Die impak van bedingingsraadooreenkomste op kleinsakeondernemings binne die ingenieursbedryf
Die impak van bedingingsraadooreenkomste op kleinsakeondernemings binne die ingenieursbedryf
deur
X X Xxxxx
XX, LLB
Studentenommer: 20727755
Skripsie ingedien ter gedeeltelike voldoening aan die vereistes van die graad Magister Xxxxx in Arbeidsreg aan die Noordwes-Universiteit
(Potchefstroomkampus)
Studieleier: Prof P.H. Myburgh (NWU) November 2012
Inhoudsopgawe
Lys van afkortings iii
Hoofstuk 1
1 Inleiding 1
Hoofstuk 2
2 Die probleme wat kleinsakeondernemings ondervind 4
2.1 Agtergrond van kleinsakeondernemings 4
2.2 Die Witskrif oor Nasionale Strategie op die ontwikkeling en bevordering
van kleinsakeondernemings in Suid-Afrika 7
2.2.1 Inleiding 7
2.2.2 Die Nasionale Kleinsakeondernemingsraad (NSBC) 9
2.3 Die rol van kleinsakeondernemings in die ekonomie 10
2.4 Die WAV en kleinsakeondernemings 12
Hoofstuk 3
3 Kollektiewe Bedinging en die rol van bedingingsrade 15
3.1 Agtergrond 15
3.1.1. Die vorming van bedingingsrade 17
3.1.2. Die rol van bedingingsrade binne die kollektiewe bedingingsproses ten einde minimum voorwaardes van indiensneming en voorgeskrewe lone
daar te stel 21
3.1.3. Die bindende aard van kollektiewe ooreenkomste 23
3.1.4. Die basis waarop die Minister bedingingsraadooreenkomste kan uitbrei
na besighede wat nie-partye tot die bedingingsooreenkomste is nie 27
3.1.5. Die risiko indien die maatskappy nie voldoen aan die ooreenkoms nie 30
Hoofstuk 4
4 Die akkommodasie van kleinsakeondernemings in die Metal Engineering Industries Bargaining Council 32
4.1 Fundamentele beginsels by vrystellings 33
4.2 Die vrystellingsproses xxxx vervat in die hoofooreenkoms van die MEIBC 35
4.2.1 Die aansoek om vrystelling 35
4.2.2 Die proses wat gevolg moet word 36
4.2.3 Beskikbare remedies indien die aansoek afgekeur word 37
4.3 Die Appèlproses wat gevolg moet word 38
4.4 Probleme wat voorkom 39
Hoofstuk 5
5 Gevolgtrekking 41
Bibliografie 46
Lys van afkortings
BCEA – Wet op Basiese Diensvoorwaardes 75 van 1997 COSATU – Congress of South African Trade Unions EEA – Wet op Gelyke indiensneming 55 van 1998
Grondwet – Grondwet van die Republiek van Suid-Afrika, 1996 ILO – Internasionale Arbeidsorganisasie
KVBA - Kommissie vir Versoening, Bemiddeling en Arbitrasie SACCI - South African Chamber of Commerce and Industry SACOB - South African Chamber of Businesses
SBDA – Kleinsakeonderneming-Ontwikkelingsagentskap SBDC - Small Business Development Corporation SEDA - Small Enterprise Development Agency
SICCA - Sethi International Centre for Corporate Accountability
SMME - Xxxxx- en medium sakeondernemings
MEIBC - Metal Engineering Industries Bargaining Council NEDLAC - Nasionale Ekonomiese Ontwikkelings- en Arbeidsraad NSBC - Nasionale Kleinsakeondernemingsraad
WAV – Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995
Hoofstuk 1
1 Inleiding
Artikel 23 van die Grondwet van die Republiek van Suid-Afrika, 1996 handel oor die reg op billike arbeidsverhoudinge en bepaal ook verder dat elkeen oor die reg op billike arbeidspraktyke beskik.1 Dit is daarom duidelik dat daar nie op die regte van werknemers en werkgewers inbreuk gemaak mag word met arbeidspraktyke wat onbillik teenoor enige persoon uitgeoefen word nie. Hierdie reg word ondermeer in nasionale wetgewing en baie spesifiek in die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995 gereguleer.
Artikel 22 van die Grondwet van die Republiek van Suid-Afrika, 1996 (hierna xxxxxx as die Grondwet) stel dat xxxx xxxxxx die reg het om vrylik ‘n bedryf, beroep of professie te beoefen.2 Hierdie reg word ook deur wetgewing gereguleer.3
Die oogmerk van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995 (hierna xxxxxx as WAV) is onder andere om aan die verpligtinge wat die Republiek as ‘n lid van die Internasionale Arbeidsorganisasie aangeneem het uitvoering xx xxx.4
Die oogmerk is verder ook om aan artikel 23 van die Grondwet uitvoering xx xxx. Die WAV streef daarna om gelykheid in die arbeidsreg daar te stel ten einde effek xx xxx aan die fundamentele regte wat binne die Grondwet5 vervat word asook die implementering van ordelike kollektiewe bedinging.6 Die lang titel van die WAV stel onder andere die volgende as oogmerke, naamlik om effek xx xxx aan die reg op billike arbeidspraktyke xxxx in die Grondwet7 omskryf word asook om kollektiewe bedinging te fasiliteer en aan te moedig binne die werkplek en sektorale vlak.8 Artikel 1 van die WAV is meer spesifiek en lees as volg:9
1 Die doel van die Wet
1 A 23(1) van die Grondwet van die Republiek van Suid-Afrika ,1996.
2 A 22 van die Grondwet van die Republiek van Suid-Afrika ,1996.
3 A 1 van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
4 A 1(b) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
5 Die Grondwet van die Republiek van Suid-Afrika ,1996.
6 A 1(d)(i) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
7 A 23(1) van die Grondwet van die Republiek van Suid-Afrika, 1996.
8 A 1 (d)(i)(ii) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
9 A 1 van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
Die doel van hierdie Wet is om ekonomiese ontwikkeling, maatskaplike geregtigheid, arbeidsvrede en die demokratisering van die werkplek te bevorder deur bereiking van die hoofoogmerke van hierdie Wet, naamlik-
(a) om uitvoering xx xxx aan die fundamentele regte xxxxxxx by artikel 27 van die Grondwet en dit te reguleer;
(b) om uitvoering xx xxx aan die verpligtinge wat die Republiek as 'n lidstaat van die Internasionale Arbeidsorganisasie aangegaan het;
(c) om 'n raamwerk daar te stel waarbinne werknemers en hulle vakbonde, werkgewers en werkgewersorganisasies-
(i) kollektief kan beding om lone, terme en voorwaardes van diens en ander aangeleenthede van onderlinge belang te bepaal; en
(ii) nywerheidsbeleid te formuleer; en
(d) om die volgende te bevorder-
(i) ordelike kollektiewe bedinging;
(ii) kollektiewe bedinging op sektorale vlak;
(iii) werknemer deelname aan besluitneming in die werkplek; en
(iv) die doeltreffende beslegting van arbeidsgeskille.
Op so ‘n wyse kan ongelykhede binne die werksverhouding uit die weg geruim word. Sodra daar na arbeidsverhoudinge gekyk word, is dit duidelik dat daar binne die werkplek ‘n ongelyke verhouding ten opsigte van die werknemer en die werkgewer bestaan omrede die werknemer altyd teenoor die werkgewer ‘n onderlinge posisie xxx beklee.
Xxxxxx Xxxxxxxx stel as volg dat een van die doelwitte van die WAV is om die kleinsakeonderneming te akkommodeer:10
One intention of the Labour Relations Act 66 of 1995 (LRA) is to promote the participation of small enterprises in the collective bargaining system in South Africa.
Die doel van hierdie skripsie is xx xxxxx die raamwerk van die WAV vas te stel of die deelname van kleinsakeondernemings in terme van kollektiewe bedinging bevorder kan word. Xxxx xxx kortliks na die belangrikheid van die kleinsakeonderneming binne die ekonomie xxxxxx word en xxx xxxx spesifiek na die WAV se bepalings rondom
10 Xxxxxxxx Small enterprises, the Labour Relations Act and collective bargaining in South Africa
Law Democracy & Development 83.
kollektiewe bedinging gekyk word om sodoende vas te stel wat die impak van bedingingsraadooreenkomste op kleinsakeondernemings, spesifiek binne die ingenieursbedryf, is.
Artikel 30(1)(b) van die WAV bepaal dat elke bedingingsraad se grondwet vir die verteenwoordiging wat aan xxxxx- en medium sakeondernemings gebied moet word voorsiening moet maak.11 Hierdie ondersoek xxx daarop fokus of daar wel in praktyk aan hierdie bepalings uitvoering gegee word en meer spesifiek, indien daar in ag geneem word dat daar in artikel 32 van die WAV voorsiening gemaak word vir die uitbreiding van kollektiewe ooreenkomste na nie-partye tot so ‘n ooreenkoms, waar die nie-partye geen verteenwoordiging geniet nie. Xxxxxxx werkgewersorganisasies en vakbonde word uitgesluit as partye tot die bedingingsraadooreenkomste omdat hulle nie genoegsame verteenwoordiging binne die betrokke sektor geniet nie. Die vraag wat dikwels xx xxxx kom is waarom kleinsakeondernemings wat nie partye is tot die bedingingsraadooreenkomste xxx ook dieselfde minimumloon as vergoeding aan hulle werknemers moet voorsien sowel as dieselfde byvoordele moet verskaf xxxx in die geval van groot sakeondernemings. Dit is ook duidelik dat kleinsakeondernemings nie oor die groot kapitaalomset van ‘n groot sakeonderneming beskik om hierdie addisionele xxxxxx xx absorbeer nie.
Die volgende vraag wat ontstaan is of hierdie bepaling uitvoering gee aan die oogmerke van die WAV en aan onder andere die reg van die sakeman om vrylik ‘n bedryf, beroep of professie xx xxxx en te beoefen xxxx in artikel 22 van die Grondwet bedoel word. Artikel 22 bepaal ook dat die beoefening deur die reg gereguleer kan word, met ander woorde dat dit ‘n beperking op die reg kan plaas.12 Daar word ook gekyk of daar uitvoering gegee word aan die werkgewer se reg op billike arbeidspraktyke xxxx in artikel 23 van die Grondwet uiteengesit is.
