi, Frenleme Kontrolü, Steering
(Xxxxx/Yönlendirme) Kontrolü, İniş Takımları Açma ve
Kapama, Lastik Basıncı Göstergesi, Xxxx Xxxxxx Göstergesi,
Fren Sıcaklık Takibi, vb.;
Ana Sistem;

Ağ Komponentleri.
13.21 Kabin Sistemleri (ATA 44)	3
Hava aracı içerisinde yolculara hoş zaman geçirilmesine ilişkin imkanlar sunan ve hava aracı dahilinde (Kabin Dahili İletişim Veri Sistemi) ve hava aracı kabini ve yer istasyonları arasında (Kabin Ağ Servisi) haberleşme sağlayan üniteler ve komponentler. Ses, veri, müzik ve video (görüntü) iletimlerini içerir.
Kabin Dahili İletişim Veri Sistemi kokpit/kabin ekibi ve kabin sistemleri arasında arayüz/bağlantı sağlar. Bu sistemler, ilgili farklı LRU'ların veri alışverişini desteklerler ve tipik olarak Kabin Memuru Çağrı Panelleri ile çalışırlar.
Kabin Ağ Servisi, başka unsurların yanı sıra, tipik olarak aşağıdakiler ile bağlantılı olan bir sunucudan oluşur:
— Veri/Telsiz Haberleşmesi, Uçuş İçi Eğlence Sistemi.
Kabin Ağ Servisi aşağıdakiler gibi fonksiyonlara sahip olabilir:
— Kalkış öncesi/kalkış raporlarına erişim,
— E-posta/intranet/İnternet erişimi,
— Yolcu veritabanı;
Kabin Ana Sistemi;
Uçuş İçi Eğlence Sistemi;
Harici Haberleşme Sistemi;
Kabin Kütle Hafıza Sistemi (Cabin Mass Memory System);
Kabin İzleme Sistemi;
Muhtelif Kabin Sistemi.
13.22 Bilgilendirme Sistemleri (ATA 46)	3
Geleneksel olarak kağıt, mikrofilm veya mikrofiş üzerinde dijital bilgilerin depolanmasına, güncellenmesine ve düzeltilmesine imkan veren üniteler ve komponentler. Elektronik kütüphane yığın depolama ve kontrol cihazı gibi bilgi depolanmasına ve düzeltilmesine yönelik üniteleri içerir.
Uçuş deki yazıcısı veya genel kullanım amaçlı ekran gibi diğer sistemler ile paylaşılan ve diğer kullanımlar için kurulan/takılan üniteleri veya komponentleri içermez.

Tipik örnekler arasında Hava Trafik ve Bilgi Yönetim Sistemleri ve Ağ Sunucusu Sistemleri yer alır.

Hava Aracı Genel Enformasyon Sistemi;

Uçuş Kompartımanı Bilgilendirme Sistemi;

Bakım Bilgilendirme Sistemi;

Yolcu Kabin Bilgilendirme Sistemi;

Muhtelif Bilgilendirme Sistemi.

MODÜL 14. TAHRİK (İTME GÜCÜ)
	SEVİYE
14.1 Türbin Motorlar	B2
(a) Turbojet, turbofan, turboşaft ve turbopropeller motorların yapısal ayarlamaları ve çalışması;	1
(b) Elektronik Motor kontrolü ve yakıt ölçüm sistemleri (FADEC).	2
14.2 Motor Gösterge Sistemleri	2
Egzos gazı sıcaklığı/Kademeler arası türbin sıcaklık sistemleri;
Motor hızı;
Motor Thrust Göstergesi: Motor Basıncı Oranı, motor türbin tahliye basıncı veya jet (egzos) borusu basınç sistemleri;
Yağ basıncı ve sıcaklığı;
Yakıt basıncı, sıcaklığı ve akımı;
Manifold basıncı;
Motor torku;
Pervane hızı.
14.3 Çalıştırma/Başlatma ve Ateşleme Sistemleri	2
Motor çalıştırma sisteminin ve komponentlerinin çalışması;
Ateşleme sistemleri ve komponentleri;
Bakım emniyet gereklilikleri.

