ŞANLIURFA İŞ HİJYENİ (ORTAM SAĞLIĞI)

ŞANLIURFA İŞ HİJYENİ (ORTAM SAĞLIĞI)

LABORATUVARI FİZİBİLİTE RAPORU

“Şanlıurfa İş Hijyeni (Ortam Sağlığı) Laboratuvarı Fizibilite Raporu, 2019 yılı Fizibilite Desteği kapsamında Karacadağ Kalkınma Ajansı tarafından sağlanan mali destek ile yürütülmektedir. Sözleşme No: TRC2/19/FZD/0023”

ŞANLIURFA İŞ HİJYENİ (ORTAM SAĞLIĞI) LABORATUVARI FİZİBİLİTESİ

PROJE KOORDİNATÖRÜ

Prof. Dr. Xxx Xxxxxx XXXXXXX

ARAŞTIRMACILAR

Prof. Dr. Xxxx XXXXXXXXX

Prof. Dr. Güzel YILMAZ Doç. Dr. Xxxxxx XXXXXXXXX Dr. Öğr. Üyesi Xxxxxx XXXXX

Araş. Gör. Xxxxxx XXXXXXXX

ŞANLIURFA İŞ HİJYENİ (ORTAM SAĞLIĞI) LABORATUVARI FİZİBİLİTESİ

FİZİBİLİTE RAPORUNU HAZIRLAYANLAR

Prof. Dr. Xxxxx Xxxxx XXXXXX

Öğr. Gör. Dr. Xxxxxxxxx XXXXXX Öğr. Gör. Xxxxx XXXXXX

Öğr. Gör. Xxxx UÇTU

ÖNSÖZ

İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) çalışma ortamıyla, çalışanıyla, çalışma kalitesiyle ve insana saygısıyla bir bütün olarak toplum kalitesinin bir parçasıdır. İSG her geçen gün önem kazanarak çalışma ortamları için vazgeçilmez bir gereklilik olmuştur.

Ülkemizdeki Gayri Safi Milli Hasılanın yaklaşık %5'i İş Sağlığı ve Güvenliği kurallarına uyulmamasından kaynaklanan kayıplara harcanmaktadır. Ülkemizde ulusal ölçekte kamu politikaları ile İSG alanında önemli gelişmeler kat edilmektedir. İSG alanındaki gelişmişlik ülkelerin ekonomik, ticari ve kültürel gelişmişlik alanındaki önemli unsurlarındandır. Bu gerçeklerden yola çıkılarak ülkemizdeki İSG ile ilgili sorunların çözümüne yönelik yeni 6331 sayılı İSG kanunu yürürlüğe konmuştur. 2012 yılında yürürlüğe giren 6331 sayılı kanun gereği çalışanların iş güvenliği ve sağlığını korumak amacıyla proaktif bir yaklaşım olarak gerekli ortam ölçümlerinin yapılması öncelikli sıralarda yer almaktadır. İSG analizlerinin yapılmasıyla İş Sağlığı ve güvenliği artacak, iş verimliliğinde artışlar meydana gelecektir, dolayısıyla iş kazalarındaki ve meslek hastalıklarındaki artışlar ile gayri safi milli hasıladaki kayıplar da azalacaktır.

Şanlıurfa da farklı alanlarda sanayileşmeler devam etmektedir, yapılan işlerin faaliyet alanlarına bağlı olarak bazı kanunlar ve yönetmelikler gereği ve çalışmaların sürdürülebilirliği açısından İş Sağlığı ve Güvenliği altyapısındaki eksikliklerin giderilmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu kapsamda hem Şanlıurfa İlinde bulunan firmaların İSG ile ilgili sorumluluklarını daha rahat yerine getirebilmesi hem de Şanlıurfa ve diğer komşu illerde sanayi ve ticaret hayatının sürdürülebilir bir şekilde gelişimine katkıda bulunmak amacıyla Şanlıurfa ilinde Akredite iş Hijyeni Laboratuvarı Kurulumuna yönelik bir fizibilite çalışmasının bilimsel bir platformda oluşturulması planlanmıştır.

Bu fizibilite çalışmasında Şanlıurfa da yer alan farklı ölçekteki işletmelerin konuyla ilgili ihtiyaçları ortaya konularak, Harran Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi bünyesinde mali ve mekânsal analizlerin yapılacağı bir fizibilite çalışması ile hem İSG alanında kalkınmaya destek olunması hem de ihtiyaçların karşılanmasına cevap verilebileceği hedeflenmiştir.

Bu fizibilite çalışması, ülkemizdeki iş kazaları ve meslek hastalıklarını azaltma amacıyla oluşturulan proaktif nitelikteki İSG kanunlarını ve ilgili yönetmelikleri destekleyici ve tamamlayıcı bir özelliğe sahip olup, İSG alanında Şanlıurfa ilinde farkındalığın artmasına

olumlu katkılar sunacak, böylece iş yerindeki güvenli çalışma ortamı toplumsal refaha katkılar sağlayacak, il de bulunan işletmelerin ulusal ve bölgesel rekabet güçlerini de artıracaktır. Fizibilite sonrası yatırıma dönüştürülecek olan iş hijyeni laboratuvarı ile bölgede ve İl de önemli oranda çalışan kitlesine sahip olan Şanlıurfa'nın İSG alanında gerekli ölçümlerle ilgili karşılaşabilecekleri zorlukları yenmeleri daha kolay olacaktır.

Şanlıurfa İş Hijyeni (Ortam Sağlığı) Laboratuvarı Fizibilite Raporu, KARACADAĞ KALKINMA AJANSI tarafından finanse edilmiştir, Harran Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü tarafından da eş finansman desteği sağlanmıştır.

Prof. Dr. Xxx Xxxxxx XXXXXXX Proje Koordinatörü

A. YÖNETİCİ ÖZETİ

Şanlıurfa ili, GAP’ın (Güneydoğu Anadolu Projesi) merkezi olarak kabul edilmekte ve GAP İdaresi’nin idari yerleşkesini sınırları içerisinde barındırmaktadır. GAP, çok sektörlü, sektörler arasında yakın ilişkiler kuran ve sürdürülebilir bir kalkınma anlayışı ile ele alınan bir bölgesel kalkınma projesidir. GAP; 22 baraj, 19 hidroelektrik santrali ve 1,82 milyon hektar alanda sulama sistemlerinin yapımını öngörmektedir. Geniş ve verimli tarım arazilerine sahip Şanlıurfa’da, GAP Projesi ile birlikte tarımın etkinliği ve önemi daha da artmıştır. Ağırlıklı olarak tarıma dayalı olan Şanlıurfa ekonomisinde enerji, turizm ve hayvancılık da önemli yer tutmaktadır. Tekstil ve gıda sektörünün toplam imalat sanayii içerisindeki payı yüksektir. Son yıllarda teşvik sistemine göre 6. Bölgede yer alan Şanlıurfa ilinde, Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası ve İadesi, Yatırım Yeri Tahsisi, Vergi İndirimi, Faiz indirimi ve İŞKUR teşvikleri yatırımcıları Şanlıurfa iline çeken önemli bir etken olmaktadır.

Xxxxxxxxx Xxxxxxxx Xxxxxx Xxxxxxx xxxxxx xxxxxxxxxxx 00 xx mesafede kurulmuş, 1. kısım ile yine aynı mesafede kurulan 2. Kısım ve 3. Kısımdan oluşmaktadır. Birinci kısımda toplam 187, ikinci kısımda toplam 128 firma olmak üzere toplamda 315 firma ile üretim yapılmakta, yaklaşık 15.000 kişi istihdam edilmektedir. Xxxxxxxxx Xxxxxxxx Xxxxxx Xxxxxxx 0. Xxxxx için altyapı çalışmalarına devam edilmektedir.

Tüm bu gelişmeler ışığında sürekli büyüyen ve farklı sektörlerde yatırımcıların ilgi odağında bulunan Şanlıurfa Organize Sanayi Bölgesinde, işletmelerin İş Sağlığı ve Güvenliğine yönelik iş hijyeni test ve analiz ihtiyaçları ortaya çıkmaktadır. Üretimin sürekliliğine katkıda bulunmak, çalışanların iş kazası ve meslek hastalıklarına yakalanmalarına karşı önlemler almak, ürün ve üretim süreçlerinde kaliteyi standartlaştırmak adına hizmet talepleri her geçen gün artarak devam etmektedir. Bu talepler çevre illerden, Ankara, İstanbul ve Gaziantep gibi sanayi altyapısı bakımından büyük şehirlerdeki kuruluşlar tarafından giderilmeye çalışılmaktadır. Bu durum test ve analizler bakımından süreçlerin uzamasına, taleplerin oluştuğu anda giderilememesine, maliyetlerin artmasına ve bu ekonomik faaliyetlerin bölge dışına çıkmasına sebep olmaktadır. Harran Üniversitesi tarafından projelendirilen “Şanlıurfa İş Hijyeni (Ortam Sağlığı) Laboratuvarı” çalışması tam da bu taleplere karşılık verecek altyapıyı oluşturma özellikleri sayesinde, bölgenin kalkınmasına katkı verecek ve Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından evrensel bir hedef olarak belirlenen “İnsana Yakışır İş” tanıma uyacak İş Hijyeni (Ortam Sağlığı) standartlarına ulaşmayı sağlayacaktır.

Fizibilite çalışması için TARGET Teknoloji Transfer Ofisi tarafından, Gaziantep Üniversitesi Xxxx Xxxxxxxxx Meslek Yüksekokulu ve Mühendislik Fakültesi bünyesinde çalışan ve sektör bilgilerine hâkim öğretim elemanlarından oluşan bir çalışma ekibi oluşturulmuştur.

Fizibilite çalışması, İş Sağlığı ve Güvenliği ve İş Hijyeni konularında masa başı araştırmaları ile başlamıştır. Bölgede faaliyette olan Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri (OSGB)’ler ve Ortam Sağlığı Testleri yaptıran işletmeler incelenmiş, Makine-Metal, Tekstil, Gıda, Ayakkabı, Plastik, Sağlık, Seramik-Porselen, İnşaat, Ahşap ve Tarım sektöründeki firmalarla saha görüşmesi yapılarak sektörün mevcut durumu, İSG yaklaşımları, test ve analiz ihtiyaçları ve talep yapısının değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu doğrultuda, saha çalışmaları kapsamında 19 sorudan oluşan bir anket formu oluşturularak, yargısal örnekleme yapılmış, konu hakkında en doğru bilginin elde edileceğinin düşünüldüğü 10 firma ile yüz yüze görüşülerek ve 15 firmanın online anket katılımları sağlanarak veriler toplanmıştır. Bu anketler sonucunda, sektörün mevcut durumu, ihtiyaçları, beklentileri, çalışanlarının eğitim durumları, iş hijyenine konu test ve analiz ihtiyaçları, yıllık test maliyetleri ve işletmelerin İSG yaklaşımları hakkında bilgiler edinilmiştir. Ayrıca bu kapsamda T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş Şanlıurfa’da faaliyet gösteren 16 Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi (OSGB) firmasından 8 tanesi ile görüşmeler yapılmıştır. 8 OSGB firmasının iş sağlığı ve güvenliği alanında danışmanlık hizmeti verdiği firma sayısı 1110 olduğu, bu firmalardan 111 tanesinin iş hijyeni ölçümleri yaptırdığı tespit edilmiştir. Ayrıca 1110 firmadan inşaat firmaları haricinde (yaklaşık 400 firma) 710 firmanın iş hijyeni ölçümü yaptırması gerektiği OSGB firmaları tarafından belirtilmiştir. Görüşülemeyen OSGB’lerin hizmet verdiği firmalar dikkate alındığından iş hijyeni ölçümü yaptırması gereken firma sayısının artacağı açıkça görülmektedir.

Görüşmelerde firma yöneticilerine kapasite analizi için sorular yöneltilmiştir ve yöneltilen sorulara göre değerlendirmeler yapılmıştır. Diğer bir taraftan Şanlıurfa ilinde TURKAK tarafından akredite edilmiş laboratuvar olmadığı kurumun internet sitesinden teyit edilmiştir. Sanayi odasından alınan verilere göre Şanlıurfa ilinde 679 adet firma olduğu belirlenmiştir. Ayrıca organize sanayi bölge müdürlüğünün resmi verilerine göre 315 adet firma organize sanayi bölgesinde faaliyet göstermektedir.

Organize sanayiinde faaliyet gösteren firmalar anketin 4. sorusuna ve 6331 sayılı kanunda iş sağlığı ve güvenliği belirtilen tehlike sınıflarına göre değerlendirildiğinde tehlikeli ve çok

tehlikeli sınıfta yer aldığı tespit edilmiştir. 6331 sayılı kanuna göre bu sınıfta yer alan işletme iş sağlığı ve güvenliği faaliyetleri zorunlu kılınmıştır.

Anket çalışması sonucunda firmaların ağırlıklı olarak fiziksel testleri senede en az 1 “defa” dan farklı test adetlerinde yaptırdığı tespit edilmiştir. Dolayısıyla anket verilerine göre 25 firmanın, organize sanayi için düşünülürse 315 firmanın, sanayi odası verilerine göre ise 679 adet firmanın senede bu testlerden 1’er defa yaptıracağı sonucuna rahatlıkla varılabilir. Anket çalışmamızda Fiziksel testler test paketi halinde düşünülmüş olup, 315 firmanın bu test paketlerden yaptırdığı düşünülmüştür. Sonuç olarak Şanlıurfa Sanayisinde faaliyet gösteren işletmelerin tamamı potansiyel müşteri olarak gözükmektedir. Bu durumun yanında üniversitelerdeki bilgi birikimi biran evvel sanayiye, sanayide var olan teknoloji üniversiteye aktarılmalıdır. Bu döngünün sağlanabilmesi için üniversitelerin altyapı ve kaynak çeşitliliklerini artırarak sanayi bölgelerinde uygulama alanları oluşturmaları ve bu uygulamalar ile çeşitli alanlarda işbirliklerini artırmaları gerekmektedir (Ünal KURT, Xxxxx XXXXX, Üniversite-Sanayi İşbirliği: Dünü, Bugünü, Geleceği, SDÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi).

Projenin finansal ve ekonomik analizleri çerçevesinde örnekleme dâhil edilen 25 firma ile hizmet anlaşması yapılması halinde yatırımın finansal olarak yatırım yapılabilir olmadığı tespit edilmiştir. Analiz sürecinde yatırımın gri bölgeye (kararsız bölge) ulaşabilmesi için minimum 57 firma ile hizmet sözleşmesi sözü alması gerekmektedir ve bu noktada halen finansal açıdan yatırım yapılabilir değildir. Diğer taraftan, Şanlıurfa OSB bünyesinde faaliyet gösteren (1. ve

2. Kısım) 315 firmanın 70’i ile protokol imzalaması halinde finansal olarak yatırım, yapılabilir konuma gelmektedir. Bu 70 firmanın üzerindeki her bir firma ilave verimlilik sağlamaktadır. Buraya kadarki yapılan testler fiziksel testlerin uygulanması varsayımı ile ortaya koyulmaktadır. Çalışmada ilave olarak özel sektör yaklaşımıyla kimya ve biyolojik testlerin de kullanımına izin veren koşullar da dâhil edilmiş ve tüm testlerin yapılacağı bir laboratuvarın finansal olarak yapılabilir olmadığı tespit edilmiştir. Ekonomik analizler çerçevesinde yatırımın 25, 57 ve 70 firma özelinde Şanlıurfa iline faydalı getiriler sağlayacağı ancak burada da 70 firma üzerinde hizmet sunulması halinde ekonomik faydanın daha fazla olacağı tespit edilmiştir. Son olarak finansal analizlerin duyarlılık testleri gerçekleştirilmiş ve 70 firma baz alındığında risk katsayısı alpha’nın %51 olduğu ve bu ölçüde esneklik içerdiği tespit edilmiştir. Diğer bir ifade ile maliyetlerin yükselmesi ve nakit akışlarındaki zayıflamalara yatırımın direnme gücü %51 seviyesindedir. Bu riskin üzeri yine yatırımın yapılabilirliğini güçleştirmektedir.

B. XXX XXXXX

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ 3

A. YÖNETİCİ ÖZETİ 5

B. ANA RAPOR 8

ŞEKİLLER LİSTESİ 11

TABLOLAR LİSTESİ 12

KISALTMALAR LİSTESİ 14

2. GİRİŞ 15

3. PROJENİN TANIMI VE KAPSAMI 17

4. PROJE ARKA PLANI 21

i. Şanlıurfa İlinde Sosyo-Ekonomik Durum 21

ii. Sektörel ve/veya Bölgesel Politikalar ve Programlar 22

iii. Kurumsal Yapılar ve Yasal (Mevzuat) Altyapı (Teşvik ve YİD mevzuatı gibi) 26

iv. Proje fikrinin Kaynağı ve Uygunluğu 28

5. PROJENİN GEREKÇESİ 33

i. Ulusal ve Bölgesel Düzeyde Talep Analizi 33

ii. Ulusal ve Bölgesel Düzeyde Gelecekteki Talep Analizi 35

iii. Anket Sonuçları 37

6. MAL VE/VEYA HİZMETLERİN SATIŞ-ÜRETİM PROGRAMI 46

i. Satış Programı 46

ii. Üretim Programı 46

iii. Pazarlama Stratejisi (fiyatlandırma, tanıtım ve dağıtım) 46

7. PROJE YERİ/UYGULAMA ALANI 47

i. Fiziksel ve coğrafi özellikler 47

ii. Ekonomik ve Fiziksel Altyapı 47

iii. Sosyal Altyapı 50

iv. Kurumsal Yapılar 54

v. Çevresel Etkilerin Ön Değerlendirmesi 54

vi. Alternatifler, Yer Seçimi ve Arazi Maliyeti 55

8. TEKNİK ANALİZ ve TASARIM 55

i. Kapasite analizi ve seçimi 55

ii. Alternatif teknolojilerin analizi ve teknoloji seçimi 56

iii. Seçilen teknolojilerin çevresel etkileri, koruma önlemleri ve maliyeti 58

iv. Teknik tasarım 58

v. Yatırım maliyetleri 59

9. PROJE GİRDİLERİ 60

i. Proje Girdi İhtiyacı 60

ii. Proje Girdi Fiyatları ve Harcama Tahmini 60

10. ORGANİZASYON YAPISI, YÖNETİM VE İNSAN KAYNAKLARI 61

i. Kuruluşun Organizasyon Yapısı ve Yönetimi 61

ii. Organizasyon ve Yönetim Giderleri (genel giderler vb.) 61

iii. İnsan gücü İhtiyacı ve Tahmini Giderler 62

11. PROJE YÖNETİMİ VE UYGULAMA PROGRAMI 63

i. Proje Yürütücüsü Kuruluşlar ve Teknik Kapasiteleri 63

ii. Proje Organizasyonu ve Yönetim (karar alma süreci, yapım yöntemi vb.) 63

iii. Proje Uygulama Programı (Termin Planı) 63

12. İŞLETME DÖNEMİ GELİR VE GİDERLERİ 65

i. İşletme Dönemi Gelir Kaynakları ve Tahmini 65

ii. İşletme Dönemi Maliyet Kalemleri ve Tahmini Tutarlar 67

iii. İşletme Dönemi Gider Kalemleri ve Tahmini Tutarlar 68

iv. İşletme Dönemi Tahmini Nakit Akışları 69

13. TOPLAM YATIRIM TUTARI VE ALT BİLEŞENLERİNİN TESPİTİ 71

i. Toplam Yatırım Tutarı ve Alt bileşenleri 71

1. Sabit Sermaye Yatırımı 71

2. Diğer Maliyetler 72

3. Öngörülemeyen Maliyetler(Sapma) 73

4. Yatırım Dönemi Toplam Maliyet Tespiti 74

ii. Yatırımın Yıllara(dönemlik) Dağılımı 75

14. PROJENİN FİNANSMANI 76

i. Yürütücü Kurumun Mali Yapısı 76

ii. Finansman Yöntemi 80

15. PROJE ANALİZİ 81

i. FİNANSAL ANALİZ 81

1. Xxxxxxxx Xxxxx – Maliyet Analizi ve Yatırım Projesinin Değerlendirilmesi 84

2. Özel Sektör Yaklaşımı ile Projenin Finansal Açıdan Değerlendirilmesi 87

ii. EKONOMİK ANALİZ 92

1. Ekonomik Faydalar 92

4. Ekonomik Fayda – Maliyet Analizi ve Maliyet Etkinlik Analizi 94

5. Projenin Diğer Ekonomik Etkileri 97

iii. SOSYAL ANALİZ 97

iv. BÖLGESEL ANALİZ 103

v. DUYARLILIK ANALİZLERİ 104

1. Finansal Analiz Duyarlılık Test Sonuçları 104

2. Ekonomik Analiz Duyarlılık Test Sonuçları 107

vi. RİSK ANALİZİ 108

1. Sistematik Risk 109

2. Sistematik Olmayan Risk 110

KAYNAKLAR 113

ŞEKİLLER LİSTESİ

Şekil 1. Fizibilite Çalışması Metodolojisi 15

Şekil 2. Yıllara Göre Türkiye’de İş Kazası Sayısı 34

Şekil 3. Yıllara Göre Türkiye'de Meslek Hastalıkları Sayıları 35

Şekil 4. Hizmet/Üretim sektörü 40

Şekil 5. Toplam Çalışan Sayısı 40

Şekil 6. Çalışanlarınızın eğitim durumu 41

Şekil 7. NACE Koduna Göre Tehlike Sınıfları 41

Şekil 8. İSG hizmetinin alınma türü 42

Şekil 9. İş Hijyeni Ölçümü, Test ve Analizleri Yapımı 42

Şekil 10. İlinizden kamu ve/veya özel kurumlardan destek alıyor musunuz? 44

Şekil 11. Hizmet alınan iller 44

Şekil 12. Yaşa Göre Nüfus Dağılımları 50

Şekil 13. Eğitim Düzeyi 51

Şekil 14. Gelir Düzeyi 51

Şekil 15. Yıllık Hane Halkı Gelir Durumu 52

Şekil 16. Harran Üniversitesi döner sermaye işletmesinin organizasyon şeması 77

Şekil 17. Risk Analizi ve Bileşenleri 108

TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 1. HÜBTAM Bünyesinde Bulunan Cihazların Listesi 18

Tablo 2. 6. Bölge Teşvikleri 28

Tablo 3. Ankete Göre Tahmini Talep Miktarı 36

Tablo 4. OSB Verilerine Göre Tahmini Talep Miktarı 36

Tablo 5. TOBB Verilerine Göre Kapasite Raporu Veren Firma Sayısına Göre Tahmini Talep Miktarı 37

Tablo 6. Şanlıurfa Elektrik Üretim Tesisleri 49

Tablo 7. Yıllar İtibarıyla Türkiye ve Şanlıurfa'nın Nüfusu 50

Tablo 8. Türkiye ve TRC2 Bölgesi (Şanlıurfa-Diyarbakır) İşgücü Durumu 51

Tablo 9. İş Hijyeni Laboratuvarının Yıllık Kapasitesi 56

Tablo 10. İş Hijyeni Laboratuvarı Fizibilitesi İçin Gerekli Standartlar 56

Tablo 11. Yatırım Maliyetleri 59

Tablo 12. Şanlıurfa Akredite İş Hijyeni Laboratuvarı Tahmini Giderleri 61

Tablo 13. İş-Zaman Çizelgesi 64

Tablo 14. Firma Sayısı 25 Üzerinden İşletme Dönemi Gelir Kalemleri ve Tahmini Tutarlar 66

Tablo 15. Firma sayısı 61(Başabaş Noktası) Üzerinden İşletme Dönemi Gelir Kalemleri ve Tahmini Tutarlar 67

Tablo 16. İşletme Dönemi Maliyet Kalemleri ve Tahmini Tutarlar 67

Tablo 17. İşletme Dönemi Gider Kalemleri ve Tahmini Tutarlar 68

Tablo 18. Firma sayısı 25 üzerinden İşletme Dönemi Tahmini Nakit Akışları 69

Tablo 19. Firma Sayısı 61(başabaş noktası) üzerinden İşletme Dönemi Tahmini Nakit Akışları

.................................................................................................................................................. 69

Tablo 20. Sabit Sermaye Yatırımı ve Alt Bileşenleri 71

Tablo 21. Diğer Maliyet Kalemleri 72

Tablo 22. Öngörülemeyen Maliyetler(Sapma) 73

Tablo 23. Yatırım Dönemi Toplam Maliyeti 74

Tablo 24. Yatırımın Yıllara(dönemlik) Dağılımı 75

Tablo 25. Projenin Finansman Yapısı 80

Tablo 26. Firma Sayısı 25 Üzerinden Projesinin Değerlendirilmesi 84

Tablo 27. Firma Sayısı 61(Başabaş noktası) Üzerinden Projesinin Değerlendirilmesi 85

Tablo 28. Firma Sayısı 70 Protokol Şartı Üzerinden Projenin Değerlendirilmesi 86

Tablo 29. Özel Sektör Yaklaşımı - Makine ve Ekipman Maliyetleri 87

Tablo 30. İlave Laboratuvar kurulum maliyetleri 88

Tablo 31. Özel Sektör Yaklaşımı - Laboratuvar Sarf Giderleri 89

Tablo 32. Özel Sektör Yaklaşımı - Laboratuvar Sarf Giderleri 89

Tablo 33. Özel Sektör Yaklaşımı - - İlave Yatırım Ve Giderler Toplamı 90

Tablo 34. Firma Sayılarına göre Ekonomik faydalar 92

Tablo 35. Ekonomik maliyet ve gider kalemleri 93

Tablo 36. Ekonomik Net fayda – maliyet Tespiti 94

Tablo 37. Firma Sayısı 25 Üzerinden Ekonomik Fayda – Maliyet Analizi Sonuçları 94

Tablo 38. Firma Sayısı 69(Başabaş) Üzerinden Ekonomik Fayda – Maliyet Analizi Sonuçları

.................................................................................................................................................. 95

Tablo 39. Firma Sayısı 70 Protokol şartı Üzerinden Ekonomik Fayda – Maliyet Analizi Sonuçları 96

Tablo 40. % 20 Seviyesinde Risk Faktörünün Dahil Edilmesi Durumunda Finansal Analiz Sonuçları 105

Tablo 41. % 41 Maksimum Seviyede Risk Faktörünün Dâhil Edilmesi Durumunda Finansal Analiz Sonuçları 106

Tablo 42. Firma Sayısı 70 üzerinden Maksimum Risk Faktörü % 9,5’in Dahil Edilmesiyle Oluşan Ekonomik Analiz Sonuçları 107

KISALTMALAR LİSTESİ

İSG	: İş sağlığı ve güvenliği
TURKAK	: Türk akreditasyon kurumu
TS	: Türk standartları
ÇED	: Çevresel etki değerlendirmesi
Db	: Desibel
NUTS	: İstatistikler için bölgesel birimlerin isimlendirilmesi
GAP	: Güneydoğu Anadolu projesi
TCDD	: Türkiye Cumhuriyeti devler demiryolları
TÜİK	: Türkiye İstatistik Kurumu
TARGET	: Gaziantep Üniversitesi Teknoloji Transfer Ofisi
ILO	: Uluslararası Çalışma Örgütü
WBGT	: Yaş-Hazme Küre Sıcaklığı

2. GİRİŞ

Bu fizibilite raporunun hazırlanmasına temel teşkil eden Şanlıurfa İş Hijyeni (Ortam Sağlığı) Laboratuvarı Projesi Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Karacadağ Kalkınma Ajansı Fizibilite Destek Programı kapsamında Harran Üniversitesi İş Sağlığı ve Güvenliği Direktörlüğü’nce 2020 yılında hazırlanarak, finansal destek için başvurusu yapılmıştır. Ajans tarafından onaylanan projenin fizibilite çalışmaları Gaziantep Üniversitesi TARGET Teknoloji Transfer Ofisinden hizmet alımı yoluyla geçekleştirilmiş ve rapor hazırlanmıştır.

Harran Üniversitesi tarafından, Şanlıurfa İş Hijyeni (Ortam Sağlığı) Laboratuvarı Projesi için yapılan fizibilite çalışması sırasında kullanılan metodoloji Şekil 1’de şematik olarak verilmektedir.

Fizibilite çalışması için TARGET Teknoloji Transfer Ofisi tarafından, Gaziantep Üniversitesi Xxxx Xxxxxxxxx Meslek Yüksekokulu ve Mühendislik Fakültesi bünyesinde çalışan ve sektör bilgilerine hâkim öğretim elemanlarından oluşan bir çalışma ekibi oluşturulmuştur.

Öğretim elemanlarından oluşan ekip Şanlıurfa ilinde iş hijyeni laboratuvarının kurulumuna yönelik sektör firmaları ile görüşmeler yapmıştır. Görüşme sonuçları fizibilite çalışmasının talep analizi bölümünde değerlendirilmiştir.

Masa başı ve saha çalışmalarının ardından proje ekibinin deneyimleri doğrultusunda iş bölümü içerisinde hesaplamalar ve analizler yapılarak fizibilite çalışmasını tamamlamıştır.

Proje Ekibinin oluşturulması

Sektör analizi için anket oluşturulması

Sektör analizleri için saha çalışmasının yapılması Bölgesel dinamiklerin belirlenmesi

İhtiyaç analizlerinin yapılması

Bilim ve Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi mevcut altyapısının incelenmesi İş Hijyeni (Ortam Sağlığı) Laboratuvarı odaklı yatırımların belirlenmesi

Şekil 1. Fizibilite Çalışması Metodolojisi

Fizibilite raporunun içeriğini ise aşağıdaki başlıklar oluşturmakta olup ilerideki bölümlerde her bir başlık ayrı ayrı açıklanmıştır.

• Projenin Amaç, Kapsam ve Tanımı

• Arka Plan ve Gerekçe

• Talep Analizi ve Tasarım

• Proje Yönetimi ve Uygulama Programı

• İşletme Yapısı

• Yapım Maliyetleri ve İşletme Gelir Giderleri

• Ekonomik Analiz

• Finansal Analiz

• Risk Analizi

3. PROJENİN TANIMI VE KAPSAMI

Bilim ve teknoloji, ulusal-uluslararası rekabet, sanayi ve üretim yöntemleri alanlarında çok hızlı değişimler ve gelişmeler yaşanmaktadır. Bu hızlı değişim bilginin ve uygulamanın kısa sürede güncelliğini yitirmesine neden olmakta ve sürekli olarak yenilenmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Mevcut durum itibariyle bilgiye ulaşabilen, ulaştığı bilgiyi kullanabilen, kendini sürekli olarak güncellemeyi başaran ve bu bilgileri sanayi ve üretim noktasında uygulanabilir kılan toplum ya da fertler öne çıkmaktadır.

