ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI
T.C.
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI
AVRUPA BİRLİĞİ DIŞ FAALİYETLERİ İÇİN HAZIRLANMIŞ SÖZLEŞME PROSEDÜRLERİNİN YEREL MEVZUATLA KARŞILAŞTIRILMASI
-UZMANLIK TEZİ-
HAZIRLAYAN:
İlkem BAHÇECİ
ANKARA - 2014
T.C.
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI
AVRUPA BİRLİĞİ YATIRIMLARI DAİRESİ BAŞKANLIĞI
AVRUPA BİRLİĞİ DIŞ FAALİYETLERİ İÇİN HAZIRLANMIŞ SÖZLEŞME PROSEDÜRLERİNİN YEREL MEVZUATLA KARŞILAŞTIRILMASI
İlkem BAHÇECİ (Sicil No: 33597)
İMZA | |||
Başkan | Daire Başkanı V. | Xxxxxx XXXXXXXXX | ………………………………... |
Üye | Hukuk Müşaviri | Xxxxxx Xxxxxx XXXXX | ………………………………... |
Üye | Çevre ve Şehircilik Uzmanı | Xxxxx XXXXX | ………………………………... |
Üye | Çevre ve Şehircilik Uzmanı | Xxxxx XXXXXX ŞENTÜRK | ...……………………………… |
Üye | Çevre ve Şehircilik Uzmanı | Burcu XXXXXX XXXXXXXX | ………………………………... |
ÖNSÖZ
Bu tez çalışması kapsamında Avrupa Birliği dış faaliyetleri için sözleşme prosedürleri incelenerek kamu ihale mevzuatı ile karşılaştırmasının yapılması amaçlanmıştır. Prosedürlerin bir kaynakta toplandığı Avrupa Birliği Dış Faaliyetleri için İhale ve Doğrudan Hibe Uygulama Kılavuzu (PRAG), el kitabı olması nedeniyle kullanıcının bilgiye erişimini kolaylaştırmayı amaçlamıştır. Bu durum her sözleşme türü için ihale usullerinin yinelenerek anlatılmasına yol açmıştır. Çalışmanın, PRAG’ın sistematiğine göre yapılmasının hem usuller arasındaki farklılıkların izlenmesi hem de Türk Mevzuatı ile karşılaştırılması açısından verimsiz olacağı düşünülmüştür. Bu nedenle çalışmanın konu başlıklarında yeni bir düzenlemeye gidilmesi gerekmiştir. İlk olarak tüm sözleşme türleri için geçerli olan temel kurallar verilerek benzer konuların tekrarından kaçınılmıştır. Ardından sözleşme türleri değerlendirilip son olarak da ihale usulleri ayrıntılı olarak incelenmiştir. Bu şekilde çalışmanın gereksiz tekrar içermesi ve gereğinden fazla uzun olması önlenmiştir.
Tüm amirlerime ve çalışma arkadaşlarıma katkılarından dolayı teşekkür ederim.
İÇİNDEKİLER
Önsöz i
İçindekiler ii
Kısaltmalar vi
Çizelge Listesi viii
Şekil Listesi viii
Türkçe Özet ix
İngilizce Özet (Abstract) xi
1.1 Avrupa Birliği Dış Faaliyetleri için İhale ve Doğrudan Hibe Uygulama Kılavuzu (PRAG) 3
1.1.1 Avrupa Birliği dış faaliyetleri yönetim şekilleri 5
2.1.1 Xxxx ve şeffaf rekabet 9
2.2.1 Milliyet ve menşe kuralları 14
2.2.2 İhale dışı bırakılma sebepleri 17
2.2.2.1 İhale prosedürüne katılım sırasında uygulanabilir dışarıda bırakılma sebepleri 17
2.2.2.2 İhale prosedürü esnasında uygulanabilir olan dışarıda bırakma kriterleri 21
2.2.2.3 İdari ve finansal cezalar 22
2.3 Seçim ve Karar Kriterleri 27
2.3.1.1 Finansal ve ekonomik kriterler 28
2.3.1.2 Teknik ve mesleki kriterler 28
2.3.2.1 Mal alımı ihalelerinde karar kriterleri 31
2.4 İş Tanımları ve Teknik Şartnameler 32
2.4.1 Mal alımı ihalelerine özgü düzenlemeler 33
2.5.2 Tarafsızlık ve gizlilik 36
2.5.3 Değerlendirme komitesi üyelerinin sorumlulukları 37
2.7 Sözleşmelerin Değiştirilmeleri 42
2.7.2 Mal alımı sözleşmelerinin değiştirilmesi 44
2.7.3 Yapım işleri sözleşmelerinin değiştirilmesi 45
2.7.4 Hizmet sözleşmelerinde uzmanların temini ve değiştirilmeleri 48
3.3 Yapım İşleri Sözleşmeleri 56
4.1.1.1 Ön bilgilendirme ilanı 62
4.1.2 İhale dosyasının içeriği 64
4.1.3 Prosedür esnasında ek bilgi 65
4.1.4 Tekliflerin sunulması için teslim tarihi 66
4.1.5 İhale tekliflerinin sunulması 67
4.1.6 Değerlendirme sürecindeki aşamalar 68
4.1.6.1 Teklif dosyalarının alınması ve kaydı 68
4.1.6.2 Hazırlık toplantısı 68
4.1.6.3 Tekliflerin açılması 68
4.1.6.4 Teknik tekliflerin değerlendirilmesi 69
4.1.6.5 Finansal tekliflerin değerlendirilmesi 71
4.1.6.7 İhale kararının belirlenmesi 75
4.1.7 Xxxxxxxx karara bağlanması 76
4.1.7.1 Başarılı ihale katılımcısının haberdar edilmesi 76
4.1.7.2 Sözleşmenin hazırlanması ve imzalanması 77
4.1.7.3 Sözleşme kararının yayımlanması 80
4.2 Kısıtlı Usul (Belli İstekliler Arasında İhale Usulü) 81
4.2.1.1 Ön bilgilendirme ilanı 82
4.2.2 Kısa listenin hazırlanması 84
4.2.3 İhale dosyasının içeriği 87
4.2.4 Prosedür esnasında ek bilgi 88
4.2.5 Tekliflerin sunulması için teslim tarihi 88
4.2.6 İhale tekliflerinin sunulması 89
4.2.7 Değerlendirme sürecindeki aşamalar 90
4.2.7.1 Teklif dosyalarının alınması ve kaydı 90
4.2.7.2 Tekliflerin açılması 90
4.2.7.3 Tekliflerin değerlendirilmesi 91
4.2.7.4 Finansal tekliflerin değerlendirilmesi 96
4.2.7.5 İhale kararının belirlenmesi 97
4.2.8 Xxxxxxxx karara bağlanması 100
4.2.8.1 Başarılı ihale katılımcısının haberdar edilmesi 100
4.2.8.2 Kilit uzmanların uygunluğu ve önerilen değişiklikler 102
4.2.8.3 Sözleşmenin hazırlanması ve imzalanması 103
4.2.8.4 Sözleşme kararının yayımlanması 103
4.3 Rekabetçi Pazarlık Usulü 103
4.4 Rekabetçi Diyalog 104
4.5 Pazarlık Usulü/Doğrudan Temin Usulü 106
4.5.1 Pazarlık usulünün kullanım koşulları 108
4.6 Çerçeve Sözleşmeleri 109
4.6.1 Çerçeve sözleşmelerin AB dış yardım programlarında uygulaması 110 4.7 Dinamik Satın Alma Sistemi 111
5 SONUÇ 114
KAYNAKLAR 121
EK-1 Teknik ve Mesleki Seçim Kriterleri EK-2 KİK’da İhale İlan Süreleri ve Kuralları EK-3 Pazarlık Usulünün Kullanım Koşulları Özgeçmiş
KISALTMALAR
AB | Avrupa Birliği |
AET | Avrupa Ekonomik Topluluğu |
CIR | Ortak Uygulama Tüzüğü Common Implementing Regulation |
DCI | Kalkınma İşbirliği Aracı Development Cooperation Instrument |
EDF | Avrupa Kalkınma Fonu European Development Fund |
EIDHR | Demokrasi ve İnsan Hakları Avrupa Girişimi European Initiative for Democracy and Human Rights |
EKAP | Elektronik Kamu Alımları Platformu |
EMAS | Çevre Yönetimi ve Denetleme Planı Eco-Management and Audıt Scheme |
ENI | Avrupa Komşuluk Aracı European Neighbourhood Instrument |
EWS | Erken Uyarı Sistemi Early Warning System |
IPA | Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı Instrument for Pre-Accession Assistance |
ISP | İstikrar ve Barış Aracı Instrument for Stability and Peace |
KİB | Kamu İhale Bülteni |
KİK | Kamu İhale Kanunu |
KİSK | Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu |
MIPD | Çok Yıllı Endikatif Planlama Belgesi Multi-Annual Indicative Planning Document |
NSCI | Nükleer Güvenlik İşbirliği Aracı Nuclear Safety Co-operation Instrument |
OLAF | Avrupa Dolandırıcılıkla Mücadele Bürosu European Anti-Fraud Office |
PI | Ortaklık Aracı Partnership Instrument |
PRAG | Avrupa Birliği Dış Faaliyetleri için İhale ve Doğrudan Hibe Uygulama Kılavuzu PRocurement And Grants for European Union external actions, A Practical Guide |
ÇİZELGE LİSTESİ
Tablo 4.1 PRAG’da sözleşme türleri ve yaklaşık maliyete göre ihale prosedürleri
Tablo 4.2 KİK’de sözleşme türleri ve yaklaşık maliyete göre ihale prosedürleri 60
Tablo 4.3 PRAG ve Türk Mevzuatında sözleşme ilanında bulunması gereken bilgilerin karşılaştırılması 64
Tablo 4.4 Kısa liste aday ve asgari teklif sayısı 84
Tablo 4.5 Yeterlik dokümanında teknik yetenek ve mali kapasitelerinin belirlenmesine yönelik puan aralıkları 86
Tablo 4.6 Teknik puan ağırlık katsayısının hesaplanmasında kullanılan kriterler 98
Tablo 4.7 Hizmetin önem derecesine göre teknik puan ağırlığının belirlenmesi 99
ŞEKİL LİSTESİ
Şekil 2-1 Sözleşme uygulama süreci (PRAG) 43
TÜRKÇE ÖZET
Avrupa Birliği, insan hakları ve pazar ekonomisi konusunda ortak değerleri paylaşan ülkelerden oluşmaktadır. Gerek bu ülkelerin iç ekonomik ve sosyal gelişmelerine destek olmak gerekse ülkelerarası gelişmişlik düzeyini dengelemek amacıyla hibe ya da kredi şeklindeki çeşitli mali araçlar halinde önemli miktarlarda kaynak harcamaktadır. AB, aynı zamanda gerekli gördüğü hallerde üçüncü ülkelere de mali yardımlarda bulunmaktadır. Türkiye 2001 yılından beri Türk Mali Aracı kapsamında AB’den katılım öncesi destek almaktadır. Fonlar her yıl ulusal programlar kapsamında yıllık bazda programlanmaktadır. 2007 itibariyle Türkiye için bu katılım öncesi Mali Araç hem aday hem de potansiyel aday ülkeler için katılım öncesi destek sağlayan Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı (IPA) ile değiştirilmiştir. Avrupa Birliği Dış Faaliyetleri için İhale ve Doğrudan Hibe Uygulama Kılavuzu (PRAG), AB genel bütçesi ve Avrupa Kalkınma Fonu (European Development Fund, EDF) tarafından finanse edilen tüm AB dış faaliyetlerine uygulanan sözleşme usullerini açıklamaktadır. Uygulama Kılavuzu (PRAG), ihale veya hibe usullerini ihalenin karara bağlanmasına, sözleşmenin imzalanmasına ve uygulanmasına kadar geçen süreç de dahil olmak üzere anlatan kapsamlı bilgi içermektedir.
2003 yılında, Avrupa Birliği Komisyonu tarafından hazırlanan Katılım Ortaklığı Belgesi ve AB Müktesabatının Üstlenilmesine ilişkin Türkiye Ulusal Programında Türkiye’nin kamu alımları konusundaki mevzuat uyumunun tamamlamasının sağlanması hedeflenmiştir. Bu kapsamda kamu harcaması gerektiren işlere özgü ihalelerde ihale mevzuatının Avrupa Birliği ihale mevzuatına paralel hale getirilebilmesi için, kamu harcaması yapılmasını gerektiren mal veya hizmet alımları ile yapım işleri 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamına alınmıştır. Ayrıca, aynı amaçla kamu ihaleleri sonucunda düzenlenen sözleşmeler ile ilgili hususlar 4735 sayılı Kamu İhaleleri Sözleşmeleri Kanunu içerisinde işlenmiştir. Her iki kanun 01.01.2003 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Kamu İhale Kanununda, uluslararası ihale uygulamalarına paralellik sağlamak amacıyla; açık ihale usulü, belli istekliler arasında ihale usulü, pazarlık usulü ve doğrudan temin olmak üzere dört ihale usulü belirlenmiştir. Kamu ihale mevzuatı AB normlarına ve standartlarına uyumun sağlanabilmesi için çeşitli zamanlarda değişikliğe uğramıştır. AB müktesebatına uyum
gerekçesi ile yapılan son yasal değişiklik 2012 yılında yapılmışsa da uyum süreci halen devam etmektedir.
Bu kapsamda Avrupa Birliği dış faaliyetleri için sözleşme prosedürleri incelenmiş olup bu prosedürlerin kamu ihale mevzuatı ile karşılaştırması yapılmıştır.
Xxxxxxx Xxxxxxxxx: Avrupa Birliği, IPA, PRAG, Kamu İhale Mevzuatı
İNGİLİZCE ÖZET (ABSTRACT)
The European Union consists of countries which have shared value in human rights and market economy. European Union spends significant amount of sources in the form of various financial instruments such as grant or credit in order to assist to the domestic economic and social development of these countries and also in order to balance the development levels of the various countries. EU make financial aids to the third countries too, when it deems it necessary. Turkey has been receiving pre- accession assistance from the EU since 2001, under the Turkish Financial Instrument. Funds are programmed on an annual basis under National Programmes for each year. As from 2007, this pre-accession Financial Instrument for Turkey has been replaced by the Instrument for Pre-Accession Assistance (IPA) which provides pre-accession assistance for both candidate and potential candidate countries. PRocurement And Grants for European Union external actions A Practical Guide (PRAG) explains the contracting procedures applying to all EU external actions financed from the EU general budget (the EU budget) and the European Development Fund (EDF). Practical Guide (PRAG) provides with the comprehensive information necessary to undertake procurement or grant procedures from the very first steps to the award, signature and implementation of contracts.
In the Turkish National Programme for the Adoptation of the Acquis and Accession Partnership Document prepared by the European Union Commission by the year 2003, the objective has become to complete the Turkish legislative alignment concerning the public procurement. In this scope; in order to align the national public procurement legislation with the European Union public procurement legislation in the tenders requiring public expenditure; purchase of goods and services and construction works requiring public spending have been taken in the scope of the Public Procurement Law numbered 4734. Also for the same purpose, the points concerning the contracts which are executed following the public tenders have been considered in the Public Tender Contracts Law numbered 4735. Both Laws were put into force by the date of 01.01.2003. In the Public Procurement Law, in order to align with the international tender practices, four procedures of tender have been determined: open tender procedure, procedure of tender between certain applicants, negotiated
procedure and single tender. Public procurement legislation has been subjected to various amendments at various dates in order to align with the EU norms and standards. Although the latest amendment which was performed in order to align with the EU acquis was performed by the year 2012; accession process still continues.
In this scope; the contract procedures for EU external actions have been examined and these procedures have been compared with the national public procurement legislation.
Key Words: European Union, IPA, PRAG, National Public Procurement Legislation
1 GİRİŞ
Türkiye, Avrupa Ekonomik Topluluğunun (AET) 1958 yılında kurulmasından sonra, Temmuz 1959'da Topluluğa tam üye olmak için başvurmuştur. Bu başvuru üzerine Türkiye'nin kalkınma düzeyinin tam üyeliğin gereklerini yerine getirmeye yeterli olmadığı bildirilmiş ve tam üyelik koşulları gerçekleşinceye kadar geçerli olacak bir ortaklık anlaşması imzalanması önerilmiştir. Söz konusu anlaşma 12 Eylül 1963 tarihinde Ankara'da imzalanmıştır.
Ankara Anlaşması Türkiye'nin AET'ye uyumu için hazırlık, geçiş ve nihai dönem olmak üzere üç kademeli bir süreç öngörmüştür. Anlaşmada öngörülen hazırlık dönemi 1973 yılında Katma Protokol'ün yürürlüğe girmesiyle sona ermiş ve geçiş dönemine girilmiştir. Geçiş dönemi ise 1996'da Türkiye'nin Gümrük Birliğine girişiyle sona ermiştir.
10-11 Aralık 1999 tarihli Helsinki Zirvesi’nde Avrupa Birliği’ne (AB) tam üyeliğe Türkiye’nin adaylığı tescil edilmiştir. 1999 yılında aday ülke konumuna gelen Türkiye, 2001 sonu itibarıyla hibe nitelikli fonlardan tek bir çerçeve altında yararlanmaya başlamıştır. Buna göre, Türkiye'ye adaylık sürecindeki yasal ve kurumsal düzenlemeleri yapabilmesi için projeler yoluyla hibe verilmesi öngörülmüştür. Fonlar, Türkiye’yi Topluluk programlarına katılım için hazırlamayı amaçlamıştır.
2000 – 2006 döneminde Avrupa Birliği mali yardımların ülke içinde etkin ve etkili şekilde kullanılması ve denetlenmesi için Türkiye’den bir Merkezi Olmayan Uygulama Sisteminin kurulması gerçekleştirilmiştir. Kurulan sistemin temel aktörleri; Ulusal Mali Yardım Koordinatörü, Mali İşbirliği Komitesi, Ulusal Fon ve Ulusal Yetkilendirme Görevlisi, Ortak İzleme Komitesi ve Merkezi Finans ve İhale Birimi olarak belirlenmiştir.
Ekim 2005 tarihinde Türkiye, Avrupa Birliği ile katılım müzakerelerine başlamıştır. Bu süreçte mali yardımların nitelik ve niceliği değiştirilmiştir. Enerjiden ulaşıma, halk sağlığından tarıma kadar çok farklı ve kapsamlı alanlarda AB’ye uyumu
amaçlayan müzakere süreciyle birlikte, toplumun pek çok kesimini etkileyen yasal ve idari değişiklikler artarak devam etmiştir.
Avrupa Birliği 2007 – 2013 yıllarına ait bütçe dönemiyle birlikte aday ülkelere sağladığı mali yardım mekanizmasında değişikliğe gitmiştir. Buna göre aday ve potansiyel aday ülkelere yapılan mali yardımlar Katılım Öncesi Yardım Aracı (IPA) adı altında birleştirilmiştir. Beş bölüm halinde yapılanan IPA, geçiş dönemi ve kurumsal yapılanma desteği yanı sıra çevre, ulaştırma, bölgesel rekabet, insan kaynakları kalkınması ve kırsal kalkınma olarak belirlenen yeni alanlarda katılım öncesi mali destek sağlamaktadır. IPA bileşenlerinin programlanması ve önceliklerin belirlenmesinde, AB mali yardımının hangi sektörlerde kullanılabileceğine işaret eden ana belge “Çok Yıllı Endikatif Planlama Belgesi”dir (Multi-Annual Indicative Planning Document - MIPD).
2014 yılında, Katılım Öncesi Yardım Aracı – IPA I’in 2007-2013 yıllarını kapsayan ilk döneminde mali yardımların çerçevesini oluşturan beş bileşeni korunarak mali yardımlara yön verecek beş politika alanına dönüştürülmüştür. Bu beş politika alanı içinde ise çeşitli başlıklar altında sektörler ve alt-sektörler belirlenerek Avrupa Birliği Bakanlığı ile birlikte konuyla ilgili Bakanlıkların sorumluluğuna verilmiştir. İlgili sektör ve alt-sektörler altında yer alan proje faaliyetleri sektör sorumlusu kurumlar tarafından koordine edilecektir.
IPA- II Altında Yer Alan 5 Politika Alanı:
1. AB Üyeliğine Geçiş Süreci ve Kapasite Geliştirme
2. Bölgesel Kalkınma
3. İstihdam, Sosyal Politika ve İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi
4. Tarım ve Kırsal Kalkınma
5. Bölgesel ve Sınır Ötesi İşbirliği
AB fonlarının ihale edilmesinde rekabet ortamının yaratılması, AB kamu ihale kurallarına göre yapılmaktadır. Bu kurallar Avrupa Birliği Dış Faaliyetleri için İhale ve Doğrudan Hibe Uygulama Kılavuzu (PRocurement And Grants for European
Union external actions, A Practical Guide, PRAG) içerisinde toparlanıp, ayrıntılı olarak açıklanmıştır. PRAG ile ilgili bilgiler Bölüm 1.1’de verilmiştir.
Bu tez çalışmasında Avrupa Birliği dış faaliyetleri için sözleşme prosedürleri incelenmiş olup bu prosedürlerin kamu ihale mevzuatı ile karşılaştırması yapılmıştır. Bu kapsamda öncelikli olarak AB kamu ihale kurallarının anlatıldığı Avrupa Birliği Dış Faaliyetleri için İhale ve Doğrudan Hibe Uygulama Kılavuzu (PRAG) incelenmiş olup kamu ihale mevzuatının uyumlu ya da farklı yönleri ilgili konuların hemen altlarında belirtilerek açıklanmıştır.
1.1 Avrupa Birliği Dış Faaliyetleri için İhale ve Doğrudan Hibe Uygulama Kılavuzu (PRAG)
Avrupa Birliği Dış Faaliyetleri için İhale ve Doğrudan Hibe Uygulama Kılavuzu (PRAG), AB genel bütçesi ve Avrupa Kalkınma Fonu (European Development Fund, EDF) tarafından finanse edilen tüm AB dış faaliyetlerine uygulanan sözleşme usullerini açıklamaktadır. İlk kez 1996 yılında yayımlanmış olup çeşitli zamanlarda değiştirilmiş ve güncellenmiştir. 2014 yılında onuncu değişikliklerle birlikte şimdiki halini almıştır.
AB Dış faaliyetlerinin finansmanı, yürürlükteki AB ve EDF Finansal Mevzuatı, Birliğin Dış Faaliyet araçlarının Uygulanmasına Dair Ortak Kural ve Prosedürleri (Common Implementing Regulation, CIR) ve AB Bütçesi tarafından finanse edilen faaliyetler (DCI, ENI, IPA II, veya EIDHR vs) için program mevzuatı
ve EDF tarafından finanse edilen faaliyetler için Cotonou Anlaşması gibi ilgili temel düzenlemeler ile yönetilmektedir.
2014 yılı Mart ayında, Birliğin Dış Faaliyet araçlarının Uygulanmasına Dair Ortak Kural ve Prosedürlerini (CIR) tesis eden bir düzenleme kabul edilmiştir. CIR, Birliğin bütçesinin Finansal Düzenlemesi ile tutarlı bir şekilde, DCI, EIDHR, ENI, ISP, IPA II, PI ve NSCI için bir dizi ortak kural sağlamaktadır. Uygulama kılavuzunun (PRAG) kapsamındaki, CIR’ın ana etkisi kamu ihalesi ve hibe verme prosedürleri için milliyet ve kökene dair yeni kurallardır.
Başarılı başvuru/teklif sahipleriyle, projelerin uygulanması için üstlendikleri aktiviteler kapsamında sözleşmeler imzalanır. Sözleşmeler beş çeşit olabilir; hizmet, mal alımı, yapım işleri, hibeler, eşleştirme.
Uygulama Kılavuzu (PRAG), ihale veya hibe usullerini ihalenin karara bağlanmasına, sözleşmenin imzalanmasına ve uygulanmasına kadar geçen süreç de dahil olmak üzere anlatan kapsamlı bilgi içermektedir. Kılavuzun ekleri hem ihale evresi hem de sözleşmelerin uygulanması evresi için hazırlanmıştır. Ayrıca Kılavuz, Avrupa Komisyonu tarafından harcama öncesi onaylama (ex-ante approval) veya nihai kontroller (ex-post controls) ile doğrudan ve dolaylı yönetimlerde kullanılacak olan sözleşme usullerini de anlatmaktadır. Yönetim şekilleri ayrıntılı olarak Bölüm 1.1.1’de verilmiştir.
Tüm ihale sürecinde AB prosedürlerinin izlenmesini sağlamak üzere Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu, her projenin ihale ve sözleşme aşamasında önceden onay verir. Türkiye, AB fonlarının uygulamasında, AB kural ve prosedürlerine göre sağlam finansman yönetim tecrübesine sahip olduğunda “önceden onay” mekanizması “sonradan kontrol” mekanizması ile değişecektir.
Uygulama Kılavuzu 1. bölüm genel açıklamaları, 2. bölüm temel kurallara ait bilgileri, 3. bölüm Hizmet, 4. bölüm Mal alımı, 5. bölüm Yapım işleri sözleşmelerine dair bilgileri (tüm uygulanabilir ihale prosedürleri ve sözleşme yönetimi ile birlikte),
6. bölüm doğrudan hibeler hakkında bilgileri ve 7. bölüm ilgili yasal metinleri
içermektedir. 8. bölümde ise Xxxxxxx'xx ekleri listelenmektedir. EK A1 ise Kılavuz'da kullanılan terimler ile ilgili bir sözlük içermektedir.
Avrupa Komisyonu tarafından ilgili AB dış yardım programları için hazırlanan ihale ve hibelerin verilmesi prosedürleri, PRAG Uygulama Kılavuzu'nda birleştirilmiştir. Bu Uygulama Rehberi ve eklerinden herhangi bir sapma, dahili kurallarına uygun olarak ilgili Avrupa Komisyonu hizmetlerine bir tadil veya bir istisnai koşul gerektirir.
1.1.1 Avrupa Birliği dış faaliyetleri yönetim şekilleri
AB dış yardım programları kapsamında finansman sağlanan projeler için ihale veya hibe verme prosedürleri projenin yönetimi açısından (“yönetim şekilleri” olarak adlandırılır) farklı düzenlemeler getirilmiştir.
Yönetim şekilleri, Avrupa Komisyonunun uygulamaya dahil olup olmamasına bağlı olarak, bütçe görevlerinin (sözleşmelerin sonuçlandırılması, onların maddi ve finansal yönetimi, denetim, değerlendirme, vb.) farklı usullerle temsil edilmesine göre ayrılır.
