PAZARLAMACILIK

PAZARLAMACILIK

SÖZLEŞMELERİ

A) 6098 sayılı Yeni Türk Borçlar Kanun’unda yer alan düzenleme metni:

Pazarlamacılık Sözleşmesi

A. Tanımı ve kurulması

I. Tanımı

MADDE 448- Pazarlamacılık sözleşmesi, pazarlamacının sürekli olarak, bir ticari işletme sahibi işveren hesabına ve işletmesinin dışında, her türlü işlemin yapılmasına aracılık etmeyi veya yazılı anlaşma varsa, bu anlaşmada belirtilen işlemleri yapmayı, işletme sahibi işverenin de buna karşılık ücret ödemeyi üstlendiği sözleşmedir.

II. Kurulması

MADDE 449- Pazarlamacılık sözleşmesi, sözleşmenin süresini, sona ermesini, pazarlamacının yetkilerini, ücret ve masrafların nasıl ödeneceğini, taraflardan birinin yerleşim yeri yabancı ülkede ise uygulanacak hukukun ve yetkili mahkemenin hangisi olduğunu içerir. Yukarıdaki fıkra uyarınca sözleşmede yer alması öngörülen hususlar taraflarca belirlenmemişse, kanun hükümleri ve alışılmış hizmet koşulları uygulanır.

B. Pazarlamacının yükümlülük ve yetkileri

I. Yükümlülükleri

MADDE 450- Pazarlamacı, talimata uymamasını zorunlu kılan haklı bir sebep olmadıkça, kendisine verilen talimata uygun olarak müşterileri ziyaret etmekle yükümlüdür; işverenin izni olmadıkça, kendisi veya üçüncü kişiler hesabına işlem yapamaz, aracılık edemez.

Pazarlamacı, işlem yapmaya yetkiliyse, talimatta öngörülen fiyatlara ve diğer işlem koşullarına uymak zorundadır; işveren razı olmadıkça, bunlarda değişiklik yapamaz.

Pazarlamacı, pazarlama faaliyetleri ile ilgili olarak düzenli biçimde ayrıntılı bilgi vermek, aldığı siparişleri işverene derhâl ulaştırmak ve müşteri çevresini ilgilendiren önemli olayları bildirmekle yükümlüdür.

II. Garanti

MADDE 451- Pazarlamacının, müşterilerin ödememelerinden veya diğer yükümlülüklerini ifa etmemelerinden sorumlu olacağına ya da alacağın tahsili için yapılacak masrafları tamamen veya kısmen karşılayacağına ilişkin anlaşmalar, kesin olarak hükümsüzdür.

Pazarlamacı, kendi müşteri çevresiyle işlem yapıyorsa, müşterilerin borçlarını ifa etmemesi durumunda, işverenin her bir işlemde uğrayacağı zararın dörtte birini geçmemek üzere karşılamayı, uygun bir ek komisyon kararlaştırılması koşuluyla yazılı olarak üstlenebilir.

Sigorta sözleşmelerinde aracılık yapan pazarlamacılar, bir primin tamamının veya bir kısmının ödenmemesi sebebiyle, bunun tahsili için dava veya icra takibi yoluna başvurulması durumunda, bu amaçla yapılacak masrafların en çok yarısını karşılayacaklarını, yazılı olarak üstlenebilirler.

III. Yetkileri

MADDE 452- Aksine yazılı anlaşma olmadıkça pazarlamacı, sadece işlemlere aracılık etmeye yetkilidir.

Pazarlamacı, işlem yapmaya yetkili kılınmışsa yetkisi, bu işlerin icrası için gereken bütün olağan hukuki işlem ve fiilleri kapsar; özel yetki verilmedikçe müşterilerden tahsilât yapamaz ve ödeme günlerini değiştiremez.

C. İşverenin özel yükümlülükleri

I. Faaliyet alanı

MADDE 453- Pazarlamacıya belirli bir pazarlama alanında veya belirli bir müşteri çevresinde faaliyette bulunma yetkisi verilmiş ve aksine yazılı anlaşma da yapılmamışsa işveren, başkalarına aynı alan veya çevrede faaliyette bulunma yetkisi veremez; ancak, kendisi üçüncü kişilerle işlem yapabilir.