Gelişimin, kalitenin ve insana yaraşır çalışma ortamlarının sağlanabilmesi adına Şanlıurfa ilinde akredite bir iş sağlığı ve güvenliği analizlerini yapabilecek bir laboratuvar bulunmadığından, ilgili laboratuvarın kurulması önemli bir ihtiyaç olarak belirginleşmiştir. Şanlıurfa ve diğer komşu illerde sanayi ve ticaret hayatının sürdürülebilir bir şekilde gelişimine katkıda bulunmak amacıyla Şanlıurfa ilinde Akredite İş Hijyeni Laboratuvarı Kurulumuna yönelik bir çalışmanın gerçekleştirilmesi önemli bir konu halini almıştır.

Bu amaçla, Harran Üniversitesinde, bölgesel ve ekonomik gelişmelere uyum sağlamasına olanak tanımak amacıyla “Şanlıurfa Akredite İş Hijyeni Laboratuvarı Kurulumu” projesi başvurusu yapılmıştır. Projenin 6 ay süre içerisinde tamamlanması planlanmaktadır. Proje, Harran Üniversitesinde Kurulu olan, 4500 m2 kapalı alana sahip, Harran Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi (HÜBTAM) bünyesinde uygun bir ofis alanında gerçekleştirilecektir. Harran Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi (HÜBTAM), Harran Üniversitesi ve diğer kurum ve kuruluşların araştırma-geliştirme ve analiz faaliyetlerinde katkıda bulunmak üzere 2005 yılında Harran Üniversitesi Merkezi Laboratuvarı (HÜMEL) ismiyle kurulmuştur ve 2017 yılında yeni yapılanmasıyla HÜBTAM olarak hizmetlerine devam etmiştir (HÜMEL Faaliyet Raporu, 2017). Sürdürülebilirliği sağlayarak, üniversitelere, diğer kamu ve özel kuruluşlara ve Üniversite–Sanayi iş birliğine destek verip bölge ve ülke ekonomisine katkıda bulunmak üzere hizmetlerine devam eden HÜBTAM, Harran Üniversitesinin Hukuki Statüsü olan Tüzel Kişiliğiyle Şanlıurfa iline ve bölge illere hizmet vermeye devam etmektedir. Harran Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi (HÜBTAM) farklı alanlarda testleri ve analizleri gerçekleştirmek üzere Tablo 1’de verilen cihazları bünyesinde bulundurmaktadır.

Tablo 1. HÜBTAM Bünyesinde Bulunan Cihazların Listesi

HÜBTAM Bünyesinde Bulunan Cihazların Listesi

ICP OES

X Xxx Xxxxxxxxxxxxx

SEM

Kaplama Cihazı

Karbon Kaplama makinesi

Kritik Nokta Kurutucusu

NMR Spektrometre

LC-MSMS

GC-MS

GC-FID-TCD

İyon Kromotografi

HPLC

FTIR

DSC

TGA - DTA

Mikrodalga Çözündürme Sistemi

Kül Fırını

Micro Plate Reader

UV-Viz Spektrofotometre

Spektroflorometre

Luminesans spectroflorometre

Soksalet ekipmanı

Mikroton

Rotary Evaporator

Mikro plaka Yıkayıcı

Real Time PCR

Jel Görüntüleme Sistemi

Robotik İzolasyon Sistemi

Nanodrop Spektrofotoret

Thermal Cycler Tmix

Homojerizatör

Ultra Saf Su Cihazı

“Şanlıurfa Akredite İş Hijyeni Laboratuvarı Kurulumu” projesinde; işletmelerin üretim ortamlarında yaptırmak durumunda oldukları fiziksel testlerin gerçekleştirilebilmesi ana hedef olarak belirlenmiştir. Bu doğrultuda;

i. Toplam ve Solunabilir Tozun Tayini Örnekleme: Pompa ile filtreye numune alma Analiz: Gravimetrik değerlendirme

ii. Çalışma Ortamında Maruz Kalınan Gürültünün Ölçülmesi

iii. Tüm Vücudun Titreşime Maruz Kalmasının Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi

iv. Kişilerin Maruz Kaldığı, Elle İletilen Titreşimin Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi

v. Sıcak Ortamlar için WBGT (Yaş-Hazme Küre Sıcaklığı) İndeksine Göre Isının Çalışan Üzerindeki Baskısı ve PMV-PPD İndislerine Göre Termal Konfor Şartlarının Belirlenmesi

vi. Orta Dereceli Termal Ortamlar için PMV ve PPD İndislerinin Tayini, Termal Konfor için Şartların Belirlenmesi

vii. İş Yerindeki Aydınlatma/Işık Şiddeti Düzeyinin Ölçümü

Maddeleriyle ifade edilen ölçüm ve analizlerin değerlendirilmesi ile üretimde kullanılan cihaz ve çalışma ortamlarında meslek hastalıkları ve iş kazalarına sebep olabilecek potansiyel durumları kontrol altına almak amaçlanmaktadır. Planlanan fiziksel testlerin yapılabilmesine yönelik makine teçhizatlarının, Bilim ve Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi (HÜBTAM) Laboratuvarlarına kazandırılması planlanmaktadır.

Ortadoğu coğrafyasında yaşanan çatışma sürecinin sona ermesi, Suriye ve Irak’ın yeniden yapılanması, Şanlıurfa’nın ekonomik başarısının artarak devam etmesi için önemli bir fırsat olacaktır. “Şanlıurfa Akredite İş Hijyeni Laboratuvarı Kurulumu” projesi ile sürekli büyüyen, farklı sektörlerde yatırımcıların ilgi odağında bulunan Şanlıurfa Organize Sanayi Bölgesinin yüksek standartlarda, bölgenin ihtiyaçlarına kusursuz cevap verebilecek bir altyapıya sahip olması amaçlanmaktadır.

Xxxxxxxx;

• On Birinci Kalkınma Planı çerçevesinde ülkemizin potansiyelini, bölgesel dinamikleri ve insanımızın yeteneklerini harekete geçirerek kalkınma sürecinin hızlandırılması amacıyla, yeniden şekillenen dünya ekonomisinde uluslararası iş bölümü ve değer zinciri hiyerarşisinde Türkiye’nin konumunu aşamalı olarak üst basamaklara çıkartmak,

• Ülkenin 2023 hedeflerine ulaşmasını desteklemek,

• Bölgesel potansiyelleri değerlendirerek ulusal kalkınmaya azami katkı sağlamak,

• Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi doğrultusunda Şanlıurfa ilinin rekabet gücünü arttırmak,

• Harran Üniversitesi olarak Şanlıurfa ilinde İş Sağlığı ve Güvenliğinin gelişimine katkıda bulunmak,

• Harran Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi bünyesinde laboratuvar kurulumu ile Üniversite-Sanayi işbirliğine, İSG yönünden ülkemizin, bölgemizin ve ilimizin gelişimine katkı sağlamak,

• “Şanlıurfa Akredite İş Hijyeni Laboratuvarı Kurulumu” ile Harran Üniversitesi akademisyenlerine, öğrencilerine, Teknopark şirketlerine ve İldeki diğer kamu kesimi ve özel sektör kuruluşlarına örnek olmak ve konu hakkında farkındalığın artırılmasının sağlamaktır.

• İşletmelerin teknolojiyi kullanabilme kapasitelerinin artmasına sağlayacağı katkılarla bölgede rekabet gücü yüksek, ulusal-uluslararası pazarda söz sahibi işletmelerin oluşmasına ve üniversite-sanayi işbirliği oluşumlarına katkı sağlamak,

• Şanlıurfa ve diğer komşu illerde sanayi ve ticaret hayatının sürdürülebilir bir şekilde gelişimine katkıda bulunmak,

• İş Sağlığı ve Güvenliği alanında kalkınmaya destek olmak,

• İş Sağlığı ve Güvenliği alanındaki ihtiyaçların, Üniversite bünyesinde karşılanabilmesini xxxxxxxx,

• Xxxxxxxxx’da yeni bir iş sahası oluşturmak,

• “Şanlıurfa Akredite İş Hijyeni Laboratuvarı Kurulumu” ile dış tedarikçilere olan ihtiyacı azaltmak,

• Başta Şanlıurfa olmak üzere İSG alanında laboratuvar çalışmalarının yapılması için bir altyapının oluşturulmasına katkı sağlamak,

• İş kazaları nedeniyle oluşabilecek işgücü, işçi sağlığı ve maddi kayıpların azaltılmasını sağlamak,

• İSG altyapısının iyileştirilmesine katkı sunmak,

• Çalışma veriminin artırılmasına ve bölgenin kalkınmasına katkı sağlamak.

4. PROJE ARKA PLANI

i. Şanlıurfa İlinde Sosyo-Ekonomik Durum

Şanlıurfa ilinin nüfusu, 2019 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonuçlarına göre 2.073.614 kişidir. İlin nüfus yoğunluğu km2 başına 111 kişi, yıllık nüfus artış hızı ise binde 18,4’tür. Şanlıurfa nüfus açısından, Türkiye’nin en büyük sekizinci şehridir ve Türkiye’nin %2,49’unu oluşturmaktadır.

Şanlıurfa ili, GAP’ın (Güneydoğu Anadolu Projesi) merkezi olarak bilinmekte ve GAP İdaresi’nin idari yerleşkesini içermektedir. GAP, çok sektörlü, bütünleşmiş ve sürdürülebilir bir bölgesel kalkınma projesidir. Proje alanı Fırat ve Dicle havzaları ile yukarı Mezopotamya ovalarında yer alan 9 ili kapsamaktadır (Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Xxxxxxxxx, Xxxxx, Xxxxxx, Xxxxx, Xxxxxxxxx, Şırnak). 1970'lerde Fırat ve Dicle nehirleri üzerindeki sulama ve hidroelektrik amaçlı projeler olarak planlanan GAP, 1980'lerde çok sektörlü, sosyo-ekonomik bir bölgesel kalkınma programına dönüşmüştür. Kalkınma programı, sulama, hidroelektrik, enerji, tarım, kırsal ve kentsel altyapı, ormancılık, eğitim ve sağlık gibi sektörleri kapsamaktadır. GAP ile 22 baraj, 19 hidroelektrik santrali ve 1,82 milyon hektar alanda sulama sistemlerinin yapımı öngörülmektedir. GAP kapsamında 1992 yılında yapımı tamamlanan Atatürk Barajında üretilen elektrik ile Türkiye’nin elektrik ihtiyacının önemli bir kısmı karşılanmaktadır. Geniş ve verimli tarım arazilerine sahip Şanlıurfa’da, GAP Projesi ile tarımın etkinliği ve önemi daha da artmıştır. Bundan dolayı Şanlıurfa sanayisi ağırlıklı olarak tarım ve tarıma dayalı sektörler oluşturmaktadır. Diğer sektörleri ise tekstil, gıda, lojistik, ayakkabı, yapı ve yapı malzemeleri sektörleri oluşturmaktadır.

Yürürlükte olan Teşvik Sistemi içerisinde 6. Bölge’de bulunan Şanlıurfa ilinin sanayi bölgeleri aşağıda gösterilmiştir.

• Organize Sanayi Bölgeleri (I, II ve III. Kısımlar)

• Viranşehir Organize Sanayi Bölgesi

• Tarıma Dayalı İhtisas Besi Organize Sanayi Bölgesi

• Küçük Sanayi Siteleri

• Birecik Organize Sanayi Bölgesi

• Siverek Organize Sanayi Bölgesi

• Gıda İhtisas Organize Sanayi Bölgesi

ii. Sektörel ve/veya Bölgesel Politikalar ve Programlar

Türkiye, özellikle son yıllarda bölgesel kalkınma adına önemli adımlar atmaya başlamıştır. Avrupa Birliği’ne aday bir ülke olarak Türkiye, NUTS (Nomenclature of territorial units for statistics) sınıflandırmasına göre bölgelere ayrılmıştır. 12 adet düzey-1, 26 adet düzey-2 bölgesi belirlenmiştir. Düzey-2 bölgelerin her birinde bölgelerin kalkınmasında aktif rol alması düşünülen kalkınma ajansları kurulmuştur. NUTS düzey-2 bölge kodlarına göre Şanlıurfa ve Diyarbakır TRC2 bölgesini oluşturmaktadır.

TRC2 bölgesinde hizmet verebilecek şekilde kurulması planlanan ve fizibilitenin temel amacını oluşturan İş Hijyeni Laboratuvarı kurulum projesi için incelenmesi gerekli plan ve politikalar;

• T.C. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023)

• T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının 2019-2023 Stratejik Planı

• T.C. Sağlık Bakanlığı 2019-2023 Stratejik Planı

• X.X Xxxxxx ve Teknoloji Bakanlığı GAP 2019-2023 Stratejik Planı

• T.C. Sosyal Güvenlik Kurumu Stratejik Planı 2019-2023 Stratejik Planı

• Karacadağ Kalkınma Ajansı TRC2 (Diyarbakır-Şanlıurfa) Bölgesi 2014-2023 Bölge Planı olarak belirlenmiştir.

• T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı Yeni Ekonomi Programı (2020-2022): Orta Vadeli Program

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023)’nın proje ile ilgisi

Toplumumuzu yüksek refaha ulaştırma yolunda önemli bir adım olan On Birinci Kalkınma Planı, “İstikrarlı ve Güçlü Ekonomi”, “Rekabetçi Üretim ve Verimlilik”, “Nitelikli İnsan, Güçlü Toplum”, “Yaşanabilir Şehirler, Sürdürülebilir Çevre” ve “Hukuk Devleti, Demokratikleşme ve İyi Yönetişim” olmak üzere beş ana başlıktan oluşmuştur.

On birinci kalkınma planının “Nitelikli İnsan, Güçlü Toplum” başlığının altında bireylerin fiziksel, sosyal ve ruhsal açıdan iyilik halinde olmalarının sağlanması, yaşam kalitesinin yükseltilerek, ekonomik ve sosyal hayata aktif ve sağlıklı bir şekilde katılımlarının temin edilebilmesi için kaliteli sağlık hizmet sunumu hedeflenmektedir. Bu kapsamda on birinci kalkınma planında bölgeler arası dağılımın iyileştirilmesi, fiziki altyapının ve insan kaynağının niteliğinin artırılması amaçlanmaktadır.

Ayrıca İstihdam ve Çalışma Hayatı alt başlığında İş sağlığı ve güvenliği alanında yürütülen hizmetlerin nitelik ve verimliliğinin artırılmasına yönelik uygulamalar hayata geçirilmesinin önemine vurgu yapılmaktadır. Bu kapsamda İş sağlığı ve güvenliği kültürünün geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması için kamu kurumları, üniversiteler, sendikalar ve STK’lar ile iş birlikteliklerinin yapılması gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Diğer bir taraftan İş ekipmanlarının iş sağlığı ve güvenliği standartlarına uygun hale getirilmesine yönelik çalışmalar yürütülmesi de diğer önemli bir madde olarak vurgulanmaktadır. Bu çalışmalar arasında kalkınma planında piyasanın ihtiyaç duyduğu alanlarda eğitim programlarının temeli olan meslek standartları ve yeterliliklerin oluşturulması; işgücünün bilgi, beceri ve yetkinliklerinin belgelendirilerek, iş kazalarının azaltılması ve işgücüne ehliyet kazandırılması maddesi yer almıştır. Ayrıca laboratuvarların kurulmasına teşvik için İş sağlığı ve güvenliği alanında yetkilendirilen kurumların etkin denetimler ve düzenlemeler ile nitelik ve hizmet kalitesinin artırılması on birinci kalkınma planında yerini almıştır.

On birinci kalkınma planında sağlıkta bulaşıcı olmayan hastalıklara yönelik hedeflere de yer verilmiştir. Kalkınma planına göre bulaşıcı olmayan hastalık risklerine yönelik olarak, sağlıklı yaşam tarzının teşvik edilmesi; koruyucu ve tedavi edici hizmet kapasitesi geliştirilmesi; çevre sağlığı, iş sağlığı ve güvenliği alanlarında sektörler ve kurumlar arası iş birliği ve koordinasyonun artırılması amaçlanmıştır.

Kalkınma planında yer alan önemli başlıklar arasında çevrenin korunmasına da yer verilmiştir. Bu amaçla çevre ve doğal kaynakların korunması, kalitesinin iyileştirilmesi, etkin, entegre ve sürdürülebilir şekilde yönetiminin sağlanması, her alanda çevre ve iklim dostu uygulamaların gerçekleştirilmesi, toplumun her kesiminin çevre bilinci ile duyarlılığının artırılması maddesi vurgulanmaktadır. Ayrıca çevrenin korunması başlığı alında büyük endüstriyel kazaların önlenmesine yönelik risk yönetimi uygulamaları geliştirilmesi ve kimyasalların insan sağlığı ve çevreye olan etkilerini en aza indirecek şekilde etkin yönetiminin sağlanması, çevresel gürültünün değerlendirilmesi ve yönetilmesi amaçlanmıştır.

T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının 2019-2023 Stratejik Planı’nın proje ile ilgisi

Bakanlığın stratejik planında sağlıklı, güvenli ve güvenceli bir çalışma ortamının oluşturulması için hedefler belirlenmiştir. Bu hedefler arasında iş sağlığı ve güvenliği kültürünü geliştirmek

ve yaygınlaştırmak önemli bir yere sahiptir. Hedefin gerçekleştirilmesini sağlayacak stratejiler belirlenmiştir. Stratejiler arasında iş sağlığı ve güvenliği kültürünün geliştirilmesine odaklanılması, kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum kuruluşları ve üniversiteler ile iş birliklerinin artırılması vurgulanmıştır.

Bakanlığın diğer bir hedefi ise iş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenebilmesi için tedbir alınmasına katkı sağlamaktır. Bu bağlamda geliştirilen stratejiler arasında önleyici risk odaklı denetimlere ağırlık verilmesi gerekliliği öne çıkmaktadır. Ayrıca bakanlık küçük ölçekli işletmelerde (50’den az çalışanı bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli işyerleri) İSG hizmetinin alınma oranları düşük olduğu, İSG mevzuatı taraflarca istenilen seviyede uygulanamadığı ve İSG konusunda bilinç ve bilgi düzeyi yeterli olmadığını tespit etmiştir. Tespitlere istinaden sektörün ihtiyaçları belirlenmiştir. Bu ihtiyaçlar ise aşağıda liste olarak belirtilmiştir.

• Kanunun ertelenen maddelerinin yürürlüğe gireceği tarihe kadar uygulamaya yönelik çözümler geliştirilmelidir.

• Küçük ölçekli işletmelerde İSG hizmeti alımını kolaylaştıracak modeller geliştirilmelidir.

• Sektörlere özel çözüm önerileri üretilmelidir.

• İSG ile ilgili tüm tarafların bilgi düzeyini artırmaya yönelik etkinlikler düzenlenmelidir.

T.C. Sağlık Bakanlığı 2019-2023 Stratejik Planı’nın proje ile ilgisi

Bakanlığın 2019-2023 stratejik planında çalışan sağlığı hizmetlerini iyileştirerek çalışanların sağlığının korunması ve geliştirilmesi hedefi proje ile ilgili olup bazı riskler belirlenmiştir. Bu riskler arasında meslek hastalıkları/mesleki maruziyetler hususlarında tanı ve bildirim süreçlerinde farkındalıkların yetersiz olduğu tespitine yer verilmiştir. Bu bağlamda gerekli farkındalıkların oluşturulması, meslek hastalıklarının ortadan kaldırılması, iş sağlığı ve güvenliği alanında ilgili paydaşlar düzeyinde eğitim ve araştırma faaliyetlerinin yeterli düzeye getirilmesi, iş sağlığı ve güvenliği faaliyetlerinin daha etkin biçimde yerine getirilebilmesi için hukuksal altyapının geliştirilmesinin önemi vurgulanmıştır. Ayrıca iş sağlığı profesyonelleri, işverenler, işçiler ve ilgili diğer paydaşlara yönelik eğitim ve farkındalık çalışmalarının gerçekleştirilmesi ihtiyaç olarak ortaya çıkmıştır.

X.X Xxxxxx ve Teknoloji Bakanlığı GAP 2019-2023 Stratejik Planı’nın proje ile ilgisi

Bakanlığın GAP Stratejik planında Şanlıurfa ilinde yer aldığı bölgede kurumsal ve bölgesel beşerî kapasitesinin geliştirilmesi ve GAP Bölgesi’ndeki plan ve projelerin izlemesi, değerlendirmesi ve koordinasyonunun sağlanması ile bölgenin ve kurumun ihtiyaçları doğrultusunda araştırmaların yapılarak, plan/programların geliştirilmesi amaçlanmıştır.

T.C. Sosyal Güvenlik Kurumu Stratejik Planı 2019-2023 Stratejik Planı’nın proje ile ilgisi

SGK’nın stratejik planında öne çıkan hedeflerden biri koruyucu önleyici sağlık hizmetlerinin geliştirilmesine ve yaygınlaştırılmasına katkı sağlanması olmuştur. Bu hedefe katkı sağlamak için ise koruyucu sağlık programları ve ulusal eylem planlarının desteklenmesi ve Sağlık Bakanlığı, kamu kurum/kuruluşları, üniversiteler ile iş birliği arttırılması düşünülmüştür. Ayrıca Sağlık Bakanlığının sorumluluk alanında yer alan koruyucu sağlık hizmetlerine yönelik politikaların tespitine ve etkin şekilde uygulanmasına katkı sağlanması amaçlanmıştır.

Karacadağ Kalkınma Ajansı TRC2 (Diyarbakır-Şanlıurfa) Bölgesi 2014-2023 Bölge Planı’nın proje ile ilgisi

Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinin iki büyük merkezi olan Diyarbakır ve Şanlıurfa illeri, işsizlik ve göç sorununu en derinden yaşayan bölgeler arasındadır. GAP Eylem Planında, bölge içinde kalkınmayı tetikleyici merkezler olarak Diyarbakır ve Şanlıurfa kentleri cazibe merkezleri olarak belirlenmiştir. Bu yaklaşıma paralel olarak Diyarbakır ve Şanlıurfa merkezlerinin Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisinde belirtilen bölgesel büyüme merkezleri politikasına uygun olduğu değerlendirilmektedir.

Bölge Planındaki ekonomik büyüme analizine göre, 2008-2011 yılları arasında bölge ekonomisindeki büyüme oranı %0,45 ülke ortalamasının %0,25 üstünde gerçekleşmiştir. Bu dönemde Şanlıurfa ekonomisinde yaşanan büyüme %0,63 Diyarbakır’daki büyümeye %0,31 oranla iki kat yüksek oranda gerçekleşmiştir. Bu dönemde bölgede en hızlı büyüyen sektörler sırasıyla bilgi ve iletişim, konaklama ve yiyecek hizmetleri, sağlık hizmetleri, ulaştırma ve depolama hizmetleri, gayrimenkul ve tarım sektörleri olmuş, bölgede gerçekleşen imalat sanayideki büyüme bölge yerleşmelerinin sanayi yatırımlarını çekmek için rekabet gücünü artıracak yatırımlara ihtiyaç duyduğunu göstermektedir. Bunun yanında imalat sanayi alt sektörlerinde Diyarbakır’da rekabetçi faktörün en yüksek olduğu 5 sektör makine ve ekipman

kurulumu ve onarımı, giyim eşyaları imalatı, tekstil ürünleri imalatı, gıda ürünleri imalatı, elektrikli teçhizat imalatı ve mobilya imalatı sektörleri; Şanlıurfa’da rekabetçi faktörün en yüksek olduğu 5 sektör gıda ürünleri imalatı, makine ve ekipman imalatı, ana metal sanayi, mobilya imalatı, fabrikasyon metal ürünleri imalatı sektörleri olduğu görülmektedir (SGK, 2008-2011).

T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı Yeni Ekonomi Programı (2020-2022) Orta Vadeli Programı’nın proje ile ilgisi

Bakanlığın işgücü ve istihdam başlığı altında “İş Sağlığı ve Güvenliği önlemlerinin alınması ile ilgili süreçler planlama ve tasarım aşamasından başlayacak şekilde yeniden düzenlenecek, farklı kurumlar tarafından toplanan verilerin tek bir veri tabanına aktarılmasını ve işyerlerinden alınacak verilerin iş kazası ve meslek hastalıklarını önleme odaklı kullanılmasını temin edecek bir sistem geliştirilecektir” maddesi projenin amaçlarına yöneliktir. Dolayısıyla iş kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi için iş hijyeni laboratuvarının kurulması önemlidir.

iii. Kurumsal Yapılar ve Yasal (Mevzuat) Altyapı (Teşvik ve YİD mevzuatı gibi) Yürürlükte olan Teşvik Sistemi, “Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar’ın, 19 Haziran 2012 tarih ve 28328 sayılı Resmî Gazete’ de yayınlanması ile ve 01.01.2012 tarihinden itibaren geçerli sayılmak üzere yürürlüğe girmiştir.

Türkiye’nin 2023 yılı hedefleri olarak ortaya koyduğu; dünyanın ilk 10 ekonomisi arasına girmek, 500 milyar dolar ihracat yapmak ve kişi başına milli geliri 25.000 dolara yükseltmek için teşvik sisteminin önemi ortaya çıkmaktadır. Ayrıca teşvik sistemi ile yerli ve yabancı yatırımcılardan stratejik ve büyük yatırımlar çekilerek yavaşlayan ekonomik ortamda, bu teşvik sistemi yeni ve ertelenmiş yatırım planlarını teşvik etmesi beklenmekledir.

Yeni Teşvik Sistemi 4 ana bileşen ve 6 bölgeden oluşmaktadır. Bölge sınıflamaları illerin sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeylerine göre belirlenmiştir. Şanlıurfa'nın da içinde bulunduğu

6. Bölge Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da yer alan 15 ilden oluşmaktadır.

Yeni teşvik sistemine özellikle cari açığın kapatılmasına yönelik stratejik yatırımların teşviki şeklinde yeni bir bileşen eklenmiştir. Gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası, vergi indirimi, sigorta primi işveren hissesi desteği, gelir vergisi stopajı desteği, sigorta primi desteği, faiz desteği ve yatırım yeri tahsisi 6. bölgede uygulanan başlıca bölgesel teşvik tedbirleridir. Bu desteklerle bölgeler arası gelişmişlik düzeyinin azaltılması hedeflenmektedir.

Gümrük Vergisi Muafiyeti teşvikine göre Asgari sabit yatırım tutarının (Diyarbakır ve Şanlıurfa için 500.000,00 TL) üzerindeki tüm teşvik belgesi kapsamındaki yatırım malları, İthalat Rejimi Kararı gereğince ödenmesi gereken Gümrük Vergisinden muaf tutulmaktadır.

KDV İstisnası ve İadesi teşvikine göre asgari sabit yatırım tutarının (Diyarbakır ve Şanlıurfa için 500.000,00 TL) üzerindeki teşvik belgesine haiz yatırımcılara teşvik belgesi kapsamında yapılacak makine ve teçhizat ithal ve yerli teslimleri KDV’den istisna edilmektedir.

Yatırım Yeri Tahsisi teşvikinde teşvik belgesi düzenlenmiş büyük ölçekli yatırımlar, stratejik yatırımlar ve bölgesel desteklerden yararlanacak yatırımlar için, 29.06.2001 tarihli ve 4706 sayılı Kanunun Ek 3’üncü maddesi çerçevesinde Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslara göre yatırım yeri tahsis edilmektedir.

Vergi İndirimi teşvikinde Diyarbakır ve Şanlıurfa’da Teşvik belgesi kapsamındaki asgari yatırım tutarı 500.000₺ üzerinde gerçekleştirilecek yatırımlarda, 5520 sayılı Kanunun 32/A maddesi çerçevesinde gelir veya kurumlar vergisi, öngörülen yatırıma katkı tutarına ulaşıncaya kadar kanunda belirtilen indirim oranları ile yatırıma katkı oranları uygulanmaktadır. Buna göre sabit yatırım tutarının OSB dışındaki yatırımlarda %50’si, OSB içindeki yatırımlarda %55’i oranında vergi indirimi uygulanmaktadır.

Sigorta Destekleri teşvikinde Sigorta Primi İşveren Hissesi, Sigorta Primi İşçi Hissesi ile Gelir Stopajı tutarlarının asgari ücrete denk gelen kısımlarının karşılanacak olması; altıncı bölgede emek yoğun sektörlere yapılacak yatırımlar için önemli avantajlar sağlamaktadır. Diyarbakır veya Şanlıurfa’da yatırım yapan bir yatırımcının, işçi başına aylık yaklaşık 705,25 TL’lik bir yükten kurtulacağı görülmekte olup yatırımcının ödemesi gereken işçi giderlerinde %30’luk bir maliyet avantajı oluşturmaktadır.

Sadece 6. Bölgeye özel olmak üzere, sigorta primi işçi hissesinin asgari ücrete tekabül eden kısmı, tamamlama vizesinin yapılmasını müteakip 10 yıl süre ile Hazine tarafından karşılanmaktadır. Teşvik belgesine bağlı yatırım ile gerçekleştirilecek ilave istihdam için verilen destek miktarında üst sınır bulunmamaktadır. Yine sadece 6. Bölgeye özel olmak üzere, işçi ücretlerinin asgari ücrete tekabül eden kısmı üzerinden hesaplanan gelir vergisi de 10 yıl süre ile verilecek muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden terkin edilecektir. Sigorta primi işveren hissesi desteğinde tamamlama vizesi yapılan teşvik belgesindeki kayıtlı istihdam göz önünde bulundurulmaktadır ve tamamlama vizesi yapılmasını müteakip 00 xxx

(xxxxxxxxx XXX’de olması halinde 12 yıl) boyunca bu destekten faydalanmak mümkün olacaktır.