• Doğrudan yönetim
Avrupa Komisyonu, doğrudan genel merkezden ya da AB temsilcilikleri veya Avrupa yürütme ajansları vasıtasıyla AB bütçe uygulaması görevlerini yerine getirir.
Dolayısıyla bu usulde Avrupa Komisyonu veya Avrupa yürütme ajansı sözleşme makamı olup, ortak ülkeler nam ve hesabına kararlar alır. Bu durumlarda, PRAG’da geçen “sözleşme makamı” ifadesi ortak ülkeler nam ve hesabına hareket eden Avrupa Komisyonu (veya duruma göre, Avrupa yürütme ajansı) anlamına gelmektedir.
• Dolaylı yönetim
Dolaylı yönetim kapsamında, Avrupa Komisyonu bütçe uygulama görevlerini:
- Ortak ülkelere (veya bu ülkelerin tayin ettiği kuruluşlara)
- Uluslararası teşekküllere
- AB Üye Ülkelerinin Kalkınma Ajanslarına
- Diğer kuruluşlara verir.
PRAG, esasen Avrupa Komisyonunun bütçe uygulama görevlerini ortak ülkelere verdiği ilk durumu düzenlemektedir.
PRAG, uluslararası teşekküllerin, kalkınma ajanslarının veya diğer kuruluşların AB sözleşme prosedürlerini kullanması gerektiği istinai durumlar için kıyas yoluyla uygulanmaktadır.
Ortak ülkelerle dolaylı yönetim kapsamında iki usul mümkündür:
Harcama öncesi kontrollü dolaylı yönetim: İhale kararı ve ihalenin sonuçlandırılması kararı Avrupa Komisyonunun ön onayı ile sözleşme makamı sıfatıyla hareket eden ortak ülke tarafından alınır.
Nihai kontrollü dolaylı yönetim: PRAG’da belirtilen standart prosedürlerdeki istisnalar dışında, kararlar Avrupa Komisyonunun ön onayı olmaksızın sözleşme makamı sıfatıyla hareket eden ortak ülke tarafından alınır.
• Ortak yönetim :
Bu usulde Avrupa Komisyonu uygulama görevlerini AB Üye Devletlerine verir. Bu yönetim şekli, dış faaliyetlerin uygulanmasında nadiren kullanılır fakat bir ortak yönetim makamı tarafından uygulanan sınır aşırı işbirliği üzerine ortak eylemsel programlar gibi birkaç durumda uygulanmaktadır. (örneğin, Avrupa Komşuluk Aracı, ENI, veya Katılım Öncesi Yardım, IPA II).
1.2 Kamu İhale Mevzuatı
04.01.2002 Tarih ve 4734 Sayılı Kamu İhale Kanununun (KİK) amacı, kamu hukukuna tâbi olan veya kamunun denetimi altında bulunan veya kamu kaynağı kullanan mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihalelerinin ihalenin başlangıcından sözleşmenin imzalanmasına kadar olan süre içerisinde idarece yapılan işlemler bu Kanun hükümlerine göre yürütülmesidir.
Kamu İhale Kanununun 53. maddesi ile kamu tüzel kişiliğini haiz, idari ve malî özerkliğe sahip Kamu İhale Kurumu kurulmuştur. Kamu İhale Kanununda verilen görevleri yapmak üzere kurulmuş olan Kurum, Kamu İhale Kanununda belirtilen esas, usul ve işlemlerin doğru olarak uygulanması konusunda görevli ve yetkilidir. Kamu İhale Kurumu; Kamu İhale Kurulu, Başkanlık ve hizmet birimlerinden oluşur. Kurumun karar organı biri başkan, biri ikinci başkan olmak üzere dokuz üyeden oluşan Kamu İhale Kuruludur. Kamu İhale Kurulu üyeleri Maliye Bakanının teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca atanır. Bakanlar Kurulu, atamayla birlikte Kurul Başkanını ve İkinci Başkanı da görevlendirir. Kurul Başkanı, Kurumun da başkanıdır.
Kamu İhale Kurulu ihalenin başlangıcından sözleşmenin imzalanmasına kadar olan süre içerisinde idarece yapılan işlemlerde ilgili mevzuat hükümlerine uygun olmadığına ilişkin şikâyetleri inceleyerek sonuçlandırmakla görevlidir. Ayrıca Kurul kararıyla Kamu İhale Kanunu (KİK) ve Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun (KİSK) uygulanmasına ilişkin standart ihale dokümanı, tip sözleşme, yönetmelik ve tebliğler çıkarmaya yetkilidir. Kurul ve Kurum yetkilerini, düzenleyici işlemler tesis ederek ve özel nitelikli kararlar alarak kullanır. Standart ihale dokümanları, tip sözleşmeler, yönetmelik ve tebliğler Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe konulur.
Kurum görevini yerine getirirken bağımsızdır. Hiçbir organ, makam, merci ve kişi Kurumun kararlarını etkilemek amacıyla emir ve talimat veremez.
Kamu İhale Kanunu kapsamındaki idarelerin, bu Kanununa göre gerçekleştirecekleri mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihalelerinde uygulanacak usul ve esasları düzenlemek amacıyla her ihale türü için ayrı ayrı Uygulama Yönetmelikleri çıkarılmıştır.
Kamu İhale Kanununa göre yapılan ihalelere ilişkin sözleşmelerin düzenlenmesi ve uygulanması ile ilgili esas ve usulleri belirlemek amacıyla 05.01.2002 tarih ve 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu çıkarılmıştır. Söz konusu kanunun verdiği yetki ile ihale türleri için ayrı ayrı uygulanacak ara denetim ile muayene ve kabul işlemlerine dair esas ve usulleri belirlemek amacıyla Denetim Muayene ve Kabul Yönetmelikleri çıkarılmıştır.
Ayrıca Kamu İhale Kurumunca 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ile 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun uygulanmasında karşılaşılan tereddütlere açıklık getirilmek ve bu hususlarda uyulması gerekli esasların belirlenmesi amacıyla Kamu İhale Genel Tebliği de yayımlanmıştır.
2 TEMEL KURALLAR
Tüm ihale usullerinde geçerli olan temel kurallar bu başlık altında incelenmektedir.
2.1 Xxxxx Xxxxxxx
2.1.1 Xxxx ve şeffaf rekabet
PRAG’a göre (2.4.9) kullanılacak ihale prosedürünü sözleşme makamı belirler. Belirlenecek prosedür, ihale bedeli ve projedeki önemi bakımından hangi alım türünün öne çıktığına bağlıdır. Herhangi bir sözleşme, tabi olduğu usul kurallarına uyumdan kaçınmak amacıyla bölünemez.
Kullanılan prosedüre bakılmaksızın, sözleşme makamı, koşulların eşit rekabete uygunluğunu sağlamalıdır. Bir ihale katılımcısı tarafından teklif edilen fiyatlar ve teklif edilen hizmetler arasında belirgin ve anlamlı farklılık olduğu veya farklı ihale katılımcıları tarafından teklif edilen fiyatlar arasında bariz farklılık olduğu durumlarda, sözleşme makamı kontrolleri yapmalı ve gerekli her türlü ek bilgiyi talep etmelidir. Sözleşme makamı bu bilgileri gizli tutmalıdır.
Türk Mevzuatında temel ilkeler KİK 5. maddesinde düzenlenmiş olup, PRAG ile paralellik göstermektedir. KİK’e göre İdareler, ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur.
Aralarında kabul edilebilir doğal bir bağlantı olmadığı sürece mal alımı, hizmet alımı ve yapım işleri bir arada ihale edilemez. PRAG ile paralel olarak eşik değerlerin altında kalmak amacıyla mal veya hizmet alımları ile yapım işleri kısımlara bölünemez.
2.1.2 Etik hükümler
PRAG 2.4.14 bölümünde etik hükümler aynı isimli başlık ile düzenlenmiştir. Aşağıda öncelikle PRAG’da yer alan düzenlemeler hemen sonra ise Türk Mevzuatında yer alan düzenlemeler incelenmiştir.
Bir aday, başvuru sahibi veya ihale katılımcısının; gizli bilgi elde etmek veya rekabeti engellemek, sınırlamak ve bozmak amacıyla veya bu fiillerin oluşmasına neden olacak şekilde rakipleriyle hukuk dışı anlaşmalar yapmak veya tekliflerin ve başvuruların incelemesi, açıklanması, değerlendirilmesi ve kıyaslanması esnasında değerlendirme komitesini ya da sözleşme makamını etkilemek gibi herhangi bir teşebbüste bulunması adaylığının veya teklifinin reddedilmesine sebep olur.
Adaylığını sunduğunda veya ihaleye teklif verdiğinde, aday veya ihale katılımcısı, herhangi bir potansiyel çıkar çatışmasının bulunmadığını ve projeye katılan diğer ihale katılımcıları veya taraflarla bu bakımdan eşdeğer bir ilişkisi olmadığını beyan etmelidir. Sözleşmenin yürütülmesi sırasında böyle bir durumla karşılaşılması halinde yüklenici, sözleşme makamını derhal bilgilendirmelidir.
Bir adayın, ihale katılımcısının veya başvuru sahibinin yukarıdaki nedenlerden dolayı dışarıda bırakılması Bölüm 2.2.2’de (İhale dışı bırakılma sebepleri) belirtilen kurallara ve prosedürlere uygun olarak yapılır.
Yararlanıcı ülkenin kamu idaresinin veya ülkedeki uluslararası/bölgesel merkezli kuruluşların kamu çalışanları veya diğer personeli, Bölüm 4.2.7.3’de belirtilen (Tekliflerin değerlendirilmesi) koşulları sağlıyorlarsa, sadece uzman olarak önerilebilirler.
Sözleşme makamının yazılı yetkilendirmesi olmaksızın, bir yüklenici ve onun çalışanları veya yüklenicinin ilişkide olduğu herhangi bir firma, bağlı veya alt yüklenici olarak dahi, proje için başka hizmetler tedarik edemez, yapım işleri yürütemez veya ekipman tedarik edemez.
Bu yasak aynı zamanda sözleşmenin doğasına bağlı olarak, yüklenici açısından çıkar çatışmasına neden olacak diğer programlara veya projelere de uygulanmalıdır.
Yüklenici her zaman mesleği ile ilgili etik kurallara uyan, tarafsız ve sadık bir danışman gibi davranmalıdır. Sözleşme makamının ön onayı olmaksızın, proje veya hizmetler hakkında kamuoyuna açıklama yapmaktan kaçınmalıdır. Önceden yazılı oluru bulunmaksızın, sözleşme makamını herhangi bir şekilde taahhüt altına sokamaz.
Yüklenici ve çalışanları insan haklarına uymalı, projenin uygulanacağı ülkenin politik, kültürel ve dini değerlerini rencide etmemeyi taahhüt etmelidir. Özellikle ve yürürlükteki temel mevzuat uyarınca, sözleşme için uygun bulunan ihale katılımcıları, Uluslararası Çalışma Örgütü'nün ilgili sözleşmelerinde tanımlanan ana çalışma standartlarına uymalıdır. (sendikalaşma ve toplu pazarlık özgürlüğü; cebri çalıştırma ve angaryanın; çocuk işçiliğin ortadan kaldırılması sözleşmeleri gibi).
Yüklenici, sözleşme ile bağlantılı olmayan ve sözleşmede belirlenenler dışında hiçbir ödeme kabul edemez. Yüklenici ve çalışanları sözleşme makamına karşı olan yükümlülükleri ile uyuşmayan herhangi bir faaliyette bulunamaz veya hiçbir menfaat elde edemez.
Yüklenici ve çalışanları sözleşme süresi boyunca ve bitiminden sonra da mesleki gizliliği korumaya mecburdurlar. Sözleşmenin yürütülmesi sırasında yüklenici tarafından hazırlanan veya kendisine gönderilen tüm rapor ve belgeler gizlidir.
Sözleşmenin süresi boyunca hazırlanan, alınan veya sunulan tüm rapor ve belgelerin sözleşme tarafları tarafından kullanımı sözleşmeye göre düzenlenir.
Yüklenici, kendisinin veya ekibinin bağımsızlığına gölge düşürecek her türlü ilişkiden kaçınmalıdır. Yüklenicinin bağımsızlığı zedelenirse, sözleşme makamı, oluşacak zarara bakılmaksızın, herhangi bir bildirimde bulunmaksızın ve yüklenicinin tazminat hakkı olmaksızın sözleşmeyi feshedebilir.
İhale sürecinin herhangi bir aşamasında herhangi bir yolsuzluğun bulunduğunun anlaşılması durumunda ve sözleşme makamının durumu düzeltmek için tüm uygun önlemleri almadığı durumda, Avrupa Komisyonu projenin finansmanını askıya alma veya iptal etme hakkını saklı tutar. Bu hükmün amaçları doğrultusunda, “yolsuzluk”un anlamı ihalenin karara bağlanması veya sözleşmenin uygulaması ile
ilgili bir faaliyet gerçekleştirilmesi veya bundan vazgeçilmesi için teşvik veya ödül olarak verilen rüşvet, hediye, bağış veya komisyon teklifidir.
Başka bir değiş ile, tüm yapım işleri, mal alımı ve hizmet ihale dosyaları ve sözleşmelerinin tamamında, ihalenin karara bağlanması veya sözleşmenin uygulanması sırasında ticari harcamalarda olağandışı bir artışın olduğunun tespit edildiği durumlarda ihale tekliflerinin reddedileceği veya sözleşmelerin feshedileceğine ilişkin bir hüküm içermelidir.
Yukarıda bahsi geçen “olağandışı ticari harcamalar”, ana sözleşmede düzenlenmeyen veya ana sözleşmeye atıfta bulunan usulüne uygun yürütülen bir sözleşmeden doğmayan komisyonlar, usulüne uygun hizmetlerin karşılığında ödenmemiş komisyonlar, vergi alınmayan bir ülkeye aktarılmış komisyonlar, kimliği net olarak belirlenemeyen bir alıcıya ödenmiş olan komisyonlar veya paravan olduğu açıkça belli olan bir firmaya ödenen komisyonlar anlamına gelmektedir..
Yüklenici, Avrupa Komisyonu’nun talebi halinde, sözleşmenin ifası ve icrasına ilişkin her türlü destekleyici belgeleri temin etmeyi taahhüt eder. Komisyon şüpheli, olağandışı ticari harcamaların olduğu durumlarda, delilleri bulmak için gerekli görmesi halinde her türlü belge üzerinde ya da mahallinde denetim yapabilir.
AB tarafından xxx xxxxxx edilen projelerde olağandışı ticari harcamalar yaptığı ispatlanan yüklenicinin, olayın ciddiyetine bağlı olarak, sözleşmesi feshedilebilir veya bu yüklenici AB fonunu almaktan süresiz olarak dışlanabilir.
Etik hükümlerin bir veya daha fazlasına uymayan aday, başvuru sahibi, ihale katılımcısı veya yüklenici diğer AB sözleşmelerinden dışlanabilir ve başkaca cezalara maruz kalabilir. Bu durumda söz konusu kişi veya firma/kuruluş durumdan yazılı olarak haberdar edilir.
İhale prosedürünün şeffaf bir şekilde, objektif kriterlere uygun ve her türlü olası dış etkenden soyutlanarak sonuçlandırılmasının sağlanması sözleşme makamının yükümlülüğüdür.
AB fonlarını ilgilendiren dolandırıcılık, sahtekârlık veya diğer yolsuzluklardan şüphelenildiğinde, Avrupa Komisyonu’nun yolsuzlukla mücadele ofisi (OLAF) derhal haberdar edilmelidir.
Türk Hukukunda kamu ihalelerine özgü olmasa da 13.04.2005 tarihli Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri ile Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik bulunmakta olup bu Yönetmelik; genel bütçeye dahil daireler, katma bütçeli idareler, kamu iktisadi teşebbüsleri, döner sermayeli kuruluşlar, mahalli idareler ve bunların birlikleri, kamu tüzel kişiliğini haiz olarak kurul, üst kurul, kurum, enstitü, teşebbüs, teşekkül, fon ve sair adlarla kurulmuş olan bütün kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan; yönetim ve denetim kurulu ile kurul, üst kurul başkan ve üyeleri dahil tüm personeli kapsamaktadır. Dolayısıyla yönetmelikte yer alan düzenlemeler kamu ihalelerinde görevli personel için de geçerlidir.
Ayrıca, Kamu İhale Kanunu 17. maddesinde yasak fiil veya davranışlar başlığı altında PRAG’da bahsi geçen düzenlemeye benzer hükümler getirmiştir. Ancak, bu düzenlemeler konusu suç olan fiillere ilişkindir.
a) Hile, vaat, tehdit, nüfuz kullanma, çıkar sağlama, anlaşma, irtikap, rüşvet suretiyle veya başka yollarla ihaleye ilişkin işlemlere fesat karıştırmak veya buna teşebbüs etmek.
b) İsteklileri tereddüde düşürmek, katılımı engellemek, isteklilere anlaşma teklifinde bulunmak veya teşvik etmek, rekabeti veya ihale kararını etkileyecek davranışlarda bulunmak.
c) Sahte belge veya sahte teminat düzenlemek, kullanmak veya bunlara teşebbüs etmek.
d) Alternatif teklif verebilme halleri dışında, ihalelerde bir istekli tarafından kendisi veya başkaları adına doğrudan veya dolaylı olarak, asaleten ya da vekaleten birden fazla teklif vermek.
e) KİK 11. maddesine göre ihaleye katılamayacağı belirtildiği halde ihaleye katılmak.
Bu yasak fiil veya davranışlarda bulunanlar hakkında bu Kamu İhale Kanununun Yasaklar ve Ceza Sorumluğu başlıklı Dördüncü Kısmında yer alan
İhalelere katılmaktan yasaklama başlıklı 58. maddesinde, İsteklilerin ceza sorumluluğu başlıklı 59. maddesinde, Görevlilerin ceza sorumluluğu başlıklı 60. maddesinde ve Bilgi ve belgeleri açıklama yasağı başlıklı 61. maddesinde belirtilen hükümler uygulanır.
2.1.3 Fonların müsaitliği
PRAG (2.3.6), herhangi bir prosedür başlatılmadan önce, Avrupa Birliği fonlarının müsait olduğunun tespit edilmesi gerekliliğini düzenlemiştir. İstisnai hallerde, çağrılar ön onay alınmadan, bir askıya alma ibaresi eklenerek yapılabilir. Çağrı, askıya alınma işleminden sonra, finansman kararından önce veya Avrupa Komisyonu ile yararlanıcı ülke arasındaki finansman anlaşmasının imzalanmasından evvel yapılır. Komisyon kararının alınmadığı veya finansman anlaşmasının imzalanmadığı durumda çağrı iptal edilir. Fonlar müsait olana kadar sözleşmenin imzalanması mümkün değildir.
Türk Mevzuatında da ödeneği bulunmayan hiçbir iş için ihaleye çıkılamaz. (KİK 5. madde)
2.2 Uygunluk Kriterleri
AB dış yardımı kapsamındaki hibelere ve ihale prosedürlerine katılım, milliyet ve dışlanma kurallarına bağlıdır.
2.2.1 Milliyet ve menşe kuralları
AB dış yardımına katılım koşulları, bu yardımın tabi olduğu temel kanunlarda belirlenmiştir. Her bir temel kanun için spesifik uygunluk hükümleri uygulanabilir. Her bir temel faaliyet için, milliyet ve kökene dair karşılık gelen kurallar PRAG Ek A2’de listelenmiştir.
15 Mart 2014 tarihi itibariyle, CIR’da belirlenen uygunluk kuralları (milliyet ve köken) IPA I kapsamında fon tahsis edilen çağrılar hariç, Bütçe kapsamında finansman sağlanan tüm çağrılara uygulanmalıdır.
AB dış yardımı kapsamındaki hibelere ve sözleşme prosedürlerine katılım, uluslararası kuruluşlara, tüm uygun uyruklu gerçek kişilere ve uygunluğu belirtilen ülkelerde kurulan ve etkin olarak bu ülkelerde faaliyet göstermekte olan tüzel kişilere açıktır. Uygun ülkeler PRAG Ek A2a’da listelenmiştir.
AB dış yardımı kapsamındaki projelerde çalışacak olan uzmanlar, ilgili Finansman Anlaşması’nda aksi düzenlenmedikçe, uygun bir tedarikçi tarafından veya kararlaştırılmış olması halinde uygun bir alt tedarikçi tarafından istihdam edilen veya başka bir sözleşme ile çalışan gerçek kişiler, herhangi bir milliyetten olabilir.
AB dış yardım aracı kapsamında finanse edilen bir sözleşme ile satın alınan tüm mallar, AB veya uygun bir ülke menşeli olmalıdır. Mal alımı sözleşmesi kapsamında teslim edilecek olan bütün mallar, hizmet sözleşmesi kapsamında kalıcı işlerle birleşecek veya bunların bir parçasını oluşturacak olan malzemeler, mallar ve bileşenler bu kurala tabidir. Menşe kuralının ihale edilen ve satın alınan bütün kalemler için geçerli olduğu dikkate alındığında, ihale edilen ve tedarik edilen malların sadece belirli bir yüzdesinin veya toplam ihale ve sözleşme meblağının belirli bir yüzdesinin bu gereklilikle uyumlu olması yeterli olmayacaktır.
Yüklenici tarafından kullanılması amacıyla sözleşmenin yürütülmesi sırasında satın alınan mallar menşe kuralına tabi değildir. Sadece sözleşmede, sözleşme bitiminde malların mülkiyetinin yükleniciden sözleşme makamına (mal alımı sözleşmelerinde) veya tayin edilmiş ulusal yararlanıcıya veya iştirak kuruluşuna ve/veya işlemin nihai alıcısına (hibe sözleşmeleri) devredileceğinin açıkça belirtilmesi halinde bu mallar menşe kuralına tabi olacaktır.
İhale katılımcıları, tekliflerini sunarken, teklif edilen bütün malların menşe ile ilgili gereklilikleri yerine getirdiğini ve alım yapacağı ülkeleri açıkça beyan etmelidir. İhale katılımcıları, ihaleye sunulan malların menşe ülkesi veya ülkelerini belirterek menşe şartları ile uyumlu olduğunu belgelendirmelidir. Birden fazla kalem içeren projeler için ihaleye girildiğinde, projedeki her bir kalemin menşei belirtilmelidir. Tedarikçiden, beyan edilen menşei destekleyen belgeler sunması istenebilir. Bu durumda tedarikçi bir menşe sertifikası sunmalıdır.
Her durumda, resmi menşe sertifikaları, geçici kabulden önce sunulmalıdır. Bunun karşılanmadığı hallerde, sözleşme makamı yükleniciye herhangi bir yeni ödeme yapamaz.
Menşe sertifikaları malların veya tedarikçinin menşe ülkesindeki yetkili makamlar (genellikle Ticaret Odası) tarafından verilmeli ve o ülkenin tarafı olduğu uluslararası anlaşmalara uygun olmalıdır.
Menşe sertifikasının varlığını kontrol etmek sözleşme makamının yükümlülüğüdür. Herhangi bir menşe sertifikasının sahte olduğu veya yanıltıcı bilgiler içerdiği yönünde ciddi şüphelerin olduğu durumlarda (örneğin belgede tutarsızlık, yazım hataları vs. nedeniyle), sözleşme makamı, belgeyi hazırlamış olan makam ile irtibata geçmeli ve sunulan belgelerin ve içerdiği bilginin doğruluğu hakkında onay talebinde bulunmalıdır.
PRAG’da menşe kuralına istisnalar da öngörülmüştür. Söz konusu istisnalar Avrupa Komisyonu tarafından prosedür başlatılmadan önce tek tek, durum bazında karar verilmesi gereken istisnalardır. Sözleşme duyurusunun yayınlanması halinde, duyuruda öngörülen istisnanın belirtilmesi gerekmektedir. PRAG’da düzenlenen istisnaların tüm milliyet/menşe için tanınması gerekmektedir. Sadece belirli bir ülke için istisna tanınamaz.
Yukarıda bahsi geçen milliyet ve menşe kuralları ile amaçsal benzerlik gösteren yerli istekliler ve yerli mallarına öncelik tanınmasına ilişkin Türk Mevzuatında da hükümler bulunmaktadır. Türk Mevzuatında bu konu yerli istekliler veya yerli malı lehine fiyat avantajı sağlanması şeklinde düzenlenmiştir.
Türk Mevzuatına göre; Hizmet alımı ve yapım işi ihalelerinde yerli istekliler lehine, mal alımı ihalelerinde ise Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ile diğer ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri alınarak Kamu İhale Kurumu tarafından yerli malı olarak belirlenen malları teklif eden istekliler lehine, % 15 oranına kadar fiyat avantajı sağlanması; yaklaşık maliyeti eşik değerlerin altında kalan ihalelere ise sadece yerli isteklilerin katılması hususlarında ihale dokümanına hüküm konulabilmektedir. Ortak
girişimlerin yerli istekli sayılabilmesi için bütün ortaklarının yerli istekli olması gereklidir. (KİK 63. madde)
2.2.2 İhale dışı bırakılma sebepleri
PRAG’da (2.3.3) dışarıda bırakılma sebepleri, ihale prosedürüne katılım sırasında ve ihale prosedürü esnasında uygulanabilir dışarıda bırakılma sebepleri olmak üzere iki bölümde düzenlenmiştir. PRAG’daki düzenlemeye paralel olarak dışarıda bırakılma sebepleri Bölüm 2.2.2.1 ve 2.2.2.2’de incelenmiştir.