11 A 30 (1)(b) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
12 A 22 van die Grondwet van die Republiek van Suid-Afrika ,1996.
Hoofstuk 2
2 Die probleme wat kleinsakeondernemings ondervind
2.1 Agtergrond van kleinsakeondernemings
Navorsing oor die ontwikkeling van kleinsakeondernemings dui op die doel van die WAV om die belange van kleinsakeondernemings binne die kollektiewe bedingingsisteem te bevorder.13 In die tagtigerjare het die wêreld ‘n groot strukturele transformasie ondergaan omrede daar aan internasionale standaarde voldoen xxxx word.14 Daar is baie druk op Suid-Afrika uitgeoefen om ook aan hierdie internasionale standaarde te voldoen.15 Groot veranderings het egter ook binne die arbeidsreg totstand gekom as gevolg van kapitaalverskuiwing, tegnologiese verandering asook sosiale en kulturele veranderings.16 Die tipe bedinging waarvan daar gebruik gemaak word staan as gesentraliseerde bedinging bekend wat ook vir die daarstel van nakomingsvereistes verantwoordelik is en in effek ook druk op kleinsakeondernemings plaas.17
Dit is belangrik dat xxxxx- en medium sakeondernemings (hierna xxxxxx as SMME’s) in Suid-Afrika moet groei en ontwikkel sodat dit ekonomiese probleme xxxx werkloosheid asook ekonomiese implikasies wat negatiewe uitwerkings op organisasies uitoefen kan bekamp.18 Verskillende organisasies en regeringsdepartemente het in die afgelope tydperk gepoog om die potensiaal van die Suid-Afrikaanse kleinsakeondernemingsektor te verbeter deur bystand xx xxxx ten opsigte van die ontwikkelingsproses wat daaraan
13 Xxxxxxxx 1997 “Small enterprises, the Labour Relations Act and collective bargaining in South Africa” Law, Democracy and Development 83.
14 Xxxxxxxx 1997 Small enterprises, the Labour Relations Act and collective bargaining in South Africa 83.
15 Xxxxxxxx 1997 Small enterprises, the Labour Relations Act and collective bargaining in South Africa 83.
16 Xxxxxxxx 1997 Small enterprises, the Labour Relations Act and collective bargaining in South Africa 83.
17 Dit kan gesien word as werknemers wat verteenwoordig word deur ‘n bedingingsraad indien daardie werknemers binne die definisie van daardie spesifieke bedingingsraad val. Gesentraliseerde bedinging kan ook beoefen word binne ondernemings en organisasies wat handel op nasionale vlak. Xxxxxx Collective Labour Law 9.
18 SACOB “Developing the Small Business Sector in South Africa”: A Review of Regulatory and Other Obstacles by the South African Chamber of Business.(February 1999) 3.
verbonde is.19 Baie van hierdie ontwikkelingsprosesse het nie in xxx xxxx geslaag nie omrede dit meer gepas is vir die ontwikkeling van groot sakeondernemings terwyl die SMME’s nie deur die gebruik van hierdie ontwikkelingsprosesse ontwikkeling ondergaan nie.20 Die rede hiervoor is dat daar ‘n mate van gebrek bestaan ten opsigte van die ondersteuning wat vereis word deur SMME’s en dat dit onduidelik is wat die behoeftes van SMME’s is.21 Dit veroorsaak ook dat hierdie hulpbronne tot die ontwikkelingsproses geen bydrae tot die suksesvolle ontwikkeling van hierdie organisasies maak nie.22 Sommige van hierdie ontwikkelingsprosesse beskik ook nie oor ‘n bepaalde doel wat bereik moet word nie, maar fokus eerder daarop om ‘n xxxx xxxx te bereik wat xxx ook veroorsaak dat hierdie verskeie doelwitte soms in konflik met mekaar uitgeoefen word.23 Daar is ook in die Witskrif van die Nasionale Strategie vir Ontwikkeling en Bevordering van kleinsakeondernemings bevind dat daar wetgewing bestaan wat ‘n beperking op die groei en ontwikkeling van SMME’s binne die Suid- Afrikaanse arbeidsreg plaas.24
Die Ntsika Enterprise Promotion Agency kan as ‘n regeringsorganisasie gesien word wat nie-finansiële ondersteuningsdienste aan SMME’s bied.25 Hierdie ondersteuningsdienste sluit onder andere die toegang tot tegnologie asook die opleiding van werknemers wat binne daardie SMME’s dienste xxxxx in.26 Die organisasie wat as die Small Enterprise Development Agency (SEDA) bekend staan is in Desember 2004 deur die Departement van Handel en Nywerheid ontwikkel. XXXX xxxx xxxxx andere voorsiening vir die bevoegdhede xxxx vervat binne Ntsika Enterprise Promotion Agency.27 Hierdie organisasie maak ook voorsiening vir ondersteuningsdienste vir SMME’s op ‘n nasionale vlak28 en vir die ontwikkeling van SMME’s binne daardie
19 SACOB Developing the Small Business Sector in South Africa 3.
20 SACOB Developing the Small Business Sector in South Africa 3.
21 SACOB Developing the Small Business Sector in South Africa 3.
22 SACOB Developing the Small Business Sector in South Africa 3.
23 SACOB Developing the Small Business Sector in South Africa 3.
24 Gen Not R3.1.1 in GG 16317 van 20 Maart 1995.
25 SACOB Developing the Small Business Sector in South Africa 3.
26 Anon 2004 http:// xxx.xxxxxx.xxx.xx.
27 Anon 2004 http:// xxx.xxxxxx.xxx.xx.
28 Anon 2004 xxxx://xxx.xxxxxx.xxx.xx.
spesifieke areas wat deur die regering as belangrike areas ten opsigte van ontwikkeling geag word.29
Die volgende statistiek vanaf die South African Chamber of Businesses (hierna xxxxxx as SACOB) dui op statistiek wat in 1999 verkry is. Daar moet ingedagte gehou word dat SACOB intussen deur Xxxxx International Centre for Corporate Accountability (hierna xxxxxx as SICCA)30 vervang is. Die rede waarom daar na die statistiek xxxx volgens SACOB xxxxxx word xxxx xxxxx as verduideliking van die kwessie wat ter sprake is. SICCA word ook verder hieronder bespreek.
SACOB verteenwoordig 40000 besighede in Suid-Afrika, waarvan 80% as xxxxx- en medium sakeondernemings beskou kan word.31 SACOB is verantwoordelik vir die verteenwoordiging en bystand van die belange van daardie organisasies.32 Die Besigheidskamer is daarop ingestel om te verseker dat daar nie op die ontwikkeling van SMME’s, of die werkgewers van die organisasies, beperkings geplaas word nie.33
SACOB is van mening dat die regulerende omgewing se bepalings en voorskrifte van so ‘n aard is dat dit fasilitering bied vir organisasies sodat beter ontwikkeling kan plaasvind.34 Om dit te bereik moet daar gekyk word na regulasies wat beperkings op SMME’s plaas ten opsigte van hul groei en ontwikkeling en dit moet aangepas word dat dit ‘n positiewe uitkoms tot gevolg sou hê.35 Hierdie uitkomste kan gesien word as die vrystelling van sekere SMME’s ten opsigte van regulasies wat ontwikkeling beperk.36 Die probleem wat xx xxxx kom is dat die SMME-sektor uit meer as een miljoen ondernemings bestaan en dat dit ook ‘n groot impak sou hê op die ekonomie indien hierdie organisasies vrygestel word van regulasies wat in wetgewing vervat word asook
29 Anon 2004 xxxx://xxx.xxxxxx.xxx.xx.
30 Anon xxxx://xxx.xxxxx-xx.xxx. SICCA Kan gesien word as ‘n onafhanklike nie-winsgewend liggaam wat organisasies bystaan ten einde hul korporatiewe prestasie te verbeter asook die besigheidspraktyk op ‘n meer doeltreffende xxxx xx bestuur. Deur hierdie strategieë te volg kan daar gesê word dat daar ‘n positiewe impak op die individuele sowel as kollektiewe gedeelte van die organisasie uitgeoefen word.
31 SACOB Developing the Small Business Sector in South Africa 3.
32 SACOB Developing the Small Business Sector in South Africa 3.
33 SACOB Developing the Small Business Sector in South Africa 3.
34 SACOB Developing the Small Business Sector in South Africa 4.
35 SACOB Developing the Small Business Sector in South Africa 4.
36 SACOB Developing the Small Business Sector in South Africa 4.
ontwikkeling in sekere omstandighede beperk.37 Die Besigheidskamer bepaal ook dat SMME’s wat poog om hul eie ontwikkeling te onderdruk tot op so ‘n wyse dat hulle steeds die voordeel van die vrystellings en bystand kan geniet, ten sterkste verbied xxx word.38 Ongeag hierdie probleem meen SACOB dat dit steeds belangrik is dat SMME’s in Suid-Afrika in sekere areas bystand moet verkry.39
2.2 Die Witskrif oor Nasionale Strategie op die ontwikkeling en bevordering van kleinsakeondernemings in Suid-Afrika
2.2.1 Inleiding
Die doel van die Witskrif is om ‘n raamwerk daar te stel om sodoende die ontwikkeling asook bevordering van kleinsakeondernemings binne Suid-Afrika te bevorder.40
Die Minister van Handel en Nywerheid, Xxxxxx X. Xxxxxx xxxx die volgende:41
Omrede Suid-Afrika ‘n groot werkloosheidsyfer toon van oor die een miljoen werklose mense plaas dit die regering in die situasie xx xxxxx xx xxxx dat werkloosheid bekamp moet word en dat bestaande organisasies op ‘n volhoubare wyse uitgebrei en bevorder moet word. SMME word beskou as ‘n belangrike aspek in terme van ekonomiese groei in Suid-Afrika. Reg deur die wêreld speel SMME ‘n belangrike rol deur die arbeidsreg die nodige diepte en volhoubaarheid te verskaf en die stimulasie en bystand wat verskaf word aan hierdie SMME xxx daartoe lei dat die ekonomie hoër hoogtes bereik, meer gediversifiseerd is, produktiwiteit verbeter is en entrepreneurskap aanmoedig en bevorder word in die land. Die Witskrif dien as ‘n sekere bydrae tot die stimulering van SMME organisasies en die privaat sektor word ook beskou as ‘n belangrike instrument wat gebruik word om volhoubare groei daar te stel. Die voorskrifte en beleide wat vervat word in die Witskrif word op so ‘n wyse uitgelê sodat dit voldoen aan die behoeftes van SMME in die land. Die doel van die Witskrif is om ‘n platform daar te stel sodat SMME se ontwikkeling op ‘n gereelde basis moet plaasvind.