MODÜL 15. GAZ TÜRBİN MOTORLAR
	SEVİYE
	A	B1
15.1 Temel Esaslar	1	2
Potansiyel enerji, kinetik enerji, Xxxxxx'un hareket yasaları, Brayton çevrimi;
Kuvvet, çalışma, güç, enerji, hız, hızlanma arasındaki ilişki;
Turbojet, turbofan, turboşaft ve turbopropeller yapısal ayarlamaları ve çalışması.
15.2 Motor Performansı		2
Brüt thrust, net thrust, konik nozul thrust'i, thrust dağıtımı, meydana gelen thrust, thrust beygir gücü, eşdeğer şart beygir gücü, özgül yakıt tüketimi;		2
Motor verimleri;
By-pass oranı ve motor basınç oranı;
Gaz akışının basıncı, sıcaklığı ve hızı;
Motor “rating”leri, statik thrust, hız-irtifa- sıcak iklimin etkileri, flat rating sınırlamaları.
15.3 Giriş (Inlet)	2	2
Kompresör giriş kanalları
Çeşitli giriş konfigürasyonlarının etkisi;
Buzdan koruma.
15.4 Kompresörler	1	2
Eksenel ve santrifüj tipler;
Yapısal özellikler, çalışma prensipleri ve uygulamalar;
Fan dengelemesi;
Çalışması:
Kompresörde “stall” ve “surge”, sebepleri ve etkileri;
Hava akımının kontrol metotları: bleed valfler, değişken giriş rehber kanatçıkları, değişken stator kanatçıkları, dönen stator paleleri;
Kompresör oranı.
15.5 Yanma Kısmı	1	2
Yapısal özellikler ve çalışma prensipleri;
15.6 Türbin Bölümü	2	2
Çeşitli türbin blade tiplerinin çalışması ve karakteristik özellikleri;
Blade disk bağlantısı;
Nozzle guide vane'ler (türbin rehber/yönlendirici sabit bıçakları);
Türbin blade stresi ve kripi sebepleri ve etkieri.
15.7 Egzos	1	2

Yapısal özellikler ve çalışma prensipleri;
Konverjan, diverjan ve değişken saha nozulları;
Motor gürültüsünün azaltılması;
Thrust reverser'ler.
15.8 Yataklar ve Contalar	—	2
Yapısal özellikler ve çalışma prensipleri;
15.9 Yağlayıcılar ve Yakıtlar	1	2
Özellikler ve spesifikasyonlar;
Yakıt katkı maddeleri;
Emniyet tedbirleri.
15.10 Yağlama Sistemleri	1	2
Sistem çalışması/yerleşimi ve komponentleri.
15.11 Yakıt Sistemleri	1	2
Elektronik motor kontrolü dahil olmak üzere motor kontrolünün ve yakıt ölçüm sistemlerinin çalışması (FADEC);
Sistemlerin yerleşimi ve komponentleri.
15.12 Hava Sistemleri	1	2
Dahili soğutma, contalama ve harici hava servisleri dahil olmak üzere, motor hava dağıtım ve buzlanmayı önleyici kontrol sistemlerinin çalışması.
15.13 Çalıştırma/Başlatma ve Ateşleme Sistemleri
	1	2
Motor çalıştırma sisteminin ve komponentlerinin çalışması;
Ateşleme sistemleri ve komponentleri;
Bakım emniyet gereklilikleri.
15.14 Motor Gösterge Sistemleri	1	2
Egzos Gazı Sıcaklığı/Kademeler arası Türbin Sıcaklığı;
Motor Thrust Göstergesi: Motor Basıncı Oranı, motor türbin tahliye basıncı veya jet (egzos) borusu basınç sistemleri;
Yağ basıncı ve sıcaklığı;
Yakıt basıncı ve akımı;
Motor hızı;
Vibrasyon ölçümü ve göstergesi;
Tork;
Güç.
15.15 Güç Arttırma Sistemleri		1
Çalışma ve uygulamalar;
Su enjeksiyonu, su metanol;
Muavin yakıcı sistemler.
15.16 Turbo-prop Motorlar	1	2
Gaz bağlaşık (gas coupled)/serbest türbin ve dişli bağlaşık (gear coupled) türbinler;
Redüksiyon dişlileri;

Entegre motor ve pervane kontrolleri;
Aşırı hız emniyet cihazları.
15.17 Turbo-şaft Motorlar	1	2
Ayarlamalar, tahrik sistemleri, redüksiyon dişli tertibatı, kavramalar, kontrol sistemleri.
15.18 Yardımcı Xxx Xxxxxxxxx (APU'lar)
	1	2
Amaç, çalışma, koruyucu sistemler.
15.19 Güç Sistemi Kurulumu	1	2
Yangın duvarlarının, motor kapaklarının, akustik panellerin, motor yataklarının, vibrasyonu önleme yataklarının, hortumların, besleyicilerin, konektörlerin, kablo kanallarının, kontrol kablolarının ve çubuklarının, kaldırma noktalarının ve drenlerin konfigürasyonu.
15.20 Yangından Koruma Sistemleri
	1	2
Yangın tespit ve söndürme sistemlerinin çalışması.
15.21 Motor İzleme /Takip ve Yerde Çalıştırma	1	3
Motor çalıştırma ve yerde çalıştırma prosedürleri;
Motor güç çıkışının ve parametrelerinin yorumlanması;
(Yağ analizi, vibrasyon ve boroskop dahil) trend izleme/takibi;
Motorun ve komponentlerin motor imalatçısı tarafından öngörülen kriterler, toleranslar ve veriler karşısında muayene (kontrol) edilmesi;
Kompresör yıkama/temizleme;
Yabancı Madde Hasarı.
15.22 Motor Depolama ve Muhafaza	—	2
Motorun ve aksesuarların/sistemlerin muhafaza edilmesi ve muhafazadan çıkarılması.

Document Metadata

Table of Contents

HAVA ARACI BAKIM PERSONELİ LİSANSI TALİMATI (SHT-66)‌

Document Metadata