2.2.2.1 İhale prosedürüne katılım sırasında uygulanabilir dışarıda bırakılma sebepleri
Adaylar, ihale katılımcıları veya başvuru sahipleri aşağıdaki durumlarda ihale prosedürüne katılımdan men edilir:
a) iflas veya tasfiye halindeyseler, faaliyetleri mahkemece yönetiliyorsa, alacaklılarla düzenleme yaptılarsa, iş faaliyetlerini askıya aldılarsa, bu konularla ilgili yasal takibat altında veya ulusal mevzuat veya yönetmeliklerde belirtilmiş olan benzer bir prosedürden doğan herhangi bir benzer durumda iseler;
b) kendileri veya temsil yetkisine, üzerlerinde karar alma veya kontrol yetkisine sahip şahıslar, bir Üye Devletin kesin hüküm1 verme yetkisi olan bir yargı makamı tarafından, mesleki icraatlarıyla ilgili bir suçtan dolayı mahkûm edilmiş iseler;
c) Sözleşme makamı tarafından herhangi bir vasıtayla kanıtlanan, Avrupa Yatırım Bankasının ve uluslararası kuruluşların kararları dahil, ağır bir mesleki usulsüzlükten suçlu bulunmuş iseler;
d) kuruldukları ülkenin veya sözleşme makamının ülkesinin veya sözleşmenin uygulanacağı ülkenin yasal hükümleri uyarınca; sosyal sigorta katılım payları ödemeleri veya vergi ödemeleri ile ilgili yükümlülükleri ile uyum içinde değillerse;
1 Kesin hüküm: Başvurulacak bir kanun yolu bulunmayan ya da kalmayan yargı kararı
e) kendileri veya temsil yetkisine, üzerlerinde karar alma veya kontrol yetkisine sahip şahıslar kesin hüküm verme yetkisi olan bir yargı makamında sahtekârlık, yolsuzluk, suç örgütüne adının karışması, para aklama veya AB'nin finansal menfaatine zarar veren herhangi bir yasadışı faaliyetten dolayı mahkûm edilmiş iseler;
f) hâlihazırda, Finansal Yönetmelik’in 109(1) maddesinde (AB Bütçesi ve
11. EDF tarafından finanse edilen programlar için) ve 10. XXX Xxxxxxxx Yönetmelik’in (10. EDF tarafından finanse edilen programlar için) 99.
Maddesi’nde belirtilen idari cezalara maruzlarsa
(a) ila (d) fıkraları, malzemelerin, iş faaliyetlerini kesinlikle tasfiye eden bir tedarikçiden veya iflas yediemin veya tasfiye memurlarından, alacaklılarla yapılan bir düzenleme vasıtasıyla veya ulusal hukuk kapsamındaki benzer bir prosedür aracılığıyla özellikle avantajlı koşullarda satın alınması durumunda geçerli değildir.
(b) ve (e) fıkraları, adaylar veya ihaleye girenlerin (b) veya (e) fıkralarında atıfta bulunulan hükme tabi olan temsil, üzerlerinde karar alma veya kontrol yetkisine sahip şahısların bu duruma karışmaması için yeterli önlemlerin alındığını ispatlamaları halinde geçerli değildir.
(a), (c) ve (d) fıkraları, sözleşmenin teknik veya sanatsal nedenlerden dolayı veya münhasır hakların korunmasıyla bağlantılı nedenlerden dolayı belirli bir kuruluşa verilmesinin vazgeçilemez olduğunun sözleşme makamı tarafından usulünce kanıtlanması halinde uygulanacak olan pazarlık usulünde geçerli değildir.
Türk Mevzuatında da PRAG’da düzenlenen men edilme sebeplerine paralel düzenlemeler bulunmaktadır. Türk Mevzuatında ihale dışı bırakılacaklar “ihaleye katılımda yeterlilik kuralları” içerisinde tek tek sayılmış ve bunlara ihaleye katılamayacak olanlar ile ihalelerde yasak fiil ve davranışta bulunanlar da eklenmiştir. Ayrıca PRAG’dan farklı olarak bir kısım ihale dışı bırakılma sebeplerine ihale dışı bırakma dışında başkaca yasal müeyyideler uygulanacağı da öngörülmüştür.
KİK 10. maddesine göre aşağıda belirtilen durumlardaki istekliler ihale dışı bırakılır:
1. İflas eden, tasfiye halinde olan, işleri mahkeme tarafından yürütülen, konkordato ilân eden, işlerini askıya alan veya kendi ülkesindeki mevzuat hükümlerine göre benzer bir durumda olan.
2. İflası ilân edilen, zorunlu tasfiye kararı verilen, alacaklılara karşı borçlarından dolayı mahkeme idaresi altında bulunan veya kendi ülkesindeki mevzuat hükümlerine göre benzer bir durumda olan.
3. Türkiye'nin veya kendi ülkesinin mevzuat hükümleri uyarınca kesinleşmiş sosyal güvenlik prim borcu olan.
4. Türkiye'nin veya kendi ülkesinin mevzuat hükümleri uyarınca kesinleşmiş vergi borcu olan.
5. İhale tarihinden önceki 5 yıl içinde, mesleki faaliyetlerinden dolayı yargı kararıyla hüküm giyen.
6. İhale tarihinden önceki 5 yıl içinde, ihaleyi yapan idareye yaptığı işler sırasında iş veya meslek ahlakına aykırı faaliyetlerde bulunduğu bu idare tarafından ispat edilen.
7. İhale tarihi itibariyle, mevzuatı gereği kayıtlı olduğu oda tarafından mesleki faaliyetten men edilmiş olan.
8. Bu maddede belirtilen bilgi ve belgeleri vermeyen veya yanıltıcı bilgi ve/veya sahte belge verdiği tespit edilen.
9. İhaleye katılamayacak olup da ihaleye katılanlar. (KİK 11. madde)
a) Geçici veya sürekli olarak idarelerce veya mahkeme kararıyla kamu ihalelerine katılmaktan yasaklanmış olanlar ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlardan veya örgütlü suçlardan veyahut kendi ülkesinde ya da yabancı bir ülkede kamu görevlilerine rüşvet verme suçundan dolayı hükümlü bulunanlar.
b) İlgili mercilerce hileli iflas ettiğine karar verilenler.
c) İhaleyi yapan idarenin ihale yetkilisi kişileri ile bu yetkiye sahip kurullarda görevli kişiler.
d) İhaleyi yapan idarenin ihale konusu işle ilgili her türlü ihale işlemlerini hazırlamak, yürütmek, sonuçlandırmak ve onaylamakla görevli olanlar.
e) Belirtilen şahısların eşleri ve üçüncü dereceye kadar kan ve ikinci dereceye kadar kayın hısımları ile evlatlıkları ve evlat edinenleri.
f) Belirtilenlerin ortakları ile şirketleri (bu kişilerin yönetim kurullarında görevli bulunmadıkları veya sermayesinin % 10'undan fazlasına sahip olmadıkları anonim şirketler hariç).
10. Yasak fiil veya davranışlarda bulundukları tespit edilenler. (KİK 17. madde)
a) Hile, vaat, tehdit, nüfuz kullanma, çıkar sağlama, anlaşma, irtikap, rüşvet suretiyle veya başka yollarla ihaleye ilişkin işlemlere fesat karıştırmak veya buna teşebbüs etmek.
b) İsteklileri tereddüde düşürmek, katılımı engellemek, isteklilere anlaşma teklifinde bulunmak veya teşvik etmek, rekabeti veya ihale kararını etkileyecek davranışlarda bulunmak.
c) Sahte belge veya sahte teminat düzenlemek, kullanmak veya bunlara teşebbüs etmek.
d) Alternatif teklif verebilme halleri dışında, ihalelerde bir istekli tarafından kendisi veya başkaları adına doğrudan veya dolaylı olarak, asaleten ya da vekaleten birden fazla teklif vermek.
PRAG’da, sözleşmenin teknik veya sanatsal nedenlerden dolayı veya münhasır hakların korunmasıyla bağlantılı nedenlerden dolayı belirli bir kuruluşa verilmesinin vazgeçilmez olduğu durumlar için getirilen istisna hükmüne paralel olarak Türk Hukukunda da aynı amaca yönelik hükümler bulunmaktadır. Ancak PRAG söz konusu istisnayı sadece bazı katılımdan men sebepleri için tanımış olmasına karşın Türk Mevzuatı bahsi geçen istisnayı tüm ihale dışı bırakma sebepleri açısından tanımıştır.
Türk Mevzuatında bahsi geçen istisna “Doğrudan temin” başlıklı KİK 22/son maddesinde “Bu maddeye göre yapılacak alımlarda, ihale komisyonu kurma ve 10. maddesinde (ihale dışı bırakma sebeplerinin sayıldığı maddedir) sayılan yeterlik kurallarını arama zorunluluğu bulunmaksızın, ihale yetkilisince görevlendirilecek kişi veya kişiler tarafından piyasada fiyat araştırması yapılarak ihtiyaçlar temin edilir.” şeklinde düzenlenmiştir.
2.2.2.2 İhale prosedürü esnasında uygulanabilir olan dışarıda bırakma kriterleri
Sözleşmeler, ihalenin karara bağlanması aşamasında aşağıdaki durumlarda bulunan adaylarla, başvuru sahipleriyle veya ihale katılımcılarıyla imzalanmayabilir:
a) çıkar çatışmasına konu olanlar;
b) Sözleşme makamınca sözleşme prosedürünün hazırlanmasının bir koşulu olarak talep edilen bilginin sunulmasında yanlış beyandan suçlu olanlar veya bu bilgiyi temin edemeyenler;
c) kendilerini ilgili ihale prosedürüne ait dışlanma durumlarından herhangi birinin içinde bulanlar.
Kısıtlı hizmet ihalesi, pazarlık usulü veya rekabetçi diyalog prosedürleri hariç; adaylar, ihale katılımcıları ve başvuru sahipleri, kuruluşun PRAG 2.3.3’de belirtilen dışarıda bırakılma durumlarının herhangi birinde olmadıklarını içeren bir beyanı, başvuruları ile birlikte imzalamak zorundadırlar.
Sözleşme makamınca özel olarak talep edilmesi halinde, kuruluşun mülkiyeti/yönetimi, kontrolü ve temsil yetkisi hakkında bilgiyi ve ilgili dışlanma durumlarının hiçbirinin kendilerinde bulunmadığını bildiren bir beyanı sunmak zorundadırlar. İhale katılımcısı, aday veya başvuranın kişisel durumu ve kurulmuş olduğu ülkenin ulusal yasaları dikkate alındığında kuşku oluşması halinde bu belge ve beyanlar istenebilir.
İhale kararı duyurusunu takiben, başarılı ihale katılımcısı beyanlarını kanıtlayan belgeleri sunmadıkça sözleşme imzalanamaz. Hizmet ihalelerinde ve rekabetçi diyaloga ilişkin kısıtlı prosedürde bu destekleyici belgeler teklif ile birlikte gönderilmeli ve sözleşme makamı tarafından sözleşmenin başarılı ihale katılımcısı ile imzalanmasından önce teyit edilmelidir. İhaleye davet edilecek bütün adaylar için dışlanma olmadığına ilişkin deliller teyit edilmelidir. Ayrıca, ihale katılımcıları ve adaylar, mevcut durumun, delilin sunulmasından sonraki süreçte değişmediğini de kanıtlamalıdırlar. Sözleşme makamı tarafından özel olarak istendiği hallerde, alt yükleniciler ve uzmanlar ile ilgili olarak, başarılı ihale katılımcıları tarafından
planlanan alt yüklenici/uzmandan, alt yüklenici/uzmanın dışlanma durumlarından birinde olmadığına dair bir beyan ve/veya delil belgesi de sunulmalıdır.
Bir aday, ihale katılımcısı veya başvuranın, ihale prosedürünün dışında bırakılmasından önce, savunma hakkı ve orantısallık gibi ilkeler dikkate alınmalıdır. Bu amaçla, daha fazla araştırmanın gerekli olduğunu gösteren delil olmadıkça (örneğin bir üye devletin kesin hüküm yetkisine sahip bir yetkili makamının kararı durumunda) aday, ihale katılımcısı veya başvurandan savunma ve konu ilgili açıklamaları alınmalıdır (karşıt görüş prosedürü, contradictory procedure).
Sözleşme makamı, son olarak, ihale kararını almadan önce, dâhil olan tarafların (örneğin başvuranlar veya ortak başvuranlar, adaylar veya ihale katılımcıları, iştirak kuruluşlar, belirtilen alt yükleniciler ve bireysel uzmanlar dahil) Erken Uyarı Sistemi (EWS, Early Warning System) tarafından kayıt altına alınıp alınmadığını kontrol etmelidir. Sözleşme makamı EWS dışarıda bırakma düzeyinde kayıtlı olan kuruluşlarla sözleşmeleri sonuçlandıramaz. Dâhil olan taraflardan herhangi birinin EWS’de başka bir düzeyde kayıtlı olması halinde, sözleşmenin uygulanması ve ödemeler sırasında güçlendirilmiş izleme önlemleri uygulanmalıdır. Sözleşme makamının teklif veya tam teklif sunmak için davet edilen adayların sayısını sınırlandırdığı hallerde, örneğin bir kısıtlı prosedürde, söz konusu kontroller adaylar seçilmeden önce yapılmalıdır.
2.2.2.3 İdari ve finansal cezalar
PRAG’a göre (2.3.4) yanlış beyanlarda bulunan, esaslı hata veya usulsüzlük2 ve yolsuzluk yapmış olan adaylar, başvuru sahipleri ve ihale katılımcıları, AB tarafından finanse edilen tüm sözleşmelerden ve teklif çağrısı prosedürlerinden, ihlalin ortaya çıktığı tarihten itibaren en fazla 5 yıl süre ile yüklenici veya yararlanandan savunması alındıktan ve onaylandıktan sonra, men edilebilirler. Bu süre, bu tarihten itibaren 5 yıl içinde aynı suçun tekrarlanması durumunda, 10 yıla kadar uzatılabilir.
2 Esaslı hata veya usulsüzlük, AB bütçesi/EDF açısından kayba yol açan veya yol açabilecek olan bir faaliyet veya kusur sebebiyle bir sözleşme hükmünün veya yönetmeliğin ihlal edilmesidir.
Xxxxx, savunma alındıktan sonra ilgili yetkilendirme görevlisi (Authorising Officer ) tarafından kabul edilir.
Yanlış beyanlarda bulunmuş, esaslı hata veya usulsüzlük ve yolsuzluk yapmış olan ihale katılımcıları, adaylar veya başvuru sahipleri aynı zamanda verilen sözleşmenin toplam tahmini değerinin %2 ila %10'u oranında finansal cezalara maruz kalabilirler. Sözleşme yükümlülüklerini ciddi oranda ihlal ettiği anlaşılan yükleniciler, ilgili sözleşmenin toplam tahmini değerinin %2 ila %10'u arasında finansal cezalara maruz kalabilirler. Bu oran orantısallık ilkesi uyarınca kararlaştırılır. İhale kararının esaslı hata, usulsüzlük veya yolsuzluk nedeni ile zarar gördüğünün ispatlanması durumunda, sözleşme makamı prosedürü askıya almalı ve prosedürün iptali de dâhil olmak üzere her türlü gerekli önlemi almalıdır. İhalenin karara bağlanmasından sonra, ihale prosedürü veya sözleşmenin uygulamasının esaslı hataya, usulsüzlük veya yolsuzluk nedeni ile zarar gördüğünün ispatlanması durumunda, sözleşme makamı, prosedürün mevcut aşamasını dikkate alarak, sözleşmeyi sonlandırmaktan imtina edebilir veya sözleşmenin uygulamasını askıya alabilir veya uygun olduğu durumda sözleşmeyi sona erdirebilir. Bu gibi hataların, usulsüzlüklerin veya yolsuzlukların yüklenici veya yararlanıcı tarafından yapıldığının isnat edilebildiği durumlarda, Avrupa Komisyonu ek olarak ödeme yapmayı da reddedebilir, hâlihazırda ödenmiş olan meblağların geri ödenmesini talep edebilir veya bu yüklenici ile yapılmış olan tüm sözleşmeleri, bulunan hatalar, usulsüzlükler veya yolsuzluğun ciddiyeti ölçüsünde feshedebilir.
Bir sözleşmeyi askıya almanın amacı, addedilen esaslı hatanın ve usulsüzlüklerin veya yolsuzluğun sahiden oluşup oluşmadığını doğrulama için süre yaratmaktır. Bu durumların onaylanmaması halinde, sözleşme mümkün olan en kısa sürede yeniden işletilmeye başlanır.
Türk Mevzuatında da PRAG’da düzenlenen idari ve finansal cezalara benzer yaptırımlar öngörülmüştür. KİK 58. madde ve KİSK 26. maddesi uyarınca ihlal nedeni ile idari yaptırım olarak ihalelere katılmaktan yasaklama kararı verilmektedir. KİK 59. madde ve KİSK 27. maddesi uyarınca ise ihlal nedeni ile cezai sorumluluk da öngörülmüştür.
KİK 58. maddesine göre, KİK 17. maddesinde belirtilen yasak fiil veya davranışlarda bulundukları tespit edilenler hakkında fiil veya davranışlarının özelliğine göre, bir yıldan az olmamak üzere iki yıla kadar, üzerine ihale yapıldığı halde mücbir sebep halleri dışında usulüne göre sözleşme yapmayanlar hakkında ise 6 aydan az olmamak üzere 1 yıla kadar bütün kamu kurum ve kuruluşlarının ihalelerine katılmaktan yasaklama kararı verilir.
Haklarında yasaklama kararı verilen tüzel kişilerin şahıs şirketi olması halinde şirket ortaklarının tamamı hakkında, sermaye şirketi olması halinde ise sermayesinin yarısından fazlasına sahip olan gerçek veya tüzel kişi ortaklar hakkında yukarıda açıklanan sürelere göre yasaklama kararı verilir. Haklarında yasaklama kararı verilenlerin gerçek veya tüzel kişi olması durumuna göre; ayrıca bir şahıs şirketinde ortak olmaları halinde bu şahıs şirketi hakkında da, sermaye şirketinde ortak olmaları halinde ise sermayesinin yarısından fazlasına sahip olmaları kaydıyla bu sermaye şirketi hakkında da aynı şekilde yasaklama kararı verilir.
İhale sırasında veya sonrasında bu fiil veya davranışlarda bulundukları tespit edilenler, idarelerce o ihaleye iştirak ettirilmeyecekleri gibi yasaklama kararının yürürlüğe girdiği tarihe kadar aynı idare tarafından yapılacak sonraki ihalelere de iştirak ettirilmezler.
Yasaklama kararları, yasaklamayı gerektiren fiil veya davranışın tespit edildiği tarihi izleyen en geç 45 gün içinde verilir. Verilen bu karar Resmi Gazetede yayımlanmak üzere en geç 15 gün içinde gönderilir ve yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Bu kararlar Kamu İhale Kurumunca izlenerek, kamu ihalelerine katılmaktan yasaklı olanlara ilişkin siciller tutulur.
İhaleyi yapan idareler, ihalelere katılmaktan yasaklamayı gerektirir bir durumla karşılaştıkları takdirde, gereğinin yapılması için bu durumu ilgili veya bağlı bulunulan bakanlığa bildirmekle yükümlüdür.
KİSK 26. maddesi de sözleşmenin uygulanması sırasında aynı Kanunun 25. maddesinde belirtilen yasak fiil ve davranışlarda bulunanlar hakkında yukarıda
açıklanan düzenlemeye paralel olarak ihalelere katılmaktan yasaklama kararı verileceği düzenlemesini getirmiştir.
KİK 59. madde ve KİSK 27. maddesi uyarınca ise ihlal Taahhüt tamamlandıktan ve kabul işlemi yapıldıktan sonra tespit edilmiş olsa dahi fiil veya davranışlardan Türk Ceza Kanununa göre suç teşkil eden fiil veya davranışlarda bulunan gerçek veya tüzel kişiler ile o işteki ortak veya vekilleri hakkında Türk Ceza Kanunu hükümlerine göre ceza kovuşturması yapılmak üzere yetkili Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunulur.
Ceza kovuşturması yapılarak kamu davası açılmasına ve haklarında ihalelere katılmaktan yasaklama kararı verilenler kamu kurum ve kuruluşlarının ihalelerine katılamaz. Haklarında kamu davası açılmasına karar verilenler, Cumhuriyet Savcılıklarınca sicillerine işlenmek üzere Kamu İhale Kurumuna bildirilir.
KİK’de belirtilen yasak fiil veya davranışları nedeniyle haklarında mükerrer cezaya hükmolananlar ile bu kişilerin sermayesinin yarısından fazlasının sahip olduğu sermaye şirketleri veya bu kişilerin ortağı olduğu şahıs şirketleri, mahkeme kararı ile sürekli olarak kamu ihalelerine katılmaktan yasaklanır.
Mahkeme kararı ile yasaklananlar ve ceza hükmolunanlar, Cumhuriyet Savcılıklarınca sicillerine işlenmek üzere Kamu İhale Kurumuna, meslek sicillerine işlenmek üzere de ilgili meslek odalarına bildirilir.
Sürekli olarak kamu ihalelerine katılmaktan yasaklanmış olanlara ilişkin mahkeme kararları, Kamu İhale Kurumunca, bildirimi izleyen 15 gün içinde Resmî Gazetede yayımlanmak suretiyle duyurulur.
Ayrıca PRAG’da belirtilen finansal ceza düzenlemesine benzer olarak KİK’de de teminatın gelir kaydedilmesi müeyyidesi öngörülmüştür.
Kamu İhale Genel Tebliği 28.1.8. maddesine göre, ihale veya son başvuru tarihi itibarıyla haklarında yasaklama kararı bulunan aday veya isteklilerin;
1. İhaleye katılmaları halinde ihale dışı bırakılmaları ve geçici teminatlarının gelir kaydedilmesi,
2. Bu durumlarının tekliflerin değerlendirilmesi aşamasında tespit edilememesi nedeniyle bunlardan biri üzerine ihale yapılmış ancak ihale kararı ihale yetkilisince onaylanmamış olması durumunda, bu isteklilerin tekliflerinin değerlendirme dışı bırakılması ve geçici teminatlarının gelir kaydedilmesi,
3. Bu durumlarının ihale kararı onaylandıktan sonra sözleşmenin imzalanmasına kadar geçen süre içinde anlaşılması durumunda ihale kararının iptali ile duruma göre kesin teminatın veya geçici teminatın gelir kaydedilmesi,
4. Bu durumlarının sözleşme yapıldıktan sonra anlaşılması halinde, sözleşmenin feshedilmesi ve hesabın genel hükümlere göre tasfiyesi ile kesin teminatın ve varsa ek kesin teminatların gelir kaydedilmesi gerekmektedir.
İhale veya son başvuru tarihi itibarıyla haklarında ihalelere katılmaktan yasaklama kararı bulunmayan aday veya istekliler hakkında, ihale süreci içerisinde herhangi bir idare tarafından yasaklama kararı verilmesi durumunda yasaklama kararının Resmi Gazetede yayım tarihinden önce teklif vermiş olan istekliler açısından teminatın gelir kaydedilmesine imkân bulunmamaktadır. Bu durumda olan aday veya isteklilerin teklifleri değerlendirme dışı bırakılarak geçici teminatları iade edilecektir.
2.2.3 Çıkar çatışması
PRAG’a (2.3.6) göre çıkar çatışması, sözleşme makamının fonksiyonlarının tarafsız ve nesnel biçimde yerine getirilmesi veya adaylara, isteklilere, başvuru sahiplerine ve yüklenicilere yönelik rekabet ilkelerinin gözetilmesi, ayrımcılık yapılmaması veya eşit muamele edilmesi hususundaki ilkeler, ailevi bağlar, duygusal yaşam, siyasi, milli, ekonomik çıkarlar veya AB tarafından finanse edilen programların yararlanıcısı ile doğabilecek diğer herhangi bir müşterek menfaat nedeniyle zayıflarsa ortaya çıkar. Başka bir değişle, değerlendirme komitesi veya sözleşme makamındaki herhangi birisi veya dâhil olan diğerleri, söz konusu süreç sonuçlarını etkileyerek, kendilerine veya başkalarına doğrudan ya da dolaylı yolla haksız avantaj sağlaması veya bir uzmanın ya da firmanın takip eden veya ilgili
süreçler hakkında adil olmayan avantaj yaratan bilgiler elde etmesini sağlaması suretiyle haksız rekabete neden olması gibi haller çıkar çatışması doğurabilir.
İhale esnasında dahil oldukları sözleşmeyle ilgili çıkar çatışması durumunda olan adaylar/istekliler/başvuru sahipleri, prosedürün dışında bırakılırlar. Prosedür dışında bırakılma nedenleri tek tek olay bazında incelenmelidir. Avrupa Adalet Divanının dışarıda bırakılmanın söz konusu vakanın özel koşulları temelinde, somut olarak mevcut olan bir çıkar çatışması riskine dayanması gerektiği yönünde yerleşmiş içtihatları bulunmaktadır. Savunma alınmaksızın, doğrudan dışarıda bırakma müeyyidesinin uygulanması, adayı/istekliyi/başvuru sahibini çıkar çatışmasına yönelik tüm şüpheleri ortadan kaldırma ihtimali bulunan destekleyici kanıtları sunma hakkından mahrum kalmasına neden olur.
Aynı şekilde, potansiyel çıkar çatışmalarının hâlihazırda devam eden sözleşmelerde meydana geldiği hallerde, bu gibi çatışmaları önlemek için, gereken durumlarda sözleşmenin iptalini de içerecek şekilde önlem alınmalıdır.
Türk Mevzuatında da çıkar çatışmasına neden olabilecek durumlar öngörülmüş olup bu durumlar ihale dışı bırakılma sebepleri arasında sayılmıştır. Bu tez çalışmasında Bölüm 2.2.2 İhale dışı bırakılma sebepleri başlığı altında incelenmiştir. KİK 11. maddesi ile ihaleye katılamayacak olanlar başlığı altında idarede ihale yetkilisi kişiler ve bunlarla ailevi bağı bulunanlar ya da bunların ortaklarının ve şirketlerinin ve ayrıca ihale konusu işin danışmanlık hizmetlerini yapanların ihaleye katılmalarının rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği zedeleyebileceği öngörülerek söz konusu çıkar çatışması ile ilgili düzenleme getirilmiştir.
2.3 Seçim ve Karar Kriterleri
Kullanılan ihale prosedürüne bakılmaksızın, her zaman adayın veya isteklinin kapasitesi dikkate alınarak tarafsız seçim kriterlerinin belirlenmesi önemlidir.
2.3.1 Seçim kriterleri
Adayların veya ihale katılımcılarının kapasitelerinin teyidi finansal – ekonomik ve teknik – mesleki olmak üzere iki başlıkta incelenmiştir.
2.3.1.1 Finansal ve ekonomik kriterler
PRAG’a göre (2.4.11.1.2), ekonomik ve finansal yeterlik, aşağıdaki belgelerin biri veya daha fazlası ile ispatlanabilir:
- bankalardan alınan uygun beyanlar
- mesleki risk sorumluluk sigortası kanıtı
- ekonomik işletmenin kurulduğu ülkenin ticaret hukuku uyarınca bilanço yayımının gerekli olduğu durumlarda, hesapların kapatıldığı son 3 yıl için bilanço tablo özetlerin veya bilançoların sunumu;
- yıllık genel ciro miktarı ve son 3 mali yıldan fazla olmayacak şekilde sözleşme vasıtasıyla kapsanan yapım işleri, mallar veya hizmetlere ilişkin ciro miktarı.
