HOOFSTUK EEN

HOOFSTUK EEN

1. PROBLEEMSTELLING, METODOLOGIESE ORIëNTASIE EN STUDIEVELD

1.1 INLEIDING

Die volgende stellings en beloftes word gewoonlik tydens die sluiting van ‘n huwelik deur egpare gereeld gemaak : “Ek verklaar dat sover ek weet, daar geen wettige beswaar teen my voorgenome huwelik met die bruid/bruidegom is nie. Ek aanvaar almal wat hier teenwoordig is, as getuie dat xx xxxx/xxx tot my wettige vrou/man neem. Xx xxxxxx dat xx xxxx/xxx nooit xxx verlaat nie. Ek belowe xx xxxx met xxx/xxxx volgens God se verordeninge in die heilige staat van die huwelik xx xxxx. Xx xxxxxx xx xxx/xxxx vir myself xx xxx in voorspoed of teëspoed, in rykdom of armoede, in siekte of gesondheid en xx xxxx/xxx xxxx te hê totdat die dood ons van mekaar xxx xxxx” (Xxxxxxxxx en Xxxxxxxx, 1990:7-9).

Dat genoemde beloftes gegrond is op ‘n Bybelse verstaan van die huwelik, lei geen twyfel nie. In hierdie beloftes is opgesluit ‘n verstaan dat die huwelik ‘n permanente lewens-verhouding is tussen slegs een man en een vrou. Verder word ook verstaan dat God sekere verordeninge daargestel het waarvolgens die huwelikslewe geleef moet word. Vandaar die opvatting dat die sluiting van ‘n huwelik tussen drie persone en nie net twee persone plaasvind nie. Die derde persoon waarvan hier sprake is, is dat God die insteller van die huwelik, ook by die sluiting van die huwelik betrokke is. Dit is slegs in en deur God dat die huwelik sy skeppingsfunksie kan verwesenlik. Dat die huwelik as instelling van God onder geweldige druk verkeer, is egter oral duidelik sigbaar.

Ongeag wat alles al oor die huwelik gesê of geskryf is, die huwelik is steeds een van die instellings wat deur mense baie graag as ‘n ideal gestel word en wat willekeurig gekies word. Selfs van hulle wat getroud was en deur die trauma van egskeiding gegaan het, toon dat ten spyte van wat deurgemaak is, hulle tog wel ‘n tweede keer tot die sluiting van ‘n huwelik toetree. Dat die huwelik as instelling bedreig word, kan egter nie ontken word nie. Al hoe meer word die uitroepe gehoor dat die huwelik xxxx xxxx God ingestel, aanpassings moet ondergaan om vir die postmoderne mens en tyd aanvaarbaar xx xxxx. Of dit enige oplossing xxx xxxx, laat meer vrae as antwoorde. Die xxxx xxx staan egter dat daar gesoek moet word na oplossings wat

volgens die Xxxxx aanvaarbaar is. In hierdie geval is huweliksvoor-bereiding ‘n opsie.

Om te praat van huweliksvoorbereiding, xxxxx xx iets onbelangrik, tog is dit nie die geval nie. Die huweliks- en gesinslewe is een van die belangrikste instellings in die gemeenskap, tog word die met die minste voorbereiding en toegerustheid aangepak. Vir baie persone wat van voornemens is om tot die huwelik toe te tree, is die enigste voorbereiding wat van belang is, dit wat op die huwelikskdag gaan plaasvind. Baie word ingesit om van daardie dag ‘n mooi en suksesvolle geleentheid xx xxxx. Dit is xxx om hierdie rede vir baie getroudes ‘n groot ontnugtering om na die troudag in die huwelikslewe met die harde werklikheid xxxxxx xx maak en gekonfronteer te word.

Doelgerigte voorbereiding ten einde van die huwelikslewe ‘n sukses xx xxxx, blyk nie ernstig opgeneem te word deur van die plaaslike gemeentes nie. Die situasie word vererger deurdat daar nie instansies in die gemeenskap is wat voornemende pare op hierdie weg kan help en begelei nie. Die een instansie in die gemeenskap wat uit die aard van sy funksie en diens aan die gemeenskap huweliksvoorbereiding en - verryking met groot sukses behoort te verrig, is die plaaslike gemeente.

In hierdie proefskrif word die gebruik dat die plaaslike gemeente uit die aard van sy funksie en diens, dié instansie is wat ideaal geplaas is om huweliksvoorbereiding en

–verryking aan voornemende pare te kan verskaf, xxx xxxxx xxxxx. Die ondersoek geskied volgens die prakti es teologiese handelingswetenskaplike metode. In Hoofstuk 1 word die probleem, afbakening en die doel van die studie geformuleer. Hierna volg die prakties teologiese metodologie waarvolgens dié studie aangepak word. Hoe die studie oor huweliksvoorbereiding en – verryking in die praktiese teologie inpas, word ook aan gesny. Hoofstuk 2 behandel die teologiese oorleweringe rakende die huwelik. Hier word daar gekyk na vier van die hoofstroom kerke in die Suid-Afrikaanse samelewing. In Hoofstuk 3 word ‘n empiriese ondersoek gedoen met betrekking tot die praktyk van huweliksvoorbereiding en – verryking binne die plaaslike gemeentes van die Apostoliese Geloof Sending (voortaan: AGS) in die Kaapse Skiereiland en die omliggende platteland. Hoofstuk 4 het ten doel om riglyne daar te stel vir die praktyk wat in huweliksvoorbereiding en – verryking in die plaaslike gemeentes benut kan word en ook die hele aangeleentheid van huweliksvoorbereiding en – verryking in die opleiding xxx xxxxxxx positief kan aanspreek.

1.2 PROBLEEMSTELLING

Dat dit met die huwelik as instelling nie goed gaan nie, word al hoe meer ervaar. Die toenemende aantal huwelike wat gebuk gaan onder allerlei huweliksprobleme, is ‘n sprekende voorbeeld. Dat die tendens binne die gemeente en onder belydende lidmate voorkom, is ontstellend. Xxx word hier slegs xxxxxx xx gevalle wat onder die xxxxxxx xx aandag gebring word.

Benewens die xxxx dat huweliksprobleme gereeld onder lidmate kop uitsteek, is egskeiding ook iets wat toenemend voorkom. Statistieke (Staatskoerant, 2000) toon dat heel party van die huwelike wat in egskeiding ontbind is, huwelike is wat in kerke voltrek is.

Die vermoede bestaan dat genoemde probleem veroorsaak word deurdat xxxxxxx nie deeglike en doelgerigte huweliksvoorbereiding met voornemende huwelikspare doen nie. Hiermee word bedoel dat die programinhoud, of te wel die temas en onderwerpe wat xxxxxxx in huweliksvoorbereiding aanbied, nie die behoeftes aanspreek wat daar by voornemende egpare aanwesig is nie. Dit geskied deurdat xxxxxxx eensydig besluit watter temas tydens huweliksvoorbereiding behandel word. Die temas wat dus aangebied word, word gekies volgens die voorkeur van die xxxxxxx en nie dié van die voornemende egpare nie. Dit geskied dus sonder die inagneming van die behoeftes van voornemende pare. Met die begrippe behoefte en voorkeure van die voornemende pare, word bedoel: Wat is die temas wat voornemende egpare tydens huweliksvoorbereiding graag oor wil gesprek voer of behandel wil hê”?.

Die aangeleentheid dat die bediening van die evangelie aan die mens die behoeftes van die mens nie kan ignoreer nie, maar dit ernstig opneem, is self iets wat by Xxxxx Xxxxxxxx toe Hy op aarde was, xx xxxx getree het. ‘n Voorbeeld hiervan is opgeteken in Markus 10:46– 52 waar Xxxxx vir die blinde Xxxxxxxxx vra: “Wat wil jy hê moet ek vir jou doen”. Met inagneming van Xxxxxxxxx se behoefte, het Xxxxx die evangelie aan hom bedien.

Verder is die vermoede dat die probleem vererger word deurdat huweliksverryking seminare nie aangebied word nie. Daar word baie min of geen bystand in die vorm van huweliksverryking aangebied nie.

Indien die bogenoende vermoedens waar sou wees, beteken dit dat daar groot leemtes is in huweliksvoorbereiding en – verryking binne die AGS gemeentes.

1.2.1 OMSKRYWING

Die toenemende aantal huwelike wat gebuk gaan onder allerlei huweliksprobleme, is kommerwekkend. Dié toedrag van sake word egter nie net toegeskryf aan een enkele oorsaak nie. Van die faktore wat as aanleidend tot die probleem xx xxxx tree volgens ‘n literatuurstudie (Alpaslan 1994), hou verband met die verskillende boustene of te wel komponente waaruit die huwelikslewe bestaan. Van die komponente, om ‘n paar xx xxxx, is xxxxx andere:

(1) Familie van herkoms-invloed - Wanneer twee persone in die eg verbind word, is dit in wese twee verskillende familie-leefwyses wat in een huwelik saamgevoeg word. Vir baie is die enigste skoling óf ervaring en/ óf waarneming van die huweliks- en gesinslewe dit wat uit die ouerhuis afkomstig is. Die probleem hiermee is dat daar soms ‘n onvoldoende benadering tot die huwelikslewe oorgedra en gevestig word (Balswick en Balswick, 1991:67).

(2) Keuse van ‘n huweliksmaat - Die keuse van ‘n huweliksmaat en xxx xxxxx die xxxx hoe sommige huwelikspare by mekaar uitkom, veroorsaak probleem huwelike (Xxxxxx, 1983:23).

(3) Seksualiteit - Die aangeleentheid rondom seksuele omgang binne die huwelik is iets waaroor daar heelwat probleme ontstaan. Die probleem is egter dat daar uiteenlopende opvattings hieroor die rondte doen (Mayo, 1987:55-56; Greenfield, 1995:71).

(4) Kommunikasie - Geen huwelik kan suksesvol bestaan of voortbestaan sonder kommunikasie hetsy verbaal of nie-verbaal nie. Menige huweliksprobleme word ervaar as gevolg van ‘n gebrek aan kommunikasie of oneffektiewe kommunikasie (Xxxxxxxx, en Xxxxxx, 1997:889; Xxxxxx, 1997:39).

(5 Selfbeeld - Daar is sekere huweliks-ongelukkighede wat gekoppel word aan ‘n swak selfbeeld. Deurdat die huwelikslewe ‘n verhouding is waarbinne egpare heelwat van hulle self met mekaar op sosiale, emosionele, intellektuele en seksuele vlak xxxx, gebeur dit dat swak selfbeeldprobleme die gehalte van huweliksvreugde negatief raak (Xxxxxxx en Xxxxxxx, 1994:98- 102).

(6) Konflikhantering - Xxxxx xxxx huwelik vind daar die een of ander tyd konflik plaas. Konflik ontstaan as gevolg van verskillende dinge waaroor eenstemmigheid nie bereik word nie. Aangesien konflik xxxxx xxxx huwelik sy verskyning maak, is die hantering hiervan uiters belangrik (Xxxxx, 1994:926; Greenfield, 1995:38-39).

(7) Finansiële besteding en bestuur - Geld op sigself is nie ‘n probleem nie, maar die besteding en die bestuur daarvan kan wel lei tot probleme (Xxxxxxx, 1992:100).

(8) Huweliksmotief - Deur die eeue trou xxxxx xx verskillende redes. Die probleem hiermee is egter dat van die redes nie daarin slaag om ‘n gelukkige stabiele huweliksverhouding daar te stel nie (Xxxxxxxx en Xxxxxxx, 1987:23- 24; Xxxxxxxx et al, 1984:128).

(9) Rolverdeling - Die kwessie oor wie doen wat binne die huweliksverhouding, was minder van ‘n probleem in tye toe daar baie meer gedefinieerde xxxxx was, was dit minder van ‘n probleem.. Xxxxxxx is die prentjie nie meer heeltemal so nie. Vandag is beide man en vrou in die beroepsarbeid betrokke en dus mede-broodwinners (Xxxxxxx, 1996:3).

(10) Huweliksonkunde - Baie egpare wat tot die huwelik toetree, doen dit sonder dat hulle regtig weet waaroor dit in die huwelikslewe gaan. Party beskik oor te min kennis van die huwelik terwyl daar ander is wat onvoldoende opvattings het (Xxxxxxxx en Xxxxxxx, 1987:25; Xxxxxx en Xxxxxx, 1961:117).

(11) Beroepsbeoefening - Weens die ekonomiese omstandighede van die tyd, word daar al hoe meer weg beweeg van die tradisionele huweliksvorm waar die man die alleen-broodwinner is. Menige egpare bevi nd hulle in ‘n situasie waar die vrou ook verplig is om ‘n beroep te beoefen hetsy deeltyds of heeltyds (Elder et al, 1992:7).

(12) Ouerskap - Om vir die eerste keer ouers te word binne die huwelik, is ‘n baie belangrike fase in ‘n egpaar se huwelikslewe. Van die grootste aanpassings vind in hierdie tyd plaas. Xxxxxxxxxxxx na ouerskap vir jong getroudes bied heelwat uitdagings en ook probleme wat ‘n groot uitwerking het op die huweliksverhouding (Bird, 1997:808).

(13) Skoonouers - Verhoudingsprobleme met skoonouers kom ook voor. Van die probleme neem verskillende vorme aan (Xxxxxxx, 1997:20; Xxxxxxxxxx, 1996:471).

1.2.2 EGSKEIDINGS OOK ‘N PROBLEEM

Vroeër jare was egskeiding die laaste opsie wat oorweeg is om uit ‘n ongelukkige huwelik weg te kom. Ongelukkig is dit nie meer die geval nie. Die stigma wat aan egskeiding gekoppel is, is nie meer dieselfde nie.

Die hoë egskeidingsyfer en xxx xxxxx van ‘n kerklike oogpunt die groeiende aantal egskeidings onder diegene wat belydende xxxxxxxxx is, is kommerwekkend. Statistieke van 1994 tot 1996 (Staatskoerant, 2000) dui daarop dat egskeidings aan die toeneem is en dat daar huwelike is wat ‘n baie kort lewensduur het. Dit terwyl die huwelik veronderstel is om lewenslank te duur en dat net die dood hieraan ‘n einde kan bring.

Wat sover genoem is, is nie die volle omvang van die probleem nie. Die probleem is egter nie net sosiologies en sielkundig van aard nie – dit is ten nouste ook ‘n teologiese en kerklike probleem. Uiteraard is dit ook ‘n probl eem binne die AGS Kerk.

1.3 WERKWYSE

Aangesien die studie oor huweliksvoorbereiding en – verryking ‘n prakties -teologiese studie is, xxx xxxx eerstens na die verskillende benaderinge waarvolgens Praktiese Teologie beoefen word, aandag gegee word. In hierdie verband xxx xxxx xxxxx xxxxx word hoe die studie oor huweliksvoorbereiding en – verryking by Praktiese Teologie inpas.

1.4. AFBAKENING VAN DIE STUDIEVELD

In hierdie studie gaan dit oor huweliksvoorbereiding en – verryking binne die plaaslike gemeente. Die plaaslike gemeente wat hier ter sprake is, is binne die AGS van Suid- Afrika. Daar gaan gekyk word hoe die praktyk van huweliksvoorbereiding en – verryking binne die AGS plaaslike gemeentes daar uitsien. Die rede waarom die studie beperk word tot die AGS, is as gevolg van die persoonlike betrokkenheid van die navorser met dié probleem. Hierdeur word egter nie bedoel dat ‘n studie oor huweliksvoorbereiding en – verryking nie ook in xxxxx xxxxx gedoen kan word nie of relevant xxx xxxx nie.

In hierdie soort navorsing is daar ‘n aantal ontledingseenhede betrokke. Daar is die xxxxxxx, voornemende egpare (verloofdes), getroudes en geskeides. Die ontledings- eenhede wat in hierdie studie betrek gaan word, is die xxxxxxx en verloofdes.

Aangesien die AGS bykans 1 800 xxxxxxx het wat in ongeveer 1 500 gemeentes regoor Suid-Afrika diens doen, xxx dit nie prakties moontlik wees om almal te betrek nie. Die ondersoek xxx xx xxxxx en moeilik hanteerbaar wees. Derhalwe xxx die studie beperk wees tot die xxxxxxx en gemeentes in die Kaapse Skiereiland en die omliggende platteland. In hierdie geval word ook net Afrikaans- en Engelssprekende xxxxxxx en gemeentes betrek. Binne die gebied van die ondersoek is daar geen Indiër gemeentes nie. Van die Xxxxx gemeentes word uitgesluit omdat van hulle nie deur xxxxxxx bedien word nie. Dié wat nou wel xxxxxxx het, het maar onlangs xxx xxxxxxx ontvang.

1.5. DOEL VAN DIE STUDIE

Met hierdie navorsing word beoog om voornemende- en huwelikspare beter toe te rus xx xxx xxxxx huwelik ‘n sukses xx xxxx. Om dit te verwesenlik, het die studie die daarstelling van riglyne vir ‘n praktykteorie oor huweliksvoorbereiding en -verryking ten doel wat in die plaaslike gemeente deur xxxxxxx benut kan word.

1.6 ‘N STUDIE IN DIE TEOLOGIE

1.6.1 ’N PRAKTIESE TEOLOGIESE STUDIE

Die studie oor huweliksvoorbereiding en – verryking binne die plaaslike gemeentes van die AGS is ‘n praktiese teologiese studie. Die teologie vorm ‘n eenheid, maar word in ‘n verskeidenheid beoefen. Daar is dus nie net een teologiese dissipline nie, maar ‘n aantal (König, 1978:7-8) In die teologie word die Xxxxx bestudeer, die geloofsuitsprake van die kerke en mense ontleed, die Kerk se getuienisaksie bespreek, die geskiedenis van die Kerk nagegaan en die geloofshandelinge in die gemeente beoordeel. Elkeen van hierdie skakeringe vorm ‘n studieveld (Heyns en Pieterse, 1990:6). Die mees algemene studievelde is die Ou en Nuwe Testamentiese Wetenskappe, Kerkgeskiedenis, Sistematiese Teologie, Teologiese Etiek, Sendingwetenskap, Godsdienswetenskap en Praktiese Teologie (König, 1978:8-9).

Die studieveld Praktiese Teologie word weer in verskillende handelingsvelde ingedeel. Die bekendste hiervan is prediking, sorg, viering, diens en onderrig (Heyns en Pieterse, 1990:15). Die studie oor huweliksvoorbereiding en – verryking word onder die handelingsveld “xxxx” geplaas.

Binne die bestudering van die dissipline Praktiese Teologie, word daar verskillende benaderinge gevind. Daar word drie hoofbenaderinge gevind, naamlik, die konfessionele, handelingswetenskaplike en die kontekstuele. Binne hierdie drie benaderinge, word daar weer verskillende beklemtoninge of strominge onderskei. Xxxxxx en Xxxxxx (1985:31) is van mening dat die beoefening van praktiese teologie om twee draaiwerwels sentreer. Die eerste aspek werk met kritiese metodes. Hier word drie benaderings onderskei. Die eerste is die kritiese wetenskaplike waarin sekulêre dissiplines die raamwerk en norm vir die praktiese teologie verskaf terwyl die teologiese tradisie ‘n sekondêre rol vertolk. Die tweede is ‘n kritiese korrelasie metode waarvan die oogmerk is om ‘n samewerkende dialoog tussen die Christelike tradisie en sekulêre dissiplines daar te stel. In hierdie samewerking kan elkeen van hulle mekaar se bydrae krities aanspreek. Die derde benadering is die kritiese konfessionele metode waarin die christelike tradisie normatief optree. Die sekulêre wetenskappe word gebruik, maar op ‘n versigtige wyse. Die rede hiervoor is om invloed wat vreemd aan die Christelike tradisie is, te manipuleer. Die tweede as waarna xxxxxx word, beskryf die verhouding tussen kerk en samelewing.

“This axis is not a distinction between church and society, but between various ways of characterizing their relationship. On the one end of the continuum, the focus is on the church as concrete group in its struggle to be faithful in the modern world. … At the other end of the continuum the focus is on the church in its responsibility to society. The mission of the church is to enrich and transform the social order by becoming a part of the public dialogue.” (Xxxxxx en Xxxxxx, 1985:31- 33).

Wat die beoefening van praktiese teologie betref, maak Heitink (1993:163-172). melding van die volgende strominge: Eerstens die normatief-deduktiewe wat sy handeling op die normatiewe teologiese xxxxxx xxxxxx en aan die sosiaal wetenskaplike metode vir sover dit nodig en gewens is ‘n “ancilla-funktie” toeken. Die nadeel van dié benadering is dat dit xxx vassteek in eksegese en dogmatiek en aan die hermeneutiese en empiriese deurdenking van die teorie-praxis relasie nie aandag skenk nie. ‘n Groot voorstander van hierdie benadering is Xxxx Xxxxx. Oor die praktiese teologie benadering van Xxxxx xx Burger (1991:5-6). Die xxxx was op ‘n Woord van God-teologie waarin die praktyk van die bediening weinig ter sprake gekom het.”

Die bogenoemde deduktiewe benadering moet egter onderskei word van dié wat in ortodoks-konfessionele kringe aangetref word. Hoewel hierdie benadering oop is vir ontwikkelinge in die kultuur en samelewing, word daar gevrees dat ‘n handelings-

wetenskaplike orientasie tot ‘n teologiese reduksie kan lei. Om hierdie rede word daar egter gepleit dat die beoefening van die praktiese teologie deduktief vanuit die teologie, die hulpwetenskappe induktief bybring sodat dit in ‘n sinvolle, omvattende eenheid integreer kan word.

In Suid-Afrika word daar ook diegene aangetref wat ‘n deduktiewe benadering tot die beoefening van praktiese teologie voorstaan. Dit is die diakoniologiese benadering. Trimp(1978). ‘n Voorstander van hierdie benadering, sê dat hy die naam diakoniologie bo die naam praktiese teologie verkies. “Hoofdargument voor onze voorkeur is de overweging, dat in de naam “diakoniologie” of “ambtelijke vakken” de normatiewe funktie van de Heilige Schrift ten opzichte van ons theologiseren impliciet erken is” (Trimp, 1978:7). Vir diegene wat die vak praktiese teologie as diakoniologie wil bedryf, gaan dit daaroor dat die vak sy teologiese modaliteit moet behou, in sover dit diens van die kerk betref (Xxx Xxx, 1991:76-77; Wolfaart, 1985:57).

By die diakoniologiese benadering word xxxxx vasgehou aan die Skrif as die enigste kernbron van die praktiese teologie. Die bestudering van die Skrif xxxxxx xxx as teologie beskou word. Op deduktiewe wyse word teoreties teologisering met die oog op die praktyk uit die Skrif gebou. Wanneer daar van die sosiale wetenskappe gebruik gemaak word, dien dit slegs as hulpwetenskappe Die teologie mag ook nie hierdie hulpwetenskappe se metodes oorneem nie, want indien dit gebeur, is dit nie meer teologie nie. Daar word dus slegs op multidissplinêre wyse met die sosiale wetenskappe omgegaan (Pieterse, 1993:103-104).

Die tweede xxxxxxxx wat gevind word, is die hermeneuties-mediale. “De typering hermeneutisch-mediaal ziet op het xxxx dat in deze xxxxxxxx een hermeneutisch oriëntasie gepaard gaat met een centraal stellen van het mediale handelen (praxis), dat handelen (dat het handelen) vanuit het geloof bevorder, en vooral de verbetering van handelingsstrategieën, die hierop gericht zijn, nastreef” (Heitink, 1993:168). Praktiese teologiese ondersoeke word verstaan as praktykgerigte ondersoeke, met die doel om handelingsvoorstelle te formuleer. Xxxx in die model xxx Xxxxxxx (Xxxxx en Pieterse, 1990:39) word tradisie en situasie wedersyds op mekaar betrokke gemaak. Die sterkpunt van hierdie benadering is geleë in sy teologiese gehalte en praktykgerigte denke.

In Suid-Afrika word na hierdie benadering as die handelingswetenskaplike of korrelatiewe benadering xxxxxx (Burger, 1991:59; Pieterse, 1993:107). Die benadering gaan uit van ‘n koninkryksperspektief. Die visie van hierdie benadering is nie net op die kerklike dienste gevestig nie, maar vanuit ‘n koninkryksperspektief kom

die samelewing in sy breedste sin in die visier. Dit is dat die kerk as xxxx van die samelewing gesien word. Dit gaan dus hier oor ‘n meer holistiese kyk op die werklikheid. Daar word na Woord en werklikheid saamgekyk vanuit ‘n koninkryks- perspektief. Deur dit te doen, word die moontlikheid geopen om ‘n praktiese teologie te bedryf waarin teorie en praktyk, Woord en werklikheid, in ‘n bipolêre spannings - eenheid op mekaar betrek kan word (Pieterse, 1993:106– 108).

Xxxxxxx en Xxxxxxxxx (1996:23) sê in hierdie verband: “Practical theology, in its modern expression, has also expanded in another direction. Christianity makes universal truth claims about the nature of the world and of human life. … The church is found to be engaged with human life in all its aspects. Practical theology stands at the frontier between faith understanding the world and faith in action”.

Die studie oor huweliksvoorbereiding en – verryking binne die AGS gaan volgens die handelingswetenskaplike metode aangepak word. Binne die handelingsweten- skaplike benadering word daar verskillende beklemtoninge gevind. Die konsensus bestaan egter daarin dat praktiese teologie se studie-objek uitgebrei moet word om alle geloofshandelinge in die kerk en in die xxxxx samelewing in te sluit (Xxxxxx, 1997:14).

Die derde benadering tot die beoefening van praktiese teologie, is die empiriese- analitiese xxxxxxxx. Volgens hierdie benadering in empiriese ondersoeke word ‘n toeskouers-perspektief bo ‘n deelnemende perspektief verkies. Praktiese teologiese ondersoeke het hier ten doel om godsdienstige oortuigings, opvattings en gevoelens in die lewe van die mens te orden, te analiseer, te interpreteer en te evalueer.

“De induktiewe weg, vanuit de ervaring, krijgt daarom een vervolg in die deduktiewe weg, het ontwikkelen en operasionaliseren van theologische concepten, die langs empirische weg getoets kunnen vorden. Zo kan ‘n ondersoek een bijdrage leveren aan het ontwikkelen van verklarende concepten en theorieën binne de theologie als geheel” (Heitink, 1993:169- 170). ‘n Belangrike verteenwoordiger van hierdie stroom is JA van der Ven van Nederland wie se ondersoekprogram bekend staan as empiriese teologie (Heitink, 1991:531).

Die moontlikheid van sosiaal wetenskaplike ondersoeke word in hierdie benadering uitgedruk met die begrip intradissiplinariteit, wat beteken dat die teologie die sosiale wetenskaplike metodologie tot in die fynse besonderhede sy eie moet maak en gebruik binne teologiese vraagstellinge.

Die vierde benadering is die polities-kritiese. Praktiese teoloë van hierdie stroom beweeg teologies in wat bekend staan as politieke teologie. Volgens hierdie benadering gaan dit om bevryding. Oor die doel van praktiese teologie skryf Xxxxxxxx, xx Xxxxxx en Xxxxxxxx (1991:2):

“It is impossible in the framework, to talk meaningfully of any practical theology,which might take into itself issues of justice, peace, reconciliation and so on, in communities where these issues deeply affect and often destroy the individual life, or family life. … We talk also of social transformation. … In our context, the meaning of social transformation is in some ways intuitive, but it is clear that it must mean a dismantling of the edifice of apartheid and the reconstruction of a society built upon wholly different principles than that of division and domination.”

Die taak van praktiese teologie is xx xxxxx aan ‘n kritiese analise te onderwerp. Dit geskied deur teologiese refleksie. Saam met die onderdruktes, word sake vanuit hulle konteks teologies deurdink. Deur hierdie kritiese refleksie word die ware boodskap van die evangelie vir die praktyk ontdek. Die praxis van die xxxxx en onderdruktes speel in hierdie benadering die hoofrol. Binne hierdie benadering speel die Skrif ook ‘n rol as normbron, maar vanuit ‘n bepaalde hoek, naamlik polities- krities. Die aktiwiteite van hierdie stroom sentreer grootliks om bepaalde sosio- ekonomiese en sosio-politiese groepe, die xxxxx en verdruktes (vgl. Xxxxxxx en Xxxxxxxxx, 1996:66, de Gruchy, 1987:24-25).

Kritiek teen hierdie benadering is dat daar ‘n gebrek aan ‘n behoorlike wetenskaps- teoretiese begronding is. Die wetenskaplike metodes (by name empiriese metodes) waarmee die praxis wetenskaplik grondig ondersoek kan word, word nie in hierdie benadering aangeraak nie (Pieterse, 1993:126).

Die laaste stroom wat deur Xxxxxxx genoem word, is die pastoraal teologiese. Praktiese teologie onder hierdie benadering het veral in Noord-Amerika xx xxxxx invloed. Dit gaan hier meer oor die xxxxxxx en die beoefening van sy amp in die kerklike praxis. Van die kenmerke by die pastoraal-teologiese stroom, is die rol wat die sosiale wetenskappe speel en xxx xxxxx die psigologie. ‘n Groot pluspunt van hierdie benadering is geleë in sy kommunikatiewe handelinge en ervaringsgerigte teologisering.

1.6 2 PRAKTIESE TEOLOGIE AS KOMMUNIKATIEWE HANDELINGSTEORIE

Die standpunt waarvan uitgegaan word dat praktiese teologie ‘n kommunikatiewe handelingsteorie is, word xxxxxx op Xxxxxxxx xx teorie van die ideale gespreksituasie waarbinne simmetriese kommunikatiewe handelinge geskied. Xxxxxxxx xx kommunikatiewe handelings -teorie gaan van die standpunt uit dat die menslike samelewing ‘n netwerk van kommunikatiewe handelingspatrone is (Xxxxxx, 1999:48). Hiermee word bedoel dat die menslike samelewing georden word vanweë gemeenskaplike werklikheids -definisies. In die omgang en verhoudings met mekaar, kom hierdie definisies deur kommunikatiewe handelinge tot stand. Hierdie kommunikatiewe handeling is xxxxx op die intersubjektiewe gedeelde begrip oor die werklikheid. Xxxxxxxx bedoel met kommunikatiewe handelinge die ideale omgang xxx xxxxx met mekaar (Pieterse, 1993:94). Xxxxxxxx xx teorie word aanvaar as ‘n bruikbaar metateoretiese uitgangspunt vir die wetenskaplike begronding van die prakties -teologiese werksaamheid. Een van die maniere om probleme wat in die geloofsgemeenskap en ander instellinge ontstaan, te analiseer en ‘n bemiddelende rol te vervul, is deur die toepassing van Xxxxxxxx xx teorie (Heitink, 1999:39; Xxxxxx, 1999:48).