Faiz Desteği teşviki ile ise Diyarbakır ve Şanlıurfa’da yapılacak bölgesel teşvik uygulamaları kapsamındaki desteklerden yararlanacak yatırımlar için bankalardan kullanılacak en az bir yıl vadeli yatırım kredilerinin teşvik belgesinde kayıtlı sabit yatırım tutarının %70’ine kadar olan kısmı için ödenecek faizin veya kâr payının; Türk Lirası cinsi kredilerde yedi puanı, döviz kredileri ve dövize endeksli kredilerde iki puanı, Bakanlıkça da uygun görülmesi halinde azami ilk beş yıl için ödenmek kaydıyla bütçe kaynaklarından karşılanabilecektir. Azami destek miktarı 900.000₺ olarak belirlenmiştir. Kullanılmış makine ve teçhizat için bu destek uygulanmamaktadır.

Tablo 2. 6. Bölge Teşvikleri

iv. Proje fikrinin Kaynağı ve Uygunluğu

1. Projenin Sektörel ve/veya Bölgesel Kalkınma Amaçlarına (politika, plan ve programlar) Uygunluğu

Projenin temel amacını çalışanların sağlığını korumak ve geliştirmek için Şanlıurfa ilinde İş Hijyeni laboratuvarının kurulması oluşturmaktadır. Özel hedefleri içinde ise işletmelerin iş hijyeni ölçüm ve analiz ihtiyaçlarını karşılamak, test ve analiz için bekleme sürelerini azaltmak,

test ve analiz giderlerini azaltmak ve il dışına giden maliyetlerin il içerisinde kalmasını sağlama yer almaktadır.

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı On Birinci Kalkınma Planı’nda yer alan ve “Sektörel ve/veya Bölgesel Politikalar ve Programlar” başlığı altında iş sağlığı güvenliği açısından gerekli altyapının kurulması, iş birliklerinin oluşturulması ve çalışanların ve çevrenin sağlığını korunmasına yönelik çalışmalar teşvik edilmektedir.

Türkiye Cumhuriyeti Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının 2019-2023 Stratejik Planı’nda yer alan ve “Sektörel ve/veya Bölgesel Politikalar ve Programlar” başlığı altında belirtilen maddelerde; Sağlıklı, güvenli ve güvenceli bir çalışma ortamının oluşturulması kapsamında iş güvenliği kültürünün geliştirilmesi ve çalışanların sağlıklarının korunması ve iş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenebilmesi için tedbir alınmasına katkı sağlayıcı çalışmaları teşvik etmektedir.

Türkiye Cumhuriyeti Sosyal Güvenlik Kurumu 2019-2023 Stratejik Planı’nda yer alan ve “Sektörel ve/veya Bölgesel Politikalar ve Programlar” başlığı altında koruyucu önleyici sağlık hizmetlerinin geliştirilmesine ve yaygınlaştırılmasına katkı sağlayıcı çalışmalar teşvik edilmektedir.

Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığının 2019-2023 Stratejik Planı’nda yer alan ve “Sektörel ve/veya Bölgesel Politikalar ve Programlar” başlığı altında belirtilen Çalışan sağlığı hizmetlerini iyileştirerek çalışanların sağlığını koruyucu ve geliştirici çalışmalar teşvik edilmektedir.

Türkiye Cumhuriyeti Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı GAP 2019-2023 Stratejik Planında Kurumsal ve Bölgesel Beşerî Kapasitesinin Geliştirilmesi ve işletmelerin ihtiyaçlar doğrultusunda araştırmaların yapılması teşvik edilmektedir.

Karacadağ Kalkınma Ajansı TRC2 (Diyarbakır-Şanlıurfa) Bölgesi 2014-2023 Bölge Planında yapılan analizlerinde TRC2 bölgesinin ekonomik olarak büyüdüğü vurgulanmış, olup ekonomik gelişmelere hizmet edecek altyapıların teşvik edildiği görülmüştür.

2. Projenin Geçmiş, Yürütülen ve Planlanan Diğer Projelerle İlişkisi

Projenin geçmiş, yürütülen ve planlanan diğer projelerle ilişkisi yoktur. Proje bölgesel kalkınmaya katkı sağlayacak İSG Laboratuvarlarının kurulmasını hedeflemektedir.

3. Projenin diğer kurum projeleri ile ilişkisi

a) Proje ile eş zamanlı götürülmesi gereken diğer kurum projeleri

Eş zamanlı götürülmesi gereken diğer kurum projeleri yoktur.

b) Projede başka kurum projesi ile fiziki çakışma oluşmamasına yönelik tedbirler

Projede başka kurum projesi ile fiziki çakışma oluşmaması için ilgili alandaki proje faaliyetleri resmi kaynaklardan araştırılmış ve çakışma olmadığı tespit edilmiştir.

4. Projenin İdarenin Stratejik Planı ve Performans Programına Uygunluğu

Harran Üniversitesi 2019-2023 Stratejik Planında, Yerel ve Bölgesel Dinamiklerin İşbirliğiyle Kalkınmaya Öncülük Etmek başlığıyla bir amaç belirlemiştir. Bu amaç ile “Kalkınmanın öncelikli olduğu alanlarda eğitim, araştırma, danışmanlık ve teknik hizmetler içerikli ortak projeler gerçekleştirilecektir.” ifadesi hedef olarak tanımlanmıştır (Harran Üniversitesi 2019- 2023 Stratejik Plan, Sayfa:57). Yine amaç belirlenirken üniversite ile bölgesel aktörlerin etkileşiminin yeterli olmadığı tespitinde bulunulmuş, paydaş etkileşiminin artırılmasına yönelik ihtiyaç tanımlanmıştır.

Bu bilgiler doğrultusunda, üniversite sanayi işbirliğine katkıda bulunmak, kalkınmaya öncülük etmek ve yön vermek hedefiyle, Harran Üniversitesi bünyesinde iş hijyeni laboratuvarının kurulması teknik hizmetlerin çeşitlendirilmesi ve erişilebilirliğinin kolaylaştırılması adına yerinde bir adım olacaktır.

5. Proje Fikrinin Ortaya Çıkışı

Ülkemizde ulusal ölçekte kamu politikaları ile İSG alanında önemli gelişmeler sağlanmaktadır. İSG alanındaki gelişmişlik ülkelerin ekonomik ve ticari alanda ve kültürel gelişmişlik alanındaki önemli unsurlarından biridir. Ülke ekonomilerinde sanayi sektörünün ortaya çıkardığı katma değer nedeniyle önemli hale gelmesi tüm ülkelerde ve üretim alanlarında bu sektörün stratejik önemini arttırmaktadır. Şanlıurfa' da akredite iş sağlığı analizlerinin yapılabileceği bir laboratuvarın bulunmaması İSG ile ilgili çalışmaların yeterince gerçekleştirilememesine yol açmaktadır.

GAP Bölgesi’nde ve TRC2 İstatistiki Bölge Sınıflandırmasında yer alan Şanlıurfa, konumu gereği Bölge ve Ülke ekonomisinin gelişimine önemli katkılar sağlamaktadır. Nitekim, pamuk

üretiminde ülkenin pamuk üretiminin yaklaşık %45' ini Şanlıurfa’nın tek başına karşılıyor olması bu durumu doğrulamaktadır (TÜİK, 2013). Ayrıca, İl’de bu alana ve diğer alanlara bağlı olarak farklı ölçeklerde sanayileşmeler de ortaya çıkmış olması mevcut katma değeri artırmaktadır. Şanlıurfa pamuk ve tarımsal ürünlere dayalı sanayi alanları (tekstil ürünleri) başta olmak üzere, taş ocağı ve madencilik, gıda ürünleri imalatı ve makine ekipman ve imalatı gibi sektörlerde de sanayileşmesini sürdürmektedir (TRC2 Bölge Planı, 2015). Bu sanayi kollarının yanı sıra İl’de mobilya imalatı ve kimyasal ürünler imalatı gibi iş kollarında da gelişmeler mevcuttur. Bu firmalar için İş sağlığı ve güvenliği ölçümlerini yapabilecek akredite belgesine sahip bakanlık onaylı laboratuvar olmaması İSG alanında İl’in tam anlamıyla yeterli olmadığını göstermektedir. Nitekim, firmaların genel olarak bu tür analizleri ve hizmetleri farklı illerden tedarik etmesi ya da edememesi nedeniyle bu konuda yetersiz kalması mevcut fizibilite çalışmasının önerilmesinin temel gerekçelerindendir. Fizibilite çalışması sonrası İl’de kurulacak olan akredite bir iş hijyeni laboratuvarı Şanlıurfa’nın İSG alanında önemli bir adım atmasına ve İl’in İSG alanında yatırım çekmesi açısından da İl’e önemli katkılar sağlayabilecektir. Diğer yandan Ülkemizde ulusal anlamda konuyla ilgili bir fizibilite çalışması mevcut değildir.

Ülkemizdeki İSG ile ilgili sorunların çözümüne yönelik proaktif bir yaklaşım olarak 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İSG kanunu yürürlüğe konulmuştur. Yasada yer alan proaktif tedbirler arasında; İşveren çalışanlarını işyerinin zararlı etkilerinden korumak zorundadır. Ayrıca kanunda güvenli bir çalışma ortamı sağlamak amacıyla işverenin kimyasal, biyolojik ve fiziksel tehlikelere karşı risk değerlendirmesi yükümlülüğü yer almaktadır. Kanunda bu tür tehlikelerin tespiti için analizler yapılmaktadır. Bu analizler TÜRKAK tarafından akredite edilmiş İş Hijyeni Ölçüm, Test ve Analiz Laboratuvarlarında yapılmaktadır.

Farklı faaliyet alanlarında ve ölçekte iş yerlerinin faaliyet gösterdiği Şanlıurfa İl’inde akredite bir laboratuvar bulunmamaktadır. TRC Bölgesi’nde yer alan Diyarbakır ilindeki 2 laboratuvardan birisinin de belgesinin geçerliliği sona ermiştir. Ayrıca ülke genelinde yetkili iş hijyeni laboratuvarlarının bölgelere göre dağılımı incelendiğinde; Güneydoğu Anadolu Bölgesinin %5'lik oranla 5. sırada yer aldığı görülmektedir (xxxx://xxx.xxxxxxxxx.xxx/xx- content/uploads/2018/05/9-İş-Sağlığı-ve-Güvenliği-Kongresi.pdf).

Sanayi sektörünün yanı sıra kamu kesiminde faaliyette bulunan kurum ve kuruluşlarda da ilgili ölçümlerin yapılması yasal olarak zorunludur. Kamuda iş sağlığı ve güvenliği çalışmalarındaki denetimler 2024 yılı haziran ayına ertelenmiştir. Bu kapsamda Harran Üniversitesi’nin Bölgede

ve Şanlıurfa' da İSG alanında diğer kamu kuruluşları arasında öncü ve örnek bir kuruluş olabilmesi açısından, bu proje çerçevesinde Akredite İş hijyeni sağlığı laboratuvarının kurulumuna yönelik fizibilite çalışması için sağlanacak olan katkılar büyük öneme sahiptir.

6. Projeyle Geçmişte Yapılmış Etüt, Araştırma ve Diğer Çalışmalar

Proje için Şanlıurfa ilinde laboratuvar alt yapısının varlığı ve ihtiyacı ile ilgili etüt çalışması yapılmıştır. Yapılan etüt çalışması ile kalkınma ajansının fizibilite desteğine başvuru yapılmıştır.

5. PROJENİN GEREKÇESİ

i. Ulusal ve Bölgesel Düzeyde Talep Analizi

Şanlıurfa ili TRC2 bölgesinde olup 6. Bölge teşvik sistemi kapsamındadır. Sanayi Ticaret ve Sanayi Odasının verilerine göre odaya kapasite raporu bildiren firma sayısı 679’dur. Organize sanayi bölgesi müdürlüğünün verilerine göre organize sanayi bölgesinde 315 adet firma bulunmaktadır. Sanayi olarak tekstil ve gıda sektörü ön plandadır. Tarıma dayalı sanayiye sahip olan ilde Tekstil, Gıda, Lojistik, Ayakkabı, Makine Metal, Yapı ve Yapı Malzemeleri sektörleri yer almaktadır. Bu sektörlerin birçoğu tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer almakta olup çalışma alanlarına göre gürültü, titreşim, termal konfor ve aydınlatma testleri yaptırma zorunlulukları bulunmaktadır. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa göre özellikle tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işletmelerin iş kazaları ve meslek hastalıklarına karşı önlem almaları zorunlu hale getirilmiştir.

İş kazalarının önüne geçmek amacıyla işletmeler bünyelerinde İSG birimi kurmakta veya bu hizmeti bakanlık tarafından onaylı ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden almaktadırlar. Ancak meslek hastalıklarının önlenmesi için ortak sağlık ve güvenlik birimlerinin yanı sıra işletmelerde meslek hastalığına sebep olacak etkenlerin belirlenmesi gerekmektedir. Belirlenen bu etkenlerin akredite olmuş bir laboratuvar tarafından test ve analiz edilmesi gereklidir. Türk Akreditasyon Kurumu’nun resmi internet sitesi verilerine göre Şanlıurfa ilinde akredite laboratuvar bulunmamaktadır. Yüz yüze ve online anket sonuçlarına göre Şanlıurfa ilinde test ve analiz hizmetleri şehir dışından karşılanmaktadır. Bu sebepten dolayı firmalar hem test ve analizler için uzun süre beklemekte, diğer bir taraftan ise şehir dışından gelen ekibin iaşe ve konaklama giderlerini karşılamak durumunda kalmaktadırlar. Dolayısıyla 679 adet firma ve kamu kurumlarında da analiz ihtiyacı olacağından Şanlıurfa ilinde laboratuvar zorunluluğu ortaya çıkmaktadır.

Bu kapsamda Şanlıurfa ilinde ekonomik, sanayi, sosyal ve bilimsel alanda kalkınmaya, bölgedeki rekabet gücünün artırılmasına, ildeki sektörlerin geliştirilmesine ayrıca üniversite- sanayi arasındaki iş birliğinin artmasına katkıda bulunulması gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Bu amaçla Şanlıurfa ve diğer komşu illerin sanayi ve ticaret alanında sürdürülebilir bir şekilde gelişmesine katkıda bulunmak amacıyla Harran Üniversitesi’nde Şanlıurfa Akredite İş Hijyeni Laboratuvarı Kurulumu önem arz etmektedir. Böylece ilin ve bölgenin sanayi gelişimine ve altyapısına katkı sağlanarak rekabet gücünün artırılması sağlanacaktır.

Ülkemizde Sosyal Güvenlik Kurumunun verilerine göre Makine Mühendisleri Odası’nın hazırlamış olduğu raporda 1997-2018 yılları arasındaki iş kazalarının sayıları Şekil 2’de gösterilmiştir. 2013 yılından itibaren sürekli artış eğiliminde olan iş kazasına uğrayan kişi sayısı 2018 yılında 430.985 kişi sayısına ulaşmıştır.

Şekil 2. Yıllara Göre Türkiye’de İş Kazası Sayısı

Ülkemizde Sosyal Güvenlik Kurumunun verilerine göre Makine Mühendisleri Odası’nın hazırlamış olduğu raporda 1997-2018 yılları arasındaki meslek hastalıkları sayıları Şekil 3’te gösterilmiştir. 1997 ile 2018 yılları arasında zaman zaman artma ve azalma eğilimleri göstermiş olan meslek hastalıkları sayısı 2018 yılında 1.044 kişi olarak kayıtlara geçmiştir. Tespit edilen hastalıklar ise aşağıda listelenmiştir.

• Solunum sistemi hastalıkları,

• Listede olmayan başka bir hastalık

• Kas iskelet sistemi ve bağ dokusu hastalıkları,

• Kulak ve mastoid çıkıntı hastalıkları,

• Sinir sistemi hastalıkları,

• Deri ve derialtı dokunun hastalıkları,

• Malign ve neoplazmalar,

• Mental ve davranışsal bozukluklar,

• Göz ve adnekslerinin hastalıklarıdır

Hastalıklar temel anlamda değerlendirildiğinde birçoğunun iş hijyeninden kaynaklandığı aşikârdır. Dolayısıyla İş Hijyeni laboratuvarlarının kurulması ve kurulan laboratuvarın yapacağı tespitler ile iş kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesine katkı sağlanacaktır.

Şekil 3. Yıllara Göre Türkiye'de Meslek Hastalıkları Sayıları

Şanlıurfa Harran Üniversitesi’nde İş Hijyeni Laboratuvarının kurulması Üniversite- Sanayi iş birliğine katkı sağlayacak olup, Şanlıurfa ilinde ve bölgede İş Sağlığı ve Güvenliği farkındalığını arttırılacaktır. Böylece, öncelikle Şanlıurfa olmak üzere Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ne hizmet verecek şekilde, İSG alanında laboratuvar çalışmalarının yapılması için bir altyapının oluşturulması hedeflenmektedir.

Fizibilitesi çalışmasından sonra kurulması planlanan İş Hijyeni Laboratuvarından Şanlıurfa ilindeki kamu kurum ve kuruluşları, Teknoparktaki firmalar ve diğer farklı ölçekteki işletmeler faydalanması düşünülmektedir. Şanlıurfa’da ilk kez kurulacak olan bu laboratuvar ile üniversite ve sanayideki diğer nihai faydalanıcılar bir araya gelerek, İSG yönünden ülkemizin, bölgemizin ve ilimizin gelişimine katkı sağlayacaktır.

ii. Ulusal ve Bölgesel Düzeyde Gelecekteki Talep Analizi

Şanlıurfa ili 6.bölge teşvik kapsamında yer almaktadır. Bu sebepten dolayı organize sanayi bölgesinde yer alan işletmelerin sayısı 2012 yılından itibaren artış eğilimindedir. Buna en iyi örnek ayakkabı firmalarının kümelenmesi verilebilir. Her bir firma yaklaşık 500-1500 arasında

istihdam yaratmıştır. Teşvikler neticesinde Şanlıurfa ilinde OSB verilerine göre 315 işletme yer almaktadır. Teşviklerin devam etmesi durumunda bu sayısının her yıl artarak devam edeceği aşikârdır.

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na göre işletmelerde meslek hastalıklarının azaltılması için gerekli ölçüm ve analiz kabiliyetine sahip akredite iş hijyeni laboratuvarının kurulması elzemdir.

Anket sonuçları, OSB verileri TOBB verileri göz önüne alındığında tahmin edilen talep miktarı aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.

Tablo 3. Ankete Göre Tahmini Talep Miktarı

Analiz Açıklaması	Paket sayısı	Test sayısı	Firma sayısı	Toplam Test Sayısı
Toplam ve Solunabilir Tozun Tayini Örnekleme: Pompa ile filtreye numune alma Analiz: Gravimetrik değerlendirme	1	4	25	100
Çalışma Ortamında Maruz Kalınan Gürültünün Ölçülmesi	1	4	25	100
Tüm Vücudun Titreşime Maruz Kalmasının Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi	1	4	25	100
Kişilerin Maruz Kaldığı, Elle İletilen Titreşimin Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi	1	4	25	100
Sıcak Ortamlar için WBGT (Yaş-Hazme Küre Sıcaklığı) İndeksine Göre Isının Çalışan Üzerindeki Baskısı ve PMV-PPD İndislerine Göre Termal Konfor Şartlarının Belirlenmesi	1	4	25	100
Orta Dereceli Termal Ortamlar için PMV ve PPD İndislerinin Tayini, Termal Konfor için Şartların Belirlenmesi	1	4	25	100
İş Yerindeki Aydınlatma/Işık Şiddeti Düzeyinin Ölçümü	1	4	25	100
			TOPLAM	700

Tablo 4. OSB Verilerine Göre Tahmini Talep Miktarı

Analiz Açıklaması	Paket sayısı	Test sayısı	Firma sayısı	Toplam Test Sayısı
Toplam ve Solunabilir Tozun Tayini Örnekleme: Pompa ile filtreye numune alma Analiz: Gravimetrik değerlendirme	1	4	315	1260
Çalışma Ortamında Xxxxx Xxxınan Gürültünün Ölçülmesi	1	4	315	1260
Tüm Vücudun Titreşime Maruz Kalmasının Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi	1	4	315	1260
Kişilerin Maruz Kaldığı, Elle İletilen Titreşimin Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi	1	4	315	1260
Sıcak Ortamlar için WBGT (Yaş-Hazme Küre Sıcaklığı) İndeksine Göre Isının Çalışan Üzerindeki	1	4	315	1260

Baskısı ve PMV-PPD İndislerine Göre Termal Konfor Şartlarının Belirlenmesi
Orta Dereceli Termal Ortamlar için PMV ve PPD İndislerinin Tayini, Termal Konfor için Şartların Belirlenmesi	1	4	315	1260
İş Yerindeki Aydınlatma/Işık Şiddeti Düzeyinin Ölçümü	1	4	315	1260
			TOPLAM	8820

Tablo 5. TOBB Verilerine Göre Kapasite Raporu Veren Firma Sayısına Göre Tahmini Talep Miktarı

Analiz Açıklaması	Paket sayısı	Test sayısı	Kapasite Raporu Veren Firma sayısı	Toplam Test Sayısı
Toplam ve Solunabilir Tozun Tayini Örnekleme: Pompa ile filtreye numune alma Analiz: Gravimetrik değerlendirme	1	4	679	2.716
Çalışma Ortamında Maruz Kalınan Gürültünün Ölçülmesi	1	4	679	2.716
Tüm Vücudun Titreşime Maruz Kalmasının Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi	1	4	679	2.716
Kişilerin Maruz Kaldığı, Elle İletilen Titreşimin Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi	1	4	679	2.716
Sıcak Ortamlar için WBGT (Yaş-Hazme Küre Sıcaklığı) İndeksine Göre Isının Çalışan Üzerindeki Baskısı ve PMV-PPD İndislerine Göre Termal Konfor Şartlarının Belirlenmesi	1	4	679	2.716
Orta Dereceli Termal Ortamlar için PMV ve PPD İndislerinin Tayini, Termal Konfor için Şartların Belirlenmesi	1	4	679	2.716
İş Yerindeki Aydınlatma/Işık Şiddeti Düzeyinin Ölçümü	1	4	679	2.716
			TOPLAM	19.012

iii. Anket Sonuçları

Saha çalışmasında, ilgili sektörde faaliyet gösteren firmalara 19 sorudan oluşan anket uygulaması yapılmıştır. Anket form örneği ve anket sorularına verilen cevaplardan elde edilen sayısal veriler aşağıda sunulmuştur.

S1- Hizmet/Üretim sektörünüzü belirtiniz.

Saha çalışmasının birinci sorusu katılımcı firmaların hangi sektörden geldiklerini belirlemeye yöneliktir. Araştırma sonuçları katılımcıların %20’sinin Tekstil, %3,33’ünün Ahşap,

%13,33’ünün Ayakkabı, %6,67’sinin Gıda, %3,33’ünün İnşaat, %13,33’ünün İSG, %20’sinin Makine-Metal, %10’unun Plastik, %3,33’ünün Sağlık, %3,33’ünün Seramik ve %3,33’ünün Tarım sektöründe faaliyet gösterdiğini ortaya koymaktadır.

Şekil 4. Hizmet/Üretim sektörü

S2- Toplam çalışan sayınız nedir?

Katılımcı firmalar çalışan sayısı itibarıyla değerlendirildiklerinde, %6,67’sinin 5’in altında çalışan sayısına sahip olduğu, %20’sinin 6-20 arası çalışan sayısına sahip olduğu, %13,33’ünün 21-50 arası çalışan sayısına sahip olduğu ve %60’ının 50’den fazla çalışana sahip firmalar oldukları görülmektedir.

Şekil 5. Toplam Çalışan Sayısı

S3- Çalışanlarınızın eğitim durumu nedir?

Hedef sektörler eğitim durumları açısından değerlendirildiğinde, tüm sektörler için ağırlıklı çalışan sayısının ilköğretim ve lise mezunu ağırlıklı bir yapısının olduğu görülmektedir.

Şekil 6. Çalışanlarınızın eğitim durumu

S4- NACE kodunuza göre işyeriniz hangi tehlike sınıfında hizmet vermektedir?

Saha çalışmasında katılımcı firmaların %33,33’ünün Az Tehlikeli sınıfta, %56,67’sinin Tehlikeli sınıfta ve %10’unun Çok Tehlikeli sınıfta oldukları görülmektedir.

Şekil 7. NACE Koduna Göre Tehlike Sınıfları

S5- İş Sağlığı ve Güvenliği hizmetini nereden alıyorsunuz?

Katılımcı firmaların %86,67’sinin kendi bünyesinde İSG birimi bulundurdukları ve

%13,33’ünün OSGB’lerden hizmet alımı gerçekleştirdikleri görülmektedir.

Şekil 8. İSG hizmetinin alınma türü

S6- İş Sağlığı ve Güvenliği ile ilgili verilen hizmetlerin yararlı olduğunu düşünüyor musunuz?

Saha çalışmalarında katılımcı olarak yer alan firmaların tamamı iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili verilen hizmetlerin yararlı olduğunu düşünmektedir.

S7- İşletmenizde iş hijyeni ölçümü, test ve analizi yapılmakta mıdır?

Katılımcı firmaların %40’ının işletmelerinde İş Hijyeni Test ve Analizi yaptırmadıkları,

%60’ının ise test ve analizleri gerçekleştirdikleri görülmektedir.

Şekil 9. İş Hijyeni Ölçümü, Test ve Analizleri Yapımı

S8- İşletmenizde hangi ölçüm, test ve analizler yapılmaktadır ve yılda kaç adet yapılmaktadır?

Katılımcı firmaların anket sorularına verdiği cevaplarda yılda 1 defa olmakla beraber Toplam ve Solunabilir Tozun Tayini Örnekleme, Çalışma Ortamında Maruz Kalınan Gürültünün Ölçülmesi, Tüm Vücudun Titreşime Maruz Kalmasının Ölçülmesi, Kişilerin Maruz Kaldığı,

Elle İletilen Titreşimin Ölçülmesi, İş Yerindeki Aydınlatma/Işık Şiddeti Düzeyinin Ölçümü Termal Konfor Şartlarının Belirlenmesi şeklinde gerçekleştirilen fiziksel ortam ölçümlerini gerçekleştirdikleri görülmüştür.

S9- Ölçüm, test ve analiz çalışmalarının işletmenize yıllık maliyeti nedir?

Saha çalışmasında “Ölçüm, test ve analiz çalışmalarının işletmenize yıllık maliyeti nedir?” sorusunu cevaplandıran katılımcı firmaların 2.000₺ ile 20.000₺ arasında değişen tutarlarda yıllık maliyetlere katlandıkları görülmüştür.

S10- Fiziksel testler için yıllık kaç TL ödeme yapıyorsunuz?

Katılımcı firmaların toplam test maliyetlerinin ağırlıklı kısmının fiziksel testlerden oluştuğu ifade edilmektedir. Firmaların aldıkları hizmet faturalarında, genellikle testlere göre kırımların olmadığı, olanlarda ise fiziksel test tutarlarının 3.500₺ ile 15.000₺ arasında değişiklik gösterdiği görülmüştür.

S11- Kimyasal testler için yıllık kaç TL ödeme yapıyorsunuz?

Saha çalışması gerçekleştirilen katılımcı firmaların Kimyasal Testlere ihtiyaç duymadıkları görülmüştür.

S12- Biyolojik ve çevresel testler için yıllık kaç TL ödeme yapıyorsunuz?

Saha çalışması gerçekleştirilen katılımcı firmaların %93’ünün Biyolojik ve Çevresel Testlere ihtiyaç duymadıkları, %7’sinin 5.000₺ ile 15.000₺ arasında test maliyetlerini karşıladığı görülmüştür.

S13- Testlere ortalama yıllık kargo harcamanız kar TL’dir?

Katılımcı firmalardan sadece Biyolojik ve Çevresel Testler yaptıranların kargo ücreti ödedikleri, geri kalan %93’lük kısmın kargo harcaması yapmadığı görülmüştür.

S14- Test sonuçlarının alınması ortalama kaç gün sürmektedir?

Katılımcı firmalardan alınan bilgilere göre Fiziksel Testler için ortalama 4,5 gün, Kimyasal Testler için 5 gün, Biyolojik ve Çevresel Testler için ise 7 gün sonuç alma sürelerinin olduğu görülmüştür.

S15- Ölçüm, test ve analiz çalışmaları için ilinizde destek aldığınız kamu ve/veya özel kurum var mı?

Talep edilen test ve laboratuvar hizmetlerinin bölgede yer alan kamu ve/veya özel kurum gibi bir kaynaktan karşılanıp karşılandığının sorgulanması neticesinde, ağırlıklı olarak %96,7 oranında İl genelinde hizmet alınabilecek kurum bulunmadığı belirtilmiştir.

Şekil 10. İlinizden kamu ve/veya özel kurumlardan destek alıyor musunuz?

S16- Ölçüm, test ve analiz çalışmaları için hangi illerden hizmet alıyorsunuz?

İlgili ölçüm, test ve analiz hizmetlerinin hangi illerden temin edildiği noktasında Şanlıurfa dışında, özellikle Gaziantep, Adana, Ankara ve İstanbul bu hizmetlerin alındığı iller olarak öne çıkmaktadır. Test hizmetlerinin alındığı illerden Gaziantep %63,64, Adana %27,27, İstanbul ve Ankara ise %4,55 oranında hizmet alınan iller olarak görülmektedir.

Şekil 11. Hizmet alınan iller

S17- Şehir dışından ölçüm, test ve analiz hizmetleri aldığınızda konaklama ve iaşe giderleri ödenmekte midir?

Katılımcı firmaların Şehir dışından temin ettikleri ölçüm, test ve analiz hizmetlerine %83 oranında ilgili ödemeleri yapmadıkları görülmüştür.

S18- Ölçüm, test ve analiz hizmetleri için konaklama ve iaşe giderlerinin işletmenize yıllık maliyeti nedir?

Katılımcı firmalardan edinilen bilgilere göre yapılan test ve ölçümlerin çoğunlukla günübirlik hizmetlerle karşılanabildiği görülmüştür. Bunun yanında firmaların %17’sinin 500₺ ile 3.000₺ arasında değişen tutarlarda konaklama ve iaşe giderlerini karşıladıkları görülmüştür.

S19- Şanlıurfa’da ölçüm, test ve analiz çalışmaları yapan akredite bir firma kurulmasını ister misiniz?

Katılımcı firmaların tamamının hizmete ulaşmada hız, rekabet avantajı ve ilin sanayi alanında gelişmesine katkıda bulunacağı öngörüsüyle, Şanlıurfa’da akredite raporlar verebilecek bir firmanın kurulmasını istedikleri görülmüştür.