Türk Mevzuatında ekonomik ve mali yeterliliğin belirlenmesi için PRAG’a benzer belgeler sunulmasını öngörmüştür. KİK 10. maddesine göre istenebilecek belgeler aşağıda listelenmiştir.
- Bankalardan temin edilecek isteklinin malî durumu ile ilgili belgeler,
- İsteklinin, ilgili mevzuatı uyarınca yayınlanması zorunlu olan bilançosu veya bilançosunun gerekli görülen bölümleri, yoksa bunlara eşdeğer belgeleri,
- İsteklinin iş hacmini gösteren toplam cirosu veya ihale konusu iş ile ilgili taahhüdü altındaki ve bitirdiği iş miktarını gösteren belgeler.
2.3.1.2 Teknik ve mesleki kriterler
PRAG (2.4.11.1.3) ve KİK (10. madde)’te aday/ihale katılımcısının teknik ve mesleki yeterliğinin ispatı için öngörülen belgeler oldukça benzerlik göstermekte olup, bu belgeler Ek-1’de karşılaştırmalı olarak tablo halinde incelenmiştir.
Tabloda görüldüğü üzere KİK, devam eden işlerin kabulüne ilişkin farklı bir yaklaşım getirerek PRAG’a göre daha ayrıntılı bir düzenlemeye gitmiştir. PRAG’da kısımlardan oluşan ve devam etmekte olan işlerin biten kısımlarının iş bitirme olarak kabul edilebileceği öngörülmüştür. KİK’de ise kısımlardan bağımsız olarak işin en az
%80’nin bitirilmesi koşulu ile tamamlanmayan işlerin iş bitirmeye esas alınabileceği öngörülmüştür.
Ayrıca PRAG’da adayların veya ihale katılımcılarının teknik ve mesleki kapasitelerinin kontrolü konusunda aşağıdaki açıklamalar da yapılmıştır.
Adaylara/ihale katılımcılarına referans dönemi içerisinde bitirilmiş projelere (daha önce başlamış olsa da) ya da henüz tamamlanmamış projelerin yeterlik için bildirilmesine izin verilmektedir. İlk durumda, şayet uygun bir performans belgesi3 sunulursa proje tamamlanmış gibi değerlendirilir. Devam eden projelerin bulunması halinde ise, sadece referans dönemi içerisinde tamamlanmış olan kısımları dikkate alınmaktadır. Tamamlanmış kısmın yeterliliği, tamamlanan kısmın değerini de detaylarıyla açıklayan bir delil belgesi (tamamlanan projelere benzer şekilde) ile desteklenmelidir.
Eğer aday/ihale katılımcısı konsorsiyumdan oluşuyorsa, aday/ihale katılımcısının sözleşmeyi tamamladığı yüzdelik kısım delil belgesinde açıkça belirtilmelidir. Belge, eğer deneyim seçim kriterlerine uygun ise sunulan hizmetlerin, malların veya yapım işlerinin niteliğini de içermelidir.
Temin edilecek hizmetlerin veya ürünlerin karmaşık veya "istisnai olarak" özel bir amaç için gerektiği durumlarda, teknik ve mesleki yeterliğin delili sözleşme makamınca veya onun adına hizmet sağlayıcısı veya tedarikçinin kurulduğu ülkenin yetkin resmi kurumunca, kurumun oluruna bağlı olarak, yürütülen bir kontrol ile güvence altına alınabilir. Bu gibi kontroller tedarikçinin teknik yeterliliğini ve üretim kapasitesini ve gerekliyse, çalışma ve araştırma tesislerini ve kalite kontrol önlemlerini içerir.
Sözleşme Makamlarının, belirli kalite güvence standartlarına göre, adayın/ihale katılımcısının uygunluğunu denetleyen bağımsız kurumlar tarafından hazırlanan belgelere gerek duyduğu durumlarda, belgelendirme ile ilgili Avrupa
3 Sözleşmeyi veren kuruluştan bir beyanname veya sertifika ya da hizmetlerin nihai ödemesinin belgesi ya da malların ve işlerin nihai kabulü
standartlarını baz alan kalite güvence sistemlerine veya uygun olan hallerde Avrupa veya uluslararası standartların sertifikasyonuna uyan kurumlarca onaylanan uluslararası standartlara başvurmalıdırlar.
Sözleşme Makamları, belirli çevresel yönetim standartlarına göre adayın/ihale katılımcısının uygunluğunu denetleyen bağımsız kurumlar tarafından hazırlanmış belgelere gerek duydukları durumlarda, Çevre Yönetimi ve Denetleme Planı’na (EMAS) veya ilgili Avrupa veya AB yasalarına uyumlu kurumlar tarafından uluslararası standartlarla belgelendirilmiş olan çevresel yönetim standartlarını veya belgelendirme ile ilgili Avrupa veya uluslararası standartları referans almalıdırlar. Diğer üye devletlerde kurulmuş olan kurumların, eşdeğer belgelerini kabul etmelidirler. Aynı zamanda aday/ihale katılımcısından diğer eşdeğer çevresel yönetim önlemleri delillerini de kabul etmelidirler. Sözleşme makamı, sunulan belgelerin gerçekliğini kontrol edebilir.
Eğer sunulan delil belgeleri Avrupa Birliği'nin resmi dillerinden herhangi birinde yazılmamışsa, delil belgesinin bu dillerden birine tercümesi de eklenmelidir. Belgelerin Avrupa Birliği'nin prosedürün dili haricindeki resmi dillerinden birinde yazılması halinde, yine de prosedürün diline tercüme yapılması, belgelerin değerlendirilmesinin hızlandırılması adına önemle tavsiye edilmektedir.
Aday/ihale katılımcısı, sözleşme makamınca geçerli görülen bir istisnai nedenden ötürü istenen delili sunamaz ise sözleşme makamının uygun bulduğu başka şekillerde kapasitesini ispatlayabilir.
İhale katılımcısı, ispat belgesi olarak kendi beyan/bildirimini sunarsa, sözleşme makamının daha fazla delil talebinde bulunma hakkı saklıdır.
2.3.2 Karar kriterleri
PRAG’a göre (2.4.11.2) ihale çağrısı içerisinde belirlenmiş olan karar kriterlerine göre aşağıdaki iki şekilden birine göre ihale kararı verilir:
- sözleşmede belirlenen koşulları sağlayan ve en düşük fiyatı veren ihale katılımcısının belirlendiği durum;
- ödemeye karşılık en yüksek değer prosedürünün (ekonomik olarak en avantajlı ihale katılımcısına) uygulandığı durum.
Türk Mevzuatında da benzer bir düzenleme getirilmiştir. KİK 40. maddesine göre, yapılan değerlendirme sonucunda ihale, ekonomik açıdan en avantajlı teklifi veren isteklinin üzerinde bırakılır. Ekonomik açıdan en avantajlı teklif;
- sadece fiyat esasına göre
- fiyat ile birlikte işletme ve bakım maliyeti, maliyet etkinliği, verimlilik, kalite ve teknik değer gibi fiyat dışındaki unsurlar da dikkate alınarak belirlenir.
Ekonomik açıdan en avantajlı teklifin fiyat dışındaki unsurlar da dikkate alınarak belirleneceği ihalelerde, ihale dokümanında bu unsurların parasal değerleri veya nispi ağırlıkları belirlenir.
2.3.2.1 Mal alımı ihalelerinde karar kriterleri
1. Tali hizmetleri (satış sonrası hizmetler ve/veya eğitim gibi) içermeyen mal alımı sözleşmeleri için ihalenin karara bağlanmasında tek kriter fiyattır. Tüm uygunsuz ihale teklifleri elendikten sonra, sözleşme en ucuz, uygun teklifi vermiş olan ihale katılımcısına verilir.
2. Bir mal alımı sözleşmesinin tali hizmetleri (satış sonrası hizmetler ve/veya eğitim gibi) içerdiği durumda, teknik değerlendirme bu gibi hizmetlerin niteliği açısından Evet/Hayır değerlendirmesi şeklinde yapılmalıdır. Uygun olmayan tüm ihale teklifleri elendikten sonra, sözleşme ekipman ve tali hizmetlerin her ikisi için de en düşük fiyatı veren ihale katılımcısına verilir.
3. Mal alımı sözleşmesinin özellikle önemli tali hizmetler (satış sonrası hizmetler ve/veya eğitim gibi) içerdiği durumlarda, değerlendirme 2. durumda belirtilen şekilde yapılır ya da, istisnaya tabi olarak, fiyat ile birlikte işletme ve bakım maliyeti, maliyet etkinliği, verimlilik, kalite ve teknik değer gibi fiyat dışındaki unsurlar da dikkate alınarak yapılır.
Türk Mevzuatında da benzer düzenlemeler yer almaktadır.
2.4 İş Tanımları ve Teknik Şartnameler
PRAG’a göre (2.6) İş Tanımının (hizmet sözleşmeleri için) ve Teknik Şartnamenin (mal alımı ve yapım işleri sözleşmeleri için) amacı, yüklenicilere, ihale aşamasında, sunacakları ihale teklifinin yapısı hakkında talimatları ve kılavuzları vermek ve yükleniciye, projenin uygulanması sırasında, yüklenicinin yönergesi olarak hizmet vermektir. İş Tanımı veya Teknik Şartname İhale Dosyasına eklenerek ihalenin sonucunda verilecek sözleşmenin eki olacaktır.
İşin tanımı ve Teknik Şartname adaylar ve ihale katılımcıları için eşit erişim sağlamalıdır ve ihalenin rekabetçiliğini bozacak engeller taşımamalıdır. Net ve ayrımcılığa karşı olmalı ve projenin amacı ve/veya bütçesine uygun olmalıdır. Sözleşme makamınca satın alınacak hizmet, mal alımı veya işin özelliklerini tanımlamalıdır. Bu özellikler şunları içermektedir:
a) kalite seviyeleri;
b) çevresel performans;
c) engelli insanlar için erişilebilirlik kriterleri veya tüm kullanıcılar için tasarım
d) uyumluluk değerlendirmesinin seviyeleri ve prosedürleri;
e) kullanım için uygunluk;
f) mallar için satış adı ve kullanıcı talimatları da dâhil ve tüm sözleşmeler için, terminoloji, semboller, test etme ve test metotları, paketleme, markalama ve etiketleme, üretim prosedürleri ve yöntemleri de dâhil güvenlik önlemleri veya ölçümler.
Türk Mevzuatına göre ihale konusu mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin teknik kriterlerine ihale dokümanının bir parçası olan teknik şartnamelerde yer verilir. PRAG’da yukarıda açıklanan düzenleme ile benzer olarak belirlenecek teknik kriterler, verimliliği ve fonksiyonelliği sağlamaya yönelik olacak, rekabeti engelleyici hususlar içermeyecek ve bütün istekliler için fırsat eşitliği sağlayacaktır.
İş tanımı ve Teknik Şartnamenin taslaklarının oluşturulmasında netlik ve özlülüğü garanti etmek önemlidir. Teknik Şartnameler belirli markalara veya tiplere
işaret edemez. Ayrıca, aşırı detaylı olamaz ve rekabeti sınırlayamaz. Ancak, ürünlerin yeteri kadar net veya anlaşılabilir şekilde açıklanamadığı durumlarda, isimlerinin yanında "veya eşdeğeri" yazılarak belirtilebilirler.
PRAG’da yukarıda söz edilen düzenlemeye paralel olarak KİK 12. maddesine göre de Teknik şartnamelerde, varsa ulusal ve/veya uluslararası teknik standartlara uygunluğu sağlamaya yönelik düzenlemeler de yapılır. Bu şartnamelerde teknik özelliklere ve tanımlamalara yer verilir. Belli bir marka, model, patent, menşei, kaynak veya ürün belirtilemez ve belirli bir marka veya modele yönelik özellik ve tanımlamalara yer verilmez. Ancak, ulusal ve/veya uluslararası teknik standartların bulunmaması veya teknik özelliklerin belirlenmesinin mümkün olmaması hallerinde "veya dengi" ifadesine yer verilmek şartıyla marka veya model belirtilebilmektedir.
PRAG, çoğu sözleşmenin teknik karmaşıklığı göz önünde bulundurulduğunda, ihale dosyasının, özellikle Teknik Şartname/İş Tanımı’nın hazırlanmasında, bir veya daha fazla dış teknik uzmanın desteğine ihtiyaç duyulabileceğini düzenlemiştir.
Türk Mevzuatına göre de PRAG’a paralel olarak ihale konusu mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin her türlü özelliğini belirten idari ve teknik şartnamelerin idarelerce hazırlanması esastır. Ancak, mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin özelliği nedeniyle idarelerce hazırlanmasının mümkün olmadığının ihale yetkilisi tarafından onaylanması kaydıyla, teknik şartnameler yine KİK hükümlerine göre hazırlattırılabilir.
2.4.1 Mal alımı ihalelerine özgü düzenlemeler
Mal Alımı İhalelerinin özelliği gereği hem PRAG hem de Türk Mevzuatında bu alımlara ilişkin şartnamelerle ilgili özel düzenlemeler yapılmıştır. Bu nedenle bu alt başlık açılarak ayrıca değinme gerekliliği doğmuştur.
PRAG’a göre (4.3.2) Mal Alımı İhalelerinde Teknik Şartnamenin amacı gerekli olan malları tam olarak belirlemektir. Teknik Şartnamede tanımlanmış olan asgari kalite standartları, değerlendirme komitesinin hangi ihale tekliflerinin teknik olarak uyumlu olduğuna karar vermelerini sağlayacaktır. Mal Alımı İhaleleri
Uygulama Yönetmeliği 14. maddesinde de malların tam olarak belirlenmesi amacına yönelik olarak aşağıdaki düzenlemeler getirilmiştir:
- Alım konusu malın ambalajlanması ve etiketlenmesi ile kullanım kılavuzuna yönelik düzenleme yapılabilir.
- Ürünlere ilişkin teknik mevzuatın hazırlanması ve uygulanmasına dair mevzuat göz önünde bulundurulmalıdır.
- Yapılacak düzenlemelerin, idari şartnamede ihaleye katılımda yeterlik kriteri olarak öngörülen mesleki ve teknik yeterlik kriterleri ve belgeleriyle uyumlu olması gerekir.
- Düzenlemelerin; ihale komisyonu ile muayene ve kabul komisyonunca yapılacak inceleme ve değerlendirmelerde tereddüt oluşturmayacak şekilde açık olması gerekir.
- Özel imalat süreci gerektiren mal alımlarında, yüklenici tarafından öncelikle malın prototipinin idareye sunulmasına ve bu prototipin kabulünden sonra üretiminin yapılmasına yönelik teknik şartnamede düzenleme yapılabilir.
- Yüklenicinin personel çalıştırmasının öngörülmesi halinde, bu personelin sayısı ve niteliği teknik şartnamede veya sözleşme tasarısında belirtilir.
- Özel imalat süreci gerektiren mal alımlarında, malın ilgili mevzuat uyarınca teknik düzenleme kapsamında bulunması ve piyasaya arz edilmesinin belirli kurallara tabi olması durumunda; idare ve yüklenicinin malın uygunluk değerlendirilmesine yönelik yükümlülükleri, teknik şartnamede ve/veya sözleşme tasarısında belirtilir.
PRAG’a göre Teknik Şartnamelerde, uygun hallerde her bir bölümde, malların tam yapısını ve performans özellikleri belirtilir. Uygun hallerde, aynı zamanda teslimat koşullarını ve montajı, eğitimi ve satış sonrası hizmeti de belirtilir. Türk Mevzuatına göre de teknik şartnamede, alım konusu malın montajı ve satış sonrası servisi ile yedek parçasının sağlanmasına yönelik düzenleme yapılabilir.
PRAG, performans özelliklerinin planlanan amaca uygun olması gerektiğini düzenlemiştir. Ürünlerin kurulacağı sahanın teknik şartlarını netleştirmek amacıyla bir bilgilendirme toplantısı veya saha ziyareti yapılmasının gerekmesi halinde ise, bu
husus ihale katılımcılarına verilen talimatlarda, toplantı ya da ziyaretin ayrıntıları ile birlikte belirtilmelidir. Şartnameleri düzenleyen KİK 12. maddesiyle ile Uygulama Yönetmeliklerinin ilgili maddelerinde yukarıda bahsi geçen bilgilendirme toplantısı veya saha ziyareti ile uyumlu herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır.
2.5 Değerlendirme Komitesi
2.5.1 Tayin ve bileşim
PRAG’a göre (2.8.1) ihaleler, oy hakkı bulunmayan bir başkan, bir sekreter ve oy eşitliğine neden olunmayacak şekilde, toplamı tek sayı olan değerlendiricilerden oluşan ve sözleşme makamınca ivedilikle ve resmi olarak atanmış bir değerlendirme komitesi tarafından açılır ve değerlendirilir. Tüm prosedürler için en az 3 değerlendirici gerekmektedir. Sadece tahmini bütçesi 5.000.000 Avronun üzerinde olan yapım işi ihaleleri için en az 5 değerlendirici şart koşulmuştur. Değerlendiricilere, planlanan iş ve zaman çizelgesi hakkında detaylı bilgi verilmelidir. Sözleşme makamı, değerlendiricilerin belirlenen değerlendirme süresince müsait olmalarını garanti altına alır. Ayrıca, sözleşme makamı her bir prosedür için beklenmeyen durumlara karşı bir yedek değerlendiriciyi, gecikmeleri önlemek üzere tayin eder.
Her üyenin, ihalelerin dili hakkında yeterli bilgiye sahip olması gerekir. Değerlendiriciler, ihale konusu hakkında gerekli teknik ve idari kapasiteye sahip olmalıdır. Değerlendiricilerin kimlikleri saklı tutulmalıdır. Değerlendirme komitesi üyeleri tüm toplantılara katılmalıdır. Toplantıya katılmama durumu, kayıt altına alınmalı ve Değerlendirme Raporunda açıklanmalıdır. Değerlendirme komitesindeki tüm değerlendiricilerin eşit oy hakları bulunmaktadır.
Türk Mevzuatına göre ihale yetkilisi, idarenin, ihale ve harcama yapma yetki ve sorumluluğuna sahip kişi veya kurulları ile usulüne uygun olarak yetki devri yapılmış görevlilerini ifade eder. İhale yetkilisi PRAG’da belirtilen “sözleşme makamı” ifadesine denk gelmektedir.
KİK 6. maddesine göre; ihale yetkilisi, biri başkan olmak üzere, ikisinin ihale konusu işin uzmanı olması şartıyla, ilgili idare personelinden en az 4 kişinin ve muhasebe veya malî işlerden sorumlu bir personelin katılımıyla kurulacak en az 5 ve
tek sayıda kişiden oluşan ihale komisyonunu, yedek üyeler de dahil olmak üzere görevlendirir.
İhaleyi yapan idarede yeterli sayı veya nitelikte personel bulunmaması halinde, bu Kamu İhale Kanunu kapsamındaki idarelerden komisyona üye alınabilir.
Gerekli incelemeyi yapmalarını sağlamak amacıyla ihale işlem dosyasının birer örneği, ilân veya daveti izleyen 3 gün içinde ihale komisyonu üyelerine verilir.
İhale komisyonu eksiksiz olarak toplanır. Komisyon kararları çoğunlukla alınır. Kararlarda çekimser kalınamaz. Komisyon başkanı ve üyeleri oy ve kararlarından sorumludur. Karşı oy kullanan komisyon üyeleri, gerekçesini komisyon kararına yazmak ve imzalamak zorundadır.
İhale komisyonunca alınan kararlar ve düzenlenen tutanaklar, komisyon başkan ve üyelerinin adları, soyadları ve görev unvanları belirtilerek imzalanır.
Komisyonunun kurulması ve çalışma usulleri PRAG ile Türk Hukuku benzerlik göstermektedir. Ancak, Türk Mevzuatında PRAG’dan farklı olarak komisyon başkanı da oy kullanabilmektedir. Bununla birlikte, PRAG’da sekreter müessesesi öngörülmüşken Türk Mevzuatında böyle bir müessese bulunmamaktadır. Ayrıca, Türk Mevzuatında bir üyenin muhasebe veya mali işlerden sorumlu personel olması da zorunlu tutulmuştur.
2.5.2 Tarafsızlık ve gizlilik
PRAG (2.8.2), Değerlendirme komitesinin tüm üyeleri ve varsa gözlemcilerinin, Tarafsızlık ve Gizlilik Beyanı imzalamaları gerektiğini düzenlemiştir.. Herhangi bir ihale katılımcısı veya başvuru sahibi ile somut veya potansiyel çıkar çatışması olan veya olabilecek olan herhangi bir Değerlendirme Komisyonu üyesi veya gözlemcisi, durumu hemen beyan etmeli ve değerlendirme komitesinden çekilmelidir.
Bir başvurucu, aday veya ihale katılımcısının Personel Yönetmeliği kapsamındaki çalışanı olması halinde, bu çalışanın prosedüre katılımı önceden üstü tarafından yetkilendirilmemiş ise, çıkar çatışmasının bulunduğu varsayılacaktır.
Bu durumda değerlendirme sürecinin yeniden başlatılıp başlatılmayacağına değerlendirme komitesinin başkanı karar verir. Bu karar kayıt edilmeli ve Değerlendirme Raporunda gerekçelendirilmelidir.
Mal alımı ve yapım işleri ihalelerinde açılış oturumu dışında, değerlendirme komitesinin tüm işlemleri kameraya kaydedilir ve gizli tutulur. Hizmet ihaleleri ve kısa liste (ön yeterlik) aşamaları için, değerlendirme komitesinin işlemleri, tekliflerin/başvuruların açılmasından, değerlendirme komitesinin işinin sonlanmasına kadar olan süreçte kameraya kayıt edilir ve gizli tutulur. Sözleşme makamının mevzuatının öngörülen gizlilik ile çeliştiği durumlarda, herhangi bir bilgi beyan etmeden önce Avrupa Komisyonu’ndan ön onay alınır.
İşlemlerin gizliliğini korumak için, değerlendirme komitesinin toplantılarına katılım, sözleşme makamının komiteye atamış olduğu üyelerle ve yetkili gözlemcilerle kısıtlıdır.
Türk Mevzuatında Kamu İhale Kanununun uygulanmasında görevliler ile danışmanlık hizmeti sunanlar; ihale süreci ile ilgili bütün işlemlere, isteklilerin iş ve işlemleri ile tekliflerin teknik ve malî yönlerine ilişkin olarak gizli kalması gereken bilgi ve belgelerle işin yaklaşık maliyetini ifşa edemezler, kendilerinin veya üçüncü şahısların yararına kullanamazlar. Aksine hareket edenler hakkında yasal müeyyideler uygulanır. (KİK 61. madde)
2.5.3 Değerlendirme komitesi üyelerinin sorumlulukları
PRAG’a göre (2.8.3), başkan değerlendirme sürecini Uygulama Kılavuzundaki prosedürler ile uyumlu olarak koordine etmekten ve tarafsızlığını ve şeffaflığını garanti etmekten sorumludur. Değerlendirme komitesinin oy veren üyelerinin komite tarafından alınan kararlar için kolektif sorumluluğu bulunmaktadır.
Komite sekreteri değerlendirme süreci ile bağlantılı tüm idari görevleri yürütmekten sorumludur. Bu görevler şunları içerir:
- Tarafsızlık ve Gizlilik Beyanlarını toplamak;
- Değerlendirme komitesinin tüm toplantı tutanaklarını, ilgili kayıtlarını ve belgelerini tutmak;
- Toplantılarda katılım kaydı tutmak ve Değerlendirme Raporu ile destekleyici eklerini derlemek.
Değerlendirme sürecinde ihale katılımcıları veya başvuru sahipleri ile iletişim gerektiren her türlü netleştirme talebi yazılı yapılmalıdır. Bu gibi iletişimlerin kopyaları Değerlendirme Raporu'na eklenmelidir.
Bir ihale veya teklif, resmi gereklilikleri ihlal ederse, değerlendirme komitesi değerlendirme sürecinin kalanında bu durumun dikkate alınıp alınmayacağına karar verme konusunda takdir yetkisini, ihale katılımcılarına ve başvuru sahiplerine eşit muamele ve orantısallık ilkesini garanti ederek kullanabilir. Değerlendirme komitesinin kararı ne olursa olsun, bu Değerlendirme Raporuna tam olarak kaydedilmeli ve gerekçelendirilmelidir.
Türk Mevzuatında (KİK 60. madde) ihale yetkilisi ile ihale komisyonlarının başkan ve üyeleri ile ihale işlemlerinden sözleşme yapılmasına kadar ihale sürecindeki her aşamada görev alan diğer ilgililerin; KİK 17 nci maddede (yasak fiil ve davranışlar) belirtilen fiil veya davranışlarda bulunduklarının, görevlerini kanuni gereklere uygun veya tarafsızlıkla yapmadıklarının, taraflardan birinin zararına yol açacak ihmalde veya kusurlu hareketlerde bulunduklarının tespiti halinde, haklarında ilgili mevzuat gereğince disiplin cezası uygulanır. Ayrıca, fiil veya davranışlarının özelliğine göre haklarında ceza kovuşturması da yapılır ve hükmolunacak ceza ile birlikte tarafların uğradıkları zarar ve ziyan genel hükümlere göre kendilerine tazmin ettirilir. Kamu İhale Kanununa aykırı fiil veya davranışlardan dolayı hüküm giyen idare görevlileri, bu Kanun kapsamına giren işlerde görevlendirilemezler.
2.5.4 Geçerlilik süresi
PRAG (2.8.4), ihale katılımcılarını, ihaleye davet mektubunda ve/veya ihale dosyasında belirtilen süre boyunca vermiş oldukları ihale teklifleri ile bağlı tutmaktadır. Bu süre sözleşme makamının ihale tekliflerini değerlendirmesi, ihalenin kararının onaylaması, başarılı ve başarısız ihale katılımcılarının bildirilmesi ve
sözleşmenin sonuçlandırılması için yeterli olmalıdır. İhale tekliflerinin geçerli olduğu süre ihale tekliflerinin son sunulma tarihinden itibaren 90 gün olarak sabitlenmiştir.
Avrupa Komisyonu’nun ilgili hizmetlerinin önceden onayı alınarak, istisnai durumlarda, geçerlilik süresi sona ermeden önce, sözleşme makamı bu dönemi 40 günü aşmamak suretiyle belirli bir süre için uzatabilir. Bu istisnai uzatma sadece bir kere yapılabilir.