In praktiese teologie gaan dit om die kommunikasie van die evangelie in verskillende situasies met verskillende handelinge. Die handelinge waaraan in die praktiese teologie aandag gegee word, is prediking, onderrig, xxxxxxx, xxxx en diens (Heyns en Pieterse, 1990:14-15). Firet (1987:260) sê in hierdie verband:

“Die matrix van die praktische theologie, die steeds door de beoefenaars van dit vak aanvaard word, kan aangedui xxxxxx met die woorden communicatief handelen in xx xxxxxx van die evangelie. Centraal staat in deze omschrijving het werkwoord handelen; het bijvoeglijk naamwoord communicatief kwalificeert het handelen xxxxx. De woorden “in die diens van het evangelie” geven niet alleen specifieke aandachtsveld van de praktische theologie aan, ze duiden ook het normerende en kritische element in die matrix aan : wat er ten aanzien van “communicatief handelen” ook te vernemen en te zeggen valt vanuit de vraag of het strookt met “de diens van het evangelie” moet bezien xxxxxx of het een bestaanddeel van een praktische-theologische theorie kan word.”

Handelinge in diens van die evangelie verseker die teologiese gehalte van die praktiese teologie. Dit is handelinge wat die koms van God in hierdie wêreld dien (Firet, 1987:34; Xxxxx en Pieterse, 1990:7). Omdat die kommunikatiewe handelinge hieraan moet voldoen, word daar gepraat van geloofshandelinge.

Die kommunikatiewe handelinge in diens van die evangelie, word voltrek in geloofs- gebeure. Alle kommunikasie tussen Christene in die sfeer van die gemeentelike lewe geskied in die geloof en het te doen met die omgang van gelowiges met mekaar. Dit druk dus die totale verhouding, reaksie en optrede in woord en daad tussen gelowiges uit. Dit geskied ook as gebeure – die gebeure tussen God en die mense en mense en God. Firet (1987:32) skryf hieroor en sê:

“Praktische theologie houdt zich niet bezig met het handelen van de mens in het algemeen, ook niet met het handelen van de gelovige of het handelen in xx xxxxxx van God in het algemeen, maar met dat handelen, dat gericht is op het actualisering en onderhouden van de relatie tussen God en mens, mens en God.”

Dit beteken dat gelowiges xxx xxxx en optrede deur die Skrifbeginsel laat lei en moet binne ‘n konteks verstaan word. Die konteks waarna hier xxxxxx word, is die samelewing waarin die gemeente konkreet bestaan en funksioneer. Dit bring mee dat daar met die Christelike-kommunikatiewe praxis rekening gehou moet word. Hier gaan dit oor of die samelewings-opset in ‘n gegewe situasie die handelinge verhinder of bevorder. Hierdie kommunikatiewe handelinge is intensioneel met die doel om verandering te bring met die oog op die ideale situasie van die komende koninkryk van God (Pieterse, 1993:6-8; Heyns en Pieterse, 1990:51-54).

Die studie oor huweliksvoorbereiding en – verryking binne die AGS, het te doen met kommunikatiewe geloofshandeling in diens van die evangelie. Die studie werk met geloofsgebeure, die gebeure tussen God en die mens en mense onderling wat hulle lewe en optrede deur die Skrif laat lei.

In die lig van die xxxx dat praktiese teologie as kommunikatiewe handelingsteorie omskryf word, is dit belangrik om ook xxxxxx xx neem van die teorie/praxis verhouding in praktiese teologie. Daar word xxx xxx volgende hierna gekyk.

1.6.3 TEORIE EN PRAXIS IN PRAKTIESE TEOLOGIE

Oor die teorie/praxis verhouding in praktiese teologie, skryf Xxxxxxx en Xxxxxxxxx (1996:43):

“At the heart of all theology their lies a particular set of crucial theoretical yet practical issues. What is the relationship between the specific theological activity of describing the nature and content of the Christian faith and what Christians actually do in their lives? … That is : what is the relationship between theory, ideas and doctrine, on the one hand, and the practical action which expresses that belief on the other.”

Die praktyk waarna in die praktiese teologie xxxxxx word, is die geloofshandelinge van individue en groepe in die samelewing sowel binne as buite die kerk, wat hulle lewe en samelewing wil laat inspireer deur die Christelike tradisie met die oog op xxxx vir die mens en die wêreld (Heitink, 1993:148). Oor wat met teorie bedoel word, skryf Xxxxxxx (1993:149): “Onder theorie word verstaan een samehangende hermeneutische-theologische theorie, die de Christijke tradisie betrek op en verbindt met de ervaring, het leven en handelen van de moderne mens.” In beide die omskrywinge van praxis en teorie is daar sprake van die Christelike tradisie. Om hierdie rede word daar met teorie bedoel die teologiese teorie wat die kommunikasie van die Evangelie van Xxxxx in en xxxx die kerk in die wêreld dien (Firet, 198:34).

Daar bestaan egter nie so iets xxxx ‘n suiwer teorie nie, ook nie ‘n suiwer teologiese- of prakties -teologiese teorie nie. Teorieë staan in die gang van die geskiedenis en is ‘n verlengstuk van die geskiedenis. Dit beteken dat xxxx xxxxxx direk of indirek in verhouding tot die praxis staan en word sy vorming deur die praktyk beinvloed. Prakties -teologiese teorieë is gebed in die gebeure rondom Christus se aardse lewe en bediening en tegelyk teorieë vir die samelewing van ons tyd. Om hierdie xxxx xxx bestaan daar ook nie so iets xxxx ‘n teorielose praxis nie. Praxis word altyd deur teorie bepaal (Wolfaart, 1978:285-286; Heitink, 1993:149).

In prakties -teologiese ondersoeke speel die verhouding tussen teorie en praxis ‘n belangrike rol. Hulle mag nie teen mekaar afgespeel word nie. Hulle beklee ‘n gelykwaardige posisie langs mekaar. Hoewel hulle gelykwaardig is, staan hulle tot mekaar in ‘n verskeidenheid verhoudinge, naamlik van volledig skeiding tot identifikasie met mekaar. Die verhouding word die beste as ‘n bipolêre spannings - verhouding beskryf deurdat daar nie volledig skeiding, maar ook nie identifikasie mag wees nie. Teorieë moet voortdurend deur die praktyk waar gemaak of verkeerd

bewys word. Die teorieë op hulle beurt moet voortdurend die praktyk xx xxxx gaan xx xx kritiese distansie te bewaar (Heitink, 1993:149-150; Wolfaart, 1978:287-288).

Die wisselwerking tussen teorie en praxis in praktiese teologie het tot gevolg dat, xxxx in geeneen van die ander teologiese dissiplines nie, daar in hierdie vakgebied nie plek vir stagnasie is nie. Alleen is die praxis wat ondersoek word nie net te dinamies en die samelewing waarbinne die kerk funksioneer te veranderend nie, maar die dinamiese karakter van die komende Xxx xxxx stagnasie onmoontlik (Nel, 1991:34).

Wat die aangeleentheid van teorie verder betref, word daar in die praktiese teologie tussen verskillende tipes teorieë onderskei. Dit beteken nie dat sekere teorieë minderwaardig is en andere meerderwaardig nie. Alle tipes teorieë in praktiese teologie is egter wetenskaplike teorieë as dit wetenskaplik deeglik geformuleer en getoets is (Pieterse, 1993:51). Daar word onderskei tussen metateorieë, teologiese teorieë, basisteorieë en praktykteorieë (Xxxxxx, 1991:14). ‘n Metatoerie is ‘n teorie waarin wetenskaplike vertrekpunte uitgespel word wat praktiese teologie met ander vakke universeel xxxx – vakke wat objekte van dieselfde aard bestudeer. ‘n Metateorie het ook te make met die paradigma waarbinne ‘n mens werk, met jou kyk op die werklikheid (Pieterse, 1993:51). Xx Xxxx xxx Xxxxx (1991:61) sê in hierdie verband: “Naas die kommunikatiewe handelingsteorie, word die sisteemteorie ook op meta-teoretiese vlak aanvaar en bied sodoende ‘n brug met ander wetenskappe Praktiese teologie kan net baat deur beide bogenoemde metateorieë deeglik xx xxxxxx, xxxxxx xx xxxxx teen mekaar af xx xxxxx (Xxxxxx, 1991:14).

Praktykteorieë is vakgerigte teorieë wat binne ‘n spesifieke vak ontwikkel word vir die doeleindes van die vak. Praktykteorieë lê in xxx met die metateorie en werk binne die meta-teoretiese perspektief. In praktiese teologie gee dit die vertrekpunte aan ten opsigte van die hele vak of spesifieke areas of handelingsvelde van die vak (Pieterse, 1993:51). Xxxxxx (1991:14) skryf: “Die prakties -teologiese basisteorie verwoord vanuit kritiese, ideële, normatiewe en teologiese perspektief die teorie wat ‘n bepaalde handeling in die praktiese teologie ten grondslag lê. Sodanige basisteorie xxx steeds oop vir voortdurende verstelling as gevolg van interaksie met werklikheid, metateorie, teologiese teorie en prakties-teologiese praktyk-teorieë.”

Oor praktykteorie xx Xxxxxxxx (1993:52):

“Praktykteorieë word ontwerp vir elke kommunikatiewe handeling, xxxx byvoorbeeld vir preekvoorbereiding, kommunikasie tydens die preek, die

retoriese aspekte van die preek, die deelname van die gemeente aan die preek, die sang in die erediens, die kategetiese optrede van die kategeet, die pastorale gesprek tydens groepshuisbesoek ensovoorts. In die ontwerp en verfyning van hierdie teorie, word die bestaande teoretiese konsepte in ‘n kreatiewe hermeneutiese interaksie met empiriese bevinding van ondersoeke gebring.”

Die inspeel van teoretiese en empiriese gegewens op mekaar het xxx tot gevolg dat nuwe of verstelde praktyktkeorieë tot stand kom, om die praxis te rig en te stuur (Burger, 1991:95).

Xxxxxx (1991:14) het die volgende oor praktykteorieë te sê: “Die praktykteorieë vra na die empiriese werklikheid van die prakties-teologiese handeling. Dit gaan in die praktykteorie om ‘n perspektief op die empiriese en die praktyk. Hoe ervaar mense die werklikheid? ‘n Praktykteorie wil ‘n wetenskaplike beskrywing gee van die empiriese by wyse van : waarneem-analiseer-toets en beskryf”

1.6.4 PRAKTIESE TEOLOGIE – ’N TEOLOGIESE HANDELINGSWETENSKAP

Binne die beoefening van praktiese teologie as handelingswetenskap, is daar verskil- xxxxx beklemtoninge (Xxxxxx, 1997:14). Praktiese teologie is ‘n handelings - wetenskap omdat die geloofshandelinge xxx xxxxx en die handelingsvelde wat daardeur geskep word, die voorwerp van wetenskaplike studie is. Die handelinge waarvan daar sprake is, word krities beoordeel met die oog op moontlike wysigings (Pieterse, 1993:42). Die handelinge is die kerklike of gelowiges se pogings tot kommunikasie van die Evangelie. In hierdie proses word die Skrif as kernbron gerespekteer alhoewel dit op ‘n indirekte eerder as ‘n direkte wyse funksioneer. Teologiese insigte word uitgebrei en verryk uit die geloofservaring en die ander menswetenskappe. Hoewel die kerk in xx xxxx steeds die fokus xxx, is die algemene gerigtheid xxxx (Burger, 1991:60-61).

Oor wat onder die begrip handelingswetenskap verstaan word, skryf Firet (1987:31- 32): “Dat ze gericht is op concrete handelingsvelden; dat ze omwille van het handelen de handelingssituaties en het handelen in de betreffende velden analyseert in hun feitelijkheid en hun potentialiteit; dat ze dit doet xx xxxx op grond van een empirie-transcenderende kritische theorie – voor de betreffende handelingsvelden handelingsmodellen en –strategieën te ontwikkelen.” Die ontwikkeling van praktiese teologie as handelings -wetenskap, het dit nie ten doel om die band wat die disspline met die dogmatiek het, xxxx xx sny nie. Wat die oogmerk wel is, is om die vak van sy

beeld as toegepaste wetenskap te ontdoen en vanuit empiriese gesigspunt ‘n eie selfstandige as objek van die teologie op te bou (Heitink, 1993:125).

Kritiek teen die handelingswetenskaplike benadering is dat daar te veel xxxx op menslike handelinge gelê word. Veral diegene wat xxxxx Bybels-hermeneuties werk, redeneer dat ofskoon die praxis ‘n rol speel, dit sekondêr is. Xxxxxx (1999:50) skryf:

“Die oplossing hiervoor is gesien in die voorstel dat Praktiese Teologie vanweë die aard van die vak gefokus is op die kommunikatiewe (dialektiese/dialogiese) in die handelingsteorie en nie op die handelinge as sodanig nie. Hiermee is gepoog om enige aktivisme of eensydige horisontalisme uit xx xxxxxx. Die werklikheid en praxis van God moet in prakties -teologiese beoefening voorop staan. Want die geloofs -handelinge xxx xxxxx word gegrond in God se handelinge met die mens in die verlede, hede en toekoms. Dit vorm die basis van die handelinge.”

Die handelingswetenskaplike benadering tot die beoefening van praktiese teologie, het ‘n aantal winste vir die dissipline behaal. Die eerste het te doen met die wetenskaplikheid van die vak. Hierdeur het praktiese teologie ‘n behoorlike wetenskapteoretiese begronding verkry. Die volgende wins wat behaal is, is dat die teorie-praxisprobleem deur die handelingswetenskaplike metode oorkom is. Die verhouding met die ander teologiese vakke is ook deur die benadering verander. Die handelingswetenskaplike benadering het ook di e dissipline praktiese teologie in sy verhouding tot die sosiale wetenskappe ten goede laat kom. Daar word nou gepraat van ‘n interdissiplinêre verhouding. Laastens het die benadering ‘n verbreding van die objek van die vak teweeggebring (Pieterse 1993:109-110). Die studie-objek van praktiese teologie is so uitgebrei dat dit alle geloofshandelinge in die kerk en in die xxxxx samelewing insluit (Xxxxxx, 1997:14).

1.6.5 DIE METODOLOGIE VAN PRAKTIESE TEOLOGIE

‘’Without a sound and clear methodology, practical theology cannot fulfil its task : reflecting on the people’s praxis from the viewpoint of God’s revelatory praxis in a way that is as scientific as possible. This especially refers to developing practical theology within the context of the modern secular university,” skryf Xxx xxx Xxx (1994:29). Xxxxxxxx en Xxxxxx (1995:34) is hiermee eens as hulle skryf: “The object of practical theology, namely Christian religious praxis, determines the focus and the boundaries of empirical research in practical theology. Empirical research plays an important, but not dominant part in the process of practical theological theorizing. Empirical research should be conducted within a theological conceptual framework

and the research results must always be interpreted in the light of the Christian theological tradition.”

Die gebruik van empiriese ondersoeke in praktiese teologie bring mee dat daar van die sosiale wetenskappe se insigte gebruik gemaak word. Verskillende dissiplines werk dus saam. Hier is dus sprake van interdissiplinariteit (Xxxxxxxx, 1986:79). Xxxxxxxx (1993:39) wys daarop dat daar nog ‘n ander weg is, naamlik intradissiplinêr.

‘’Die weg wat ons nou ingeslaan het (sonder om die interdissiplinêre samewerking opsy te skuif, is om self ons eie empiriese ondersoeke te doen. Ons doen dit op ‘n prakties-teologiese wyse en nie op ‘n sosiologiese of sielkundige wyse nie. Dit beteken dat ons met prakties-teologiese teorieë werk. … Vanuit hierdie teorieë doen ons self die empiriese ondersoeke. Die hele navorsingsmetode is dus teologies gestempel – praktiese teologie kan ook die teologiese teorie vir xxxxx christelike-kerklike praktyk ookal genoem word’’(1993:39). Die weg waarna hier xxxxxx word, xxxx intradissiplinariteit. Hiermee word bedoel dat een vakwetenskap, konsepte, metodes en tegnieke van ‘n ander vakwetenskap oorneem en dit in sy eie aanpak en integreer (Van der Ven, 1994:34).

Die verstaan van die Bybelboodskap wat ook kerke se teologiese teorie verteenwoor- dig, word xx xxxxxx as die ideaal. Ideaal beteken xxxx dit behoort xx xxxx (teenoor die begrip ideaal staan die werklikheid wat soms gebrekkig en sonder goeie effek is). Dit is die werklikheid wat uitwys dat dinge onsuksesvol is en dat dit beter kon en behoort te gaan. Hierdie wisselwerking tussen ideaal en werklikheid xxxxxx xx die interaksie tussen teorie en praxis (Xxxxx en Pieterse, 1990:67). Die metodologie van die praktiese teologie as handelingswetenskap sentreer rondom die teorie-praxis aangeleentheid.

Wat die huwelik as instelling van God betref, word ‘n bepaalde ideaal/teorie voorgehou binne die AGS kerk en ook so in xxxxx xxxxx. Wanneer daar na die werklikheid/praxis van die instelling gekyk word, is sake nie xxxx dit behoort xx xxxx nie. Om dus die probleem wetenskaplik te ondersoek, vereis dat gegewens oor die praxis ingesamel, beskryf, georden, geanaliseer, geï nterpreteer en onderlinge verbande aangetoon en evalueer word. Die metodologie wat geskik is om hieraan reg te laat geskied, is die empiriese metodologie. Heyns en Pieterse (1990:74) sê hieroor: “Die empiriese metodologie help ons om tendense, samehange, vergelykings, ensovoorts presies te omskryf. … Die empiriese metodologie het tweedens ook ‘n verklarende waarde vir ons vak. Wetenskaplike kennis lê op

verkennende, beskrywende en verklarende vlak”. Xxx xxx Xxx (1994:34) sluit hierby aan as hy skryf :

‘’It means conducting practical-theological research with the help of empirical methodology, concepts, methods and means in order to build-up relevant and adequate practical-theological theory for achieving practical-theological aims. The empirical intra-disciplinary model requires that practical -theology itself becomes empirical, that is that it expands the traditional-theological range of instrument, consisting of literary, historical and systematic methods and techniques in the direction of an empirical methodology.”

Die metodologie lei daartoe dat teorieë meer op die praxis betrek word wat weer uitloop op ‘n beter praxis. Om hierdie rede is empiriese ondersoeke onlosmaaklik gekoppel aan teologiese teorieë. Andersyds word teologiese teorieë altyd beï nvloed deur die mens se konteks waarin hy of sy teologiseer (Heyns en Pieterse, 1990:76).

Die metodologie wat in die praktiese teologie as handelingswetenskap gevolg word, verloop volgens ‘n sekere patroon. Dit verloop vanaf die huidige praxis (praxis 1) tot by ‘n verstelde of nuwe teorie wat tot ‘n gewysigde praxis (praxis 2) lei. Die ondersoek neem ‘n aanvang vanweë ‘n probleem in die praxis (praxis 1). Praxis 1 se teoretiese oorsprong is in die teologiese oorlewering aangaande die spesifieke praxis. Die bestaande teologiese teorie moet xxx na sy konsepte geanaliseer word waarna ‘n analise van die situasie deur empiriese ondersoeke volg waarin gebruik gemaak word van sosiaal wetenskaplike insigte. Hierna word die bevindinge van die situasie-analise in kritiese en kreatiewe interaksie gebring in die denkproses van die ondersoeker. Die teologiese refleksie in die huidige konteks lei daartoe dat prakties - teologiese teorieë ontwikkel word wat ‘n nuwe gewysigde praxis 2 tot gevolg het (vgl. Xxxxxxx en Xxxxxxxxx, 1996:17; Pieterse, 1993:175).

Die empiriese benadering wat in prakties -teologiese ondersoeke tot die Christelike kommunikatiewe praxis gevolg word, beteken nie dat die teologiese karakter van die vak ingeboet word nie. Daar is ‘n gedurige spanning tussen teorie en praxis. Dit is as gevolg van die xxxx dat insigte uit die praxis ook krities teenoor die teorie kan staan. Dit geld ook vir teologiese teorieë. Hierdie bipolêre spanning bring mee dat daar ‘n gedurige kritiese interaksie tussen teorie en praxis xxxxx (Pieterse, 1993:29; Pieterse en Xxxxxx, 1995:33).

In verband met die rol van die navorser in praktiese teologie wat soms ‘n belang kan hê in dit wat ondersoek word of geen belang daarin kan hê nie, skryf Xxxxxx (1998:22):

“The intention of both insider/engaged participant and the outsider/detached observer perspective, is to eliminate or at least to reduce ideology. From the insider/ engaged participant perspective, the aim is to eliminate or to reduce the researcher’s ideological (subjective) interpretation by stressing the importance of the interpretations of the research participants (the researched). The researcher therefore has to immerse him/herself in the lifeworld(s) of the researched (the moment of belonging) so that their voices (interpretations) are not muted by the researcher’s interpretations. On the other hand : from the outsider/detatched observer perspective, the aim is to eliminate or to reduce the ideological interpretations (“false consciousness”) of the researched and of the researcher him/herself (the self-distancing) which is implied by distanciation). The researcher therefore cannot take the interpretions of the researched at face value, but has to take a critical (objective) stance (the moment of distanciation).”

Xxxx xxx nou vervolgens gekyk word hoe die studie oor huweliksvoorbereiding en – verryking in die praktiese teologie inpas.

1.7 HUWELIKSVOORBEREIDING EN –VERRYKING ’N STUDIE OOR DIE PASTORAAT

Pastorale xxxx, is een van die handelinge binne die dissipline praktiese teologie. Binne die pastoraat as handeling word daar verskillende handelingsvelde gevind wat bepaalde aspekte van die pastoraat behandel. Daar is sieke-pastoraat, jeugpastoraat, gevangenespastoraat, bejaardesorg, pastoraat aan verslaafdes, voorhuwelikse- en huwelikspastoraat, pastoraat aan enkelouers. Huweliksvoorbereiding en – verryking is ‘n ander benaming vir voorhuwelikse pastoraat en huwelikspastoraat.

Vir die handeling xxxx, is daar verskillende benamings wat gebruik word. Van die bekendste is onder andere pastorale teologie, poimeniek, herderlike xxxx en sielsorg. Voordat daar verder gegaan word, is dit belangrik om kortliks te let op wat deur die onderskeie skrywers met hierdie begrippe bedoel word. Oor die begrip poimeniek xx Xxxxxx dat hierdie benaming grotendeels die probleem van wan-interpretasie uitskakel. Tweedens is hierdie begrip ook eg Bybels. Die wan-interpretasie waarna xxxxxx word, is die wat voortspruit uit die benamings pastorale teologie en sielsorg. Die waninterpretasie by pastorale teologie is dat dit baie xxxx lê op “pastoral counseling”. Die verkeerde indruk wat sielsorg weer xx xxxx ring, is dat dit slegs

gaan om die siel van die mens, terwyl die pastoraat hom bemoei met die mens as psigosomatiese eenheid (Xxxxxx, 1981:13).

In die benaming pastorale teologie lê dit implisiet opgesluit dat dit om die xxxxxxx gaan en om die teologiese fundering van hulle posisie en taak. Daarom word pastorale teologie omskryf as die teologiese opleiding wat hom besig hou met die teoretiese en praktiese opleiding van xxxxxxx xx hulle taak na behore te kan beoefen (Wolfaard, 1978:278-279).

Die beeld wat herderlike xxxx xx xxxx bring, is dat God wie die groot Herder is, in sy barmhartige xxxx die gemeente as sy kudde neem. Hierdie herderlike xxxx van God is met die koms van Xxxxx Xxxxxxxx duidelik in gestalte uitgedruk. Na die hemelvaart van Christus word sy herderlike xxxx bediening in sy gemeente as sy liggaam voort - gesit. Dit geskied deur wat bekend staan as die besondere amp (in die roeping van die xxxxxxx) en die algemene priesterskap van gelowiges (De Klerk, 1978:17).

Xxxx xxx nou gekyk word na enkele van die benaderinge wat binne di e pastoraat gevolg word. Dit staan ook bekend as teorieë van die pastoraat.

1.7.1 ENKELE BENADERINGE IN DIE PASTORAAT

Wanneer daar hier melding gemaak word van benaderinge, word hier bedoel: Waaroor gaan dit in die pastoraat? Op hierdie vraag is daar verskillende antwoorde. Van die bekendste antwoorde waaroor dit in die pastoraat gaan, is onder andere die kerugmatiese pastoraat xxx Xxxxxxxxxx, die noutetiese pastoraat xxx Xxxxx, die hulpverleningspastoraat xxx Xxxxxxx, die agogiese pastoraat van Firet en die terapeutiese pastoraat xxx Xxxxxxxxx. Xxxx xxx nou kortliks na elk van hierdie pastoraatmodelle gekyk word.

Volgens die benadering xxx Xxxxxxxxxx (1962:177) bestaan pastorale xxxx xxxxx die gemeente opset as die kommunikasie van die Woord van God aan die individue. Pastorale xxxx word gesien as die individualisering van die verkondiging. Die hoofsaak waaroor dit in die verkondiging gaan, is die vergifnis van sonde. Hierdie verkondiging van sondevergifnis gaan gepaard met ‘n oproep tot bekering. In die kritiek teen die individualisering van die verkondiging xx Xxxxxxxx (1985:15): “Much sin, sorrow and capacity for growth finds its roots outside the individual person. … Any useful definition of pastoral care must, therefore, resist the temptation to become chained to individualism. Pastoral care needs to be flexible, variegated and able to respond at different levels of existence, according to human need.” Die standpunt

xxx Xxxxxx 1991:16) voer die argument verder as hy sê: “Individual suffering is understood to be connected with the social location of a person in a community. While individual need is responded to, such need is viewed in relation to the larger religious, social and political situation of the whole community.” Volgens Xxxxxx kom dit daarop xxxx dat pastorale xxxx so breed gesien moet word dat dit selfs strukture ook moet aanspreek, wat onderskei word as die oorsaak van die probleme waarmee die enkeling worstel.

Oor die kwessie dat Xxxxxxxxxx van mening is dat sondebelydenis die hoofoogmerk in pastorale xxxx is, xx Xxxx (1993:9) “Alhoewel dit waar is dat die sondige gebrokenheid van die mens xx xxxx wesenlike bestaansdilemma is, is alle problematiek tog nie gelyk oorspronklik en op ‘n bykans meganiese en kousale wyse aan sonde toe te skryf nie.” (1993:9). Om hierdie rede kan pastorale xxxx nie net sonde belydenis as oogmerk hê nie. Dit is Xxxxxx en Xxxxxx (1964:8-9) wat aan pastorale xxxx ‘n xxxxx basis in terme van funksie gegee het. Hulle xxxxxx xx vier funksies, naamlik: xxxxxx, bystand, begeleiding en versoening:

“Healing is that function in which a representative Xxxxxxxxx xxxxxx helps the debilitated person to be restored to a condition of wholeness, on the assumption that this restoration achieves also a new level of spiritual insight and welfare … Sustaining consists of helping a hurting person to endure and to transcend a circumstance in which restoration to his former condition or recuperation from his malady is either impossible or so remote as to seem impossible … Guiding consists of assisting perplexed persons to make confident choices between alternative courses of thought and action, when such choices are viewed as affecting the present and future state of the soul

… Reconciling function seeks to re-establish broken relationships between man and fellow man and between man and God.”

Deeks (1987:80-93) is hiermee in xxx as hy skryf dat die doel en oogmerk van pastorale xxxx is xx xxxxx te bemoedig om sin van hulle eie ervaring xx xxxx, om christelike betekenis in hulle lewe te openbaar, xx xxxxx te stimuleer om in verbinding te tree met die christelike tradisie en om heiligmaking aan te moedig.

Benewens bogenoemde het die pastoraat ook ‘n voorsorgfunksie. Mense moet toegerus word om xxxxxxxxxx te xxx xxxx en geestelik volwasse te word. Dit dra daartoe by dat hulle die regte optrede openbaar in probleemsituasies. Behalwe die aspek van voorsorg, is daar ook die nasorgfunksie binne die pastoraat (Xxxxxx, 1981:16). Hier gaan dit veral oor die bediening aan agterblywendes van ‘n

oorledene. Ook in die geval van egskeiding is die bediening van nasorg uiters belangrik. Die voorsorg en nasorg benadruk die xxxx dat die pastoraat ‘n xxxx xxxx dek.

Wanneer daar xx Xxxxx se noutetiese pastoraat gekyk word, tree die term noutetiese konfrontasie xx xxxx. Noutetiese konfrontasie met die Woord veronderstel dat daar altyd ‘n probleem is, ‘n hindernis wat oorwin moet word. Dit dui daarop dat iets verkeerd (gewoonlik sonde) is in die lewe van die een wat gekonfronteer word. Die pastorale doelwit by Xxxxx is om die mens tot bekering en geloof in Christus xx xxx en xxx xxxx die Heilige Gees te beweeg om volgens die Woord ‘n xxxxx xxxx xx xxx (1970:46).

Noutetiese pastorale xxxx xxxx xxxx Xxxxx voorgestaan, is ‘n verengde begrip. Alle vorm van pastorale xxxx xxx nie xxxxx die term tuisgebring word nie. Alhoewel die noutetiese konfrontasie ‘n verwaarloosde en noodsaaklike element in die pastorale versorging is, is laasgenoemde meer as dit (De Klerk, 1978:46). ‘n Bekende woord wat ook in die pastoraat gebruik word, is paraklese. Xxxxxxxxx het ‘n xxxxx omskrywing as noutese. “Parakalein has a threefold meaning in the New Testament:

(1) asking for help (especially in the synoptics); (2) exhortation; and (3) consoling.: (Firet, 1986:69).

‘n Ander aspek van Xxxxx xx noutetiese pastoraat is dat hy die psigologie xxxxx aanspreek, afwys en veroordeel. Die verwerping van insigte uit die psigologie is nie tot voordeel van die pastoraat nie. Alhoewel daar geldige kritiek teen sekere aspekte van die psigologie ingebring kan word, is die algehele verwerping iets waarmee nie saamgestem word nie. Xxxxxxx (1988:22) sê:

“The Bible never claims to be a textbook on counseling. It deals with loneliness, discouragement, marriage problems, grief, parent-child relations, anger, fear and a host of other counseling situations, but it was never meant to be God’s sole revelation about people helping. In medicine, teaching and other “people-centered” helping fields, we have been permitted to learn much about God’s creation through science and academic study. Why, then, should psychology be singled out as the one field that has nothing to contribute to the work of the counselor” (1988:22).

Om as xxxxxxx die mens in sy totaliteit effektief te kan bedien, is pastorale psigologie vir die pastoraat belangrik. Dit is ‘n onweerlegbare xxxx dat xxxxx met allerlei probleme die hulp van die xxxxxxx opsoek. Xxxxxxx word nie net met suiwer

geestelike probleme om hulp genader nie. Selfs in die algemene funksionering van die pastorale bediening, kom die xxxxxxx met die gekompliseerdheid van die menslike bestaan en lewe in aanraking. Hier gaan dit nie net oor sy bediening aan gemeentelede nie, maar ook aan nie-gemeentelede. Dit waarmee die xxxxxxx in die bediening te doen kry, dek ‘n wye veld (de Xxxxx xxx Xxxxx, 1985:66 – 67).