37 SACOB Developing the Small Business Sector in South Africa 4.
38 SACOB Developing the Small Business Sector in South Africa 4.
39 SACOB Developing the Small Business Sector in South Africa 4.
40 Gen Not R in GG 16317 van 20 Maart 1995.
41 Gen Not R in GG 16317 van 20 Maart 1995. Hierdie bespreking kom vanuit die voorwoord van die Witskrif oor Nasionale Strategie op die ontwikkeling en bevordering van kleinsake- ondernemings in Suid-Afrika en is opgestel deur die Minister van Nywerheid, Xxxxxx X. Xxxxxx.
Die xxxx wat bereik wil word met hierdie raamwerkwetgewing is om ‘n omgewing vir kleinsakeondernemings te ontwikkel waarvolgens hulle kan handeldryf.42 Hierdie raamwerk xxx xxxx met ontwikkelingsprogramme op xxxxxxx- en plaaslike vlakke geïmplementeer word.43 Die Witskrif stel ook verder dat daar gefokus moet word op ‘n verdere vyf doelwitte, naamlik44 die fasilitering van gelyke inkomste asook ekonomiese geleenthede; die stimulering van ekonomiese groei; die bevordering van ondersteuning tussen kleinsakeondernemings; die ontwikkeling van langtermyndienskontrakte; asook die gelyke bevordering en uitbreiding xxx xxxxx- xxxxx as groot sakeondernemings.45
Die behoeftes en belange van kleinsakeondernemings moet geakkommodeer word deurdat daar van ‘n meer eenvoudige sisteem van kollektiewe bedinging gebruik gemaak moet word.46 Daar moet weg beweeg word van die beginsel van beperkings en vrystellings omrede bedingingsrade eerder op verteenwoordiging en behoeftes van verskillende industrieë, xxxx kleinsakeondernemings, moet fokus.47 In gevalle waar daar geen kollektiewe bedinging teenwoordig is nie, moet die nodige stappe steeds geneem word ten einde aan die minimum arbeidstandaarde te voldoen.48 Daar moet ook op ondersteuningsprogramme gefokus word ten einde sekere tekortkominge in die werkplek te identifiseer, aan te spreek en te ontwikkel.49
2.2.2 Die Nasionale Kleinsakeondernemingsraad (NSBC)
Die NSBC kan as ‘n ondersteuningsraamwerk gesien word wat op ‘n effektiewe wyse in belang van kleinsakeondernemings optree.50 Die rol en funksies van hierdie raad word in terme van die Nasionale Ekonomiese Ontwikkelings- en Arbeidsraad (hierna xxxxxx as NEDLAC) ontwikkel en alle nie-regeringsorganisasies wat betrokke is by die ondersteuning van kleinsakeondernemings xxx ook xxxx die NSBC verteenwoordig
42 Gen Not R3.1.1 in GG 16317 van 20 Maart 1995.
43 Gen Not R3.1.1 in GG 16317 van 20 Maart 1995.
44 Gen Not R3.1.2 in GG 16317 van 20 Maart 1995.
45 Gen Not R3.1.2 in GG 16317 van 20 Maart 1995.
46 Gen Not R4.8.1 in GG 16317 van 20 Maart 1995.
47 Gen Not R4.8.1 in GG 16317 van 20 Maart 1995.
48 Gen Not R4.8.3 in GG 16317 van 20 Maart 1995.
49 Gen Not R4.8.3 in GG 16317 van 20 Maart 1995.
50 Gen Not R5.2.1 in GG 16317 van 20 Maart 1995.
word.51 Die Kleinsakeonderneming-Ontwikkelingsagentskap (SBDA) word deur die regering gebruik om te verseker dat die verskillende strategieë van ontwikkeling in SMME’s geïmplementeer word.52 Die SBDA kan as ‘n nie-winsgedrewe organisasie beskou word.53
Die doel van die regering, nadat die Wet op Nasionale Kleinsakeondernemingswet 102 van 1996 daargestel is, was om kleinsakeondernemings in ‘n omgewing xx xxxxx waar hulle gestimuleer en uitgebrei kan word.54 Daarom is die Ministeriële Vasstelling vir Kleinsakeondernemings aangeneem om werkgewers wat minder as 10 werknemers in diens het van sekere bepalings binne die Wet op Basiese Diensvoorwaardes 75 van 1997 vry te stel.55 Dit maak voorsiening vir regte van werknemers wat handel oor jaarlikse verlof, oortyd en die bepaling van werksure.56
Die South African Chamber of Commerce and Industry (hierna xxxxxx as XXXXX) het die volgende kommentaar gelewer op die Medium-Term Budget Policy Statement (MTBPS) ten opsigte van die gedetailleerde plan wat handel oor die vermindering xxx xxxxxx verbonde aan die bestuur van ‘n besigheid:57
The Minister does mention support to SME development, but similar commitments have been made in the past without significant delivery. The crucial problem stifling the growth of the small business sector is the regulatory burden. XXXXX would want to see definite plans towards reducing the ease and cost of doing business.
Finansiering word ook as een van die onderliggende probleme beskou wat ‘n werkgewer van ‘n SMME in ‘n sekere mate tot suksesvolle ontwikkeling beperk. Die rede hiervoor is dat daar ‘n groot risiko verbonde is aan lenings wat deur die werkgewer uitgeneem word omrede sekuriteit op daardie lening gevestig moet word en die lening
51 Gen Not R5.2.3 in GG 16317 van 20 Maart 1995.
52 Gen Not R5.3.1 in GG 16317 van 20 Maart 1995.
53 Gen Not R5.3.3 in GG 16317 van 20 Maart 1995.
54 Gen Not R3.1.1 in GG 16317 van 20 Maart 1995.
55 GN R1295 in GG 20587 van 5 November 1999.
56 GN R1295 in GG 20587 van 5 November 1999.
57 Anon 2012 xxxx://xxx.xxxxx.xxx.xx. SACCI COMMENTS ON THE 2012 MTBPS Thursday, 25 October 2012 16:30
slegs teen ‘n hoë rentekoers verskaf kan word.58 Hiermee saam moet onmiddellik na die teenkant van die munt gekyk word, naamlik dat die kleinsakeman moet toesien dat sy kostestruktuur van so ‘n aard is dat dit sy voortbestaan kan verseker.
2.3 Die rol van Kleinsakeondernemings in die ekonomie
Die SMME’s word as die hoofkomponent ten opsigte van ekonomiese volhoubaarheid beskou aangesien dit as die grootste hoeveelheid organisasies in geïndustrialiseerde xxxxx xxxxxx word.59 As gevolg van werkloosheid wat in die verlede ontstaan het, het baie mense begin om hul eie besighede op te rig om op so ‘n wyse ‘n bydrae tot die ekonomie te kan maak asook om aan hul eie behoeftes te kan voorsien.60 Hierdie werknemers was as entrepreneurs sowel as individualiste geklassifiseer.61
Daar bestaan egter nie ‘n spesifieke definisie vir ‘n kleinsakeonderneming nie, maar daar kan wel gekyk word na die verskillende sektore wat bestaan asook tot hoe ‘n mate hierdie organisasie tot die ekonomie van daardie spesifieke sektor ‘n bydrae xxxxx.62 Die enigste wet wat voorsiening maak vir die definisie van ‘n kleinsakeonderneming is die Wet op Nasionale Kleinondernemings 102 van 1996.63 Wanneer daar gekyk word na artikel 1 van die Wet op Nasionale Kleinondernemings 102 van 1996 bepaal dit dat ‘n kleinsakeonderneming gesien kan word as ‘n bepaalde en afsonderlike sake-entiteit wat bestuur word deur een of meer eienaars en bedryf word binne die ekonomiese sektor of subsektor xxxx geklassifiseer word in kolom 1 van die bylae as ‘n mikro-, ‘n baie xxxxx, ’n xxxxx of medium onderneming.64 Daar moet ook voldoen word aan die maatstawwe xxxx uiteengesit is in kolomme 3, 4 en 5 van die Bylae van hierdie Wet.65
58 SACOB Developing the Small Business Sector in South Africa 12.
59 Xxxxxxxx 1997 Small enterprises, the Labour Relations Act and collective bargaining in South Africa 87.
60 Xxxxxxxx 1997 Small enterprises, the Labour Relations Act and collective bargaining in South Africa 87.
61 Xxxxxxxx 1997 Small enterprises, the Labour Relations Act and collective bargaining in South Africa 87.
62 Xxxxxxxx 1997 Small enterprises, the Labour Relations Act and collective bargaining in South Africa 88.
63 Die Nasionale Kleinondernemingswet 102 van 1996.
64 A 1 van die Nasionale Kleinondernemingswet 102 van 1996.
65 A 1 van die Nasionale Kleinondernemingswet 102 van 1996.
Hierdie maatstawwe, wat vervat word in die Bylae, kan gesien word as die totale voltydse ekwivalent van betaalde werknemers,66 totale jaarlikse omset67 asook die totale bruto batewaarde waarvan vaste xxxxx uitgesluit word.68 Hierdie bogenoemde maatstawwe kan gesien word as die kriteria waarvolgens sakeondernemings geevalueer word ten einde te bepaal xxxxx xxxxxx klas69 die organisasie val, of wat die grootte van die spesifieke organisasie is.
