ANLAŞMALI MATBAALARDA BELGE BASIM, DAĞITIMINA İLİŞKİN USUL ve ESASLAR ile BİR ÖNERİ

ANLAŞMALI MATBAALARDA BELGE BASIM, DAĞITIMINA İLİŞKİN USUL ve ESASLAR ile BİR ÖNERİ

Xxxx XXXXXXX n

1 - GİRİŞ

Maliye Bakanlığı 213 sayılı Vergi Usul Kanu- nu'nun 257. maddesinin verdiği yetkiye xxxxxxx xxx mükelleflerin kullanacakları belgelerin basım ve dağıtımı ile ilgili olarak 02.02.1985 tarihli ve 18654 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Vergi Usul Kanunu Uyarınca Vergi Mükellefleri Tara­ fından Kullanılan Belgelerin Basım ve Dağıtımı Hakkında Yönetmelik çıkarmıştır. Bahsi geçen yönetmelikle belge basım ve dağıtım işlemlerine ilişkin şekil, şart, usul ve esaslar ile uyulmaması halinde uygulanacak cezai şartları belirlemiştir.

Yazımızın konusunu oluşturan belge basım ve dağıtım işlemlerine ilişkin şekil, şartları ve uyulması gereken usul ve esaslar ayrıntılı biçim­ de açıklanmış konu ile ilgili doğabilecek tered­ dütlerin giderilmesi amaçlanmıştır.

2- BELGELERİN BASIM ve DAĞITIMINDA UYULACAK ESASLAR

2.1- Belge Basmaya Yetkili Olan Matbaalar ve Bu Matbaalarla Yapılan Anlaşma:

Matbaa işletmecilerin gerçek usulde Gelir ve­

ya Kurumlar Vergisi mükellefi olması veya kamu kurum veya kuruluşlarına ait olması durumunda belge basım ve dağıtımı Bakanlık veya Defterdar­ lık ile matbaa işletmecileri arasında yapılacak bir anlaşma ile sağlanacaktır. Defterdarlıklar sadece kendi il sınırları içinde bulunan matbaa işletme­ cileri ile anlaşma yapabilmektedir. Bakanlık veya defterdarlık ile matbaa işletmecileri arasında ya­ pılan anlaşmalarda basım ve dağıtımı yapılacak belgelerin nevi, anlaşma süresi, yatırılacak temi­ nat tutarı, cezai müeyyideler ile basım sırasında ve basım sonrası denetim konularına ilişkin bilgi­ ler yer alacaktır. Teminat tutarı maliye bakanlı­ ğınca belirlenen hadlerle (2008 yılında yapılacak

(‘>Vergi Denetmeni

sayı: 112 • xxxx 2009

MAKALELER

vergi raporu

anlaşmalar için yatırılması gereken asgari temi­ nat tutarı 2.522,00.-YTL, azami teminat tutarı ise 75.382,00.-YTL dir.) sınırlı olmak şartıyla mat­ baanın bir önceki dönem itibariyle sadece mat­ baacılık faaliyetinden dolayı elde edilen hasılatın

%2 si oranı üzerinde belirlenecektir. 2008 yılın­ da Başkanlığımızla ilk kez anlaşma yapacak mat­ baa işletmecileri ile daha önce anlaşma yapmış olmakla birlikte anlaşmalı matbaacılık faaliyetine bir yıldan fazla süre ile ara vermiş olan matbaa işletmecilerinden yeniden anlaşma yapmak iste­ yenler asgari teminat (2.522,00.-YTL) yatıracak­ lardır. Matbaalar para, hazine tahvil ve bonoları ile bankalar tarafından verilen teminat mektupla­ rını teminat olarak Defterdarlık Muhasebe Mü­ dürlüklerine yatıracaklardır. Matbaanın kamu kurum veya kuruluşlarına ait olması durumunda teminat şartı aranmayacaktır.

2.2- Bas>lacak Belgelerde Uyulacak Esaslar:

Matbaa işletmecilerince basımı yapılan ve adı gecen yönetmelikle belirlenen bilgileri taşıyan fatura, müstahsil makbuzu, serbest meslek mak­ buzu, gider pusulası, perakende satış vesikaları, sevk irsaliyesi en az bir asıl bir örnek; taşıma ir­ saliyesi ve yolcu listesi bir asıl iki örnek; günlük müşteri listesi ise en az bir asıl olarak basılacak­ tır. Yönetmelikte bastırılan belgelerin ebatları be­ lirtilmiş olmasına rağmen 17.02. 1985 tarihli ve 18669 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 164 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebli- ği'nde bu ebatların basım ve dağıtımı yapılan belgelerde aranmayacağı belirtilmiştir.