‘n Ander benadering wat in die pastoraat ook geen vreemdeling is nie, is die terapeutiese benadering xxx Xxxxxxxxx. Sy benadering is baie op die Rogeriaanse uitgangspunte gebaseer. Hy sê self:

“My first training in pastoral counseling was Rogerian in its orientation … Xxxxxx’ vision of growth described in almost lyrical prose, helped to awaken interest in exploring the growth approach further. Although my “revised model” for pastoral counseling was an attempt to overcome certain inadequacies in the Rogerian and Freudian models of therapy, my model was built on many of the contributions of both these therapists” (Xxxxxxxxx, 1981:115).

Ofskoon Xxxxxxxxx xxxxx xxxx Xxxxx beï nvloed is, is daar ietwat xxxx verskille tussen die twee van hulle. Xxxxx en so ook Xxxxxxx xx model staan bekend as die kliënt- gesentreerde model, terwyl Xxxxxxxxx s’n as die relasie-gesentreerde model bekend is (Heitink, 1998:60). Van die begrip relasie word ‘n aantal verskillende beradingsvorme ontwikkel, wat met egpare, gesinne en groepe behandel kan word.

Die benadering xxxx xxxx Xxxxxxxxx (1984:25) voorgehou, staan bekend as “a holistic liberation-growth model.” Die doel van hierdie model xx Xxxxxxxxx, is volkomenheid (wholeness). Dit gaan dus hier oor xxxxxx en groei na volkomenheid. Die begrippe bevryding en holisties staan sentraal in die proses. Oor bevryding sê hy (1984:28- 29):

“Liberation is the unifying motive of the Christian lifestyle. The gospel is experienced as good news whenever it frees and empowers people to live out God’s dream and intention that they have life in all its fullness. … The unifying motive of the diverse liberation movements around the planet is the insistence that all persons have an opportunity to discover and develop their maximum possibilities.”

Oor die begrip holisties xx Xxxxxxxxx (1984:29) dat die holistiese benadering tot pastorale xxxx en berading die mens beskou as iemand wat ryk is aan onontdekte en

onontginde potensiaal. Kritiek wat soms teen hierdie benadering ingebring word, is dat dit te humanisties georiënteerd is. Die xxxx word oordrewe geplaas op dit waartoe die mens in staat is. Dit het tot gevolg dat daar met ‘n Skrif-vreemde mensbeeld omgegaan word (de Klerk, 1975:9; de Klerk, 1978:41). Die positiewe van die benadering is dat dit poog om die mens in sy totaliteit te bedien.

‘n Blik op Xxxxxxx se pastoraat as hulpverlening, toon dat hy die pastoraat vanuit die siening xxxxx dat dit ‘n vorm van hulp is wat nie net die kerk nie, maar die samelewing as xxxxxxx het. Xxxxx xxxxx en buite die christelike gemeenskap moet, wanneer hulle ‘n behoefte daartoe het, ‘n beroep op die xxxxxxx xxx maak. Heitink omskryf die pastoraat as hulpverlening, dat die xxxxxxx in die lig van die evangelie en in verbondenheid met die gemeente van Christus ‘n relasie met mense aangaan op soek na ‘n weg vir geloofs- en lewensvrae. Hy onderskei tussen drie vorme van pastoralewerk ; (1) onderlinge pastoraat; (2) pastoraat as gemeentebou; en (3) pastoraat as hulpverlening, waar die xxxxxxx xxxx ‘n sielkundige of geneesheer of psigiater vanuit ‘n spreekkamer waar konsultasie plaasvind, praktiseer.

Die benadering xxx Xxxxxxx (1984:75-128) vra dat die mens in sy totaliteit in die hulpverlenings -proses bedien moet word. Dit is die mens in sy wêreld waarvan hy/xx xxxx uitmaak, die mens bewus en onbewus, die mens in sy/haar groei en selfverwesenliking en die mens as “homo-religious.” Die bediening aan die mens in sy/haar totaliteit beklemtoon die belangrikheid van die pastorale psigologie vir die pastoraat.

In die model xxx Xxxxxxx is daar ‘n goeie poging aangewend om die kerugmatiese model xxx Xxxxxxxxxx en die “pastoral counseling” model xxxxx aan mekaar te bring. ‘n Negatiewe aspek xxx Xxxxxxx se model is dat dit die beeld skep dat dit in die pastoraat net om probleme gaan. Die pastorale praktyk word gesien as krisis- pastoraat (Rossouw,1983:62). Xxxx reeds vroeër vermeld, gaan dit in die pastoraat om meer as probleme en hulle hantering.

Die laaste benadering waarna gekyk word, is dié van Firet (1986). By Firet gaan dit in die pastorale rolvervulling (optrede) oor die agogiese. Die term pastorale rolvervulling xxxxxx xx die amptelike optrede van diegene wat geroep is xx xxxxxxx xx xxxx. Hierdie xxxxxxx xxxx, geskied in ‘n aangesig tot aangesig kontak met mense wanneer die xxxxxxx xx/xxxx rol vervul. Die pastorale rolvervulling het ‘n spesifieke karakter. “At the heart of the pastoral role-fulfilment is not the activity of a human being, but the action of God who, by way of the official ministry as intermediary, comes to people in His word … The core of pastoral role-fulfilment is

then the action of God who comes to people in His Word” (Firet, 1986 : 15). Die koms van die Woord van God tot die mens, lei tot xxxxxx en kommunikasie van saligheid. Die pastorale rolvervulling vind op drie maniere plaas : Dit is: “The mode of kerugma … the mode of didache … the mode of paraklesis” (1986:29).

1.7.2 SAMEVATTING

Die pastoraat is die voortsetting van die bediening van die Xxxxx Xxxxxx, Xxxxx Xxxxxxxx (vgl. Joh. 10:11; 21:15-17). Sentraal in hierdie bediening staan die koninkryk van God (vgl. Mat. 4:23-24; 9:35; 24:14). In die proses dat die koninkryk van God sentraal staan, beklee die verkondiging van die Woord van God ‘n belangrike posisie. Enige optrede tot die pastoraat waar die Woord van God geen plek gebied word, ongeag in watter vorm, voldoen nie aan die begrip pastoraat nie (vgl. Joh. 17:17; Psalm 119:9 en Heb. 4:12). Van die vorme waarin die Woord aan die orde kan kom, is verkondiging, onderrig, praklesis, bemagtiging en ook in die gebed. Al hierdie vorme het ten doel dat verandering vir die betrokkene xxx xxxx. Waar verandering nie ter sprake is nie, moet dit die volhoubaarheid van ‘n bestaande goeie situasie bevorder en dien.

Binne die pastoraat as handelingsveld, speel die Heilige Gees ‘n belangrike rol. Die pastoraat is nie net ‘n gesprek tussen die xxxxxxx en die betrokkenes nie. God, die Xxxxx, Xxxxx die Seun en die Heilige Gees is ook teenwoordig. Die Heilige Gees sit die werk voort wat xxxx Xxxxx die Opperherder begin is (vgl. Joh. 16:5-15).

Waar dit in die pastoraat oor die mens gaan, word daar met die mens in sy totaliteit gewerk. Hier gaan dit oor die mens as persoonlike wese in al sy persoonlike omstandighede: die mens as wese wat in ‘n verhouding met ander staan en leef; die mens as kulturele wese en die impak daarvan. Nie net die geestelike xxxx van die menslike bestaan word geraak nie. Aangesien die mens op verskillende vlakke funksioneer, moet die pastoraat die mens op al die vlakke bedien. Hier word natuurlik bedoel dit waarvoor die pastoraat toegerus is. Om die mens in sy totaliteit effektief te kan bedien, is pastorale psigologie vir die pastoraat ‘n noodsaaklikheid. Waar die pastorale psigologie die xxxx van die koninkryk van God ten goede kan dien, moet dit ingespan word. ‘n Xxxxx xxxx wat ook vermelding verdien, is die kwessie dat die pastoraat ‘n gespreksontmoeting is. Om ook hieraan reg te laat geskied om die xxxx van die koninkryk te bevorder, is kennis oor basiese beginsels van gesprekvoering onontbeerlik vir die pastoraat (Du toit, 1989:36-38; Xx Xxxxx, 1989:59-68).

Wat die doel en funksie van die pastoraat betref, word xxxxxx, bystand, begeleiding en versoening onderskryf. Die opvatting dat dit in die pastoraat net oor probleme en sondebelydenis gaan, is ‘n verskraling van die pastoraat en sy funksies. Net so is die opvatting dat dit in die pastoraat oor xxxx aan die enkeling gaan, ‘n verskraling. Dat daar wel gevalle is waar dit om ‘n enkeling gaan, kan nie betwyfel word nie. In die pastoraat word ook met volle gesinne en groepe gewerk. Die sistemiese benadering tot huweliks- en gesinsberading, is ‘n sprekende voorbeeld hiervan (Louw, 1988:39-65).

Oor die terrein van die pastoraat, is dit belangrik om xx xxxx dat dit nie net die gemeentelede en die kerk is nie. Pastoraat is ‘n bediening wat beskikbaar moet wees vir gemeentelede sowel as nie-gemeentelede. Dit is ook iets wat in sy beoefening buite die grense van die kerkgebou moet beweeg. Hiermee word bedoel dat die pastoraat ‘n sosiale maatskaplike dimensie het. Hier gaan dit oor die politieke dimensie van die pastoraat, die pastoraat in relasie tot sosiale strukture (Heitink, 1998:192-198).

Laastens is die pastoraat nie ‘n handeling wat slegs vir die xxxxxxx gereserveer is nie. Lidmate het ook hieraan xxxx. In hierdie verband word daar xxxxxx xx wat bekend staan as onderlinge xxxx (Xx Xxxxx xxx Xxxxx, 1988:4-6).

Vervolgens gaan daar nou na die teologiese teorieë en die temas vir huweliksvoorbereiding en -veryking van die Katolieke, die Calviniste, Lutherane en die AGS gekyk word, vir moontlike antwoorde op die probleem. Die rede waarom genoemde teorieë geselekteer is, is as gevolg van die xxxx dat dit binne die Suid- Afrikaanse kerkkringe algemeen voorkom en ook van die oudste is.

HOOFSTUK TWEE

2. TEOLOGIESE OORLEWERINGE RAKENDE DIE HUWELIK EN HUWELIKSVOORBEREIDING EN –VERRYKING BINNE KERKLIKE OPSET

Nadat ons in hoofstuk een xxxx xxxx het op wat daar gedoen gaan word in die proefskrif, en nadat ons gekyk het na verskillende teorieë oor wat praktiese Teologie is of behoort xx xxxx, gaan ons in hoofstuk twee oor om te kyk na die verskillende benaderings met betrekking tot die huwelik , huweliksvoorbereiding en – verryking wat daar in verskillende kerklike tradisie is. Die eerste waarna gekyk word is die Rooms-Katolieke Kerk se benadering.

2.1 DIE HUWELIK AS ’N SAKRAMENT – ROOMS-KATOLIEKE

Vir baie jare na die ontstaan van dié Katolieke Kerk, was daar geen sistematies- teologiese teorie oor die huwelik nie. Daar was wel verskillende perspektiewe oor die huwelik in omloop. Die ontstaan van die sakramentele model oor die huwelik het sy beslag gevind gedurende die laat elfde- tot dertiende eeu (Xxxxx, 1997:20-23). Dat die huwelik as een van die sewe sakramente van die Katolieke kerk beoefen moet word, is by die konsilie van Xxxxxxxx in 1439 so aanvaar (Xxxxxxx, 1985:29). Hierdie standpunt dat die Katolieke Kerk sewe sakramente het waarvan die huwelik een is, is later ook by die konsilie xxx Xxxxx (1545 – 1563) so bevestig en aanvaar. “The council of Xxxxx did not take up the question of marriage until its last session in 1563, but when it did, it attempted to vindicate both the sacramentality of marriage and the Church’s right to regulate it” (Xxxxxx, 1981:437).

Sedert die ontstaan van die teorie dat die huwelik ‘n sakrament is, was en is daar nog steeds ‘n aantal vrae wat gedurig dié debat oorheers het. Hierdie vrae is: Wat is ‘n huwelik? Wat is die doel van die huwelik? Xxxxxx daad of dade bring ‘n huwelik tot stand? Wat word verstaan onder die begrip sakrament? In watter sin is die huwelik ‘n sakrament? In watter stadium van die huwelik ontvang dit sakramentele karakter? Wat is die verhouding tussen die huwelik as sakrament en die Katolieke Kerk asook die verhouding tussen die sakramentele teologie en die kerklike wetboek wat huwelike reguleer (Canon law of marriage) en die status huwelikslewe teenoor die selibaat en maagdelikheid.?

‘n Aantal teoloë, kerkleiers en kerklike wetboekjuriste het die vraag wat ‘n huwelik is probeer definieer. Hulle is, onder andere: Xxxx van St Xxxxxx; Xxxxxxxxx, Xxxxxx Xxxxxxxx, Xxxxxxxxx XX, Xxxx Xxxxxx.

Die definisie van Xxxx xxx Xx. Xxxxxx xxx:

“What else is marriage but the legitimate association between a man and woman, an association in which each partner xxxx (debt) himself to the other by virtue of equal consent? This owing can be considered in two ways, that one reserves oneself for the spouse and that one not refuse oneself to the spouse. That is, he reserves himself in that after giving consent, he does not go now to another union. He does not refuse himself in that he does not separate himself from that mutual association of one with the other” (Xxxxxx, 1982:155).

Uit hierdie xxxxxxxx is daar ‘n paar punte wat duidelik xx xxxx tree. Die eerste is dat dit ‘n wettige assosiasie is tussen ‘n man en vrou. Die slotsom waartoe hier geraak word, is dat die huwelik ‘n kontrak is. Die tweede punt wat hier afgelei word, is dat die toestemming tot ‘n huwelik van beide op gelyke grondslag moet geskied. Hieruit is dit verder duidelik dat ‘n huweliksassosiasie slegs tussen een man en een vrou aangegaan kan word. Met ander woorde, dit dui op ‘n monogamie. Verder is in hierdie xxxxxxxx ook opgesluit dat hierdie band wat aangegaan is, nie verbreek kan word nie.

Xxxxxxxxx, ‘n kerklike wetboek juris van die tydperk 1140, stel sy standpunt oor wat ‘n huwelik is op die volgende wyse: “… But an ant ecedent intent to contract marriage and the exchange of consent, has this effect, that in the losing of her virginity, or in her intercourse, a woman is said to marry her husband or to celebrate her marriage.” (Xxxxxx, 1982:160). Die verstaan van Xxxxxxxxx se siening kom daarop xxxx dat die daad van huweliksinstemming aan mekaar belowe, gevolg deur seksuele omgang, ‘n huwelik tot stand bring. Hierdie standpunt het egter die gevaar geloop dat huwelike wat xxxxxx voltrek was en waarbinne daar nog geen seksuele omgang plaasgevind het, nie as volwaardig beskou was nie. “Such a marriage can be dissolved; only a marriage ratified and completed by subsequent intercourse cannot be” (Xxxxxx, 1982:160-161).

Xxxxxx Xxxxxxx (115 – 118) het in xx xxxx die volgende definisie oor die huwelik die lig laat sien : “Marriage therefore, or matrimony, is the marital union between persons legitimate according to the law, who persevere in a single sharing of life” (Xxxxxx, 1982:167). Die kontraktuele aspek van die huwelik kom xxxxx xx xxxx in Xxxxxxx xx xxxxxxxx. Verder wys die xxxxxxxx ook daarop dat dit monogamies is, dit is ‘n lewe wat gedeel word tussen een man en een vrou. Hierdie lewensverhouding is iets waarin volhard word aangesien dit ‘n permanente vereniging is. Die konsilie xxx Xxxxx het

die definisie oor die huwelik xxxx volg saamgevat: “Matrimony is the conjugal and legitimate union of man and woman which is to last during life” (Xxxxxx, 1998:198).

Die volgende vraag wat ook ‘n groot rol gespeel het en nog st xxxx speel met betrekking tot die huwelik as sakrament, is die doel van die huwelik. Die eerste persoon wat die vraag beantwoord het, was Xxxxxxxxxx. In xx xxxx “The Goods of Marriage,” volgens Xxxxxxxx (1994:254), is Xxxxxxxxxx van mening “that God made marriage for the sake of procreation and the proper purpose of marriage now is to provide a remedy for lust” (Hill, 1996:13).

Die Tweede Vatikaanse konsilie (1962 – 1965) het hierdie standpunt herbevestig alhoewel daar enkele byvoegings gemaak is. “Thus on the one hand the Council reasserted that by their very nature, the institution of matrimony and conjugal love are ordained for the procreation and education of children” (Xxxxxx, 1981:445). Die standpunt xxx Xxxxxxxxxx is in die Katolieke kerklike wet boek, 1917 opgeneem en lees : “The primary end of marriage is the procreation and education of offspring; the secondary end mutual help and the remedy of concupiscence” (Xxxxxxx, 1985:31). Binne Katolieke kringe is daar heelwat kritiek teen hierdie standpunt.

“The council’s emphasis on conjugal love in marriage shifted the emphasis away from what had formerly been the dominating purpose of marriage, the procreation of children. This change of emphasis was most certainly welcome in Western contemporary society, where having a large number of children is often not the central concern. At the same time, the Council made no mention of “romantic love”, which seems to be the major factor in the decision to get married today”. It would seem that any reformulation of the theology of marriage would have to take romantic love into consideration” (Xxxx, 1996:11 en 12).

Daar is self diegene wat meen dat die primêre doel van die huwelik nie kinders en hul opvoeding is nie, maar die persoonlike groei van die egmaats.

“The primary purpose of marriage was the personal fulfillment and mutual growth of the spouses which occurred not only through their sexual relations, but through all the interpersonal relations of their married life. Children were thus secondary to the meaning and purpose of marriage and even though they were to be loved and nurtured for their own sake, neither children nor the absence of children affected the primary meaning of marital and sexual union” (Xxxxxx, 1981:444).

Genoemde argument het xxxxx xx xxxx gekom tydens die Tweede Vatikaanse konsilie, maar is verwerp;. “… Various Vatican offices reaffirmed the doctrine that the primary purpose of marriage was the begetting and raising of children” (Xxxxx, 1981:444).

‘n Ander vraag wat in hierdie sakramentele teologie geopper was, is watter daad of dade bring ‘n huwelik tot stand? In antwoord op hierdie vraag, het daar verskillende standpunte xx xxxx gekom. Die een is dat die daad van huwelikstoestemming wat die bruid en die bruidegom aan mekaar voorsê, ‘n huwelik tussen hulle tot stand bring (Xxxxxxx and Xxxxxxxxx, 1994:278). Hierteenoor was daar die standpunt dat seksuele omgang tussen die pasgetroude paar na aflegging van die huwelikstoestemming, ‘n huwelik tot stand bring (Xxxxxx, 1981:149 – 151). Die benadering dat seksuele omgang na aflegging van die huwelikstoestemming ‘n volwaardige huwelik daarstel, het ander twispunte opgelewer. By huwelike waar daar nog geen seksuele omgang plaasgevind het nie, was ontbinding van so ‘n huwelik nie ‘n probleem nie. “However, until their first intercourse, the marriage is incomplete and can therefore be dissolved” (Xxxxxx, 1981:172). Xxxxxxxxx sluit hierby aan as hy in sy teorie oor watter daad of dade ‘n huwelik tot stand bring, twee aspekte beklemtoon. Xxxxxxxx skryf:

“An attentive reading of this section makes it clear that Xxxxxxx considered marriage came into being, not as the result of a single action, but rather as two stage process. He distinguished between the initiation of marriage, when the parties exchanged words signifying consent to marry one another and the completion or perfection of marriage through sexual consummation. Both steps were necessary in order to create a binding marriage” (1987:235).

Met verloop van tyd het daar in die beantwoording van dié vraag nog standpunte opgeduik wat die saak verder gevoer het as bloot die huweliksinstemming en die eerste daad van seksuele omgang. “… the consensus de futuro and the consensus de praesenti. Both are consents to marriage, but the consent de futuro establishes only the betrothal and not the marriage itself, even when it is made under oath. What creates the marriage is the separate consent de xxxxxxxxx, and it creates it before and separately from intercourse. This consent is essential and, if made freely, suffices by itself to create the marriage. The consent de futuro followed by intercourse, with the consent de praesenti omitted, cannot create the marriage. The consent de praesenti by itself and even with the subsequent intercourse, makes any other attempt at marriage invalid. What the consent de futuro does, to get the

nomenclature correct, is to make fiancés of man and woman. The consent de praesenti makes them spouses” (Xxxxxx, 1981:165).

By die Tweede Vatikaanse Konsilie is aanvaar dat die wedersydse huweliks- toestemming wat die voornemende paar tydens die seremonie aan mekaar doen, ‘n huwelik tot stand bring. Hierdie wedersydse huwelikstoestemming word ook genoem “a conjugal covenant of irrevocable personal consent” (Xxxxxx, 1981:268).

Die begrip sakrament in katolieke kringe het sy spore onuitwisbaar gelaat. Binne die kerk is daar ‘n bepaalde verstaan van die begrip. Xxxxxxxxx (1989:527) skryf in hierdie verband: “It is this understanding of sacrament that grounds the Catholic Church’s self-identification as the “Church of the sacraments” Sacraments are constitutive elements of the Catholic Church to the extent that without them, the Catholic Church would cease to exist.” Die Konsilie xxx Xxxxx het volgens Xxxx (1973:18) die begrip so geformuleer: “een sacrament is die zichtbare vorm van die onzichtbare genade, begiftigd met die macht te heiligen (DS 1639)”. Xxxxxxxxx (1989:545) sluit hierby aan as hy sê: “a sacrament is an outward sign of the inward working of the grace signified, instituted by Xxxxx Xxxxxx (1985:545). Die beskrywing wat Möller (1976:11) gee, lees:

“’n Sakrament is ‘n sigbare afbeelding en heilige handelinge deur die Here Xxxxx ingestel, om sekere kardinale heilswaarhede op ‘n treffende wyse aan die mens tuis te bring en ‘n middel waardeur die mens in geloofs- gemeenskap met God tree. Die sakrament is, in ander woorde, net ‘n xxxxx xxxx om getuie xx xxxxx van wat die Woord reeds sê en ‘n middel waardeur die gelowige uitdrukking gee aan sy geloof in God en sy vereenselwiging met Christus.”

Met die huwelik as sakrament is daar egter die probleem dat dit nie xxxx Xxxxx tydens sy aardse bediening ingestel is nie, maar reeds voor Xxxxx se koms na die aarde bestaan het terwyl die sakramente van die doop en heilige nagmaal xxxx Xxxxx ingestel is.

Die Katolieke verstaan van die begrip sakrament kom daarop xxxx dat dit die mens in ‘n breë sin van sy menslike bestaan in die godsdiens raak (Xxxxxx en Xxxxxx, 1983:163). Macquire (1997:1) stel dit as vol g: “Perhaps the goal of all sacramentality and sacramental theology, is to make the things of this world so transparent that in them and through them we know God’s presence and activity in our very midst and so experience his grace.” Die begirp sakrament speel so ‘n belangrike rol binne dié

kerk dat daar by party teoloë in die kerk selfs sprake is dat die kerk en ook Xxxxx sakramente van God is wat aan die mensdom gegee is (Xxxxxxxxx, 1989:527-530; Macquire, 1997:34).

Vir eeue is die debat al aan die gang oor wat is ‘n sakrament en wat is nie. Die probleem word vererger deur die xxxx dat die woord sakrament egter nie self in die Xxxxx voorkom nie. Die enigste plek waar die woord sakrament voorkom, is in die Latynse vertaling van die Nuwe Testament waar dit in Efesiërs 5:32 ‘n vertaling is van die Griekse word “mysterion” (Xxxxxx, 1980:30; Xxxxxxx, 1994:282– 3). Xxxxxxxxx sê in hierdie verband: “It is clear that Xxxx does not speak in Ephesians 5 of what we now call sacraments. The word “mysterion” is used in various contexts in the New Testament and it certainly does not have the meaning of our sacraments (1969:27).

Die rede waarom die huwelik as ‘n sakrament beoefen word, lê opgesluit volgens die Katolieke Kerk in die skrifgedeeltes in Efesiërs 5:21– 33 wat die huweliksverhoudings tussen man en vrou stel as ‘n voorbeeld van die verhouding tussen Christus en Xx Xxxx.

“The sacramentality of marriage emerges from Ephesians 5:22, if above all on the basis of a number of suppositions. These are the total self-giving of the person that takes place in marriage implies a relationship with God as the ground and the aim of this self-giving, that Xxxxxx included marriage in the Christian order that the relationship involved in marriage is different from other relationships between beings; that, wherever fundamental signs that are intimately connected with life of Christians and the Church exist and there point to the reality of grace, such signs cannot, within the new covenant, be empty and meaningless; that every community of Christians in Xxxxxx includes a making present of Xxxxxx and therefore of the Church, with the result that this can also be said especially of the smallest community in Xxxxxx, namely marriage” (Xxxxxx, 1980:31).

Die sakrament is nie net iets wat aan die huwelik toegevoeg word nie, die huwelik self is ‘n sakrament wanneer dit uit ‘n christelike geloofsperspektief gesien word. Die sakramentele aard van die huwelik beteken dat elke faset en aspek van die menslike huwelik ‘n bonatuurlike dimensie verkry. Dit geld veral vir die liefde. Die huwelik is die plek waar God se liefde sigbaar word in die wedersydse liefde wat die egpaar vir mekaar het en ook openbaar aan hulle kinders en die kinders teenoor die ouers. Hierdie liefde is begenadigde liefde (Xxxx, 1973:25; Xxxxxxxxx, 1970:101; Xxxxxx en

Xxxxxx, 1983:177; Xxxxxx, 1983:182-186). Die standpunt dat die huwelik ‘n sakrament is, het tot gevolg gehad dat die Katolieke Kerk die huwelik xxxxx xx jurisdiksie en beheer geplaas het. Weens die sakramentele karakter van die huwelik, is toe geredeneer dat die huwelik nie onder burgerlike reg kan sorteer nie, maar onder die kerk.

Die vraag watter optrede xxxxxxx aan ‘n huwelik sakramentele karakter, het ‘n aantal antwoorde opgelewer. Die eerste is dat die eerste seksuele omgang tussen man en vrou dit tot gevolg het. Gratian sê: Consummation transformed the union into a sacrament and hence made it indissoluble … But if the marriage had been consummated by even a single act of sexual intercourse, then it remained binding even if one partner subsequently became impotent” (Xxxxxxxx, 1987:236). Xxx was daar diegene wat van mening was dat die xxxxxxxx wat tydens die seremonie optree, dit doen. ‘n Ander standpunt is dat die huweliksinstemming wat wedersyds deur die huweliksmaat afgelê word, die sakramentele karakter tot stand bring.

“Xxxx saw two distinct institutions of marriage, separated in time, but at each institution made a sacrament … But this institution intended also that marriage fulfill its officium through sexual intercourse. By doing this, it could also and subsequently, become the sacrament of the relationship between Xxxxxx and the Church … Thus with the second institution, there comes an addition to the officium given marriage in the first, in that the healthy procreation (belonging to the first) becomes also the remedium (belonging to the second) (Xxxxxx, 1982:156 en 157).

Wat die tweede siening betref, xx Xxxxxx (1963:97):

”Since sacrament and contract are identified in a marriage between two baptized Christians, the contracting parties are the ministers of the sacrament. The priest is present as the principal witness and as the minister of the blessing, which is a sacramental and not part of the sacrament. Bride and groom are the ministers of xxxxx to each other.”

Teenoor hierdie standpunt is daar diegene wat die teenoorgestelde voorgestaan het, naamlik dat die xxxxxxxx die bedienaar van die sakrament aan die huwelik is want so is dit ook die geval met al die ander sakramente. Ten spyte van genoemde argument, staan dit in die katolieke kerk se wetboek (Canon law of marriage) dat die wedersydse huwelikstoestemming wat die egpaar aan mekaar doen, die

sakramentele karakter van die huwelik tot stand bring (Xxxxxx, 198:430; Xxxxxx and Xxxxxxxxx, 1994:277).

Die volgende punt wat aangesny word, is die verhouding tussen dié kerk se sakramentele teologie en die kerklike wetboek wat huwelike reguleer (Canon law of marriage). Een van die redes waarom die Katolieke sakramentele model so ‘n xxxxx invloed in die Westerse xxxxx xxxxx het, is as gevolg van die xxxx dat dié model ‘n teologiese sowel as ‘n wettiese model is. Teologiese formulerings oor die huwelik is ingevoeg in die kerklike wetboek xxxx dit beslag gevind het by konsilies en deur pouslike uitsprake. Daar het voortdurend ‘n kruisbestuiwing tussen teologie oor die huwelik en die wetboek oor die huwelik plaasgevind (Xxxxx,1997:30).

Die wetboek rakende die huwelik bepaal watter huwelike sakramenteel is en watter nie. “Consequently a valid marriage contract cannot exist between baptized persons without its being by that very fact a sacrament” (Xxxx, 1987:279). Hiervolgens beteken dit dat gedoopte lede van die Katolieke Kerk se huwelike sakramente is. In hierdie geval moet beide man en vrou gedoopte lede wees. Xxxxxxx en Willumen (1994:276) skryf: “A marriage between two non-baptized people is, though valid, always a natural non-sacramental marriage. A marriage between two baptized Roman Catholics is, when valid, necessarily a sacramental marriage”. ‘n Huwelik tussen ‘n gedoopte katoliek en ‘n nie-gedoopte katoliek of ongelowige is nie ‘n sakrament nie.

Die kwessie dat slegs die doop nodig is om ‘n huwelik sakramentele karakter xx xxx, word in sommige Rooms-Katolieke kringe ernstig bevraagteken. Die argument wat hier aangehaal word, is dat gedoopte lede belydende katolieke moet wees. Hulle lewe moet spreek van geloof in Christus xxxx xxxx die Katolieke Kerk voorgehou en geleer word. Xxxxxx (1991:715-719) skryf: “Is the personal faith of the participant, that is the marrying couple, necessary for the validity of the sacrament of marriage? The theological answer to the foundational question is beyond any doubt, “yes”. … It is for the validity of sacramental signification that the faith of the participant is required … Personal faith, therefore, enters into essence of valid sacramentality as the necessary personal complement in the signification and conferral of grace.”

Die kerklike wetboek gee ook dié Kerk se nuutste definisie wat die huwelik is. “The marriage covenant, by which a man and a woman establish between themselves a partnership of their whole life, and which of its very nature is ordered to the well- being of the spouses and to the procreation and upbringing of children, has, between the baptized, been raised by Xxxxxx the Lord to the dignity of a sacramant” (Xxxxxxx,

1983:487). Die wetboek wys verder daarop dat die eienskappe van die huwelik eenheid en ontbindbaarheid is (Xxxxxx, 1983:487).