6. MAL VE/VEYA HİZMETLERİN SATIŞ-ÜRETİM PROGRAMI

i. Satış Programı

Harran Üniversitesi, bölgesel ve ekonomik gelişmelere uyum sağlanması ve Şanlıurfa ve diğer komşu illerde sanayi ve ticaret hayatının sürdürülebilir bir şekilde gelişimine katkıda bulunmak ve Üniversite-Sanayi iş birliğine, İSG yönünden ülkemizin, bölgemizin ve ilimizin gelişimine katkı sağlamak amacıyla belirlenen ölçümler sayesinde hizmet gelirleri elde edecek ve sektörün talep edeceği faaliyetlerin devamlılığını sağlayacaktır.

ii. Üretim Programı

Şanlıurfa Organize Sanayi Bölgesinde faaliyet göstermekte olan 315 üreticinin %20’si olan 63 işletme, proje kapsamında gerçekleştirilecek testlerden yılda 1 defa talep etmesi durumunda ve test numunelerinin ortalama 1 günde alınabileceği göz önünde bulundurulduğunda, 63 iş gününde taleplerin karşılanabileceği öngörülmektedir.

iii. Pazarlama Stratejisi (fiyatlandırma, tanıtım ve dağıtım)

“Şanlıurfa Akredite İş Hijyeni Laboratuvarı Kurulumu” projesinde pazarlama stratejisi, bölgede beklenen etkinin oluşturmasını sağlamak amacıyla kurum, kuruluş ve işletmeleri proje hedefleri ve faaliyetleri hakkında bilgilendirmektir. İleriye yönelik sürdürülebilirliği sağlamak için alt yapı oluşturulması ve geniş kitlelere ulaşmak amacıyla proje için tanıtım ve açılış toplantısı düzenlenmesi hedeflenmektedir.

7. PROJE YERİ/UYGULAMA ALANI

i. Fiziksel ve coğrafi özellikler

Kuzeyden güneye doğru eğimli olan Şanlıurfa ilinin kuzeyindeki Karacadağ Diyarbakır ili ile sınırı meydana getirir. Karacadağ su bölümü çizgisinin güneyi Şanlıurfa ilinin sınırları içinde kalır. Kuzeyden itibaren güneye doğru tatlı eğimlerle iniş yapan platolar alçak plato özellikleri gösterirler. Sözü edilen platoların çukur alanlarına biriken topraklar çevresine göre insan hayatına olumlu etkilerde bulunurlar. Baziki platosundan sonra güneye birer parmak gibi sokulan Arat, Çaykuyu, Tektek ve Viranşehir-Siverek Platolarının arasına batıdan doğuya doğru Birecik, Suruç, Harran ve Ceylanpınar ovaları sokulmuştur.

Geniş bir alanı kapsayan Şanlıurfa ilinde karasala yakın bozulmuş bir Akdeniz iklimi hâkim olup kışlar yağışlı olup yaz mevsimi tamamen kurak geçtiğinden dolayı doğal bitki örtüsünün hayatı tehlikeye girer. Bu nedenle kuraklığa son derece dayanıklı olan otsu ve odunsu doğal bitki örtüsü hayatını devam ettirebilmiştir. Kış mevsiminin fazla uzun sürmediği bu sahada kar yağışı birkaç yılda bir görünüp yerde uzun süre kalamaz.

Jeolojik anlamda genç olan üçüncü ve dördüncü zamana ait çökel ve volkanik ürünleri bulunduğu sahada kırmızı kahverengi ve bazaltik topraklar sahanın kuzeyinde hâkim olmasına karşılık, güneydeki çöküntü ovalarında ise alivyal topraklar yoğunluk gösterirler. Sözü edilen alivyal topraklar yağışlı dönemlerdeki sel karakterli suların taşınmasına bağlı olarak meydana gelmişlerdir.

Bölge sınırları içinde doğan tek süreklilik arz xxxx xxxxxx Culap Çayı olup diğerleri dönemlik özellik gösterirler. Doğu Anadolu bölgesinin yüksek ve kar yağışlı alanlarında (kaynaklanan Fırat nehri batıda Gaziantep, kuzeybatıda ise Adıyaman ili ile Şanlıurfa arasında doğal bir sınır oluşturur. Sözü edilen bu nehir üzerindeki Xxxxxxx ve Birecik barajları ilin enerji ihtiyacı ve tarımsal sulamasında çok fazla öneme sahiptir.

ii. Ekonomik ve Fiziksel Altyapı

Şanlıurfa; ülkemizin ve Avrupa’nın Güney noktasında yer alan Ortadoğu kapısıdır. GAP Uluslararası havalimanı şehir merkezine 30 dakikalık mesafededir. Apron kapasitesi 8 uçak olan limanın 12.000 m2’lik terminal binası bulunmaktadır. İstanbul-Şanlıurfa arasında günde 3 sefer düzenlenirken Ankara-Şanlıurfa arasında ise en az 2 sefer düzenlenmektedir. Şanlıurfa'dan otoban bağlantısı ile limanlara kara yoluyla ulaşım yapılabilmektedir. Şanlıurfa uçakla Xxxxxxxx’x 0 xxxx, Xxxxxx’ya 1 saat 20 dakika; otoban ile İskenderun limanına 4 saat,

Mersin limanına 6 saat; Akçakale sınır kapısından Suriye’nin Rakka şehrine 3 saat, Halep’e 5 saat; Habur sınır kapısından Irak’a 5 saat uzaklıktadır.

Şanlıurfa il merkezinin demiryolu bağlantısı bulunmamaktadır. Mersin-Adana’dan Türkiye- Suriye sınırını takip ederek Nusaybin’e giden demiryolu hattı ise şehrin 60 km uzağından geçmektedir. Şanlıurfa, şehrin merkezinden demiryolu geçmemesine rağmen GAP illeri içerisinde Gaziantep’ten sonra en çok demiryolu uzunluğuna sahip il konumundadır. TCDD 6. Bölge sorumluluk sahası içerisinde bulunan Mürşitpınar tren istasyonu hem Suriye sınırında bulunması hem de sınırın hemen ötesinde bulunan Ayn-el Arap şehrine yakınlığı sebebiyle oldukça önemli bir yerdedir. Mürşitpınar tren istasyonu kuzeyde Mardin, doğuda Nusaybin ve batıda Karkamış’a bağlanmakta ve Mardin Nusaybin demiryolu ağının kavşağı konumunda bulunmaktadır. 120.000 m2 ‘lik bir alanda yer alan Mürşitpınar tren istasyonu Şanlıurfa şehir merkezine 56,3 km’lik uzaklıktadır.

Şanlıurfa ilinin yer aldığı GAP Ekseni (Doğu ve Güneydoğu Anadolu / Akdeniz), GAP gibi bir bölgesel kalkınma planının varlığından dolayı lojistik ve ekonomik potansiyeli yüksek olarak değerlendirilmektedir. Bu eksenin etkinliğini etkileyecek en önemli alt yapı yatırımı, Doğu Anadolu ile Karadeniz’in bütünleşmesini sağlayacak demiryoludur. Ayrıca TCDD tarafından Diyarbakır Şanlıurfa arasında yapılması planlanan demiryolu yatırımı GAP ekseni kapsamındadır. Şanlıurfa’nın Arap ülkelerine ve sınır kapılarına yakınlığı önemli bir üstünlük olarak değerlendirilmektedir. Bunun yanı xxxx, Xxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxx 000 xx, Xxxxxx limanının ise 441 km uzaklıkta olması da Şanlıurfa’nın limana açılımı açısından çok önemli bir özellik olarak ortaya çıkmaktadır.

Şanlıurfa ili, genel arazi bölünüşü içerisinde tarım alanları bakımından hem Türkiye’deki tarım alanlarına hem de GAP Bölgesi’ndeki tarım alanlarına göre daha avantajlı bir orana sahiptir. Şanlıurfa, Türkiye’deki tarım alanlarının %4,9’unu oluşturmakta ve bu konumu ile Konya ve Ankara'dan sonra arazi dağılımı bakımından üçüncü sıraya yerleşmektedir. Bu büyük potansiyelinden dolayıdır ki Şanlıurfa ili, GAP içerisinde “tarım ve tarıma dayalı ihracat üssü” olarak değerlendirilmektedir.

Şanlıurfa ilinde su, elektrik ve doğalgaz alt yapıları mevcut olup hizmet veren kuruluşlar aşağıda listelenmiştir.

Su: Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi Su ve Kanalizasyon İdaresi. Şanlıurfa içme suyu kaynağı olarak Atatürk Baraj Gölünü kullanmaktadır. Baraj Gölünden suyu Harran Ovasına nakleden

tünellerin çıkışından alınan branşmanlarla içme suyu arıtma tesisine bağlantı yapılmıştır. Bu tesis, DSİ tarafından yaptırılmış olup 2004 yılında işletmeye alınmıştır. İçme suyu arıtma tesisinde fiziki ve kimyasal arıtmaya tabi tutulan ham su, içilecek hale getirilerek 6 adet ana şebeke besleme deposuna iletilmekte ve buradan da tüm kente dağıtılmaktadır.

Elektrik: Şanlıurfa'nın elektrik santrali kurulu gücü 3.431 MW'dır. Toplam 10 adet elektrik enerji santrali bulunan Şanlıurfa'daki elektrik santralleri yıllık yaklaşık 11.668 GW elektrik üretimi yapmaktadır. Şanlıurfa'nın elektrik dağıtım hizmeti DİCLE EDAŞ tarafından sağlanmaktadır.

Tablo 6. Şanlıurfa Elektrik Üretim Tesisleri

Doğalgaz: Aksa Şanlıurfa Doğal Gaz Dağıtım A.Ş. 02.01.2006 tarihinde Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından verilen Doğal Gaz Dağıtım Lisansı kapsamında, belirlenen lisans alanı içerisinde 30 yıl süreyle doğal gaz dağıtım faaliyetlerini yürütmek üzere kurulmuş olup Aksa Doğal Gaz Dağıtım A.Ş. çatısı altında faaliyetlerini sürdürmektedir. Yatırım bölgeleri olarak Şanlıurfa, Karaköprü, Onbirnisan, Siverek, Suruç, Birecik, Viranşehir olmak üzere 6 bölgeyi kapsamaktadır.

Arazi dağılımı bakımından Türkiye’deki toplam tarım alanının %4,9’ una sahip olan Şanlıurfa, Konya ve Ankara’dan sonra üçüncü sıradadır. Arazi kullanım durumu aşağıdaki gibidir.

• Tarım Alanı: 12.205.434 Dekar

• Çayır Mera Alanı: 2.343.570 Dekar

• Ormanlık alan: 155.000 Dekar

• Diğer Araziler: 3.879.996 Dekar

• Toplam Yüzölçümü: 18.584.000 Dekar

Şanlıurfa ilinde 1 858 400 ha alanın 1 206 000 ha’ı tarım arazisi niteliğindedir. Bu alanın

%80,37’si tarla arazisi, %8,84’ü meyve alanı, %1,72’si ise sebze alanı olarak değerlendirilmektedir. Tarla arazilerinin %30’u, meyve bahçelerinin %1.21’i, sebze alanlarının

%79’u sulanmaktadır.

iii. Sosyal Altyapı

Yıllar itibarıyla Türkiye ve Şanlıurfa'nın nüfusunu karşılaştırdığımızda Şanlıurfa nüfusunun Türkiye nüfus artış hızının çok üstünde arttığı aşağıdaki tabloda görülmektedir.

Tablo 7. Yıllar İtibarıyla Türkiye ve Şanlıurfa'nın Nüfusu

Yıllar İtibarıyla Türkiye ve Şanlıurfa'nın Nüfus Karşılaştırması
Yıllar	Şanlıurfa	Türkiye	Şanlıurfa Nüfus Artışı (Binde)	Türkiye Nüfus Artışı (Binde)
2013	1.801.980	76.667.864	22,4	13,7
2014	1.845.667	77.695.904	24	13,3
2015	1.892.320	78.741.053	25	13,4
2016	1.940.627	79.814.871	25,2	13,5
2017	1.985.753	80.810.525	23	12,4
2018	2.035.809	82.003.882	24,9	14,7
2019	2.073.614	83.154.997	18,4	13,9

Şanlıurfa ilinin yaş aralıklarına göre nüfus dağılımları incelendiğinde genç nüfus oranının yaşlı nüfusa göre çok daha fazla olduğu görülmektedir. Genç istihdam açısından değerlendirildiğinde ise 20-40 yaş arası 620.979 kişi olarak gözükmektedir. Dolayısıyla potansiyel işgücünün var olduğu gözükmektedir.

Şekil 12. Yaşa Göre Nüfus Dağılımları

Şanlıurfa ili eğitim olarak incelendiğinde nüfusun %87’sinin eğitim düzeyi lise altı olarak göze çarpmaktadır. Toplam üniversite mezunu ise 108.696 kişi ile Şanlıurfa ilinin %5’ni oluşturmaktadır.

Şekil 13. Eğitim Düzeyi

Şanlıurfa ili Sosyo-Ekonomik statü olarak incelendiğinde ilin %83,2’lik kısmını orta ve alt gelir grubu oluşturmaktadır. Alt gelir grubu mavi yakalı çalışanlar, nitelikli ve yarı nitelikli işçilerden kalifiye olmayan işçiler, vücutları ile çalışanlar (tarım işçileri, hamallar vb.), küçük esnaflar ve işsizlerden oluşmaktadır. %16,8’lik grup ise üst gelir grubunu oluşturmaktadır. Bu grup ağırlıklı olarak serveti en az 2-3 nesil önceden gelenler, büyük sanayiciler, üst düzey yöneticiler ve serbest meslek sahiplerinden (doktor, avukat), özel sektör yöneticileri, gazeteci, yazar, kamu üst düzey yöneticileri ve orta-büyük esnaftan oluşmaktadır

Şekil 14. Gelir Düzeyi

Şanlıurda’da ve Diyarbakır’da çalışanların durumu (işgücü) aşağıda tablo’da belirtilmiştir. Tabloya göre 2016 yılından 2018 yılına kadar olan süreçte işgücü durumunda önemli bir değişiklik göze çarpmamaktadır. Yıllara göre yaklaşık aynı oranlarda artış ve azalış eğilimlerinin olduğu gözükmektedir. 2016-2018 yılları arasında istihdam 900 bin civarında değişim göstermektedir.

Tablo 8. Türkiye ve TRC2 Bölgesi (Şanlıurfa-Diyarbakır) İşgücü Durumu

Türkiye ve TRC2 Bölgesi (Şanlıurfa-Diyarbakır) İşgücü Durumu
	2016	2016	2017	2017	2018	2018
	TRC2	Türkiye	TRC2	Türkiye	TRC2	Türkiye
İşgücü (Bin)	1 021	30 535	1 113	31 643	1 106	32 274
Xxxxxxxx (Bin)	846	27 205	959	28 189	900	28 738
İşsiz (Bin)	175	3 330	154	3 454	206	3 537
İşgücüne Dahil Olmayan Nüfus (Bin)	1 238	28 185	1 203	28 251	1 208	28 380
İşgücüne Katılma Oranı (%)	45,2	52	48,1	52,8	47,8	53,2

İşsizlik Oranı (%)	17,2	10,9	13,8	10,9	18,6	11
Tarım Dışı İşsizlik Oranı (%)	23,2	13	19,5	13	24,8	12,9
İstihdam Oranı (%)	37,4	46,3	41,4	47,1	38,9	47,4

TÜİK verilerine göre yıllık ortalama hane halkı gelir durumunda TRC2 bölgesi Türkiye ortalamasına göre en düşük olarak belirginleşmektedir. Ortalama gelir 13.441-18.903₺ arasındadır.

Şekil 15. Yıllık Hane Halkı Xxxxx Xxxxxx

Sosyal yaşam endeksinde ilçedeki tarihi turistik mekânlar, sinema ve tiyatro salonu varlığı, müze, kültür ve sanat merkezi ve spor alanı varlığı, derneklere üyelik, seçimlere katılma oranı ile algıya dayalı sosyal yaşam ve toplumsal yaşam algı verileri hesaplamaya dâhil edilmiştir. Sosyal yaşam algı verisinde merkezi ve yerel yönetim tarafından sosyal alanda yapılan faaliyetlerden (sosyal ve kültürel faaliyetler, gençlere, kadınlara, yaşlılara, yoksullara, engellilere yönelik hizmetler) duyulan memnuniyet düzeyi; toplumsal yaşam algı verisinde ise toplumsal kurallara (trafik kuralları, çevreyi kirletmemek, komşularla iyi geçinmek gibi) uyum düzeyi dikkate alınmıştır. TRC2 Bölgesini kapsayan sosyal yaşam endeksinde 30 ilçe arasında Yenişehir ilçesi ilk sırada gelmektedir (Yaşam Kalitesi Araştırması, 2014). Bağlar ve Haliliye Yenişehir ilçesini izlemektedir. Kayapınar, Eyyübiye, Sur, Viranşehir, Siverek ve Karaköprü sosyal yaşam endeksinde yüksek skor alan ilçelerdendir. Sıralamanın sonunda ise Akçakale, Xxxxxx, Hilvan ve Halfeti yer almıştır. Sosyal yaşam endeksinde yer alan 30 ilçe endeks skorlarına göre %20’lik dilimlere ayrıldığında en yüksek grupta sadece Yenişehir ilçesi görünmektedir. İkinci grupta Bağlar, Haliliye ve Kayapınar ilçesi, üçüncü grupta ise Eyyübiye, Sur, Viranşehir, Siverek ve Karaköprü ilçeleri yer almıştır. En düşük dilim olan beşinci grupta

Ceylanpınar, Suruç, Halfeti, Hilvan, Bozova ve Akçakale sıralanmıştır. Bu sonuçlar bölgede sosyal yaşam alanında önemli yoksunlukların bulunduğunu ve bölge ortalamasının orta altı dilimlerde yoğunlaştığını göstermektedir.

Şanlıurfa şehri, günümüzde inanç turizmi bakımından önemli potansiyele sahip bir şehirdir. Bu özelliği itibariyle de çok sayıda yerli ve yabancı turist tarafından ziyaret edilmektedir. Ancak bu potansiyelin ortaya çıkmasında, şüphesiz ki şehrin sahip olduğu kültürel varlıkların önemli bir rolü vardır. Önemli ve zengin bir geçmişe sahip olması nedeniyle, birçok medeniyete ev sahipliği yapmış ve bu medeniyetlerden önemli miraslara sahip olmuştur. Sahip olduğu bu kültürel miraslar içinde en önemlisi, üç din açısından kutsal bir şehir sayılmasıdır. Gerek Yahudiler ve Hıristiyanlar ve gerekse Müslümanlar tarafından birçok peygamberin bu şehirde yaşamış olduklarına inanılması, şehre büyük bir dini önem kazandırmıştır. Nitekim Türkiye’de Şanlıurfa şehri “peygamberler şehri” olarak bilinmektedir. Aslında bu inanç başta Hıristiyanlar olmak üzere Yahudiler tarafından da kabul edilmektedir. Bu özelliği nedeniyle de Şanlıurfa şehri tarihin çeşitli dönemlerinde önemli bir dini merkez özelliği kazanmıştır. Şehrin fonksiyonları arasında kültürel fonksiyonunun öne çıkmasında bu özelliklerin büyük bir önemi bulunmaktadır. Ancak günümüzde şehrin, özellikle inanç turizmi açısından eski önemine sahip olduğunu söylemek mümkün değildir. Tarih boyunca önemli medeniyetlerin şehre hâkim olması, başta ibadethaneler olmak üzere birtakım eserleri de şehre kazandırmıştır. Ancak şehrin tarihsel süreç içerisindeki stratejik konumu itibariyle sürekli savaşlara ve bunun sonucunda da önemli tahribatlara maruz kalması, bu eserlerden ancak çok az bir kısmının günümüze ulaşmasına neden olmuştur. Şehrin Cumhuriyet döneminin başlarına kadar kabaca surlar içinde yer alması nedeniyle, tarihi öneme sahip eserler şehir surlarının çevrelemiş olduğu alan içinde yer almıştır. Başta tarihi camiler olmak üzere hanlar, hamamlar, camiye çevrilmiş olan veya kültür merkezi olarak kullanılan kiliseler, köprüler ve şehir kapıları ile sur kalıntıları gibi çok sayıda tarihi öneme sahip yapı bulunmaktadır. Ayrıca yine bu alanda yer alan geleneksel Şanlıurfa evleri, şehrin önemli kültürel varlıkları arasında yer almaktadır. Şehrin kültürel fonksiyonunun ortaya çıkmasına neden olan diğer alanlar da sosyal amaçlı kullanılan alanlardır. Bu alanların başında camiler, kütüphaneler, kültür-kongre-sosyal merkezleri, sinema, müze ve konferans salonları gelmektedir. Şehrin çeşitli yerlerine dağılmış olan bu tesislerin, günümüzde nüfusu 400.000’i aşmış olan Şanlıurfa için sayı ve kapasite olarak çok yetersiz olduğu söylenebilir. Halen şehirde tiyatro bulunmamaktadır. Yukarıda da bahsedildiği gibi tarih boyunca şehrin çok defa savaş ve istilalara maruz kalması nedeniyle birçok eserin yok olması yanında gerek yol açma çalışmaları ve gerekse başka nedenlerle önemli tarihi eserlerin tahrip

edilmesi, Cumhuriyet döneminin başlarında sayısı hayli fazla olan eserlerin günümüze ulaşamamasına sebep olmuştur. Bunda kültürel mirasa sahip çıkma bilincine yeteri kadar sahip olmamanın büyük bir rolü vardır. Günümüzde Şanlıurfa’dan çok daha küçük birer şehir olmalarına rağmen, Mardin ve Midyat’ta yer alan tarihi eserlerin sayısı göz önüne alınırsa, ilgili kurum ve kuruluşların kültürel mirasa sahip çıkmada ne denli yetersiz kaldıkları ortaya çıkmaktadır. Şehrin sosyal aktivitelerinin gerçekleştiği diğer kültürel alanların sayı ve kapasite bakımından yetersizliği, şehir coğrafyası açısından önemli bir sorun oluşturmaktadır. Şehirlerin kültürel fonksiyonlarının ortaya çıkmasında önemli bir rolü olan bu alanların sayı ve kapasite bakımından arttırılması, Şanlıurfa şehrinin kültürel fonksiyonun güçlenmesinde önemli bir rol oynayacaktır. Şehrin GAP’ın başkenti olarak bilinmesi ve gelecekte sahip olacağı önem göz önüne alındığında, bu konuda yapılacak çalışmalara şimdiden başlanmasının ne denli önemli olduğu ortaya çıkacaktır. Günümüzde Şanlıurfa şehri daha çok müzik ve yemek kültürüyle ön plana çıkmaktadır. Yazılı ve görsel basında şehrin bu özelliğiyle ön plana çıkarılması, şehrin sahip olduğu tarihi önemi gölgelemektedir. Yerel yönetimlerin şehrin tarihi ve dini özelliklerini ön plana çıkaran tanıtımlara ağırlık vermeleri büyük önem taşımaktadır. Tanıtımlarda, özellikle şehrin inanç turizmine konu olan değerlerine, önemine ve çeşitliliğine yer verilerek yabancı turistlerin ilgisi daha fazla çekilmelidir.

iv. Kurumsal Yapılar Harran Üniversitesi

Şanlıurfa’da kurulan ilk yükseköğretim birimi “Şanlıurfa Meslek Yüksekokulu”dur. 1976 yılında Dicle Üniversitesine bağlı olarak kurulmuştur. Daha sonra, 1978 yılında Dicle Üniversitesine bağlı Ziraat Fakültesi,1984 yılında Dicle Üniversitesine Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü ve 1988 yılında Gaziantep Üniversitesine bağlı İlahiyat Fakültesi kurulmuştur. Harran Üniversitesi Rektörlüğü 11.07.1992 tarihli ve 21281 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 03.07.1992 tarih ve 3837 sayılı kanun ile kurulmuştur ve bu birimler 03.07.1992 tarih ve 3837 sayılı kanunla Harran Üniversitesine bağlanmıştır. Ayrıca Fen- Edebiyat Fakültesi, Tıp Fakültesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Fen Bilimleri Enstitüsü ve Sağlık Bilimleri Enstitüsü 11.07.1992 tarihli ve 21281 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 03.07.1992 tarih ve 3837 sayılı kanun ile Rektörlüğe bağlı olarak kurulmuştur.

v. Çevresel Etkilerin Ön Değerlendirmesi

Projemiz Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğine göre EK1’de Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesinde yer almadığından ÇED raporuna gerek yoktur.

vi. Alternatifler, Yer Seçimi ve Arazi Maliyeti

Projemiz sonucu İş Hijyeni Laboratuvarı Harran Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezinde (HÜBTAM) kurulacak olup kamulaştırma bedeli gerekmemektedir.

8. TEKNİK ANALİZ ve TASARIM

i. Kapasite analizi ve seçimi

Fizibilite raporu hazırlanması sürecinde, talebin geçmişteki eğilimi ve mevcut durumunu tespit etmeye yönelik olarak bir anket formu hazırlanmıştır. (Anket Formu EK2’de verilmektedir) Şanlıurfa organize sanayi bölgesinde faaliyet gösteren, ihracat yapan ve/veya kendi markası ile üretim yapan ve sektöre malzeme tedarik eden 25 adet firma yöneticilerinden randevu alınarak birebir görüşmeler yapılmıştır. Ayrıca online olarak ankete katılımları sağlanmıştır.

Görüşmelerde firma yöneticilerine kapasite analizi için sorular yöneltilmiştir ve yöneltilen sorulara göre değerlendirmeler yapılmıştır.

Diğer bir taraftan Şanlıurfa ilinde TURKAK tarafından akredite edilmiş laboratuvar olmadığı kurumun internet sitesinden teyit edilmiştir. Sanayi odasından alınan verilere göre Şanlıurfa ilinde 679 adet firma olduğu belirlenmiştir. Ayrıca organize sanayi bölge müdürlüğünün resmi verilerine göre 315 adet firma organize sanayi bölgesinde faaliyet göstermektedir.

Organize sanayiinde faaliyet gösteren firmalar anketin 4. sorusuna ve 6331 sayılı kanunda iş sağlığı ve güvenliği belirtilen tehlike sınıflarına göre değerlendirildiğinde tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer aldığı tespit edilmiştir. 6331 sayılı kanuna göre bu sınıfta yer alan işletme iş sağlığı ve güvenliği faaliyetleri zorunlu kılınmıştır.

Anket çalışması sonucunda firmaların ağırlıklı olarak fiziksel testleri senede en az 1 “defa” dan farklı test adetlerinde yaptırdığı tespit edilmiştir. Dolayısıyla anket verilerine göre 25 firmanın, organize sanayi için düşünülürse 315 firmanın, sanayi odası verilerine göre ise 679 adet firmanın senede bu testlerden 1’er defa yaptıracağı sonucuna rahatlıkla varılabilir. Anket çalışmamızda Fiziksel testler test paketi halinde düşünülmüş olup, 315 firmanın bu test paketlerden yaptırdığı düşünülmüştür. Sonuç olarak Gaziantep Sanayinde faaliyet gösteren işletmelerin tamamı potansiyel müşteri olarak gözükmektedir.

Genel anlamda Şanlıurfa ilinde iş hijyeni laboratuvarının kapasitesi aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.

Tablo 9. İş Hijyeni Laboratuvarının Yıllık Kapasitesi

Firma Sayısı	Test Paketi adedi (yıllık)	Test paketi birim maliyeti	Toplam Test Maliyeti
25	1	4.860 ₺	121.500 ₺
315	1	4.860 ₺	1.530.900 ₺
679	1	4.860 ₺	3.299.940 ₺

Hesaplamalara göre ankete katılan firmalarda testlerin maliyeti 121.500 ₺ Organize Sanayi Bölgesinde faaliyet gösteren işletmelere fiziksel testlerin maliyeti 1.530.900 ₺ olarak gözükmekte olup sanayi odasına kayıtlı firmalara göre ise 3.299.940 ₺ olarak gözükmektedir.

Yukarıdaki hesaplama dikkate alındığında bu hedeflere kolaylıkla ulaşılacağı ve projenin ekonomik ömrü boyunca hizmetin artarak devam edeceği görülmektedir.

Bu veriler değerlendirildiğinde Şanlıurfa ilinde Akredite İş Hijyeni test laboratuvarı kurulması zorunlu ve gereklidir.

ii. Alternatif teknolojilerin analizi ve teknoloji seçimi

İş hijyeni laboratuvarının ulusal ve uluslararası geçerliliğe sahip rapor verebilmesi için TS EN ISO/IEC 17025:2017 Deney ve Kalibrasyon Laboratuvarlarının Yeterliliği Genel Gerekliliklerin ve ayrıca iş hijyeni laboratuvar testleri için aşağıda belirtilen metotlardan akredite olunması gerekmektedir. Bu metotlar için belge kullanım ücreti olmayıp üniversitelerin kütüphaneleri tarafından temin edilmektedir.