Belgelerin basım ve dağıtımını yapan matbaa işletmecisi, bu belgelerin en alt kısmına dip not şeklinde adını soyadını, varsa ticaret unvanını, adresini, bağlı bulunduğu vergi dairesi ve hesap numarası ile Defterdarlıkla yapılan anlaşmanın

tarihini yazacaktır. Ayrıca matbaa işletmecileri, basım ve dağıtımını yaptıkları belgelerin uygun bir yerine faaliyette oldukları ilin trafik kodunu ve defterdarlıkça gösterilecek özel işareti (Maliye Bakanlığı yazılı amblemi) koyacaklardır.

3- BELGELERİN TEMİNİ, KULLANIMI, BİLDİRİMİ, BASIM ve DAĞITIMI

Belgelerin temini, kullanımı, basım ve dağıtı­ mı konusunda mükellefler ve matbaa işletmecile­ ri aşağıda belirtilen esaslara uyarlar.

- Mükellefler, söz konusu belgeleri bedeli mukabilinde sadece bağlı bulundukları vergi da­ iresinin il sınırları içerisinde kalan anlaşmalı mat­ baalara bastırırlar.

- Matbaa işletmecileri, mükellefler tarafından bastırılacak olan belgelere öncelik tanırlar, sipa­ rişleri 15 gün içinde basıp teslime hazır hale ge­ tirirler. Basılan bu belgeler mükellef veya vekili­ ne tutanakla teslim edilir.

Ancak teslime hazır hale getirilen belgelerin mükellefler tarafından teslime hazır hale getiril­ diği tarihten itibaren bir ay içinde alınmaması halinde, anlaşmalı matbaa işletmecisi tarafından durum ilgili defterdarlığa bildirilir. Defterdarlıkça da, durum tutanakla tespit edilerek söz konusu belgeler yatay ya da dikey kesilmek suretiyle kul­ lanılmayacak şekilde iptal edilir. Basılan belgele­ rin teslim ve iptaline ilişkin tutanaklar mükellef­ lerin tarh dosyasına konulur.

- Anlaşmalı matbaa işletmecileri, belge bastır­ mak isteyen mükellefin adı ve soyadı ile bağlı ol­ duğu vergi dairesi ve hesap numarasının doğru­ luğundan sorumludur. Matbaa işletmecisinin is­ temesi halinde mükellef veya vekili kimliğini ve vergi dairesi hesap numarasını gösterir belgeyi ibraz etmek zorundadır.

- Kullanacakları belgeleri faaliyette bulun­ dukları ildeki anlaşma yapılan matbaalara teknik

imkansızlıklar nedeniyle bastıramayan veya bil­ gisayarla belge düzenleyen mükellefler; bağlı bu­ lundukları il defterdarlığına müracaatla durumla­ rını belgeleyen bir yazı alırlar ve bu yazıyı kulla­ nacakları belgeleri basacak olan matbaa işletme­ cisinin bağlı bulunduğu il defterdarlığına ibraz ederler. Bu defterdarlıkça verilecek müsaadeye dayanılarak da söz konusu belgeler, o ilin sınırla­ rı içindeki bir matbaaya bastırılabilir.

Yukarıda yer alan esaslar doğrultusunda bel­ ge basan matbaa işletmecileri, bu Yönetmeliğin

14 üncü maddesi gereğince düzenleyecekleri bilgi formunu dört örnek olarak düzenlerler. Bu formun bir örneği basım işi yapılan il defterdarlı­ ğına, bir örneği mükellefin bağlı bulunduğu il defterdarlığına gönderilir. Birer örneği de mükel­ lef ve matbaa işletmecisi tarafından saklanır.

- Genel ve Katma Bütçeli İdarelere, İl Özel İdarelerine, Belediyeler ve Köyler ile bunların teşkil ettikleri birliklere ait veya tabi olan veyahut bunlar tarafından kurulan veya işletilen müesse­ seler ile 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 2 nci maddesinde tanımı yapılan teşebbüs, teşekkül, kuruluş, müessese, bağlı ortaklık, iştirak ve işlet­ meler kullanacakları belgeleri Vergi Usul Kanu­ nunun ilgili hükümlerinde belirtilen bilgileri taşı­ ması kaydıyla anlaşmalı matbaalar dışındaki matbaalara da bastırabilirler.

Ancak, bu şekilde belge bastırılması halinde, belgenin üzerine "Vergi Usul Kanunu Yönetme­ lik hükümlerine tabi değildir."ibaresinin yazıl­ ması zorunludur.