Die bespreking van die huwelik as sakrament is by verskeie konsilies oor die jare van verskillende kante bespreek en benader. Een hiervan is dat die huwelik ‘n vennootskap is. Die verwysing na die huwelik as ‘n vennootskap is volgens Xxxxxxx(1996:125-128) ‘n dramatiese vers kuiwing weg van die eeu-oue patriagale standpunt van die huwelik waar die man die meerdere en die vrou die mindere is. Die woord vennootskap impliseer wedersydse aanvaarding op gelyke grondslag van mekaar, die verwerping van seksistiese houdings.

Gedurende ‘n sekere tydperk in die geskiedenis van die Roomse-Katolieke Kerk, is daar die standpunt gehuldig dat die huwelik ondergeskik en minder waarde het as die selibaat of ‘n lewe van maagdelikheid. Die huwelik, so is gesê, is slegs bedoel vir diegene wat met seksuele swakhede sukkel. Daar is geredeneer dat die selibaat van priesters en die maagdelike leefwyse van nonne, hulle in ‘n hoër geestelike posisie plaas as diegene wat getroud is (Xxxxxx, 1982:93-95; Xxxxx, 1997:24). Xxxxxxxx (1987:214) skryf in hierdie verband:

“ The campaign against clerical marriage and against clerical sexuality generally was based upon both doctrinal and practical consideration. The doctrinal underpinnings of the campaign rested upon the familiar notion that sex was both impure and sinful. The married cleric who engaged in the sordid delights of the bedchamber, sullied himself and the sacred mysteries. Those who officiated at the altar, reformers believed, must avoid carnal joy. The cleric who succumbed to fleshly temptation, even with the wife to whom he was legitimately married, became impure and his impurity contaminated every liturgical action he performed; sullied the sacred vessels he touched and defiled the sacred words that he spoke.”

Daar is in sover in hierdie proefskrif met betrekking tot die Katolieke Kerk heelwat gesê oor die huwelik, xxxx xxx nou oorgegaan word om te kyk wat dié kerk doen sover dit huweliksvoorbereiding en – verryking betref.

2.2 Huweliksvoorbereiding en –verryking by die Katolieke

Wat huweliksvoorbereiding betref, is daar by die Katolieke Kerk ‘n eenvormige program wat deur die kerk voorsien en gevolg word. Die dokument waarin die

program verskyn is aan die navorser deur die streekkantoor van die Katolieke Kerk verskaf op aanvraag.

Vervolgens word daar nou na die dokument gekyk. Die titel van die dokument is: “Evenings for the engaged.” Die dokument bewat ses temas met negentien onderwerpe wat verband hou met elk van die temas. Hierdie negentien onderwerpe word xxx oor negentien aande drie aande per week, aangebied met die uitsondering dat die sesde en laaste tema wat oor vier aande strek. Elke aand word dus een onderwerp behandel. Die ses temas met hulle onderskeie onderwerpe is:

1. Looking at marriage together (Tema)

a) Images of marriage. Onder hierdie onderwerp word die verskillende opvattings wat verloofdes oor die huwelik het, behandel. Van die opvattings is wat in die ouerhuis by die xxxxx van herkoms geleer is. Xxx is daar ook dit wat deur die media oorgedra is en dit wat in ges prekke met ander opgedoen is.

b) Ways of looking at love. Hier word behandel dit wat onder die begrip liefde verstaan word. Liefde as ‘n emosie en die romantiese xxxx van liefde word bepreek en dat xx xxxx te hê ‘n besluit is en nie gebaseer is op emosies nie.

c) Ways of living marriage. Hier word bespreek wat bekend staan as “The settle- down marriage” This means settling into a pattern of taking each other and love for granted” (Dokument, 2001:6). ‘n Punt wat ook by die onderwerp aangesny word, is die “getroude enkeling” Die getroude enkeling is ‘n getroude persoon wat xxxx, dink en optree xxxx een wat nog steeds enkel en ongetroud is. Laastens word daar na die gesonde en funksionele huwelik gekyk.

2 Ways to communicate love (Xxxx)

a) Communication: key to intimacy Hier word behandel die kommunikering van jouself aan jou maat xxx xx is en hoe jy voel en dink.

b) Listening for love. By hierdie onderwerp word luistervaadighede bepreek

c) Arguments and conflicks. Konflikhantering in die huwelik kom hier aan die orde

3 Images of God and married love (Xxxx)

a) My relationship with God. Verloofde pare se persoonlike verhouding met God is hier die besprekings punt

b) God’s plan for us. Hier gaan dit oor wat God se plan met die huwelik as instelling is vir xxxx xxxx wat daartoe toetree.

c) And you shall leave your father and mother. By hierdie gedeelte word verloofdes daarop gewys dat die huwelik vir volwassenes is. Dit gaan hier oor huweliksvolwassenheid.

4) Sexual expression of married love

a) Speaking of sex. Seksualiteit, seks is kommunikasie word in die onderwerp aangesny.

b) Intimacy and sexual love. Seksuele intimiteit by mans en vroue word hier behandel.

c) Life – giving. Kinders en gesinsbeplanning is aan die orde by hierdie onderwerp Hier word veral gewys op die Katolieke Kerk se standpunt met betrekking tot gesinsbeplanning.

5) The sacrament of matrimony (Tema)

a) The faith community. Die Katolieke Kerk en xxxx wat di é kerk die huwelik as sakrament verstaan, is die punt van bepreking hier.

b) To love as Xxxxx loves. Die liefde wat Xxxxxxxx vir xx xxxx het, word hier behandel onder die punte dat Sy liefde permanent, getrou, vergewensgesind en eksklusief is teenoor Xx xxxx.

c) Marriage or matrimony. Hier gaan dit oor wat die verskil is tussen “marriage and Matrimony” xxxx xxxxxx vanuit ‘n Katolieke oogpunt.

6) The journey ahead: directions and detours (Tema)

a) Divorce. Die betekenis van egskeiding, die risikos hieraan verbonde en waarskuwingstekens word hier aan verloofdes voorgehou.

b) Split – level marriage Dit gaan hier oor ‘n huwelik tussen ‘n belydende, meelewende en aktiewe Katoliek en ‘n persoon wat ook ‘n Katoliek is, maar as ‘n onaktiewe lid beskryf kan word. Verloofdes word hier daarop gewys dat sulke huwelike as “gemengde huwelike” beskou word. Die hoofpunt wat hier ter sprake is, is dat Katolieke nie juis aangemoedig word om met nie-katolieke te trou nie.

c) Our wedding. Die beplanning van die troue geniet hier aandig en ook wat ‘n Katolieke troue alles behels.

d) Our honeymoon. Die wittebrood en dit wat hiermee gepaard gaan word ook aangeraak in die laaste sessie.

Oor huweliksverryking was daar egter nie materiaal beskikbaar wat aan die navorser oorhandig kon word nie. Om die rede kan daaroor hieroor niks gesê word nie.

Die volgende teologiese teorie oor die huwelik en huweliksvoorbereiding en – verryking wat aan die orde kom, is die Lutherse Kerk s’n. Xxxx xxx dus nou hierna gekyk word.

2.3 DIE HUWELIK AS ‘n SOSIALE STAAT - LUTHERSE KERK

Die standpunt dat die huwelik ‘n sosiale staat is, het ontstaan in reaksie teen die Rooms Katolieke Kerk se sakramentele model van die huwelik. Vandaar die

benadering dat die standpunt grootliks daarop gefokus is om die Rooms Katolieke standpunte te weerlê. In hierdie proses poog die standpunt om ‘n eie model oor die huwelik daar te stel (Xxxxx, 1997:51).

In hierdie gedeelte xxx xxxx na enkele belangrike punte gekyk word wat deur die sosiale huweliksmodel voorgestaan word. Die punte is :(1) Die huwelik as instelling van God; (2) Die huwelik as sosiale staat; (3) Die doel van di e huwelik; (4) Die huwelik en die selibaat of maagdelikheid; (5) Wie mag nie tot ‘n huwelik toetree nie;

(6) Die gronde vir egskeidings; (7) Die proses wat gevolg moet word vir die aangaan van ‘n huwelik.

Met betrekking tot die huwelik as instelling van God, word daar in hierdie teorie gefokus op Genesis 1:27-28 en 2:18–24. Volgens Genesis 1:27-28 is die huwelik xxxx van die skeppingsorde met ‘n opdrag. Hieraan is elke mens xxx verplig xx xxxx te hê. “Hence, as it is not within my power not to be a man, so it is not my prerogative to be without a woman. Again, as it is not in your power not to be a woman, so it is not your prerogative to be without a man. For it is not a matter of free choice of decision but a natural and necessary thing, that whatever is a man must have a woman and whatever is a woman must have a man” (Xxxxxx, 1976:18).

Oor die gedeelte in vers 28 wat lui: “wees vrugbaar en vermeerder” is Xxxxxx van mening dat dit meer as net ‘n opdrag is, dit is ‘n goddelike ordinansie wat geen mens mag verhinder of ignoreer nie. Dit is net so belangrik xxxx die xxxx dat ‘n man ‘n man is en belangriker as slaap, stap, eet, drink en die ontladingsfunksies van die liggaam.

“It is a nature and disposition just as innate as the organs involved in it. Therefore, just as God does not command anyone to be a man or a woman but creates them the way they have to be, so he does not command them to multiply but creates them so that they have to multiply. And wherever men try to resist this, it remains irresistible nonetheless and goes its way, through fornication, adultery and secret sins, for this is a matter of nature and not of choice” (Xxxxxx, 1976:19).

Alhoewel Xxxxxx van mening is dat die huwelik as skeppingsordinansie iets is wat bedoel is vir alle mense, xxx xx toe dat daar wel diegene is wat deur God in hierdie verband vrygestel is, volgens die aanhaling in Mattheus 19:12 “Want daar is persone wat onbekwaam is om te trou, wat van die xxxxxx-skoot af so gebore is en daar is persone wat deur mense onbekwaam gemaak is en daar is persone wat hulleself onbekwaam gemaak het ter xxxxx van die koninkryk van die hemele.” Hieroor xx

Xxxxxx: “Apart from these three groups, let no man presume to be without a spouse and whoever does not fall within one of these three categories, should not consider anything except the estate of marriage otherwise it is simply impossible for you to remain righteous” (Xxxxxx, 1976:18-19).

Wat Genesis 2:18-24 in verband met die huwelik as instelling betref, sluit Xxxxxx aan by sy standpunt van Genesis 1:28 wat sê dit gaan oor die voortplanting van die menslike ras. Oor die aanhaling “dit is nie goed dat die mens alleen is nie,” xx Xxxxxx: “My answer is that God is speaking of the common good of that of the species, not of personal good. The personal good is the fact that Xxxx had innocence but he was not yet in possession of the common good which the rest of the living beings who propagated their kind through procreation had. For so far Xxxx was alone, he still had no partner for that magnificent work of begetting and preserving his kind. The good in this passage denotes the increase of the human race” (Pelikan, 1958:115-116). Volgens Xxxxxx is dit xxx die primêre rede waarom dit nie goed was dat Xxxx xxxxxx was nie. Na die sondeval het daar egter sekondêre redes bygekom. Van toe af is ‘n vrou nie net bedoel vir voortplanting nie, maar vir baie ander redes.

‘’Today, after our nature has become corrupted by sin, woman is needed not only to secure increase but also for companionship and for protection. The management of the household must have the ministration of the dear ladies. In addition – and this is lamentable – woman is also necessary as an antidate against sin.” (Pelikan, 1958:116).

Die siening dat die huwelikslewe dien as ‘n beskerming en voorkoming teen seksuele sonde, skets die negatiewe prentjie dat die mens aan sy seksuele xxxxxx oorgelewer is. Oor die seksdrange kan daar nie beheer uitgeoefen word nie, daarom is almal verplig om te trou. Dit is egter nie korrek nie. Die mens beskik deur die genade van God oor die vermoë xx xxxx/xxx seksueel te kan beheer. Die tragedie is egter dat sommige dit nie doen nie. Daarom word dit selfs gevind dat getroudes seksueel buite die huwelik aktief is.

Wat die tweede punt betref, naamlik dat die huwelik ‘n sosiale staat is, gaan dit vir Xxxxxx en sy volgelinge hier meer teen die standpunt van die sakramentele karakter van die huwelik. “Know therefore that marriage is an outward, bodily thing like any other worldly undertaking. Just as I may eat, drink, sleep, walk, ride with, buy from, speak to and deal with a heathen, Jew, Turk or heretic, so I may also marry and

continue in wedlock with him” (Xxxxxx, 1976:25). Die xxxx dat die huwelik ‘n sosiale aangeleentheid is, bepaal xxx ook dat dit iets is wat deur die aardse wette beheer moet word en nie deur kerkwette xxxx die kerklike wetboek (Canon law) nie. Xxxxxx xxxx dit: “No one can deny that marriage is an external, worldly matter, like clothing and food house and property, subject to temporal authority, as the many imperial laws enacted on the subject prove” (Xxxxxxx en Xxxxxx, 1976:265). Xxxxxx xx verder: “Since marriage and the married estate are worldly, it behooves us pastors or ministers of the church not to at tempt to order or to govern anything connected with it but to permit every city and land to continue its own use and custom in this connection: (Leupold en Xxxxxx, 1979:111).

Die aanname dat die huwelik ‘n sosiale staat is, beteken nie dat dit geen godsdienstige of geestelike betekenis het nie. Die xxxx is egter dat daar van diegene wat tot die huwelik toetree, verwag word om dit met die regte gesindheid te doen en om Bybelse beginsels in die huwelikslewe toe te pas (Xxxxxxxx en Xxxxxx, 1966:13). Want om getroud xx xxxx, is ‘n eerbare en ‘n God behaaglike xxxx. “Therefore we, who are christians and children of God through faith in Xxxxxx, should also honor, uphold, xxxxxxx and esteem the marriage estate” (Xxxxxxxxxx en Xxxxxx, 1980:364). Xxxxx, ‘n Gereformeerde tydgenoot xxx Xxxxxx, stem hiermee saam as hy sê:

“How important it is for the decency and well-being of the commonwealth that matrimony be contracted and reverenced according to the will of Xxxxxx and not dissolved without a just cause. Who would not understand this? For unless that first and most sacred union of man and woman is established in a holy way, so that household discipline flourishes among the spouses according to God’s precept, how can we expect a race of good men” (Pauck, 1983:316).

Ofskoon die huwelik xxxx Xxxxxx en Xxxxx as ‘n sosiale aardse orde beskou is, is die huwelik tog ‘n instelling wat deur die Woord van God ondersteun word. Die huwelik het ‘n beter skriftuurlike fondasie as monnikskap (Leupold en Xxxxxx, 1979:112).

Deur xx xxxxxx na die huwelik as ‘n sosiale staat, het Xxxxxx en die hervormers dit ten xxxx xxxxx om die standpunt te weerlê dat die huwelik ‘n sakrament is. Vir Xxxxxx is die huwelik nie ‘n sakrament nie aangesien die huwelik nie so ‘n instelling is nie en ook dat dit nie die funksie verrig wat deur sakramente wel verrig word nie. Alle huwelike beklee gelyke status ongeag of die egpare gelowiges of ongelowiges is. Die huwelike van gelowiges is nie xxxxxxxx as dié van ongelowiges nie. Toe God

die huwelik ingestel het, het Hy dit gedoen as ‘n aardse instelling en geensins bedoel dat dit moet dien as enige teken wat reiniging besit en oordra nie (Wentz en Xxxxxx, 1980:92).

Oor die doel van die huwelik sluit Xxxxxx en die ander hervormers aan by die Rooms- Katolieke standpunt. Die doel van die huwelik is om kinders voort te bring en hulle in die Woord van God te skool en op te voed.

“… after God had made man and woman he blessed them and said to them, “Be fruitful and multiply” Gen.1:28). From this passage we may be assured that man and woman should and must come together in order to multiply … This word which God speaks, “Be fruitful and multiply”, is not a command. It is more than a command, namely, a divine ordinance which is not our prerogative to hinder or ignore” (Xxxxxx, 1976:18).

Hieruit kan dus afgelei word dat ‘n huwelik waarin egpare met opset xxxxx xx kinders voort te bring, strydig is met die doel van die huwelik. “The daily birth and arrival of all men proves that God wants His creation and ordinance, the holy estate of matrimony, to be maintained in that little men and women are born and begin to grow up every day” (Xxxxxxxxxx en Xxxxxx, 1980:358).

Die tweede doel wat die huwelik volgens xxxxx xxxx, is dat dit voorkoming bied teen seksuele sonde. Hierdie tweede doel het egter ter sprake gekom na die sondeval. “Today, after our nature has become corrupted by sin, woman is needed not only to secure increase but also for companionship and for protection. … Therefore we are compelled to make use of this sex in order to avoid sin. It is almost shameful to say this, but nevertheless it is true. For there are very few who marry solely as a matter of duty” (Pelikan, 1958:116).

Ofskoon genoemde twee punte korrek is, is daar ook nog ander aspekte wat as xxxx van die doel van die huwelik xx xxxx tree. In die huwelik gaan dit oor kameraadskap. Die uitdrukking : “dit is nie goed dat die mens alleen is nie het ook betrekking hierop. “Marriage was established because Xxxx was alone and that was not good. Companionship therefore is the essence of marriage” (Xxxxx, 1980:4).

Die volgende punt wat xxxxx xxxx die voorstanders van hierdie teorie aangespreek word, is die xxxxxxxx dat die selibaat of maagdelikheid ‘n meer geestelike leefwyse as die huwelikslewe is. Volgens hierdie siening is die huwelik ofskoon dit ‘n sakrament is, ondergeskik aan die selibaat. “One should not regard any estate as better in the

sight of God than the estate of marriage. In a worldly sense, celibacy is probably better, since it has fewer cares and anxieties. This is true, however, not for its own sake but in order that the celibate may better be able to preach and care for God’s word, as Xx Xxxx says in 1Corinthians 7 : 32-34. It is God’s word and the preaching which make celibacy – such as that of Xxxxxx and Xxxx – better than the estate of marriage. In itself, however, the celibate life is far inferior” (Xxxxxx, 1976:47).

Xxxxxx xxxx die volgende onderskeiding met betrekking tot die huwelik en die selibaat xxxx xx sê die huwelik is ‘n algemene gawe wat deur God aan alle mense tot hulle beskikking gestel is, terwyl die selibaat ‘n spesiale gawe is wat deur God slegs aan sekere persone gegee is (Xxxxxx, 1973:11 en 26). Diegene wat nie die spesiale gawe van God ontvang het nie, moet nie uit eie krag dit aanpak nie. Die gevolg is mislukking en sonde. “Such persons are rare, not one in a thousand, for they are a special miracle of God. No one should venture on such a life unless he be especially called by God, like Xxxxxxxx 16 : 2 or unless he finds God’s grace to be so powerful within him that the divine injunction, “Be fruitful and multiply”, has no place in him” (Xxxxxx, 1976:21).

Geen mens kan volgens Xxxxxx aan die xxxx ontkom dat God die mens geskape het met die doel om in ‘n huweliksverhouding xx xxxx met iemand van die teenoorgestelde geslag waarin seksuele omgang ‘n belangrike rol speel. Geen mens beskik oor die vermoë uit eie krag om sy seksuele xxxxxx xx kan onderdruk of ignoreer nie (Xxxxxx, 1976:45). Xxxxxx gaan verder en sê:

“It is certainly a fact that he who refuses to marry must fall into immorality. How could it be otherwise, since God has created man and woman to produce seed and to multiply? Why should one not forestall immorality by means of marriage? For if special grace does not exempt a person, his nature must and will compel him to produce seed and to multiply. If this does not occur within marriage, how else can it occur except in fornication or secret sins” (Xxxxxx, 1976:45).

Xxxxxx staat (getroud of ongetroud) die belangrikste is, berus by die persone wat die keuse uitoefen oor een van die twee. Die keuse vir die huwelik is nie die enigste een wat op ‘n sukses kan uitloop nie. Beide hierdie twee leefwyses kan, indien dit met die regte gesindheid, bedoeling en benadering aangepak word, geluk en sukses vir die betrokkenes oplewer.

Oor die kwessie wie mag nie met wie in die huwelik tree nie, is die fokus ook grootliks xxxxx op die Rooms Katolieke argumente. In hierdie geval het die Katolieke kerk agttien huweliksbeletsels gehad. Vir Xxxxxx was baie van hierdie beletsels nie skriftuurlik nie en het hy slegs dit wat skriftuurlik is, van toepassing geag. Die eerste beletsel handel oor bloedverwante. Hier trek Xxxxxx die xxx xxxxxx as wat die Katolieke dit gedoen het. Hier gebruik hy Levitikus 18 : 6-13 en sê xxx ook: “From this it follows that first cousins may contract a godly and Christian marriage and that I may marry my stepmother’s sister, my father’s stepsister, or my mother’s stepsister

… None of these persons is forbidden by God, for God does not calculate according to degrees, as the jurists do, but enumerates directly specific persons” (Xxxxxx, 1976:23).

Die tweede huweliksbeletsel handel oor huweliksverwantskappe. Die Katolieke Kerk het hier vier grade wat van toepassing is. Dit het tot gevolg dat ‘n persoon na die dood van sy vrou nie met iemand wat ‘n bloedverwant xxx xxxx is, kan trou nie. Xxx Xxxxxx was hierdie argument onskriftuurlik volgens Levitikus 18:14-18. ‘n Derde beletsel waaroor Xxxxxx dit ongelukkig was, is die xxxx dat ‘n gelowige nie met ‘n ongelowige mag trou nie. Vir hom was die huwelik ‘n sosiale staat xxxx enige ander sosiale aangeleentheid en het dit ‘n persoon vry gestaan om sy/haar eie keuse hier toe te pas. Xxxxxxxx dit seker korrek is om te redeneer dat die huwelikstap ‘n persoonlike keuse is, is daar tog ernstige probleme wat ervaar kan word op godsdienstige en geestelike vlak waar die man of die vrou ‘n ongelowige is.

Aan die xxxxx xxxx kan ook geredeneer word dat huwelike, waar beide egmaats gelowiges is, ook nie probleemvry is nie. Huwelike tussen persone met verskillende godsdienstige en geloofsoortuiging, is iets wat egter nie aangemoedig moet word nie. Die xxxxx dat sulke huwelike suksesvol xxx xxxx, is skraal. “Research has further hypothesized that religious homogamy promotes marital satisfaction and stability. Evidence has indicated that if husband and wife have the same religious preference, divorce is less likely and marital satisfaction is somewhat higher” (Xxxxxx en Xxxxx, 1990:191-192).

Oor persone wat tot die huwelik toetree, is Xxxxxx xxxxxx van mening dat die volgende ouderdomsgroepe van toepassing kan wees. “A young man should marry at the age of twenty at the latest, a young woman at fifteen to eighteen; that’s when they are still in good health and best suited for marriage. Let God worry about how they and their children are to be fed” (Brand, 1976:48). Dit mag wees dat dit vir daardie tyd en omstandighede ideaal was om op so ‘n ouderdom tot die huwelik toe

te tree. Vandag word persone met hierdie ouderdom beskou as nie huweliksgereed nie, met ander woorde, nie opgewasse vir die huwelikslewe nie.

‘n Aangeleentheid wat ook xxxx Xxxxxx aangeraak word, is die proses wat gevolg moet word deur voornemende egmaats om tot die huwelik toe te tree. Die eerste stap is dat kinders die toestemming van hul ouers moet hê om te trou. Van ouers word xxx in hierdie verband verwag om nie onredelik xx xxxx en hulle kinders onnodiglik te verhinder nie. Aan die anderkant moet ouers ook nie hulle kinders dwing in ‘n huwelik nie. … “obedience to parents is so important that a child should not become engaged or marry without their knowledge and consent and that if this does occur, the parents have the authority to dissolve such a union. But now the parents are going too far in this direction. They are beginning arbitraily to hinder and prevent their children from getting married and according to the incident you recently told me about, to compel them to marry someone they do not love” (Xxxxxx, 1976:385-6). Bucer voer hierdie punt verder deur daarop xx xxx dat die belangrikheid van die huwelik so groot is dat nie net verwag word dat kinders hulle ouers hieroor moet raadpleeg en toestemming kry nie, maar ook die raad en xxxxxxx van geestelike leiers moet opsoek wat hulle oor die huwelik kan onderrig en adviseer xxxx wat dit God se Woord behaag (Pauck, 1983:321-323).

‘n Punt wat nou aansluit by bogenoemde, is dat verlowings wat in die geheim aangegaan is, nie kan dien as ‘n basis vir ‘n huwelik nie. Met geheime verlowings word bedoel verlowings wat sonder die kennis en toestemming van ouers of voogde aangegaan is. Verlowings en troues is aangeleenthede wat in die openbaar moet plaasvi nd en bekend wees. “Because marriage is a public estate which is to be entered into and recognized publicly before the church, it is fitting that it should also be established and begun publicly with witnesses who can testify to it” (Xxxxxxx en Xxxxxx, 1976:268).

Vervolgens word daar gekyk na die gronde vir egskeiding xxxx xxxx Xxxxxx voorgestaan. Hier word drie gronde aangedui. Die eerste is owerspel. Waar daar openbare bewyse bestaan dat owerspel plaasgevind het, kan die onskuldige party skei. Voordat die stap egter gevolg word, moet daar eers ‘n poging tot versoening gewees het (Xxxxxx, 1976:30, Xxxxxxx en Xxxxxx, 1976:311). Die tweede grond is waar een van die egmaats weens liggaamlike omstandighede nie daartoe in staat is om aan die doel van die huwelik te kan voldoen nie xxxx vervat in Genesis 1 : 28 (Xxxxxx, 1976:19-21). Die derde grond vir egskeiding is waar een van die egmaats die ander een huweliksvoorregte en –regte xxxxx. Xxxxxx xx:

‘’Only first the husband should xxxxxxxx and warn his wife two or three times and let the situation be known to others so that her stubborness becomes a matter of common knowledge and is rebuked before the congregation. If she still refuses, get rid of her, take an Xxxxxx and Xxxxx, go as King Xxxxxxxxx did (Xxxxxx 1:12; 2:17) (Xxxxxx, 1976:33-34).

Dat ‘n persoon kan skei op grond van weiering van huweliksvoorregte deur een van die huweliksmaats, het geen skriftuurlike grondslag nie. So ‘n probleem moet pastoraal hanteer en opgelos word. Waar dit egter op ‘n herhaalde wyse voorkom, moet ernstige optrede van die kerk xx xxxx teen die betrokkene oorweeg word. Egskeiding word nie aabeveel nie.

In die geval van verlating, xxxx Xxxxxx onderskeid tussen diegene wat weens werksomstandighede of omstandighede buit e hulle beheer van die huis afwesig is en diegene wat opsetlik en weens onverantwoordelike optrede afwesig is. By eersgenoemde is egskeiding nie geregverdig nie. In laasgenoemde geval is daar egter ‘n hele proses wat eers gevolg moet word voordat ‘n egskeiding wel kan plaasvind (Xxxxxxx en Xxxxxx, 1976:312-314). Waar die een egmaat liggaamlik so gestrem of xxxx is dat sy nie haar huweliksverpligtinge teenoor haar man kan vervul nie, is dit volgens Xxxxxx xxx ‘n rede tot egskeiding nie. Die argument dat so ‘n man nie homself seksueel xxx xxx beheer nie en xxxx xx seksuele nood oorweldig xxx word, word xxxx Xxxxxx verwerp. Xxxxxx xx: “But you may say : I am unable to remain continent. That is a lie. If you will earnestly serve your invalid wife, recognize that God has placed this burden upon you and give thanks to him, then you may leave matters in his care. He will surely grant you grace that you will not have to bear more than you are able.” (Xxxxxx, 1976:35). In ‘n huwelik tussen ‘n gelowige en ongelowige mag die gelowige nie van die ongelowige skei nie. Sou dit gebeur, moet die gelowige enkel xxx vir die res xxx xxxx/xx xxxx. Indien die ongelowige die een is wat skei, xxx xxx die gelowige weer trou. In gevalle waar owerspel die oorsaak is tot egskeiding, kan die onskuldige party weer trou (Xxxxxx, 1976:32-35).

‘n Punt wat ook vermelding verdien, is die man en vrou verhouding xxxx Xxxxxx dit sien. Volgens hom is die man die hoof en die vrou beklee ‘n ondergeskikte posisie. Hierdie standpunt is gegrond op veral die xxxx dat die sondeval daartoe gelei het. Dit gaan hier oor wat in Gen. 3 : 16 staan : “…. En na jou man xxx xxx

begeerte wees en hy xxx oor jou xxxxx.”

Nadat daar oor die huwelik binne die Lutherse Kerk tot hiertoe heelwat gesê is in hierdie proefskrif, xxx xxxx nou oorgegaan word om te kyk wat die Lutherane doen in verband met huweliksvoorbereiding en – verryking

2.4 HUWELIKSVOORBEREIDING EN – VERRYKING BY DIE LUTHERANE

.

‘n Leraar van die Lutherse Kerk is deur die navorser genader ten einde materiaal te bekom wat dié kerk in huweliksvoorbereiding en – verryking aanbieding, gebruik. Hierop is aan die navorser meegedeel dat die Luhterse Kerk nie oor materiaal beskik wat aan predikante beskikbaar gestel word nie Die predikante stel self hulle eie program op wat hulle in huweliksvoorbereiding en – verryking gebruik. Xxxx xxx nou oorgegaan word om na so program wat aan die navorser oorhandig is te kyk. In hierdie stadium is dit belangrik om xx xxxx dat die program waarna nou gekyk gaan word vir beide huweliksvoorbereiding en – verryking gebruik word.

Die program kom voor in die boek xxx Xxxxxx (1985) met die titel: ”So you’re getting married: the keys to building a strong and lasting relationship.”In hierdie program word daar ‘n aant al temas met ‘n aantal onderwerpe behandel. Die temas en onderwerpe is:

1. Commitment to marriage (Tema)

a) Marriage is a commitment. Onder hierdie onderwerp word bespreek wat ‘n “commitment” is en hoe om dit op die huwelik van toepassing xx xxxx.

b) Why get married? Die onderwerp behandel van die redes waarom mense tot die huwelik toetree.

c) Marriage can meet your needs. Hier word ‘n aantal behoeftes wat onder verloofde pare voorkom, bespreek deur daarop xx xxx dat die doel van die huwelik juis is om die mens se behoeftes te vervul.

3 Commitment to love.

a) Why do you love your partner? Die xxxx dat xxxx mens ‘n behoefte het om liefde te ontvang, word behandel en van die redes waarom daar liefde tussen egpare moet wees.

b) Love in three forms. Met die drie vorms van liefde wat hier aangesny word, word die eros liefde, xxxxxx liefde en die agape liefde met verloofdes gesprek oor gevoer.

4 Commitment to change.

a) Prepare for inevitable change. Verloofdes word hier daarop gewys dat dit in die huwelik gaan oor aanpassing en verandering op sekere gebiede indien huweliksgroei deur die pare as belangrik geag word. Die verskillende soorte insidente in die lewe wat aanpassing en verandering meebring, word xxx ook behandel.