Tablo 10. İş Hijyeni Laboratuvarı Fizibilitesi İçin Gerekli Standartlar

İŞ HİJYENİ LABORATUVARI FİZİBİLİTESİ İÇİN GEREKLİ STANDARTLAR
S. No	Standart No	Standart Açıklaması
1	TS 2607 ISO 1999	Akustik- İş yerinde maruz kalınan gürültünün tayini ve bu gürültünün sebep olduğu işitme kaybının tahmini
2	TS EN ISO 9612	Akustik-Çalışma ortamında maruz kalınan gürültünün belirlenmesi- Mühendislik yöntemi
3	TS 9315 ISO 1996-1	Akustik- Çevre gürültüsünün tarifi, ölçülmesi ve değerlendirilmesi- bölüm 1: Temel büyüklükler ve değerlendirme işlemleri
4	TS ISO 1996-2	Akustik- Çevre gürültüsünün tarifi, ölçülmesi ve değerlendirilmesi- Bölüm 2: Çevre gürültü seviyelerinin tayini
5	TS 9315 ISO 1996-1/T1	Akustik- Çevre gürültüsünün tarifi, ölçülmesi ve değerlendirilmesi- Bölüm 1: Temel büyüklükler ve değerlendirme işlemleri
6	TS ISO 1996-2/T1	Akustik- Çevre gürültüsünün tarifi, ölçülmesi ve değerlendirilmesi- Bölüm 2: Çevre gürültü seviyelerinin tayini
7	TS ISO 8297	Akustik- Çoklu gürültü kaynağına sahip sanayi tesislerinde çevredeki ses basınç seviyelerinin değerlendirilmesi için ses güç seviyelerinin tayini -Mühendislik metodu

8	TS EN 1032+A1	Hareketli Makinaların Deneye Tâbi Tutulması ile Titreşim Emisyon Değerinin Tespiti
9	TS EN ISO 5349-1/2	Kişilerin Maruz Kaldığı, Elle İletilen Titreşimin Ölçülmesi Ve Değerlendirilmesi
10	COHSR-928-1-IPG-039	İş Yerlerindeki Aydınlatma/Işık Şiddeti Düzeyinin Ölçümü
11	HSE-MDHS 14/3	Toplam ve Solunabilir Tozun Tayini Örnekleme: Pompa ile filtreye numune alma Analiz: Gravimetrik
12	ASTM D 4490-96	Zehirli Gaz veya Buhar Konsantrasyonlarının Tayini
13	TS EN ISO 7730	Orta Dereceli Termal Ortamlar için PMV ve PPD İndislerinin Tayini, Termal Rahatlık İçin Şartların Belirlenmesi
14	TS EN ISO 7243	Termal Çevrenin Ergonomisi- WBGT
15	TS EN 12341	Askıdaki Tanecikli Maddenin PM10 Kütle Derişimlerinin Tayini Gravimetrik Metot
16	TS 2342	Çöken Toz Tayini Gravimetrik Metot

Teknolojilerin seçiminde bu metotlar dikkate alınmış. Metotlar içerisinde belirtilen cihazlar ve sarf malzemeleri baz alınmıştır. Metotlara göre aşağıda belirtilen cihaz ve ekipmana ihtiyaç duyulmaktadır.

• Tip-1 Ses Seviyesi Ölçüm Cihazı ve Kiti (TS 9315 ISO 1996-1 / TS ISO 1996-2)

• Gürültü Ölçüm Cihazı Kalibratörü (Class1) (TS 2607 ISO 1999 / TS EN ISO 9612)

• Gürültü Ölçer İçin 1/3 Oktav Band (TS 9315 ISO 1996-1 / TS ISO 1996-2)

• 3 Kanal Titreşim Ölçer (TS EN ISO 5349-1/2)

• 3 Eksen Bina Titreşim Modülü (TS EN 1032+A1)

• Aydınlatma Seviyesi Ölçüm ve Kayıt Cihazı (COHSR-928-1-IPG-039)

• Wbgt Index Analiz Cihazı (TS EN ISO 7243 / TS EN ISO 7730)

• Toz Ölçüm İçin Pompa (HSE-MDHS 14/3 /TS EN 12341 / TS 2342)

• Gaz Örnekleme Pompası (ASTM D 4490-96)

• Kişisel Gürültü Dozimetresi (TS 2607 ISO 1999 / TS EN ISO 9612)

Ayrıca cihaz ve ekipmanların yanında test taleplerinin alınması, analizlerin değerlendirilmesi, raporlanması ve süreç takibi için aşağıda belirtilen teknolojilere de ihtiyaç duyulmaktadır.

• Bilgisayar

• Laboratuvar yazılımı

iii. Seçilen teknolojilerin çevresel etkileri, koruma önlemleri ve maliyeti

Seçilen teknolojilerin çevreye olumsuz yönde bir etkisi bulunmamaktadır. Ayrıca İş Hijyeni laboratuvarı Çevresel etki değerlendirmesine mevzuatına göre rapor alınması gereken projeler içerisinde yer almamaktadır. İş hijyeni laboratuvarında kullanılacak cihaz ve ekipman teknolojilerinin yaklaşık maliyetleri ise 3 tedarikçi firmadan teklif alınarak belirlenmiştir. Alınan tekliflere göre yaklaşık maliyetler Tablo 20’de Sabit Sermaye Yatırımı ve Alt Bileşenleri olarak belirtilmiştir.

iv. Teknik tasarım

Yürürlükte olan mevzuatlarda gürültü, titreşim, aydınlatma ve termal kontrol ölçümleri 8 saatlik olarak verilmiştir. Gürültü için sınır değerleri 8 saatlik çalışma için 85 dB olarak belirlenmiştir. El kol titreşimi için 8 saatlik sınır değer 5 m/s2, bütün vücut titreşimi için 1,15 m/s2 olarak belirlenmiştir.

Ölçümünden önce talepte bulunan işletmede zaman kaybının önlenmesi adına aşağıda belirtilen adımların yapılması tavsiye edilmektedir.

• Ölçümünün Planlanması: Ölçümden önce ölçüm yapılacak işletmede keşif çalışması yapılmalıdır. Tehlike kaynakları ve tehlikeye maruz kalan çalışanlar hakkında bilgi toplanır. Maruziyetin hangi amaçla ne şekilde ne kadar süre ile değerlendirileceği, değerlendirme zaman dilimi konularında bir planlamanın yapılması büyük kolaylık sağlamaktadır.

• Ön kontroller: Saha ölçümlerine geçilmeden önce bazı kontrol ve hazırlıkların yapılması gerekmektedir. Bunlar arasında ölçüm cihazı donanımının kontrol edilmesi, batarya durumlarının gözden geçirilmesi gibi işlemler yer almaktadır. Ayrıca, ekipmanın kontrolü yapılmalı, doğruluğunu test etmek amacıyla cihaz kalibratörü ile kalibrasyonu yapılmalı, tehlike kaynağı, etkilenen alanlar ve yayılım yolları hakkında gerekli bilgiler toplanmalı, araştırmalar yapılmalıdır.

• Kalibrasyon: Bazı analizlerde (gürültü) her ölçüm öncesi ve sonrası ölçüm cihazının kalibre edilmesi gerekmektedir. Bu işlem, cihazın çalışmasının bir kontrolü olmasının yanı sıra, yüksek hassasiyetle doğru sonuçların elde edilmesini ve daha önce yapılmış olan ölçümlerle de karşılaştırılabilirliği sağlamaktadır. Bu sebeple kalibrasyon ölçümlerden önce ve sonra yapılmalıdır.

• Ölçüm Noktalarının Belirlenmesi: Ölçüm noktaları, mümkün olduğu sürece serbest alan özelliklerini gösteren noktalarda seçilmelidir. Bir aktiviteden yayılan

maruziyet sadece bir parsel alanında ölçülecekse, ölçüm noktası o alandaki en yüksek maruziyet seviyesinin ölçüldüğü nokta olmalıdır.

Ölçümü yapacak kişi veya ekip tarafından tüm hazırlıklar tamamlandıktan sonra ölçme işlemine geçilir. Ölçüm çalışan üzerinde, işletmenin belirlenen konumunda ve cihazlar üzerinde yapılmaktadır.

Yapılan ölçümler sonrası kaydedilen ölçüm değerleri yetkili kişi tarafından raporlanarak ölçümü yaptıran firmaya sunulur.

Genel olarak değerlendirildiğinde en az 1 gün keşif ve 1 gün ölçüm işlemi olarak yapılmaktadır. Her bir analiz için en az 2 gün gerekmektedir.

v. Yatırım maliyetleri

Fizibilite çalışması sonucunda İş Hijyeni laboratuvarının sorunsuz şekilde hizmet verebilmesi için ortaya çıkan yatırım maliyetlerini oluşturan kalemler ve adetleri aşağıda listelenmiştir.

Tablo 11. Yatırım Maliyetleri

SIRA NO	SABİT SERMAYE KALEMLERİ	BİRİM	MİKTAR
1	Delta OHM Tip-1 Ses Seviyesi Ölçüm Cihazı	adet	1
2	Gürültü Ölçüm Cihazı Kalibratörü ( CLASS- 1; IEC 60942:2003 )	adet	1
3	DELTA OHM Gürültü Ölçer İçin 1/3 OKTAV Bandı	adet	1
4	DELTA OHM 3 Kanal Titreşim Ölçer	adet	1
5	DELTA OHM 3 Eksen Bina Titreşim Modülü	adet	1
6	Aydınlatma Seviyesi Ölçüm Ve Kayıt Cihazı	adet	1
7	DELTA OHM WBGT Index Analiz Cihazı	adet	1
8	BUCK LIBRA Pompa Plus LP-5, 220v Adaptör Dahil	adet	1
9	Kitagawa Gaz Örnekleme Pompası	adet	1
10	Extech Instruments SL400 - Kişisel Gürültü Dozimetresi	adet	1
11	Bilgisayar	adet	4
12	Server ve ekipmanları	adet	1
13	Laboratuvar kurulum mobilya ve ekipman	adet	1
14	Mabilya Ofis 1 li Takım	adet	1
15	Yazıcı	adet	4
16	Standartlar	adet	1
17	Akreditasyon Denetim Giderleri	adet	1
18	Akreditasyon danışmanlık hizmeti	adet	1
19	Laboratuvar yazılımı	adet	1
20	Laboratuvar tadilat işleri	adet	1
21	Dış denetim Gideri(YMM onayı)	adet	1
22	Makine Mühendisleri Odası Kontrol Ücreti	adet	1
23	Tanıtım ve Bilgilendirme Toplantıları	adet	1

9. PROJE GİRDİLERİ

Bu bölümde, projeye ait sabit sermaye yatırımlarının kullanılması ve işletilmesi süresince ortaya çıkan girdi ihtiyaçları ile girdi fiyatları ve harcama tahminlerine yer verilmektedir.

i. Proje Girdi İhtiyacı

Harran Üniversitesi bünyesinde kurulması planlanan iş hijyeni laboratuvarı ticari bir müessese olmayıp hizmet üretim faaliyeti gerçekleştirmeyi hedeflemektedir. Bu kamu kurumunun bünyesinde kurumun döner sermayesi çatısı altında hizmet sunumu gerçekleştirilecektir. Bu çerçevede iş hijyeni laboratuvarının esas faaliyetlerini yerine getirmesi için ileri bölümlerde bahsedilen yatırım dönemine ilişkin sabit varlık yatırımlarının yanında işletme dönemine ilişkin kalibrasyon ve bakım-onarım maliyetleri gibi 2 ana maliyet unsurunun bulunduğu tespit edilmiştir. Buradan hareketle, iş hijyeni laboratuvarının ilk madde ve malzeme kapsamında kalibrasyon ve bakım-onarım olmak üzere 2 ana girdiye ihtiyaç duyduğu anlaşılmıştır.

ii. Proje Girdi Fiyatları ve Harcama Tahmini

İş hijyeni laboratuvarı için işletme döneminde kalibrasyon ve bakım-onarım olmak üzere iki temel girdiye ihtiyaç bulunmaktadır. Bu girdilerin fiyatlanması ve harcamaların tahminine yönelik araştırmalar ön fizibilite döneminde ortaya çıkarılmıştır. Yapılan araştırma çerçevesinde sabit sermaye yatırımlarının kullanılması ve işletilmesi süresince yılda bir defa kalibrasyon hizmeti alınması planlanmaktadır. Yapılan araştırmalara göre kalibrasyon ücreti için 7,000 ₺ ödeme yapılacağı öngörülmektedir. Diğer taraftan işletme döneminde diğer girdinin ise bakım-onarım işlemlerinden kaynaklanması beklenmektedir. Yapılan araştırmalara göre sabit sermaye yatırımlarının kullanılması ve işletilmesi süresince yılda bir bakım-onarım hizmeti alınması gerektiği ve bunun için yılda 3,500 ₺ ödeme yapılacağı öngörülmektedir. Bu çerçevede iş hijyeni laboratuvarının hizmet sunumu gerçekleştirilmesi için yılda toplam 10,500₺ girdi maliyeti olduğu ve bu şekilde fiyatlanabileceği tespit edilmiştir.

10. ORGANİZASYON YAPISI, YÖNETİM VE İNSAN KAYNAKLARI

i. Kuruluşun Organizasyon Yapısı ve Yönetimi

Şanlıurfa İş Hijyeni (Ortam Sağlığı) Laboratuvarı projesinin gerçekleştirileceği Harran Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi (HÜBTAM), Harran Üniversitesi ve diğer kurum ve kuruluşların araştırma-geliştirme ve analiz faaliyetlerinde katkıda bulunmak üzere 2005 yılında kurulmuştur. Merkezi Laboratuvar 2005 yılında Harran Üniversitesi bütçesinden PerkinElmer marka ICP OES, Rigaku marka XRD, Waters marka HPLC cihazlarını alınarak faaliyete başlanmıştır. Daha sonra yine Harran Üniversitesi bütçesinden 2007 yılında Zeiss marka EVO 50 Model Taramalı Elektron Mikroskobu (SEM) alınarak faaliyete girmiştir. HÜBTAM’ın yeni binası 4500 m2 kapalı alana ve modern bir laboratuvarlar için gerekli altyapıya sahip olacak şekilde 2017 yılında tamamlanmıştır.

Harran Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi (HÜBTAM), Merkezi Laboratuvar Müdürü, iki Müdür Yardımcısı ve Genel Koordinatörün yönetiminde idare edilmektedir.

ii. Organizasyon ve Yönetim Giderleri (genel giderler vb.)

Yapılan çalışmalara ve elde edilen bulgulara göre işletmenin elektrik, su, doğalgaz, işyeri kirası vb. giderleri Harran Üniversitesi döner sermayesi tarafından karşılanacaktır. Ancak, laboratuvarın hizmet üretim faaliyetleri neticesinde hazırlanan raporları müşterilerine kurye, kargo veya diğer lojistik kanallar vasıtasıyla ulaştırmak istemesi veya tutundurma çalışmaları çerçevesinde ilan, reklam ve tanıtım faaliyetleri içinde bulunmak istemesinin doğal sonucu olarak laboratuvar için yıllık 10,000₺ pazarlama, satış, dağıtım gideri öngörülmüştür. Diğer taraftan günlük faaliyetlerin aksamaması için laboratuvar hizmetlerinde kullanılmak üzere yıllık 6,000₺ kırtasiye ve ofis ihtiyaçları için genel yönetim gideri öngörülmüştür.

Tablo 12. Şanlıurfa Akredite İş Hijyeni Laboratuvarı Tahmini Giderleri

GİDER	Sn.	Gider Kalemleri	Miktar/ Yıl	Tutar	Toplam Giderler (₺)	Toplam Giderler ($)
	1	Pazarlama ve satış dağıtım giderleri Toplamı	1	12,000 ₺	12,000 ₺	$1,627.71
	2	Genel Yönetim Giderleri Toplamı	1	211,328 ₺	211,328 ₺	$28,665.14
		- Genel Giderler	1	12,000 ₺	12,000 ₺	$1,627.71
		- Personel Giderleri (3 Laboratuvar Personeli + 2 Hoca Döner Sermaye)	1	199,328 ₺	199,328 ₺	$27,037.42
	Faaliyet Giderleri Toplamı				223,328.00 ₺	$30,292.85

iii. İnsan gücü İhtiyacı ve Xxxxxxx Xxxxxxxx

Şanlıurfa Akredite İş Hijyeni Laboratuvarı faaliyetlerinin sürdürülebilmesi için en az 5 personelin görev yapması gerekmektedir. Laboratuvarda çalıştırılmak, işletmelerde yerinde test ve analiz uygulamalarını gerçekleştirmek üzere en az 3 tekniker statüsünde personele ihtiyaç duyulmaktadır. 2021 asgari ücret işverene maliyet tutarı 1 personel için 4,203.56 ₺’dir. 3 personel gideri ise aylık 12,610.68 ₺ ve yıllık olarak 151,328.16 ₺ olacağı tespit edilmiştir. Diğer taraftan, kontrol ve raporlama işlemlerini yürütecek 2 akademik personel görevlendirilip döner sermayeden her ay öğretim elemanı başına 2,000 ₺ ödenmesi gerekmektedir. Bu durumda, iki akademik personelin yıllık gideri 48,000 ₺ olarak hesaplanmaktadır.

11. PROJE YÖNETİMİ VE UYGULAMA PROGRAMI

i. Proje Yürütücüsü Kuruluşlar ve Teknik Kapasiteleri

“Şanlıurfa Akredite İş Hijyeni Laboratuvarı Kurulumu” projesi yürütücü kuruluşu olan Harran Üniversitesi ile ilgili bilgiler, “10.1. Kuruluşun Organizasyon Yapısı, Yönetimi ve İnsan Gücü İhtiyacı” başlığı altında detaylı olarak verilmiştir. Harran Üniversitesi projenin gerçekleştirileceği Bilim ve Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezinde (HÜBTAM), Temizlik Ürünleri Laboratuvarı, Spektroskopi Laboratuvarı, Malzeme Laboratuvarı, Kromatografi Laboratuvarı, Biyoteknoloji Laboratuvarı, İsot Araştırma Laboratuvarı ile birlikte diğer araştırma merkezlerinde de hizmet sağlamaktadır.

ii. Proje Organizasyonu ve Yönetim (karar alma süreci, yapım yöntemi vb.) Projenin hayata geçirilmesiyle proje faaliyetlerinin gerçekleştirilmesinden Harran Üniversitesi sorumlu olacaktır. Proje yönetimi için Bilim ve Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi (HÜBTAM) bünyesinde proje ekibi oluşturulacaktır. Proje ekibi ve görevleri aşağıda detaylı olarak verilmektedir. Belirlenen proje ekibinde gerektiği takdirde değişiklik yapılabilecektir. Proje sahibi kurum tarafından proje yürütme kurulu oluşturulacaktır. Bu kurul 3 kişiden oluşacak ve gönüllülük esası ile görev yapacaktır. Ayrıca projede bir proje koordinatörü ve bir proje asistanı görevlendirilecektir. Projenin tüm çalışmalarında proje yürütme kurulu denetleyici ve gözlemci olarak yer alacaktır. Proje koordinatörü, projenin başlangıcından sonuna tüm organizasyonların yapılmasında, satın alımların planlanması ve yürütülmesinde, proje bütçesinin amacına uygun olarak kullanılmasında ve projenin raporlama süreçlerinin yürütülmesinde proje asistanı ile birlikte görev alacaktır. Proje harcamalarına ait muhasebe kayıtları proje sahibi kurumun resmi mali müşaviri tarafından kayıt, takip ve kontrol edilecektir.

iii. Proje Uygulama Programı (Termin Planı)

Harran Üniversitesi “Şanlıurfa Akredite İş Hijyeni Laboratuvarı Kurulumu” projesine ait iş- zaman çizelgesi Tablo 13’te gösterilmiştir.

Tablo 13. İş-Zaman Çizelgesi

Faaliyet Konuları

1. Ay

2. Ay

3. Ay

4. Ay

5. Ay

6. Ay

7. Ay

8. Ay

9. Ay

10. Ay

11. Ay

12. Ay

13. Ay

14. Ay

15. Ay

16. Ay

17. Ay

18. Ay

Proje yönetimi (Proje ekibinin oluşturulması)

Görünürlük ve tanınırlık faaliyetlerinin yapılması

Makine, cihaz, standartlar ve ekipman alımlarının yapılması,

Fiziki altyapının iyileştirilmesi (Bina yapımı hizmet satın alımı, Laboratuvar tadilat işleri)

Akreditasyon danışmanlık hizmeti

Akreditasyon Denetim Giderleri

Dış denetim Gideri(YMM onayı)

Tanıtım ve Bilgilendirme Toplantıları

12. İŞLETME DÖNEMİ GELİR VE GİDERLERİ

Bu projede, Harran Üniversitesi bünyesinde kurulması planlanan iş hijyeni laboratuvarı, iş sağlığı ve güvenliği kapsamında firmaların ve diğer kurum/kuruluşların iş hijyenine yönelik birtakım testlerini gerçekleştirmeyi hedeflemektedir. Bu bölümde, yapılan incelemeler neticesinde laboratuvarın işletme dönemine ait gelir kalemleri, maliyet kalemleri, gider kalemleri ve bu kalemlere ait tahmini tutarlara yer verilmiştir.

i. İşletme Dönemi Gelir Kaynakları ve Tahmini

İşletme dönemi, işletmenin nakit giriş ve çıkışlarının ele alındığı bir dönemdir. Diğer bir ifade ile bu dönem işletmenin nakit akışlarının ortaya çıktığı dönem olarak düşünülmektedir. Nakit akışlar, gelirler ile giderler arasındaki fark pozitif ise “pozitif nakit akışı”; negatif ise “negatif nakit akışı” olarak ele alınmaktadır.

İş hijyeni laboratuvarının yapılan çalışmalar çerçevesinde aşağıdaki 7 kalemde gelir elde edebileceğini ve işletme döneminde nakit akışlarını bu yolla sağlamayı hedeflediği tespit edilmiştir:

1. Toplam ve Solunabilir Tozun Tayini Örnekleme: Pompa ile filtreye numune alma Analiz: Gravimetrik değerlendirme

2. Çalışma Ortamında Maruz Kalınan Gürültünün Ölçülmesi

3. Tüm Vücudun Titreşime Maruz Kalmasının Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi

4. Kişilerin Maruz Kaldığı, Elle İletilen Titreşimin Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi

5. Sıcak Ortamlar için WBGT (Yaş-Hazme Küre Sıcaklığı) İndeksine Göre Isının Çalışan Üzerindeki Baskısı ve PMV-PPD İndislerine Göre Termal Konfor Şartlarının Belirlenmesi

6. Orta Dereceli Termal Ortamlar için PMV ve PPD İndislerinin Tayini, Termal Konfor için Şartların Belirlenmesi

7. İş Yerindeki Aydınlatma/Işık Şiddeti Düzeyinin Ölçümü

Yapılan çalışmalarda elde edilen bulgular çerçevesinde işletmenin yukarıda sayılan hizmetleri sunarak temel faaliyetlerini yerine getireceği belirlenmiştir. Özellikle Şanlıurfa organize sanayi bölgesinde yapılan incelemeler ve talep analizinde fiziki testlerin çok daha önemli olduğu anlaşılmaktadır.

Tablo 14. Firma Sayısı 25 Üzerinden İşletme Dönemi Gelir Kalemleri ve Tahmini Tutarlar

GELİR	S n	Gelir kalemleri	Miktar/ Yıllık	Tutar	Gelir Toplamı (₺)	Gelir Toplamı ($)
	1	Toplam ve Solunabilir Tozun Tayini	100	250.00 ₺	25,000 ₺	$3,391.07
	2	Çalışma Ortamında Maruz Kalınan Gürültünün Ölçülmesi	100	250.00 ₺	25,000 ₺	$3,391.07
	3	Tüm Vücudun Titreşime Maruz Kalmasının Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi	100	175.00 ₺	17,500 ₺	$2,373.75
	4	Kişilerin Maruz Kaldığı, Elle İletilen Titreşimin Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi	100	150.00 ₺	15,000 ₺	$2,034.64
	5	Isının Çalışan Üzerindeki Baskısı ve PMV-PPD'e Göre Termal Konfor Belirlenmesi	100	200.00 ₺	20,000 ₺	$2,712.86
	6	PMV ve PPD İndislerinin Tayini, Termal Konfor için Şartların Belirlenmesi	100	150.00 ₺	15,000 ₺	$2,034.64
	7	İş Yerindeki Aydınlatma/Işık Şiddeti Düzeyinin Ölçümü	100	40.00 ₺	4,000 ₺	$542.57
	Esas Faaliyet Gelirleri Toplamı				121,500 ₺	$16,480.61

Not: Yabancı Paralı tutarlar 28.01.2021 Günü Saat 15:30’da Belirlenen Gösterge Niteliğindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuruna göre sunulmuştur.

İşletme dönemi gelir kalemleri incelendiğinde laboratuvarın esas faaliyet gelirleri toplamının yıllık 121,500 ₺ olabileceği öngörülmektedir. Bu tutar, 28.01.2021 TCMB döviz kurları göstergeleri ile ele alındığında yaklaşık 16,480.61 ABD dolarına karşılık gelmektedir. Söz konusu gelir toplamının 7 çeşit fiziki test paketi vasıtasıyla elde edilmesi planlanmaktadır.

Projenin sağlam temellere oturtulması için esas faaliyet gelirleri yüz yüze görüşme gerçekleştirilen 25 firma üzerinden hesaplanmıştır. Yapılan yüz yüze görüşmelerden ve anket uygulamalarından hareketle iş hijyeni laboratuvarının her bir firmaya 7 çeşit fiziki test paketinden ve her bir paketin içinde 4 testten yılda bir defa hizmet verebilecektir. Böylece laboratuvar, bir yılda 25 firmaya toplamda her bir pakette 100 test hizmeti sunabilmektedir.

Tablo 14’de görülen her bir test paketine ait birim fiyatlar ve 100 test dikkate alındığında Toplam ve Solunabilir Tozun Tayini paketinden 25,000₺, Çalışma Ortamında Maruz Kalınan Gürültünün Ölçülmesi paketinden 25,000₺, Tüm Vücudun Titreşime Maruz Kalmasının Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi paketinden 17,500₺, Kişilerin Maruz Kaldığı, Elle İletilen Titreşimin Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi paketinden 15,000₺, Isının Çalışan Üzerindeki Baskısı ve PMV-PPD'e Göre Termal Konfor Belirlenmesi paketinden 20,000₺, PMV ve PPD İndislerinin Tayini, Termal Konfor için Şartların Belirlenmesi paketinden 15,000₺, İş Yerindeki Aydınlatma/Işık Şiddeti Düzeyinin Ölçümü paketinden 4,000₺ olmak üzere toplamda 121,500₺ yıllık gelir elde edebileceği öngörülmektedir.

Tablo 15. Firma sayısı 61(Başabaş Noktası) Üzerinden İşletme Dönemi Gelir Kalemleri ve Tahmini Tutarlar

GELİ R	Sn .	Gelir kalemleri	Miktar/ Yıllık	Tutar	Gelir Toplamı (₺)	Gelir Toplamı ($)
	1	Toplam ve Solunabilir Tozun Tayini	244	250.00 ₺	61,000 ₺	$8,274.22
	2	Çalışma Ortamında Maruz Kalınan Gürültünün Ölçülmesi	244	250.00 ₺	61,000 ₺	$8,274.22
	3	Tüm Vücudun Titreşime Maruz Kalmasının Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi	244	175.00 ₺	42,700 ₺	$5,791.95
	4	Kişilerin Maruz Kaldığı, Elle İletilen Titreşimin Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi	244	150.00 ₺	36,600 ₺	$4,964.53
	5	Isının Çalışan Üzerindeki Baskısı ve PMV-PPD'e Göre Termal Konfor Belirlenmesi	244	200.00 ₺	48,800 ₺	$6,619.37
	6	PMV ve PPD İndislerinin Tayini, Termal Konfor için Şartların Belirlenmesi	244	150.00 ₺	36,600 ₺	$4,964.53
	7	İş Yerindeki Aydınlatma/Işık Şiddeti Düzeyinin Ölçümü	244	40.00 ₺	9,760 ₺	$1,323.87
	Esas Faaliyet Gelirleri Toplamı				296,460 ₺	$40,212.69

Not: Yabancı Paralı tutarlar 28.01.2021 Günü Saat 15:30’da Belirlenen Gösterge Niteliğindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuruna göre sunulmuştur.

İşletme dönemi gelir kalemleri 61 firma üzerinden değerlendirildiğinde 296,460 ₺ olarak hesaplanmıştır. Bu tutar, 28.01.2021 TCMB döviz kurları göstergeleri ile ele alındığında yaklaşık 40,212.69 ABD dolarına karşılık gelmektedir. Bu tutar, Bölüm – 15 finansal analiz içerinde işletme nakit akışının bugünkü değerinin, yatırımın bugünkü değerine aşağı yukarı eşit olduğu firma sayısını verdiği için önem arz etmektedir (Detaylı bilgi için Bölüm – 15 finansal analize bakınız).

ii. İşletme Dönemi Maliyet Kalemleri ve Tahmini Tutarlar

Kurulması planlanan İş hijyeni laboratuvarının bir hizmet üretim faaliyeti gerçekleştirmesi planlanmaktadır. Diğer bir ifade ile, söz konusu işletmede imalat işletmelerinde olduğu gibi hammadde ve malzeme gereksinimi bulunmamakta ve ticari işletmelerde olduğu gibi ticari mal alımı ve satımı söz konusu olmaktadır. Bölüm 13’te detaylı olarak belirtilen sabit sermaye yatırımlarının yerine getirilmesi halinde işletme döneminde laboratuvarın iki önemli maliyete katlanması yeterli görülmektedir.

Tablo 16. İşletme Dönemi Maliyet Kalemleri ve Tahmini Tutarlar

MALİYET	Sn.	Hizmet Üretim Maliyet Kalemleri	Miktar/YIL	Fiyatı	Toplam Maliyet (₺)	Toplam Maliyet ($)
	1	Kalibrasyon ücreti	1	7,000 ₺	7,000 ₺	$949.50
	2	Bakım- Onarım	1	3,500 ₺	3,500 ₺	$474.75
	Toplam Hizmet Maliyeti				10,500.00 ₺	$1,424.25

Not: Yabancı Paralı tutarlar 28.01.2021 Günü Saat 15:30’da Belirlenen Gösterge Niteliğindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuruna göre sunulmuştur.

İşletme içerinde kullanılan makine, tesis ve cihazların yılda bir defa kalibrasyon ve bakım – onarım işlemine tabi tutulması gerektiği tespit edilmiştir. İşletme dönemi maliyet kalemleri ve

tahmini tutarlar tablosu incelendiğinde işletme içerinde kullanılan makine, tesis ve cihazların yılda bir defa kalibrasyon ücreti 7,000 ₺, bakım – onarım maliyeti ise 3,500 ₺ olduğu yapılan saha çalışmaları neticesinde tespit edilmiştir. Buradan hareketle, iş hijyeni laboratuvarının yıllık hizmet üretim maliyeti toplamının 10,500 ₺ olacağı öngörülmektedir. Bu tutar, 28.01.2021 TCMB döviz kurları göstergeleri ile ele alındığında yaklaşık 1,424.25 ABD dolarına karşılık gelmektedir.

iii. İşletme Dönemi Gider Kalemleri ve Tahmini Tutarlar

Buraya kadarki yapılan çalışmalar, kurulması planlanan iş hijyeni laboratuvarının tahmini gelir (hasılat) ve maliyetlerine yönelik olmuştur. Bu bölümde ise laboratuvarın faaliyetlerini devam ettirebilmesi için bir takım faaliyet giderleri üzerinde durulmaktadır.