Başarılı ihale katılımcısı, ihale sonucu bildirim tarihinden bağımsız olarak (90(+40)+60 gün) ihale teklifi ile 60 gün daha bağlıdır.
Bu konuda Türk Hukukunda PRAG’dan farklı olarak belirli bir süre öngörmemiştir. Türk Mevzuatına göre tekliflerin geçerlilik süresi; tekliflerin tahmini değerlendirme süresi, şikayete ilişkin süreler, ihale kararının onaylanması ile sözleşme imzalanmasına kadar geçecek süre ve benzeri hususlar dikkate alınarak belirlenir ve bu süre ihale dokümanında belirtilir. İdarece ihtiyaç duyulması halinde bu süre, teklif ve sözleşme koşulları değiştirilmemek ve isteklinin kabulü kaydıyla, en fazla ihale dokümanında belirtilen teklif geçerlilik süresi kadar uzatılabilir. (KİK 32., Uygulama Yönetmelikleri; Yapım İşleri 55., Mal Alımı 53., Hizmet Alımı 54., Danışmanlık Hizmet Alımı 57. maddeler)
2.6 İhalenin İptali
PRAG’a göre (2.4.13) sözleşme makamı, sözleşme imzalanmadan önce, adayların veya ihale katılımcılarının herhangi bir tazminat hakkı doğmaksızın prosedürü iptal edebilir. Prosedür kısımlara bölünmüşse, tek bir kısım iptal edilebilir.
İptal şu hallerde gerçekleşebilir:
- ihale prosedürünün başarısız olması, niteliksel veya finansal olarak değerli hiçbir teklif alınamaması veya geçerli hiçbir yanıt bulunmaması,
- projenin ekonomik veya teknik verilerinin temelden değişmesi,
- istisnai koşulların veya mücbir sebeplerin sözleşmenin normal işlemesini imkânsız hale getirmesi,
- tüm teknik şartları sağlayan tekliflerin mevcut finansal kaynakların üstüne çıkması,
- prosedürde adil rekabete aykırı usulsüzlüklerin bulunması;
- ihalenin karara bağlanmasının sağlam mali yönetim ilkelerini sağlamaması ve ekonomi, etkinlik ve verimlilik ilkelerine uymaması,
Ön onaydan sonra, bir ihale prosedürünün iptal edilmesi halinde, bu durum tüm ihale katılımcılarına mümkün olan en kısa sürede yazılı olarak bildirilmelidir. Ayrıca iptal duyurusu yayınlanmalıdır.
Bir ihale prosedürünü iptal ettikten sonra, sözleşme makamı aşağıdaki kararları verebilir:
- yeni bir ihale prosedürü gerçekleştirmesi;
- orijinal çağrı ile aynı referansı kullanarak ihale prosedürünün yeniden başlatılması. Bu durumda yeni bir ön bilgilendirme duyurusunun yayınlanması zorunlu değildir;
- sözleşmenin asli koşullarının büyük ölçüde değiştirilmemesi kaydıyla, ihale prosedürüne katılmış olan ve seçim kriterleri ile uyumlu olan bir veya daha fazla ihale katılımcısı ile müzakerelerin başlatılması (bu seçenek iptal sebebinin ihalenin prosedüründe, adil rekabeti engelleyecek usulsüzlüklerin olduğu durumlarda kullanılamaz.);
- ihalenin karara bağlanamaması.
Türk Mevzuatında da PRAG ile uyumlu düzenlemeler yapılarak KİK’nun çeşitli maddelerinde iptal koşulları ve prosedürleri belirtilmiştir. Söz konusu maddeler aşağıda açıklanmıştır.
a) İhaleye katılamayacak olanlar başlıklı KİK 11. maddesine göre, ihaleye katılamayacaklara ilişkin yasaklara rağmen ihaleye katılan istekliler ihale dışı bırakılarak geçici teminatları gelir kaydedilir. Ayrıca, bu durumun tekliflerin değerlendirmesi aşamasında tespit edilememesi nedeniyle bunlardan biri üzerine ihale yapılmışsa, teminatı gelir kaydedilerek ihale iptal edilir.
b) İhale saatinden önce ihalenin iptal edilmesi başlıklı KİK 16. maddesine göre, idarenin gerekli gördüğü veya ihale dokümanında yer alan belgelerde ihalenin yapılmasına engel olan ve düzeltilmesi mümkün bulunmayan hususların bulunduğunun tespit edildiği hallerde ihale saatinden önce ihale iptal edilebilir. Bu durumda, iptal nedeni belirtilmek suretiyle ihalenin iptal edildiği isteklilere hemen ilân edilerek duyurulur. Bu aşamaya kadar teklif vermiş olanlara ihalenin iptal edildiği ayrıca tebliğ edilir. İhalenin iptal edilmesi halinde, verilmiş olan bütün teklifler reddedilmiş sayılır ve bu teklifler açılmaksızın isteklilere iade edilir. İhalenin iptal edilmesi nedeniyle isteklilerce idareden herhangi bir hak talebinde bulunulamaz. İhalenin iptal edilmesi durumunda, iptal nedenleri gözden geçirilerek yeniden ihaleye çıkılabilir.
c) Belli istekliler arasında ihale usulü başlıklı KİK 20. maddesine göre, belli istekliler arasında ihale usulünde ihaleye davet edilebilecek aday sayısının beşten az olması veya teklif veren istekli sayısının üçten az olması halinde ihale iptal edilir.
Teklif veren istekli sayısının üçten az olması nedeniyle ihalenin iptal edilmesi durumunda, ihale dokümanı gözden geçirilerek varsa hatalar ve eksiklikler giderilmek suretiyle, ön yeterliği tespit edilen bütün istekliler tekrar davet edilerek ihale sonuçlandırılabilir. (Uygulama Yönetmelikleri; Yapım İşleri 65., Mal Alımı 63., Hizmet Alımı 64., Danışmalık Hizmet Alımı 67. maddeler)
d) Bütün tekliflerin reddedilmesi ve ihalenin iptali başlıklı KİK 39. maddesine göre, ihale komisyonu kararı üzerine idare, verilmiş olan bütün teklifleri reddederek ihaleyi iptal etmekte serbesttir. İhalenin iptal edilmesi halinde bu durum bütün isteklilere derhal bildirilir. İdare bütün tekliflerin reddedilmesi nedeniyle herhangi bir yükümlülük altına girmez. Ancak, idare isteklilerin talepte bulunması halinde, ihalenin iptal edilme gerekçelerini talep eden isteklilere bildirir.
e) İhalenin karara bağlanması ve onaylanması başlıklı KİK 40. ve 41. maddelerine göre, ihale kararları ihale yetkilisince onaylanmadan önce idareler, ihale üzerinde kalan istekli ile varsa ekonomik açıdan en avantajlı
ikinci teklif sahibi isteklinin ihalelere katılmaktan yasaklı olup olmadığını teyit ettirerek buna ilişkin belgeyi ihale kararına eklemek zorundadır. İki isteklinin de yasaklı çıkması durumunda ihale iptal edilir.
İhale kararının ihale yetkilisi tarafından iptal edilmesi durumunda da isteklilere gerekçeleri belirtilmek suretiyle bildirim yapılır.
f) Sözleşme yapılmasında isteklinin görev ve sorumluluğu başlıklı KİK 44. maddesine göre, ihale üzerinde kalan istekli kesin teminatı vererek sözleşmeyi imzalamak zorundadır. Bu zorunluluklara uyulmadığı takdirde, protesto çekmeye ve hüküm almaya gerek kalmaksızın ihale üzerinde kalan isteklinin geçici teminatı gelir kaydedilir. Bu durumda idare, ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif fiyatının ihale yetkilisince uygun görülmesi kaydıyla, bu ihale katılımcısı ile de Kamu İhale Kanununda belirtilen esas ve usullere göre sözleşme imzalayabilir. Ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibinin de sözleşmeyi imzalamaması durumunda, bu teklif sahibinin de geçici teminatı gelir kaydedilerek ihale iptal edilir.
Ayrıca Türk Mevzuatında da PRAG’da olduğu gibi idari şartnamede; ihale saatinden önce ihalenin iptal edilmesinde (KİK 27/o) ve bütün tekliflerin reddedilmesi ve ihalenin iptal edilmesinde (KİK 27/p) idarenin serbest olduğunun belirtilmesi zorunludur.
2.7 Sözleşmelerin Değiştirilmeleri
Sözleşmelerin imzalandıkları tarihten sonra proje uygulama sürecini etkileyen durumlarda değişiklik olması halinde, devam ettikleri süreçte değiştirilebilirler. PRAG’da (2.10) sözleşme değişikliklerinin, Sözleşmenin Genel Koşulları ile uyumlu olacak şekilde ve idari emir veya zeyilname vasıtasıyla resmi olarak yapılması gerektiği belirtilmiştir. Önemli değişiklikler, bir zeyilname vasıtasıyla yapılmalıdır. Zeyilname, sözleşmenin taraflarınca imzalanmalıdır. Adres değişikliği, banka hesabında değişiklik ve denetmen değişimleri yüklenicinin sözleşme makamına göndereceği basit bir yazılı bildirimle yapılabilir ancak bu sözleşme makamının yüklenicinin/yararlanıcının banka hesabı veya denetmen seçimine karşı çıkma hakkını etkilemez.
2.7.1 Genel ilkeler
PRAG sözleşmelerin yürütme sürecinin bitiminden sonra değiştirilemeyeceği kuralını getirmiştir. Sözleşme, sözleşmenin içeriğinde belirtilen koşulla göre idari emir veya zeyilname ile değiştirilebilir. İstisnai hallerde, değişiklik, yürütme döneminin sona ermemiş olması kaydıyla geçmişe dönük düzenlenebilir. Ancak zeyilnamenin usulünce imzalanması veya bir idari emrin yayınlanmasından sonra sözleşme makamının istemini kabul ettiği konusunda yükleniciden sadece teyit alınacaktır. Yüklenici zeyilnamenin veya idari emrin yayınlanmasından önce sunulan mallar ve hizmetler veya tahakkuk ettirilen her türlü masrafın finansal riskini üstlenir çünkü sözleşme makamı zeyilnameyi imzalamayı veya emri yayınlamayı reddetme hakkına sahiptir. Zeyilnamenin veya emrin yürürlüğe girmesiyle birlikte yüklenici masraflar, mallar veya hizmetler için ödeme isteyebilir.
Şekil 2-1 Sözleşme uygulama süreci (PRAG)
Sözleşmede herhangi bir değişiklik ihalenin karara bağlandığı zaman hâkim olan koşulları değiştiremez. İşin Tanımı, Teknik Şartnamede değişiklik gibi önemli değişiklikler bir zeyilname veya idari emir ile yapılamazlar.
Sözleşmede değişiklik yapılması için haklı sebepler olmalıdır. Sözleşme makamı sunulan sebepleri incelemeli ve yetersiz dayanağı olan veya hiç dayanağı olmayan talepleri reddetmelidir.
Sözleşme tutarlarındaki değişiklikler, sözleşmeyle bağlantılı finansal garantilerde değişiklikler yaratabilir.
Zeyilname veya idari emrin amacı başlangıçtaki sözleşmenin kapsadığı projenin gerekleri ile yakından bağlantılı olmalıdır.
Sözleşme değişiklikleri için talepler (sözleşme taraflarından biriden diğerine yapılan), sözleşmenin uygulama tarihinin sona ermesinden önce, her iki tarafça zeyilnamenin imzalanmasına zaman kalacak sürede yapılmalıdır.
Sözleşme değişikliğinin hali hazırda devam eden faaliyetleri uzattığı durumlarda, söz konusu işlemler pazarlık usulü olarak göz önünde bulundurulurlar.
Türk Mevzuatına göre de sözleşmenin değiştirilmesi mümkün olup, sözleşme imzalandıktan sonra, sözleşme bedelinin aşılmaması ve idare ile yüklenicinin karşılıklı olarak anlaşması kaydıyla, aşağıda belirtilen hususlarda sözleşme hükümlerinde değişiklik yapılabilir: (KİSK 15. madde)
a) İşin yapılma veya teslim yeri.
b) İşin süresinden önce yapılması veya teslim edilmesi kaydıyla işin süresi ve bu süreye uygun olarak ödeme şartları.
2.7.2 Mal alımı sözleşmelerinin değiştirilmesi
PRAG’a göre (4.6) sözleşme makamı hiçbir koşulda, başlangıçtaki mal alımı sözleşmesinin bütçesini arttıramaz veya başlangıçtaki ihalede ve takip eden sözleşmede bulunmayan ekipmanın satın alınmasına olur veremez veya bunu düzenleyemez.
Bu kurala tek istisna, tedarikçi değişiminin sözleşme makamını farklı teknik özellikler taşıyan ekipman edinmek zorunda bırakabileceği ve dolayısıyla işletme veya bakımda uyumsuzluk veya orantısız teknik zorluklara yol açabileceği durumlarda, ilk tedarikçi tarafından olağan malların veya montajların kısmen değiştirilmesini ya da mevcut malların veya montajların uzatılmasını içeren ek teslimatlara ilişkindir. Ek teslimatlar için pazarlık usulü uygulanır ve bir zeyilname veya yeni sözleşme imzalanmalıdır.
Türk Mevzuatına göre de mal alımı sözleşmelerinde, öngörülemeyen durumlar nedeniyle bir iş artışının zorunlu olması halinde, artışa konu olan iş;
a) Sözleşmeye esas proje içinde kalması,
b) İdareyi külfete sokmaksızın asıl işten ayrılmasının teknik veya ekonomik olarak mümkün olmaması,
Şartlarıyla, birim fiyat teklif almak suretiyle ihale edilen mal alımı sözleşmelerinde % 20 'sine kadar oran dahilinde, süre hariç sözleşme ve ihale dokümanındaki hükümler çerçevesinde aynı yükleniciye yaptırılabilir. (KİSK 24. maddesi)
İşin bu şartlar dahilinde tamamlanamayacağının anlaşılması durumunda ise artış yapılmaksızın hesabı genel hükümlere göre tasfiye edilir. Ancak bu durumda, işin tamamının ihale dokümanı ve sözleşme hükümlerine uygun olarak yerine getirilmesi zorunludur.
Kamu İhale Genel Tebliği 26/3. maddesine göre birden çok mal kaleminden oluşan mal alımlarında iş artışı ve iş eksilişinde aşağıdaki hususların esas alınması gerekmektedir:
a) İş artışı veya iş eksilişinde temel kural her bir kalemde kalem tutarının
%20’si oranına kadar iş eksilişi veya iş artışı yapılmasıdır.
b) Alıma konu bazı mal kalemi veya kalemlerinde bu kalemlerin her birinin tutarının %20’sinden çok olmamak üzere iş eksilişi yapılmış olması ve sözleşme tutarının da aşılmaması şartıyla diğer mal kalemi veya kalemlerinde söz konusu kalem tutarının %20’sinden fazla iş artışı yapılabilir.
2.7.3 Yapım işleri sözleşmelerinin değiştirilmesi
PRAG’da (5.7) sözleşme içeriğinde değişiklik gerekmediği hallerde:
, Yapım işleri sözleşmesinde çoğunlukla ölçüme göre ödeme yapılır. Bu gibi sözleşmelerde, başlangıçtaki sözleşmenin fiyatı, tahmini miktarlarla saptığından metraj tablosunda belirtilen miktarlar da tahmini olmaktadır.Ödeme talebi
sunulduğunda, gözetmen ilgili öğeler için yapılan işlerin gerçek miktarını hesaplar ve birim fiyatları uygulayarak borçlu olunan meblağı onaylar.
Sadece, hesaplanmış gerçek miktarın fiyat tablosu veya metraj tablosunda belirtilen listeleri aşması sonucunda ilk sözleşme bedeline göre artış olması; sözleşmede değişiklik yapılması gerektiği anlamına gelmez, bu değişiklik için idari bir talimat veya zeyilname yapılması gerekmez.
Benzer şekilde, sözleşmenin fiyat revizyonu hükmü de aynı etkiyi yaratacaktır. Başlangıçtaki sözleşmede fiyat revizyon formülü üstünde sözleşme taraflarınca anlaşmaya varıldığından, başlangıçtaki sözleşme ile kıyaslayınca sözleşmenin artışlara izin verecek şekilde tekrar değiştirilmesine gerek yoktur.
Hiçbir şekilde, bir zeyilname veya idari emir, başlangıçtaki sözleşmenin tamamlanması için gerekli olmayan ek işler yaptırmak için kullanılamaz.
İdari Emir:
Yapım işleri sözleşmelerinde, inşaatın doğru tamamlanması ve/veya düzgün yürümesi için projenin bir kısmında gerekli olan değişikliği yapmak amacıyla gözetmenin idari emir düzenleme yetkisi bulunmaktadır. Bu gibi değişiklikler, eklemeler, çıkarmalar, yerine geçirmeler, kalite, miktar, biçim, özellik, tür, konum, boyut seviyesi veya hattında değişiklikler, belirlenmiş sıralama, metot veya işlerin yürütülmesinin zamanlamasındaki değişiklikleri içerebilir.
Yüklenici emredilen değişikliği yerine getirmekle yükümlüdür. Yüklenici emredilen işleri uygulama süresinin uzatılması ile ilgili kendi talebi hakkında karar çıkmasını beklemesi nedeniyle veya ek ödeme yapılması için geciktiremez.
Zeyilname:
İdari emir kapsamında olmayan sözleşme değişiklikleri, zeyilname ile yapılmalıdır. Bu bağlamda, başlangıçtaki sözleşmeye dâhil olmayan ancak öngörülemeyen durumlardan ötürü sözleşmede açıklanmış olan işlerin yürütülmesi için gereklilik arz eden ek işler için zeyilname hazırlanabilir.
İşlerin toplam değerinde bir artış veya azalmaya sebebiyet verecek değişiklik, başlangıçtaki sözleşme fiyatının %15’inden fazla artışa sebep olacak ise bu değişikliklerin bir zeyilname ile yapılması gerekmektedir.
Yapım işleri sözleşmesinin toplam süresi, işlerin uygulanması için geçen süreyi ve geçici ve kesin kabul arasındaki kusur bildirim süresini kapsar. Bu süre esnasında, uygulama süresi (süreleri) sözleşmenin süresi devam ederken idari emir ile veya sözleşme eki ile uzatılabilir. Ve hatta sözleşmede belirtilmiş olan uygulama süresi bittikten sonra da sözleşme eki ile uzatma mümkündür.
Yapım işi yüklenicisi inşaatı tamamlamakla, sözleşme makamı ise belgelendirilmiş işler için ödeme yapmakla yükümlüdür. Yüklenici işleri sözleşmede belirtilen süre içinde tamamlayamaz ise gecikme tazminatı ödenecek meblağdan mahsup edilebilir, bu durumda dahi bu yükümlülükler ve sözleşme geçerliliğini korur.
Türk Mevzuatına göre (KİSK 24. madde) yapım sözleşmelerinde, öngörülemeyen durumlar nedeniyle bir iş artışının zorunlu olması halinde, artışa konu olan iş;
a) Sözleşmeye esas proje içinde kalması,
b) İdareyi külfete sokmaksızın asıl işten ayrılmasının teknik veya ekonomik olarak mümkün olmaması,
Şartlarıyla, anahtar teslimi götürü bedel ihale edilen yapım işlerinde sözleşme bedelinin % 10'una, birim fiyat teklif almak suretiyle ihale edilen yapım işleri sözleşmelerinde ise % 20 'sine kadar oran dahilinde, süre hariç sözleşme ve ihale dokümanındaki hükümler çerçevesinde aynı yükleniciye yaptırılabilir.
Birim fiyat sözleşme ile yürütülen yapım işlerinde, Bakanlar Kurulu bu oranı sözleşme bazında % 40 'a kadar artırmaya yetkilidir.
PRAG ile benzer olarak işin bu şartlar dahilinde tamamlanamayacağının anlaşılması durumunda ise artış yapılmaksızın hesabı genel hükümlere göre tasfiye edilir. Ancak bu durumda, işin tamamının ihale dokümanı ve sözleşme hükümlerine uygun olarak yerine getirilmesi zorunludur.
Sözleşme bedelinin % 80'inden daha düşük bedelle tamamlanacağı anlaşılan işlerde, yüklenici işi bitirmek zorundadır. Bu durumda yükleniciye, yapmış olduğu gerçek giderleri ve yüklenici kârına karşılık olarak, sözleşme bedelinin % 80'i ile sözleşme fiyatlarıyla yaptığı işin tutarı arasındaki bedel farkının % 5'i geçici kabul tarihindeki fiyatlar üzerinden ödenir.
2.7.4 Hizmet sözleşmelerinde uzmanların temini ve değiştirilmeleri
PRAG uzmanların temini ve değiştirilmesi konusunda sözleşmelerin değiştirilmesi usulünden farklı ve ayrıntılı düzenlemeler getirmiş, Türk Mevzuatı ise bu konuyu sözleşmenin değiştirilmesinden ayrı olarak düzenlememiştir. Bu nedenle bu bölümde konu ile ilgili PRAG’da (3.3.13) yer alan düzenlemeler incelenmiştir.
İhale prosedürü uzmanların teminini de içeriyorsa, yüklenicinin ihale teklifinde belirtilen uzmanları temin etmesi beklenir. Kilit olmayan uzmanların temini farklı şekillerde olabilir. Yüklenici tarafından temin edilecek kilit uzmanlar sözleşmede tanımlanmış ve isimleri yazılmış uzmanlar olmalıdır.
Bir şirket ve/veya önerilen uzmanlar, kasten ihale tekliflerinde önerdikleri ekibin tamamı ya da bir kısmının ihale dosyasında belirtilmiş olan işin başlangıç tarihinde uygun olmadıklarını gizlerlerse, komite, ihale katılımcısının ihale prosedüründen dışlanmasını tavsiye edebilir. Aynı zamanda, ihale katılımcısı veya yüklenicisi, idari ve finansal cezalara maruz kalabilir ve bu durum Avrupa Birliği tarafından finanse edilen diğer sözleşmelerden de dışlanmasına neden olabilir.
Ekibin bir üyesinin değiştirilmesi gereken durumlarda, yerine geçecek kişi en azından eşdeğer niteliklere ve deneyime sahip olmalıdır ve ücreti hiçbir şekilde yerine geçtiği uzmanınkinden fazla olmamalıdır. Yüklenicinin eşdeğer nitelikleri ve/veya deneyimi olan yeni birini temin etmesinin mümkün olmadığı durumlarda, sözleşme makamı, sözleşmenin uygulanmasının tehlikeye girdiğini düşünürse, sözleşmeyi feshedebilir veya durumun böyle olmadığına karar verirse, yerine geçecek kişiyi kabul edebilir ancak bu durumda, doğru seviyede bir hizmet bedelini yansıtacak şekilde kişinin ücretlerinin azaltılması için görüşmeler yapılmalıdır. Çalışanın değiştirilmesinden doğacak olan tüm ek masraflar ölüm veya sözleşme makamının
sözleşme gereği olmayan bir değişim talebi olduğu durumlar haricinde yükleniciye aittir. Bir uzmanın hemen değiştirilmediği ve yeni uzmanın görevlerini devralması için bir süre geçtiği durumda, sözleşme makamı yükleniciden yeni uzman gelene kadarki süre için geçici bir uzman atamasını veya boşluğu doldurmak üzere başka adımlar atmasını isteyebilir. Bu durumların herhangi birinde, sözleşme makamı uzmanın veya yerine geçecek olan kişinin mevcut olmadığı süre için bir ödeme yapmayacaktır.
2.8 Yasal Çözümler
PRAG’da (2.4.15) yasal çözümler için üçlü başvuru sistemi öngörülmüş olup, bunlar sözleşme makamına şikâyet, Avrupa Ombudsmanına şikâyet ve Yargısal Başvurudur. PRAG’a paralel olarak Kamu İhale Kanununda da ihalelere yönelik başvurular için üçlü başvuru sistemi öngörülmüş olup, bunlar idareye şikâyet, Kamu İhale Kurumu’na itirazen şikayet ve yargısal incelemedir. PRAG’dan farklı olarak KİK’de yargısal incelemeden önce şikayet ve itirazen şikayet yolları sırasıyla tüketilmesi zorunlu idari başvuru yolları olarak düzenlenmiştir. PRAG’da ise sıra ve başvuru koşulu olmaksızın, yasal çözümlerde öngörülen yollardan herhangi birine başvurmak mümkündür.
Sözleşme makamına şikâyetler:
Başka çözümlere başvurma hakkı saklı kalmak koşuluyla bir aday, ihale katılımcısı veya başvuru sahibi bir seçimin veya ihale prosedürünün bir kısmında yapıldığı iddia edilen bir hata veya uygunsuzluktan dolayı veya prosedürün herhangi bir kötü idareden dolayı olumsuz etkilendiğine inandığı durumda, sözleşme makamına şikâyet dilekçesi verebilir.
Avrupa Komisyonu’nun sözleşme makamı olduğu durumda, şikâyetin incelenmeye değer olup olmadığına karar verecek, şikâyeti araştırıp inceleyecek ve 15 iş günü içinde karar verecek ilgiliye gönderilir. Alternatif olarak veya aday, ihale katılımcısı veya başvuru sahibinin verilen yanıttan memnun olmadığı durumda, ana merkezdeki ilgili coğrafi direktöre başvurulabilir.
Şikâyetçi, ihalenin nihai kararına katılmaması dışında başka bir sebep göstermeksizin ikinci bir değerlendirme elde etmeye çalışamaz.
Avrupa Ombudsmanına şikâyetler:
Diğer çözümler saklı kalmak kaydıyla Avrupa Birliği'nin tüm vatandaşları veya herhangi bir üye devlette yaşayan gerçek kişi veya kayıtlı ofisi bu devletlerden birinde bulunan tüzel kişiler Avrupa Birliği'nin kurumları tarafından gerçekleştirilecek yanlış idareden doğacak her türlü durum için Ombudsman'a başvurma hakkına sahiptir.
Yargısal Başvurular:
Bir aday, ihale katılımcısı veya başvuru sahibinin bir seçim veya ihale prosedürünün bir kısmında yapıldığı iddia edilen bir hata veya uygunsuzluktan dolayı olumsuz etkilendiğine inandığı durumda, yargısal başvuruda bulunabilir.
Avrupa Komisyonu’nun sözleşme makamı olmadığı durumlarda, işlem sözleşme makamının ulusal mevzuatı tarafından belirlenen koşullar ve son teslim tarihleri kapsamı uyarınca başlatılacaktır.