Xxxxxx, die vorige besturende direkteur van die Small Business Development Corporation (hierna xxxxxx as die SBDC) is van mening dat kleinsakeondernemings ook vir plaaslike ontwikkeling verantwoordelik is. Dit voorsien belangrike dienste aan medium en groot sakeondernemings, skep geleenthede vir entrepreneurs en xxxxx ook dienste aan kliënte wat nie deur groot sakeondernemings verskaf word nie.70 Kleinsakeondernemings skep in effek ook vinniger werksgeleenthede en dien as bron vir die ontwikkeling van entrepreneursvaardighede binne die arbeidsreg.71 Verder is dit ook duidelik dat daar nie baie finansiële beperkings xxxx insetkoste nodig is om ‘n kleinsakeonderneming binne ‘n landelike gebied te vestig nie.72 Alhoewel kleinsakeondernemings se rol binne die ekonomie in die algemeen as positief bestempel word, bestaan daar ook sekere struikelblokke wat deur hierdie sakeondernemings ervaar word wat nie deur groot sakeondernemings in die gesig gestaar word nie.73 Die redes hiervoor is onder andere dat daar ‘n tekort aan entrepreneurs met bestuursvaardighede is, die teenwoordigheid van ‘n lae administratiewe vermoë en die onvermoë om professionele dienste xx xxxxx.74 Die eienaars van kleinsakeondernemings stel dat die WAV sekere regulasies daarstel wat
66 Kolom 3 in die Bylae van die Nasionale Kleinondernemingswet 102 van 1996.
67 Kolom 4 in die Bylae van die Nasionale Kleinondernemingswet 102 van 1996.
68 Kolom 5 in die Bylae van die Nasionale Kleinondernemingswet 102 van 1996.
69 Die klas waarvan gepraat word dui op ‘n mikro-, ‘n baie xxxxx,’n xxxxx of medium onderneming xxxx aangedui word in die Bylae van die Nasionale Kleinondernemingswet 102 van 1996.
70 Xxxxxxxx 1997 Small enterprises, the Labour Relations Act and collective bargaining in South Africa 90.
71 Xxxxxxxx 1997 Small enterprises, the Labour Relations Act and collective bargaining in South Africa 90.
72 Xxxxxxxx 1997 Small enterprises, the Labour Relations Act and collective bargaining in South Africa 90.
73 Xxxxxxxx 1997 Small enterprises, the Labour Relations Act and collective bargaining in South Africa 90.
74 Xxxxxxxx 1997 Small enterprises, the Labour Relations Act and collective bargaining in South Africa 90.
veroorsaak dat hierdie werkgewers se bedrywighede op so ‘n wyse beheer word dat dit ‘n negatiewe impak op die werkgewer en sy organisasie openbaar.75 In sekere omstandighede word die vereistes en beperkings so ernstig dat dit ‘n bedreiging daarstel vir die voortbestaan van die werkgewers se organisasie.76
2.4 Die WAV en kleinsakeondernemings
Xxxx reeds hierbo bespreek was een van die belangrikste oogmerke van die WAV om die nodige voorsiening xx xxxx vir xxxxx- en medium sakeondernemings binne die Suid- Afrikaanse kollektiewe bedingingsraamwerk.77 Die doel was dat daar ‘n sekere bedeling ontwikkel xxxx word in die WAV om voorsiening xx xxxx vir hierdie doel en omstandighede wat daaruit voortvloei.78 Die vraag wat gevra kan word is xxxx volg: Maak die huidige WAV voorsiening vir die probleme wat ten opsigte van XXXX’x in die arbeidsmark ontstaan?79 Die WAV maak egter nie voorsiening vir ‘n definisie van ‘n kleinsakeonderneming nie en stel dat dit eerder binne die prerogatief van die tersaaklike bedingingsraad val om te bepaal of die organisasie bestempel kan word as ‘n kleinsakeonderneming al xxx xxx.80
Die WAV maak egter op drie verskillende wyses ‘n impak op kleinsakeondernemings.81 Die eerste is dat daar nie werkplekforums in terme van die WAV gestig kan word binne ‘n organisasie wat minder as 100 werknemers in diens het nie.82 Tweedens word daar gestel dat die bedingingsrade verantwoordelik is daarvoor om kleinsakeondernemings
75 Xxxxxxxx 1997 Small enterprises, the Labour Relations Act and collective bargaining in South Africa 90.
76 Xxxxxxxx 1997 Small enterprises, the Labour Relations Act and collective bargaining in South Africa 90.
77 Xxxxxxxx 1997 Small enterprises, the Labour Relations Act and collective bargaining in South Africa 93.
78 Xxxxxxxx 1997 Small enterprises, the Labour Relations Act and collective bargaining in South Africa 93.
79 Xxxxxxxx 1997 Small enterprises, the Labour Relations Act and collective bargaining in South Africa 93.
80 Xxxxxxxx 1997 Small enterprises, the Labour Relations Act and collective bargaining in South Africa 93.
81 Xxxxxxxx 1997 Small enterprises, the Labour Relations Act and collective bargaining in South Africa 93.
82 A 80(1) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
te beskerm deur die nodige verteenwoordiging daar te stel83 en die uitbreiding van ooreenkomste asook die uitsondering wat bestaan vir nie-partye te skep.84 Derdens in die geval waar ‘n bedingingsraad nie binne ‘n sekere sektor ontstaan nie, maak die WAV voorsiening vir statutêre rade wat deur die registrateur uitgebrei word ten einde te voldoen aan die nodige verteenwoordiging wat uitgeoefen moet word.85 Die magte van statutêre rade is nie so omvattend xxxx die van bedingingsrade nie behalwe in gevalle waar partye daartoe ooreenkom.
Sodra daar na die probleme waarmee kleinsakeondernemings gekonfronteer gekyk word, is dit duidelik xxxx wat reeds bo vervat is dat die kleinsakeondernemings ‘n tekort aan verteenwoordiging ervaar wanneer daar bedingingsraadooreenkomste aangegaan word. Dit is met ander woorde duidelik dat hierdie kleinsakeondernemings uitgesluit word van die bedingingsproses. Die ekonomiese faktore wat van toepassing is dra ook tot die gekompliseerdheid van hierdie probleem by. Die rede hiervoor is dat die bestuurders van kleinsakeondernemings nie oor die tyd beskik om teenwoordig xx xxxx by vergaderings waar die Minister beslissings maak oor sekere arbeidsaangeleenthede wat ‘n direkte impak op daardie werkgewer se onderneming daarstel. Daar moet ook in gedagte gehou word dat kleinsakeondernemings die grondslag van ons land se ekonomie uitmaak en indien die nodige beskerming nie aan die kleinsakeondernemings verskaf word nie, dit moontlik tot ernstige agteruitgang van die land se ekonomie sou lei.86 Die rede waarom kleinsakeondernemings as die grondslag van die land se ekonomie beskou word is bloot omdat groot sakeondernemings gereeld gebruik maak van dienste wat deur kleinsakeondernemings gelewer word.87 Kleinsakeondernemings beskik egter oor komponente wat groot sakeondernemings nie oor beskik nie. Voorbeelde hiervan kan gesien word as dienslewering aan die publiek terwyl groot
83 A 30(1)(b) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
84 Xxxxxxxx 1997 Small enterprises, the Labour Relations Act and collective bargaining in South Africa 94.
85 A 43(2) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
86 Xxxxxxxx 1997 Small enterprises, the Labour Relations Act and collective bargaining in South Africa 87.
87 Voorbeelde hiervan sou wees in die geval waar Sasol sekere werk uitkontrakteer aan xxxxxxx ingenieursbedrywe omrede hulle op ‘n druk skedule werk waarvolgens ‘n diens gelewer moet word maar daar nie genoeg tyd beskikbaar is om die diens op hul eie xx xxxxx nie. Dus word daar gebruik gemaak van ‘n xxxxxxx ingenieursbedryf wat sodoende help om die druk te verlaag.
sakeondernemings se kliëntebasis eerder gesien kan word as dienste wat aan ander organisasies gelewer word.
Die hoofprobleem wat xx xxxx kom is dat bedingingsrade sekere terme en voorwaardes daarstel waaraan xxxxx- xxxxx as groot sakeondernemings, wat binne ‘n spesifieke definisie of diensbestek val, moet voldoen.88 Die ander probleem is dat kleinsakeondernemings nie oor die nodige verteenwoordiging beskik tydens hierdie bedingingsproses nie asook die xxxx dat indien daar wel verteenwoordiging vir kleinsakeondernemings teenwoordig is daardie verteenwoordigers nie oor die nodige kundigheid beskik om die kleinsakeman ten xxxxx xx verteenwoordig nie.89 Die werkgewer beskik ook nie oor die tyd om op daardie spesifieke dag wat die bedinging plaasvind daar aanwesig xx xxxx nie omrede hy sy besigheid hands on moet bestuur en ook nie kan bekostig om ‘n plaasvervanger in sy plek aan te stel vir daardie tydperk nie.90 ‘n Verdere tekortkoming van die werkgewer is dat hy ook nie oor die nodige kundigheid beskik xx xxxx te neem aan die bedingingsproses nie.91
88 SACOB Developing the Small Business Sector in South Africa 8.
89 SACOB Developing the Small Business Sector in South Africa 8.
90 SACOB Developing the Small Business Sector in South Africa 8.
91 SACOB Developing the Small Business Sector in South Africa 8.
Hoofstuk 3
3 Kollektiewe Bedinging en die rol van Bedingingsrade
3.1 Agtergrond
Die hoofdoel van die WAV is om ‘n raamwerk daar te stel waarbinne werknemers en hul vakbonde sowel as werkgewers en werkgewersorganisasies kollektiewe ooreenkomste92 kan aangaan om op so ‘n xxxx xx bepaal wat die voorgeskrewe minimumloon is en verder om die terme en voorwaardes van indiensneming asook ander sake van gemeenskaplike belang wat hierby sou aanwending vind te reël.93 Op hierdie wyse word na die individu wat lid is van ‘n vakbond xx xxxxxxx omgesien waar die vakbond namens hierdie persoon beding vir beter diensvoorwaardes. Daar word ook omgesien na die belange van nie-vakbondlede indien die bedingingsraadooreenkoms uitgebrei word tot daardie persone.
Xxxxxx00 stel die volgende in verband met bedingingsrade:
Bargaining councils are the statutory successors to the industrial councils that existed under the 1956 LRA, restyled and revamped to cater for new potential membership and functions. The primary function of bargaining councils, like their predecessors, is to regulate relations between management and labour in the sectors of employment over which they have jurisdiction by concluding collective agreements, and to settle disputes between parties falling within their registered scope.
Xxxxxxxx stel dat bedingingsrade gesien kan word as die statutêre forums wat deur die WAV daargestel word ten einde onder andere kollektiewe bedinging ten opsigte van kleinsakeondernemings in Suid-Afrika te reguleer.95 Dit word egter beweer dat werkgewers en werknemers van groot sakeondernemings beter verteenwoordiging
92 A 213 van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995. ‘n Geskrewe ooreenkoms wat handel oor die terme en voorwaardes van indiensneming asook enige wedersydse belange wat tussen een of meer geregistreerde vakbonde aan die een xxxx xxxxx as een of meer geregistreerde werkgewersorganisasies aan die xxxxx xxxx voorkom.