Tablo 17. İşletme Dönemi Gider Kalemleri ve Tahmini Tutarlar

GİDER	S n.	Gider Kalemleri	Miktar/ Yıl	Tutar	Toplam Giderler (₺)	Toplam Giderler ($)
	1	Pazarlama ve satış dağıtım giderleri Toplamı	1	12,000 ₺	12,000 ₺	$1,627.71
	2	Genel Yönetim Giderleri Toplamı	1	211,328 ₺	211,328 ₺	$28,665.14
		- Genel Giderler	1	12,000 ₺	12,000 ₺	$1,627.71
		- Personel Giderleri (3 Laboratuvar Personeli + 2 Hoca Döner Sermaye)	1	199,328 ₺	199,328 ₺	$27,037.42
	Faaliyet Giderleri Toplamı				223,328.00 ₺	$30,292.85

Not: Yabancı Paralı tutarlar 28.01.2021 Günü Saat 15:30’da Belirlenen Gösterge Niteliğindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuruna göre sunulmuştur.

Yapılan çalışmalara ve elde edilen bulgulara göre işletmenin elektrik, su, doğalgaz, işyeri kirası vb. giderleri Harran Üniversitesi döner sermaye işletmesi tarafından karşılanacaktır. Ancak, laboratuvarın hizmet üretim faaliyetleri neticesinde hazırlanan raporları müşterilerine kurye, kargo veya diğer lojistik kanallar vasıtasıyla ulaştırmak istemesi veya tutundurma çalışmaları çerçevesinde ilan, reklam ve tanıtım faaliyetleri içinde bulunmak istemesinin doğal sonucu olarak laboratuvar için yıllık 12,000 ₺ pazarlama, satış, dağıtım gideri öngörülmüştür. Diğer taraftan günlük faaliyetlerin aksamaması için laboratuvar hizmetlerinde kullanılmak üzere yıllık 12,000 ₺ kırtasiye ve ofis ihtiyaçları için genel yönetim gideri öngörülmüştür. Diğer taraftan, Laboratuvarda çalıştırılmak üzere en az 3 tekniker statüsünde personele ihtiyaç duyulmaktadır. 2021 asgari ücret işverene maliyet tutarı 1 personel için 4,203.56 ₺’dir. 3 personel gideri ise aylık 12,610.68 ₺ ve yıllık olarak 151,328.16 ₺ olduğu tespit edilmiştir. Diğer taraftan, 2 akademik personel görevlendirilip döner sermayeden her ay öğretim elemanı başına 2,000 ₺ ödenmesi gerekmektedir. Böylece, akademik personelin yıllık gideri 48,000 ₺ olarak hesaplanmaktadır. Böylece, Laboratuvarın genel yönetim giderleri toplamı 211,328.00

₺ olarak hesaplanmaktadır. Tesisin toplam giderleri ise 223,328.00 ₺ olduğu görülmektedir. Bu tutarlar, 28.01.2021 TCMB döviz kurları göstergeleri ile ele alındığında pazarlama, satış ve dağıtım giderleri için yaklaşık 1,627.71 ABD dolarına, genel yönetim giderleri için ise 28,665.14 ABD dolarına; toplam giderler ise 30,292.85 ABD dolarına karşılık gelmektedir.

iv. İşletme Dönemi Tahmini Nakit Akışları

İş hijyeni laboratuvar hizmetlerine ait nakit akışlarının hesaplanmasına yönelik yukarıdaki bölümlerde tesise ait gelirler, maliyetler ve giderler paylaşılmıştır. Bu aşamada işletmenin pozitif veya negatif nakit akışları ele alınmaktadır. 25 Firma üzerinden laboratuvarın gelirleri, maliyet ve giderlerden daha az olduğu için laboratuvarın esas faaliyetlerinden negatif nakit akışı beklenmektedir.

Tablo 18. Firma sayısı 25 üzerinden İşletme Dönemi Tahmini Nakit Akışları

NAKİT AKIŞI	Nakit Akış Kalemleri	Tutar (TL)	Tutar ($)
	Toplam Gelirler	121,500 ₺	$16,480.61
	Toplam Maliyetler	10,500 ₺	$1,424.25
	Toplam Giderler	223,328 ₺	$30,292.85
	Yıllık Nakit Akışı(Negatif)	- 112,328 ₺	-$15,236.49

Not: Yabancı Paralı tutarlar 28.01.2021 Günü Saat 15:30’da Belirlenen Gösterge Niteliğindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuruna göre sunulmuştur.

25 firma üzerinden değerlendirildiğinde Laboratuvar hizmet gelirleri 121,500 ₺, toplam maliyet 10,500 ₺ ve faaliyet giderleri toplamı 223,328 ₺ olarak öngörüldüğünden bu laboratuvarın diğer şartlar sabitken yıllık tahmini nakit akışının (negatif nakit akışı) - 112,328 ₺ olacağı tahmin edilmektedir. Bu tutarlar, 28.01.2021 TCMB döviz kurları göstergeleri ile ele alındığında 15,236.49 ABD dolarına eşittir. Aynı zamanda, laboratuvarın yıllık tahmini negatif nakit akışları (S0,1,.n), Bölüm 15 finansal analiz açısından da büyük önem arz etmektedir.

Tablo 19. Firma Sayısı 61(başabaş noktası) üzerinden İşletme Dönemi Tahmini Nakit Akışları

NAKİT AKIŞI	Nakit Akış Kalemleri	Tutar (TL)	Tutar ($)
	Toplam Gelirler	296,460 ₺	$40,212.69
	Toplam Maliyetler	10,500 ₺	$1,424.25
	Toplam Giderler	223,328 ₺	$30,292.85
	Yıllık Nakit Akışı(Pozitif)	62,632 ₺	$8,495.58

Not: Yabancı Paralı tutarlar 28.01.2021 Günü Saat 15:30’da Belirlenen Gösterge Niteliğindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuruna göre sunulmuştur.

61 firma üzerinden değerlendirildiğinde Laboratuvar hizmet gelirleri 296,460 ₺, toplam maliyet 10,500 ₺ ve faaliyet giderleri toplamı 223,328 ₺ olarak öngörüldüğünden bu laboratuvarın diğer şartlar sabitken yıllık tahmini nakit akışının (pozitif nakit akışı) 62,632 ₺ olacağı tahmin edilmektedir. Aynı zamanda, laboratuvarın yıllık tahmini pozitif nakit akışları (S0,1,….n), Bölüm 15 finansal analiz açısından da büyük önem arz etmektedir ve bu durum finansal analizlerde başabaş noktası firma sayısını temsil edecektir.

13. TOPLAM YATIRIM TUTARI VE ALT BİLEŞENLERİNİN TESPİTİ

Bu bölümde yatırım dönemi toplam maliyeti ve alt bileşenleri sunulmaktadır. Proje kapsamında arazi bedeli bir diğer ifadesi ile kamulaştırma bedeli söz konusu değildir. Proje, Harran Üniversitesi bünyesinde gerçekleştirileceği için herhangi bir kamulaştırma gideri ve inşaat harcaması bulunmamaktadır. Sadece mevcut kurumun içinde tamir ve tadilat yapımı için bir bütçe ayrılması uygun görülmüştür. Ayrıca, yatırım döneminde faize dayalı yabancı kaynak kullanımı söz konusu olmadığından faiz giderleri bulunmamaktadır. Yatırım dönemine ilişkin finansman desteği tamamen T.C. Sanayi ve Teknoloji bakanlığından talep edilmektedir.

i. Toplam Yatırım Tutarı ve Alt bileşenleri

Yatırım dönemine ilişkin toplam yatırım maliyetleri aşağıdaki sıralama ile ele alınmıştır:

1. Sabit sermaye yatırımı

2. Diğer Maliyetler

3. Öngörülemeyen Maliyetler (Sapma)

4. Yatırım Dönemi Toplam Maliyet Tespiti

Sabit sermaye yatırımı bölümü, laboratuvar hizmetlerinin yerine getirilmesi için makine, tesis ve cihazlardan ve bunların toplam maliyetlerinden; diğer maliyetler, ofis donanımları, Standartlar, akreditasyon denetim giderleri, akreditasyon danışmanlık hizmeti, Laboratuvar yazılımı, Laboratuvar tadilat işleri, Dış denetim Gideri(YMM onayı), Makine Mühendisleri Odası Kontrol Ücreti, Tanıtım ve Bilgilendirme Toplantıları gibi kalemlerden; yatırım dönemine ilişkin beklenmeyen (öngörülemeyen) giderlerden ve yatırım dönemi toplam maliyetlerinden oluşmaktadır.

1. Sabit Sermaye Yatırımı

Tablo 20. Sabit Sermaye Yatırımı ve Alt Bileşenleri

Sabit Sermaye Kalemleri	BİRİM	MİKTAR	TOPLAM MALİYET (TL/ADET) (%18 KDV Hariç)	TOPLAM MALİYET (%18 KDV Dahil)	TOPLAM MALİYET (USD/ADET) (%18 KDV Hariç)
Ekipman ve malzeme
Delta OHM Tip-1 Ses Seviyesi Ölçüm Cihazı	adet	1	20,341.25 ₺	24,002.67 ₺	$2,759.15
Gürültü Ölçüm Cihazı Kalibratörü ( CLASS- 1; IEC 60942:2003 )	adet	1	7,492.36 ₺	8,840.98 ₺	$1,016.29
DELTA OHM Gürültü Ölçer İçin 1/3 OKTAV Bandı	adet	1	5,636.22 ₺	6,650.74 ₺	$764.51
DELTA OHM 3 Kanal Titreşim Ölçer	adet	1	45,500.16 ₺	53,690.19 ₺	$6,171.77
DELTA OHM 3 Eksen Bina Titreşim Modülü	adet	1	23,604.32 ₺	27,853.10 ₺	$3,201.76
Aydınlatma Seviyesi Ölçüm Ve Kayıt Cihazı	adet	1	2,334.25 ₺	2,754.41 ₺	$316.62

DELTA OHM WBGT Index Analiz Cihazı	adet	1	21,188.80 ₺	25,002.78 ₺	$2,874.11
BUCK LIBRA Pompa Plus LP-5, 220v Adaptör Dahil	adet	1	7,008.45 ₺	8,269.97 ₺	$950.65
Kitagawa Gaz Örnekleme Pompası	adet	1	2,717.61 ₺	3,206.78 ₺	$368.62
Extech Instruments SL400 - Kişisel Gürültü Dozimetresi	adet	1	5,641.04 ₺	6,656.43 ₺	$765.17
Sabit Sermaye Toplamı			141,464.46 ₺	166,928.06 ₺	$19,188.65

Not: Yabancı Paralı tutarlar 28.01.2021 Günü Saat 15:30’da Belirlenen Gösterge Niteliğindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuruna göre sunulmuştur.

Projenin sabit sermaye yatırımını makine, tesis ve cihazlar oluşturmaktadır. Yukarıdaki tabloda yer alan ekipmanlar iş sağlığı ve güvenliği açısından fiziksel testleri yerine getirebilecektir. Çeşitli firmalardan alınan teklifler çerçevesinde bu cihazların maliyetleri yukarıdaki tabloda yer almaktadır. Alınan tekliflerde bu ekipmanlara EURO üzerinden fiyat verilmiştir. Alınan teklifler öncelikle 28.01.2021 TCMB döviz kurları yardımıyla Türk Lirasına dönüştürülmüş, daha sonra ABD doları cinsinden tabloda gösterilmiştir. Toplamda 10 adet varlık yatırımın toplam maliyeti %18 KDV hariç 141,464.46 ₺ değerindedir. Bu tutarın fatura toplamı ise %18 KDV dahil 166,928.06 ₺’dir. Yabancı para cinsinden ölçümü çerçevesinde söz konusu döviz kurundan dönüşüm sağlandığında yaklaşık 19,188.65 ABD doları olduğu tespit edilmiştir.

2. Diğer Maliyetler

Tablo 21. Diğer Maliyet Kalemleri

Diğer Yatırım Maliyet Kalemleri	BİRİM	MİKTAR	BİRİM MALİYET	TOPLAM MALİYET (TL/ADET) (%18 KDV Hariç)	TOPLAM MALİYET (%18 KDV Dahil)	TOPLAM MALİYET (USD/ADET) (%18 KDV Hariç)
Bilgisayar	adet	4	₺7,121.50	28,486.00 ₺	33,613.48 ₺	$3,863.92
Server ve ekipmanları	Adet	1	₺19,782.00	19,782.00 ₺	23,342.76 ₺	$2,683.29
Laboratuvar kurulum mobilya ve ekipman	adet	1	₺19,782.00	19,782.00 ₺	23,342.76 ₺	$2,683.29
Mabilya Ofis 1 li Takım	adet	1	₺7,913.00	7,913.00 ₺	9,337.34 ₺	$1,073.34
Yazıcı	adet	4	₺791.25	3,165.00 ₺	3,734.70 ₺	$429.31
Demirbaş Toplam Maliyeti				79,128.00 ₺	93,371.04 ₺	$10,733.15
Standartlar	adet	1	₺12,500.00	12,500.00 ₺	14,750.00 ₺	$1,695.54
Akreditasyon Denetim Giderleri	adet	1	₺20,000.00	20,000.00 ₺	23,600.00 ₺	$2,712.86
Akreditasyon danışmanlık hizmeti	adet	1	₺50,000.00	50,000.00 ₺	59,000.00 ₺	$6,782.14
Laboratuvar yazılımı	adet	1	₺73,226.00	73,226.00 ₺	86,406.68 ₺	$9,932.59
Laboratuvar tadilat işleri	adet	1	₺30,000.00	30,000.00 ₺	35,400.00 ₺	$4,069.29
Dış denetim Gideri(YMM onayı)	adet	1	₺10,000.00	10,000.00 ₺	11,800.00 ₺	$1,356.43
Makine Mühendisleri Odası Kontrol Ücreti	adet	1	₺10,000.00	10,000.00 ₺	11,800.00 ₺	$1,356.43
Tanıtım ve Bilgilendirme Toplantıları	adet	1	₺5,000.00	5,000.00 ₺	5,900.00 ₺	$678.21
İlave Maliyetler Toplamı				210,726.00 ₺	248,656.68 ₺	$28,583.48
DİĞER YATIRIM MALİYETLERİ TOPLAMI				₺289,854.00	342,027.72 ₺	$39,316.63

Not: Yabancı Paralı tutarlar 28.01.2021 Günü Saat 15:30’da Belirlenen Gösterge Niteliğindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuruna göre sunulmuştur.

Kurulması planlanan laboratuvarın, Harran Üniversitesi bünyesinde kurulması planlandığı için bina yapımı ve inşaat işlemleri için bir harcama bütçesi bulunmamaktadır. Yalnızca, laboratuvar tadilat işlemleri için 30,000 ₺ bütçe tasarlanmıştır. Bu kapsamda kurum bünyesinde ayrılan bir alanda taban ve tavan inşaatı ve boyaması ve aydınlatma sistemlerinin güçlendirilmesi için tamir – tadilat işlemleri gerekliliği ortaya çıkmıştır. Diğer taraftan, kurulacak laboratuvarın bilgisayar, server ve ekipman, mobilya ve yazıcı gibi demirbaş ihtiyaçlarının araştırılması tamamlanmış ve bu kapsamda demirbaş yatırımı için 79,128.00 ₺ bütçe tasarlanmıştır. Bu tutar, 28.01.2021 TCMB döviz kurları göstergeleri ile 10,733.15 ABD dolarına karşılık gelmektedir. Projenin uygulanması ve tamamlanması aşamasında standartlar, akreditasyon, yazılım, denetim, kontrol ve tanıtım faaliyetleri için ilave yatırımların yapılması gerektiği tespit edilmiştir. Bu kapsamda yapılan araştırmalar çerçevesinde 210,726.00 ₺ ilave yatırım maliyetlerinin ortaya çıkacağı tahmin edilmektedir. Bu tutar, 28.01.2021 TCMB döviz kurları göstergeleri ile 28,583.48 ABD dolarına karşılık gelmektedir.

Diğer yatırımlar çatısı altında birleştirdiğimiz demirbaş ve ilave yatırımlar toplamının %18 KDV hariç 289,854.00 ₺ olduğu hesaplanmıştır. Diğer taraftan fatura toplamı %18 KDV dahil 342,027.72 ₺ olduğu görülmektedir. Diğer maliyetler toplamı 28.01.2021 TCMB döviz kurları göstergeleri ile 39,316.63 ABD dolarına karşılık gelmektedir.

3. Öngörülemeyen Maliyetler (Sapma)

Tablo 22. Öngörülemeyen Maliyetler(Sapma)

Sn	Maliyet Unsurları	Yatırım maliyetleri %18 KDV Hariç (₺)	Yatırım maliyetleri %18 KDV Hariç ($) 1 $ = 7.3723 ₺	Sapma Oranı
1	Beklenmeyen Giderler(4*%5)	30,192.29 ₺	$4,095.37	%7
2	Toplam Sabit Yatırım Maliyeti(KDV Dahil)	141,464.46 ₺	$19,188.65
3	Toplam Diğer Maliyetler(KDV Dahil)	289,854.00 ₺	$39,316.63
4	Toplam yatırım Maliyeti(2+3)	431,318.46 ₺	$58,505.28

Not: Yabancı Paralı tutarlar 28.01.2021 Günü Saat 15:30’da Belirlenen Gösterge Niteliğindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuruna göre sunulmuştur.

Bu aşamaya kadar toplam yatırım maliyeti sabit kıymet yatırımları ve diğer yatırımlar toplamından oluşmaktadır. Bu tutar üzerinden toplam yatırım tutarının %7 kadar öngörülemeyen maliyet kalemi önerilmektedir. Yapılan araştırmalara göre öngörülemeyen giderler oranı bir diğer adıyla sapma oranı T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na sunulan projelerin bütçe hazırlama prosedürlerinde yer almakta ve yatırımın toplam maliyetinin maksimum %7’si olarak belirtilmektedir. Genel ekonomik açıdan özellikle fizibilite hazırlama

sürecinde yabancı paranın artış trendinde olması dolayısıyla öngörülemeyen maliyetler oranı maksimum seviyeden %7 olarak öngörülmüştür. Projenin Toplam yatırım maliyeti, sabit sermaye yatırımı olan 141,464.46 ₺ ile diğer maliyetler toplamı olan 289,854.00 ₺’nin genel toplamı olan 431,318.46 ₺’dir. Öngörülemeyen maliyetler ise toplam yatırımın %7’i kadar olduğuna göre projede 30,192.29 ₺ öngörülemeyen maliyet tahmin edilmektedir. Bu tutar, 28.01.2021 TCMB döviz kurları göstergeleri ile 4,095.37 ABD dolarına karşılık gelmektedir.

4. Yatırım Dönemi Toplam Maliyet Tespiti

Tablo 23. Yatırım Dönemi Toplam Maliyeti

SN	MALİYET KALEMLERİ	TUTAR (TL)
1	Toplam Sabit Yatırım Maliyeti(KDV Hariç)	141,464.46 ₺
2	Toplam Diğer Maliyetler(KDV Hariç)	289,854.00 ₺
3	Beklenmeyen Giderler	30,192.29 ₺
Yatırım Dönemi Toplam Maliyet (₺)		461,510.75 ₺
Yatırım Dönemi Toplam Maliyet ($) 1$=7.3723 ₺		$62,600.65

Not: Yabancı Paralı tutarlar 28.01.2021 Günü Saat 15:30’da Belirlenen Gösterge Niteliğindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuruna göre sunulmuştur.

Yatırım dönemi toplam maliyetini 3 ana unsur belirlemektedir. Bunlar, sırasıyla toplam sabit yatırım maliyeti (KDV Hariç), toplam diğer maliyetler(KDV Hariç), beklenmeyen giderlerdir. Bu tutarlar çerçevesinde ortaya çıkan toplam yatırım maliyeti 461,510.75 ₺’dir. Yabancı para cinsinden toplam yatırım bedelinin 62,600.65 ABD doları olduğu tespit edilmiştir.

ii. Yatırımın Yıllara(dönemlik) Dağılımı

Tablo 24. Yatırımın Yıllara(dönemlik) Dağılımı

Maliyet Kalemleri

Toplam Maliyet

1. Ay

2. Ay

3. Ay

4. Ay

5. Ay

6. Ay

7. Ay

8. Ay

9. Ay

10. Ay

11. Ay

12. Ay

13. Ay

14. Ay

15. Ay

16. Ay

17. Ay

18. Ay

(TL)

Delta OHM Tip-1 Ses Seviyesi Ölçüm Cihazı

20,341.25 ₺

Gürültü Ölçüm Cihazı Kalibratörü ( CLASS- 1; IEC 60942:2003 )

7,492.36 ₺

DELTA OHM Gürültü Ölçer İçin 1/3 OKTAV Bandı

5,636.22 ₺

DELTA OHM 3 Kanal Titreşim Ölçer

45,500.16 ₺

DELTA OHM 3 Eksen Bina Titreşim Modülü

23,604.32 ₺

Aydınlatma Seviyesi Ölçüm Ve Kayıt Cihazı

2,334.25 ₺

DELTA OHM WBGT Index Analiz Cihazı

21,188.80 ₺

BUCK LIBRA Pompa Plus LP-5, 220v Adaptör Dahil

7,008.45 ₺

Kitagawa Gaz Örnekleme Pompası

2,717.61 ₺

Extech Instruments SL400 - Kişisel Gürültü Dozimetresi

5,641.04 ₺

Bilgisayar

28,486.00 ₺

Server ve ekipmanları

19,782.00 ₺

Laboratuvar kurulum mobilya ve ekipman

19,782.00 ₺

Mabilya Ofis 1 li Takım

7,913.00 ₺

Yazıcı

3,165.00 ₺

Standartlar

12,500.00 ₺

Akreditasyon Denetim Giderleri

20,000.00 ₺

Akreditasyon danışmanlık hizmeti

50,000.00 ₺

Laboratuvar yazılımı

73,226.00 ₺

Laboratuvar tadilat işleri

30,000.00 ₺

Dış denetim Gideri (YMM onayı)

10,000.00 ₺

Makine Mühendisleri Odası Kontrol Ücreti

10,000.00 ₺

Tanıtım ve Bilgilendirme Toplantıları

5,000.00 ₺

14. PROJENİN FİNANSMANI

Bu bölümde yürütücü kurumun mali yapısı ve finansman yapısı hakkında bilgiler sunulmaktadır.

i. Yürütücü Kurumun Mali Yapısı

Projenin uygulanması ve tamamlanmasının ardından ortaya çıkacak iş hijyeni laboratuvarı taşınmazı Harran Üniversitesinin sahipliğinde faaliyette olacaktır. İş hijyeni laboratuvarının işletilmesi konusunda Harran Üniversitesi döner sermaye işletme modeli geçerli olacaktır. Üniversitelerin döner sermaye işletme modeli aşağıdaki kanun çerçevesinde yıllardan beri uygulanan bir işletme modelidir.

4.11.1981 Kabul tarihi ve 2547 Sayılı Yüksek Öğrenim Kanunu gereğince oluşturulan ve Madde-58’de belirtilen Döner Sermaye işletme modeli uygulanacaktır. Aşağıda Yüksek Öğrenim Kanununun Döner Sermaye işletmesine ilişkin maddesinin ilgili bölümü verilmektedir.

Madde 58 – (Değişik: 21/1/2010-5947/5 md.)

a) Yükseköğretim kurumlarında üniversite yönetim kurulunun önerisi ve Yükseköğretim Kurulunun onayı ile döner sermaye işletmesi kurulabilir. Kurulacak döner sermaye işletmesinin başlangıç sermayesine ilgili yükseköğretim kurumu bütçesinde bu amaç için ödenek öngörülmek şartıyla katkı sağlanabilir.

b) Döner sermaye işletmesi faaliyetlerinden elde edilen gelirler, birimler itibarıyla ayrı hesaplarda izlenir.

c) Döner sermaye işletmesine tahsis edilen sermaye, üniversite yönetim kurulu kararı ile artırılabilir. Artırılan sermaye tutarı yılsonu kârlarından karşılanır.

d) Ödenmiş sermaye tutarı, tahsis edilen sermaye tutarına ulaştıktan sonra kalan yılsonu kârı, döner sermaye işletmesinin hizmetlerinde kullanılmak üzere ertesi yılın gelirine ilave edilir. Döner sermaye işletmesinin gelirleri, işletme adına yapılan mal ve hizmet satışları ile diğer gelirlerden oluşur.

Harran Üniversitesi Döner Sermaye İşletmesi misyonunu “İşletmemizin ve bağlı birimlerinin gerçekleştirmiş oldukları faaliyetlerinin mevzuata uygun şekilde doğru, etkin ve verimliliği sağlayacak bir şekilde yürütülerek gelir getirici /döner sermaye işletmesine (sahip birimlerin ihtiyaç duydukları mal ve hizmetleri, mali haklar ve yasal yükümlülükleri, mevcut ödeneklerle hatasız olarak, bilimsel ve teknolojik gelişmeleri çalışmalarına yansıtarak, çalışkanlığı, doğruluğu ve kaliteyi ilke edinmiş personeli ile zamanında, verimli ve en uygun şekilde tedarik

edilmesini ve gerçekleştirilmesini sağlamaktır.” şeklinde tanımlamaktadır. Aynı zamanda, vizyonunu “Hızlı ve kaliteli hizmet sunan, görev alanındaki hizmet ve faaliyetlerin yerine getirilmesinde insan, para ve malzeme gibi kaynakları mevcut yasal düzenlemeler çerçevesinde şeffaf, etkin ve en verimli şekilde kullanarak, gerekli alt yapıyı geliştirip güçlendirerek, çalışanlarını takım bilinci içinde bilgi ve becerilerini arttırarak, teknolojik imkânlarla donanmış çağdaş ve bilimsel tüm gelişmeleri çalışmalarına yansıtarak, işinde uzman, yaratıcı ve yenilikçi bireyler oluşturarak, tüm çalışmalarında örnek bir işletme olmaktır.” şeklinde tanımlamaktadır. Harran Üniversitesi döner sermaye işletmesinin yapılan araştırmalarda aşağıdaki gibi teşekkül ettiği anlaşılmaktadır:

Şekil 16. Harran Üniversitesi döner sermaye işletmesinin organizasyon şeması Kaynak: xxxx://xxxxx.xxxxxx.xxx.xx/xx/xxxxxxxxxx/xxxxxxxxxxxx-xxxxxx/

Harran Üniversitesi döner sermaye işletmesinin yasal alt yapısı ve işleyişi ile ilgili bazı bilgiler elde edilmiştir. 5947 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin (h) fıkrası gereğince “Döner sermaye işletmesi faaliyetlerinin gerçekleştirilmesinde, kaynakların ekonomik, verimli ve tasarruflu kullanılması esastır. Yapılacak olan ödemelerde gelir-gider dengesinin gözetilmesi zorunludur”. Kanunun 58 inci maddesinin (c) fıkrası kapsamında bulunan birimlerde çalışan personel dışında diğer birimlerde döner sermaye gelirlerinin elde edilmesine katkısı bulunmayan öğretim elemanları ile aynı şekilde gelirin elde edilmesine katkısı bulunmayan memurlara ve sözleşmeli personele, bu Yönetmelik kapsamında hiçbir şekilde ek ödeme

yapılamaz. Tahsil edilen gelirlerden (KDV Hariç) %1 Hazine hissesi, %5 Bilimsel Araştırma Projeleri Payı ayrılır. Ayrılan hazine hissesi mal müdürlüğüne Bilimsel Araştırma Projeleri için ayrılan Strateji Geliştirme Daire Başkanlığına bir sonraki ayın yirmisine kadar ödenir. Süresi içinde yatırılmayan tutarların tahsilinde 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun uygulanır. Mesai İçi Gelir Saat: 08,30 -12,30/13,30-17,30 arası elde edilen gelirleri, Mesai Dışı gelir, Saat 12.30-13,30 ve17,30’dan sonra ve hafta sonu, resmi tatillerde ve öğretim elemanın izinli olduğu dönemde yaptığı çalışmadan elde edilen gelirleri kapsar.

Mal, Hizmet alımları, yolluk giderleri ve yönetici Payı olarak 5947 sayılı kanunun 5.maddesi

(b) bendi uyarınca Tahsil edilen gelirden;

1. Tıp ve diş hekimliği fakülteleri ile sağlık uygulama ve araştırma merkezleri ile açık öğretim hizmeti veren yükseköğretim kurumları için asgari %35'i,

2. Ziraat ve veteriner fakülteleri, sivil havacılık yüksekokulu, sürekli eğitim merkezleri ile bünyesinde atölye veya laboratuvar bulunan yükseköğretim kurumları için asgari %30’u,

3. Diğer Yükseköğretim Birimleri %15 ayrılır.

Ayrılan tutarlardan, ihtiyaç duyulan mal ve hizmet alımları yapılır. (Bu oranlar %75 oranında Üniversite Yönetim Kurulu Kararı ile arttırılabilir.) Döner Sermaye gelirlerinden yapılan katkı payının (denge tazminatı) ek ödemeden mahsup edilmesi ile ilgili “1 Ağustos 2010 gün ve 27659 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 6009 sayılı Kanunun 52.maddesinde “04.11.1981 tarihli ve 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 21.01.2010 tarihli ve 5947 sayılı Kanunla değişik 58 inci maddesinin (g) fıkrasına ikinci paragraf olarak aşağıdaki paragraf eklenmiştir.” Bu madde uyarınca 2914 sayılı Yükseköğretim Kanuna tabi personele yapılan ödemeler (c ) ve

(f) fıkraları kapsamında bulunanlar haricindeki personel açısından 375 sayılı Kanunun Hükmünde Kararnamenin ek 3 üncü maddesinin üçüncü fıkrasının uygulanmasında dikkate alınmaz” denilmektedir. İlgili kanun maddesine göre;2914 sayılı Yükseköğretim Personel kanununa tabi, rektör, rektör yardımcıları dekan, enstitü/yüksekokul müdürü ve bunların yardımcıları hariç olmak üzere diğer akademik personellere döner sermaye gelirlerinden ödenen katkı payı için mahsup işlemi 30.01.2011 tarihinden itibaren yapılmayacaktır. 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin EK: 3 maddesi uyarınca yapılan Ek Ödeme (Denge Tazminatı) 5473 sayılı Kanun gereğince döner sermaye gelirinden yapılacak ek ödemenin hesaplanmasında dikkate alınmayacaktır.” İfadelerine yer verilmektedir. Diğer taraftan, “31.03.2006 gün ve 26125 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 5473 sayılı Değişik Adlar

Altında İlave Ödemesi Bulunmayan Memurlara ve Sözleşmeli Personele Ödeme Yapılması İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik yapılması Hakkında Kanunun Ek

3. maddesinin 4 üncü paragrafında “Ek ödemenin hak kazanılmasında ve ödenmesinde aylıklara ilişkin hükümler uygulanır ve bu ek ödeme damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaz. Bu madde uyarınca yapılacak ek ödeme, ilgili mevzuatı uyarınca ödenmekte olan zam, tazminat, ödenek, döner sermaye payı, ikramiye, ücret ve her ne ad altında olursa olsun yapılan benzeri ödemelerin hesabında dikkate alınmaz.” hükmü döner sermaye işletmesi tarafından paylaşılmaktadır.