3291 sayılı Kanunla özelleştirme kapsamına alınmaları nedeniyle 233 sayılı Kanun Hükmün­ de Kararname kapsamı dışında kalan teşebbüs, teşekkül, kuruluş, müessese, bağlı ortaklık, iştirak ve işletmeler kullanacakları belgeleri diğer mü­ kellefler gibi bu yönetmelikte belirlenen esaslar

doğrultusunda anlaşmalı matbaalara bastırarak veya notere tasdik ettirerek kullanırlar.

Vergi Usul Kanunu Uyarınca Vergi Mükellef­ leri Tarafından Kullanılan Belgelerin Basım ve Dağıtımı Hakkında Yönetmelik'te 2005 yılında yapılan değişiklikle; matbaa işletmecileri basım ve dağıtımını yaptıkları belgelere ilişkin olarak bilgi formunu düzenleme ve Bakanlığın belirledi­ ği esaslara uygun olarak elektronik ortamda in­ ternet üzerinden Bakanlığa gönderme zorunlulu­ ğu getirilmiştir. Matbaa işletmecileri, basımı ya­ pılan belgeye ilişkin olarak iki nüsha bilgi formu düzenleyerek belgeyi teslim alan ile birlikte im­ zalandıktan sonra, formun bir nüshası mükellefe veya vekiline verecek, diğer nüshası ise matbaa işletmecisi tarafından muhafaza edilecektir.. Matbaa işletmecisi bu bilgi formunu en geç dü­ zenlendiği günü izleyen günün sonuna kadar elektronik ortamda internet üzerinden Bakanlığa gönderecektir.

Elektronik ortamda gönderilecek bilgi formla­ rının kapsamını, şeklini, bilgileri doğrudan doğ­ ruya gönderebilecek mükellef gruplarını ve bun­ lara ilişkin diğer usul ve esasları belirlemeye, son genel nüfus sayımına göre nüfusu 5000 ve daha az olan yerlerde bulunan matbaa işletmecilerinin bastıkları belgelere ilişkin bilgi formunu kâğıt or­ tamında göndermelerine izin vermeye ve bu yet­ kiyi mahalline devretmeye Bakanlık yetkilidir.

4- NOTERLER TARAFINDAN TASDİK EDİLEN BELGELER

Maliye Bakanlığı 213 sayılı Vergi Usul Kanu- nu'nun mükerrer 257. maddesinin verdiği yetki­ ye dayanarak 159 sayılı Vergi Usul Kanunu Ge­ nel Tebliği ile mükelleflerin bastırmış oldukları Fatura, Müstahsil Makbuzu ve Serbest Meslek Makbuzlarını noterlere tasdik ettirerek kullanabi­ leceği hükmünü getirmiştir. Buna göre mükellefler

anlaşmalı matbaalara bastırmadıkları fatura, müstahsil makbuzu ve serbest meslek makbuzu­ nu noterlere tasdik ettirerek kullanabileceklerdir. Noterler tasdik işlemini yapmadan önce mükel­ lefin kimliğini, mükellef lehine hareket eden ise yetki belgesiyle birlikte kimliğini, tasdik ettirmek için getirilen faturaların üzerinde bulunan bilgi­ lerin doğruluğunu tespit etmek zorundadır. Bu zorunluluk nedeniyle yani mükellef ile ilgili bil­ gilerin doğruluğunu tespit etmek noterler için güç olacağından mükellefler, çoğunlukla bastırı­ lan belgelerin noterlere tasdik ettirilmesi yerine anlaşmalı matbaaları belgelerini bastırmayı ter­ cih etmektedirler.

5- ANLAŞMALI MATBAALARCA MÜKELLEFLERDEN ARANACAK BELGELER

17.02.1985 tarih ve 18669 sayılı Resmi Ga- zete'de yayımlanan 164 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde; belgeleri basmadan önce mükellefin kimliğini, mükellef adına hare­ ket eden ise yetki belgesiyle birlikte kimliğini tes­ pit etmek zorunda oldukları, basım sırasında bel­ gelerde bulunması gereken bilgileri, mükellefe ait olan ve Vergi Dairesince verilmiş bulunan mükellef sicil kartlarından veya vergi dairesince ve­ rilmiş resmi bir yazıdan tespit edileceği belirtilmişti. Buna göre, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu Uyarınca Vergi Mükellefleri Tarafından Kullanı­ lan Belgelerin Basım ve Dağıtımı Hakkında yö­ netmelik hükümlerine göre anlaşmalı matbaa iş­ letmecileri her belge basımdan, noterler ise bel­ ge tasdikinden önce; mükelleflerden vergi daire­ si yetkilisinin mührünü ve imamsını taşıyan, mü­ kellef olduklarını ve belge bastırmalarında veya tasdik ettirmelerinde sakınca bulunmadığını be­

lirten bir yazı istemekteydiler.