93 A 1(c) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
94 Xxxxxx Workplace Law 335.
95 Xxxxxxxx 1997 Small enterprises, the Labour Relations Act and collective bargaining in South Africa 94.
binne bedingingsrade geniet as die werknemers van kleinsakeondernemings.96 Die probleme wat ondervind word ten opsigte van verteenwoordiging van kleinsakeondernemings by bedingingsrade word nie in alle omstandighede as ‘n probleem ondervind nie, omrede daar in verskeie sektore net SMME’s teenwoordig is.97 Die probleem kom voor waar daar groot sakeondernemings binne ‘n sekere gebied of sektor saam met SMME’s dienste xxxxx.98
Die WAV maak spesifiek vir die verteenwoordiging van kleinsakeondernemings binne die werkplek voorsiening. Die doel is dat kleinsakeondernemings aangemoedig moet word xx xxxx te neem aan bedingingsrade se onderhandelingsprosesse.99
Dit is belangrik dat die grondwet van ‘n bedingingsraad vir die behoorlike verteenwoordiging xxx xxxxx- en medium sakeondernemings voorsiening maak.100 Die registrateur moet ook seker maak of daar binne die grondwet van hierdie bedingingsraad voorsiening gemaak is vir die verteenwoordiging xxx xxxxx- en medium sakeondernemings voordat die bedingingsraad geregistreer kan word.101 Wetgewing maak voorsiening vir die uitbreiding van bedingingsraadooreenkomste na partye wat van die bestek waarbinne die raad funksioneer xxxx vorm102 indien sekere voorwaardes nagekom word in terme van verteenwoordiging van werkgewers en vakbonde binne daardie spesifieke sektor.103
Alvorens daar op hierdie hoofpunte gefokus word moet daar eers gekyk word na wat presies verstaan word met die rol van bedingingsrade. Die basis waarvolgens bedingingsrade binne ‘n sektor of area binne daardie spesifieke sektor gevestig word, word duidelik binne die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995 vervat.
96 Xxxxxxxx 1997 Small enterprises, the Labour Relations Act and collective bargaining in South Africa 94.
97 Xxxxxxxx 1997 Small enterprises, the Labour Relations Act and collective bargaining in South Africa 95.
98 Xxxxxxxx 1997 Small enterprises, the Labour Relations Act and collective bargaining in South Africa 95.
99 Xxxxxxxx 1997 Small enterprises, the Labour Relations Act and collective bargaining in South Africa 95.
100 A 30(1)(b) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
101 A 29(11)(b)(iii) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
102 A 32 (1)(2) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
103 A 32 (3)(4) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
Bedingingsrade se primêre doel is om kompetisie tussen verskillende organisasies op ‘n gelyke voet xx xxxxx. Bedingingsrade moet ook voorsiening maak vir die daarstel van bystandsdienste binne ‘n spesifieke sektor wat help om demokrasie binne die werkplek te bevorder.104
3.1.1. Die vorming van bedingingsrade
Bedingingsrade bestaan uit verteenwoordigers van een of meer geregistreerde vakbonde of werkgewersorganisasies.105 Dit kan egter beskou word as die basis vir die daarstel van kollektiewe bedinging op sektorale vlak waarby werknemers en hul geregistreerde vakbonde en werkgewers sowel as werkgewersorganisasies, binne ‘n raamwerk van arbeidsverhoudinge, moet funksioneer.106 Sodra hierdie onderskeie partye ‘n ooreenkoms bereik het, kom daar ‘n afdwingbare ooreenkoms tot stand.107
Dit is ook duidelik dat een of meer geregistreerde vakbonde of werkgewersorganisasies ‘n bedingingsraad daarstel vir ‘n bepaalde sektor sodat die werkgewers en werknemers gelyke verteenwoordiging binne die bedingingsraad geniet.108 Die tersaaklike bedingingsraad kan ook na meer as een sektor uitgebrei word.109
Wanneer daar gekyk word na die privaatsektor kan ‘n bedingingsraad gevestig word xxxx xx bepaal watter spesifieke dienste en produkte binne die sektor of industrie gelewer word.110 Wanneer daar ‘n bedingingsraad opgerig word, moet die partye tot daardie raad ‘n ooreenkoms bereik ten opsigte van watter sektore binne die bestek van die bedingingsraad ingesluit xxx word.111 Die SIC-kodes xxxx voorgeskryf deur die Departement van Handel en Nywerheid112 kan in hierdie opsig handig te pas kom. Bedingingsrade word vir spesifieke sektore afgebaken maar kan ook in geografiese
104 A 28 (1)(k) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
105 A 27 (1) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
106 A 1 (c)(d) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
107 TWIU (SA) v Fabricius 1987 ILJ 90 (T).
108 A 30 (1)(a) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
109 A 27 (4) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
110 Du Toit et al Labour Relations Law 261.
111 Basson Essential Labour Law 268.
112 Anon xxxx://xxx.xxxxxxx.xxx.xx/xxxxxxxxxx_xxxxxxxx/xxx.
areas of distrikte waarbinne die partye opereer, verdeel word.113 Alvorens ‘n bedingingsraad aansoek kan doen om registrasie, moet daar eers ‘n konstitusie of grondwet deur daardie spesifieke bedingingsraad aangeneem word.114 Dit is duidelik dat bedingingsrade in terme van artikel 27(1) van die WAV opgerig kan word xxxx xx voldoen aan twee basiese stappe.115 Hierdie stappe kan as volg gesien word:116
(1) Een of meer geregistreerde vakbonde en een of meer geregistreerde werkgewersorganisasies kan 'n bedingingsraad vir 'n sektor en gebied instel deur-
(a) 'n konstitusie aan te neem wat aan die vereistes van artikel 30 voldoen; en
(b) registrasie van die bedingingsraad ingevolge artikel 29 te verkry.
Bedingingsrade word vrywilliglik gestig, maar kan alleenlik gestig word wanneer een of meer geregistreerde vakbonde asook een of meer geregistreerde werkgewersorganisasies by die Registrateur aansoek doen om registrasie.117 Individuele werkgewers mag slegs lede word van bedingingsrade indien hulle reeds as lede van werkgewersorganisasies erken is.118
Sodra die bedingingsraad geregistreer is ontvang dit statutêre erkenning.119 Alle aansoeke rondom registrasies moet deur die partye self na die Registrateur van arbeid gestuur word deur middel van ‘n voorgeskrewe vorm.120 By hierdie vorm moet daar ook ‘n grondwet of konstitusie van die bedingingsraad wat aansoek doen, geheg word.121 Sodra die aansoek ontvang is moet die Registrateur dit in die Staatskoerant publiseer sodat alle besware rondom hierdie aansoek aangehoor kan word.122 ‘n Kopie van
113 Du Toit et al Labour Relations Law 261.
114 National Manufactured Fibres Employers’ Association v CWIU 1997 8 BLLR 1041 (AH). Daar moet egter voldoen word aan artikel 29(1)(b) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
115 Basson Essential Labour Law 268.
116 A 27 (1)(a)(b) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
117 Xxxxxx Collective Labour Law 84.
118 Xxxxxx Collective Labour Law 84.
119 Xxxxxx Collective Labour Law 84.
120 Xxxxxx Collective Labour Law 84.
121 A 27 (1)(a)(b) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
122 A 29 (3) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
hierdie aansoek moet aan die Nasionale Ekonomiese Ontwikkelings- en Arbeidsraad (hierna xxxxxx as NEDLAC) gestuur word om deeglik ondersoek in te stel asook xx xxxxx xx xxxx dat die kennisgewing voorsiening maak vir besware wat die publiek mag xxxxx.123 Besware kan gesien word in gevalle waar die daarstel van die bedingingsraad benadeling of inbreuk maak op die regte van sekere partye. Een aspek van die goedkeuringsproses is xx xxxxx xx xxxx dat daar voldoen word aan artikel 30(1)(b) van die WAV.124 Hierdie artikel word ook later hieronder bespreek. Indien daar enige besware ten opsigte van die Registrateur se besluit bestaan kan dit in terme van artikel 111 van die WAV na die Arbeidshof xxxxxx word.125 Indien daar geen besware in die voorgeskrewe tydperk van 30 dae126 ingedien is nie, is die Registrateur verplig om hierdie aansoek tot die oprigting van ‘n bedingingsraad goed xx xxxx. Indien daar enige geskil rondom die vraag of ‘n spesifieke onderneming binne die bestek van ‘n bedingingsraad val, moet die geskil aangaande afbakening na die KVBA xxxxxx word.127
Daar word nie spesifiek in Hoofstuk 3 xxxx C van die WAV na die verteenwoordiging wat die partye moet geniet xx xxxx van ‘n bedingingsraad te word xxxxxx nie, maar wel in xxxx F wat oor die algemene bepalings betreffende bedingingsrade handel. Die riglyne wat in xxxx F van Hoofstuk 3 vervat word bepaal die volgende:128
(1) By oorweging van die verteenwoordigendheid van die partye by 'n raad, of partye wat registrasie van 'n raad verlang, moet die registrateur, met inagneming van die aard van die sektor en die ligging van die gebied ten opsigte waarvan registrasie verlang word, die partye by 'n raad as verteenwoordigend beskou ten opsigte van die hele gebied, selfs indien 'n vakbond of werkgewersorganisasie wat 'n party by die raad is, geen lede in 'n gedeelte van daardie gebied het nie.
123 A 29 (3)(a) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
124 A 30 (1)(b) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
125 A 111 van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995. Hierdie artikel bepaal dat enige persoon oor die reg beskik om te appelleer teen ‘n beslissing indien daardie persoon gegrief is. Die hof het ook bepaal dat ‘n persoon wat beskik oor ‘n regmatige belang die toets rondom Locus Standi aanwending vind. Dit is ook beslis in die xxxx tussen Xxxxxx and Xxxxxx (Pty) Ltd v Xxxxxx NO and others 2009 30 ILJ 2889 (AAH).