5 Commitment to understand yourself.

a) Building your self-concept. Die bou van ‘n positiewe selfbeeld is hier die punt wat behandel word.

6 Commitment to evaluate expectations and develop goals.

a) Common marital expectations. Die alom bekende onrealistiese en onvervulde verwagtinge wat onder voornemende egpare voorkom, word hier aangesny.

b) Changing your unfulfilled expectations. Hoe om onvervulde verwagtinge te verander, word by hierdie onderwerp bspreek.

c) Setting goals. Om vir jou huwelik doelstellings daar te stel, word onder hierdie

onderwerp beklemtoon. Stappe tot die opstel van ‘n plan om huweliksdoelstellings na te streef, word aan verloofdes aangebied.

7 Commitment to make wise decisions

a) Evaluating your decision making. Die proses van besluitneming binne die huwelik kom hier aan die beurt.

8 Commitment to communication

a) Xxxxxx and nonverbal communication. Die proses van effektiewe kommunikasie hetsy verbaal of nie- verbaal is die fokus van hierdie onderwerp.

9 Commitment to listen

a) Seven steps to better listening. Die onderwerp behandel luistervaardighede en die hi ndernisse tot die proses omgoed te luister.

10 Commitment to resolve conflick

a) What is conflict? Wat konflik is en hoe dit ontstaan, word hier gedek.

b) Dealing with conflict. Konflikhantering binne die huwelik is die fokus van hierdie onderwerp.

c) Resolving conflict. Hoe om konflik binne die huwelik op te los kom hier aan die beurt.

11 Commitment to build positive in-law relationships

a) Improving your in-law relationship. Die bou van gesonde skoonouers verhouding word onder hierdie onderwerp bespreek.

Die derde teologiese teorie oor die huwelik en huweliksvoorbereiding en -verryking waarna gekyk word, is dié van die Gereformeerdes of te wel Calviniste.

2.5 DIE HUWELIK AS ‘N VERBOND – CALVINISME

Net xxxx by Xxxxxx, is die huweliksteologie wat xxxx Xxxxxx sy ontstaan het, ‘n reaksie teen die Rooms Katolieke Kerk se standpunt xxxx dit die huwelik raak. Wat xxxxx xxxxx by Xxxxxx xx xxxx tree oor die onderwerp, is sy verwerping van die

huwelik as ‘n sakrament en ook die leefwyse bekend as selibaat vir diegene wat priesters is (Xxxxxxxx, 1987:552-554). Oor die huwelik as sakrament sê Xxxxxx: “Hoewel almal erken dat dit deur God ingestel is, het niemand tot in die tyd van Xxxxxxxxx xxxxxx dat dit as ‘n sakrament gegee is nie. En watter nugter mens sou dit ooit kon di nk? Die huwelik is ‘n goeie en heilige instelling van God. Die landbou, die xxxx, skoenmakery en barbierwerk, is wettige instellings van God, maar nogtans nie sakramente nie. In ‘n sakrament word trouens nie alleen vereis dat dit God se werk moet wees nie, maar ook dat daar ‘n uiterlike seremonie moet wees wat deur God daargestel is om ‘n belofte te bekragtig. Ook xxxxxxx xxx oordeel dat daar niks van dié aard in die huwelik voorkom nie” (Institusie, 1559:1815-1816).

In hierdie gedeelte xxx xxxx na die huweliksteologie van Xxxxxx gekyk word en onder die volgende punte xxxx dit sy teorie raak:

(1) Die huwelik as verbond; (2) Die proses vir die die aangaan van ‘n huwelik; (3) Die huweliksverhouding; (4) Die doel van die huwelik; (5) Die huwelik en egskeiding; (6) Die konsistorie en die huwelik.

(1) Die standpunt dat die huwelik ‘n verbond is, het sy ontstaan by Xxxxxx en Xxxxx (Xxxxx, 1985:5). Xxxxxx se siening dat die huwelik ‘n verbond is, is gegrond op sy verbondsteologie (Xxxxx, 1998:36; Osterhaven, 1992:89-106; Helm, 1992:105-122). Xxxxx (1998:37) gaan verder en sê: “In his later years, Xxxxxx used the doctrine of covenant to describe not only the vertical relationships between God and man but also the horisontal relationships between husband and wife.” Xxxxxx is van mening dat net xxxx God die uitverkore gelowige tot Homself trek in ‘n verbondsverhouding, so word man en vrou ook tot ‘n verbondsverhouding met mekaar gebind. Xxxx wat God ‘n vaste geloof en goeie werke vereis in die verbondsverhouding wat tussen Hom en die gelowige bestaan, net so verwag Hy huweliksgetrouheid en opofferende werke in die verhouding tussen ‘n egpaar (Xxxxx, 1998:37; Xxxxxxx, 1992:122).

Xxxxxxxx (1979:70), sluit hierby aan as hy sê die woord verbond beteken dat daar ‘n ooreenkoms bestaan tussen twee partye wat gebaseer is op ‘n belofte wat die volgende vier elemente bevat: Eerstens ‘n onderneming tot algehele getrouheid wat deur die een party aan die ander gemaak is, of deur elkeen aan mekaar; tweedens aanvaarding van daardie onderneming deur die ander; derdens moet so ‘n onderneming ‘n aangeleentheid wees wat in die openbaar aanvaar is; en vierdens veronderstel dit die groei van ‘n persoonlike verhouding xxxx dit uitdrukking vind in die toevertrouing wat gemaak is.

Aangesien die huwelik deur God ingestel is, word dit as ‘n verbond deur Xxxxxx xxxx aangeslaan. “When a marriage takes place between a man and a woman, God presides and requires a mutual pledge from both. Xxxxx, Xxxxxxx, in Proverbs 2:17, calls marriage the covenant of God, for it is superior to all human contracts (Xxxxx, 1998:37).

Die vorming van die huweliksverbond is so belangrik dat God ook hierin deelneem en nie slegs die egpaar nie. “So also Malachi 2:14 declares that God is as it were the stipulator (of marriage) who by his authority joins the man to the woman and sanctions the alliance” (Xxxxx, 1998:37). God neem ook verder xxxx aan die proses by wyse van Xx verkose agente op aarde. Hierdie agente is die egpaar se ouers wie se plig dit is om hulle kinders die sedes van die christenhuwelik voor xx xxx en in te skerp. Die ouers moet ook hul toestemming gee vir die aangaan van ‘n huwelik. Tweedens is die twee getuies wat optree by die plegtigheid, ook xxxx van God se aardse agente. Xxxxx xxxx as getuie van die opregtheid en statigheid van die beloftes wat die egpaar voor mekaar aflê. Die derde agent is die predikant wat toegerus is deur God met geestelike xxxx xxxx die Woord. Die predikant seën die huweliksverbond en het ook die verantwoordelikheid om die huwelikspaar en die gemeenskap te vermaan en hulle xx xxx op hulle onderskeie Bybelse verpligtinge en regte xxxx dit die huwelike raak. Die vierde agent wat betrokke is by die vorming van die huweliksverbond, is die magistraat. Hy het God se tydelike gesag en het die verpligting om die huweliksluiting tussen pare te registreer ten einde die wettigheid daarvan te verseker (Xxxxx, 1998:37). Xxx Xxxxxx was dit belangrik dat al vier hierdie aardse agente van God by die vorming van die huweliksverbond betrokke moet wees. Xxxxx (1998:37) sê in hierdie verband: “To omit any such party in die formation of the marriage was, in effect, to omit God from the marriage covenant.” God is egter nie net eenmalig xxxx xx menslike agente by dié verbond betrokke nie. God xxx betrokke regdeur die bestaan van die verbond. Die wyse hoe Hy betrokke is, is xxxx Xx morele wet. “For our purposes, these can all be viewed as synonyms to describe the basic norms created by God and confirmed in the covenant, for the right ordering of our marital and sexual lives” (Xxxxx, 1998:38).

‘n Tweede punt waarop Xxxxxx xx standpunt van die huwelik as ‘n verbond vestig, vind hy by die skepping en die gebooie van God. “At creation, God ordained the structure of marriage to be a life-long heterosexual union between a fit man and a fit woman of the age of mature consent. …In marriage, husband and wife are joined together in one body and one soul, but then assigned distinct duties and different authorities” (Xxxxx, 1998:38). Xxxxxx verwerp die Joodse praktyk van poligamie xxxx dit voorgekom het by Xxxxx en Xxxxxx in die Ou Testament. Om poligamie toe te

laat, dui volgens hom op die ignorering van God se skeppingsorde xxxx dit die huwelik raak (Xxxxxxxx, 1993:143). Volgens hom kon God vir Xxxx twee vroue geskape het as God wou, maar dit is nie wat God gedoen het nie aangesien dit nie God se bedoeling met die huwelik is nie. “Since this mutual union was consecrated by the Lord, the mixture of three or four persons is false and wicked and contrary to the order and law of nature” (Xxxxx, 1998:42).

Die tweede aspek wat aangeraak word by die teorie van Xxxxxx, is die proses wat gevolg moet word vir die aangaan van ‘n huwelik. Xxx Xxxxxx was huwelike wat in die geheim aangegaan is, onaanvaarbaar. Hierdie soort huwelike is ‘n oortreding van die gebod wat bepaal dat ‘n mens vader en xxxxxx moet eer. Om hierdie rede is toestemming van ouers van kardinale belang vir persone wat wil trou. Dit het gegeld vir mans met die ouderdom 20 en vroue 18 jaar. Nadat die ouers se toestemming verkry is, moet die huweliksgebooie vir drie agtereenvolgende Sondae aangekondig word. Die doel hiermee is om te verseker dat daar geen beletsel teen die voorgenome huwelik is nie. By die plaasvind van die verlowing en ook troue, bepaal Xxxxxx dat daar getuies teenwoordig moet wees om te verseker dat die toestemming wel plaasgevind het (Watt, 1994:247; Harknes, 1983:139 – 142).

In die proses vir die aangaan van ‘n huwelik, het verlowings ‘n belangrike rol gespeel.

“The consent of the couple was the essence of betrothal and drafters took pains to secure it. Xxxxxxxxx promises had to be made simply, unconditionally and honourably in the fear of God. Ideally, such betrothals were to be initiated by a sober proposal from the man, accepted by the woman and witnessed by at least two persons of good reputation. … Xxxxxxxxxx made in secret, qualified with conditions, or procured by coercion were automatically null – and the couple themselves, as well as any accomplices in their wrongdoing, faced punishment” (Xxxxx, 1998:22-23).

Voordat ‘n verlowing kan plaasvind, moet die toestemming van die ouers verkry word, anders kan die verlowing ongeldig verklaar word. In hierdie geval was die toestemming van die vader belangriker as dié van die xxxxxx. Die toestemming van ‘n xxxxxx het alleen gegeld waar die vader afwesig was en xxx word vereis dat die xxxxxx xxxx manlike familie ondersteun word. Waar ouers ontbreek het, kan voogde die toestemming gee en xxx xxxx met die xxxx op die manlike stem. Ouers was egter nie toegelaat om op onbillike wyse hulle toestemming xx xxxxx nie. Andersyds was ouers ook verbied om hulle kinders in ‘n bepaalde verlowing of huwelik in te forseer (Xxxxx, 1998:23). Die verlowing was egter nie net iets wat die

voornemende egpaar, die ouers en getuies betrek het nie, die staatsowerhede en die kerklike gemeenskap het ook ‘n rol hierin gespeel. “Betrothed couples were to register with a local civil magistrate, who would post notices of their pending nuptials and furnish the couple with a signed marriage certificate. Couples were to file this registration marriage thereafter with a local church, whose pastor was to announce their banns from the pulpit on three successive Sundays” (Xxxxx, 1998:23). ‘n Belangrike punt wat hier in ag geneem moet word, is dat die publieke aankondiging van die verlowing en die burgerlike registrasie van ‘n huwelik, nie voldoende was om ‘n erkende huwelik tot stand te bring nie. Die proses moet opgevolg word deur ‘n formele kerktroue binne drie tot ses weke. Alvorens die kerktroue nie plaasgevind het nie, mag pare nie saamwoon of seksueel verkeer nie (Xxxxx, 1998:24; Xxxxxxxxx and Torrance, 1958:123-126).

‘n Volgende aspek wat xxxx Xxxxxx in sy benadering tot die huwelik as verbond behandel is, is die man en vrou verhouding. Vir Xxxxxx is daar ‘n hiërargiese xxxx xxxxx die huwelik. Hierdie orde is gebaseer op drie aannames. Die eerste is die natuur self; die tweede straf wat die gevolg is van die ongehoorsaamheid van Xxxx en Xxx en die derde is die huidige toestand van die mens in ‘n gevalle wêreld. “The hierarchical order was God’s ordained way before the fall. Before the sin and the fall of Xxx and Xxxx, man was already head of woman… But let us know that God put us into this world after having subjected to us the beasts and the birds of the sky and the fish of the water, after having ordered all that for our usage and constituted these two degrees between us, he wants man to bear the mark of greater superiority and that woman should be next but in a lower degree, be that as it may” (Xxxxxxx, 1992:122). Xxxxxx is van mening dat hierdie hiërargiese orde wat voor die sonde deur God tot stand gebring is, bedoel is om permanent xx xxxx en die vrou moet tevrede wees met die posisie wat aan haar deur God gegee is, al is dit ook moeilik om soms hieraan gehoor xx xxx (Xxxxxxx, 1992:124; Xxxxxx, 1992:128). Xxxxx (1985:42) sê in hierdie verband: “When early Protestants interpreted the marriage bond as a covenant, they applied the concept to both the husband/wife relationship and parent/child relationship, with both types of relationships understood to be partriarchal and authoritarian in character.” Xxx Xxxxxx het die xxxx dat die man die hoof oor die vrou is, nooit beteken dat xx xxxx xxxx man mishandel of onderdruk moet word nie. Xxx xxx Xxxx (1986:204) skryf in hierdie verband:

“The shape that the authority of the man should assume, also indicates clearly that the subservience of the woman is qualified. The authority of the man is situated in service and in sacrifice. It is then rather an authority of comradeship than of oppression. Xxxxxx offers the man the example of the

unselfish service of love and the denial of self of Xxxxxx in his relationship with his bride, the church. In this way the man’s wife should be more precious to him than his own life. Xxxxxx was, without any doubt, no champion of the suppression or the contempt of women.”

Xxxxx die man en vrou verhouding, beklemtoon Xxxxxx ook die xxxx dat dit in die huweliksverbond oor liefde, huweliksgetrouheid en kameraadskap gaan (Xxx xxx Xxxx, 1986:202; Xxxxxxxx, 1983:135). Xxxxxx haal Calvyn aan wat sê (1992:128- 129):

“Something was taken from Xxxx, in order that he might embrace, with greater benevolence, a part of himself … He now saw himself, who had before been only half complete, tendered whole in his wife. … Hence is refuted the error of some, who think that the woman was formed only for the sake of procreation and who restrict the word “good”, which had been lately mentioned, to the production of offspring. They do not think that a wife was personally necessary for Xxxx, because he was hitherto free from lust as if she had been given to him only as the companion of his xxxxxxxx and not rather that she might be the inseparable associate of his life”.

‘n Verdere aspek wat aangeraak word by Xxxxxx, is die doel van die huwelik. Wat die doel van die huwelik betref, sluit Xxxxxx by Xxxxxx en die Rooms Katolieke Kerk aan alhoewel hy verder gaan as dié twee se standpunte in sy bespreking van die instelling van die huwelik (Xxx xxx Xxxx, 1986:198; Xxxxxxxx, 1983:135-136). Xxxxx (1998:38) skryf oor die doel van die huwelik by Xxxxxx en sê: “God assigned to this marriage three interlocking purposes:

(1) the mutual love and support of husband and wife; (2) the mutual procreation and nurture of children; and (3) the mutual protection of both parties from sexual sin.” Om hierdie doel te verwesenlik volgens God se bepalings, moet daar gehou word by God se geskape strukture vir die huwelik. Dit is dat die huwelik ‘n lewenslange heteroseksuele verbinding is tussen ‘n geskikte man en ‘n geskikte vrou. Alle ander verbindings of samevoegings deur homoseksualiteit, bestialiteit en ander onnatuurlike dade en alliansies, word verwerp (Xxxxx, 1998:41-42).

Seksuele disfunksie was vir Calvyn ‘n struikelblok in die weg van die doel van die huwelik. “Thus putative marriages of prepubescent children were null, even if the parties have reached sufficient maturity to consent to marry, “the terms of marriage cannot be carried out”. Marriage of “the frigid and eunuchs” were likewise null for such unions completely obviate the nature and purpose of marriage. For what is

marriage except the joining of a male and female and why was it instituted except to produce children and remedy sexual incontinence” (Xxxxx, 1998:49).

Wat die doel van die huwelik verder betref, is Xxxxxx van mening dat ‘n huwelik tussen ‘n gelowige en ‘n ongelowige iets is wat nie aan die drie doelstellings van die huwelik kan voldoen nie. “The unbeliever could not know the true meaning of love reflected in Xxxxxx, would not know how to raise children in the love of God and might not resist the temptations to lust that marriage was supposed to remedy” (Xxxxx, 1998:50). Hier verskil Xxxxxx xxx Xxxxxx. Volgens Xxxxxx is daar niks verkeerd daarin vir ‘n gelowige om met ‘n ongelowige of selfs iemand van ‘n ander godsdiens te trou nie (Xxxxxx, 1976:25).

Xxxx in die vorige twee teologiese teorieë , is die kwessie oor egskeiding ook ‘n aangeleentheid wat by Calvyn ‘n ernstige besprekingspunt is. Derhalwe xxx xxxx nou gekyk word na sy standpunt oor die onderwerp. Xxx Xxxxxx is die huweliksverbond ‘n heilige instelling wat nie na willekeur verbreek kan word nie. “God ties them in an indissoluble knot from which they may not afterwards freely depart.” But there was one exception, namely, fornication, “for a woman who treacherously violates her marriage, may well be cast out, as the bond is broken by her fault and the man gains his liberty” (Xxxxxxxx, 1988:53). Egskeiding op grond van owerspel was vir beide man en vrou ‘n gelyke reg.

Alhoewel seksuele omgang binne die huwelik ‘n belangrike rol speel ten opsigte van die doel van die huwelik, word impotensie nie xxxx Xxxxxx beskou as ‘n rede vir egskeiding nie. “Xxxxxx, in spite of claims to the contrary, was in effect repeating the premise found in Canon Law that marriage was perfected by consummation. It was not easy to get an annulment because of impotence – successful suits for annulments based on impotence, usually involved marriages that had not been consummated after several years of cohabitation. Furthermore, once a union was consummated, sexual dysfunction was not a ground for divorce: ( Xxxx, 1994:250). Op hierdie punt het Xxxxxx ook van Calvyn verskil. Xxx Xxxxxx was impotensie ‘n grond vir egskeiding (Brandst, 1976:30).

In die huweliksordinansies wat in 1545 xxxx Xxxxxx opgetrek was en as xxxx van die kerklike ordinansies in 1561 aanvaar is, verskyn daar twee redes as ‘n gevolg waarvan ‘n huwelik ontbind kan word. Dit is owerspel en verlating. In die geval van verlating, was daar ‘n onderskeid gemaak tussen onopsetlike en moedswillige afwesigheid. Met onopsetlik word bedoel dat een van die partye weens werks- of handelsredes of omstandighede buite sy beheer, afwesig mag wees. In so ‘n geval

word egskeiding nie toegestaan nie (Xxxxxxxx, 1988:56). Alhoewel Xxxxxx se huweliksordinansies voorsiening maak vir egskeiding op bogenoemde gronde, was egskeiding vir genoemde gevalle iets wat nie maklik toegestaan is nie. “Xxxxxx and virtually all reformers emphasized matrimonial guilt – there had to be a guilty party and an innocent party and the person receiving the divorce could in no way contribute to the fault of the other spouse” (Xxxx, 1994:250). Egskeiding was die laaste uitweg nadat alle ander pogings misluk het.

“The Consistory gave primary attention to preventing divorce by reconciling couples who were in conflict, even couples who had separated. Punishment of matrimonial offenders, rather than divorce, was far more often resorted to. In the period from 1559 to 1569, some 302 Genevans were excommunicated for marital quarrels and dispute of various kinds. … Adultery, too, was subject to punishment other than divorce” (Xxxxxxxx, 1988:58).

In die geval waar ‘n egpaar Xxxxxxxx was en een van hulle die Protestantse geloofsleer deelagtig geword het, was Xxxxxx van mening dat dit nie grond is vir ‘n egskeiding nie, al beteken dit ook dat die protestantse lid dit baie moeilik vind in so ‘n huwelikvershouding. Die enigste toegewing wat Calvyn hier maak, is wanneer die persoon xx xxxx in gevaar verkeer (Xxxxxxxxx, 1992:71). Waar die ongelowige huweliksmaat die gelowige wou skei, is egskeiding toegestaan (Xxx xxx Xxxx, 1986:207).

In gevalle waar wettige egskeidings wel plaasgevind het, is persone toegelaat om weer te trou. Xxx die kwessie van hertroue, verskil Xxxxxx xxx Xxxxxx in dié sin dat vir Xxxxxx was hertroue ‘n noodsaaklikheid was gevolg van die mens se seksuele nood, terwyl dit vir Xxxxxx xxxx ‘n xxxx van vryheid van gewete was (Xxxxxxxx 1987:559).

‘n Volgende aspek in Calvyn se huweliksverbond teologie wat vermelding verdien, is die rol van die konsistorie. Die konsistorie was ‘n komitee van die stadsregering van Geneva. In samewerking met die stadsregering, het hulle wag gehou oor die xxxxxx xxxx van die inwoners. Die konsistorie was ‘n meganisme wat Xxxxxx geskep het om die destydse Geneefse gemeenskap te help om Xxxxxxxxxx xx xxxx. Die konsistorie het bestaan uit ouderlinge wat verkies was om op hierdie liggaam te dien. Dit was altesaam twaalf ouderlinge. Benewens die ouderlinge, was die xxxxxxx ook ex officio lede van hierdie liggaam. Daar was ongeveer sewentien xxxxxxx wat geregtig was om te dien. Aangesien sommige van die pastors van die landelike gebiede was en dit soms moeilik gevind het om die vergadering van die konsistorie

by xx xxxx, het dit dikwels gebeur dat die leke ouderlinge die meerderheid was by vergaderings. Die voorsittende beampte by vergaderings was een van die magistrate waarvan daar vier was om as voorsitters waar te neem.. Vergaderings is een keer per week gehou en het gewoonlik vir ‘n halwe dag geduur (Kingdon, 1992:5-7).

Oor die werk van di e ouderlinge op hierdie raad, skryf Xxxxxxx (1992:7):

“Each elder was supposed to keep close watch on his neighbourhood and admonish any neighbor he discovered to be misbehaving, if the misbehavior was not too public and notorious and if the individual confronted agreed to mend his or hers ways, that ended the matter. If the misbehavior was serious and open or if the individual confronted was reluctant to change, he or she could be summoned before one of the weekly meetings of the Consistory and cross-examined by the entire body of elders and pastors”.

Van die sake wat onder andere voor die konsistorie gedien het, was godsdienstige gedrag. Dit was veral belangrik dat die mense destyds die reformasie xxxx aanvaar en ondersteun. Huweliks- en gesinsaangeleenthede en probleme is ook deur die raad behandel. “By far the most common in this category were cases attaching fornication, consummated sex between a couple not married, and lubricity, sex short of consummation again between a couple not married”. (Xxxxxxx, 1992:16).

Xxxx xxx nou oorgegaan word om te kyk wat by die Calviniste gedoen word met betrekking tot huweliksvoorbereiding en – verryking. Hier is dieselfde metode gevolg as wat by die xxxxx xxxxx, naamlik dat ’n leraar van een van die Nederduits Gereformeerde gemeentes genader is om te verneem wat in terme van programme aangebied word sover dit huweliksvoorbereiding en – verryking betref. Na aanleiding hiervan is die volgende dokument aan die navorser oorhandig wat nou behandel xxx word. Dit is hier ook weer eens belanrik om xx xxxx dat die navorser meegedeel is dat dié kerk nie oor ‘n program beskik wat die kerk aan leraars voorsien om aan xx xxxx nie. Gevolglik het ons hier weer te doen met elke leraar se eie saamgestelde program.

Xxxx xxx dus nou gekyk word na ‘n program wat in ‘n Nederduitse Gereformeerde gemeente aangebied word met huweliksvoorbereiding en – verryking.

2.6 HUWELIKSVOORBEREIDING EN – VERRYKING BY DIE CALVINISTE

Die volgende temas en onderwerpe word in die program vir huweliks voorbereiding behandel:

1 Die huwelik as ‘n Godgegewe instelling.

a) Godgegewe liefdesruimte - Hier word voornemende pare daarop gewys dat die huwelik vir die xxxxxxxx baie meer is as net ‘n aangetrokkenheid tot mekaar, dit het ‘n hoër doelpunt en is gesetel in ‘n dieper beginpunt.

b) Huweliksliefde - Onder hierdie onderwerp word behandel: verliefdheid, wat

huweliksliefde is, naamlik wedersydse aanvaarding van mekaar, wedersydse openhartigheid teenoor mekaar, wedersydse respek vir mekaar,

wedersydse vertroue in mekaar.

2 Die Xxxxx en die huwelik.

a) Die huwelik as onontbindbare permanente verbintenis Die fokus is hier op die xxxx dat ‘n huwelik veronderstel is om te duur totdat die dood ‘n skeiding bring.

b) Die rol van die man en die vrou volgens die Xxxxx - Xxxx word die gesagsrolle xxxx die Xxxxx dit voorhou, aangesny volgens Ef. 5 :22-24.

3 Versoening in die huwelik

a) Xxxxxxxxxx en nie egskeiding nie Dat probleme en konflik in ‘n huwelik xxx plaasvind, is gewis. Die onderwerp beklemtoon die xxxx dat versoening ook vir die christen in alle situasies die uitweg is en nie egskeiding nie.

4 Kommunikasie in die huwelik

a) Xxxxxxx en nie-verbale kommunikasie Kommunikasievaardighede binne die huwelik tussen man en vrou, word hier bespreek en hoe om hierin te groei.

b) Luistervaardighede – Die belangrikheid van luister word hier met voornemende egpare deur gewerk. Wat behels luistervaardighede?

5 Rolverdeling en rolverwagting in die huwelik

a) Waaroor gaan dit by rolverdeling - Hier word pare daarop gewys dat indien daar geen terreinafbakenning bestaan nie, dit aanleiding gee tot onsekerheid tweespalt en frustrasie. Daarom is dit belangrik dat daar wel ‘n terreinafbakening xxx xxxx. Hoe ‘n terreinafbakening tot stand kom, word

ook

behandel, naamlik dat dit tot stand kom deur hieroor te gesels en onderling oorleg te pleeg.

6 Temperamente

a) Die vier tipes temperamente - Die vier soorte temperamente naamlik, die Sanguiniese, Choleriese, Melankoliese en Flegmatiese temperamente word hier met pare deurgewerk.

7 Konflik in die huwelik

a) Konflikoplossing en –hantering By hierdie onderwerp word xxxxx vir die hantering van konflik bespreek.

8 Finansies

a) Besteding en bestuur Die aangeleentheid van finansiële besteding en bestuur binne huweliks opset word hier met voornemende pare deurgewerk.

9 Ouers en skoonouers

a) Skoonouers verhoudings Hoe om met jou skoonouers ‘n goeie verhouding te

bou, word ook met voornemende egpare behandel.

10 Tweede huwelik

a) Benadering tot di e huwelik in so geval - Die fokus hier is om ‘n persoon of persone wat vir die tweede keer tot ‘n huwelik wil toetree, in huweliksvoorbereiding te begelei.

11 Voorbereiding vir die plegtigheid

a) Kerkgebou/Huweliksplegtigheid/Orrelis Hier gaan dit oor van die reëlings wat verband hou met van die gebeure wat op die troudag xxx xxxxx vind. In hierdie sessie word daar hieraan aandig gegee.

!3 Huwelikskontrakte

a) Die opsies - Van die dinge wat hier onder die aandag van voornemende egpare gebring word, is: ‘n Huweliksvoorwaardekontrak moet by ‘n prokureur op gestel word en ‘n skriftelike bewys van dié kontrak moet aan die huweliksbevestiger gegee word. Waar ‘n egpaar binne gemeenskap van goedere trou is so iets nie nodig nie.

Met betrekking tot huweliksverryking geskied die aanbieding hiervan oor ‘n naweek . Egpare vergader by ‘n bepaalde plek vanaf die Vrydagaand wanneer met die aanbieding begin word, en die program xxxxx xxx tot die Xxxxxx. Daar is natuurlik

pouses tussen di e verskillende sessies. Die Huweliksverrykingsprogram behels die volgende:

1. Selfbeeld - Die kenmerke van selfbeeld asook die kenmerke van ‘n goeie en ‘n swak selfbeeld, word met egpare behandel en xxx ook die pad van ‘n negatiewe na ‘n positiewe selfbeeld.

2. Kommunikasie en die luisterproses - Dieselfde programinhoud wat aangebied word vir huweliksvoorbereiding word ook hier behandel.

3. Emosionele ondersteuning - Hier word behandel die aspek van liefde in die huweliksverhouding met spesifieke verwysing na intimiteit. Die dokument sê: “Intimiteit het te doen met die bereidheid om jouself binne ‘n verhouding so te ontsluit dat daar minder maskers rondom die persoonlikheid is waaragter weggekruip kan word. Selfontsluiting is ‘n bereidheid tot blootstelling sodat die maat beter insig en xxxxxx xxx xxx het. Hierdie verdiepte kennis skep nabyheid Die hele bedoeling van intimiteit is die gemeenskaplike bouproses aan ‘n ons- persoonlikheid” (Dokument,2003:17). Onder emosionele ondersteuning word ook bespreek dat die pare vir mekaar moet xxxx. Xxxx vir mekaar behels begrip vir mekaar se gevoelens en behoeftes.

4. Versoening in die huwelik - Dieselfde inhoud as in die program wat in huweliksvoorbereiding aangebied word, word ook hier aangebied.

5. Konflikhantering en – oplossing - Hier word ook weer eens dieselfde programinhoud as die huweliksvoorbereidingsessie behandel.

6. Gesinsverryking in die lig van die skrif - Hier word daar na ‘n paar gesinne in die Xxxxx gekyk en wat die kernprobleme by elkeen was. Tydens hierdie sessie word daar ook aan die egpare riglyne vir die verryking van die huwelik gegee.

7. Liefdeskommunikasie - Hierdie tema behandel die aspek van seks gesien en beleef vanuit die oogpunt van die man en die vrou.

8. Temperamente - Hier word dieselfde programinhoud wat in huweliksvoorbereiding aangebied word, gebruik.

Die laaste teologiese teorie oor die huwelik en huweliksvoorbereiding en -verryking wat aangesny word, is dié van die AGS. Vervolgens word daar nou hierna gekyk.