07.09.1995 tarih ve 22397 sayılı Resmi Ga- zete'de yayımlanan 243 sıra numaralı Vergi Usul

Kanunu Genel Tebliği ile anlaşmalı matbaalarda belge bastırmak veya notere belge tasdik ettirmek isteyen mükelleflere, belge basım veya tasdiki için izin yazısı almak üzere vergi dairelerine ve­ recekleri dilekçelerin ekine bağlı oldukları oda veya mesleki teşekkülden alacakları müracaat ta­ rihi itibariyle faal olduklarını belgeleyen bir yazı­ yı ekleme zorunluluğu getirilmişti.

Ancak 253 seri numaralı Vergi Usul Kanunu Genel tebliği ile Vergi Dairelerinin izin yazısı vermek istediği mükelleflerin bağlı bulunduğu oda veya teşekkülden faal olduklarını gösterir ya­ zı istenmesi kaldırılmış daha sonra ise; 28.05.1999 tarih ve 23708 sayılı Resmi Gaze- te'de yayımlanan 274 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile, anlaşmalı matbaaların belge basmak için mükelleflerden istedikleri

-mükellef olduklarını ve belge bastırmalarında sakınca bulunmadığını belirten ve vergi dairesin­ den alınan- izin yazısı kaldırılmıştır. Bu tarihten itibaren mükellefler belge basımı veya tasdik iş­ lemleri için vergi dairesinde izin almadan anlaş­ malı matbaaya belge bastırabilmektedirler.

Yukarıda yapılan açıklamalardan, mükellefle­ rin belge basımı için herhangi şart olmadığı gibi görünse de, bakanlık veya defterdarlıklar ile mat­ baalar arsında imzalanan tip anlaşma metninin "Basım Şartı" başlıklı 2. maddesinde; "bu sözleş­ meye göre baskı işini yapacak olan anlaşmalı matbaa işletmecileri, belge bastırmak isteyen mükelleflerin adı ve soyadı ile bağlı olduğu vergi dairesi ve vergi numarasının doğruluğundan so­ rumludur. Bu nedenle, mükellef veya temsilcisi kimliğini, vergi dairesi ve vergi numarasını göste­ rir belge ile işe yeni başlayanlar işe başlamayı gösterir yoklama fişinin bir örneğini, öteden beri mükellef olanlar ise en son dönem KDV beyan­ namesine ait tahakkuk fişini ibraz etmek zorun­ dadır" denilmektedir. Matbaa işletmecilerinin,

baskı işlemine geçmeden önce yukarıda sayılan belgelerin yanı sıra başvuru sahibinin mükellefi­ yet kaydının açılıp açılmadığı veya mükellefiye­ tinin devam edip etmediğini internet üzerinden kontrol etmeleri ve mükellefiyet kaydının bulun­ ması halinde belge basımını gerçekleştirmeleri yaralı olacaktır.

Matbaa işletmecileri, basımını yaptıkları bel­ geleri mükelleflerinin kendileri, kanuni temsilci­ leri veya resmi yetkilileri dışında kalan kimselere teslim etmemeleri gerekir. Zira 213 sayılı Vergi Usul Kanunu Uyarınca Vergi Mükellefleri Tara­ fından Kullanılan Belgelerin Basım ve Dağıtımı Hakkında yönetmeliğin 13. maddesinde basılan belgelerin mükellef veya vekiline tutanakla tes­ lim edileceği belirtilmiştir.

6- BELGELERİN ANLAŞMALI OLMAYAN MATBALARDA BASTIRILMASI, KULLANILMASI

6.1- Belgeleri Anlaşmas> Olmad>ğ> Halde Basanlar:

Mükelleflerin belgelerini bastırmış oldukları matbaa ile Bakanlık veya defterdarlık arasında Vergi Usul Kanunu Uyarınca Vergi Mükellefleri Tarafından Kullanılan Belgelerin Basım ve Dağı­ tımı Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre bel­ gelerin basımı ve dağıtımı ile ilgili anlaşma yapıl­ mamış, yapılmış bir anlaşma sona erdiği halde yenilenmemiş veya anlaşması feshedilmiş mat­ baalar, anlaşması olmayan matbaalardır ve bun­ ların belge basım ve dağıtımına yetkileri yoktur.