Hiçbir alt sözleşme, alt yüklenici ile sözleşme makamı arasında sözleşmeye dayalı ilişkiler kuramaz. Sözleşme makamı, yüklenicinin alt yüklenici ile olan sözleşmesine uymamasından doğacak sorunlardan sorumlu tutulamaz. Söz konusu sözleşmenin uygulaması ile ilgili anlaşmazlıkların olması durumunda, alt yüklenicinin başvurduğu hukuki yargılamalarda, muhatap yüklenici olur. Aynı durum, hizmet sözleşmeleri altında çalışan uzmanlar için de geçerlidir.
Kamu İhale Kanunu 54. maddesine göre; ihale sürecindeki hukuka aykırı işlem veya faaliyetler nedeniyle bir hak kaybına veya zarara uğradığını veya zarara uğramasının muhtemel olduğunu iddia eden aday veya istekli ile istekli olabilecekler, Kamu İhale Kanununda belirtilen şekil ve usul kurallarına uygun olmak şartıyla şikayet ve itirazen şikayet başvurusunda bulunabilirler.
Şikayet ve itirazen şikayet başvuruları, dava açılmadan önce tüketilmesi zorunlu idari başvuru yollarıdır. Aynı kişi tarafından birden fazla ihaleye, birden fazla kişi tarafından ise aynı ihaleye tek dilekçe ile başvuruda bulunulamaz.
Başvuruların ihaleyi yapan idare veya Kamu İhale Kurumu dışındaki idari mercilere ya da yargı mercilerine yapılması ve başvuru dilekçelerinin bu merciler tarafından ilgisine göre idareye veya Kamu İhale Kurumuna gönderilmesi hâlinde, dilekçelerin idare veya Kamu İhale Kurumu kayıtlarına girdiği tarih, başvuru tarihi olarak kabul edilir.
Başvurular üzerine ihaleyi yapan idare veya Kamu Xxxxx Xxxxxx tarafından gerekçeli olarak;
a) İhale sürecinin devam etmesine engel oluşturacak ve düzeltici işlemle giderilemeyecek hukuka aykırılığın tespit edilmesi halinde ihalenin iptaline,
b) İdare tarafından düzeltme yapılması yoluyla giderilebilecek ve ihale sürecinin kesintiye uğratılmasına gerek bulunmayan durumlarda, düzeltici işlem belirlenmesine,
c) Başvurunun süre, usul ve şekil kurallarına uygun olmaması, usulüne uygun olarak sözleşme imzalanmış olması veya şikayete konu işlemlerde hukuka aykırılığın tespit edilememesi veya itirazen şikayet başvurusuna konu hususun Kamu İhale Kurumunun görev alanında bulunmaması hallerinde başvurunun reddine, karar verilir.
İdareye şikayet başvurusu (KİK 55. madde):
İdare, şikayet başvurusu üzerine gerekli incelemeyi yaparak on gün içinde gerekçeli bir karar alır. Alınan karar, şikayetçi ile diğer aday veya istekliler ile istekli olabileceklere karar tarihini izleyen 3 gün içinde bildirilir. İlan ile ihale veya ön yeterlik dokümanına yönelik başvurular dışında istekli olabileceklere bildirim yapılmaz.
Belirtilen süre içinde bir karar alınmaması durumunda başvuru sahibi tarafından karar verme süresinin bitimini, süresinde alınan kararın uygun bulunmaması durumunda ise başvuru sahibi dahil aday, istekli veya istekli olabilecekler tarafından idarece alınan kararın bildirimini izleyen on gün içinde Kamu İhale Kurumuna itirazen şikayet başvurusunda bulunulabilir.
İdareye şikayet başvurusunda bulunulması halinde, başvuru üzerine alınan kararın son bildirim tarihini, süresi içerisinde bir karar alınmaması halinde ise bu sürenin bitimini izleyen tarihten itibaren on gün geçmeden ve itirazen şikayet başvurusunda bulunulmadığı hususuna ilişkin sorgulama yapılmadan veya itirazen şikayet başvurusunda bulunulması halinde ise Kamu İhale Kurumu tarafından nihai karar verilmeden sözleşme imzalanamaz.
Kamu İhale Kurumuna itirazen şikayet başvurusu (KİK 56. madde):
İdareye şikayet başvurusunda bulunan veya idarece alınan kararı uygun bulmayan aday, istekli veya istekli olabilecekler tarafından sözleşme imzalanmadan önce itirazen şikayet başvurusunda bulunulabilir. İhalenin iptaline ilişkin işlem ve kararlardan, sadece şikayet ve itirazen şikayet üzerine alınanlar itirazen şikayete konu edilebilir ve bu kararlara karşı 5 gün içinde doğrudan Kamu İhale Kurumuna başvuruda bulunulabilir.
Kamu İhale Kurumu itirazen şikayet başvurularını başvuru sahibinin iddiaları ile idarenin şikayet üzerine aldığı kararda belirlenen hususlar ve itiraz edilen işlemler bakımından eşit muamele ilkesinin ihlal edilip edilmediği açılarından inceler. İdare tarafından şikayet veya itirazen şikayet üzerine alınan ihalenin iptal edilmesi işlemine karşı yapılacak itirazen şikayet başvuruları ise idarenin iptal gerekçeleriyle sınırlı incelenir.
Kamu İhale Kurulu tarafından gerekli görülen hallerde tarafların ve ilgililerin dinlenmesine karar verilir. Bu durumda, Xxxxx tarafından tespit edilen tarihte taraflar ve ilgililer dinlenir.
Kamu İhale Kurumu, itirazen şikayete ilişkin nihai kararını, incelenen ihaleye ilişkin gerekli bilgi ve belgeler ile ihale işlem dosyasının kayıtlara alındığı tarihi izleyen 20 gün içinde vermek zorundadır. Bu süre KİK 21. maddesinin (b) ve (c) bentlerine (doğal afet vb. ve savunma ve güvenlik hallerinde pazarlık usulü ile yapılan ihaleler) göre yapılan ihaleler ile şikayet ve itirazen şikayet üzerine alınan ihalenin iptal edilmesi işlemine karşı yapılacak itirazen şikayet başvurularında on iş günü olarak uygulanır.
Kamu İhale Kurulu tarafından verilen bütün kararlar, karar tarihini izleyen 5 iş günü içinde taraflara tebligata çıkarılır ve tebligata çıkarıldığı tarihi izleyen 5 gün içinde Kurumun internet sayfasında yayınlanır. Kararlara erişim ücrete tabi tutulamaz.
İdareler hukuki durumda değişiklik yaratan Kamu İhale Kurulu kararlarının gerektirdiği işlemleri ivedilikle yerine getirmek zorundadır.
Yargısal inceleme (KİK 57. madde):
Şikâyetler ile ilgili Kamu İhale Kurumu tarafından verilen nihai kararlar Türkiye Cumhuriyeti Mahkemelerinde dava konusu edilebilir ve bu davalar öncelikle görülür.
3 SÖZLEŞME TÜRLERİ
PRAG ve Türk Hukukunda hizmet, mal alımı ve yapım işleri sözleşmeleri öngörülmüştür. Ancak KİK, hizmeti tanımlarken danışmanlık hizmetini de hizmet kategorisine sokmuş ancak danışmanlık hizmetini ayrıca tanımlamıştır. Ayrıca KİK’e dayanılarak çıkarılan Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nden ayrı olarak Danışmanlık Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği de çıkarılmıştır. Hatta KİK’in 5. Bölümü “Danışmanlık Hizmet İhaleleri ile İlgili Özel Hükümler” içermektedir.
Sözleşmelere göre belirlenecek ihale usulleri bu tez çalışmasının 4. Bölümünde açıklanmıştır. Bu bölümde sadece sözleşme türlerinin tanımı ve kapsamı verilmektedir.
3.1 Hizmet Sözleşmeleri
PRAG (3) Hizmet sözleşmelerini; etüt veya teknik yardıma yönelik sözleşmelerinden saymaktadır. Hizmet sözleşmeleri bazen harici tecrübelerden faydalanmak için de kullanılmaktadır. Buna göre:
Etüt sözleşmeleri; projelerin tanımlama ve hazırlanma çalışmaları, fizibilite etütlerini, ekonomik ve pazar araştırmalarını, teknik çalışmaları, değerlendirmeleri ve denetimleri içeren, bir hizmet sunucusu ile sözleşme makamı arasındaki bir hizmet sözleşmesidir.
Teknik yardım sözleşmeleri; sözleşmede danışman rolünü üstlenen, proje yöneten veya denetleyen, uzman görüşü sunan bir hizmet sağlayıcının bulunduğu sözleşmelerdir.
KİK 4. maddesinde Hizmeti: Bakım ve onarım, taşıma, haberleşme, sigorta, araştırma ve geliştirme, muhasebe, piyasa araştırması ve anket, danışmanlık, tanıtım, basım ve yayım, temizlik, yemek hazırlama ve dağıtım, toplantı, organizasyon, sergileme, koruma ve güvenlik, meslekî eğitim, fotoğraf, film, fikrî ve güzel sanat, bilgisayar sistemlerine yönelik hizmetler ile yazılım hizmetlerini, taşınır ve taşınmaz mal ve hakların kiralanmasını ve benzeri diğer hizmetler olarak tanımlamıştır.
Danışmanı ise; Danışmanlık yapan, bilgi ve deneyimini idarenin yararı için kullanan, danışmanlığını yaptığı işin yüklenicileri ile hiçbir organik bağ içinde bulunmayan, idareden danışmanlık hizmeti karşılığı dışında hiçbir kazanç sağlamayan ve danışmanlık hizmetlerini veren hizmet sunucular olarak tanımlamıştır.
KİK, Hizmeti tanımlarken danışmanlık hizmetini de Hizmet kategorisine sokmuş ancak Danışmanlık Xxxxxxxxx ayrıca tanımlamıştır. Bu kanuna dayanılarak çıkarılan Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nden ayrı olarak Danışmanlık Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği de çıkarılmıştır.
PRAG etüt işleri ile teknik yardım işlerini ayrı ayrı tanımlamış olmasına rağmen ihale usulleri bakımından bir ayrıma gitmemiştir. Türk Mevzuatı ise PRAG’ın ayrımından farklı olarak hizmet işlerinden danışmanlık hizmet işini ayırmış ve ayrıca bu işleri için temel usulü belli istekliler arasında ihale usulü olarak öngörmüştür. PRAG’ın hizmet tanımı Türk Hukukundaki danışmanlık hizmeti tanımına denk gelmektedir. PRAG da bu hizmetlerin belli istekliler arasında ihale usulü (kısıtlı ihale usulü) ile ihale edilmesini öngörmüştür.
PRAG’a göre hizmet sözleşmelerinde iki farklı şekilde sözleşme bedeli belirlenebilir:
Götürü fiyat: Belirli çıktılar tanımlanır. Hizmet karşılığı belirli çıktıların teslimi temel alınarak ödeme yapılır. Ödemeler, sözleşme sonuçlanmadıysa kısmen veya tamamen geri çekilebilir. Kısmi ödemeler çıktının tamamlanan kısmına ve aşağıdaki koşullara göre belirlenmelidir:
- çıktı başına birçok bütçe kalemi belirlenir ancak bu zorunlu değildir
- hizmet sunucusuyla müzakere edilir
Ücrete dayalı: Çıktının tahmin edilemeyeceği veya belirli bir çıktıyı elde etmek için iş yükünün önceden belirlenmesinin mümkün olmadığı durumlarda kullanılmaktadır. Bu nedenle, fiilen çalışılan süreyi dikkate alarak ödeme yapmak bu tür hizmetlerde ekonomik olarak daha avantajlıdır.
Türk Mevzuatında birim fiyat; idarece hazırlanmış cetvelde yer alan her bir iş kalemi için ihale üzerinde bırakılan istekli tarafından teklif edilen ve idarece uygun görülerek sözleşmeye bağlanan ödemeye esas fiyat olarak, götürü bedel ise nitelik ve miktarı idarece belirlenen işin tamamı için ihale üzerinde bırakılan istekli tarafından teklif edilen ve idarece uygun görülerek sözleşmeye bağlanan ödemeye esas toplam bedel olarak tanımlamıştır. (KİK 4. madde)
Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği Ek-7 Hizmet Alımlarına Ait Tip Sözleşmesine göre Hizmet alımlarında, ihale konusu hizmetin işçiliğe dayalı hizmet alımı olması durumunda birim fiyat üzerinden, diğer hizmet alımlarında işin niteliğine göre idare tarafından belirlenecek yöntemle (birim fiyat veya götürü bedel üzerinden) ihale edilmelidir.
PRAG ve Türk Hukuku her ne kadar farklı isimlendirmeler yapmış iseler de hizmet alımlarına ilişkin ödeme türleri ile bunların özelliklerine göre seçilebilecek ödeme türleri paralellik göstermektedir. Bahsi geçen isim farklılığının sebebi KİK’da belirtilen hizmet tanımının birçok işi barındırması, AB dış faaliyetlerindeki hizmet işlerinin ise daha sınırlı olmasıdır.
3.2 Mal Alımı Sözleşmeleri
PRAG’da (4) Mal Alımı Sözleşmeleri; ürünlerin satın alınmasını, uzun dönem kiralanmasını (leasing), kiralanmasını veya taksitle satın alınmasını (satın alma seçenekli veya seçeneksiz) kapsar.
KİK 4. maddesinde mal, satın alınan her türlü ihtiyaç maddeleri ile taşınır ve taşınmaz mal ve hakları olarak ifade edilmektedir. Türk Mevzuatında Mal Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği, KİK’e dayanılarak mal alımı ihalelerinde uygulayacakları usul ve esasları düzenlemek amacıyla hazırlanmıştır. (Mal Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği 1. madde)
3.3 Yapım İşleri Sözleşmeleri
PRAG’a (5) göre Yapım işleri sözleşmeleri inşaatın veya Avrupa Parlamentosu'nun ve Konsey’in 2004/18/AT Direktifi'nin Ek I'inde bahsi geçen
faaliyetlerden biri ile ilgili bir işin veya ne yolla olursa olsun bir inşaatın gerçekleşmesinin sözleşme makamınca belirtilen gereksinimlere göre uygulamasını veya hem uygulamasını hem de tasarımını kapsar. "Yapım işi" ekonomik veya teknik işlevi yerine getirmek için yeterli olan, bir bütün olarak alınan yapı veya inşaat mühendisliği çıktısı anlamına gelir.
KİK 4. maddesine göre Yapım; Bina, karayolu, demiryolu, otoyol, havalimanı, rıhtım, xxxxx, xxxxxxx, xxxxx, xxxxx, xxxxx, xxxxxxx, spor tesisi, alt yapı, boru iletim hattı, haberleşme ve enerji nakil hattı, baraj, enerji santrali, rafineri tesisi, sulama tesisi, toprak ıslahı, taşkın koruma ve dekapaj gibi her türlü inşaat işleri ve bu işlerle ilgili tesisat, imalat, ihzarat, nakliye, tamamlama, büyük onarım, restorasyon, çevre düzenlemesi, sondaj, yıkma, güçlendirme ve montaj işleri ile benzeri yapım işlerini ifade eder.
4 İHALE USULLERİ
PRAG’da uygulanabilir standart ihale prosedürleri; hizmet alımı, mal alımı ve yapım işleri şeklinde sınıflandırılmıştır. Eşik değerler, sözleşmeye ilişkin en yüksek bütçeleri temel almaktadır. Sözleşmelerin parçalara bölündüğü durumlarda, her bir parçanın değeri genel eşik hesaplanırken dikkate alınır. Projeler, ihale eşiklerinin altında kalmak amacıyla yapay biçimde bölünmemelidir.
Türk Hukukunda da mal alımı, hizmet alımı ve yapım işleri ihalelerinde açık ihale usulü, belli istekliler arasında ihale usulü ve pazarlık usulü öngörülmüştür. (KİK
18. madde)
Açık ihale usulü, bütün isteklilerin teklif verebildiği usuldür. (KİK 19. madde) Belli istekliler arasında ihale usulü, yapılacak ön yeterlik değerlendirmesi sonucunda idarece davet edilen isteklilerin teklif verebildiği usuldür. (KİK 20. madde) Pazarlık usulü ise, PRAG ile benzer şekilde, aşağıda ayrıntılı olarak incelenecek belirli hallerde kullanılan istisnai ihale usulüdür.
PRAG ile paralel olarak KİK 5. maddesine göre de “Eşik değerin altında kalmak amacıyla mal veya hizmet alımları ile yapım işleri kısımlara bölünemez” ilkesi geçerlidir.
Tablo 4.1 ve Tablo 4.2’de PRAG ve KİK’de sözleşme türü ve yaklaşık maliyete göre belirlenen ihale prosedürleri gösterilmiştir.
Tablo 4.1 PRAG’da sözleşme türleri ve yaklaşık maliyete göre ihale prosedürleri
HİZMET SÖZLEŞMELERİ | MAL ALIMI SÖZLEŞMELERİ | YAPIM İŞİ SÖZLEŞMELERİ |
≥ 5.000.000 Avro | ||
≥ 300.000 Avro Uluslararası kısıtlı ihale prosedürü | ≥ 300.000 Avro Uluslararası açık ihale prosedürü | Uluslararası açık ihale prosedürü veya Uluslararası kısıtlı ihale prosedürü |
< 300.000 Avro ama > 20.000 Avro | < 300.000 Avro ama ≥ 100.000 Avro Yerel açık ihale prosedürü veya Çerçeve sözleşme | < 5.000.000 Avro ama ≥ 300.000 Avro Yerel açık ihale prosedürü |
Çerçeve sözleşmeleri veya Rekabetçi pazarlık usulü | < 100.000 Avro ama > 20.000 Avro Rekabetçi pazarlık usulü veya Çerçeve sözleşme | < 300.000 Avro ama > 20.000 Avro Rekabetçi pazarlık usulü |
≤ 20.000 Avro Doğrudan Temin Hizmet ve mal alımı sözleşmeleri için, harcamanın ≤ 2. 500 Avro olması halinde teklifin kabulünden önce fatura karşılığında ödeme yapılabilir | ||
Tablo 4.2 KİK’de sözleşme türleri ve yaklaşık maliyete göre ihale prosedürleri
HİZMET SÖZLEŞMELERİ | MAL ALIMI SÖZLEŞMELERİ | YAPIM İŞİ SÖZLEŞMELERİ |
≥ 157.923 TL (51.260 Avro) Açık İhale veya İşin uzmanlık ve/veya ileri teknoloji gerektirmesi halinde Belli İstekliler Arasında *Danışmanlık Hizmet Alımı: Belli İstekliler Arasında | ≥ 157.923 TL (51.260 Avro) Açık İhale veya İşin uzmanlık ve/veya ileri teknoloji gerektirmesi halinde Belli İstekliler Arasında | ≥ 157.923 TL (51.260 Avro) Açık İhale veya • İşin uzmanlık ve/veya ileri teknoloji gerektirmesi halinde ya da • Yaklaşık maliyeti eşik değerin yarısını (> 15.922.351 TL (5.168.252 Avro)) aşan ihalelerde Belli İstekliler Arasında |
< 157.923 TL (51.260 Avro) ancak > 47.373 TL (15.377 Avro) Büyükşehir sınırları içinde < 157.923 TL (51.260 Avro) ancak > 15.783 TL (5.123 Avro) Büyükşehir sınırları dışında Pazarlık Usulü | ||
≤ 47.373 TL (15.377 Avro) Büyükşehir sınırları içinde ≤ 15.783 TL (5.123 Avro) Büyükşehir sınırları dışında Doğrudan Temin | ||
Tablo 4.2’de belirtilen meblağlar Kamu İhale Kurumunun 2014/1 sayılı Tebliği ile 30/01/2014 tarihli ve 28898 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmış olup 01.02.2014
– 31.01.2015 dönemini kapsamaktadır. Bu değerler 01.02.2014 tarihi dikkate alınarak karşılaştırma yapılması amacıyla Avrupa Birliği resmi yayın organında4 yer alan para birimi dönüştürücüsü ile TL’den Avroya çevrilmiş ve parantez içerisinde yanlarına yazılmıştır.
Türk Mevzuatına göre açık ihale usulü temel usul olmakla birlikte, yapım, hizmet ve mal alımı ihalelerinden, işin özelliğinin;
a) sadece uzmanlık
b) sadece ileri teknoloji
c) uzmanlık ve ileri teknoloji gerektirmesi durumunda,
4 xxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxx/xxxxxxxxx_xxxxxx/xxxx_xxxxxxxxx/xxxxxxxxx/xxxxxxxxx_xx.xxx
yaklaşık maliyetin önemi yoktur. Belli İstekliler Arasında İhale Usulü kullanılabilir. Mevzuat hükmüne göre; işin özelliğinin uzmanlık ve/veya ileri teknoloji gerektirmesi nedeniyle açık ihale usulünün uygulanamadığı işlerin ihalesi için bu usul öngörülmüştür. Bahsi geçen mevzuat hükümlerine göre, yukarıda açıklanan zorunlu haller dışında temel usul olarak, açık ihale usulünün uygulanması gerektiği sonucuna varılmaktadır.
PRAG’da düzenlenen Kısıtlı ihale usulü Türk Mevzuatında öngörülen Belli istekliler arasında ihale usulüne denk gelmektedir. PRAG’da Hizmet sözleşmeleri için Türk Mevzuatının tersine Açık ihale usulünün uygulanması öngörülmemiştir. Türk Mevzuatında Hizmet sözleşmeleri için yaklaşık maliyete göre tüm ihale usulleri uygulanabilmekte iken Danışmanlık Hizmet Alımı ihalelerinde ise sadece Belli istekliler arasında (Kısıtlı) ihale usulünün kullanılması öngörülmüştür. (KİK 48. madde)
4.1 Açık Usul
PRAG’a göre “Açık” ihale çağrılarına tüm ekonomik işletmeler teklif sunabilir. İhaleye girmek isteğinde olan tüm gerçek ve tüzel kişiler ihale dosyasını, sözleşme duyurusundaki prosedürlere uygun olarak almayı talep edebilirler. İhale teklifleri incelenir, ihale katılımcılarının finansal, ekonomik, teknik ve mesleki yeterlikleri bir seçime ulaşmak için kontrol edilir, teklif verenler karşılaştırılır ve başarılı ihale katılımcısı belirlenir. İhale sırasında istekli ile hiçbir konuda pazarlık yapılmaz. Sadece isteklilerden yazılı olarak açıklama yapılması istenebilir.
KİK 19. maddesine göre de; açık ihale usulü, bütün isteklilerin teklif verebildiği usuldür.
Açık ihale usulü tanımıyla, tekliflerin açık olması değil, ihalenin herkese açık olması ifade edilmektedir. Kamu İhale Kanununda ve ihale şartnamesinde yazılı genel şartları taşıyan herkes, bu ihaleye katılabilecektir. İhaleye, istenilen başvuru niteliklerine sahip olan ve usulüne uygun olarak teklif veren adaylar arasından, yeterlilik değerlendirme kriterlerine göre, en avantajlı teklif veren yüklenici saptanarak ihale süreci tamamlanır.
4.1.1 İlan
PRAG rekabetçi ihaleye en yüksek katılımı sağlamak ve gereken şeffaflığı garanti altına almak amacıyla ön bilgilendirme ilanı ve sözleşme duyurusu yayımlanmasını zorunlu tumuştur.
Türk Mevzuatında da bütün isteklilerle tekliflerini hazırlayabilmeleri için yeterli süre tanımak suretiyle en az bir defa ilan yayımlanması düzenlenmiştir. (KİK
13. madde)
4.1.1.1 Ön bilgilendirme ilanı
PRAG’da planlanan ihale prosedürünün belirli özelliklerini ortaya koyan ön bilgilendirme ilanı, istisnai durumlar haricinde, ihale ilanının yayımlanmasından en az 30 gün önce yayımlanmalıdır.
Ön bilgilendirme ilanı, söz konusu sözleşmelerin konu, içerik ve değeri hakkında kısa bir bilgi vermelidir. Bunların tahmini olduğu göz önünde bulundurularak, ön bilgilendirme ilanın yayınlanmış olması sözleşme makamı için bağlayıcı değildir ve hizmet sağlayıcılarının bu aşamada başvuru formlarını sunmaları beklenmez.
Türk Mevzuatında da “ön ilan” prosedürü (KİK 13. madde ve Uygulama Yönetmelikleri) öngörülmüş olmakla birlikte PRAG’dan farklı olarak bu prosedür zorunlu değildir. Prosedürün amacı PRAG ile paralel olup idareye ihale yapma yükümlülüğü getirmemektedir. Bir ön ilana bağlı olarak sadece bir ihale gerçekleştirilebilir.
Türk Mevzuatında bahsi geçen prosedürü ihtiyari olarak düzenlenmesi nedeni ile PRAG’da belirlenen en az 30 günlük yayım süresi gibi bir zorunlu süre öngörülmemiştir. Ancak Ön ilana dayanılarak açık ihalelerde ilan, belli istekliler arasında ihalelerde ise davet mektubu gönderilmesi için öngörülen 40 günlük zorunlu sürelerde indirime gitmek isteyen idarelerin; süre indiriminden yararlanabilmeleri için;
a) İhale veya ön yeterlik ilanının ön ilan tarihinden itibaren en az 40 gün sonra yapılması,
b) İhalenin açık ihale veya belli istekliler arasında ihale usullerinden biriyle gerçekleştirilmesi zorunludur.
4.1.1.2 Sözleşme ilanı
PRAG’da ön bilgilendirme ilanının yayınlanmasından asgari 30 gün sonra Avrupa Birliği’nin resmi yayın organı olan EuropeAid web sitesinde sözleşme ilanı yayımlanması öngörülmüştür.
Sözleşme makamı, kendi inisiyatifi ile veya bir ihale katılımcısının talebine yanıt olarak, sözleşme duyurusundaki bilgiyi düzeltmesi gerekirse, değişiklikleri içeren bir düzeltme ilanı yayımlamalıdır. Bu durumda ihalelerin sunulması için son tarih, ihale katılımcılarının değişiklikleri göz önünde bulundurabilmeleri amacıyla uzatılabilir.
Türk Hukukunda ilan süreleri5 yaklaşık maliyete göre belirlenmektedir. KİK
13. maddesine göre, bütün isteklilere tekliflerini hazırlayabilmeleri için yeterli süre tanımak suretiyle en az birer defa yayımlanmak suretiyle ilân edilerek ihaleler duyurulur.