Sözleşmenin pazarlama alanı veya müşteri çevresine ilişkin hükmünün değiştirilmesini gerektiren bir sebep varsa işveren, söz konusu hükmü, sözleşmede fesih bildirim süresi öngörülmüş olsa bile, bu süreye uymadan tek taraflı olarak değiştirebilir; ancak, bu durumda pazarlamacının tazminat ve hizmet sözleşmesini haklı sebeple sona erdirme hakkı saklıdır.

B) Pazarlamacılık sözleşmesinin hukuki tanımı, kurulması ve yasal düzenleme ile taraflara getirilen hak ve sorumluluklar ve sözleşmenin sona ermesi:

1. Tanımı ve unsurları

6098 sayılı Yeni Türk Borçlar Kanunu’nun 448 ve devamı maddeleri uyarınca pazarlamacılık sözleşmesi Türk Hukuku’nda ilk defa yasal düzenlemeye bağlanmıştır.

Türk Borçlar Kanunu madde 448:

“Pazarlamacılık sözleşmesi, pazarlamacının sürekli olarak, bir ticari işletme sahibi işveren hesabına ve işletmesinin dışında, her türlü işlemin yapılmasına aracılık etmeyi veya yazılı anlaşma varsa, bu anlaşmada belirtilen işlemleri yapmayı, işletme sahibi işverenin de buna karşılık ücret ödemeyi üstlendiği sözleşmedir.”

Şeklindeki düzenleme ile pazarlamacılık sözleşmesinin hukuki tanımı yapılmıştır. Buna göre öncelikle pazarlama sözleşmesi ticari işletme sahibi işveren ile pazarlamacı arasında kurulan bir akittir.

Bu sözleşme TBK 469’da belirtildiği üzere genel hizmet sözleşmesi niteliğine sahip olup aynı zamanda sürekli olma özelliğini de taşımaktadır.

Pazarlamacılık sözleşmesiyle pazarlamacı, öncelikle genel olarak sözleşme kapsamında belirtilen işlerde sadece aracılık faaliyeti yapmayı üstlenmiş olabilir. Bunun yanı sıra taraflar arasında akdedilen pazarlamacılık sözleşmesinin içeriği itibariyle aracılık hizmetinin yanı sıra işveren adına başkaca faaliyetlerin yapılmasına da izin ve yetki verilmesi ve sözleşme içerisine dâhil edilmesi mümkündür.

Sadece aracılık faaliyetinde bulunulmasını içeren sözleşmelere kısaca doktrinde aracı- pazarlamacı denilmektedir. Aracı-pazarlamacı sadece işveren ile üçüncü kişiler arasında sözleşme görüşmelerini yürütme hakkına sahiptir. Bunun haricinde sözleşme kurma yetkisine sahip değildir ve kurduğu sözleşmeler işvereni bağlamaz. Ancak yukarıda belirtildiği üzere pazarlamacılık sözleşmesinde sözleşmeyi kurma ve sair yetkiler pazarlamacıya tanınmış ise bu işlemleri yürütme yetkisine sahiptir. Bu şekilde yetkilere sahip olan pazarlamacıya, işveren hesabına işlem yapan pazarlamacı tipi denilmektedir.

TBK’daki yasal düzenleme ile tespit edilen unsurlardan biri de pazarlamacılık faaliyetinin işletme dışında yürütülmesidir. Böylelikle pazarlamacı işletme sahibi işverenin işletmesi dışında müşterilerini bizzat ziyaret ederek vazifesinin ifa ve icra edecektir.

2. Kurulması

Sözleşmenin tarafları; ticari işletme sahibi işveren ve pazarlamacıdır. Ticari işletme sahibi işverenin şirket yapısı veya faaliyetleri dikkate alınarak gerçek ya da tüzel kişi olması mümkündür. Ancak sözleşmenin diğer tarafı olan pazarlamacı sözleşme kapsamında yapılacak olan işin niteliği itibariyle gerçek kişi olması zaruridir.

Sözleşmenin kurulması genel hükümlere tabii olup şekil zorunluluğu da bulunmamaktadır. Ancak aracı-pazarlamacı niteliği dışında sözleşme ile işveren hesabına işlem yapan pazarlamacı niteliği tanınan sözleşmelerin yazılı şekilde yapılması mecburiyeti bulunmaktadır.