Anlaşması olmadığı halde belge basanlar 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 359/c maddesine göre iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile ce­ zalandırılır.

Yukarıda belge basanlara uygulanacak ceza belirtilmiştir ancak basılan belgelerin hukuki du­ rumu ne olacaktır? Vergi Usul Kanunu Uyarınca

Vergi Mükellefleri Tarafından Kullanılan Belgele­ rin Basım ve Dağıtımı Hakkında Yönetmelik ve 17.02.1985 tarih ve 18669 sayılı Resmi Gaze- te'de yayımlanan 164 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde; anlaşmalı matbaalara bastırılamamış veya notere tasdik edilmemiş olan belgelerin hiç düzenlenmemiş olduğu kabul edi­ leceği belirtilmiştir. Anlaşmalı olmayan matba- alarca basılan veya notere tasdik ettirilmeyen belgeler hiç düzenlememiş olarak kabul edilecek ve belgesiz mal alım satımına veya hizmet ifası­ na ilişkin hükümlere göre işlem yapılacaktır.

Bu nedenle mükelleflerin belge bastırırken bastırdıkları yerin Maliye Bakanlığı veya Defter­ darlık ile anlaşması olup olmadığına dikkat etme­ si ve belgeleri kullanmaya başladıktan sonra mat­ baanın yetkili olmadığının öğrenmeleri halinde hemen belgeleri kullanmayı bırakmaları ve duru­ mu defterdarlığa bildirmeleri gerekmektedir.

6.2- Anlaşmas> Olmayan Matbaalarda Bastmlan Belgeleri Kullananlar:

213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 359. mad­ desinin 5728 sayılı Kanunun 276. maddesiyle değişen ve 08.02.2008 tarihinden itibaren yürür­ lüğe giren 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun

359. maddesinin c fıkrasındaki kullanma deyimi bilerek kullanma olarak değiştirilmiştir. Yapılan değişiklik sonucunda, anlaşması olmayan matba­ alarda basılan belgeler bilerek kullanıldığı du­ rumda cezalandırılacaktır. Ancak buradaki bilme ve kullanma kelimelerinin ne anlam ifade ettiği kanun metninden açıkça anlaşılmamaktadır. Çünkü belgeyi anlaşması olmayan matbaa da ba­ san mükellefin bu belgeleri düzenlemesi mi kul­ lanma olarak belirtilmiş yoksa anlaması olmayan matbaada basılan faturaları düzenleyenlerden alıp indirim konusu yaparak kullananlardan mı bahsedildiği veya her iki durumunda kullanma

sayı: 112 • xxxx 2009

MAKALELER vergi

raporu

olarak mı değerlendirileceği kanun metninden anlaşılmamaktadır. Kanımca kanun maddesinin bilerek kullanılması şeklinde değiştirilmesi sonu­ cunda hem anlaşması olmayan matbaadan bastı­ rılmış olan belgeyi düzenleyen hem de bu dü­ zenlenen belgeleri indirim konusu yapıp kulla­ nanlar bunun anlaşması olmayan matbaada ba­ sıldığını biliyorsa her iki durumda da yani, hem düzenleyen hem de bu düzenlenen belgeleri kul­ lanan aynı şekilde bahsi gecen kanunun 359/c maddesine göre cezalandırılacaktır. Çünkü an­ laşması olmayan matbaalarda basılan belgeyi düzenleyende bu belgeleri düzenleyerek kullan­ mış olacak, bu belgeleri düzenleyenden alıp in­ dirim konusu yapanlarda bu belgeyi kullanmış olacaktır.

Yukarıda bahsi geçen kanun maddesinde ya­ pılan değişik sonucunda, anlaşması olmayan matbaalarda basılan belgeleri kullananların bunu bilerek mi yoksa bilmeden mi kullandığının tes­ pit edilmesi gerekmektedir. Anlaşması olmayan matbaaya belge bastıranın bastırdığı matbaanın anlaşmasının var olup olmadığını bilip bilmediği tespit edilebilir. Çünkü Anlaşması olan matbaalar "bu işyeri Vergi Usul Kanunu Uyarınca Çıkartılan Yönetmeliğe göre Kullanılan Belgelerin Basım ve Dağıtımına Yetkilidir." İbaresini taşıyan levha as­ mak zorundadırlar. Bu durumda belge bastıracak mükellef bu levhayı görmek ve buna dikkat et­ mek zorundadır. Çünkü bakanlık tarafından ya­ yımlanan yönetmelikte mükelleflere belgelerini anlaşmalı matbaalara bastırma zorunluluğu getir­ miş olduğundan mükellefin belgelerini bastıraca­ ğı matbaanın anlaşması olup olmadığını bilmek zorundadır. Eğer matbaa sahte bir levha asmışsa ve mükellefte buna güvenerek belgelerini bu matbaada bastırmışsa burada mükellefin bilme­ diği varsay11abilir.(Ancak bununda gerçeği yansıtıp yansıtmadığı şüphelidir.) Bu belgeleri