126 A 29 (3)(b) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
127 A 62 van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
128 A 49(1) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
Dit is egter duidelik dat verteenwoordiging nie alleen gemeet word aan die hoeveelheid lede wat beskou word as ‘n lid van ‘n spesifieke vakbond nie, maar dat daar verder gekyk word na die invloed wat die vakbond of werkgewersorganisasie binne die sektor openbaar.129 ‘n Geregistreerde vakbond se spesifieke toepassingsbestek xxxx xxxxx nie presies met die bestek van die spesifieke raad ooreen te stem alvorens die vakbond toegelaat sou word as ‘n lid tot die ooreenkoms nie aangesien ‘n vakbond toegelaat word om in meerdere sektore op te tree indien hul grondwet daarvoor voorsiening maak.130
Die aansoek om registrasie van ‘n bedingingsraad kan in sekere omstandighede afgewys word. Dit sou tipies gebeur in gevalle, xxxx reeds hierbo bespreek is, waar daar ‘n geldige beswaar geopper word omdat die applikant nie aan die voorgeskrewe bepalings voldoen nie,131 indien die sektor of area nie gepas is vir hierdie aansoek nie132 of indien die applikant nie voldoende in die sektor of gebied waarbinne aansoek gedoen word verteenwoordig word nie.133 Indien die spesifieke gebied nie afgebaken kan word xxxx in artikel 29(8)(b) van die WAV bepaal word nie, moet die Minister die spesifieke sektor of gebied afbaken en die Registrateur daarvan in xxxxxx xxxx.134 Sodra hierdie aansoek goedgekeur is, word die bedingingsraad van ‘n sertifikaat voorsien wat die gespesifiseerde area omskryf waarbinne dienste gelewer moet word.135 Artikel 213 van die WAV bepaal dat ‘n geregistreerde omvang van besigheid gesien kan word as die sektor of area waarbinne ‘n raad geregistreer is om dienste te verrig ingevolge wetgewing.136 Die xxxx het beslis dat ‘n geregistreerde omvang van besigheid gesien kan word as die wyse waarop ‘n spesifieke aktiwiteit uitgeoefen word.137 Sodra ‘n raad werksaamhede en pligte vanuit die Wet verkry beskik daardie raad oor die jurisdiksie om sy bevoegdhede uit te oefen.138 Partye tot die xxxx xxx nie aanspreeklik gehou word
129 Xxxxxx Collective Labour Law 84.
130 Paper Printing Wood and Allied Workers Union v Pienaar NO and others 1993 14 ILJ 1187 (A).
131 A 29 (4)(a) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
132 A 29 (4)(b) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
133 A 29 (4)(c) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
134 A 29 (9) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
135 A 29 (15)(a) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
136 A 213 (c) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
137 Photocircuit SA (Pty) Ltd and others v Minister of Manpower and another 1993 14 ILJ 878 (C). at 888.
138 A 50 (2) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
vir verpligtinge of aanspreeklikhede wat deur die raad uitgeoefen moet word nie indien hulle as lede van daardie raad geklassifiseer word.139 Die partye tot die xxxx xxx ook nie persoonlik aanspreeklik gehou word vir enige verliese wat uit die bona fide optrede van ‘n ander party mag voortspruit wat sy funksies binne die raad uitoefen nie.140
3.1.2. Die rol van bedingingsrade binne die kollektiewe bedingingsproses ten einde minimum voorwaardes van indiensneming en voorgeskrewe lone daar te stel
Bedingingsrade word tradisioneel as die belangrikste statutêre kollektiewe bedingingsmeganisme in Suid-Afrika beskou xxxx bevind in die xxxx tussen Adonis v Western Cape Education Department 1998 6 BLLR 564 (AH).141 Oor die jare het die aantal vakbonde ook uitgebrei waarby erkenningsooreenkomste ontwikkel is en dit bygedra het tot meer gunstige indiensnemingsooreenkomste met werkgewers wat ook gelei het tot die behoefte aan meer bedingingsrade ten einde gesentraliseerde bedinging aan te moedig.142
Wanneer daar van gesentraliseerde bedinging gepraat word is dit belangrik om in gedagte xx xxx dat daar sekere voordele sowel as nadele bestaan.143 Vakbonde is van mening dat gesentraliseerde bedinging gesien kan word as die daarstel van ooreenkomste deur opgeleide onderhandelaars wat tot een kollektiewe ooreenkoms per sektor lei wat deur ‘n aangewese agent afgedwing word.144 Daarteenoor is die argument dat dit eerder gesien kan word as die ondermyning van ekonomiese groei, dat daar ‘n tekort aan buigbaarheid is omdat daar nie aandag gegee word aan plaaslike verskille binne ‘n organisasie nie en dat daar ‘n groter risiko bestaan vir werkgewers om ‘n staking in die gesig xx xxxxx.145
139 A 50 (3) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
140 A 50 (4) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
141 Adonis v Western Cape Education Department 1998 6 BLLR 564 (AH). 142 1998 6 BLLR 564 (AH).
143 Du Toit et al Labour Relations Law 259.
144 Du Toit et al Labour Relations Law 259.
145 Du Toit et al Labour Relations Law 259.
Die beste argument waarom daar van gesentraliseerde bedinging gebruik gemaak moet word is vir die xxxx dat dit geleenthede daarstel om vergoedingsongelykhede uit die weg te ruim.146 ‘n Sosiale verantwoordelike vergoedingsbeleid word die mees effektiewe op sektorale vlak geformuleer ten einde konfronterende belange asook gelyke ekonomiese geleenthede binne die organisasie te skep.147
Die internasionale tendens is dat daar geneig word na bedinging op organisasievlak.148 Wanneer daar na hierdie omstandighede xxxxxx word is dit duidelik dat menslike hulpbronontwikkeling sowel as effektiewe bestuur op die mees effektiewe wyse gereguleer sou word op organisasievlak-ooreenkomste.149
Du Toit150 stel dat die Suid-Afrikaanse arbeidsreg nog nooit regtig aan die formulering van gesentraliseerde bedingingstrukture op nywerheidsvlak aandag gegee het nie asook dat daar geen verbod op bedinging buite die statutêre raamwerk bestaan nie.151 Die WAV stel dat bedingingsrade ontwikkel kan word of tot stand kom op ‘n vrywillige basis deur een of meer geregistreerde vakbonde asook een of meer geregistreerde werkgewersorganisasies.152
Die Congress of South African Trade Unions (hierna xxxxxx as COSATU) is van mening dat die inkorporering van kleinsakeondernemings binne die bedingingsraad ‘n noodsaaklike element is om gelykheid binne ‘n sektor te verseker.153 Die probleem hiermee is dat bedingingsrade nie hul beloftes teenoor kleinsakeondernemings kan nakom nie omrede hulle nie buigbaar is nie.154 Die vakbonde is egter van mening dat
146 Du Toit et al Labour Relations Law 260.
147 Du Toit et al Labour Relations Law 260.
148 Du Toit et al Labour Relations Law 260.
149 Du Toit et al Labour Relations Law 260.
150 Du Toit et al Labour Relations Law 260.
151 Du Toit et al Labour Relations Law 260.
152 Du Toit et al Labour Relations Law 260.
153 Xxxxxxxx 1997 Small enterprises, the Labour Relations Act and collective bargaining in South Africa 97.
154 Xxxxxxxx 1997 Small enterprises, the Labour Relations Act and collective bargaining in South Africa 97.
hulle wel oor die bevoegdheid beskik om die belange van kleinsakeondernemings te beskerm asook die nodige verteenwoordiging daar te stel.155
Die grondwet van bedingingsrade moet vir die verteenwoordiging xxx xxxxx- en medium sakeondernemings voorsiening maak.156 Artikel 30(2)(b) van die WAV stel dat verteenwoordiging vir xxxxx- en medium sakeondernemings uitgesluit sou wees of nie toepassing sou vind indien dit oor bedingingsrade in die staatsdiens handel nie.157
Vanweë die bindende aard van kollektiewe ooreenkomste bepaal artikel 31 van die WAV dat behoudens die grondwet of konstitusie van ‘n bedingingsraad word ‘n kollektiewe ooreenkoms wat binne daardie raad gesluit is geag bindend xx xxxx op partye tot die xxxx xxxxx as partye tot die kollektiewe ooreenkoms.158 Kollektiewe ooreenkomste sou ook bindend wees op elke party by die kollektiewe ooreenkoms sowel as die lede van xxxx xxxxx party by die kollektiewe ooreenkoms vir sover as wat die bepalings van daardie ooreenkoms van toepassing is op die verhouding tussen die party en lede van die ander party.159
3.1.3. Die bindende aard van kollektiewe ooreenkomste
‘n Kollektiewe ooreenkoms kan gedefinieer word as ‘n skriftelike ooreenkoms wat handel oor indiensnemingsvoorwaardes of enige sake van gemeenskaplike belang tussen een of meer geregistreerde vakbonde aan die een xxxx en een of meer geregistreerde werkgewersorganisasies aan die xxxxx xxxx.160 Werknemers wat ten tye van die ooreenkoms lede van hierdie spesifieke vakbond is, xxx gebonde wees aan die ooreenkoms tussen die werkgewer en die vakbond/vakbonde wat die meerderheid werknemers binne die werkplek verteenwoordig.161 Artikel 23 van die WAV reguleer die regseffek van ‘n kollektiewe ooreenkoms en stel dat ooreenkomste wat bereik word
155 Xxxxxxxx 1997 Small enterprises, the Labour Relations Act and collective bargaining in South Africa 97.
156 A 30 (1)(b) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
157 A 30 (2)(b) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
158 A 31 (a) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
159 A 31 (b) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
160 A 213 van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
161 SA Polymer Holdings (Pty)Ltd t/a Mega-Pipe v Llale and others 1994 15 ILJ 277 (AAH).
tussen partye tot die ooreenkoms bindend sou wees162 asook op xxxx xxxxx party en hul lede.163 Werknemers wat nie-lede van geregistreerde vakbonde is xxx ook gebonde wees in die geval waar die geregistreerde vakbond aan die meerderheid lede binne die spesifieke werkplek verteenwoordiginging bied indien die kollektiewe ooreenkoms na die nie-partye uitgebrei is.164 Artikel 23(1)(d) van die WAV het daartoe bygedra dat die onsekerheid rondom die effek van kollektiewe ooreenkomste ten opsigte van nie-lede uit die weg geruim word deurdat daar spesifiek uiteengesit word wanneer nie-lede gebonde gehou xxx word aan kollektiewe ooreenkomste.165
In sekere omstandighede sou die effektiwiteit van kollektiewe ooreenkomste op risiko geplaas word indien ‘n individuele werknemer of werkgewer oor die bevoegdheid sou beskik om te kon besluit om nie meer deur die verteenwoordigende vakbond verteenwoordig te word nie166 of indien hulle oor die bevoegdheid sou beskik om hulle self vanaf die ooreenkoms te onttrek. Die WAV maak duidelik voorsiening daarvoor dat ‘n persoon wat ‘n lid van ‘n vakbond is, gebonde xxx xxxx aan die ooreenkoms vir die volle duur van die kollektiewe ooreenkoms waarop daardie tersaaklike vakbond ooreengekom het.167 Daardie ooreenkoms xxx xxxxx bindend wees op xxxx xxxxxxx in terme van artikel 23(2) van die WAV wat stel:168
(2) 'n Kollektiewe ooreenkoms is vir die hele termyn van die kollektiewe ooreenkoms bindend op xxxx xxxxxxx wat ingevolge subartikel (1) (c) gebind is en wat lid was op die tydstip toe dit bindend geword het of wat 'n lid word nadat dit bindend geword het, ongeag of daardie persoon vir die kollektiewe ooreenkoms lid van die geregistreerde vakbond of geregistreerde werkgewersorganisasie xxx, al xxx xxx.