Yükseköğretim kurumlarında eğitim-öğretim, araştırma faaliyetleri ile idarî hizmetlerinin iç ve dış kalite güvencesi, akreditasyon süreçleri ve bağımsız dış değerlendirme kurumlarının yetkilendirilmesi süreçlerini ve bu kapsamda tanımlanan görev, yetki ve sorumluluklara ilişkin esasların düzenlendiği Yükseköğretim Kalite Güvencesi Yönetmeliğimi 23 Temmuz 2015 tarihli Resmî Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu kapsamda Harran Üniversitesi Yükseköğretim Kalite Güvencesi Yönetmeliğine göre tüm bölümlerinde kalite güvence çalışmalarına başlamıştır ve çalışmaları devam etmektedir. Ayrıca, Harran Üniversitesi Kalite Komisyonunun Görevleri aşağıdaki şekilde belirlenmiştir:

1. Üniversitenin stratejik planı ve hedefleri doğrultusunda, eğitim-öğretim ve araştırma faaliyetleri ile idari hizmetlerin değerlendirilmesi ve kalitesinin geliştirilmesi ile ilgili iç ve dış kalite güvence sistemini kurmak,

2. Kurumsal göstergeleri belirlemek ve bu kapsamda yapılacak çalışmaları Yükseköğretim Kalite Kurulu tarafından belirlenen usul ve esaslar doğrultusunda yürütmek ve bu çalışmaları senato onayına sunmak,

3. İç değerlendirme çalışmalarını yürütmek ve kurumsal değerlendirme ve kalite geliştirme çalışmalarının sonuçlarını içeren yıllık kurumsal değerlendirme raporunu hazırlamak ve Senatoya sunmak, onaylanan yıllık kurumsal değerlendirme raporunun, kamuoyuna duyurulmasını sağlayacak şekilde Üniversitenin web sayfasında yer almasını sağlamak,

4. Dış değerlendirme sürecinde gerekli hazırlıkları yapmak, Yükseköğretim Kalite Kurulu ile dış değerlendirici kurumlara her türlü desteği vermek.

Kurulacak olan İş Hijyeni Laboratuvarı kurulum aşamasından itibaren kalite güvence sistemine göre çalışmalara başlayacak olup bu çalışmalar Akreditasyon sürecinde akreditasyon onayını hızlandıracak önemli bir etken olacaktır.

ii. Finansman Yöntemi

Tablo 25. Projenin Finansman Yapısı

EK B-2. Beklenen Finansman Kaynakları
							Tutar	Toplamın
							TL	yüzdesi
								%
Başvuru sahibinin mali katkısı							0.00	0.00
Bu başvuruda talep edilen Destek Miktarı							461,510.75	100.00
Diğer kurumlarca yapılan katkıla			r
Adı	Koşullar
Ortak1
Ortak2
....
TOPLAM KATKI							461,510.75	100.00
Projeden elde edilen doğrudan gelir
GENEL TOPLAM							461,510.75	100.00

Harran Üniversitesi tarafından projenin fizibilite aşamasından sonra projenin uygulanması aşamasında başvuracağı EK B-2. Beklenen Finansman Kaynakları bölümü yukarıda sunulmuştur. Tabloda yer aldığı üzere finansman kaynağının tamamı(%100) T.C. Sanayi ve Teknoloji bakanlığı çerçevesinde desteklenmesi istenmektedir. Böylece, projede dış kaynak kullanımı ve Harran Üniversitesi tarafından ortaya koyulan bir sermaye tutarı söz konusu değildir.

Projenin toplam finansman maliyeti 461,510.75 ₺ olup tamamı T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı desteği ile karşılanmak istenmektedir. Bundan dolayı, 18 aylık yatırım dönemi maliyetinin söz konusu finansman yöntemiyle karşılanması planlanmaktadır. İşletme dönemine geçildiğinde 20 yıllık bir dönemde yıllık nakit akışları işletme gelir ve giderleri vasıtasıyla hesaplanacaktır. Özetle, yatırım dönemi 18 aylık sürede, işletme dönemi ise 20 yıllık süre içinde finansman planına dâhil edilmiştir.

15. PROJE ANALİZİ

Projenin analizi finansal analiz, ekonomik analiz, sosyal analiz, bölgesel analiz, duyarlılık analizi ile risk analizi çerçevesinde ele alınacaktır. Yapılan saha çalışmaları kapsamında firmaların ihtiyaç duyduğu fiziksel testler üzerinden finansal analizler gerçekleştirilmiştir. Çok az sayıda kimyasal ve biyolojik testlerin yapıldığı tespit edilmiştir. Ancak, buna rağmen özel sektör mantığı ile tüm testleri icra edebilecek bir laboratuvar kurulma senaryosu da finansal analiz alt bölümlerine yerleştirilmiştir.

Finansal analizlerde indirgenmiş nakit akımları yöntemiyle elde edilen finansal bilgiler, finansal fayda-maliyet analizi çerçevesinde Net bugünkü değer (NBD) ve İç karlılık oranı (İKO) yöntemleri ile ortaya çıkan sonuçlar birlikte ele alınacaktır. Diğer taraftan, ekonomik analizler ekonomik maliyetler, ekonomik faydalar, ekonomik fayda-maliyet analizleri yine Net bugünkü değer (NBD) ve İç karlılık oranı (İKO) yöntemleri ile ele alınacaktır. Ayrıca, projenin diğer ekonomik etkilerine de dikkat çekilmeye çalışılacaktır. Sosyal analiz açısından toplam sosyal katkı ve maliyet, sosyo-kültürel etki, istihdam üzerine etkiler değerlendirilecektir. Son olarak ise riskli yatırım projeleri yöntemleri ele alınarak yatırımın hem finansal hem ekonomik analizleri risk faktörleri çerçevesinde ele alınacaktır.

i. FİNANSAL ANALİZ

Finansal analizin amacı projeyi işletecek olan kurum/kuruluş açısından yatırım yapılabilirlik düzeyini ortaya koymaktır. Finansal analiz için ilk olarak NBD (Net bugünkü değer yöntemi) yöntemi kullanılmıştır. NBD yöntemi, yatırımın ekonomik ömrü boyunca sağlayacağı para girişinin önceden saptanmış belirli bir iskonto oranı üzerinden bugüne indirgenmiş değerleri toplamı ile yatırımın gerektirdiği para çıkışının bu belirli iskonto oranı üzerinden bugünkü değeri toplamı arasındaki fark olarak tanımlanabilir. Finansal analizde kullanılacak formül aşağıdaki gibidir(Ceylan, 2001; Xxxxx ve Xxxxxxxxx, 1997; Usta, 2008):

𝑡

𝑆1  𝑆2  𝑆3  𝑆4  𝑆𝑛

𝑁𝐵𝐷 = −𝐶 + ∑. + + + … +

𝑛=1

(1 + 𝑖)1

(1 + 𝑖)2

(1 + 𝑖)3

(1 + 𝑖)4

(1 + 𝑖)𝑛

Formüldeki NBD, Mali (Finansal) net bugünkü değeri, Sn n’inci yıldaki nakit giriş ve çıkışları arasındaki farkı (net fayda), i indirgeme oranını (%12) simgelemektedir. n projenin ekonomik ömrüne (20 yıl) eşittir.

Projenin finansal analizinde sadece nakit girdi ve çıktılar hesaba dâhil edilmiştir. Amortisman gibi nakit çıkışına sebep olmayan maliyet unsurları analizde dikkate alınmamıştır. Ayrıca, maliyetler sabit fiyatlarla hesaplamalara dâhil edilmiş, enflasyon artış veya azalışları, KDV hükümleri dikkate alınmamıştır.

Finansal analiz kapsamında kullanılan ikinci teknik ise iç karlılık oranı (İKO) yöntemidir. Literatürde “iç karlılık oranı”, “iç getiri oranı”, “sermayenin marjinal verimliliği, “yatırımın marjinal verimliliği” olarak da adlandırılan iç verim oranı (İVO), yatırım projelerinin değerlendirilmesinde kullanılan bir orandır. İç verim oranı, bir yatırım projesinin net bugünkü değerini sıfıra eşitleyen diğer bir deyişle nakit girişlerinin bugünkü değerini nakit çıkışlarının bugünkü değerine eşitleyen iskonto oranı olarak tanımlanır. İç verim oranı aynı zamanda yatırımın ne oranda katma değer yaratacağını ifade eder(Xxxxxxx ve Xxxxxxx, 2005).

Yatırım kararı alınmasında iç verim oranı, yatırımcının yatırımdan beklediği karlılık oranı ile karşılaştırılır. Projenin riskine, yatırımcının beklentisine vb. parametrelere göre değişmekle birlikte yatırımdan beklenen karlılık oranının minimum değeri sermaye maliyeti olarak kabul edilir. Karşılaştırma sonucunda projenin kabulüne veya reddine karar verilir. Herhangi bir proje için hesaplanan iç verim oranı, yatırımdan beklenen karlılık oranından yüksek ise proje kabul edilir, değil ise proje red edilir.

✓ İç karlılık oranı > Yatırımdan beklenen karlılık oranı ise proje için yatırım kararı alınır.

✓ İç karlılık oranı < Yatırımdan beklenen karlılık oranı proje red edilir.

Birden fazla projenin karşılaştırılması söz konusu ise iç verim oranı yüksek olan proje tercih edilir. Yatırım dönemi bir yıl olan ve daha sonraki yıllarda pozitif net nakit akımı sağlayan bir projenin iç verim oranı aşağıdaki formül ile hesaplanır:

X0

X0

X0

X4

𝑆𝑛

𝑁𝐵𝐷 = 0 = ∑ −𝐶 +

(1 + 𝑖)1 + (1 + 𝑖)2 + (1 + 𝑖)3 + (1 + 𝑖)4 … + (1 + 𝑖)𝑛

Formüldeki NBD, Mali(Finansal) net bugünkü değeri, “Sn” n’inci yıldaki nakit giriş ve çıkışları arasındaki farkı (net fayda), “i” iç karlılık oranını simgelemektedir. n projenin ekonomik ömrüne(20 yıl) eşittir. Nakit girişlerini nakit çıkışlarına eşitleyen oran iç karlılık oranı(i) olarak ortaya çıkacaktır.

Yukarıdaki denklemde “i” yüzde olarak hesaplanır. Bulunan sonucun negatif olma ihtimali bulunmaz. Çünkü nakit giriş ve çıkışlarının bulunduğu her projede bir iç karlılık oranı bulunmaktadır. Projeye ait İKO hesaplanırken sınama yanılma metoduna göre herhangi bir “i” değeri verilir ve bunun NBD’si hesaplanır. Bulunan NBD eğer artı bir değerse verilen “i” değeri küçük demektir ve daha yüksek bir “i” değeri verilerek yeniden NBD hesaplanır. NBD negatif oluncaya kadar bu yöntem tekrar edilir. Böylece, bir pozitif NBD bir de negatif NBD değerini veren iki “i” değeri için “interpolasyon” yöntemi uygulanarak gerçek “i” değeri hesaplanır. Aşağıdaki formülle İKO(“i”) değeri net bir şeklide bulunabilir:

𝑁𝐵𝐷+

İ𝐾𝑂 = i* = 𝑖− +

|𝑁𝐵𝐷+

+ 𝑁𝐵𝐷−

| (𝑖− − 𝑖+)

Buradaki parametreler,

𝑖− : NBD’yi negatif yapan “i”

𝑖+ : NBD’yi pozitif yapan “i”

𝑁𝐵𝐷+ : Pozitif NBD

𝑁𝐵𝐷− : Negatif NBD

Elde edilen sonuçlara göre, İKO > i ise kabul, İKO=i ise çekimser, XXX<i ise proje reddedilmelidir(Ceylan, 2001; Xxxxx ve Xxxxxxxxx, 1997; Usta, 2008).

1. Xxxxxxxx Xxxxx – Maliyet Analizi ve Yatırım Projesinin Değerlendirilmesi

Projenin finansal analizi kapsamında fayda – maliyet analizi paranın zaman değerini dikkate alan ve dinamik yöntemlerden biri olan Net bugünkü Değer (NBD) ve iç karlılık oranı (İKO) yöntemi kullanılarak gerçekleştirilmiştir. İç karlılık oranı (İKO) yöntemi Excel’de İÇ_VERİM_ORANI formülü kullanılarak da elde edilmiştir.

Tablo 26. Firma Sayısı 25 Üzerinden Projesinin Değerlendirilmesi

SN	Yıllar	Tahmini Nakit Akışları(Sn) (TL)	Bugünkü Değerler (BD) (Sn /1.12)n (TL)	Bugünkü Değerler (Sn /1.12)n (USD) 1$= 7.3723*
0	2021	-461,511 ₺	-461,511 ₺	-$62,601
1	2022	-112,328 ₺	-100,293 ₺	-$13,604
2	2023	-112,328 ₺	-89,547 ₺	-$12,146
3	2024	-112,328 ₺	-79,953 ₺	-$10,845
4	2025	-112,328 ₺	-71,386 ₺	-$9,683
5	2026	-112,328 ₺	-63,738 ₺	-$8,646
6	2027	-112,328 ₺	-56,909 ₺	-$7,719
7	2028	-112,328 ₺	-50,811 ₺	-$6,892
8	2029	-112,328 ₺	-45,367 ₺	-$6,154
9	2030	-112,328 ₺	-40,507 ₺	-$5,494
10	2031	-112,328 ₺	-36,167 ₺	-$4,906
11	2032	-112,328 ₺	-32,292 ₺	-$4,380
12	2033	-112,328 ₺	-28,832 ₺	-$3,911
13	2034	-112,328 ₺	-25,743 ₺	-$3,492
14	2035	-112,328 ₺	-22,985 ₺	-$3,118
15	2036	-112,328 ₺	-20,522 ₺	-$2,784
16	2037	-112,328 ₺	-18,323 ₺	-$2,485
17	2038	-112,328 ₺	-16,360 ₺	-$2,219
18	2039	-112,328 ₺	-14,607 ₺	-$1,981
19	2040	-112,328 ₺	-13,042 ₺	-$1,769
20	2041	-112,328 ₺	-11,645 ₺	-$1,580
Nakit Akışlarının BD değeri			-839,028 ₺
Yatırımın BD değeri			-461,511 ₺
Yatırımın Net Bugünki Değeri			-1,300,538 ₺
Yatırımın İç karlılık Oranı			NBD negatif olduğu için hesaplanmamıştır

Not: Yabancı Paralı tutarlar 28.01.2021 Günü Saat 15:30’da Belirlenen Gösterge Niteliğindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuruna göre sunulmuştur.

25 firma ile sözleşme (protokol) yapması ve bu firmalara hizmet sunabilmesi üzerinden yukarıdaki tabloya bakıldığında projenin ekonomik ömrü (20 yıl) boyunca nakit çıkışlarının bugünkü değer toplamı - 839,028 ₺₺ olarak hesaplanmıştır. Yatırımın bugünkü değer toplamı ise -461,511 ₺ olarak öngörülmektedir. Dolayısıyla, yatırımın nakit akışlarının bugünkü değer toplamı -1,300,538 ₺ olarak hesaplanmıştır ve yatırım 25 firma üzerinden finansal olarak yapılabilir (rantabl) değildir. Bir diğer ifadesi ile NBD<0 olduğundan proje yapılabilir konumda değildir. Diğer taraftan, İKO, projenin net bugünkü değeri (NBD) negatif çıktığı için

hesaplanamamış ve sıfır kabul edilmiştir. Bir diğer ifadesi ile net bugünkü değeri (NBD) negatif olan bir projenin İKO’su da etkisiz olacaktır. Bu durumda, gerek NBD gerekse İKO yöntemine göre 25 firma üzerinden yatırım finansal olarak yapılabilir (rantabl) değildir.

Tablo 27. Firma Sayısı 61 (Başabaş noktası) Üzerinden Projesinin Değerlendirilmesi

SN	Yıllar	Tahmini Nakit Akışları(Sn) (TL)	Bugünkü Değerler (BD) (Sn /1.12)n (TL)	Bugünkü Değerler (Sn /1.12)n (USD) 1$= 7.3723*
0	2021	-461,511 ₺	-461,511 ₺	-$62,601
1	2022	62,632 ₺	55,921 ₺	$7,585
2	2023	62,632 ₺	49,930 ₺	$6,773
3	2024	62,632 ₺	44,580 ₺	$6,047
4	2025	62,632 ₺	39,804 ₺	$5,399
5	2026	62,632 ₺	35,539 ₺	$4,821
6	2027	62,632 ₺	31,731 ₺	$4,304
7	2028	62,632 ₺	28,332 ₺	$3,843
8	2029	62,632 ₺	25,296 ₺	$3,431
9	2030	62,632 ₺	22,586 ₺	$3,064
10	2031	62,632 ₺	20,166 ₺	$2,735
11	2032	62,632 ₺	18,005 ₺	$2,442
12	2033	62,632 ₺	16,076 ₺	$2,181
13	2034	62,632 ₺	14,354 ₺	$1,947
14	2035	62,632 ₺	12,816 ₺	$1,738
15	2036	62,632 ₺	11,443 ₺	$1,552
16	2037	62,632 ₺	10,217 ₺	$1,386
17	2038	62,632 ₺	9,122 ₺	$1,237
18	2039	62,632 ₺	8,145 ₺	$1,105
19	2040	62,632 ₺	7,272 ₺	$986
20	2041	62,632 ₺	6,493 ₺	$881
Nakit Akışlarının BD değeri			467,826 ₺
Yatırımın BD değeri			-461,511 ₺
Yatırımın Net Bugünki Değeri			6,315 ₺
Yatırımın İç karlılık Oranı			12.22%

Not: Yabancı Paralı tutarlar 28.01.2021 Günü Saat 15:30’da Belirlenen Gösterge Niteliğindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuruna göre sunulmuştur.

Yukarıdaki tablo tesisin 61 firma ile sözleşme(protokol) yapması ve bu firmalara hizmet sunabilmesi üzerinden değerlendirilmiştir. Projenin ekonomik ömrü (20 yıl) boyunca nakit girişlerinin bugünkü değer toplamı 467,826 ₺ olarak hesaplanmıştır. Yatırımın bugünkü değer toplamı ise -461,511 ₺ olarak öngörülmektedir. Dolayısıyla, yatırımın nakit girişlerinin bugünkü değer toplamı nakit çıkışlarının bugünkü değerinden büyük (467,826 ₺ > 461,511 ₺ ) olduğu ve NBD(net bugünkü değeri) 6,315 ₺ olduğu( NBD>0) için yatırım gri bölgededir denebilir. Aynı zamanda, İKO %12.22 çıkmış ve İ(faiz oranı) olan %12’ye çok yakın bir değerde gerçekleşmiştir. NBD ve İKO değerleri birlikte değerlendirildiğinde yatırımın

kararsız bölgede olduğu söylenebilir. Daha açık bir ifade ile yatırımın yapılması tamamen yatırımcının kararına bırakılmalıdır. Bu yatırım bir kamu yatırımı olduğu için 61 firmanın üzerine çıkılamaması halinde yatırımın verimli olmadığı söylenebilir.

Tablo 28. Firma Sayısı 70 Protokol Şartı Üzerinden Projenin Değerlendirilmesi

SN	Yıllar	Tahmini Nakit Akışları(Sn) (TL)	Bugünkü Değerler (BD) (Sn /1.12)n (TL)	Bugünkü Değerler (Sn /1.12)n (USD) 1$= 7.3723*
0	2021	-461,511 ₺	-461,511 ₺	-$62,601
1	2022	106,372 ₺	94,975 ₺	$12,883
2	2023	106,372 ₺	84,799 ₺	$11,502
3	2024	106,372 ₺	75,713 ₺	$10,270
4	2025	106,372 ₺	67,601 ₺	$9,170
5	2026	106,372 ₺	60,358 ₺	$8,187
6	2027	106,372 ₺	53,891 ₺	$7,310
7	2028	106,372 ₺	48,117 ₺	$6,527
8	2029	106,372 ₺	42,962 ₺	$5,827
9	2030	106,372 ₺	38,359 ₺	$5,203
10	2031	106,372 ₺	34,249 ₺	$4,646
11	2032	106,372 ₺	30,579 ₺	$4,148
12	2033	106,372 ₺	27,303 ₺	$3,703
13	2034	106,372 ₺	24,378 ₺	$3,307
14	2035	106,372 ₺	21,766 ₺	$2,952
15	2036	106,372 ₺	19,434 ₺	$2,636
16	2037	106,372 ₺	17,352 ₺	$2,354
17	2038	106,372 ₺	15,492 ₺	$2,101
18	2039	106,372 ₺	13,833 ₺	$1,876
19	2040	106,372 ₺	12,351 ₺	$1,675
20	2041	106,372 ₺	11,027 ₺	$1,496
Nakit Akışlarının BD değeri			794,540 ₺
Yatırımın BD değeri			-461,511 ₺
Yatırımın Net Bugünki Değeri			333,029 ₺
Yatırımın İç karlılık Oranı			22.66%

Not: Yabancı Paralı tutarlar 28.01.2021 Günü Saat 15:30’da Belirlenen Gösterge Niteliğindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuruna göre sunulmuştur.

Yapılan saha çalışmalarında görüş bildiren firmaların yaklaşık %60’ı iş hijyenine yönelik test yaptırmaktadır. Şanlıurfa OSB bünyesinde toplamda 315 firma bulunmaktadır. Elde edilen bulgular çerçevesinde 189 firmanın (315 x 0.60) bugün test yaptırdığı anlaşılmaktadır. Bu sektörde faaliyet gösteren diğer firmalar ve sektördeki rekabet koşulları da dikkate alındığında tesisin 189 firmanın tamamına hizmet sunma hedefi kabul edilebilir değildir. Şayet bu potansiyel firmalardan 70 firma (Pazar payının yaklaşık %20’si) ile protokol imzalanarak söz alınması halinde yatırım yapılabilir görülmektedir. Zira, Nakit girişlerinin bugünkü değeri 794,540 ₺, yatırımın bugünkü değeri -461,511 ₺ olduğu ve Net

bugünkü değerin(NBD) 333,029 ₺ (NBD>0) olduğu ve bu şartlar altında yatırım yapılabilir olduğu dikkati çekmektedir. Diğer bir analiz türü olan İKO %22.66 olarak gerçekleşmiş ve faiz oranı(i) olan %12’nin üzerinde çıkmıştır. Bu şartlar altında yine yatırım yapılabilir konumdadır.

Buraya kadarki yapılan finansal analizlerde talep analizi çerçevesinde ortaya çıkan ve firmaların daha çok ihtiyaç duyduğu fiziksel testler dikkate alınmıştır. Bir sonraki bölümde özel sektör yaklaşımı çerçevesinde fiziksel, kimyasal, biyolojik testlerin birlikte yapılması için oluşturulacak laboratuvarın finansal açıdan uygun olup olmayacağı tartışılacaktır.

2. Özel Sektör Yaklaşımı ile Projenin Finansal Açıdan Değerlendirilmesi

Harran üniversitesi bünyesinde kurulması planlanan laboratuvarın yukarıdaki bölümlerde de bahsedildiği üzere fiziksel test hizmetleri sunması halinde projenin uygulanabilir olduğu ortadadır. Ancak, bir müteşebbisin kamu kurumu haricinde bu laboratuvarı kurup, bahsi geçen her üç testi (fiziksel, kimyasal, biyolojik) birlikte yapması halinde yatırım döneminde ilave makine, tesis, cihaz ve laboratuvar kurulum maliyetlerine, laboratuvar sarf malzemelerine, personel giderlerine ve kira giderlerine katlanması gerekmektedir. Bu çerçevede, böyle bir laboratuvarın özel sektör tarafından kurulması halinde aşağıda sunulmuş ilave yatırım maliyetlerine ve giderlerine katlanması gerekmektedir.

Tablo 29. Özel Sektör Yaklaşımı - Makine ve Ekipman Maliyetleri

Sıra No	Gider Kalemi	Adet	Birim Fiyatı ($)	Toplam ($)
1	İndüktif Eşleşmiş Plazma - Kütle Spektrometre Sistemi (ICP-MS)	1	170,000	170,000
2	Mikrodalga Yakma Sistemi	1	29,000	29,000
3	İyon Kromatografi Sistemi	1	79,000	79,000
4	Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografi Cihazı (HPLC)	1	35,000	35,000
5	Gaz Kromatografi Kütle Spektrometre Sistemi (GCMS)	1	70,000	70,000
6	Gaz Kromatografi Cihazı	1	48,000	48,000
7	FTIR Spektrometre Sistemi	1	32,000	32,000
8	UV-Vis Spektrofotometre Sistemi	1	16,000	16,000
9	Taramalı Elektron Mikroskobu (SEM)	1	230,000	230,000
10	Çalkalayıcı	2	800	1,600
11	Etüv	1	705	705
12	Su Banyosu	1	705	705
13	Ultrasonik Banyo	1	1,050	1,050
14	Santrifüj	1	950	950
15	Rotary Evaporatör	1	5,850	5,850
16	Otomatik Pipet	6	300	1,800
17	Dispenser	5	150	750

18	Ultra Saf Su Cihazı	1	2,950	2,950
19	Hassas Terazi	2	900	1,800
20	Ph Metre	1	375	375
21	Baca Gazı Analiz Cihazı	1	2,950	2,950
22	İzokinetik Numune Alma Cihazı	1	4,020	4,020
23	Isıtmalı İzokinetik örnekleme Probu	1	1,340	1,340
24	Barkod Yazıcı	2	120	240
24	Barkod Okuyucu	4	60	240
			Toplam	$736,325

Tablo 29’daki makine, cihaz ve ekipmanlar fiziksel testler dışındaki kimyasal ve biyolojik testleri gerçekleştirmektedir. Yapılan saha incelemeleri ve firmalardan alınan fiyat tekliflerinin yabancı para cinsinden maliyetinin toplam KDV hariç 736,325 USD olduğu görülmektedir. Bu tutar analizlerin sabitlendiği 28.01.2021 Günü Saat 15.30’da Belirlenen Gösterge Niteliğindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuru 1 $ = 7,3723 olarak dikkate alındığında toplam ilave yatırım maliyetinin yaklaşık olarak ₺5,428,408.80 ₺ olduğu ve önemli ölçüde firma için yük oluşturduğu anlaşılmaktadır.

Tablo 30. İlave Laboratuvar kurulum maliyetleri

Sıra No	Gider Kalemi	Adet	Birim Fiyatı ($)	Toplam ($)
1	Kimyasal Madde Dolabı 120'lik	3	296	887
2	Çalışma Dolabı 50'lik	1	68	68
3	Çeker Xxxx 120'lik (Su Musluğu ve Evyeli)	2	500	1,000
4	Malzeme Dolabı 80'lik	2	68	136
5	Laboratuvar Kenar Tezgâhı 387x75x90h (1 Adet Evye ve 1 Adet Su Musluğu)	2	432	864
6	Laboratuvar Orta Tezgâhı 300x150x90h	2	591	1,182
7	Laboratuvar Kenar Tezgâhı 590x75x90h	2	591	1,182
8	Laboratuvar Kenar Tezgâhı 516x75x90h	1	500	500
9	Laboratuvar Kenar Tezgâhı 259,93x75x90h	1	259	259
10	Cam Malzeme Dolabı 80x40x189cm	3	100	300
11	Laboratuvar Kenar Tezgâhı 665,63x75x90h	1	682	682
12	Laboratuvar Kenar Tezgâhı	1	523	523
13	Laboratuvar Kenar Tezgâhı 275x75x90h	1	273	273
14	Laboratuvar Kenar Tezgâhı 183,7x75x90h	1	227	227
15	Laboratuvar Kenar Tezgâhı 379x75x90h	1	386	386
16	Havalandırma Tesisatı (4Lab)	1	1,478	1,478
17	Klima Tesisatı (6 oda, 72000btu)	6	796	4,774
18	Elektrik Tesisatı (4lab,3oda,topraklama)	1	2,955	2,955
			Toplam	$ 17,676

Tablo 30’daki veriler, fiziksel testlerin dışında kimyasal ve biyolojik testlerin gerçekleştirilmesi için gerekli olan laboratuvarın donanımlarına ilişkin toplam maliyetleri göstermektedir.

Tabloya göre KDV hariç $ 17,676 maliyet ortaya çıkmaktadır. Bu tutar analizlerin sabitlendiği 28.01.2021 Günü Saat 15:30’da Belirlenen Gösterge Niteliğindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuru 1 $ = 7,3723 olarak dikkate alındığında toplam ilave laboratuvar kurulum maliyetinin yaklaşık olarak ₺ 130,312.77 olduğu anlaşılmaktadır.