bastıranlarda bilerek kullanıp kullanmadığının tespiti mümkün olabilse de bu belgeleri indirim konusu yapıp kullananların bu belgelerin anlaş­ ması olan matbaada basılıp basılmadığını bilme­ si çok zordur. Burada anlaşması olmayan mat­ baada basılan belgenin düzenlenip verilmesi ha­ linde kullananların sorumlu tutulabilmesi için önceden belgenin anlaşması bulunmayan mat­ baada basıldığını bilmesi veya sonradan öğren­ mesine rağmen kullanması gerekir. Eğer mükellef kendisine verilen belgenin anlaşmalı matbaa dı­ şındaki matbaadan basıldığını bilmiyorsa burada mükellefin suç kastıyla hareket ettiği düşünülemez.

Sonuç olarak anlaşması olmayan matbaalarda bastırılan belgelerin kullanılmasında ceza verile­ bilmesi için bilme şartı aranacağı 08.02.2008 ta­ rihinden itibaren yürürlüğe giren 359/c madde­ sinde hüküm altına alınmıştır.

7- ANLAŞMASI OLMAYAN MATBAADA BASTIRILAN BELGELERİN SAHTE BELGE OLARAK DEĞERLENDİRİLEMEYECEĞİ

213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 359. mad­

desinin b fıkrasında sahte belge; gerçek bir mu­ amele veya durum olmadığı halde bunlar varmış gibi düzenlenen belge sahte belgedir şeklinde ta­ nımlanmıştır. Yani bir belgenin Vergi kanunları açısından sahte olması için gerçek bir muamele veya durumun olmaması gerekir. Burada anlaş­ ması olmayan matbaalarda basılmış belgelerin sahte belge olarak nitelendirilebilmesi için ger­ çek bir muamele veya duruma dayanıp dayan­ madığının tespit edilmesi gerekir. Eğer gerçek bir muamele veya duruma dayanıyorsa düzenlenen belge anlaşması olmayan matbaada bastırılmış olsada sahte belge olarak değerlendirilemez. Çünkü kanun koyucu vergi kanunları acısından sahte belgeyi gerçek bir muamele veya duru­ mun varlığına bağlamış gerçek bir muamele veya

durumun olmaması durumunda düzenlenen bel­ genin sahte olduğunu belirtiştir.

Anlaşması olmayan matbaalarda basılan bel­ gelerin sahte belge olması için kanunda sahte belgenin tanımında belirtilen durumların vuku bulması gerektiği belirtilmiştir. Peki bu durumda anlaşması olamayan matbaalarda basılan belge­ lerin vergi kanunları açısından hukuki durumu ne olacaktır? Vergi Usul Kanunu Uyarınca Vergi Mükellefleri Tarafından Kullanılan Belgelerin Ba­ sım ve Dağıtımı Hakkında Yönetmeliğin 16. maddesinde "Notere tasdik ettirilmemiş veya bu yönetmelik esaslarına göre hazırlanmamış olan belgeleri kullanan mükellefler hakkında, bu bel­ gelerin hiç düzenlenmemiş olduğu kabul edile­ rek, Vergi Usul Kanunun ilgili hükümleri uyarın­ ca işlem yapılır" hükmü yer almaktadır. Yani an­ laşması olmayan matbaalarda basılan belgelerin kullanılması durumunda bu belgelerin hiç dü­ zenlenmediği kabul edilerek işlem yapılacağı be­ lirtilmiştir. Ancak Kanununda bu konuyla ilgili bir hüküm olmadığı halde bu durumun Yönetme­ likle hüküm altına alınmış olması kanunun ve yönetmeliklerin ruhuna aykırı olduğu kanaatin­ deyim. Kanunla düzenlenmemiş bir konunun yönet­ melikle hüküm altına alınması ne kadar doğrudur?