Die effek van artikel 23(2) van die WAV word in twee hofsake duidelik geïllustreer. In die xxxx tussen Vista University v Botha and others169 1997 18 ILJ 1040 (AH) het dit
162 A 23(1)(a) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
163 A 23(1)(b) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
164 A 23(1)(d)(iii) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
165 A 23(1)(d) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
166 Xxxxxx Collective Labour Law 127.
167 A 23 (1)(c) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
168 A 23(2) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
169 Vista University v Botha and others 1997 18 ILJ 1040 (AH).
gehandel oor ‘n groep werknemers wat gestaak het oor bepaalde sake waarvoor daar duidelik binne ‘n kollektiewe ooreenkoms voorsiening gemaak word. Hierdie ooreenkoms was steeds geldig. Die werknemers het uit die vakbond bedank. Die hof het egter beslis dat die ooreenkoms steeds geldig is en dat die staking daarom onbeskermd geag sou word. Die hof het ‘n interdik toegestaan waarin die werknemers verbied was om xx xxxxx.170 ‘n Xxxx wat dien as ondersteuning van hierdie beslissing is BMW v NUMSA171 2012 33 ILJ 140 (AAH) waar ‘n kollektiewe ooreenkoms voorsiening gemaak het vir sekere prosedurele vereistes waaraan voldoen xxxx word voordat ‘n primêre staking kon plaasvind. Hierdie prosedurele vereistes sou afdwingbaar wees teen die werknemers van die organisasie indien dit nie contra bones mores sou wees nie.172 ‘n Voorbeeld hiervan sou wees waar daar onregmatig inbreuk gemaak word op ‘n individu se reg op vryheid van assosiasie in gevalle waar dit nie beskou kon word as ‘n geldige geslotegeledere ooreenkoms nie.
Die tweede hofsaak is die xxxx tussen Xxxxx and others v Volkswagen SA Ltd and others 2001 22 ILJ 1575 (AAH) waar beslis is dat ‘n ooreenkoms wat ontstaan tussen ‘n vakbond en die werkgewer ingevolge waarvan die werknemers moet ophou om xx xxxxx op ‘n spesifieke dag en terugkeer na hul verpligtinge, bindend sou wees.173 Die hof het verder gestel dat hoewel dit onduidelik is of die ooreenkoms se terme en voorwaardes dit reguleer, dit steeds oor sake van gemeenskaplike belang handel.174 Daar is verder bevind dat verteenwoordigende vakbonde wat die meerderheid lede binne die werkplek verteenwoordig wel oor die bevoegdheid beskik om kollektiewe ooreenkomste uit xx xxxx na nie-lede binne die organisasie.175 Dit kan gesien word as die voordeel wat slegs die vakbond toekom wat die meerderheid binne ‘n werkplek verteenwoordig.176
Individuele dienskontrakte tussen ‘n werknemer en ‘n werkgewer xxx ook aan hierdie kollektiewe ooreenkoms onderhewig wees.177 In gevalle waar ‘n kollektiewe
170 1997 18 ILJ 1040 (AH).
171 BMW v NUMSA 2012 33 ILJ 140 (AAH). 172 2012 33 ILJ 140 (AAH).
173 Mzeku and others v Volkswagen SA Ltd and others 2001 22 ILJ 1575 (AAH).
174 Xxxxxx Collective Labour Law 128. 175 2001 22 ILJ 1575 (AAH).
176 2001 22 ILJ 1575 (AAH).
177 A 23(3) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
ooreenkoms vir ‘n onbepaalde tydperk gesluit is, kan die een party wat die ooreenkoms wil termineer dit slegs doen indien hy redelike skriftelike xxxxxx xxxxx het aan die ander party.178
Die werkgewers of werknemers mag egter nie indiensnemingskontrakte daarstel wat afstand doen van enige regte wat binne ‘n kollektiewe ooreenkoms vervat word nie.179 Daar bestaan egter geen belet rondom werkgewers en ongeregistreerde vakbonde om kollektiewe ooreenkomste te sluit nie, maar dit is duidelik dat slegs ooreenkomste tussen geregistreerde vakbonde en werkgewersorganisasies statutêre erkenning geniet.180 Sodra vasgestel is wat presies bedoel word met die begrip “terme en voorwaardes” van indiensneming, is dit duidelik dat dit breedvoerig omskryf word, maar die woord “enige” ander sake van gemeenskaplike belang, beteken dat die wetgewer voorsiening maak dat kollektiewe ooreenkomste op so ‘n wyse ‘n wye gebied dek ten opsigte van direkte en indirekte verhoudinge binne die werkplek.181 Dit is egter van belang dat kollektiewe ooreenkomste op skrif gestel moet wees, hoewel dit nie altyd geonderteken xxxx xx word nie.182 ‘n Voorbeeld hiervan kan gesien word in die xxxx tussen National Union of Metalworkers of SA and others v Hendor Mining Supplies183 waar die Arbeidshof beslis het dat in die geval waar ‘n vakbond ‘n ooreenkoms sluit ingevolge waarvan sy lede aan ‘n sekere persoon moet rapporteer, ongeag die xxxx dat die persoon beskuldig word van rassistiese aanmerkings wat gemaak is teenoor die lede, gesien kan word as ‘n kollektiewe ooreenkoms wat die lede van daardie vakbond bind en daarom verbied om aan ‘n staking in hierdie verband xxxx xx neem.184 Daar is ook verder beslis dat dit belangrik is dat hierdie kollektiewe ooreenkoms skriftelik moet wees omrede ‘n mondelinge ooreenkoms wat later vervang xxx word xxxx ‘n skriftelike ooreenkoms nie as ‘n kollektiewe ooreenkoms erken sou word nie.185
178 A 23(4) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
179 A 199 van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
180 Xxxxxx Collective Labour Law 124.
181 Xxxxxx Collective Labour Law 124.
182 Diamond and others vs Daimler Chrysler (Pty) Ltd and Others 2006 27 ILJ 2595 (AH). at 27
183 National Union of Metalworkers of SA and others v Hendor Mining Supplies 2003 24 ILJ 2171 (AH).
184 2003 24 ILJ 2171 (AH).
185 2003 24 ILJ 2171 (AH).
Daar is reeds deur die Kommissie vir Versoening, Bemiddeling en Arbitrasie (hierna xxxxxx as die KVBA) se Kommissarisse uitgewys dat daar ‘n redelike graad van formaliteit verbonde is ten einde ‘n skriftelike kollektiewe ooreenkoms daar te stel.186 Die xxxx dat ‘n kollektiewe ooreenkoms onderteken moet word xx xxx xxxx xx xxxx word nie duidelik in wetgewing vervat nie alhoewel die Arbeidshof beslis het dat die kollektiewe ooreenkoms nie van krag kan wees indien dit nie onderteken is nie.187 Daar bestaan wel ‘n uitsondering indien beide die partye ooreenkom dat die kollektiewe ooreenkoms eers van krag sou wees sodra beide hierdie partye dit geonderteken het.188
Artikel 31 van die WAV maak voorsiening vir die bindende aard van kollektiewe ooreenkomste wat binne bedingingsrade gesluit word.189 Die partye wat gebonde gehou kan word aan hierdie ooreenkomste is die partye tot die bedingingsraadooreenkoms,190 die lede van xxxx xxxxx party vir sover die bepalings vervat in die ooreenkoms ‘n uitwerking het op die verhouding tussen so ‘n party en die lede van ‘n ander party, van toepassing sou wees.191 ‘n Party word egter nie outomaties tot ‘n ooreenkoms gebind indien die werkgewers binne die bestek van daardie bedingingsraad xxx xxx.192 Om gebonde xx xxxx moet die werkgewer ‘n party tot die ooreenkoms wees asook in gevalle waar die ooreenkoms uitgebrei word in terme van artikel 32 van die WAV.193 Hierdie proses word breedvoerig hieronder uiteengesit.