2.7 AGS HUWELIKSTEORIE - PENTEKOSTALISME

Die AGS is een van die pinksterkerke in Suid-Afrika. Hierdie kerk is in 1908 deur Amerikaanse sendelinge (Xxxx X Xxxx en Xxx Xxxxxxxxxxx) begin. Die doel van hierdie sendelinge met hulle koms na Suid-Afrika, was egter nie om ‘n kerk te kom stig nie. Hulle koms was om sendingwerk te kom doen. Tydens die dienste wat gehou is, het baie mense tot bekering gekom, wonderwerke het plaasgevind en bekeerde persone is gedoop met die Heilige Gees. Wat opvallend is met betrekking tot die ontstaan van die AGS is die xxxx dat dié kerk met sy ontstaan veelrassig was (Burger, 1987:166-176).

Alhoewel die AGS veelrassing was met sy ontstaan, het hierdie kerk ook mettertyd ‘n rigting ingeslaan waar aparte kerkdienste vir die verskillende rassegroepe gehou is. Dit het toe nie net by aparte dienste geëindig nie. Die AGS is toe in vier rasse- afdelings struktureel ingedeel (Lapoorta, 1993:60-61). Hierdie afdelings was Blank, Kleurling, Xxxxx en Indiër. Hierdie vier afdelings het egter nie gelyke status en gesag gehad nie. Vir etlike dekades was slegs die xxxxxx afdeling se lede volwaardige AGS lidmate terwyl daar na die xxx-xxxxxx afdelings as aanhangers xxxxxx is. Dit het tot gevolg gehad dat die regspersoon van al vier afdelings in die blanke werkersraad gesetel was. Hierdie toedrag van sake het grootliks bygedra tot die situasie dat die teorie oor die huwelik wat hier behandel gaan word, afkomstig is van die vorige xxxxxx afdeling van die AGS. Die vorige xxx-xxxxxx afdelings beskik oor geen teorie wat handel oor die huwelik nie. Dit wil voorkom asof die aandag in die vorige xxx-xxxxxx afdeling grootliks toegespits was op die vereniging van die kerk, om die regspersoonlikheid af te wentel na alle gemeentes binne die kerk en om te verseker dat alle lede van die kerk volwaardige lidmate is (Lapoorta, 1993:96-116).

In 1996 is die vier afdelings (blankes, kleurlinge, swartes en indiërs) as een kerk verenig. Sedert eenwording het daar geen teorie die lig gesien wat handel oor die huwelik en wat beskou kan word as die amptelike kerkstandpunt oor die onderwerp nie. Xxxx reeds vermeld, xxx xxxx dus slegs aandag gegee word aan dokumente wat afkomstig is uit die vorige xxxxxx afdeling. Daar gaan na die volgende aspekte gekyk word: (1) Die huwelik as instelling van God; (2) Egskeiding en hertrou.

‘n Amptelike kerkstandpunt oor die huwelik is vir die eerste keer in 1952 opgetrek en toe later in 1955 weereens. Die 1952 verklaring lui: “Marriage is the moral agreement between a man and a woman to live together and for each other only, whereby God esteems them “yok ed together” This should be legalized by some civil law of the community in which they live. Only thereafter are they entitled to the marital privileges” (Raad insake Leerstellings, Etiek en Liturgie 1952:1. voortaan:

LEL). Uit hierdie beskrywing is dit duidelik dat hier prake is dat ‘n man net een vrou en ‘n vrou net een man mag hê binne die huwelik. Hierdie verhouding moet deur die wet erken word as ‘n wettige huwelik. Geen saamwoning word as ‘n huwelik bestempel nie en seks buite of voor die huwelik is ongeoorloof. Die 1955 standpunt beskryf die huwelik xxxx volg:

“Concerning marriage as a sacramental contract, we believe that the scriptures indicate that God holds moral vows in high esteem and that therefore, being sacred in His sight as the basis of “what God hath joined (yoked) together”, such vows must be made in and comply with that honesty and sincerity becoming professing Christians and should preferably be performed before ministers of Xxxxxx’x Gospel, as recognizing the spiritual nature to be equally important as civil requirements” (Raad insake Leerstellings, Etiek en Liturgie hierna as [LEL 1955:1).

Dit is nie duidelik of die gebruik van die woord sakramenteel beteken of die AGS gedurende hierdie tyd sakramentele waarde aan die huwelik toegevoeg het nie en of die gebruik van die word bloot bedoel was xx xxxx te laat val op die huwelik as heilige instelling van God. ‘n Tweede aspek wat xx xxxx tree in genoemde aanhaling, is dat die huwelik ‘n kontrak is wat met alle eerlikheid en opregtheid aangegaan en verkieslik deur xxxxxxx voltrek moet word. Die aangaan van ‘n huwelik behels dat daar aan beide geestelike en burgerlike vereiste xxxx dit die xxxx xxxx, voldoen moet word. Dit is ‘n permanente lewensverhouding tussen man en vrou. ‘n Dokument oor gemengde huwelike wat in 1981 die lig gesien het, sluit hierby aan xxxx xx sê: “Die huwelik is die wettige (volgens voorskrifte van die owerhede), permanente (totdat die dood skeiding bring) en heilige (dit is, in die Naam van die Here) verbintenis van twee persone van die teenoorgestelde geslag wat na mekaar aangetrokke voel en die vaste voorneme uitgespreek het om as man en vrou saam xx xxxx: (LEL,1981:1). Die aangehaalde gedeelte toon duidelik dat die huwelik ‘n monogamiese verbintenies is. Hierdie standpunt het in die sestigerjare vir die AGS ernstige probleme opgelewer sover dit die swart bevolking wat tot die kerk toegetree het, betref. “Before a polygamist who professes conversion is baptized, he should be required to properly put away the women of his “Customary Unions” and should retain one woman as his wife, he should be married to her by Xxxxxxxxx Xxxxx” (LEL, 1966:1).

Oor die huwelike tussen gelowiges en ongelowiges, is die kerk van mening dat dit raadsaam is vir gelowiges om met gelowiges in die huwelik te tree. Geen weiering

word egter toegepas in gevalle waar ‘n gelowige met ‘n ongelowige trou nie. Oor huwelike tussen persone van verskillende godsdienste, lui die dokument:

“We believe and teach that the ideal is for both parties to hold identical faiths and whereas we would not prohibit other marriage unions, yet we advise young people against possible family troubles etc. particularly when contemplating the position of their infant offspring. Being an Evangelical church and believing in the necessity for an experience of regeneration by the Holy Spirit, as also the requirement of believer’s baptism by immension, we strongly advocate marriages within the same church association” (LEL 1955:1).

‘n Volgende dokument wat oor die huwelik handel, is dié oor gemengde huwelike wat in 1981 opgetrek is. Volgens hierdie document is die huwelik ‘n instelling van God en die kerk se roeping is om dit te beskerm. Hierdie roeping blyk moeilik xx xxxx in gevalle van huwelike oor die rassegrenslyne strek.

“Vir die huidige en in die Suid-Afrikaanse konteks gesien, dit wil sê omdat daar kulture, sosiale en andersins groot gapings tussen Blank en Xxxxx is, xxx gemengde huwelike die huwelik onder groot druk plaas en huweliksverbokkeling nog verder in die hand werk en as sulks word gemengde huwelike nie voorgestaan nie en dit moet ook duidelik gestel word dat die beletsel geheel en al nie berus op kleurbasis of vanweë rassediskriminasie nie” (LEL 1981:1).

Dat huwelike tussen blankes en nie-blankes in die ou Suid-Afrika nie sou kon werk en ‘n kans op sukses gehad het nie, is nooit wetenskaplik ondersoek en so bewys nie. Die verbod op gemengde huwelike was ingestel om in xxx xx xxxx met die apartheidsbeleid van die verlede. Gemengde huwelike is gesien as ‘n groot struikelblok vir die handhawing van die ou rasgebaseerde Suid-Afrikaanse samelewing. In hierdie verband sê die dokument self: “Hoewel daar geen direkte uitsprake in die Heilige Skrif is wat die huwelik van twee persone uit verskillende rasse verbied nie, is dit tog noodsaaklik en verantwoordelik om die ernstige gevare wat sulke gemengde verbintenisse vir die huwelik sowel as die samelewing inhou, veral gesien in die Suid-Afrikaanse konteks, uit te spel en xx xxxxx” (LEL 1981:2).

Oor die huwelik as instelling, word die volgende onderskei as die doel van die huwelik:

(1) “Die volkomenheid van die mens te bevorder (dit is nie goed dat die mens alleen is nie, Gen. 2:18; en so by te dra tot lewensverwerkliking en lewens- vervulling; en (2) Vir mekaar ‘n hulp xx xxxx, mekaar aan te vul, te beskerm en te onderskraag (Gen. 2 18b); en (3) Die voortplanting van die menslike geslag sowel as die versorging en opvoeding van kinders in ordelike en gunstige omstandighede moontlik xx xxxx (Gen. 1:27– 28; Efes. 6:1-9); en

(4) ‘n Heenwysing xx xxxx na die heilige verwantskap tussen Christus en xx xxxx (Efes. 5:22-32)” (LEL 1981:1).

Die welbekende opvatting xxx Xxxxxxxxxx, Xxxxxx en ook die ander hervormers dat die huwelik ook dien as voorkoming teen seksuele sondes, is egter nie xxxx van die AGS se uiteensetting met betrekking tot die doel van die huwelik nie. Wat die doel van die huwelik betref, is daar tussen die eerste en tweede punt van die AGS ‘n xxxxx ooreenkoms met die standpunt xxx Xxxxx (1980:4-8) wat lui:

“God designed marriage as the foundational element of all human society … Marriage is a foundational institution. We have seen that it was the first to be instituted formally as a sphere of human society. Society itself in all its forms depends on marriage … the reason for marriage is to solve the problem of loneliness. Marriage was established because Xxxx was alone and that was not good. Companionship, therefore, is the essence of marriage.”

Die doel van die huwelik xxxx dit by die skepping daargestel is, is meer as net voortplanting. Dit behels ook psigososiale gemeenskap. Dit is dat man en vrou mekaar emosioneel, sosiaal en seksueel xxx aanvul (LEL 1981:4).

Die aangeleentheid van egskeiding en hertrou is vir die eerste keer in 1952 in ‘n amptelike dokument van die kerk opgeneem. Uit hierdie dokument is dit duidelik dat die kerk destyds xxxxx standpunt ingeneem het teen egskeiding. “Marriage is, in God’s sight, only dissolved by the death of one of the parties thereto. 1Cor. 7:39; Rom. 7:12 …. Divorce, being only the separation of the legal ties, cannot have any power to dissolve the Moral Bond and was permitted by the Lord under the dispensation of Law, because of the hardness of heart. It is referred to by Xxxxxx as being permitted for “Fornication” only, but under Xxxxx, it is referred to as “let not the man put away his wife” (LEL 1952:1-2). Die dispuutpunt in die 1952 dokument sentreer rondom die aangeleentheid waar persone hertrou het voordat hulle tot bekering gekom het. Dit gaan hier oor watter status beklee die eerste ontbinde huwelik in die aangesig van God? Kan dit gesê word dat so ‘n persoon twee vroue het? “I find Scripture to be silent upon the point of any moral dissolution. If such

moral dissolution takes place, why should Xxxxx refer to a woman “put away” as committing adultery”, for she would be free both legally and morally, if put away for some other cause than adultery? (LEL,1952:1-2). Die aangeleentheid van egskeiding en hertrou is toe nie finaal afgehandel nie. In 1952 is die onderwerp weer behandel. Die kerk se standpunt oor die onderwerp het toe as volg gelui: “Dat egskeiding asook die huwelik waar een of albei van die partye van iemand anders geskei is, deur die Xxxxx verbied word, uitgesonderd waar hoerery die oorsaak tot die ontbinding van die eg was. ( Mat. 5:32; 19:9; Markus 10:4-12) (LEL, 1953:)

Hierdie standpunt is ook in ‘n besluit wat in 1966 aanvaar is, herbevestig (LEL 166:1).

In latere jare is dié standpunt uitgebrei om ook voorsiening xx xxxx vir Xxxxxx xx aanhaling in 1 Kor. 7:15. Dit is dat as ‘n ongelowige kwaadwillig sy egmaat verlaat en skei, kan die gelowige weer kan trou (LEL, 1953:6).

Met die behandeling van die egskeiding en hertrou in 1953, het dit grootliks gegaan oor die kwessie of geskeide en hertroude persone in die kerk poste mag beklee. Die slotsom waartoe geraak is met betrekking tot dié aangeleentheid, is: “Dat, om sosiaal -xxxxxx xxxxx aanbeveel word dat geskeide persone of persone wat in ‘n huweliksbetrekking staan waarin een of albei van die partye van iemand anders geskei is, al sou hoerery ook die oorsaak van die egskeiding gewees het, geen prominente amp in die kerk mag beklee nie, xxxx byvoorbeeld ouderling, diaken, kerkraadslid, jeugleier en Sondagskoolsuperintendent (LEL, 1953:2). Die kerk het destyds erken dat xx xxxx skriftuurlike grondslag gehad het vir hierdie besluit nie. Hierdie besluit het toe ook die gevolg gehad dat geen persoon wat in so ‘n situasie betrokke was, toegelaat is tot die amp xxx xxxxxxx nie. “Die kwalifikasie vir ‘n opsiener-ouderling is in die skrif (1Tim. 3:1; Xxxxx 1:5-11). Dit is xxxxxx en bevat ‘n bepaling dat dit een moet wees “wat sy eie huis goed regeer.” Egskeiding staan in verband met die huishouding, maar al sou di t om een of ander rede nog plaaslik gedoog kon word in die geval van ‘n ouderling, durf dit seersekerlik nie by hierdie voortreflike roeping xxx xxxxxxx toegelaat te word nie, hoe jammer dit ookalmag wees” (LEL, 1960:4). Die dokument sê verder: “As ‘n liggaamsgebrek aan die priesterlike geslag gevind is, is hy uit die bediening van die aardse dinge gesluit, alhoewel hy geen skuld daaraan gehad het nie (Lev. 21:21). Moet ons nie nog meer versigtig wees met die bediening van die hemelse dinge nie? Ons het met ‘n hoë roeping te doen – ons kan nie anders nie (LEL, 1960:4). In 1968 het daar by Werkersraad (Sinode) ‘n mosie gedien wat algemeen aanvaar is, waarin gevra is vir

‘n meer tegemoetkomende benadering tot geskeide en hertroude persone wat tot die amp van xxxxxxx xxx toetree (LEL, 1968:8).

Die kwessie oor of geskeide en hertroude pare ampte in die kerk mag beklee, het in die tagtiger jare verander. Die xxxx het toe geval op om die goeie wat jy het en wat God vir elke mens bedoel het, in die lewe van so iemand toe te pas en xx xxx te help om tot volle verwesenliking van sy roeping in die Here te kom. Hierdie benadering het gelei tot vrae: “Xxx die koninkryk van God beter bevorder en uitgebrei word as ‘n begaafde en toegewyde persoon, maar een wat teen sy eie wil en toedoen in ‘n egskeiding xxxxxx het, nou altyd net ‘n toehoorder moet wees terwyl minder begaafde persone lerend en regerend in die xxxx xxx optree of word die eer van God en sy koninkryk bevorder as ‘n beproefde en besonder geseënde prediker uit sy amp moet padgee, net omdat sy vrou ontugtig geraak het, hom met sy kinders alleen gelaat en hy toe weer met ‘n ander godvresende suster getroud is (LEL 1983:19).

Samevattend kan die AGS se standpunt oor die huwelik, egskeiding en hertrou, as volg gestel word: Wat die huwelik betref, word daar vier aspekte onderskei: Eerstens is daar die juridiese aspek - hiervolgens is ‘n huwelik tussen ‘n man en vrou ‘n bindende publieke kontrak wat deur die partye en die gemeenskap erken en eerbiedig moet word. Tweedens is daar ‘n psigiese aspek. Dit is dat daar ‘n natuurlike aangetrokkenheid en liefde vir mekaar moet wees. Derdens is daar die liggaamlike aspek wanneer man en vrou seksueel een vlees word en waardeur kinders verwek word. Vierdens is daar die godsdienstige aspek. Dit is iets wat deur God daargestel is. Om hierdie rede moet die huwelik in die Here wees en in heiligheid voortbestaan.

Wat egskeiding betref, is die enigste grond waarvolgens dit wel kan plaasvind, die sonde van hoerery (owerspel). Egskeiding om allerhande redes vernietig nie die huweliksband nie. In sulke gevalle word egpare nog deur God erken asof hulle nog in die huweliksband verbind is. Daarom sou enige persoon wat weer trou, beskou word as ‘n egbreker. Die huwelik wat nog deur God erken word, word vernietig. ‘n Ander rede tot egskeiding is in die geval waar ‘n gelowige met ‘n ongelowige getroud is en die ongelowige xxx xxxx. In beide gevalle waar owerspel die oorsaak tot egskeiding was en waar ‘n ongelowige van ‘n gelowige xxx xxxx, is hertrou toelaatbaar vir die onskuldige party in die owerspel geval en vir die gelowige in geval waar die ongelowige xxx xxxx. Wat hertrou in alle ander egskeidings betref, was die AGS van mening dat dit beter is dat geskeide persone weer trou as om in sonde voort te gaan. “As bekamping van die hoerery, skryf Xxxxxx beslis die huwelik en die normale

geslagsverkeer tussen man en vrou voor. Hierdie feite moet ook in aanmerking geneem word wanneer dit kom by geskeide persone. Dit xxx xxx xxxxx xxxx as sodaniges xxxxxx trou as dat hulle in hoerery verval en sodoende groter skade aan die eer van God en xx xxxx aanrig” (LEL, 1983:6). Hierdie benadering is gebaseer op die vraag: hoe absoluut is die egskeidingsverbod? Die vraag word deur die AGS as volg beantwoord : “Dat, hoewel die Xxxxx enige poging om die huwelik te vernietig as sonde veroordeel, dit egter ook nie leer dat die huweliksband ten alle koste gehandhaaf moet word nie. Daar kan egskeiding plaasvind as die huwelik deur hoerery en kwaadwillige verlating vernietig word. Die huwelik mag, met ander woorde, nie verabsoluteer word nie. Geen wet of reël is absoluut nie; God alleen is absoluut. Daarmee bedoel ons dat geen wet in sigself bestaan en namens homself onvoorwaardelike gehoorsaamheid onder alle omstandighede en te alle xxx xxx nie. Nee, die wet staan nie in sy eie diens nie, maar in diens van God. Daarom kan ‘n wet nie meganies toegepas word nie, maar moet dit altyd vertolk word in die lig van Gods bedoeling daarmee in elke onderhawige geval” (LEL, 1983:7). Dié aanhaling moet verstaan en vertolk word, want dit xxxxxx nie na egskeidings op grond van egbreuk en ongelowige huweliksmaats nie. Dit beteken ook dat waar ‘n huwelik deur sonde so ontaard het dat dit in sy wese alles behalwe ‘n huwelik is, kan ‘n egskeiding ook aangegaan word. (LEL 1983:8).

Nadat daar na die standpunt van die AGS gekyk is, xxx xxxx nou oorgegaan word om te kyk wat in die AGS gedoen word ten opsigte van huweliksvoorbereiding en – verryking aan litmate van dié kerk.

2.8 HUWELIKSVOORBEREIDING EN –VERRYKING BINNE DIE AGS

Die huweliksvoorbereiding en – verryking wat deur die AGS xxxxxxx aangebied word, se programinhoud word ook deur die xxxxxxx of aanbieders self saamgevoeg, aangesien dié kerk nie oor programme beskik wat aan xxxxxxx voorsien word nie. Net xxxx met die vorige kerke, is ‘n xxxxxxx in die AGS genader vir ‘n afdruk van die program wat hy aanbied en word hierdie program dus nou hier voorgehou.

Dié huweliksvoorbereidingsprogram behandel ‘n aantal temas en onderwerpe. Die temas is:

1 Kommunikasie in die huwelik

a) Die tipes kommunikasie- Hier word verbale en nie- verbale kommunikasie bespreek asook die elemente betrokke by die kommunikasie proses.

b) Die styl van kommunikasie - Hier gaan dit nie oor wat gesê word nie, maar hoe dit gesê word. Die volgende style word xxx behandel: sosiale styl, outoritêre styl, die gesentreerde styl.

c) Positiewe en negatiewe kommunikasie - Hier word die verskillende positiewe en negatiewe response wat deur kommunikasie ontstaan, bespreek.

d) Luistervaardighede - Hoe om aktief te luister is hier die besprekingspunt.

2 Konflikoplossing en –hantering

a) oorsake van konflik in die huwelik - Van die oorsake xxxx misverstande weens verskillende dinge, sekere gedragspatrone,verskille in persoonlikheid en ook agtergrond word hier behandel.

b) Xxxxxxx vir die hantering van konflik - By hierdie onderwerp word ‘n aantal

riglyne waarvolgens konflik konstruktief hanteer kan word, behandel.

3 Geloof en godsdiens

a) Verhouding met Xxxxx Xxxxxxxx - Die belangrikheid van ‘n persoonlike verhouding met Xxxxxxxx deur man en vrou word benadruk en veral hoe die huweliksverhouding hierdeur bevorder kan word.

b) Xxxxxxx met ongelowiges - Die probleme verbonde aan ‘n huwelik waar een van die egmaats ‘n ongelowige is, word onder hierdie onderwerp bespreek.

c) Betrokkenheid in kerk aktiwiteite - Hoe en waar egmaats betrokke kan wees in die kerk met in agneming van die xxxx dat hulle huwelik ook iets is waaraan gebou moet word, en dat die huwelikslewe van jonggetroudes nie deur betrokkenheid in die kerk aktiwiteite skade aan gedoen word nie.

4 Finansiële bestuur en besteding

a) Begrotings - Die optrek en werk volgens ‘n begroting binne die huwelik word aan voornemende egpare voorgehou.

b) Betuur en besteding - Hoe om met finansies binne die huwelik xx xxxx is ook ‘n fokus punt.

5. Die xxxxx van herkoms

a) Ouerhuis invloede - Die effek op die huwelik van dit wat in die ouerhuis geleer en mee opgegroei is, word hier behandel.

6 Selfbeeld

a) Swak en positiewe selfbeeld Die kenmerke van ‘n swak en ‘n positiewe selfbeeld, word hier aangesny en hoe om ‘n positiewe selfbeeld te bou.

7 Skoonouers

a) Gesonde skoonouers verhouding - Die bou van gesonde skoonouers verhouding is die fokuspunt met die behandeling van hierdie onderwerp.

Ten opsigte van huweliksverryking binne dié betrokke xxxxxxx xx gemeente, is die navorser meegedeel dat dieselfde program ook vir hierdie doel gebruik word.

.

2.9 SLOTOPMERKING

Ten opsigte van wat oor die huwelik en huweliksvoorbereiding en – verryking binne kerklik opset in hierdie proefskrif geskryf is, verdien die volgende ten slotte hier vermeld te word:

1 Dat die huwelik deur God ingestel is en dat God sekere riglyne in Sy Woord daar gestel het vir die huwelik. Van hierdie riglyne is onder andere: (a) Dat die huwelik ‘n monogamiese verbintenis is tussen een man en een vrou. (b) Dat die huwelik ‘n onontbintbare permanente verbintenis is. (c) Dat daar sekere voorskrifte in die Woord van God is wat aandui hoe die verhouding tussen man en vrou moet wees.

(d) Dat God ten nouste betrokke is by die sluiting van ‘n huwelik tussen pare, vandaar die standpunt dat die huwelik ‘n verbond is tussen man en vrou en God xxxx beklemtoon word deur die Calviniste en ook benadruk word deur die Katolieke, naamlik dat die huwelik ‘n sakrament is. Beide hierdie standpunte plaas die xxxx op God se betrokkenheid by die huwelike van hulle lidmate. (2) Dat die kerk in die huwelikslewe van sy lidmate en die voltrekking van huwelike ’n baie belangrike rol xx xxxxx het. Ten opsigte van hierdie proefskrif is dit ‘n belangrike punt. Die rol van die kerk kom veral ter sprake by huweliksvoorbereiding aan voornemende egpare en huweliksverryking aan jonggetroudes. (3) Dat dit in huweliksvoorbereiding en – verryking binne kerk ilke opset oor meer gaan as net die Sosiologiese en Sielkundige aspekte van die mens en sy huweliksverhouding. Dit gaan ook oor geloofsgroei en heiligmaking (Louw, 1985:164-165). Om hierdie rede moet die Woord van God ‘n baie belangrike rol in enige huweliksvoorbereidingsprogram of huweliksverrykingsprogram vervul.

En xxx met betrekking tot huweliksvoorbereiding en – verryking xxxx dit gedoen word deur die vier kerke wat in hierdie hoofstuk beskryf is, is die volgende belangrik om xx xxxx: (1) Daar is ‘n aantal temas wat met voornemende egpare tydens huweliksvoorbereiding behandel kan word. Om egter al hierdie temas met ‘n voornemende egpaar of groep -egpare te behandel, is prakties nie moontlik en ook nie raadsaam nie. Dat die aanbieder van ‘n huweliksvoorbereidingsprogram

eensydig moet besluit watter temas behandel gaan word, is ewe-eens nie raadsaam nie. ‘n Xxxxxx moet dus gevind word waarvolgens net dié temas wat ‘n bepaalde paar of groep pare se behoeftes aanspreek, behandel word. Dit kan gedoen word deur met voornemende pare oor die temas te beraadslaag en op die wyse by hulle vas te stel watter temas hulle behandel wil hê.

Omdat dieselfde temas wat in huweliksvoorbereiding aangebied word ook in huweliksverrykkingsprogramme ingesluit kan word, moet hier ook ‘n xxxxxx gevind word waarvolgens net dié temas wat ‘n bepaalde groep jonggetroudes se behoeftes aanspreek, behandel word.

Vervolgens word daar nou oorgegaan tot die empiriese wat verband hou met hierdie studie. Voordat hiermee begin word, word daar eers gekyk na die verskillende stappe wat betrokke is by empiriese ondersoeke. Die eerste wat aan die beurt kom, is die begrip konseptualisering.

HOOFSTUK DRIE

3. VOORHUWELIKSE- EN HUWELIKSPASTORAAT IN DIE AGS : ‘N EMPIRIESE ONDERSOEK

3.1 Konseptualisering

Konsepte is die mees elementêre taallike konstruksie waardeur die mens die werklikheid klassifiseer. Hiervolgens is konsepte prim r die instrument waardeur die werklikheid begryp word (Xxxxxx en Marais, 1989:58; Polit en Xxxxxxx, 1995:107; Xxxxxx, 2001:122). Xxxxxxx en Xxxxxx (1979:57) sê: “A concept can be a word or set of words that expresses a general idea concerning the nature of something or the relations between things.” Die doel van konseptualisering is om die sentrale betekenismoment van ‘n konsep op logies-sistematiese xxxx xx spesifiseer. Die beste metode om dit te doen, is deur ‘n deeglike literatuurstudie van die bestaande teorieë waarin die konsepte geï ntegreer is, xx xxxx (Xxxxxx en Marais, 1989:64). Teologiese konseptualisering vereis dus deeglike teologiese kennis van die onderwerp wat ondersoek word. Dit is ook belangrik om daarop te let dat konsepte slegs betekenis in ‘n bepaalde konseptuele raamwerk of teorie het (Dreyer, 1992:409).

Die bedreiging van geldigheid met betrekking tot navorsing, is by konseptualisering ook ter sprake. Om interne geldigheid te verhoog, is dit belangrik – (i) dat die konnotasie van die sentrale konsepte duidelik, ondubbelsinnig en geartikuleerd moet wees; en (2) dat die denotasies van die sentrale konsepte in die probleemstelling akkurate aanduiders of indikatore van die konnotasies moet wees. Die konnotasies van ‘n konsep dui op wat bedoel word daarmee wanneer die begrip gebruik word. Die denotasie van ‘n konsep dui op daardie versameling verskynsel/ entiteite/handelinge/prosesse in die werklikheid wat ingesluit word wanneer die konsepte gebruik word (Mouton en Marais, 1989:58-59).

Vir hierdie studie oor huweliksvoorbereiding en – verryking, sal die konsepte voorhuwelikse pastoraat, huweliksprobleme, huwelikspastoraat en huweliks- verryking omskryf moet word. Dit word dan ook nou volgende gedoen.

3.1.1 Voorhuwelikse pastoraat

Die doel van voorhuwelikse pastoraat word deur Wood en Stroup (1990:112) beskryf: as ‘n voorkomende maatstaf. Daar is twee metodes wat toegepas kan word.

“One purports to be educative, using short sermonettes on varying areas of marriage, with the hope that the couple will learn, remember and apply the accruing insights. The second method used relies on personality inventories, such as the Myers-Biggs, the idea being to alert couples ahead of time to their areas of similarity, dissimilarity and complementarity, anticipating that such knowledge will help each person deal with the other.”

Die model vir voorhuwelikse pastoraat wat deur Wood en Stroup (1990:114) voorgestel word, fokus grootliks op die familie van herkoms en die verskillende invloede wat hiermee verband hou. “Premarital counselling focuses on the nuclear family system (that is, parent and siblings) of each person. Each describes his and her family culture, so to speak, responding to questions such as: What were the family values concerning money, education, work, religion, Sex roles.” Daar is ook vrae wat fokus op die emosionele klimaat wat geheers het of nog steeds heers in die ouerhuis. Die kwessie van persoonlike vryheid en die uitdrukking daarvan, word ook aangeraak. Seksualiteit soos dit in die ouerhuis voorkom, word ook aan gesny.

In verband met die familie van herkoms by voorhuwelikse pastoraat, wys Mitchell en Anderson (1981:74) daarop dat voorhuwelikse pastoraat nie iets is wat begin wanneer die voornemende egpaar te kenne gegee het dat hulle gaan trou nie. Huweliksvoorbereiding moet iets wees wat deel vorm van die plaaslike gemeente se aktiwiteite. “In the church’s ministry there are numermous educational opportunities that function as useful preparation for marriage. For example, conversations with parents about their children leaving home may be understood as premarital work.… There can be education programs on marriage, male/female relationship and sexuality, as they are appropriate throughout the life cycle” (1981:74).

Guldner (1977:253– 255) se model oor voorhuwelikse pastoraat behandel die volgende aspekte : (i) Die eksplorering van die paar se houdings ten opsigte van liefde en die huwelik soos hulle dit sien. (ii) Die onderwerp van selfbeeld word ook behandel. (iii) Die aktiwiteite en rolle betrokke in die huweliksverhouding. (iv) Die eksplorering van die emosionele dimensie van die voornemende paar se verhouding.

(v) Die liefde en seksuele area van die verhouding. (vi) Die godsdienstig geestelike

posisie en siening van die paar. Rolfe sluit hierby aan as hy skryf: “This is the place

for the couple and pastor to review the church (both churches if an interfaith marriage) teachings about marriage and for the couple to assess their comprehension of what Christian marriage means for them and life together” (1985:165-166).