8- ANLAŞMASI OLMAYAN MATBAALARDA BASILAN BELGERİN KULLANILMASININ VERGİ KANUNULARI AÇISINDAN DURUMU

Anlaşması olmayan matbaada basılan belgele­ rin sadece bu sebepten dolayı sahte belge olmaya­ cağı açıklanmıştır. Bu durumda belgenin sadece anlaşması olmayan matbaa da basılmış olması vergisel açıdan nasıl bir sorumluluk doğuracaktır? 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 341. mad­ desine göre vergi ziyaı; mükellefin veya sorumlu­ nun vergilendirme ile ilgili ödevlerini zamanında yerine getirmemesi veya eksik yerine getirmesi

yüzünden verginin zamanında tahakkuk ettirile- memesini veya eksik tahakkuk ettirilmesini ifade eder. Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere vergi ziyamın oluşabilmesi için verginin tahakkuk etti­ rilmemesi veya eksik tahakkuk ettirilmesi gerekir. Bu nedenle belgenin sadece anlaşması olmayan matbaada basılmış olması vergi ziyaına sebebi­ yet vermeyecektir ancak bu belgelerin defter ve kayıtlarına yansıtılıp beyan edilmesi gerekir. Za­ ten defter ve kayıtlara geçmediği ve beyan edil­ mediği durumda buradaki vergi xxxx- ı belgelerin anlaşması olmayan matbaada basıl­ mış olmasından değil kayıt ve beyan dışı bırakıl­ mış olmasından kaynaklanacak belgenin anlaş­ ması olmayan matbaada basılmış olması önem arz etmeyecektir.

Yukarıda yapılan açıklamalardan da anlaşıla­ cağı üzere vergi ziyaı verginin tahakkukuna bağ­ lanmıştır. Bu durumda yani belgelerin anlaşması olmayan matbaada basılması durumunda bu bel­ geleri kullananlara vergisel açıdan her hangi bir ceza kesilmeyecek mi?

Belgelerin anlaşması olmayan matbaada ba­ sılması sonucunda bu belgeleri kullananlara 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun mükerrer 355. maddesine göre özel usulsüzlük cezası kesilmesi gerekir. Belgelerin anlaşmalı matbaada bastırıl­ ma zorunluluğu Vergi Usul Kanunu Uyarınca Vergi Mükellefleri Tarafından Kullanılan Belgele­ rin Basım ve Dağıtımı Hakkında Yönetmelik ile getirilmiş bu yönetmelikte 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun mükerrer 257. maddesinin Maliye Bakanlığı'na verdiği Yetki ile çıkarılmıştır. 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun mükerrer 355. maddesinde;

"Bu Kanunun 86,148,149,150,256 ve 257.

maddelerinde yer alan zorunluluklar ile müker­ rer 257. madde uyarınca getirilen zorunluluklara uymayan;

sayı: 112 • xxxx 2009

MAKALELER

vergi raporu

1. Birinci sınıf tüccarlar ile serbest meslek erba­ bı hakkında 2008 takvim yılı için 1.490,00.-YTL

2. İkinci sınıf tüccarlar, defter tutan çiftçiler ile kazancı basit usulde tespit edilenler hakkında 2008 takvim yılı için 680,00.-YTL

3. Yukarıdaki bentlerde yazılı bulunanlar dı­ şında kalanlar hakkında 2008 takvim yılı için 320,00.-YTL

Özel usulsüzlük cezası kesilir." Hükmü yer almaktadır.

Bu durumda belgeleri anlaşması olmadığı halde basanlar ile bu belgeleri kullananlar mükerrer 257. madde uyarınca getirilen zorunluluğa uymadıkların­ dan özel usulsüzlük cezası ile cezalandırılırlar.

9- CEZAİ MÜEYYİDELER

9.1- Anlaşmah Matbaalar>n Yönetmelik Hükümlerine Uymamalar>:

Makalemizin yukarıdaki bölümlerinde açık­

landığı üzere belge basımı yapacak matbaaların Maliye Bakanlığı veya Defterdarlık ile anlaşma yapması ve bu anlaşma hükümlerine belge bas­ ması ve dağıtması gerektiği belirtilmiştir. Basım ve dağıtım işlerini anlaşmaya uygun olarak yerine ge­ tirmeyen veya eksik bir şekilde yapan matbaa iş­ letmecileri ile yapılan anlaşmalar idarece tek taraf­ lı olarak feshedilerek teminatları hazineye gelir kaydedilir. Ayrıca haklarında kanuni koğuşturma yapılır. Anlaşması feshedilen matbaa işletmecisi ile tekrar anlaşma yapılıp yağılmama hususunda defterdarlıklar yetkilidir. Ancak, vergi kayıp ve ka­ çağına sebep olacak ölçüde anlaşma şartlarına ay­ kırı belge bastıkları için anlaşması feshedilen matba­ a işletmecisi ile bir daha anlaşma yapılmayacaktır.