Tablo 31. Özel Sektör Yaklaşımı - Laboratuvar Sarf Giderleri

Laboratuvar Sarf Giderleri
Sıra No	Gider Kalemi	Adet	Birim Fiyatı ($)	Toplam ($)
1	Kimyasal Sarf Malzemesi	1	4,092	4,092
2	Referans Kimyasallar	1	7,500	7,500
3	Laboratuvar Sarf ve Cam Malzeme Setleri	1	2,955	2,955
4	Yüksek Saflıkta Argon	5	341	1,705
5	Yüksek Saflıkta Helyum	12	341	4,092
6	Düşük Saflıkta Argon	24	182	4,364
7	Elektrik/Su/Isınma Giderleri	12	1,764	21,168
			Toplam	$ 45,876

Tablo 31’deki veriler, fiziksel testlerin dışında kimyasal ve biyolojik testlerin gerçekleştirilmesi için gerekli olan Laboratuvar Sarf Giderlerine ilişkin toplam maliyetleri göstermektedir. Tabloya göre KDV hariç $ 45,876 maliyet ortaya çıkmaktadır. Bu tutar analizlerin sabitlendiği 28.01.2021 Günü Saat 15:30’da Belirlenen Gösterge Niteliğindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuru 1 $ = 7,3723 olarak dikkate alındığında toplam Laboratuvar Sarf Giderleri maliyetinin yaklaşık olarak 338,211.63 ₺ olduğu anlaşılmaktadır.

Tablo 32. Özel Sektör Yaklaşımı - Laboratuvar Sarf Giderleri

Laboratuvar Personel ve Xxxx Xxxxxxxxx
Sıra No	Gider Kalemi	Adet	Birim Fiyatı ($)	Toplam ($)
1	Laboratuvar Personelleri Gider (Aylık)	4	590	2,361
2	Laboratuvar Yardımcı Personelleri (Aylık)	1	409	409
3	Laboratuvar Xxxx Xxxxxx (Aylık)	1	900	900
			Toplam (Yıllık)	$44,041

Tablo 32’deki veriler, fiziksel testlerin dışında kimyasal ve biyolojik testlerin gerçekleştirilmesi için gerekli olan laboratuvar personel ve kira giderlerini göstermektedir. Tabloya göre KDV hariç $ 44,041 maliyet ortaya çıkmaktadır. Bu tutar analizlerin sabitlendiği 28.01.2021 Günü Saat 15:30’da Belirlenen Gösterge Niteliğindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz

alış kuru 1 $ = 7,3723 olarak dikkate alındığında toplam Laboratuvar Sarf Giderleri maliyetinin yaklaşık olarak ₺ 324,683.46 olduğu anlaşılmaktadır.

Tablo 33. Özel Sektör Yaklaşımı - - İlave Yatırım Ve Giderler Toplamı

Özel sektör yaklaşımı - İlave yatırım ve giderler toplamı
Sıra No	Maliyet ve gider kalemleri	Toplam maliyet ($)	Toplam maliyet (₺)
1	Makine ve Ekipman	736,325	5,428,408.80
2	Laboratuvar Kurulum	17,676	130,312.77
3	Laboratuvar Sarf Giderleri	45,876	338,211.63
4	Laboratuvar Personel ve Xxxx Xxxxxxxxx	44,041	324,683.46
Toplam İlave yatırım maliyet ve giderleri		843,919	6,221,616.66

Not: Yabancı Paralı tutarlar 28.01.2021 Günü Saat 15:30’da Belirlenen Gösterge Niteliğindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuruna göre sunulmuştur.

Tablo 35 incelendiğinde kimyasal ve biyolojik testleri gerçekleştirmek üzere kurulacak laboratuvarın yaklaşık toplam maliyeti 843,919 USD olduğu görülmektedir. Bu tutar analizlerin sabitlendiği 28.01.2021 Günü Saat 15:30’da Belirlenen Gösterge Niteliğindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuru 1 $ = 7,3723 olarak dikkate alındığında yaklaşık olarak ₺ 6,221,616.66’dir.

Yatırım maliyetleri toplamı olan ₺ 6,221,616.66 ’nin karşılanması için işletme döneminde nakit akışlarına ihtiyaç duyulmaktadır. Talep analizi kısmında görüleceği üzere yüz yüze yapılan görüşmelerde sadece 7 firmanın kimyasal testlerden yılda bir kez toplam 9 adet test yaptırdığı anlaşılmaktadır. Alınan fiyat tekliflerine göre kimyasal testlerin her biri ortalama 400 ₺’den yapılmaktadır. Buna göre kimyasal testlerden firmanın elde edebileceği gelir yıllık 3600 ₺ olabilecektir. 7 firma örneklem içindeki yaklaşık %20’lik alanı temsil etmektedir. OSB bünyesindeki 315 firma dikkate alındığında ve %20’lik payda 63 firmanın kimyasal testlerden yılda bir kez yaptırdığı düşünüldüğünde her bir testin 400 ₺ üzerinden yaptığı varsayılsa yılda

25.200 ₺ gelir elde ettiği görülmektedir.

Diğer taraftan biyolojik testler örneklemde 8 firma tarafından gerçekleştirilmekte ve yıllık yaklaşık 17 biyolojik testler gerçekleştirilmektedir. Alınan fiyat tekliflerine göre biyolojik testlerin de her biri ortalama 400 ₺’den yapılmaktadır. Bu firma ortalama biyolojik testlerden örnekleme göre 6,800 ₺ gelir elde edecektir. 8 firma örneklem içindeki yaklaşık %25’lik alanı temsil etmektedir. OSB bünyesindeki 315 firma dikkate alındığında ve %25’lik payda 79

firmanın biyolojik testlerden yılda bir kez yaptırdığı düşünüldüğünde her bir testin 400 ₺ üzerinden yaptığı varsayılsa yılda 31600 ₺ gelir elde ettiği görülmektedir.

Genel olarak bakıldığında söz konusu kimyasal ve biyolojik test laboratuvarları özel bir teşebbüs tarafından kurulmak istense ₺ 25,200 + ₺ 31,600 = ₺ 56,800 gelir akışının olabileceği söylenebilir.

Sonuç:

Tüm bu bilgiler çerçevesinde yatırım dönemi toplam maliyeti ₺ 6,221,616.66 olan ve yıllık nakit akışı ₺ 56,800 olan ve ekonomik ömrü 20 yıl düşünüldüğünde paranın zaman değerinin dahi dikkate alınmadığı durumda dahi yatırım yapılabilir olmadığı görülmektedir. Zira, basit yöntem olan ve paranın zaman değerini dikkate almayan “Geri Ödeme Süresi Yöntemi” yatırımın bugünkü değerinin yıllık net nakit girişine oranlanması olarak tanımlanmakta ve sonuç yıl olarak alınmaktadır. Bu yöntem yukarıdaki hesaplamalara uygulandığında 6,677,590

/ 56,800 = 117. 56 yıldır. Diğer bir deyişle, kimyasal ve biyolojik testlerin yapılması planlanan bir laboratuvar kurulumu 117 yılda kendini amorti edecektir. Ekonomik ömrün 20 yıl kabul edilmesi durumunda ikinci senaryo olan kimyasal ve biyolojik testleri dahil ederek bir özel sektör anlayışı ile kurulumun rantabl olmadığı görülmektedir.

ii. EKONOMİK ANALİZ

Ekonomik analizde amaç projenin genel olarak kamuya getirdiği fayda ve maliyetleri ortaya koymaktır. Bu amaçla projenin Şanlıurfa’da yapılmaması durumunda sektörün hangi maliyetlere katlandığı ve projenin Şanlıurfa’da yapılması durumunda sektöre sağlayacağı fayda bu bölümde detaylı olarak ele alınmıştır. Gerçekleştirilecek olan proje kapsamında kurulması planlanan laboratuvar sektörde ortaya çıkan iş hijyenine ilişkin gerekliliklerin test edilmesinde ve bu testlerin Şanlıurfa dışına çıkmadan şehrin ekonomisine katkı sağlamasında önemli rol oynayacaktır. Dolayısıyla, projenin ekonomik analizi laboratuvarda gerçekleştirilecek testler ve OSB’de görüşülen 25 firmanın geri dönüşleri, finansal analizdeki başabaş noktasındaki firma sayısı olan 61 firma ve finansal analizde rantabl olan 70 firma protokol şartı üzerinden değerlendirilmiştir.

1. Ekonomik Faydalar

Projenin ekonomik faydalar bölümünde sunulan test hizmetlerinin Şanlıurfa ilinde daha az maliyetle gerçekleştirilmesi ve konaklama/iaşe ücretlerinin il ekonomisi içinde kalması projenin temel fayda kalemidir.

Tablo 34. Firma Sayılarına göre Ekonomik faydalar

Ekonomik Fayda	Ekonomik Fayda Açıklamaları	Tutar (₺)	Tutar ($)
	1. Şanlıurfa Dışındaki Test maliyeti (+)	₺8,000.00	$1,085
	2. Şanlıurfa bünyesinde planlanan maliyet (-)	₺4,860.00	$659
	3. Konaklama ve İaşe Bedeli (+)	₺1,000.00	$136
	Maliyet Kazanımı - Ekonomik Fayda_Bir Firma için	₺4,140.00	$562
	Maliyet Kazanımı - Ekonomik Fayda_25 Firma için	₺103,500.00	$14,039
	Maliyet Kazanımı - Ekonomik Fayda_69 Firma için	₺285,660.00	$38,748

Not: Yabancı Paralı tutarlar 28.01.2021 Günü Saat 15:30’da Belirlenen Gösterge Niteliğindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuruna göre sunulmuştur.

Birinci durumda proje kapsamında sektöre ait ürün testleri Şanlıurfa ilinde yapılması planlanmaktadır. Şanlıurfa dışında yapılan testlerin paket halinde ortalama birim maliyetleri 8,000 ₺ olarak tespit edilmiştir. Bu proje kapsamında kurulacak olan tesislerde bu testlerin paket bazında firmaya sunulacak ortalama fiyatının ise tahmini 4,860 ₺ olduğu belirlenmiştir. İlave olarak 1,000 ₺ konaklama ve iaşe bedeli ilde kalacağı için maliyet avantajı sağlayacaktır. Dolayısıyla, firma başına maliyet kazanımı 4,140 ₺ olarak ortaya çıkacaktır. Daha önce talep analizi ve finansal analiz kapsamında ele alınan 25 firma üzerinden toplam ekonomik fayda 103,500.00 ₺ olduğu görülmektedir. Bu tutar, 28.01.2021 TCMB döviz kurları göstergeleri ile 14,039 ABD dolarına karşılık gelmektedir.

Diğer taraftan ileride anlatılacağı üzere ekonomik fayda-maliyet analizinin başabaş sektör firma sayısı araştırılmış ve 69 firma olarak bulunmuştur. Böyle bir durumda 69 firmanın ekonomik toplam faydası ise 285,660.00 ₺’dir. Bu tutar, 28.01.2021 TCMB döviz kurları göstergeleri ile 38,748.00 ABD dolarına karşılık gelmektedir. Bu noktadan sonra 69 firmanın üzerinde bir ilave firma katılımı ekonomik rantabiliteyi artırmaktadır.

2. Ekonomik maliyet ve giderler

Projenin ekonomik maliyet ve giderleri ekonomik faydaların ortaya çıkarılması için sektörde ortaya çıkan kalemlerdir. Genel olarak en önemli ekonomik maliyet unsuru İl’de yapılması planlanan tesisin toplam yatırım maliyeti olan 461,510.75 ₺’dir. Ekonomik faydaların bugünkü değeri ilk olarak bu ekonomik maliyetin bugünkü değerini karşılamalıdır.

Tablo 35. Ekonomik maliyet ve gider kalemleri

Ekonomik Maliyet	Ekonomik Maliyet Açıklamaları	Tutar (₺)	Tutar ($)
	Kalibrasyon	₺7,000.00	$950
	Bakım-onarım	₺3,500.00	$475
	Toplam ekonomik maliyet	₺10,500.00	$1,424
Ekonomik Giderler	Ekonomik Maliyet Açıklamaları	Tutar (₺)	Tutar ($)
	Pazarlama ve satış giderleri	₺12,000.00	$1,628
	Yönetimsel Giderler	₺12,000.00	$1,628
	Laboratuvar Personel maaşları	₺151,328.16	$20,527
	Akademik Personel ödeneği	₺48,000.00	$6,511
	Toplam ekonomik giderler	₺223,328.16	$30,293

Not: Yabancı Paralı tutarlar 28.01.2021 Günü Saat 15:30’da Belirlenen Gösterge Niteliğindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuruna göre sunulmuştur.

Yatırım maliyetinin yanı sıra bu projede ekonomik faydaların elde edilmesi için katlanılması gereken bakım – onarım ve kalibrasyon gibi maliyet kalemleri ve pazarlama ile yönetimsel giderlerin tamamı yer almaktadır. Toplam ekonomik maliyet 10,500 ₺ ve 1,424 ABD doları olarak tespit edilmişken, Toplam ekonomik giderler 223,328.16 ₺ ve 30,293 ABD doları olarak hesaplanmıştır. Özet olarak toplamda 233,828.16 ₺ ve 31,717.12 ABD doları ekonomik maliyet tahmin edilmektedir.

3. Net ekonomik fayda – maliyet

Net ekonomik fayda – maliyet ekonomik faydalar ile ekonomik maliyet ve giderler arasındaki farkı temsil etmektedir. Bu hesaplama sonucunda fayda > maliyet net faydayı ortaya çıkarırken fayda < maliyet ise net maliyeti ortaya çıkarmaktadır.

Tablo 36. Ekonomik Net fayda – maliyet Tespiti

Ekonomik Net fayda/Maliyet	Ekonomik Fayda / Maliyet kalemleri	Tutar (₺)	Tutar ($)
	Ekonomik Faydalar	103,500.00	$14,039
	Ekonomik Maliyetler	10,500.00	$1,424
	Toplam Giderler	223,328.16	$30,293
	Yıllık Net Ekonomik fayda/maliyet_25 firma	-130,328.16	-$17,678
	Yıllık Net Ekonomik fayda/maliyet_69 firma	51,831.84	$7,031

Not: Yabancı Paralı tutarlar 28.01.2021 Günü Saat 15:30’da Belirlenen Gösterge Niteliğindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuruna göre sunulmuştur.

25 firma üzerinden Yıllık Net Ekonomik fayda/maliyet – 130,328.16 ₺ ve 17,678 ABD dolar iken, ekonomik analiz açısından başabaş firma sayısı 69 ile Yıllık Net Ekonomik fayda/maliyet akışı 51,831.84 ₺ ve 7,031 ABD doları olarak gerçekleşmektedir.

4. Ekonomik Fayda – Maliyet Analizi ve Maliyet Etkinlik Analizi

Ekonomik fayda maliyet analizleri de finansal analizlerde kullanılan tekniklerle gerçekleştirilmiştir. ENBD yöntemi, yatırımın ekonomik ömrü boyunca sağlayacağı ekonomik faydaların parasal değerlerinin önceden saptanmış belirli bir iskonto oranı üzerinden bugüne indirgenmiş değerleri toplamı ile yatırımın ekonomik maliyetlerinin bu belirli iskonto oranı üzerinden bugünkü değeri toplamı arasındaki fark olarak tanımlanabilir. Ekonomik analizde kullanılacak formül aşağıdaki gibidir(Ceylan, 2001; Xxxxx ve Xxxxxxxxx, 1997; Usta, 2008):

𝑡

𝑆1  𝑆2  𝑆3  𝑆4  𝑆𝑛

𝐸𝑁𝐵𝐷 = −𝐶 + ∑. + + + … +

𝑛=1

(1 + 𝑖)1

(1 + 𝑖)2

(1 + 𝑖)3

(1 + 𝑖)4

(1 + 𝑖)𝑛

Formüldeki ENBD, Ekonomik net bugünkü değeri, Sn n’inci yıldaki fayda ve maliyet arasındaki farkı (net fayda), i indirgeme oranını (%9) simgelemektedir. n projenin ekonomik ömrüne (20 yıl) eşittir.

Tablo 37. Firma Sayısı 25 Üzerinden Ekonomik Fayda – Maliyet Analizi Sonuçları

SN	Yıllar	Tahmini Nakit Akışları(Sn) (TL)	Bugünkü Değerler (BD) (Sn /1.12)n (TL)	Bugünkü Değerler (Sn /1.12)n (USD) 1$= 7.3723*
0	2021	-461,511 ₺	-461,511 ₺	-$62,601
1	2022	-130,328 ₺	-119,567 ₺	-$16,218
2	2023	-130,328 ₺	-109,695 ₺	-$14,879
3	2024	-130,328 ₺	-100,637 ₺	-$13,651
4	2025	-130,328 ₺	-92,328 ₺	-$12,524
5	2026	-130,328 ₺	-84,704 ₺	-$11,490
6	2027	-130,328 ₺	-77,710 ₺	-$10,541
7	2028	-130,328 ₺	-71,294 ₺	-$9,671
8	2029	-130,328 ₺	-65,407 ₺	-$8,872
9	2030	-130,328 ₺	-60,007 ₺	-$8,139
10	2031	-130,328 ₺	-55,052 ₺	-$7,467

11	2032	-130,328 ₺	-50,506 ₺	-$6,851
12	2033	-130,328 ₺	-46,336 ₺	-$6,285
13	2034	-130,328 ₺	-42,510 ₺	-$5,766
14	2035	-130,328 ₺	-39,000 ₺	-$5,290
15	2036	-130,328 ₺	-35,780 ₺	-$4,853
16	2037	-130,328 ₺	-32,826 ₺	-$4,453
17	2038	-130,328 ₺	-30,115 ₺	-$4,085
18	2039	-130,328 ₺	-27,629 ₺	-$3,748
19	2040	-130,328 ₺	-25,347 ₺	-$3,438
20	2041	-130,328 ₺	-23,255 ₺	-$3,154
Ekonomik Faydaların Bugünkü Değerleri(BD)			-1,189,707 ₺
Ekonomik Maliyetin Bugünkü değeri(C_BD)			-461,511 ₺
Ekonomik Net Bugünki Değer(ENBD)			-1,651,217 ₺
Yatırımın Ekonomik verimlilik Oranı			NBD negatif olduğundan hesaplanmamıştır

Not: Yabancı Paralı tutarlar 28.01.2021 Günü Saat 15:30’da Belirlenen Gösterge Niteliğindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuruna göre sunulmuştur.

Yukarıdaki tabloya göre, 25 adet (toplamı tek paket halinde firma bazlı düşünüldüğünde) test yapılması halinde Ekonomik Faydaların Bugünkü Değerleri Toplamı -1,189,707 ₺ olarak hesaplanmıştır. Ekonomik Maliyetin Toplam Bugünkü Değeri ise -461,511 ₺ olduğu bilinmektedir. Ekonomik Net Bugünki Değeri(ENBD) -1,651,217 ₺ hesaplandığı ve negatif olduğundan ekonomik olarak rantabl değildir.

Tablo 38. Firma Sayısı 69 (Başabaş) Üzerinden Ekonomik Fayda – Maliyet Analizi Sonuçları

SN	Yıllar	Tahmini Nakit Akışları(Sn) (TL)	Bugünkü Değerler (BD) (Sn /1.12)n (TL)	Bugünkü Değerler (Sn /1.12)n (USD) 1$= 7.3723*
0	2021	-461,511 ₺	-461,511 ₺	-$62,601
1	2022	51,832 ₺	47,552 ₺	$6,450
2	2023	51,832 ₺	43,626 ₺	$5,918
3	2024	51,832 ₺	40,024 ₺	$5,429
4	2025	51,832 ₺	36,719 ₺	$4,981
5	2026	51,832 ₺	33,687 ₺	$4,569
6	2027	51,832 ₺	30,906 ₺	$4,192
7	2028	51,832 ₺	28,354 ₺	$3,846
8	2029	51,832 ₺	26,013 ₺	$3,528
9	2030	51,832 ₺	23,865 ₺	$3,237
10	2031	51,832 ₺	21,894 ₺	$2,970
11	2032	51,832 ₺	20,087 ₺	$2,725
12	2033	51,832 ₺	18,428 ₺	$2,500
13	2034	51,832 ₺	16,906 ₺	$2,293
14	2035	51,832 ₺	15,510 ₺	$2,104
15	2036	51,832 ₺	14,230 ₺	$1,930
16	2037	51,832 ₺	13,055 ₺	$1,771
17	2038	51,832 ₺	11,977 ₺	$1,625
18	2039	51,832 ₺	10,988 ₺	$1,490
19	2040	51,832 ₺	10,081 ₺	$1,367
20	2041	51,832 ₺	9,248 ₺	$1,254

Ekonomik Faydaların Bugünkü Değerleri(BD)	473,149 ₺
Ekonomik Maliyetin Bugünkü değeri(C_BD)	-461,511 ₺
Ekonomik Net Bugünki Değer(ENBD)	11,639 ₺
Yatırımın Ekonomik verimlilik Oranı	9.35%

Not: Yabancı Paralı tutarlar 28.01.2021 Günü Saat 15:30’da Belirlenen Gösterge Niteliğindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuruna göre sunulmuştur.

Yukarıdaki tabloya göre, 69 Firma Üzerinden analiz yapılması halinde Ekonomik Faydaların Bugünkü Değerleri Toplamı 473,149 ₺ olarak hesaplanmıştır. Ekonomik Maliyetin Toplam Bugünkü Değeri ise -461,511 ₺olduğu bilinmektedir. Dolayısıyla yıllar itibariyle toplam ekonomik faydaların net bugünkü değerleri toplamı Ekonomik Maliyetin Toplam Bugünkü Değerine çok yakın ve büyük (11,639 ₺) olduğuna göre (ENBD>0 olduğundan) projenin uygulanması ekonomik açıdan bu noktada başabaş olduğu ve gri bölgede olduğu söylenebilir. Bu durum yatırım yapacak kurum veya kuruluşun kararına bağlıdır ve kararsız bir bölgededir. 69 firmanın her bir ilave firma sayısı ekonomik yapılabilirliğe güç kazandırmaktadır.

Tablo 39. Firma Sayısı 70 Protokol şartı Üzerinden Ekonomik Fayda – Maliyet Analizi Sonuçları

SN	Yıllar	Tahmini Nakit Akışları(Sn) (TL)	Bugünkü Değerler (BD) (Sn /1.09)n (TL)	Bugünkü Değerler (Sn /1.12)n (USD) 1$= 7.3723*
0	2021	-461,511 ₺	-461,511 ₺	-$62,601
1	2022	55,972 ₺	51,350 ₺	$6,965
2	2023	55,972 ₺	47,110 ₺	$6,390
3	2024	55,972 ₺	43,221 ₺	$5,863
4	2025	55,972 ₺	39,652 ₺	$5,378
5	2026	55,972 ₺	36,378 ₺	$4,934
6	2027	55,972 ₺	33,374 ₺	$4,527
7	2028	55,972 ₺	30,619 ₺	$4,153
8	2029	55,972 ₺	28,090 ₺	$3,810
9	2030	55,972 ₺	25,771 ₺	$3,496
10	2031	55,972 ₺	23,643 ₺	$3,207
11	2032	55,972 ₺	21,691 ₺	$2,942
12	2033	55,972 ₺	19,900 ₺	$2,699
13	2034	55,972 ₺	18,257 ₺	$2,476
14	2035	55,972 ₺	16,749 ₺	$2,272
15	2036	55,972 ₺	15,366 ₺	$2,084
16	2037	55,972 ₺	14,098 ₺	$1,912
17	2038	55,972 ₺	12,934 ₺	$1,754
18	2039	55,972 ₺	11,866 ₺	$1,609
19	2040	55,972 ₺	10,886 ₺	$1,477
20	2041	55,972 ₺	9,987 ₺	$1,355
Ekonomik Faydaların Bugünkü Değerleri(BD)			510,941 ₺
Ekonomik Maliyetin Bugünkü değeri(C_BD)			-461,511 ₺
Ekonomik Net Bugünki Değer(ENBD)			49,431 ₺
Yatırımın Ekonomik verimlilik Oranı			10.47%

Not: Yabancı Paralı tutarlar 28.01.2021 Günü Saat 15:30’da Belirlenen Gösterge Niteliğindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuruna göre sunulmuştur.

Yukarıdaki tabloya göre, finansal analiz aşamasında 70 protokol şartlı Firma Üzerinden analiz yapılması halinde Ekonomik Faydaların Bugünkü Değerleri Toplamı 510,941 ₺ olarak hesaplanmıştır. Ekonomik Maliyetin Toplam Bugünkü Değeri ise -461,511 ₺ olduğu bilinmektedir. Dolayısıyla yıllar itibariyle toplam ekonomik faydaların net bugünkü değerleri toplamı Ekonomik Maliyetin Toplam Bugünkü Değerinden büyük (49,431 ₺) olduğuna göre (ENBD>0 olduğundan) projenin uygulanması ekonomik açıdan olumlu görülmektedir. Aynı zamanda, Yatırımın Ekonomik verimlilik Oranı olan %10.47 > faiz oranı (%9) olduğu için ekonomik açıdan 70 protokol şartı sağlanması halinde yatırım kabul edilebilir konumdadır.

5. Projenin Diğer Ekonomik Etkileri

Ekonomik analizin az da olsa Şanlıurfa iline katkı sağlayacağı ortadadır. Ancak nicel analizler dışında projenin parasal değerinin ölçülmesi mümkün olmayan faydaları ve projenin kamu menfaati açısından bölgesel gelişme, çevre, insan sağlığı ve verimlilik gibi konularda sağlayacağı faydaları da bulunmaktadır. Bu faydaları sektörel bazlı etkileri ile aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür:

a. İş hijyenine yönelik test hizmetleri sağlanarak, test süreleri ve giderleri azalacaktır.

b. Sektörde Şanlıurfa dışına aktarılan giderler Şanlıurfa ili içerisinde kalacaktır.

c. Yapılan yatırım sayesinde test maliyetlerinin azalmasından mütevellit Test yaptırmayan firmaların, (test yaptıran firmalardan da etkilenerek) test yaptırmaları sağlanacak ve bu sayede çarpan etkisi yoluyla daha kaliteli hizmetin üretilmesi sağlanacaktır.

d. Test sonuçları doğrultusunda firmaların iş hijyeni ve ortam sağlığı artırılacaktır.

e. Firmalarda kalite ve güvence bilinci oluşacaktır.

f. Firmaların çalışanlarına daha kaliteli ve hijyenik ortamlar sağlanmış olacaktır.

g. İş hastalıklarından kaynaklı alınan sağlık raporlarının en aza indirilmesi sağlanarak firmalarda mesai kaybının önlenmesi sağlanacak

h. Şanlıurfa ilinde faaliyet gösteren kamu kurum ve kuruluşları ile diğer tüm özel sektörde faaliyet gösteren firmalara test hizmetleri de sağlanacaktır.

iii. SOSYAL ANALİZ

1. Şanlıurfa İli Genel Yapısı

Şanlıurfa ilinin nüfusu, 2019 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonuçlarına göre 2,073,614 kişidir. İlin nüfus yoğunluğu km2 başına 111 kişi, yıllık nüfus artış hızı ise binde 18,4’tür.

Şanlıurfa ilinde Eyyübiye, Haliliye, Siverek, Viranşehir, Karaköprü, Suruç, Akçakale, Birecik, Ceylanpınar, Harran, Bozova, Hilvan, Halfeti ismiyle 13 ilçe ve belediye bulunmaktadır. Bunlara ek olarak Şanlıurfa yerel yönetim birimi olarak Büyükşehir Belediyesi’dir. İlin yüzölçümü bakımından en büyük ilçesi Siverek’tir. Şanlıurfa nüfus açısından, Türkiye’nin en büyük sekizinci şehridir ve Türkiye’nin %2.49’unu oluşturmaktadır.

Şanlıurfa ili, GAP’ın (Güneydoğu Anadolu Projesi) merkezi olarak bilinmekte ve GAP İdaresi’nin idari yerleşkesini içermektedir. GAP, çok sektörlü, entegre ve sürdürülebilir bir kalkınma anlayışı ile ele alınan bir bölgesel kalkınma projesidir. Proje alanı Fırat ve Dicle havzaları ile yukarı Mezopotamya ovalarında yer alan 9 ili kapsamaktadır (Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt, Şanlıurfa, Şırnak). 1970’lerde Fırat ve Dicle nehirleri üzerindeki sulama ve hidroelektrik amaçlı projeler olarak planlanan GAP, 1980'lerde çok sektörlü, sosyo-ekonomik bir bölgesel kalkınma programına dönüştürülmüştür. Kalkınma programı, sulama, hidroelektrik, enerji, tarım, kırsal ve kentsel altyapı, ormancılık, eğitim ve sağlık gibi sektörleri kapsamaktadır. GAP; 22 baraj, 19 hidroelektrik santrali ve 1.82 milyon hektar alanda sulama sistemlerinin yapımını öngörmektedir. Geniş ve verimli tarım arazilerine sahip Şanlıurfa’da, GAP Projesi ile tarımın etkinliği ve önemi daha da artmıştır.

Ağırlıklı olarak tarıma dayalı olan Şanlıurfa ekonomisinde enerji, turizm ve hayvancılık da önemli yer tutmaktadır. Tekstil ve gıda sektörünün toplam imalat sanayii içerisindeki payı yüksektir. Şanlıurfa, Türkiye’deki toplam sulanabilen verimli alanların önemli bir kısmına tek başına sahiptir. Türkiye’nin en büyük, dünyanın ise sayılı büyük çiftliklerinden olan Ceylanpınar Tarım İşletmeleri de bu ilin sınırları içerisindedir. Ülkemizdeki küçükbaş hayvanların önemli bir kısmı Şanlıurfa’da yetiştirilmektedir. İl ekonomisi açısından önemli olan bir diğer husus da Akçakale Sınır Kapısı’dır. Atatürk Barajı hidroelektrik santrallerinde üretilen elektrik ile ülkenin elektrik ihtiyacının önemli bir kısmı karşılanmaktadır. Şanlıurfa’da sanayi, ağırlıklı olarak tarıma dayalı bir şekilde gelişmiştir. Öte yandan Atatürk Barajı’nda yürütülen balıkçılık faaliyetlerinin Şanlıurfa ekonomisine katkısı azımsanmayacak miktarlara ulaşmıştır.

Xxxxxxxxx Xxxxxxxx Xxxxxx Xxxxxxx xxx xxxxxx xxxxxxxxxxx 00 xx mesafede kurulmuş, 1. kısım ile yine aynı mesafede kurulan 2. Kısım ve 3. Kısımdan oluşmaktadır. 1. Kısım Müteşebbis Heyeti; ülkemiz sanayisinin güçlenmesi ve kalkınması noktasında gerek ilimize gerekse bölgemize katkıda bulunmak amacıyla 05.12.1989 tarihinde kurulmuş ve 05.01.1991 tarihinde çalışmalara başlayarak bölgemizin temellerini atmıştır.