3. Pazarlamacının yükümlülükleri

a. İşverenin talimatlarına uyma borcu: TBK madde 450’de belirtildiği üzere genel olarak pazarlamacı, işveren tarafından verilen talimata uygun olarak işletmenin müşterilerini ziyaret etme borcunu üstlenmektedir. Kural olarak pazarlamacı faaliyetini verilen talimata uygun olarak yerine getirmek, talimat ile öngörülen fiyat ve işlem koşullarına uymak zorunda olup işveren razı olmadıkça bunlarda değişiklik yapması söz konusu değildir. Ancak verilen talimata uymamasını zorunlu kılan bir haklı sebebin varlığı halinde işverenin talimatından ayrılabilecektir; ancak pazarlamacı işlem yapma yetkisine haiz ise verilen talimatın dışına çıkılması fiyat ve işlem koşullarına ilişkin olamaz.

b. Rekabet etmeme borcu: TBK madde 450’de belirtildiği üzere kural olarak pazarlamacı kendisi ve 3. kişiler namına iş yapamaz; ancak yapılan sözleşme ile açıkça belirtilmesi ve sözleşmenin yazılı olması koşuluna bağlı olarak bu yetki pazarlamacıya verilebilir.

c. Bilgi verme borcu: TBK madde 450’de belirtildiği üzere pazarlamacı, pazarlama faaliyetleri ile ilgili olarak düzenli bir biçimde iş sahibine bilgi vermek, aldığı siparişleri işverene derhal ulaştırmak ve müşteri çevresini ilgilendiren önemli olayları bildirmekle yükümlüdür.

d. Garanti borcu: TBK madde 451 uyarınca pazarlamacının sadece belirli sınırlı durumlar ve koşullarda garanti borcu ile yükümlü olduğu öngörülmüştür.

Öncelikle pazarlamacının aracılık ettiği sözleşmeler uyarınca müşterileri ödemelerinden veya diğer yükümlülüklerini ifa etmemelerinden sorumlu olacağını ya da alacağını tahsili için yapılacak masrafları tamamen veya kısmen karşılayacağına ilişkin anlaşmalar kesin hükümsüzdür. Bu tür sözleşmeler kurulsa dahi geçerli değildir. Bu kuralın istisnası olarak pazarlamacının kendi müşteri çevresiyle işlem yapması halinde müşterilerinin borçlarını ifa etmemesi durumunda işverenin her bir işlemde uğrayacağı zararın ¼’ünü geçmeyecek şekilde karşılamayı uygun bir ek komisyon kararlaştırılması koşuluyla yazılı olarak üstlenilmesi mümkündür.

Sigorta sözleşmelerine aracılık yapan pazarlamacılar bir primin tamamen veya bir kısmının ödenmemesi sebebiyle bunun tahsili için dava veya icra takibine başvurulması halinde bu amaçla yapılacak masrafların en çok yarısını karşılayacaklarını yazılı olarak taahhüt edebilirler. Bu durum da hukuken geçerlidir.

4. İşverenin yükümlülükleri

a. İşverenin, pazarlamacının faaliyet alanı ile ilgili borçları: TBK 453 uyarınca pazarlamacı belirli bir pazarlama alanı ve belirli bir müşteri çevresinde faaliyette bulunması yetkisi verilmiş ve aksine bir anlaşma yapılmamış ise işveren, başkalarına aynı alan veya çevrede faaliyette bulunma yetkisi veremez. Ancak kendisi üçüncü kişilerle iş yapabilir.

Sözleşmede belirtilen pazarlama alanı veya müşteri çevresine ilişkin hükmün değiştirilmesini gerektiren bir sebebin varlığı halinde işveren söz konusu hükmü tek taraflı olara sözleşmede fesih bildirim süresi öngörülmüş olsa dahi değiştirebilir. Ancak bu durumun mevcudiyeti halinde pazarlamacının tazminat hakkı doğar ve hizmet sözleşmesini haklı sebeple sona erdirme hakkına sahiptir.

b. Ücret ödeme borcu: TBK 454 uyarınca işveren tarafından pazarlamacıya belirli bir miktar olarak sabit ücret veya sabit ücret ile beraber komisyon ödenmesi şeklinde karma ücret belirlenebilir. Bununla beraber sadece komisyon ödemesi şeklinde ücret belirlenmesi de mümkündür. Ancak karma ücret söz konusu oluğu durumlarda buna ilişkin yazılı anlaşmanın pazarlamacının faaliyetinin uygun karşılığını oluşturması koşulu ile geçerlidir.