9.2- Anlaşmas> Olmayan Matbaalar>n Belge Basmas> ve Bu Belgelerin Kullan>lmas>: Yukarıda yapılan açıklamalarda, Vergi Usul Ka­

nunu hükümlerine göre ancak Maliye Bakanlığı ile

anlaşması bulunan kişilerin basabileceği belgele­ ri, Bakanlık ile anlaşması olmadığı halde basan­ lar veya bilerek kullananlar hakkında vergisel açıdan çokta ağır cezaların olmadığı belirtilmişti. Ancak 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 359. maddesinde 5728 sayılı Kanunun 276. madde­ siyle değişen ve 08.02.2008 tarihinden yürürlüğe giren değişikle cezai sorumlulukları ağırlaştırıl­ mıştır. 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 359. maddesinin c bendi;

" c) Bu Kanun hükümlerine göre ancak Mali­

ye Bakanlığı ile anlaşması bulunan kişilerin basa­ bileceği belgeleri, Bakanlık ile anlaşması olmadı­ ğı halde basanlar veya bilerek kullananlar iki yıl­ dan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırı­ lır." Hükmü yer almaktadır.

Kanun maddesinde de belirtildiği üzere an­ laşmalı matbaalar ile basılması gereken belgele­ ri, anlaşması olmadan basanların veya anlaşması olmayan matbaada basılan belgeleri bilerek kul­ lananların 2 yılda 5 yıla kadar hapis cezası ile ce­ zalandırılacağı hüküm altına alınmıştır.

10- SONUÇ

Belgelerin basım ve dağıtımı ile ilgili olarak Maliye Bakanlığı tarafından çıkarılan yönetmelik ve tebliğlerde, belgelerin basım ve dağıtımının Maliye Bakanlığı veya Defterdarlık ile anlaşması olan matbaalar tarafından yapılacağı veya anlaş­ ması olmayan matbaalarda basılan fatura, müs­ tahsil makbuzu ve serbest meslek makbuzlarının noterlere tasdik ettirilerek kullanılabileceği belir­ tilmiştir. 1999 yılında yayımlanan 274 sıra nu­ maralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile an­ laşmalı matbaaların belge basmak için mükellef­ lerden istedikleri -mükellef olduklarını ve belge bastırmalarında sakınca bulunmadığını belirten ve vergi dairesinden alınan- izin yazısı kaldırılmış­ tır. Ancak matbaa ile bakanlık veya defterdarlık

arasında yapılan anlaşmalarda, baskı işini yapa­ cak olan anlaşmalı matbaa işletmecilerinin, bel­ ge bastırmak isteyen mükelleflerin adı ve soyadı ile bağlı olduğu vergi dairesi ve vergi numarası­ nın doğruluğundan sorumlu olduğu belirtilmiştir. Yönetmelik ve tebliğlerde, anlaşmalı matba­ alara bastırılamamış veya notere tasdik edilme­ miş olan belgelerin hiç düzenlenmemiş olduğu kabul edileceği belirtilmiştir. Kanunda bu konu­ da hüküm bulunmaması, bu kanunun yani anlaş­ malı matbaalara bastırılamamış veya notere tas­ dik edilmemiş olan belgelerin hiç düzenlememiş olarak kabul edileceğinin sadece yönetmelik ve tebliğlerde belirlenmiş olması hukuki açıdan so­ run yaratabilecektir. Kanaatimce bu konunun ka­ nunla hüküm altına alınması sorunu ortadan kal­

dıracaktır.

Ayrıca 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun

359. maddesinin 08.02.2008 tarihinde 5728 sa­ yılı Kanunun 276. maddesiyle değiştirilen c ben­ dinde, anlaşması olmayan matbaalarda basılan belgelerin bilerek kullanılması gerektiği belirtil­ miş ancak bilerek kullanmanın ne ifade ettiği ko­ nusunda açıklama yapılmamıştır. Bahsi gecen kanun maddesinde yer alan bilerek kullananlar, bu belgeleri anlaşması olmayan matbaalara batı­ ranlar mı yoksa bu belgeleri düzenleyenlerden alıp kullananlar mı veya her ikisi de bu kanun maddesine girdiği açıkça belirtilmemiştir. Bu du­ rumun da Bakanlığın sorunu çözecek düzenleyi­ ci bir işlem yapması gerektiğini düşünmekteyim.