Die model wat Giblin (1994:153-157) voorstaan, beklemtoon die kwessie dat individuele en gesamentlike verwagtinge vir die huwelik in voorhuwelikse pastoraat bespreek en uitgeklaar moet word. Giblin wys daarop dat voorhuwelikse pastoraat nie slegs bedoel is vir diegene wat vir die eerste keer tot die huwelik toetree nie. Geskeides wat hertrou kan ook groot baat hierby vind. Rolfe (1985:113) noem die volgende in verband met geskeides wat hertrou:

“Assessing the successfulness of a divorce will look at three main areas of the past relationship : the history and themes of the marriage per se; the factors leading to divorce; and completeness of mourning … This can be painful work for all concerned. Since persons normally try to avoid pain, and tend to deny their own involvement in relationships which soured, there is a tendency to dismiss this whole topic area. Out of sight, out of mind. However, a pastor who colludes in denial of the past events, who allows a cursory dismissal of the subject not only does the couple a grave disservice but hampers his or her own ability to be effective in marriage preparation.”

Olsen (1983:66) noem dat die oogmerk met voorhuwelikse pastoraat is om voornemende pare toe te rus in positiewe kommunkasie en probleemoplossende vaardighede. Stahmann en Hierbert (1987:70-71) skryf:

“Couples have different levels of satisfaction and functionality in regard to communication. Most premarital couples feel that they are communicating well because they are very much involved with each other and very much interested in the other person. Nonetheless, some couples have more difficulty achieving good communication patterns than do others … Thus we are concerned about whether the couple experiences the communicational pattern as open.” Oor konflik in die huwelik skrywe Stahman en Hierbert (1987:72): “The issue is not whether the couple experience conflict, but rather whether they have developed a method to resolve conflicts.”

Collins (1988:398– 401) raak die volgende punte aan met betrekking tot voor- huwelikse pastoraat: (1) Om vas te stel of die persone huweliksgereed is. Dit word gedoen deur vrae te vra soos: Waarom wil julle trou? Wat verwag julle van die

huwelik? Wat is die ooreenkomste tussen die paar in terme van opleiding, godsdiens, ouderdom, sosio-ekonomiese vlak, plek van verblyf? Het hulle al oor hul rolle as man en vrou in die huwelik gepraat? (ii) Die tweede aspek wat deur Collins genoem word, gaan oor wat die Bybel leer rakende die huwelik. (iii) Die derde aspek wat aandag behoort te geniet, gaan oor wat hy noem: “Guiding self-evaluation”. Hieroor sê hy: “Signs of maturity would include (1) an ability to forgo an immediate gratification in order to receive a greater benefit in the future; (2) an ability and willingness to share and compromise; (3) a concern for the well-being of others; (4) an ability to look at life realistically; and (5) a willingness to face problems and seek solutions (Collins,1988:399). Dit gaan hier oor die handhaaf van ‘n goeie en positiewe selfbeeld binne die huweliksverhouding. Stahmann en Hierbert skryf hieroor en sê:

“Another factor which we think the premarital counsellor should keep in mind, is the issue of self-esteem. How each sees the self – whether each sees himself or herself as a person of worth – will have had an influence on the communication process. … Individuals with good self-esteem speak up; they want decisions about what the couple does and where they go to be made mutually. Individuals with low self-esteem frequently take one of two courses. On the one hand, they are often hesitant to speak up and to give their opinion because they do not want to be thought stupid or crazy or they do not want to irritate and alienate the prospective mate.” (1987:77).

Die hantering van potensiële spanning wat veroorsaak kan word deur die bestuur van finansies, verskillende waardes wat gehandhaaf word, druk van skoonouers, belangstelling in verskillende dinge, konflik oor die keuse van vriende, voorkeure rakende ontspanning, beroepseise, verskil in geloofsopvatting en die aangeleentheid van seks is volgens Collins onderwerpe wat in voorhuwelikse pastoraat aandag moet geniet (1988:411-413).

Wright (1985:207en236-245) gaan van die standpunt uit dat voorhuwelikse pastoraat aspekte soos die volgende moet aanspreek: (i) Algehele verbondenheid tot die huwelik (commitment); (ii) “Commitment” om van die verlede en die pyn wat dit veroorsaak het, vry te wees; (iii) ‘n “Commitment” om lief te hê. Dit gaan hier oor liefde in al sy fasette, naamlik die filio, agape en eros; (iv) “Commitment” om woede te beheer. “Our problem is that we don’t handle anger very well. We tend to become angry for the wrong reason or we tend to express angry feelings in a hurtful or damaging way, rather than trying to help others and ourself” (1985:207). (v)

Commitment om ‘n positiewe skoonouers verhouding te bou. Wright (1985:236-239) sê dit kan bereik word deur :

“Take a positive, optimistic view of your in-law relationship … Recognize the importance of your fiance’s family early in your relationship … Evaluate which customs from your family background you want and what new ones you would like to try or to establish … Treat your future in-laws with the same consideration and respect that you give your friends. … When your future in- laws show an interest in some area of your life and give advice, respond just as you would if a friend were giving you some advice. … Give your future in- laws the benefit of the doubt. … Look for positive qualities in your future in- laws. … When you visit your future in-laws (and when they visit you), keep the visit reasonably short. … If you want to give advice to your future in-laws, it is usually best to wait until they ask for it. … Don’t discuss your disagreements and your future spouse’s faults with your family.”

(vi) Die laaste aspek wat Wright (1985:244-245) voorstel om in voorhuwelikse pastoraat te behandel, is die kwessie van vergewe en saambid. “When forgiveness is lacking, a strange bedfellow by the name of bitterness creeps in. Another word for bitterness is poison. It is poison both to the person possessing it and to the relationship. … The first ingredient, then, for a consistent, growing marriage, is forgiveness.

3.1.2 Huwelikspastoraat

Adams (1983:11) beskryf die doel van huwelikspastoraat as volg: “To secure a commitment from both parties to Christ and to His word as the standard for all that is done and said, which will (2) Foster and establish companionship between them understood to be the essence of marriage, leading to (3) Unity in intimacy, which exhibits (4) Growth and which (5) exemplifies the relationship between Christ and His church” (1983:105). Dié definisie van Adams moet verstaan word teen die agtergrond van wat hy beskou as die grondoorsake van alle huweliksprobleme naamlik dat sonde die oorsaak van huweliksprobleme is (1983:11). Dit is ’n wanvoorstelling dat sonde die oorsaak is van alle huweliksprobleme. Daar is probleme wat as gevolg van sonde hulle ontstaan het, maar dit is nie in alle gevalle so nie.

Robinette (1984:49) skryf oor die doel van huwelikspastoraat die volgende: “The goal of counseling is not for the counselor to solve the couple’s problems. Rather it is to assist the couple in learning how to solve their own problems. If the counselor is really successful, the couple will not only learn to deal with its present difficulties but will be equipped to handle future ones as well. Huwelikspastoraat het dus ten doel om egpare toe te rus. Clinebell (1984:256-261) som die doel van huwelikspastoraat as volg op : “(i) Die heropening van geblokkeerde kommunkasielyne en om egmaats

effektiewe kommunikasievaardighede te leer; (ii) Die onderbreking van die toenemende kringloop van aanval en vergelding wat deur elk van die egmaats gehandhaaf word; (iii) Om egmaats bewus te maak van hulle goeie punte en hulle onontginde potensiaal wat aangewend kan word om konstruktiewe verandering teweeg te kan bring; (iv) Die identifisering van spesifieke areas waar verandering tot groei plaas moet vind in elkeen se optrede sodat wedersydse behoeftebevrediging bevorder kan word; (v) ’n Werkbare plan moet onderhandel en in werking gestel word waarin beide egmaats hulle verantwoordelikheid besef en bereid is om daaraan te werk ten einde goeie verandering teweeg te bring; (vi) Probleme wat veroorsaak word deur botsende rolle en verwagtinge wat die gevolg is van dinge wat geleer is by die familie van herkoms moet van ontslae geraak word. Dit gaan hier oor die bou van verhoudingsvaardighede en enige huweliksooreenkomste wat aangegaan is en nie hieraan meewerk nie, moet verander word.

Worthington (1989:131-164) daarenteen wys daarop dat dit in huwelikspastoraat gaan om die volgende vas te stel en daaraan aandag te skenk: (i) Die vlak van intimiteit tussen die egmaats; (ii) Kommunikasie tussen die huweliksmaats; (iii) Konflik tussen die egmaats; (iv) Die vasstelling van enige emosionele seer, die kwessie van sonde, blaam en bitterheid en die aangeleentheid van vergifnis; (v) Die graad van toegewydheid by die egmaats met betrekking tot godsdiens en spiritualiteit, en hoe ernstig die egpaar is met betrekking tot die probleem wat hulle huweliksberaad laat opsoek het; (vi) Aandag te skenk aan enige ander probleme wat in die verloop van die beradingsproses identifiseer word. Dit behels sielkundige en psigiatriese probleme. Die benadering van Lombard (1986:236-241) sluit aan by dié van Worthington deurdat Lombard die volgende skryf in verband met huweliks- pastoraat : (i) Die evaluering van die egpaar se geloofslewe; (ii) Die evaluering van die aard van die verhouding wat die egpaar het; (iii) Die evaluering van die persoonlikheid van die man en vrou; (iv) Die praktiese hantering van sommige uiters moeilike krisissituasies; (v) Die evaluering van moontlike aanwesigheid van geestessteurmisse.

Vir Stewart (1983) is die aard en doel van huwelikspastoraat om huweliksmaats te help om betrokke te wees in die uitwerk van oplossings vir probleme in hulle huwelik, wat tot albei se voordeel strek. Stewart (1983:82-83) skryf:

”The counselor in accordance with basic counseling principles, sets the couple in a permissive context where they choose whether to stay together or to part company. It should be said the over all goal of the religious counselor is to help individuals to “wholeness”. By wholeness we mean that integration

of individual character which enables the individual to realize himself at all levels of relationship – with nature, society and God.”

Oor die doel van huweliks-pastoraat haal Stewart 1983:82-83) die volgende punte aan: (i) Huwelikspastoraat bepaal hom net by die huidige verhoudingsprobleme wat daar tussen man en vrou bestaan; (ii) Die pastoor moet die egpaar help om vryelik hulle gevoelens met mekaar te kommunikeer; (iii) Die pastoor moet die egpaar help om aan te pas by sekere situasies wat nie verander kan word nie; (iv) Die pastoor moet die egpaar help om ontslae te raak van selfgesentreerde doelwitte en om te werk aan doelwitte wat vir beide egmaats belangrik is; (v) Die pastoor moet elkeen help om die ander te verstaan in terme van sy/haar rol binne die huwelik. Dit kom daarop neer dat geleentheid gegee moet word om aanpassing te maak in terme van wat elkeen in die huwelik van die ander.

3.1.3 Huweliksprobleme

Huweliksprobleme wat volgens Amato en Rogers (1996:55) voorkom, is onder andere: (i) Algemene huweliksonbevoegdheid; (ii) Ontrouheid. Pittman en Wagers (1995;295) skryf in dié verband : “When marriage partners are not honest with one another, the situation gets confusing and disorienting and can destroy the relationship” (1995:295); (iii) Nie genoeg tyd tuis spandeer nie; (iv) Onenigheid oor finansies. “Conflict over money management can arise as a result of several common issues. The monthly, if not daily, effort to pay the bills, is one such issue.

… A second money issue is likely to produce conflict in intimate partnerships. … What to spend money on can be a tremendous source of conflict, particularly when there is little explicit agreement on common goals” (Schulz en Rogers, 1985:78); (vi) Buite-egtelike seks.

Stewart (1977:267) wys op di e volgende huweliksprobleme: Seks binne die huwelik.

(2) en konflik wat verband hou met rolvervulling. Schulz en Rogers (1985:75) sluit hierby aan as hulle die volgende te sê het oor seksuele probleme en die huwelik:

‘Sexual relations not only are the most intimate aspect of an intimate partnership, but are probably also, for a great many people, the most potentially troublesome, Nor is it difficult to see why this should be so. Whatever the sexual feelings, desires, attitudes and behaviors of oneself and one’s partner, it is important to realize that they have developed over a lifetime and are not likely to change overnight. While some partners may come to their marriage or partnership relatively well matched in terms of these feelings and attitudes, others may be so mismatched and “incompatible” that

a great deal of patience is needed for them to achieve a mutually satisfying sexual relationship.”

In verband met die probleme wat ondervind word as gevolg van die aspek van rolvervulling, skryf Barker (1998:141): “Families are apt to develop problems if the various functions that have to be performed are not properly allocated to, or carried out by, appropriate family members”. (iii) Probleme wat verband hou met skoonouers. “Some of our problems with in-laws result from our failure to resolve conflict with our parents. For some individuals, for example, marriage promises to be a way out of a conflict -ridden home. But such a marriage seldom resolves old issues and often creates new conflict with in-laws. … A lot of conflict involving in-laws boils down to a matter of simple jealously. Before marriage, your parents and siblings are your family; after marriage, your spouse is your family. In most cases, this change isn’t traumatic, rather, it is a subtle shifting of loyalties that may go almost unnoticed but is nonetheless real” (Schulz en Rogers, 1985:80); (iv) Probleme wat verband hou met godsdiens en geloof. Collins (1988:412) haal die volgende hieroor aan ‘The Bible warns of problems when a believer and an unbeliever try to live together in marriage. Counselors have observed tension when a husband and a wife differ from each other in their denominational preferences, degree of commitment to spiritual things, interest in religion, or expectations about the religious education of children”.

‘n Ander aspek wat ook by Collins as ‘n huweliksprobleem na vore tree, is die eise wat deur persone se beroepe gestel word. Botsende behoeftes en persoonlikhede asook onbuigsaamheid word ook deur Collins as huweliksprobleme vermeld. Hy skryf:

“When a man and woman marry, each brings a unique personality to the marriage. Sometimes these personality differences complement each other and blend into a mutually compatible relationship. Often marriages take on personalities of their own, each of which can have strengths and weakpoints. There can be difficulties, however, if one or both of the partners is rigid, unwilling to give, or strongly resistant to change” (Collins, 1988:411).

Smuts haal ‘n aantal probl eme aan wat verband hou met egskeidingspastoraat. Dit is (i) verbondenheid en skeiding wat ervaar word. Hierdie gedragspatroon deurloop vier fases, naamlik ontkenning, protes, wanhoop en losmaking. Die fase van ontkenning kan gesien word by die persoon vir wie die huweliksmaats se voorneme om tot geskeiding oor te gaan, as ‘n onverwagte skok kom. Die fase van protes kom tot uiting deur huil of enige ander vorm soos selfmoord of selfs selfmoordpogings,

drankmisbruik of geweld. Die fase van wanhoop word gekenmerk deur moedeloosheid, onttrekking en apatie. Die laaste fase is die van losmaking waarin ‘n nuwe belangstelling in die lewe ontwikkel word en minder aan die mislukte huwelik aandag geskenk word. Van die ander probleme in egskeidingspastoraat, handel oor finansies. Die inkomste wat voor die egskeiding van die gesin beskikbaar was vir die onderhoud van die gesin, moet nou oor twee huishoudings verdeel word en is dan selde voldoende. ‘n Volgende probleem is dié van seksualiteit. Vir persone wat jare lank in ‘n huweliksverhouding geleef het, is daar ‘n sterk seksuele komponent aanwesig waar verhoudings met persone van die teenoorgestelde geslag aangegaan word (1985:215-219).

Die punte wat aangehaal is deur Smuts, word ook deur Stewart (1983:121-126) genoem. Stewart(1983:121-122) noem ook nog probleme wat by geskeides oor hulle selfbeeld gaan. “There is considerable loss of self-esteem. The man has invested considerable time, money and effort in building a home and in getting his wife and children financially established. To lose this, is to lose a considerable part of himself. The wife, perhaps more than her husband, has her feelings of success as a person bound up in whether she succeeds as a wife and a mother. When divorce is imminent, she suffers considerable loss of esteem in her own eyes. Along with this is the loss of status in the eyes of friends.”

Hunt (1986:184) bespreek die volgende in verband met egskeidingsprobleme: (i) Hy sê geleentheid moet gegee word om gevoelens en menings te kommunikeer wat verband hou met die besluit om te skei. (ii) Daar moet skeiding gemaak word tussen die werklike probleme en probleme wat gegrond is op verkeerde inligting. (iii) Daar moet oplossings gevind word vir praktiese probleme wat verband hou met die besluit om te skei. Hierdie probleme is onder andere: “How income and property will be divided, who will care for the children, how living arrangements will be changed – may be final and others may be temporary with further review at a later time. Usually after the divorce becomes final. There is also the matter of legal aspects of divorce. The minister’s predivorce counseling will focus upon the individual’s feelings and upon securing appropriate expert help in areas that are not within his or her own competence. Legal technicalities are properly the responsibility of an attorney, but the minister may provide assistance in securing qualified counsel for questions and information” (Hunt,1986:184).

As gevolg van kultuurverskille tussen man en vrou, word daar ook soms in sekere huwelike probleme ondervind. “Interethnic, interfaith and interracial marriages offer unique possibilities for creative and enriching relationships. There are, however, potential conflicts if the world views of the spouses are very discrepant. Strain can

also come from disapproval of family, friends and institutions. Families of origin may differ greatly in their values and rituals. Either or both families may object to the “cultural outsider”. The new spouse may experience “cultural shock” or feel ill -at- ease with the family of the other” (Falicov, 1995:231).

Die probleem van gesinsgeweld is ook iets wat heelwat in huwelike voorkom (Whyte, 1990:157). Holtzworth-Munroe et al (1995:318) skryf in hierdie verband: “The most obvious consequence of marital violence is the increased likelihood of physical injury to one or both individuals; the most extreme consequence is death. … Although both husbands and wives engage in physical aggression, researchers have consistently demonstrated that husband-to-wife violence results in more negative outcomes than wife-to-husband violence, in part due to husband’s greater physical size and strength” (1995:318).

Alkoholgebruik en – misbruik, is ook ‘n probleem wat in sommige huwelike kop uitsteek. “From this perspective, problems may be exhibited in a variety of forms, some of which are consistent with a formal diagnosis and some of which are milder or more intermittent” (McCrady en Epstein, 1995:370).

3.1.4 Huweliksverryking

Die doel van huweliksverryking is om groei in die huwelik en by die huweliksmaats teweeg te bring en te bevorder. “What marriage and family enrichment represents, is a shift in emphasis from remedial programs, designed to help families in trouble, to preventive programs, designed to keep families out of trouble, by enabling them to develop their resource. Our purpose is not just to replace the remedial with the preventive, but to bring them both together” (Mace en Mace, 1986:7). Huweliks- verryking veronderstel dat verandering tot verbetering in die huweliksverhouding moet volg. “Changes often take time, but all change begins with the individual. The first step in enriching a marriage, involves a commitment to change. Partners begin by understanding how they each have shaped their marriage and what each can do to make desired change. … Feelings of love and caring that diminished or disappeared, often return with behavior changes” (Dinkmeyer en Carlson, 1986:22- 23).

Oor die proses van huweliksgroei deur huweliksverryking, skryf Katter (1988:66) : “Thus marriage enrichment is an experience of growing, rather than stagnating and its purpose is to make marriage good and better – not simply permanent. There are no perfect marriages because there are no perfect people. Enrichment assumes the belief that all couples have room to improve their marital relationship throughout their

entire lives.” Katter (1988:70) noem dat ‘n huweliksverrykingsprogram die volgende aspek kan behandel: (i) Kommunikasie binne die huwelik; (ii) Onrealistiese verwagtinge van die huwelik; (iii) Onbybelse opvattings en oorwegings sover dit die huweliksverhouding aangaan. Hierdie oorwegings is, onder andere: “If it does’nt work, get a divorce; (b) Sex is the basic substance of love; (c) I’m going to please myself; (d) It’s wrong to share negative feelings with your spouse; (e) A chirstian should never get angry; (f) I have the right to demand a certain material standard of living; and (g) Everything I want I really need.” ‘n Ander onderwerp wat in huweliksverryking behandel kan word, volgens Katter is: “depersonalization.” Hier gaan dit oor dinge in die samelewing wat ‘n negatiewe effek op die huwelikslewe kan hê soos: industrialisasie, ho mobiliteit, egskeiding, plaasvervangende ouers, kinders sonder vaderfigure, lae morele standaarde, druk as gevolg van verskillende skedules, sekularisasie, materialisme, gestremde familie-verhouding en sosiologiese groepe wat die funksies en verantwoordelikhede uitvoer wat voorheen deur die gesin behartig is. Nog ‘n onderwerp wat deur huweliksverryking gedek kan word, is transisie wat ervaar word as gevolg van die “family life-cycle.” “What is going on in the family at a particular time affects the marriage relationship and marriage enrichment can occur at any stage.” (Clinebell en Clinebell,1988:70). Clinebell en Clinebell sê in hierdie verband: ”Each stage in the marital cycle has its unique demands, frustrations, worries, joys and satisfactioin. At every stage, the demands on each partner are different. The pattern of needs changes from stage to stage, altering the nature and intensity of the will to relate” (1970:103).

Vir Clinebell gaan dit by huweliksverryking daaroor dat egmaats die geleenheid voorsien moet word om hulle eie beste huwelik tot stand te bring. Dit is ‘n groeiende verhouding wat wedersydse behoeftebevrediging meebring. Dit is ‘n huwelik waar huweliksmaats vrygemaak word om hulle volle potensiaal te ontsluit tot wedersydse voordeel. Clinebell noem die volgende wat as gereedskap aangewend kan word om verhoudings deur huweliksverryking te bou: (1) Strengthening self-awareness.(2) Experiencing inner liberation, Listening responsively, Affirming our strengths, Risking and trusting, Evaluating our working values, Increasing spiritual intimacy, Enhancing sexual enjoyment, Coping constructively with conflict” (1975:29-35).

Dinkmeyer en Carlson (1986:24-27) noem ‘n aantal onderwerpe wat in huweliksverryking aangeraak kan word. Dit is: (1) die aanvaarding van verantwoordelikheid. Hier gaan dit daaroor dat huweliksmaats individuele verantwoordelikheid moet aanvaar vir hulle optrede en vir die sukses van hulle huwelik. (ii) Die rol wat bemoediging in die huwelik speel. Hier word egmaats die vaardigheid geleer van bemoedig wat insluit onvoorwaardelike aanvaarding, om die

bydrae van mekaar te herken, om op sterkpunte van mekaar te fokus, om te luister, om empatie te hê, om entoesiasties te wees en die skep van positiewe alternatiewe;

(iii) Die derde aspek handel oor prioriteite en waardes. Egmaats word geleer om prioriteite en waardes te identifiseer. (iv) Die vierde aspek handel oor verstaanbare kommunikasie. Hier gaan dit oor die konsepte van verstaanbare kommunikasie soos die kommunikering van emosies en ervaring. Egmaats word gehelp om die kommunikasiestyl wat in hulle huwelik aanwesig is, te identifiseer. (v) Besluitneming is ook ‘n aspek wat aandag geniet. “The process of making choices that are helpful to a relationship and provides practice in identifying available choices and applying choicemaking skills (Dinkmeyer en Carlson1986:26). Diskin (1986:116) wys in hierdie verband daarop dat die gehalte van ‘n huweliksverhouding in ‘n groot mate deur die keuses en besluite wat deur egmaats gemaak, beï nvloed word. (vi) Konflikhantering en oplossing word ook gedek deur huweliksmaats se konflik- oplossende vaardighede te help ontwikkel (Dinkmeyer en Carlson,1986:24 – 27).

Avis (1986:29–44) se program oor huweliksverryking is ontwerp vir huweliksmaats wat albei in die beroepsw reld betrokke is. ‘n Aantal besprekings onderwerpe om hierdie tipe huwelik te verryk, is die volgende: (i) Hoe om die konflik wat ontstaan as gevolg van rolvervulling en verantwoordelikheid te benader. (ii) Die tweede onderwerp handel oor die stukturering en bestuur van tyd. (iii) Die derde onderwerp vloei voort uit die tweede en handel oor frustrasie wat ontstaan as gevolg van “dependency needs”. Avis sê: “The lack of an unofficial “second person” to provide the backup and behind-the-scenes support which career men have ordinarily received from their wives. Dual-career spouses may find that their partner is not backing them up or taking care of them sufficiently and the resulting frustration of dependency needs may lead them to invest more in their careers than in the marriage” (1986:31). Die vierde area by huwelike met beide egmaats as beroepspersone, is kompetisie. Kompetisie is iets wat natuurlik en onvermydelik is in sulke huwelike. “Admitting and facing such feelings is the first step to learning how to deal with them. If couples deny their competitive feelings, they will tend to express them indirectly, in ways that are harmful to the relationship. Such competition may take the form of conflict over whose career/time is more important than whose and is directly related to the distribution and balance of power between the couple.” (Avis, 1986:31).

Na aanleiding van die literatuurstudie wat in hierdie gedeelte gedoen is, word daar nou ‘n samevating gegee van die belanglike temas wat hier navore gekom het.

3.1.5 Samevattend

Wat voorhuwelikse pastoraat betref, toon ‘n literatuurstudie dat die volgende onderwerpe gewoonweg met voornemende egpare en getroudes bespreek kan word:

(i) Die familie van oorspong invloed – hier word gefokus op kultuur, waardes, hantering van finansies, opvoeding, godsdiens en geslagsrolle

(ii) Liefde en die seksuele area van die huwelik

(iii) Selfbeeld en alles wat hiermee gepaard gaan

(iv) Rolverdeling binne die huwelik

(v) Voornemende egmaats se persoonlike godsdienstige geestelike posisie

(vi) Verwagtings van en vir die huwelik

(vii) Kommunikasie in die huwelik

(viii) Konflikhantering en oplossing

(ix) Wat die bybel oor die huwelik leer

(x) Verhoudings met skoonouers

(xi) Hoe om met finansies in die huwelik te werk

(xii) Beroepsbeoefening en die huweliksverhouding

(xiii) Vriende en ontspanning

(xiv) Die kwessie van persoonlike vryheid en die uitdrukking daarvan

(xv) Die eksplorering van die emosionele dimensie van die voornemende paar se verhouding

(xvi) Verskil in geloofsopvattings – verskillende godsdienstige agtergronde

Met betrekking tot huweliksverryking, toon die literatuurstudie dat die volgende onderwerpe met getroude pare behandel en bespreek kan word:

(i) Kommunikasievaardighede en die huwelik

(ii) Konflikhantering en – oplossing

(iii) Seksualiteit en die huwelik

(iv) Besluitneming en keuses binne die huwelik

(v) Die aanvaarding van verantwoordelikheid

(vi) Onrealistiese verwagting in en van die huwelik

(vii) Onbybelse opvattings en oorwegings sover dit die huweliksverhouding aangaan

(viii) Huwelike waar beide man en vrou beroepsmense is

(ix) Transisie wat ervaar word as gevolg van die “family-life-cycle”

(x) Prioriteite en waardes binne die huwelik te identifiseer

(xi) Kinders en die huweliksverhouding

Aangesien huweliksvoorbereiding en – verryking beskou word as ‘n soort voorkomende bediening aan voornemende en getroude pare, is dit dus belangrik om ook kennis te neem van die tipe huweliksprobleme waarop hierdie voorkoming of te wel toerus proses gefokus is. Uit die literatuur het die volgende na vore getree as probleme wat in huwelike voorkom:

(i) Algemene huweliksonbevoegdheid

(ii) Ontrouheid

(iii) Onenigheid oor finansies

(iv) Nie genoeg tyd tuis spandeer

(v) Seks binne die huwelik

(vi) Konflik in rolvervulling

(vii) Probleme wat verband hou met skoonouers

(viii) Probleme wat verband hou met godsdiens en geloof

(ix) Probleme wat verband hou met beroepsbeoefening van man en vrou

(x) Botsende behoeftes en persoonlikhede

(xi) Probleme wat verband hou met kultuurverskille

(xii) Die probleem van gesinsgeweld

(xiii) Probleme wat verband hou met alkolhol gebruik en -misbruik

Die volgende stap waartoe daar nou oorgegaan sal word, is ’n bespreking van die begrip en proses wat bekend staan as operasionalisering.

3.2 Operasionalisering

Met operasionalisering word bedoel dat ‘n meetinstrument ontwikkel word, waardeur die betrokke domeinverskynsel in die greep gekry kan word (Mouton en Marais, 1989:64; Babbie, 2001:132). Forcese en Richer (1983:30) s : “When we operationalize a conceptual abstraction, we are specifying the perceivable and measurable counterparts of the phenomena or variable which the abstraction represents.” Dit gaan dus hier oor hoe ‘n abstrakte, nie-waarneembare konsep in ‘n meetbare waarneembare veranderlike oorgeskakel word aangesien daar in empiriese navorsing ‘n kloof tussen teoretiese konsepte en die empiriese werklikheid is (Dreyer, 1992:416). Die proses staan bekend as operasionele definisie (Nachmias en Nachmias, 1992 : 31). Konseptualisering en operasionalisering is dus ten nouste aan mekaar verbonde (Tuckman, 1993:15).

Die proses van operasionalisering behels dat ‘n lys van re le eienskappe wat deur die konsepte gedonateer word, opgestel word vir meting. Die items of vrae wat in die konstruksie van die meetinstrument ingesluit word, word indikatore genoem (Mouton

en Marais, 1989:65; Babbie, 1990:121). Bouma skryf: “The basic question which guides this activity is how can I measure that?” (1984:30). Deur dit wat meetbaar is, probeer navorsers vasstel of en indien wel, in watter mate die verskynsel waarna die konsepte verwys, in die empiriese werklikheid voorkom (Dreyer, 1992:416– 417).

By operasionalisering is die geldigheidsbedreiging ook aanwesig. In hierdie verband word daar verwys na kriteriumgeldigheid en konstrukgeldigheid. Kriteriumgeldigheid is: “When the purpose is to use an instrument to estimate some importance of behavour that is external to the measuring instrument itself, the latter being referred to as the criterion” (Nunnally, 1978:86). Konstrukgeldigheid andersyds dui op die mate waarin ‘n skaal van items wel die tersaaklike konstruk meet en nie byvoorbeeld ‘n ander konstruk nie. Die bedreiging wat by konseptualisering en operasionalisering kan kop uitsteek, kan egter deur sistematiese ontwerp en beplanning ondervang word (Mouton en Marais, 1989:71).

Nog ‘n stap wat betrokke is by empiriese navorsing, is hipotese formulering veral waar te doen is met kwantitatiewe ondersoeke. Daar word dus nou hierna gekyk.