PRAG’a göre sözleşme ilanında bulunması gereken bilgiler, yanlarında KİK
24. maddede belirtilen ihale ilanında bulunması zorunlu hususlarla karşılaştırılarak Tablo 4.3’de verilmiştir. Ancak KİK 24/c maddesinde ihale ilanında bulunması zorunlu hususlar arasında sayılan “Mal alımı ihalelerinde teslim yeri, hizmet alımı ve yapım ihalelerinde ise işin yapılacağı yer” bilgisi PRAG’da sözleşme ilanı standart formunda yer almamakla birlikte söz konusu bilgi ihale dosyasında belirtilmektedir.
5 KİK 13. maddesinde belirtilen ilan süreleri Ek-2’de tablo halinde verilmiştir.
Tablo 4.3 PRAG ve Türk Mevzuatında sözleşme ilanında bulunması gereken bilgilerin karşılaştırılması
PRAG | Türk Mevzuatı |
Askı hükmü (bulunuyorsa) | KİK 24. maddesinde sayılmamıştır. |
Yayın referans numarası | KİK 24. maddesinde sayılmamıştır. |
Prosedür | Uygulanacak ihale usulü |
Program başlığı | KİK 24. maddesinde sayılmamıştır. |
Finansman | KİK 24. maddesinde sayılmamıştır. |
Sözleşme makamı | İdarenin adı, adresi, telefon ve faks numarası |
Sözleşmenin tanımı | İhalenin adı, niteliği, türü, miktarı |
Kısımların numarası ve başlığı | |
Uygunluk ve menşei kuralları | İhalenin sadece yerli isteklilere açık olup olmadığı ve yerli istekliler lehine fiyat avantajı uygulanıp uygulanmayacağı |
Dışlama sebepleri | İhaleye katılabilme şartları ve istenilen belgelerin neler olduğu. |
Teklif sayısı | KİK 24. maddesinde sayılmamıştır. |
Geçici teminat | Teklif edilen bedelin % 3'ünden az olmamak üzere, isteklice belirlenecek tutarda geçici teminat verileceği |
Kesin teminat | KİK 24. maddesinde sayılmamıştır. |
Bilgilendirme toplantısı ve / veya saha ziyareti | KİK 24. maddesinde sayılmamıştır. |
Teklif geçerliliği | Tekliflerin geçerlilik süresi |
Görevlerin (proje) uygulanma dönemi | İhale konusu işe başlama ve işi bitirme tarihi |
Seçim kriterleri | Yeterlik değerlendirmesinde uygulanacak kriterler |
Değerlendirme kriterleri | |
İhale dosyasının temini | İhale dokümanının nerede görülebileceği ve hangi bedelle alınacağı |
Tekliflerin teslim edilmesi için son tarih | Tekliflerin ihale saatine kadar nereye verileceği |
Tekliflerin açılış oturumu | İhalenin nerede, hangi tarih ve saatte yapılacağı |
Prosedürün dili | KİK 24. maddesinde sayılmamıştır. |
Yasal dayanak | KİK 24. maddesinde sayılmamıştır. |
4.1.2 İhale dosyasının içeriği
PRAG’da ihale dosyası içerisinde; ihale katılımcılarına talimatlara, taslak sözleşmeye, ekleriyle birlikte özel koşullara, teklif sunum formuna ve diğer bilgi ve belgelere, yer verilir. Ayrıca Yapım işi ihalelerinde, ihale dosyasında bu belgelere ek
olarak; teknik şartname, finansal teklif modeli, tasarım belgeleri ve çizimler yer almaktadır.
Türk Mevzuatında da benzer şekilde ihale dokümanında; isteklilere talimatları da içeren idari şartnameler ile yaptırılacak işin projesini de kapsayan teknik şartnameler, sözleşme tasarısı ve gerekli diğer belge ve bilgiler bulunur. (KİK 27. madde)
4.1.3 Prosedür esnasında ek bilgi
PRAG’da ihale dosyası prosedür esnasında ihale katılımcılarının açıklama talebi veya ek bilgi talebinde bulunmalarına gerek bırakmayacak şekilde net olması gerekliliği vurgulanmıştır. Ancak sözleşme makamı, kendiliğinden veya bir ihale katılımcısının talebine yanıt olarak, ihale dosyasında açıklama yapar ya da ek bilgi verirse, bunlar tüm diğer ihale katılımcılarının görebileceği şekilde EuropeAid web sitesinde yayımlamalıdır.
PRAG’a göre ihale katılımcıları sorularını, yazılı olarak, ihale tekliflerinin sunulacağı son tarihten en geç 21 gün öncesine kadar verebilirler. Sözleşme makamı ihale tekliflerinin sunulacağı son tarihten en geç 11 gün öncesine kadar tüm ihale katılımcılarının sorularına yanıt vermelidir. Sözleşme makamı yayımlanan bu dokümanlarda ihalenin değerlendirilmesi hakkında önceden görüş sunma niteliğinde bilgi vermemelidir.
Sorular nedeniyle sözleşme duyurusunda değişikliklerin oluşması halinde, sözleşme ilanı ile aynı prosedürle düzeltme ilanı yayımlanmalıdır. İhale tekliflerinin sunulması için son tarih bu gibi değişikliklerin dikkate alınabilmesi için uzatılabilir.
İhalenin teknik içeriğinin karmaşık olması halinde, sözleşme makamı bilgilendirme toplantısı ve/veya saha ziyareti düzenleyebilir. Bu toplantı ihale dosyasında duyurulmalı ve son teslim tarihten en geç 21 gün öncesine kadar gerçekleştirilmelidir. Bu toplantılara katılım maliyeti ihale katılımcıları tarafından karşılanmalıdır. İhale süresince, şeffaflık ilkesi ve ihale katılımcılarına eşit muamele göz önünde bulundurularak, firmaların bireysel ziyaretleri, sözleşme makamı tarafından organize edilemez.
Türk Mevzuatında da benzer şekilde; ilân yapıldıktan sonra ihale dokümanında değişiklik yapılmaması esastır. Ancak, ilân yapıldıktan sonra, tekliflerin hazırlanmasını veya işin gerçekleştirilmesini etkileyebilecek maddi veya teknik hatalar veya eksikliklerin idarece tespit edilmesi veya isteklilerce yazılı olarak bildirilmesi halinde, ihale dokümanında değişiklikler yapılabilir. Yapılan bu değişikliklere ilişkin ihale dokümanının bağlayıcı bir parçası olan zeyilname, son teklif verme gününden en az 10 gün öncesinde bilgi sahibi olmalarını temin edecek şekilde ihale dokümanı alanların tamamına gönderilir. Zeyilname ile yapılan değişiklikler nedeniyle tekliflerin hazırlanabilmesi için ek süreye ihtiyaç duyulması halinde, ihale tarihi bir defaya mahsus olmak üzere en fazla 20 gün zeyilname ile ertelenebilir. Zeyilname düzenlenmesi halinde, teklifini bu düzenlemeden önce vermiş olan isteklilere tekliflerini geri çekerek, yeniden teklif verme imkanı sağlanır.
Ayrıca, istekliler tekliflerini hazırlarken ihale dokümanında açıklanmasına ihtiyaç duyulan hususlarla ilgili olarak son teklif verme gününden 20 gün öncesine kadar yazılı olarak açıklama talep edebilir. Bu talebin idarece uygun görülmesi halinde yapılacak açıklama, bu tarihe kadar ihale dokümanı alan bütün isteklilere son teklif verme gününden 10 gün öncesinde bilgi sahibi olmalarını temin edecek şekilde ve açıklama talebinde bulunan istekli belirtilmeksizin yazılı olarak gönderilir.(KİK 29. madde)
Açıklama veya zeyilname PRAG’da ilan yolu ile bildirilmekteyken, Türk Hukukunda, bu tarihe kadar doküman alanların tamamına gönderilir veya imza karşılığı elden tebliğ edilir. İdarenin bu yazılı açıklaması veya zeyilname, ihale veya son başvuru tarihinden en az 10 gün önce tüm istekli olabilecekler, isteklilerin bilgi sahibi olmalarını sağlayacak şekilde yapılır. Açıklamada, sorular ve idarenin ayrıntılı cevapları yer alır; ancak açıklama talebinde bulunanın kimliği belirtilmez.
4.1.4 Tekliflerin sunulması için teslim tarihi
PRAG’a göre ihale teklifleri sözleşme makamının adresine ihale dosyasında verilmiş olan tarih ve saati geçirmeden erişmelidir. Tekliflerin sunumu için belirlenen süre, ihale tekliflerinin kalitesini garanti edecek ve böylelikle gerçekten rekabetçi ihaleye izin verecek uzunlukta olmalıdır. PRAG, sürenin kısa olmasının, ihale
katılımcılarının ihaleye girmelerini engellediği veya eksik veya kötü hazırlanmış teklifler sunmalarına neden olduğunu belirtmektedir. Sözleşme duyurusunun yayımlanması ile ihale tekliflerinin alınması için son teslim tarihi arasındaki asgari süre Mal alımı ihalelerinde 60 (100.000 ve 300.000 Avro arasındaki yerel açık sözleşmeler için 30), Yapım işi ihalelerinde ise 90 (300.000 ve 5.000.000 Avro arasındaki yerel açık sözleşmeler için 60) gündür. Ancak, istisnai durumlarda, Avrupa Komisyonu’ndan önceden alınacak onay ile daha kısa bir teslim tarihine izin verilebilir.
Teklifler için son teslim tarihinin sözleşme makamının ülkesinde bir iş gününe denk gelmesini ve eğer mümkünse ihale teklifi açma oturumu ile birleştirilmesini önermiştir. PRAG’da tavsiye edilen bu usul Türk Hukukunda yasal düzenlemeye kavuşturulmuştur. KİK 30. maddesine göre teklifler ihale dokümanında belirtilen ihale saatine kadar sıra numaralı alındılar karşılığında idareye verilir. (KİK 30. madde) Türk Mevzuatında tekliflerin açılma oturumuna ilişkin teklif sunulması için ihale tarihinin belirlenmesinde kullanılan ve KİK 13. maddesinde öngörülen ilan sürelerinden6 ayrı bir tarih öngörülmemiştir. Ayrıca Türk Mevzuatında belirlenen ilan süreleri PRAG’da belirlenen sürelerden kısadır.
4.1.5 İhale tekliflerinin sunulması
PRAG’a göre teknik ve finansal teklifler mühürlü tek bir zarf içine konulmalı ve bu zarf da bir paket içine veya başa bir zarfın içine konulmalıdır. İhale teklifi, ihale katılımcılarına talimatlar ile uyumlu olarak gönderilmelidir.
Türk Mevzuatına göre, teklif mektubu ve geçici teminat da dahil olmak üzere ihaleye katılabilme şartı olarak istenilen bütün belgeler bir zarfa konulur. (KİK 30. madde)
6 KİK 13. maddesinde belirtilen ilan süreleri Ek-2’de tablo halinde verilmiştir.
4.1.6 Değerlendirme sürecindeki aşamalar
4.1.6.1 Teklif dosyalarının alınması ve kaydı
PRAG’da ihale teklifleri alınırken, sözleşme makamı alındıkları tarihi ve saati belirterek kaydetmeli ve elden teslim edilenler için bir alındı belgesi düzenlemelidir. İhale tekliflerini içeren zarflar mühürlü kalmalı ve açılacakları zamana kadar güvenli bir yerde saklanmalıdırlar. İhale tekliflerinin dış zarfları, ihale tekliflerinin sunulmasının son tarihinden önce veya sonra sunulduklarına bakılmaksızın alınma sırasına göre numaralandırılmalıdır.
Türk Mevzuatına göre teklifler ihale dokümanında belirtilen ihale saatine kadar sıra numaralı alındılar karşılığında idareye verilir. PRAG’dan farklı olarak bu saatten sonra verilen teklifler kabul edilmez ve açılmaksızın iade edilir. Teklifler iadeli taahhütlü olarak da gönderilebilir. Posta ile gönderilecek tekliflerin ihale dokümanında belirtilen ihale saatine kadar idareye ulaşması şarttır. Postadaki gecikme nedeniyle işleme konulmayacak olan tekliflerin alınış zamanı bir tutanakla tespit edilir. (KİK 30/3. madde)
4.1.6.2 Hazırlık toplantısı
PRAG’a göre değerlendirme komitesinin ilk toplantısı ihale tekliflerinin açılma oturumundan önce yapılmalıdır. İhale dosyası değerlendirme komitesinin üyelerine önceden dağıtılmış olmalıdır. Başkan ihalenin amacını, değerlendirme komitesi tarafından izlenecek olan prosedürleri, ihale dosyasında belirtilmiş olan değerlendirme çizelgesini, seçme ve karar kriterlerini açıklar. KİK’da bu konuya özel bir düzenleme bulunmamaktadır.
4.1.6.3 Tekliflerin açılması
İhale teklifi açma oturumunun amacı, ihale tekliflerinin eksiksiz olduğunun, zorunlu ihale garantisinin temin edildiğinin ve ihale tekliflerinin genel olarak düzende olduğunun kontrol edilmesidir.
PRAG’da ihale teklifi açma oturumu resmi, halka açık bir süreç olarak belirlenmiştir. Değerlendirme komitesi ihale tekliflerini, ihale dosyasında belirtilmiş
olan tarih ve saatte, halk önünde açar. Halka açık olmasına rağmen, ihale teklifi açma oturumuna katılım sözleşme için ihale teklifinde bulunan şirketlerin temsilcileri ile sınırlıdır.
Teslim tarihinden sonra gelmiş olan ihale tekliflerinin içindeki geçici teminat mektupları ihale katılımcılarına, ihale teklifi açılış oturumundan sonra geri gönderilmelidir.
Türk Mevzuatına göre ihale komisyonunca ihale dokümanında belirtilen saatte kaç teklif verilmiş olduğu bir tutanakla tespit edilerek, hazır bulunanlara duyurulur ve hemen ihaleye başlanır. İhale komisyonu teklif zarflarını alınış sırasına göre inceler. Tekliflerin hazırlanması ve sunulmasına uygun olmayan zarflar bir tutanak ile belirlenerek değerlendirmeye alınmaz. Zarflar isteklilerle birlikte hazır bulunanlar önünde alınış sırasına göre açılır.
İsteklilerin belgelerinin eksik olup olmadığı ve teklif mektubu ile geçici teminatlarının usulüne uygun olup olmadığı kontrol edilir. Belgeleri eksik veya teklif mektubu ile geçici teminatı usulüne uygun olmayan istekliler tutanakla tespit edilir. İstekliler ile teklif fiyatları ve yaklaşık maliyet tutarı açıklanır. Bu işlemlere ilişkin hazırlanan tutanak ihale komisyonunca imzalanır. Bu aşamada; hiçbir teklifin reddine veya kabulüne karar verilmez, teklifi oluşturan belgeler düzeltilemez ve tamamlanamaz. Teklifler ihale komisyonunca hemen değerlendirilmek üzere oturum kapatılır. (KİK 36. madde)
4.1.6.4 Teknik tekliflerin değerlendirilmesi
Teknik tekliflerin değerlendirilmesi ile ilgili PRAG ve KİK’daki düzenlemeler paralel olduğundan bu bölüm PRAG’daki düzenlemeler üzerinden incelenmiştir.
Değerlendirme Komisyonunun ihale dosyasında yayımlanmış olan idari uyumluluk çizelgesini ve değerlendirme çizelgesini kullanması zorunludur.
Teknik değerlendirme esnasında, değerlendirme komitesi ihale tekliflerinin ihale dosyasında belirtilmiş olan gereksinimleri karşılayıp karşılamadığına bakar. Bu inceleme, teknik şartnamede ekli olan hizmet bileşenlerini de içerir. Sonuçlar, ihale
dosyasında belirtilmiş olan tüm öğeler için bir Evet/Hayır çizelgesine kaydedilir. Herhangi bir puanlama metodu kullanılmamalıdır. İhale kısımlara ayrıldıysa, değerlendirme her bir kısım için ayrı ayrı yürütülmelidir.
Değerlendirme komitesinin oy hakkı bulunan üyelerinin oluru ile başkan teklifleri açıklığa kavuşması gereken ihale katılımcıları ile cevap için uygun bir süre tanıyarak yazılı olarak irtibata geçebilir.
İdari uyumluluk
İhale tekliflerinin ayrıntılı değerlendirmesine başlamadan evvel, sözleşme makamı bunların ihale dosyasındaki zorunlu gereksinimler (idari uyumluluk çizelgesi) ile uyumlu olup olmadığını kontrol eder.
İhale teklifi ihale dosyasındaki tüm koşullara, prosedürlere ve şartnamelere onlardan büyük ölçüde ayrılmadan veya kısıtlamalar7 getirmeden uyum gösteriyorsa, uyumlu olduğuna hükmedilir.
Her teklifin ihale dosyası ile uyumu özellikle aşağıdakilerle değerlendirilir:
• belgelerin eksiksiz olması
• ihale dosyasınca gerekli dilin kullanılması Konsorsiyumlar için:
• oluşumunun ve lider firmanın atanması ile ilgili evrakın tüm konsorsiyum üyeleri tarafından imzalanmış olması.
Görevleri alt yükleniciye vermeyi planlayan ihale katılımcıları, (ihale dosyasınca izin veriliyorsa) ihale dosyasında belirtilmiş sınırda, alt yükleniciye verilmesi planlanan işin içeriğini ve kapsamını bildirir bir beyan eklemiş olmalıdır.
7 Büyük farklar veya kısıtlamalardan; sözleşmenin kapsamını, kalitesini veya performansını etkileyenler, ihale dosyasındaki koşullardan ciddi ölçüde ayrılanlar, sözleşme makamının haklarını kısıtlayan veya ihale katılımcısının sözleşmedeki yükümlülüğünü kısıtlayan ve ihale teklifleri uyumlu olan ihale katılımcıları ile rekabeti bozan unsurlar anlaşılmalıdır.
Her ihale teklifinin idari uyumluluğu Değerlendirme Raporuna kaydedilmelidir.
Teknik uyumluluk
İdari uyumluluk kontrolünden sonra ihale tekliflerinin ayrıntılı teknik değerlendirmesine geçilir. Uygulanacak olan kriterler ihale dosyasında belirtilenlerdir ve bunlara uygun olarak ihale dosyasına ekli olan değerlendirme çizelgesi kullanılmalıdır. Hiçbir koşul altında, komite veya üyeleri ihale dosyasında ihale katılımcılarına bildirilmiş olan değerlendirme çizelgesini değiştiremezler.
Bu değerlendirmenin amacı yarışan ihale tekliflerinin seçim kriterlerini ve asgari teknik gereksinimleri karşılayıp karşılamadığını belirlemektir.
Tüm tekliflerde, tedarik edilecek ürünler ile sabit yapım işleri için satın alınan ürünlerin ve kullanılacak materyallerin Bölüm 2.2.1’de konusu geçen gereksinimleri karşılaması gerekmektedir. Menşe kuralını karşılayamayan ihale teklifleri reddedilmelidir. Mal alımı ihalelerinde; ürünlerin menşei hakkında şüphe doğması durumunda, ek bilgi talep edilmelidir.
Değerlendirme komitesi, bu aşamada, teknik tekliflerde belirtilmiş olan alt yüklenicilerin milliyetlerinin Bölüm 2.2.1’deki milliyet kuralına uyup uymadığını da kontrol etmelidir.
İhale tekliflerini kontrol ettikten sonra, değerlendirme komitesi her teklifin teknik uyumluluğu hakkında, teknik olarak uyumlu veya uyumsuz kararı verir.
Mal Alımı ihalelerinde; sözleşmelerin satış sonrası hizmet ve/veya eğitimi kapsadığı durumda, bu gibi hizmetlerin teknik niteliğinin de yayımlanmış kriterlerle uyumlu olup olmadığının değerlendirilmesi gerekir.
4.1.6.5 Finansal tekliflerin değerlendirilmesi
PRAG’da teknik değerlendirme tamamlandıktan sonra, komite finansal tekliflerin herhangi bir aritmetiksel hata içermediğini kontrol eder. Aritmetik hatalar, ihale katılımcısına ceza verilmeden düzeltilir. Türk Mevzuatında ise “birim fiyat teklif cetvellerinde aritmetik hata bulunan teklifler değerlendirme dışı bırakılır.”
PRAG’da ihale prosedürünün farklı kısımlar içermesi durumunda, finansal tekliflerin her kısım için kıyaslanması gerektiği belirtilmiştir. Finansal değerlendirmede her kısım için en iyi finansal teklifin belirlenmesinde, ihale katılımcıları tarafından verilen her türlü indirimin de göz önünde bulundurulması gerekir. İndirimin uygulamasına ilişkin örnek aşağıda verilmiştir.
Şirket A kısım 1 ve 3 kendisine verilirse %20 oranında bir indirim teklif etmekte, Şirket B her üç kısım da kendisine verilirse %10 oranında bir indirim teklif etmekte, Şirket C indirim vermemektedir.
Şirket A | Şirket B | Şirket C | İndirimsiz Sıralama | |
KISIM 1 | 90 | 80 | 70 | Şirket C |
KISIM 2 | ihaleye girmiyor | 40 | 50 | Şirket B |
KISIM 3 | 60 | 70 | 55 | Şirket C |
İndirim uygulandıktan sonra:
Şirket A (20% indirim) | Şirket B (10% indirim) | Şirket C (indirim yok) | |
KISIM 1 | 72 | 72 | 70 |
KISIM 2 | ihaleye girmiyor | 36 | 50 |
KISIM 3 | 48 | 63 | 55 |
Muhtemel 3 kombinasyon:
Kombinasyon 1: 72 + 40 + 48 = 160
Kombinasyon 2: 72 + 36 + 63 = 171
Kombinasyon 3: 70 + 50 + 55, ancak Kısım 2 için teklif edilen daha iyi bir fiyat olduğundan, toplam şu şekilde olacaktır: 70 + 40 + 55 = 165
Sözleşme makamının kombinasyon 1'i seçmesi, 1 ve 3. Kısımları için Şirket A'yı ve 2. Kısmı için Şirket B'yi seçmesi, gerekir.
KİK 37. maddesine göre; ihale komisyonunun talebi üzerine idare tekliflerin incelenmesi, karşılaştırılması ve değerlendirilmesinde yararlanmak üzere net olmayan hususlarla ilgili isteklilerden yazılı olarak tekliflerini açıklamalarını isteyebilir. Ancak bu açıklama, hiçbir şekilde teklif fiyatında değişiklik yapılması veya ihale dokümanında yer alan şartlara uygun olmayan tekliflerin uygun hale getirilmesi amacıyla istenilmez ve yapılmaz.
Tekliflerin değerlendirilmesinde, öncelikle belgeleri eksik olduğu veya teklif mektubu ile geçici teminatı usulüne uygun olmadığı ilk oturumda tespit edilen isteklilerin tekliflerinin değerlendirme dışı bırakılmasına karar verilir. Ancak, teklifin esasını değiştirecek nitelikte olmaması kaydıyla, belgelerde bilgi eksikliği bulunması halinde idarece belirlenen sürede isteklilerden bu eksik bilgilerin tamamlanması yazılı olarak istenir. Belirlenen sürede bilgileri tamamlamayan istekliler değerlendirme dışı bırakılır ve geçici teminatları gelir kaydedilir. Bu ilk değerlendirme ve işlemler sonucunda belgeleri eksiksiz ve teklif mektubu ile geçici teminatı usulüne uygun olan isteklilerin tekliflerinin ayrıntılı değerlendirilmesine geçilir. Bu aşamada, isteklilerin ihale konusu işi yapabilme kapasitelerini belirleyen yeterlik kriterlerine ve tekliflerin ihale dokümanında belirtilen şartlara uygun olup olmadığı ile birim fiyat teklif cetvellerinde aritmetik hata bulunup bulunmadığı incelenir. Uygun olmadığı belirlenen isteklilerin teklifleri ile birim fiyat teklif cetvellerinde aritmetik hata bulunan teklifler değerlendirme dışı bırakılır.
Kamu İhale Genel Tebliğ 16/4 maddesine göre. İhalelerde, ihale dokümanında belirtilmesi kaydıyla, kısmi teklif verilebilmesi mümkün bulunmaktadır. Ancak, kısmi teklif verilebilen ihalelerde isteklilerce her bir iş kısmına ayrı ayrı teklif vermek suretiyle işin tamamına teklif verilebileceği gibi, ihale dokümanında belirtilen kısımlardan bazılarına da teklif verilebilecektir.
Kısmi teklif verilmesine imkan tanınan ihalede; aday veya isteklinin yeterlik değerlendirmesi, başvuruda bulunduğu veya teklif verdiği her bir kısım için ayrı ayrı
yapılacaktır. İstekli, teklif ettiği kalemlerin/kısımların toplam bedeli üzerinden geçici teminat sunacaktır.
İşin tamamına veya bir kısmına teklif veren isteklinin teklif verdiği kısım veya kısımlardan birkaçı veya tamamı için ekonomik açıdan en avantajlı teklif sahibi olarak belirlenmesi söz konusu olduğunda, bu istekli ile tek bir sözleşme imzalanacaktır.
4.1.6.6 Yüklenici seçimi
PRAG’a göre başarılı ihale katılımcısı, teknik değerlendirme esnasında "teknik olarak uyumlu" olarak sınıflandırılan en ucuz teklifi sunandır. Sözleşme için açıklanan yaklaşık maliyete eşdeğer veya yaklaşık maliyetten düşük bütçeyi veren teklifin başarılı teklif olarak ilan edilmesi gerekir.
Seçilmiş olan teklif eğer sözleşme için ayrılmış azami bütçeyi aşıyorsa, Pazarlık usulü uygulanır. Pazarlık usulünün uygulama koşulları Bölüm 4.5.1’de açıklanmıştır.
Anormal derecede düşük teklifler
PRAG’a göre sözleşme makamları, ilgili hizmetlere ilişkin olarak anormal derecede düşük olduğu anlaşılan teklifleri reddedebilirler. Ancak sadece bu neden ile teklifler reddedilemez. İlgili ihale katılımcısından, yazılı olarak, özellikle hizmet alımı süreci, seçilen teknik çözümler veya isteklinin erişimde olduğu oldukça avantajlı olan her türlü koşul, teklifin orijinalliği gibi, sözleşme yerindeki çalışma koşulları ve istihdam koruma mevzuatı olmak üzere, teklifinin kurucu unsurlarının ayrıntılarını sunması istenmelidir. İstekli tarafından sunulan belgelere göre, sözleşme makamı teklifi reddedip reddetmeyeceğine karar verir. Bu karar ve kararın gerekçesi değerlendirme raporuna kaydedilmelidir.