Pazarlamacılık sözleşmesinin deneme süreli olması mümkündür. Bu süre en fazla 2 ay olabilir ve ücret serbestçe tayin edilebilir.

Ücretin komisyon olarak belirlendiği durumlarda bazı kurallara uyulması mecburiyeti yer almaktadır. Eğer pazarlamacıya belirli bir alan veya müşteri çevresi verilmiş ise kendisinin veya işverenin bu alan veya çevrede yaptığı bütün işlerde kararlaştırılmış ya da alışılmış komisyon ödenmesini isteyebilir.

Belirli bir alan veya çevrede faaliyette bulunma yetkisi birden çok kişiye verilmiş ise pazarlamacıya sadece kendisinin aracılık ettiği veya bizzat yaptığı işler için komisyon verilir. Komisyon miktarı yapılan işin değeri üzerinden hesaplanır ancak komisyonun muaccel olması anında yapılan işin değeri henüz kesin olarak belirlenemiyorsa komisyon, önce alışılmış olan en az değeri üzerinden geri kalanı ise işin yerine getirilmesi tarihinde ödenir.

Pazarlamacı faaliyeti gereği olan işlerini kendi kusuru haricinde yerine getirmesi imkânsız hala gelir. Ve sözleşme veya kanun gereği kendisine ücret ödenmesi gerekirse, sabit ücret ve komisyonunun kaybı sebebiyle belirlenecek uygun tazminata göre belirlenir. Komisyon tutarı sabit ücretin 1/5’inden az ise komisyon ödenmemesi kararlaştırılabilir.

Pazarlamacı işlerini kendi kusuru olmaksızın yürütme imkânını kaybederse ve ücretini almış ise işverenin istemi üzerine işletme içerisinde kendisinden beklenecek işleri yapmakla yükümlüdür.

c. Pazarlamacının harcamalarını karşılama borcu: Kural olarak harcamaların tamamen veya kısmen sabit ücrete veya komisyona dâhil edilmesine ilişkin anlaşmalar kesin olarak hükümsüzdür. Ayrıca pazarlamacı birden çok işverenin işlerini yürütüyorsa harcamalar işverenler arasında eşit olarak bölüştürülebilir.

d. Pazarlamacının hapis hakkı: pazarlamacılı ilişkisinden doğan muaccel alacaklar ile işverenin ödeme güçlüğünün düşmesi durumunda henüz muaccel olamayan alacakların da güvence altına alınabilmesi için pazarlamacı, taşınırlar, kıymetli evrak ve tahsil yetkisine dayanarak müşteriden almış olduğu para üzerinde hapis hakkına sahiptir.

Ancak pazarlamacı araç ve taşıma belgelerini, fiyat tarifelerini, müşterilerle ilgili kayıtlar ile diğer belgeleri koyamaz.

5. Pazarlamacılık sözleşmesinin sona ermesi

Pazarlamacılık sözleşmesi genel hizmet sözleşmesini sona erdiren hükümlerine tabiidir. Ancak pazarlamacılık sözleşmelerine belirli bir komisyon ödenmesi ve belirsiz süreli olması halinde özel fesih sürelerine tabiidir. Özel fesih süresi: komisyon, sabit ücretin en az 1/5’ini

oluşturuyor ve önemli mevsimlik dalgalanmalardan etkileniyorsa işveren, bir önceki mevsimin sona ermesinden beri kendisi ile çalışmaya devam eden pazarlamacının sözleşmesini, yeni mevsim sırasında 2 aylık fesih süresine uygun olarak feshedebilir. Aynı koşul pazarlamacı bakımından da geçerlidir.

Özel fesih süresine uyarak feshedilmiş pazarlamacılık sözleşmelerinde pazarlamacıya sona erme anına kadar işverene iletilen bütün siparişler de dâhil olarak tüm işler için komisyon ödemesi talep etme hakkı tanınmıştır. Ayrıca feshin genel sonucu olarak pazarlamacıya faaliyetleri için verilen örnek ve modeller, fiyat tarifeleri, müşteri kayıtları ve diğer belgeleri işverene iade etme zorunluluğu bulunmaktadır. Ancak pazarlamacının hapis hakkı da saklıdır.