3.3 Hipoteses

Nadat die konseptuele raamwerk omgeskakel is in empiriese begrippe, moet daar hipoteses geformuleer word in die geval van kwantitatiewe ondersoeke en in die geval van kwalitatiewe ondersoeke, moet daar ‘n uitgangsperspektief geformuleer word (Heyns en Pieterse, 1990:82; Polit en Hungler, 1995:61-62). Lemmer (1991:15) sluit hierby aan as hy s : “In die geval van ‘n uitgebreide teorie, word hipoteses geformuleer en die kwantitatiewe metode wat oorwegend deduktief te werk gaan, kan gebruik word om hipoteses te toets. Deur die invul van vraelyste en die verwerking van die data, word deduktief tot bevindinge gekom.”

‘n Hipotese is ‘n onbeproefde navorsingsvermoede wat die samehang tussen verskillende veranderlikes verwoord (vgl. Bailey, 1994:43, Kerlinger, 1986:17, Tuckman, 1993:66). Daar word verskillende hipoteses onderskei, naamlik: (1) navorsingshipotese wat die verband tussen veranderlikes stel; (ii) Statistiese hipoteses, dit is ‘n stelling wat die verband tussen veranderlikes in statistiese terme uitdruk (Dreyer, 1992:415). Die kriteria vir ‘n bruikbare hipotese is:

(i) Die hipotese moet konsepsueel duidelik wees

(ii) Die hipotese moet empiriese verwysings hê

(iii) Die hipotese moet toetsbaar wees met beskikbare tegnieke

(iv) Die hipotese moet ‘n bepaalde teorie ten grondslag hê (vgl.Miller, 1991:33– 35; Wiersma, 1991:35-36).

‘n Volgende baie belangrike stap in empiriese navorsing is die insameling van data. Daar word vervolgens oorgegaan om die prose van nader te bekyk.

3.4 Data-insameling

Data-insameling is een van die belangrikste fases in die navorsingsproses. By die proses speel steekproefneming ‘n groot rol. Deurdat dit dikwels nie praktiese moontlik is om alle persone, groepe of organisasies wat met ‘n navorsngsprobleem verband hou, te raadpleeg nie, word daar in navorsing van skeekproefnemings- metodes gebruik gemaak (Nachmias en Nachmias, 1992:170). Die steekproef- nemingsmetode en die realisering van die steekproef, speel ‘n belangrike rol ten opsigte van die aard en kwaliteit van die data wat verkry word (Dreyer, 1992:339 – 340). Die groot groep waaruit die steekproef geneem word, staan bekend as die populasie of universum. Die populasie is die totaliteit van persone, groepe, organisasies wat aan bepaalde vereistes ten opsigte van die navorsing wat onderneem word, voldoen (Sanders en Pinhey, 1979:97; Leedy, 1993:198-199; Seaman, 1987:233-234). In die ondersoek oor huweliksvoorbereiding en – verryking is die populasie die pastore en lidmate van die AGS. Daar is bykans 1 800 pastore in gemeentes regoor Suid-Afrika (AGS Hoofsekretaris rekords).

Steekproefmetodes word in twee kategorieë ingedeel, naamlik waarskynlikheids- en nie-waarskynlikheidsproefneming. Die kenmerk van die waarskynlikheidsteekproefneming is dat elke element van die populasie ‘n kans het om in die steekproef ingesluit te word. In hierdie opsig word daar gepraat van ‘n verteenwoordigende steekproef. Ten opsigte van die nie- waarskynlikheidsteekproefneming, is daar egter geen manier om vas te stel watter kans ‘n element het om in die steekproef opgeneem te word nie. Daar is ook geen waarborg dat elke element ten minste ‘n kans het om ingesluit te word nie. Die nadeel van dié metode is ook dat dit nie verteenwordigend van die populasie is nie (Polit en Hungler, 1995 :279-282; Bailey, 1994 :89-94; Nachmias en Nachmias,

1992 :174-175).

Die aangeleentheid van steekproefneming is egter in sekere navorsing nie belangrik nie. Die eerste hiervan is in gevalle waar veralgemening van die resultate nie op die bre populasie nagestreef word nie. Die tweede is waar navorsing op ‘n kleingroep gedoen word en maklik as ‘n eenheid bestudeer kan word (Bouma, 1993:115; Seaman, 1987:246). Die enigste metode om ‘n verteewoordigende steekproefraamwerk op te stel, is volgens die waarskynlikheidsteekproefmetode (Babbie, 1990:71; Dreyer, 1992:341). Beverly et al (1987:141-142) wys egter

daarop dat die grootste nadeel met die metode is die feit dat dit duur en dikwels moeilik uitvoerbaar is.

Om al die pastore (1 800) wat in die AGS in gemeentes regoor Suid-Afrika diens doen in hierdie ondersoek te betrek,is problematies. Derhalwe sal hierdie ondersoek gefokus wees op slegs die pastore binne die Kaapse Unistaden die omliggende platteland. Die navorsing oor huweliksvoorbereiding en – verryking binne die plaaslike gemeente het nie ten doel dat veralgemening van die resultate op die volle populasie toegepas moet word nie.

3.4.1 Die metode van data-insameling

3.4.1.1 Opstel van meetinstrument

Mouton en Marais (1989:65) is van mening dat die voor-die-handliggende en ook gebruiklike werkwyse, is om deur indirekte meting data of inligting oor teoretiese konsepte in te samel. Dit beteken dat byvoorbeeld ‘n lys van items of vrae opgestel word wat almal aspekte van die verskynsel wat ondersoek word, meet. In die geval van hierdie navorsing beteken dit dat items of vrae opgestel word wat almal die aspek van huwelikskvoorbereidi ng en – verryking binne die AGS plaaslike gemeentes meet. Die items of vrae wat in die meetinstrument ingesluit word, word as indikatore of aanwysers van die lys (gedenoteerde) eienskappe beskou (Mouton en Marais, 1989:65).

3.4.1.2 Vraelys

Die invul van vraelyste is die metode waarvolgens data vir die navorsing oor huweliks-voorbereiding en – verryking binne die plaaslike AGS gemeentes in die Wes-Kaap ingesamel gaan word. “Survey questions may be concerned with facts, opinions, attitudes, respondent’s motivation and their level of familiarity with a certain subject. Most questions, however, can be classified in either of two general categories : factual questions and questions about subjective experience” (Nachmias en Nachmias, 1992:240). Daar is twee metodes waarvolgens die vraelyste aan respondente besorg kan word. Dit is deur die pos of om dit persoonlik in groepsopset by byeenkomste vir voltooiing te oorhandig (Grinnel, 1993:275-278; Babbie, 2001:253; Oppenheim, 1979:33-34). ‘n Groot nadeel van posvraelyste is die lae responskoers wat hiermee gepaard gaan (Bailey, 1994:149-150; Grinnell, 1993:278-279). Om hierdie rede is besluit om die vraelyste in groepsopset tydens pastoorsbyeenkomste uit te deel vir voltooiing.

Met die opstel van die vrae is die volgende in berekening gehou:

(i) Die probleemstelling in die ondersoek (Seaman, 1987:277-278; Leedy, 1993:60-61)

(ii) Die hipoteses wat in die ondersoek getoets word (Kerlinger, 1986:18-20; Tuckman, 1994:66-72)

(iii) Die teologiese teorie ten grondslag van die ondersoek (Babbie, 2001:51-53;

Newman, 200:60-61)

(iv) Die oogmerk met die ondersoek (Polit en Hungler, 1995:49; Bailey 1994:108- 109)

3.4.1.3 Skaal

Die mees gebruiklike tegniek van indirekte meting in kwantitatiewe navorsing, is deur die konstruksie van ‘n skaal (Mouton en Marais, 1989:65). Wat die konstruksie van skale betref, is daar ‘n aantal wat gebruik kan word (Neuman, 2000:182-192; Seaman, 1987:306-312). Met die optrek van die vraelys vir hierdie ondersoek, gaan daar van die Likertskaal-metode gebruik gemaak word.

“The likert scale is a scale with a number of points or spaces, usually five, that represent a set of related responses, one for each point. The individual responds by checking a point or circling a letter representing a point on the scale. The points are assigned numerical values, 1 to 5 or 0 – 4, which are then totalled over the items to give the individuals an attitude score” (Wiersma, 1991:283-284). Die keuses op die likertskaal kan van sterk positief tot sterk negatief geplaas word of van sterk negatief tot sterk positief (Tuckman, 1994:197; Neuman, 2000:182).

Die houdings vir die likertskaal in die ondersoek van huweliksvoorbereiding en – verryking binne die AGS gemeentes, gaan as volg daaruitsien:

Skaal vir Verloofdes

5	4	3	2	1
Moet altyd ingesluit word	Baie belangrik	Onseker	Nie belangrik nie	Moet nooit ingesluit word nie

Skaal vir die Pastore

1	2	3	4	5
Nooit	Baie min	Af en toe	Baie keer	By elke geleentheid

3.4.1.4 Indikatore

In verband met indikatore noem Heyns en Pieterse (1990:83) dat die konsepte in die konsepsuele raamwerk neerslag moet vind in die meetinstrument. In die geval van kwantitatiewe ondersoeke, word die indikatore van die konsepte in die vorm van stellings geformuleer. Hierdie indikatore word in stellings geformuleer in die vraelys en die respondent moet een van die reaksies op ‘n vyfpuntskaal merk.

Voordat die vraelys in die hoofondersoek aan die respondente beskikbaar gestel gaan word, gaan ‘n vooropname gedoen word (vgl. Kovacs, 1985:87; Wiersa 1991:177).

In hierdie stadium is dit belangrik om te noem dat hierdie ondersoek nie die eerste is oor huweliksvoorbereiding en – verryking wat in ‘n plaaslike gemeentelike opset gedoen word nie. Daarom is dit belangrik om kennis te neem van bestaande navorsing oor die onderwerp. Daar sal vervolgens nou oorgegaan word om na enkele van die bestaande navorsing oor huweliks-voorbereiding en – verryking te kyk.

3.6 BESTAANDE NAVORSING OOR HUWELIKSVOORBEREIDING EN – VERRYKING

3.5.1 Navorsing in die AGS Kerk

Oor enige bestaande navorsing wat in die AGS oor genoemde onderwerp gedoen is, dra die navorser nie juis kennis van nie. Aangesien die studie oor huweliksvoorbereiding en – verryking ‘n studie oor die pastoraat is, sal daar kortliks gekyk word na navorsing wat verband hou met die pastoraat en veral waar dit oor die huwelik gaan.

Van der Spuy (1993) het ‘n proefskrif gedoen getitel Pastorale beraad in Pneumatologiese perspektief : ‘n Ondersoek binne die Apostoliese Geloof Sending in Suid-Afrika. Die proefsk rif handel oor die funksionering van die Heilige Gees in pastorale beraad gesien vanuit ‘n pentekostalistiese perspektief.

Van der Spuy se navorsing spruit uit die probleem dat daar in die AGS geen eksplisiete pinkster-teologiese teorie vir patrorale beraad en ook nie ‘n praktykteorie vir die praxis bestaan nie. Die vraag ter sprake waaroor ‘n antwoord gesoek word, is: “Wat is pastore se ideaal ten opsigte van die funksionering van die Heilige Gees in pastorale beraad en tot in welke mate vind hierdie ideaal in hulle beraad neerslag?”

Uit die empiriese studie van Van der Spuy het na vore gekom dat huweliksprobleme en egskeiding van die probleme is wat die pastoor meestal in die pastoraat hanteer. 81,6% Van die pastore het aangedui dat huweliksprobleme die meeste in pastorale beraad hanteer word.

Die verhandeling van Van der Berg: “Die pastoor en lidmaat in die Apostoliese Geloof Sending van Suid-Afrika : Strukturele fasette en bedieningsmodelle, handel oor die frustrasie met die geinstitusionaliseerde aard en karakter van die AGS gemeentelike bediening en –struktuur. Die passiwiteit van lidmate ten opsigte van betrokkenheid in die gemeentelike bediening, word ook aangesny.

Van der Berg se doel met sy studie is om vas te stel hoe die huidige praktyk rondom gemeentelike bediening en lidmaatbetrokkenheid vergelyk met wat aanvanklik in die AGS gefunksioneer het en ook hoe dit vergelyk met wat in die Nuwe Testament ten opsigte hiervan geskrywe staan.

Die ondersoek om te bepaal watter aktiwiteite deur die lidmate ervaar word as uitsluitlik die terrein van die pastor, het 91% aangedui dat huweliksprobleme se hantering die uitsluitlike terrein van die pastoor is.

“’n Teorie vir sisteempastoraat” is die titel van die proefskrif van Greyling (1993). Greyling poog in sy studie om sekere leemtes van hedendaagse pastoraat aan te spreek. Dit doen hy dan deur die ontwikkeling van ‘n teorie vir die pastoraat. Die kommunikatiewe handelingsteorie, sisteemdenke en tot ‘n mindere mate konstruktivisme, word as metateorieë in sy studie as perspektiewe op die objek van die ondersoek gebruik.

Soos wat die benaming sisteempastoraat aandui, is Greyling van mening dat die benadering moontikhede open om die hele gemeente as ‘n ekologie van sorg by die pastoraat te betrek. Hierdeur word die gemeentelike bronne vir die pastoraat beter benut. Sisteempastoraat maak voorsiening vir pastoraat aan die hele gemeente. Daar is ook ruimte vir elke lid om ‘n aandeel te hê aan die versorging van die gemeente. Sisteempastoraat is ‘n beweging weg van die tradisionele standpunt van “pastoraat aan die enkeling” en “pastoraat deur die enkeling – die pastoor”.

Die doelwitte van die pastoraat soos deur Greyling aangestip, bied ‘n aanknoping vir die onderwerp van die huwelik. “Die oorkoepelende (antropologiese) doelwit van die pastoraat is die bevordering van mens se verhouding met God sodat sy ware menslikheid in Christus kan realiseer. … Die totale mens in al sy dimensies word in

die verhouding met God betrek. Gevolglik moet die pastoraat di e hele mens dien” (Greyling, 1993:114).

Erasmus (1990) het ‘n empiriese studie oor “uitbranding onder AGS pastore” gedoen. Dié navorsing wil vasstel in watter mate uitbranding onder pastore voorkom en of daar spesifieke faktore is wat met dié uitbranding in verband gebring kan word. Erasmus wil deur sy studie ‘n bydrae maak tot insig oor stress wat pastore beleef. Sy navorsing het nie ten doel om voorkoming en behandelingstrategieë daar te stel nie. Sy studie toon dat die pastore wat deur uitbranding geraak word, ook in hulle huwelike geaffekteer word.

Die proefskrif van Mostert (1991) “The psychodynamics of pastoral ministry: A pastoral psychological investigation” fokus op die belangrikheid van die sielkunde vir die pastorale bediening. Die pastorale bediening word bestudeer vanuit ‘n sielkundige perspektief. Die verhouding tussen teologie en die sielkunde word ook in diepte aangesny. In hierdie opsig wys Mostert dat die teologie en die sielkunde nie mekaar se vyande is nie en dat die pastorale psigologie die pastorale bediening se effek kan versterk.

Benewens die feit dat pastorale sielkunde vir die pastorale bediening voordelig is, hou kennis en insig in die sielkunde ook vir die pastoor self voordele in.

“It is discovered that psychology has some valuable insights into three aspects of pastoral life. It can, and should be allowed to legitimately address

(i) aspects regarding the person of the pastor;

(ii) aspects regarding the skills which he should acquire and perfect; and

(iii) those aspects of his minist ry which would be enlightened by the acquisition of some scientific knowledge of man, i.e. knowledge of psychology” (Mostert, 1991:4).

Die ondersoek van Mostert het ook ‘n gedeelte wat fokus op die huweliks- en gesinslewe van die pastoor. 80% Van die pastore het aangedui dat hulle ‘n goeie verhouding met hulle huweliksmaats het op die gebied van kommunikasie, terwyl 20% kommunikasieprobleme beleef. 75% Van die pastore het aangedui dat hulle tevrede is met die balans wat deur hul vroue tussen die gesin en die gemeentelike verantwoordelikhede handhaaf word. Slegs 16% was hieroor negatief. So ook het 84% getoon dat hulle positief is met die wyse hoe hul egmaats saamwerk in die bestuur van die gesin se finansies. Van die pastore het 66% aangetoon dat

vryetydsbesteding met hulle egmaats vir hulle ‘n plesier is. 17% Beleef dit as negatief.

Oor huweliksvoorbereiding en – verryking is daar deur ander persone heelwat navorsing al gedoen. Daar sal nou oorgegaan word om na enkele van die navorsing te kyk.

3.5.2 NAVORSING DEUR ANDER PERSONE OOR HUWELIKSVOORBEREIDING

Van die navorsing oor huweliksvoorbereiding en – verryking wat in Suid Afrika gedoen is, word vervolgens na gekyk.

3.5.2.1 H Uys

Uys (1995) het ‘n verhandeling met die titel “Die paslikheid van die inhoud van huweliksvoorbereidingsprogramme ten opsigte van die behoeftes van voornemende en pasgetroude egpare” gedoen. In hierdie studie gaan dit daaroor dat ‘n huweliksvoorbereidingsprogram nie ontwerp moet wees volgens die voorkeure van die aanbieders nie aangesien dié tipe benadering nie altyd die behoeftes van voornemende pare soos deur hulleself beleef, in ag geneem word nie. Uys is van mening dat die benadering ’n persepsie reflekteer dat die behoeftes van pare ondergeskik is aan die kennis van die berader, die sogenaamde ekspert op die gebied van die huwelik. Uys (1995:8) skryf: “… Die bepaling van die behoeftes van voornemende en pasgetroude egpare ten opsigte van huweliksvoorbereiding is daarom baie nutting om die leemtes in vorige navorsing aan te spreek.”

Die fokus van Uys se navorsing is dus nie die effektiwiteit van die betrokke program waarin gebruik gemaak word van voor- en nametings nie. Die klem vir Uys lê op die inhoudelike evaluering van huweliksvoorbereidingsprogramme.

Wat die inhoudelike evaluering van huweliksvoorbereidingsprogramme betref, is Uys grotendeels toegespits op oorsese programme aangesien daar nie voldoende inligting beskikbaar is oor Suid-Afrikaanse programme nie. Programme wat vir hulle ontledingsdoeleindes geselekteer is, moes aan die volgende kriteria voldoen het:

(i) beskikbaarheid van die programinhoud en programformaat; en

(ii) programme wat bekend is en wel toegepas is.

Die vraag wat Uys (1995:66) in haar ondersoek wil beantwoord hê, is wat is die behoeftes van ‘n groep voornemende en pasgetroud egpare in Suid-Afrika ten

opsigte van die inhoud en die format van huweliksvoorbereidings-programme en is daar bestaande programme wat inhoudelik en struktureel aan die behoeftes van voornemende en pasgetroude egpare voldoen?

In Uys se empiriese navorsing het vyf-en-dertig pare deelgeneem. Van hulle was 26 blank en 9 Kleurling pare. Verder was 22 pare getroud terwyl 15 verloof was. Die pare kom uit ‘n lae tot gemiddelde sosio-ekonomiese groep. Die rede waarom die pare blank en kleurling was, hou verband met een van die hipoteses van die ondersoek. Dié hipotese lui: “Blank en nie-blanke pare se behoeftes ten opsigte van belangrike temas vir huweliksvoorbereiding, verskil nie beduidend nie” (Uys, 1995:66).

Uit die resultate van die ondersoek het die volgende na vore getree:

Dat wat temas vir huweliksvoorbereidingsprogramme betref, kommunikasie in die huweliksverhouding die hoogste gemiddelde telling behaal het, terwyl die tema “vriende en die huwelik”, die laagste beoordeel is (Uys, 1995:94). Oor die belangrikheid van individuele onderwerpe, het “Luister” as deel van kommunikasie die hoogste gemiddelde telling aangeteken terwyl die onderwerp “hoe werk lenings, verbande en beleggings”, die laagste telling gekry het.

Oor watter tydperk voor of na die huwelik die pare as die mees geskikte tyd vir huweliksvoorbereiding beskou, het 16 van die 70 subjekte aangedui dat hulle slegs voor die huwelik huweliksvoorbereiding wil ontvang, waarvan 13 die tydperk 3 tot 6 maande voor die huwelik verkies het. Vier-en-vyftig van die subjekte het aangedui dat hulle beide voor en na die huwelik huweliksvoorbereiding sou wou ontvang, terwyl geeneen van die subjekte hulle ten gunste van huweliksvoorbereiding slegs na die huwelik uitgespreek het.

Wat die tydsduur of te wel die aantal sessies waarin die huweliksvoorbereidings- program aangebied moet word, het 48 subjekte voorkeur gegee aan 5 tot 6 sessies terwyl 9 meer as 6 sessies verkies het en 10 minder as 5 sessies. Die resultaat toon dus dat die meerderheid van die respondente 5 tot 6 sessies van huweliksvoorbe- reiding as die ideale beskou. En dan ook dat van die sessies voor en ander na die huwelik moet geskied.

Die afdeling wat handel oor die wyse van aanbieding, se resultate toon dat 53 van die subjekte (76%) sou verkies om ‘n program in ‘n groep by te woon. Slegs 7 subjekte is ten gunste van individuele paar wat gesels met die aanbieder. Tien van

die subjekte het hulle voorkeur te kenne gegee aan beide individueel en groepsessies.

Oor die wyse hoe huweliksvoorbereiding aangebied moet word, het 42 van die subjekte (60%) aangedui dat hulle sou verkies om huweliksvoorbereiding deur ‘n kombinasie van aanbiedingswyses te doen. Dit behels insette op verskillende wyses, met verskillende opvoedkundige metodes en vanuit verskillende dissiplines. Slegs een subjek het ‘n voorkeur uitgespreek vir huweliksvoorbereiding net deur middel van lesings terwyl net 3 subjekte aangedui het dat huweliksvoorbereiding net deur middel van besprekings gedoen kan word.

Van die gevolgtrekkings waartoe Uys (1995:128) kom, is dat pare dieselfde behoeftes in verband met huweliksvoorbereiding het, ongeag hul etniese groepe, geslag, huwelikstatus of die stand van programbywoning. En dat pare huweliksvoorbereiding oor die algemeen as baie belangrik beskou.

Enkele van die beperkings wat deur Uys (1995:129) self op die ondersoek uitgebring word, is dat die ondersoek onder NG Kerk en VGK Afrikaanssprekende lidmate gedoen is en die feit dat pare deur predikante geï dentifiseer is, impliseer moontlike eensydigheid in die ondersoek. Die temas wat in behoeftebepaling gebruik is, maak nie aanspraak op volledigheid nie. Daar kan ander temas wees wat vir pare belangrik is, maar nie in die vraelys beoordeel is nie.

3.5.2.2 C.H. van Wijk

Van Wijk (1992) se tesis: Huweliksvoorbereiding ‘n sielkundige perspektief” bespreek huweliksvoorbereidingsprogramme as ‘n vorm van vaardigheidsopleidings - programme. Sy uitgangspunt is dat daar vroeër in uweliksvoorbereidingsprogramme klem gelê is op verskillende areas van die getroude lewe waaraan egpare aandag moes gee. Die klem het nou verskuif na die effektiwiteit van vaardigheidsopleiding in die hantering en oplossing van probleemsituasies wat in huwelike kan voorkom. Deurdat egpare oor sekere vaardighede beskik, kan dit meehelp om ‘n verhouding te verbeter, in stand te hou en ook ‘n huwelik se weerbaarheid teen latere probleme kan verhoog.

Beter huweliksvoorbereiding word dus gesien as ‘n soort voorkoming vir huweliksverbrokkeling. Voorkoming is ook goedkoper en maklik bekostigbaar as die hantering van probleemhuwelike. Van Wijk (1992:12-13) wys wat voorkoming betref, dit op drie vlakke kan geskied. Die eerste is primêre voorkoming en is die gebruik van positiewe, vroeë ingrepe om ‘n gesin te help om potensiële probleme te vermy.

Die tweede vlak heet sekondêre voorkoming en vind plaas wanneer die situasie reeds begin versleg het. Tersiêre voorkoming is die derde vlak. Op hierdie vlak ervaar ‘n gesin reeds ernstige probleme en dreig ‘n krisis dat die verhouding gaan afbreek. Sodra hulp deur terapie ontvang is, kan huwelikstres verminder en kan die gesin weer beter funksioneer.

Van Wijk se doelwit met sy studie is opleiding in verhoudingsvaardighede. Opleiding in verhoudingsvaardighede het volgens hom die voordeel dat dit die funksionering van ‘n voorhuwelikse verhouding kan verbeter sodat dit kan ontwikkel in ‘n bevredigende en stabiele huweliksverhouding.

Die basiese vaardighede waaruit Van Wijk (1992:27) se huweliksvoorbereidings - program bestaan, is (1) kommunikasie wat bestaan uit luistervaardighede en vaardighede met die stuur van ‘n boodskap; (2) Probleemoplossing en konflikhantering wat bestaan uit die stappe wat gevolg moet word in die oplossing van interpersoonlike probleme en maniere om konflik effektief te hanteer; en (3) Effektiewe responsiwiteit wat affeksie en intimiteit insluit.

Om huweliksgroei te bevorder, moet die drie genoemde vaardighede nie net aangeleer word nie, maar ook toegepas word. Van die aspekte waarop die drie vaardighede toegepas kan word, is volgens Van Wijk oneindig. Die volgende wat verband hou met die huwelik, verdien vermeld te word: (1) godsdiens; (2) verwagtinge, (3) gesinsagtergronde, (4) rolle en take, (5) finansies, (6) seksuele verhouding, (7) ander verhoudings, (8) gesinsbeplanning. Die toepassing lê hierin dat egmaats oor dié onderwerpe moet kommunikeer en as daar konflik is, dit toepaslik te hanteer (Van Wijk, 1992:28).

Die teikengroep op wie Van Wijk se huweliksvoorbreidingsprogram gerig is, is nie net verloofdes nie, maar verliefdes wat ‘n huwelik beoog en op jong getroudes. Verder is dié program nie gebonde aan die huwelik nie, pare binne en buite die huwelik kan dit toepas. Dan is die program ook so ontwerp dat voornemende egpare dit op hul eie kan deurwerk. Daarom verwys Van Wijk na sy program as ‘n selfhelpprogram.

Van Wijk erken dat sy program net op die belangrikste aspekte konsentreer wat beteken dat heelwat onderwerpe wat tog belangrik is, nie behandel word nie. Die rede waarom genoemde onderwerpe gedek word, hou verband met wat Van Wijk as die funksie van die huwelik beskou. Dit is dat dit oor menslike groei en ontwikkeling gaan.

Oor die aanbiedingswyse van Van Wijk se program, word diegene wat dit gebruik, aangeraai om dit in samewerking met die vraelyste wat vir dié doel ontwerp is, aan te bied. By die behandeling van elk van die drie vaardighede, is daar ‘n aantal vraelyste wat ingevul moet word. Die gebruik van die vraelyste is bedoel om belangstelling te stimuleer en bespreking te ontlok, veral as ‘n paartjie verskil ten opsigte van ‘n item. Aan die einde nadat die program deurgewerk is, is daar ‘n oefening wat voltooi moet word in ‘n poging om die vaardighede wat aangeleer is, toe te pas. Kritiek teen Van Wijk se program is dat dit nog nie empiries in die praktyk getoets is nie. Die selfhelp metode word veral bevraagteken.

3.5.2.3 S Krömker

Krömker (1993) het ‘n verhandeling gedoen met die titel “Preparation for marriage : The evaluation of a premarital programme for Trinity Baptist Church”. Die oogmerk met die studie is om ‘n huweliksvoorbereidingsprogram daar te stel wat in die Baptiste Kerke in die Port Elizabeth gebied geï mplementeer kan word.

Die program wat in Krömker se studie ontwerp is, handel oor die hoofareas waarin konflik in die huwelik onderskei word. Aanbieding van die program geskied oor ‘n periode van nege sessies. Die eerste sessie is ‘n inleiding tot die program. In die inleiding word gepraat oor die Bybelse perspektief oor die huwelik, die doel van die program, verskillende temperamente en om realistiese verwagtinge van die huwelik te hê. Van die onderwerpe wat in die sessies behandel word, is selfbeeld, probleemoplossing en konflikhantering, effektiewe kommunikasie, die gesin van herkoms, finansies, seksualiteit binne die huwelik, effektiewe streshantering.

Met betrekking tot die empiriese gedeelte van die program, het enkele probleme egter na vore gekom. Tien pare het ingewillig om aan die program deel te neem, maar slegs drie pare het dit toe gedoen. Die probleem het toe verder gegaan deurdat net twee van die drie pare die volle program deurloop het.

Voordat die program ‘n aanvang geneem het, is ‘n voormeting gedoen om die subjekte se kennis oor van die onderwerpe wat gedek gaan word, vas te stel. Die voormetingsvraelys het ook gedien as riglyn waarvolgens die nameting gedoen is om te bepaal hoe die subjekte gebaat het by die program. Aangesien slegs twee pare die volle program deurloop het, het dit die nameting ietwat beperk. Krömker (1993:11) sê self: “A full and accurate evaluation was therefore not possible due to the small sample group.”

Ten spyte van die beperking met die nameting, het die nameting tog belangrike inligting na vore gebring. Die gevolgtrekking waartoe Krömker met sy studie kom, is dat die program die pare wat daaraan deelgeneem het, se insigte omtrent die huwelik bevorder het. Dit het ook daartoe bygedra dat die pare ‘n meer realistiese verwagting van hulle voorgenome huwelik tot gevolg gehad het.

Oor die inhoud van die program sê Krömker (1993:121):

“The content of the programme may have been overbearing at times due to the volume, but it was generally well accepted. It has also been a discomfort to deal with the various couples in the staggered time and venue of sessions. This, however, was necessary due to the practical implications and did have a dampening effect on the presentation of the programme.”

Die rede hiervoor is dat die ontmoetings met elk van die drie pare in hulle huise plaasgevind het en dit het nie altyd ‘n goeie atmosfeer vir die sessies opgelewer nie. Die tyd van aanbieding was ook ‘n probleem deurdat die sessies in die aand na ‘n dag se harde werk plaasgevind het. Moegheid het dus algemeen voorgekom onder aanbieder sowel as die pare.

Krömker kom met sy studie tot die volgende aanbevelings:

(i) ‘n Korter tydperk moet gevind word om al nege sessies aan te bied

(ii) Die materiaal van die program moet voor die aanvang van die sessies aan die pare beskikbaar gestel word. Dit kan die bespreking in die sessies bevorder deurdat pare hierdeur in staat gestel word om vooraf vrae te formuleer tydens voorbereiding vir ‘n sessie.

(iii) Die aanbieding moet interresant wees, aangesien die inhoud as gevolg van die teoretiese aard baie vervelend kan wees.

(iv) Die program moet in ‘n groep van die begin af aangebied word. Hierdeur kan beter resultate bereik word. Krömker (1993:124) sê in hierdie verband: “Presenting the programme to different couples at different venues made it difficult for the presenter in having to adjust to the different households.”

(v) Die effektiwiteit van die program kon egter nie akkuraat bepaal word nie as gevolg van die feit dat daar nie in die voor- en nameting gebruik gemaak is van ‘n numeriese meetstelsel nie. ‘n Numeriese meetstelsel moet dus gebruik word.