Türk Mevzuatında da PRAG’daki düzenlemeye paralel hükümler bulunmaktadır. KİK 38. maddesine göre ihale komisyonu verilen teklifleri değerlendirdikten sonra, diğer tekliflere veya idarenin tespit ettiği yaklaşık maliyete göre teklif fiyatı aşırı düşük olanları tespit eder. Bu teklifleri reddetmeden önce,
belirlediği süre içinde teklif sahiplerinden teklifte önemli olduğunu tespit ettiği bileşenler ile ilgili ayrıntıları yazılı olarak ister.
İhale komisyonu;
a) İmalat sürecinin, verilen hizmetin ve yapım yönteminin ekonomik olması,
b) Seçilen teknik çözümler ve teklif sahibinin mal ve hizmetlerin temini veya yapım işinin yerine getirilmesinde kullanacağı avantajlı koşullar,
c) Teklif edilen mal, hizmet veya yapım işinin özgünlüğü,
gibi hususlarda yapılan yazılı açıklamaları dikkate alarak, aşırı düşük teklifleri değerlendirir. Bu değerlendirme sonucunda, açıklamaları yeterli görülmeyen veya yazılı açıklamada bulunmayan isteklilerin teklifleri reddedilir.
Ayrıca PRAG’dan farklı olarak Türk Mevzuatında yaklaşık maliyeti eşik değerin yarısına kadar olan hizmet alımları ile yapım işleri ihalelerinde, ihale ilanında ve dokümanında sınır değerin altında olan tekliflerin reddedileceğinin belirtilmesi halinde, sınır değerin altında olduğu tespit edilen isteklilerin teklifleri açıklama istenmeksizin reddedilir.
4.1.6.7 İhale kararının belirlenmesi
Görüşmeleri sonucunda, değerlendirme komitesi aşağıdaki tavsiyelerden birini verebilir:
• Aşağıdaki koşulları sağlayan ihale teklifini sunmuş olan katılımcının seçilmesi:
- resmi gereksinimler ve uygunluk kuralları ile uyumlu olan;
- toplam bütçesi proje için ayrılmış bütçe aralığında olan;
- ihale dosyasında belirtilmiş olan asgari teknik gereksinimleri karşılayan; ve
- en düşük fiyatlı ihale teklifini vermiş olan.
• İhale prosedürünün iptali
Değerlendirme ve karar sonucunda bir Değerlendirme Raporu hazırlanır ve sözleşme makamına karar vermesi için verilir. Bütün ihale prosedürü, başarılı ihale
katılımcısının bilgilendirilmesi de dâhil, ihale teklifleri halen geçerliyken tamamlanmalıdır.
4.1.7 Xxxxxxxx karara bağlanması
PRAG’da Hizmet sözleşmeleri için açık ihale usulünün kullanımı öngörülmediğinden ve diğer bölümlerde açıklanan konular benzerlik gösterdiğinden bu bölümdeki açıklamalar yalnızca yapım ve mal alımı sözleşmeleri için geçerlidir.
4.1.7.1 Başarılı ihale katılımcısının haberdar edilmesi
PRAG’da başarılı ihale katılımcısının belirlenmesinden hemen önce, Erken Uyarı Sisteminde ortaklar dahil olmak üzere başarılı isteklinin dışlama kaydı olup olmadığının kontrol edilmesi düzenlenmiştir.
Başarılı ihale katılımcısına yapılan bildirim, başarılı ihale teklifinin geçerliliğinin kendiliğinden 60 günlük bir süre için uzatıldığı anlamına gelir. Aynı zamanda, sözleşme makamı başarılı ihale katılımcısının, bildirim mektubundan itibaren 15 gün içinde ihale sunum formunda yapılmış olan beyanları teyit etmek için ihale dosyasında belirtilen gerekli delilleri sunmasını talep eder. Sözleşme makamı, başarılı ihale katılımcısı tarafından sunulan delilleri, sözleşmeyi ihale katılımcısına imza için göndermeden önce incelemelidir. Bir sözleşmenin finansal anlaşmasının ihale prosedürünün açıldığı esnada henüz sonuçlanmadığı durumda, sözleşme makamı başarılı katılımcıyı finansal anlaşma sonuçlanmadan önce haberdar etmemelidir.
Uluslararası eşiklerden düşük değeri olan sözleşmelerde (hizmetler < 300.000 Avro, mal alımı < 300.000 Avro, yapım işleri < 5.000.000 Avro) yukarıda bahsi geçen belgeleri sunma yükümlülüğü bulunmamaktadır.
Türk Mevzuatına göre (KİK 41. madde); ihale sonucu, ihale kararının ihale yetkilisi tarafından onaylandığı günü izleyen en geç 3 gün içinde, ihale üzerinde bırakılan dahil olmak üzere, ihaleye teklif veren bütün isteklilere bildirilir. İhale sonucunun bildiriminde, tekliflerin değerlendirmeye alınmama veya uygun bulunmama gerekçelerine de yer verilir.
İhale sonucunun bütün isteklilere bildiriminden itibaren; KİK 21. maddesinin
(b) ve (c) bentlerine (doğal afet vb. ve savunma ve güvenlik hallerinde pazarlık usulü ile yapılan ihaleler) göre yapılan ihalelerde 5 gün, diğer hallerde ise 10 gün geçmedikçe sözleşme imzalanamaz.
Yukarıda anılan sürelerin bitimini, ön mali kontrol yapılması gereken hallerde ise bu kontrolün tamamlandığı tarihi izleyen günden itibaren 3 gün içinde ihale üzerinde bırakılan istekliye, PRAG’dan farklı olarak tebliğ tarihini izleyen 10 gün içinde kesin teminatı vermek suretiyle sözleşmeyi imzalaması hususu bildirilir. Yabancı istekliler için bu süreye 12 gün ilave edilir. Sözleşmenin imzalanacağı tarihte, ihale sonuç bilgileri Kamu İhale Kurumuna gönderilmek suretiyle ihale üzerinde kalan isteklinin ihalelere katılmaktan yasaklı olup olmadığının teyit edilmesi zorunludur. (KİK 42. madde)
4.1.7.2 Sözleşmenin hazırlanması ve imzalanması
PRAG’da sözleşmenin imzaya hazırlanması aşağıdaki gibi anlatılmıştır.
1. Sözleşme dosyası hazırlanmalıdır:
a) Açıklayıcı not;
b) Projeyi onaylayan finansman anlaşmasının kopyası;
c) Çağrıların kopyası (ön bilgilendirme duyurusu ve sözleşme duyurusu, İhale Açılış Raporu, Değerlendirme Raporu, Yıllık İş Programı, Başvurular için Rehberler, Teklif Açılışı ve İdari Kontrol Raporu, Değerlendirme Raporları, verilecek hibelerin listesi ve tüm diğer ilgili bilgiler);
d) Standart sözleşme taslağına göre hazırlanmış teklif edilen sözleşmenin orijinalleri.
e) İhale öncesi toplantıların bütün tutanaklarının, ihale dönemindeki sorular ve yanıtlarının, değerlendirme komitesinin açıklama istemlerinin ve her türlü müzakere tutanaklarının imzalanması planlanan Sözleşmeye dâhil edilmesi önemlidir.
Genel koşullar ve Formlar ve diğer ilgili belgeleri içeren standart sözleşme ekleri her sözleşmede değiştirilmeden çoğaltılmalıdır. Sadece Xxxx Xxxxxxxx’xx sözleşme makamı tarafınca doldurulması gereklidir.
2. Sözleşmenin tüm asıllarının imzalanması ve tarih atılması ve Xxxx Xxxxxxxx’xx tüm sayfalarının paraflanması,
3. Sözleşmenin üç adet imzalı aslının başarılı ihale katılımcısına gönderilmesi ve onların da tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde imzalaması ve
4. Katılımcı tarafından sözleşme makamına sözleşmenin imzalı iki aslının sözleşmede gerekli olan nihai finansal garantilerle birlikte geri gönderilmesi. Eğer başarılı ihale katılımcısı bu işlemi belirlenmiş süre içinde yapamazsa veya herhangi bir aşamada sözleşmeyi imzalamama arzusunda olduğunu veya imzalayamayacağını belirtirse, ihale katılımcısı/başvuru sahibine sözleşme verilemez. Sözleşmenin hazırlanma süreci yeni bir sözleşme dosyasının hazırlanması olan 1. adımdan itibaren, ikinci en iyi teklifi veren katılımcıya göre hazırlanmalıdır (ihale katılımcısı teknik kriterleri geçtiği ve teklifi sözleşme için belirlenen yaklaşık maliyetin altında olduğu takdirde).
Sözleşme makamı ihaleyi kazanan tüzel kişi adına sözleşmeyi imzalayan gerçek kişinin temsil yetkisini tetkik etmelidir.
Sözleşme son imzalayan kişinin imzaladığı tarihten itibaren yürürlüğe girer. Sözleşme, usulünce kanıtlanan istisnai durumlar hariç, bu tarihten önce yapılmış olan hizmetleri ya da harcamaları kapsamaz ve yürürlüğe giremez.
Sözleşme Makamları ihalenin karara bağlanması ve sözleşmenin uygulaması ile ilgili tüm belgeleri, son ödeme tarihinden itibaren en az 7 yıl boyunca ve sözleşmeyi yöneten kanuna göre her türlü itirazın çözüm tarihine kadar saklamalıdır.
Bu süreç esnasında ve sonrasında, Sözleşme Makamları, şahsi bilgileri gizlilik politikası ile uyumlu şekilde saklar. Yukarıda belirtilen bu belgeler Avrupa Komisyonu, OLAF ve Denetleme Mahkemesinin denetimlerine açık tutmalıdır.
PRAG ile paralel olarak idarelerce yapılacak sözleşmeler Tip Sözleşme hükümleri esas alınarak düzenlenir. Mal ve hizmet alımlarında, Kamu İhale Kurumunun uygun görüşü alınmak kaydıyla istekliler tarafından hazırlanması mutat olan sözleşmeler kullanılabilir. (KİSK 5. madde)
Sözleşmede yer alması zorunlu hususlar KİSK 7. maddesinde sayılmıştır. Bu maddeye göre:
1. İşin adı, niteliği, türü ve miktarı, hizmetlerde iş tanımı.
2. İdarenin adı ve adresi.
3. Yüklenicinin adı veya ticaret unvanı, tebligata esas adresi.
4. Varsa alt yüklenicilere ilişkin bilgiler ve sorumlulukları.
5. Sözleşmenin bedeli, türü ve süresi.
6. Ödeme yeri ve şartlarıyla avans verilip verilmeyeceği, verilecekse şartları ve miktarı.
7. Sözleşme konusu işler için ödenecekse fiyat farkının ne şekilde ödeneceği.
8. Ulaşım, sigorta, vergi, resim ve harç giderlerinden hangisinin sözleşme bedeline dahil olacağı.
9. Vergi, resim ve harçlar ile sözleşmeyle ilgili diğer giderlerin kimin tarafından ödeneceği.
10. Montaj, işletmeye alma, eğitim, bakım-onarım, yedek parça gibi destek hizmetlerine ait şartlar.
11. Kesin teminat miktarı ile kesin teminatın iadesine ait şartlar.
12. Garanti istenilen hallerde süresi ve garantiye ilişkin şartlar.
13. İşin yapılma yeri, teslim etme ve teslim alma şekil ve şartları.
14. Gecikme halinde alınacak cezalar.
15. Mücbir sebepler ve süre uzatımı verilebilme şartları, sözleşme kapsamında yaptırılacak iş artışları ile iş eksilişi durumunda karşılıklı yükümlülükler.
16. Denetim, muayene ve kabul işlemlerine ilişkin şartlar.
17. Yapım işlerinde iş ve işyerinin sigortalanması ile yapı denetimi ve sorumluluğuna ilişkin şartlar.
18. Sözleşmede değişiklik yapılma şartları.
19. Sözleşmenin feshine ilişkin şartlar.
20. Yüklenicinin sözleşme konusu iş ile ilgili çalıştıracağı personele ilişkin sorumlulukları.
21. İhale dokümanında yer alan bütün belgelerin sözleşmenin eki olduğu.
22. Anlaşmazlıkların çözümü.
4.1.7.3 Sözleşme kararının yayımlanması
Sözleşme kararının yayımlanması, şeffaflık ilkesinin gereğive yasal yükümlülüktür.
PRAG’a göre başarılı ihale katılımcısı sözleşmeyi imzalandıktan sonra, sözleşme makamı ihale kararı ile ilgili bildirimi gecikmeden hazırlamalı ve yayıma göndermelidir. Avrupa Komisyonu ihale prosedürünün sonuçlarını EuropeAid web sitesinde yayımlamaktadır. Sözleşme kararı duyurusunun yerel olarak da yayımlanmasının gerekli olduğu hallerde sözleşme makamı yerel yayımı doğrudan düzenlemelidir. Sözleşme kararı bildirimi, sözleşme duyurusunun yayımlanmış olması durumunda veya sözleşme değeri uluslararası eşiklerin üzerindeyse (hizmet > 300.000 Avro, mal alımı > 300.000 Avro, yapım işleri > 5.000.000 Avro), sözleşmenin gizli olduğu belirtilmediği veya sözleşmenin özel güvenlik tedbirleri eşliğinde uygulanması gerekmediği ya da Avrupa Birliği’nin veya yararlanıcı ülkenin temel çıkarları için gerektirmediği ve sözleşme imzalanma bildiriminin yayımlanmasının uygun olmadığı düşünülmediği sürece prosedürler gereği yayımlanır.
Ek olarak, prosedürün tipinden bağımsız olarak, sözleşme makamı aşağıdakileri yapmalıdır:
- diğer ihale katılımcılarına, sözleşmenin her iki tarafça imzalanmasından sonraki 15 günü geçmeyecek şekilde, standart bir mektup gönderilmesi;
- ihale prosedürü ile ilgili sözleşme değeri, diğer ihale katılımcılarının adları ve başarılı ihale katılımcısı dâhil tüm istatistiksel bilginin kayıt edilmesi.
Başarısız olan ihale katılımcılarına gönderilecek olan bilgi yukarıda bahsi geçen taslağa uygun olmalıdır. Ancak, başarısız ihale katılımcılarının daha fazla bilgi talep etmeleri durumunda, gizli olmayan her türlü bilgi kendilerine verilebilir.
Benzer şekilde KİK kapsamında yer alan idarelerin yapım işleri ile mal ve hizmet alımlarının sonuçları, en geç 15 gün içinde Kamu İhale Kurumuna bildirilir. Bu sonuçlardan KİK kapsamındaki ihalelere ilişkin olanlar Kamu Xxxxx Xxxxxx tarafından Kamu İhale Bülteninde yayımlanır. (KİK 47. madde)
4.2 Kısıtlı Usul (Belli İstekliler Arasında Xxxxx Xxxxx)
PRAG’da düzenlenen Kısıtlı ihale usulü, Türk Hukukunda öngörülen Belli istekliler arasında ihale usulüne denk gelmektedir. PRAG’da Hizmet sözleşmeleri için Türk Hukukunun tersine Açık ihale usulünün uygulanması öngörülmemiştir. Türk Mevzuatında Hizmet sözleşmeleri için yaklaşık maliyete göre tüm ihale usulleri uygulanabilmekte iken Danışmanlık Hizmet Alımı ihalelerinde ise sadece Belli istekliler arasında (Kısıtlı) ihale usulünün kullanılması öngörülmüştür. (KİK 48. madde)
“Kısıtlı” ihale çağrılarında, tüm ekonomik işletmeler teklif sunmak isteyebilir ancak sadece seçim kriterlerini karşılayan adaylar bunun için davet edilir.
PRAG’da seçim kriterleri ve gerçekleştirilmesi gereken görevler yayımlanan sözleşme duyurusunda tanımlanır. Duyuruya yanıt veren tüm adayların “uzun listesi”nden verdikleri yanıtlar bazında en yüksek nitelikli olanlar kısa listeye alınır.
Sözleşme makamı kısa listede kalan adayları davet etmekten ve bu listeyi gerekli ise Avrupa Birliği resmi yayın organı olan EuropeAid internet sitesinde yayımlanmaktan ve ihale dosyasını ihale katılımcılarına göndermekten sorumludur. Teklifler toplandıktan sonra değerlendirilir ve başarılı teklif sahibi seçilir. Bu aşamada herhangi bir müzakereye izin verilmez.
Kamu İhale Kanunu 20. maddesine göre de “Belli istekliler arasında ihale usulü, yapılacak ön yeterlik değerlendirmesi sonucunda idarece davet edilen isteklilerin teklif verebildiği usuldür.
KİK 10. maddesine (İhaleye katılımda yeterlik kuralları) uygun olarak belirlenen ve ön yeterlik dokümanı ile ön yeterlik ilânında belirtilen değerlendirme kriterlerine göre adayların ön yeterlik değerlendirmesi yapılır. Belirtilen asgari yeterlik koşullarını sağlayamayanlar yeterli kabul edilmez. Ön yeterlik ilanında ve dokümanında belirtilmek kaydıyla; yeterlikleri tespit edilenler arasından dokümanda belirtilen kriterlere göre sıralanarak listeye alınan belli sayıda istekli veya yeterli bulunan isteklilerin tamamı teklif vermeye davet edilebilir.
Teklif vermeye davet edilmeyenlere davet edilmeme gerekçeleri yazılı olarak bildirilir. İşin niteliğine göre rekabeti engellemeyecek şekilde KİK 40. maddesine (İhalenin karara bağlanması) uygun olarak belirlenen ve ihale dokümanı ile davet mektubunda belirtilen değerlendirme kriterlerine göre tekliflerin değerlendirmesi yapılarak ihale sonuçlandırılır. İhaleye davet edilebilecek aday sayısının beşten az olması veya teklif veren istekli sayısının üçten az olması halinde ihale iptal edilir.
Teklif veren istekli sayısının üçten az olması nedeniyle ihalenin iptal edilmesi durumunda, ihale dokümanı gözden geçirilerek varsa hatalar ve eksiklikler giderilmek suretiyle, ön yeterliği tespit edilen bütün istekliler tekrar davet edilerek ihale sonuçlandırılabilir.
4.2.1 İlan
PRAG’da rekabetçi ihale için en yüksek olası katılımı ve gerekli olan şeffaflığı sağlamak amacıyla sözleşme makamının ön bilgilendirme ilanını ve sözleşme duyurusunu tüm 300.000 Avro veya daha yüksek meblağlı hizmet sözleşmeleri için yayımlaması zorunlu tutulmuştur.
Kamu İhale Kanununa göre de bütün isteklilere tekliflerini hazırlayabilmeleri için yeterli süre tanımak amacıyla ihale türleri ve yaklaşık maliyetler dikkate alınarak belirlenen değişik sürelerde ilan yayımlanması öngörülmüştür.
4.2.1.1 Ön bilgilendirme ilanı
Ön bilgilendirme ilanı, Açık İhale usulünde (Bölüm 4.1.1.1) ayrıntılı olarak incelenmiştir.
4.2.1.2 Sözleşme ilanı
Sözleşme ilanı, Açık İhale usulünde (Bölüm 4.1.1.2) ayrıntılı olarak incelenmiş olup aşağıda sadece açık ihale usulünden farklı olan düzenlemeler irdelenmiştir.
PRAG’da kısıtlı ihalede (Belli istekliler arasında ihale usulünde) açık ihale usulünden farklı olarak sadece söz konusu ilan yayımlanmakta olup ilk aşama için seçme ve değerlendirme kriterlerini içermektedir. Yine açık ihale usulünden farklı olarak ihale dosyası bu ilan ile birlikte yayımlanmamakta olup, ikinci aşamada kısa listeye giren adaylara gönderilmektedir. Türk Hukukunda da düzenlemeler benzer olup bu ilana ön yeterlik ilanı adı verilmiştir.
Seçim Kriterleri Bölüm 2.3’de ayrıntılı olarak incelenmiştir. Söz konusu bölüme ek olarak hizmet sözleşme duyurusunda bulunacak seçim kriterlerinin özellikleri aşağıdaki verilmiştir:
• net, karışıklığa neden olmayan,
• standart başvuru formunda istenen bilgileri sağlayan ve sorgulanması kolay olan,
• Adayın belirli bir seçim kriterini karşılayıp karşılamadığı hakkında “evet/hayır” değerlendirmesine izin veren,
• ihale katılımcısı tarafından kanıtlanması mümkün.
Türk Mevzuatında belli istekliler arasında ihale usulüne göre yapılacak ihalelerde adayların başvurularını hazırlayabilmeleri için KİK 13. maddesinde belirtilen süreler8 tanınarak ilk aşama olarak ön yeterlik ilanı yapılır. Yapılan ilan ile bütün isteklilerin katılımı sağlanır ve ihaleye katılımla ilgili genel şartlar dışında, hiçbir özel şart koşulmaz.
8 KİK 13. maddesinde belirtilen süreler Ek-2’de tablo halinde verilmiştir.
4.2.2 Kısa listenin hazırlanması
Kısa liste, Bölüm 2.5’de anlatılan özelliklere göre değerlendirme komitesi tarafından oluşturulur. Kısa liste belirleme prosedürü şunları içerir:
- ulaşan başvuruların özetlendiği bir uzun liste oluşturulması
- uygun olmayan adayların çıkarılması;
- değişiklik yapmadan, yayımlanmış olan seçim kriterlerinin uygulanması.
Sözleşme duyurusuna verilen yanıtların değerlendirilmesinden sonra, sözleşmenin başarılı olarak uygulanabilmesi için en iyi şartları sunan hizmet sağlayıcıları kısa listeye kalır.
Tablo 4.4 Kısa liste aday ve asgari teklif sayısı
Kısa Liste Aday Sayısı | Xxxxxx Xxxxxx Sayısı | |||
Azami | Asgari | |||
PRAG | Hizmet | 8 | 41 | |
KİK | Hizmet | ─ 2 | 5 | 3 |
Danışmanlık | 10 | 3 | 3 | |
1 Ön onay ile bu sayının altında da teklif toplanabilir. (eksik rekabet)
2 Yasal zorunluk bulunmamakta olup ön yeterlilik dokümanı ile sayı kısıtı getirilebilir.
Tablo 4.4’de görüldüğü üzere PRAG’a göre kısa liste 4 ila 8 adaydan oluşmalıdır. Türk Mevzuatında PRAG’dan farklı olarak belli istekliler arasında ihale usulünde ihaleye davet edilebilecek aday sayısının beşten az olması veya teklif veren istekli sayısının üçten az olması halinde ihale iptal edilir. (KİK 20/3 Md.) Ayrıca danışmanlık hizmet alımı ihalelerinde ön yeterlik ilânı sonucunda başvuru sunan adayların, ön yeterlik dokümanı ve ilânında belirtilen ön yeterlik kriterlerine göre değerlendirilmesi sonucunda, yeterlikleri tespit edilenler arasından en az 3 en fazla 10 adayın yer alacağı kısa liste oluşturulması öngörülmüştür. (KİK 49/3Md.)
PRAG’a göre seçim kriterlerine uygun olan adayların sayısı sekizden fazla ise, sözleşme duyurusunda yayımlanmış olan ek kriterler, uygun adayların sayısını sekize düşürmek üzere uygulanır. Seçim kriterlerine uygun olan adayların sayısı alt sınır olan dörtten az ise, sözleşme makamı sadece ihale teklifi sunmak için kriterleri uyan adayları ihale teklifi sunmaları için davet edebilir. Bu durumda eksik rekabet uygulanmadan önce, bir ön onay alınması gerekmektedir. Bu ön onay yayım tarihi,
kullanılan seçim kriterleri ve bütçeyle bağlantı hizmetlerin kapsamının tatmin edici olduğunu gösteren bir teyide dayanılarak verilebilir. Bu hususlar değerlendirme raporunda gerekçelendirilmelidir.
Kısa liste değerlendirme süreci ve kısa liste Kısa Liste Raporu’na kaydedilmelidir. Sözleşme makamı, kısa liste değerlendirme komitesi tarafından onaylanmadan önce, adayların (ortakları dahil) herhangi bir dışlanma kaydının olup olmadığını kontrol etmelidir.
Türk Mevzuatında da PRAG’a benzer olarak ihale dışı bırakılma (Danışmanlık Hizmet Alımı İhale Uygulama Yönetmeliği 51. madde) ve ihaleye katılamayacak olma koşulları (Danışmanlık Hizmet Alımı İhale Uygulama Yönetmeliği 52. madde) belirtilmiştir. İhale dışı bırakılacak olanlar ve ihaleye katılamayacak olanlar ön yeterlik aşamasında ihale dışı bırakılırlar ancak bu iki farklı yolla kapsam dışında bırakma nedeni farklı yasal müeyyidelerinin olmasıdır. Söz konusu koşullar ayrıntılı olarak Bölüm 2.2.2.1’de incelendiğinden burada sadece değinilmiştir.
PRAG’da belirtilen seçim kriterlerine paralel olarak Türk Mevzuatında da ön yeterlik değerlendirmesi prosedüründe değerlendirme dışında bırakılacak adaylara karar verildikten sonra genel uygunluk şartlarını taşıyan adayların ön yeterlik kriterlerini sağlayıp sağlayamadıklarının tespitine geçilir. Ön yeterlik şartnamesinde belirtilen ön yeterlik kriterlerini sağlayamayan adaylar değerlendirme dışı bırakılır. Ön yeterlik kriterlerini sağlayan aday sayısının kısa listeye alınacak aday sayısına eşit veya az olması durumunda bu aşamadan sonraki puanlama işlemi yapılmadan doğrudan kısa liste oluşturulur. Ön yeterlik kriterlerini sağlayan aday sayısının kısa listeye alınacak aday sayısından fazla olması durumunda adaylar, ön yeterlik şartnamesinde belirtilen kriterlere göre tek tek değerlendirilerek puanlamaya geçilir. (Danışmanlık Hizmet Alımı İhale Uygulama Yönetmeliği 54. madde)
Puanlama, idare tarafından ön yeterlik dokümanında daha önce belirlenen kriter, alt kriter ve puanlama yöntemine göre adayların teknik yetenek ve mali kapasitelerinin belirlenmesine yönelik olarak yapılır. İşin mahiyeti ve önemine göre Tablo 4.5’de verilen puan aralıklarında olmak kaydıyla, idare tarafından belirlenecek tam puanlar üzerinden adayların mali kapasite ve teknik yetenek puanları hesaplanır.