3.1.4. Die basis waarop die Minister bedingingsraadooreenkomste kan uitbrei na besighede wat nie-partye tot die bedingingsooreenkomste is nie
Ingevolge artikel 32 van die WAV kan ‘n bedingingsraad die Minister skriftelik versoek dat ‘n kollektiewe ooreenkoms wat binne ‘n bedingingsraad gesluit is, uitgebrei word na enige persone wat nie ‘n party tot die kollektiewe ooreenkoms is nie maar wat wel binne
186 Communication Workers Union v Telkom SA Ltd 1998 19 ILJ 89 (CCMA).
187 Xxxxxx Collective Labour Law 125.
188 Samancor Ltd v National Union of Metalworkers of SA and others 2000 21 ILJ 2305 (AH).
189 A 31 van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
190 A 31 (a) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
191 A 31 (b) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
192 Xxxxxx Collective Labour Law 129.
193 Xxxxxx Collective Labour Law 129.
die geregistreerde bestek van die bedingingsraad val.194 Die voorwaarde is egter dat ‘n vakbond met ‘n meerderheid lede of ‘n werkgewersorganisasie met ‘n meerderheid lede ten gunste van die uitbreiding moet stem.195 Die Minister moet ook oortuig wees dat die nie-partye binne die geregistreerde bestek van die bedingingsraad val en dat daar ook voorsiening gemaak word vir ‘n prosedure waarvolgens partye kan aansoek doen vir vrystelling van die nakoming van die bepalings van die bedingingsraadooreenkoms asook xxxxx by ‘n onafhanklike liggaam, indien daar redes bestaan waarom die party vrygestel moet word van die ooreenkoms.196 Die Minister moet binne 60 dae na ontvangs van die versoek ‘n kennisgewing in die Staatskoerant plaas wat stel vanaf xxxxx datum asook die tydperk wat hierdie kollektiewe ooreenkoms van krag xxx xxxx.197 Hierdie kollektiewe ooreenkoms sou egter nie in terme van subartikel 2 uitgebrei word indien die Minister nie oortuig is dat daar aan al die vereistes van subartikel 1 voldoen is nie.198
Artikel 32(3) van die WAV stel die voorwaardes wat nagekom moet word alvorens die Minister die ooreenkoms na nie-partye kan uitbrei.199 Die ooreenkoms mag nie uitgebrei word indien die vakbonde en werkgewersorganisasies, na die uitbreiding van die ooreenkoms, nie die meerderheid van werknemers binne die geregistreerde bestek van die bedingingsraad as lede verteenwoordig nie.200 Verder moet die nie-partye waartoe die ooreenkoms uitgebrei word wel binne die geregistreerde bestek van die bedingingsraad val.201 Dit blyk dus dat daar ‘n xxxxx xxxx uit xx xxxx is dat die uitbreiding van die ooreenkomste op die sogenaamde meerderheidsbeginsel gegrond is.
‘n Verdere motivering is om die uitbuiting van die werknemer van nie-partye te verhoed deur binne die betrokke sektor bepaalde minimum standaarde te stel en in dieselfde
194 A 32 (1) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
195 A 32 (1)(a)(b) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
196 A 30 (1)(k) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
197 A 32 (2) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
198 A 32 (3)(a) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
199 A 32 (3) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
200 A 32 (1)(a)(b) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
201 A 32 (3)(d) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
asem onbillike kompetisie in prysvasstelling uit xx xxxxxx xxxx ten minste die arbeidskoste vir alle ondernemings dieselfde xx xxx.
‘n Verdere punt van motivering is in die lang titel van die WAV xx xxxx wat xxxxx andere die volgende as oogmerke stel, naamlik om effek xx xxx aan die reg op billike arbeidspraktyke xxxx in die Grondwet202 omskryf word asook kollektiewe bedinging te fasiliteer en aan te moedig binne die werkplek asook op sektorale vlak.203
Klaarblyklik om effek xx xxx aan artikel 1 van die WAV204 word in artikel 32(5) bepaal dat ongeag subartikel 3(b) en (c) van artikel 32, die Minister die ooreenkoms mag uitbrei indien die vakbonde voldoende (in teenstelling met ‘n meerderheid) verteenwoordiging in die sektor bied en indien die Minister van oordeel is dat die nie-uitbreiding van kollektiewe bedinging sou ondermyn word.205 Met ander woorde beteken dit dat die Minister steeds ‘n kollektiewe ooreenkoms ten gunste van ‘n vakbond wat nie die meerderheid verteenwoordiging binne ‘n sekere organisasie bied nie kan uitbrei. Dit sou slegs plaasvind indien die Minister van mening is dat kollektiewe bedinging ondermyn xxx word indien die uitbreiding nie plaasvind nie.
Die ooreenkoms moet voorsiening maak vir ‘n onafhanklike liggaam wat appèlle kan aanhoor in gevalle waar die bedingingsraad xxx xxxxx om ‘n nie-party waartoe die ooreenkoms uitgebrei is se aansoek om vrystelling goed xx xxxx. Hierdie appèlliggaam moet ook oor die terugtrekking van vrystellings kan beslis.206 Hiermee saam moet voorsiening gemaak word vir die kriteria wat die appèlliggaam moet aanwend wanneer
202 A 23(1) van die Grondwet van die Republiek van Suid-Afrika, 1996.
203 A 1 (d)(i)(ii) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
204 A 1 van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995. Die doel van die wet is om ekonomiese ontwikkeling binne die werkplek te bevorder. Dit is ook van belang dat daar ‘n raamwerk daargestel moet word waarbinne werknemers en hul vakbonde, werkgewers en werkgewersorganisasies ordelike kollektiewe bedinging op sektorale vlak bevorder.
205 A 32 (5)(b) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
206 A 32 (3)(e)(ii) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995. Die kriteria vir die uitsonderings word gewoonlik vervat in die konstitusie of grondwet van die vakbond en daarom moet dit uitgevoer word. Die xxxx tussen Ncungama and others v Bargaining Council for the Liquor, Catering and Accommodation Trades, South Coast, KwaZulu-Natal and another 2002 8 BLLR 766 (AH).
dit ‘n xxxxx aanhoor. Hierdie kriteria moet xxxxxx xxxx en uitvoering gee aan die hoofoogmerke van die WAV207 en mag ook nie teen nie-partye diskrimineer nie.208
3.1.5. Die risiko indien die maatskappy nie voldoen aan die ooreenkoms nie
Sodra kollektiewe ooreenkomste uitgebrei is, word daar ook gebruik gemaak van sekere aangewese agente wat toesig moet hou oor daardie ooreenkomste in terme van artikel 33 van die WAV209 asook Bylae 10 van die WAV.210 Hierdie agente word deur die Minister aangestel om toe xx xxxx dat alle kollektiewe ooreenkomste wat deur die bedingingsraad gesluit is toegepas, gemonitor en afgedwing word.211 Hierdie aangewese agent beskik ook oor die bevoegdheid om ‘n nakomingsbevel aan die werkgewer te voorsien indien die werkgewer nie aan die kollektiewe ooreenkoms voldoen nie.212 Ten einde hierdie kollektiewe ooreenkoms af te dwing kan die agent van ‘n persoon vereis om inligting wat oor die kollektiewe ooreenkoms handel bekend xx xxxx, ‘n xxxxxxx xx deursoek vir inligting, enige inligting wat verkry is te kopieer, masjinerie op die werkperseel te inspekteer en enige ander werksaamheid te verrig wat nodig sou wees om die kollektiewe ooreenkoms af te dwing.213
Die nakoming van kollektiewe ooreenkomste xxx xxxx ‘n aangewese agent hanteer word, wat aangestel is in terme van artikel 33A van die WAV wat ‘n verpligting op die werkgewer plaas om in terme van die kollektiewe ooreenkoms op te tree binne ‘n redelike tydperk.214 Indien daar ‘n geskil rondom die nakoming van die ooreenkoms
207 A 32 (3)(f) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
208 A 32 (3)(g) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
209 A 33 van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
210 A 33 van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995. Bylae 10 van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
A 33 (1) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995 sowel as Item 1 van Bylae 10 van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995. Daar word bepaal dat sekere agente in staat is xx xxxxxx ‘n lasbrief besigheidspersele te betree xx xxxxx xx xxxx of die werkgewer aan die kollektiewe ooreenkoms voldoen. Indien die rekords by die werkgewer se persoonlike perseel gehou word mag die perseel slegs betree word indien die eienaar toestemming daartoe xxxxxxx of in die geval waar die Arbeidshof magtiging aan hierdie tersaaklike agent xxxxxxx het. Xxxxxx Collective Labour Law 89.
212 Item 5 van Bylae 10 van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
213 Item 5 (a)(b)(c)(e)(g) van Bylae 10 van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
214 A 33A (1) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
ontstaan is dit duidelik dat die geskil eers na arbitrasie xxxxxx moet word.215 Die arbiter wat aangestel is deur die bedingingsraad xxx xxx ‘n toepaslike boete teen die organisasie se werkgewer hef,216 maar alle arbitrasies in terme van artikel 33A van die WAV is onderhewig aan hersiening deur die Arbeidshof en sou die boete eers opgeskort word hangende die uitkoms van die hersiening.217 Die wyse waarop die boete bereken word xxx geskied op die basis waarvolgens die kollektiewe ooreenkoms geskend word218 sowel as in die geval waar daar reeds in die verlede herhaalde skending van die ooreenkoms voorgekom het.219
215 A 33A (4)(a) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
216 A 33A (12) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
217 A 33A (8) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
218 A 33A (13)(b)(i) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
219 A 33A (13)(b)(ii) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
Hoofstuk 4
4 Die akkommodasie van kleinsakeondernemings in die Metal Engineering Industries Bargaining Council
Bedingingsrade se primêre doel is om kompetisie tussen verskillende organisasies op ‘n gelyke voet xx xxxxx. Bedingingsrade moet ook voorsiening maak vir die daarstel van industriële bystandsdienste binne ‘n spesifieke sektor wat help om demokrasie binne die werkplek te bevorder.220 Omrede daar gefokus word op bedingingsooreenkomste binne die ingenieursbedryf is dit duidelik dat hier binne die onderskeie ooreenkomste wat binne die Metal Engineering Industries Bargaining Council (hierna xxxxxx as MEIBC) aangegaan is gefunksioneer word. Die ooreenkomste is in 2011 hersien en verleng vir verdere tydperke.221 Binne hierdie bedingingsraad is ‘n hoofooreenkoms aangegaan wat hoofsaaklik die diensvoorwaardes binne die bedryf reël. Verdere ooreenkomste is aangegaan om ‘n verskeidenheid aangeleenthede te reël xxxx xxxxx andere om standaarde te beding aangaande pensioenfondse, voorsorgfondse, siekverlofbetalings, ’n administratiewe ooreenkoms en een aangaande geskilbeslegting binne die bedryf.
Xxxx met enige wetgewing is ook hierdie bedingingsraadooreenkomste as vorm van ondergeskikte wetgewing onderhewig aan bepaalde uitlegreëls wat die toepassingsbestek daarvan bepaal. Vir doeleindes van die verduideliking xxx xxxx slegs op die hoofooreenkoms gefokus word. Die onderskeie vakbonde en werkgewersorganisasies wat die partye tot die ooreenkoms is word in die inleiding tot die ooreenkoms gelys.
Ingevolge artikel 31 van die WAV word partye tot die MEIBC aan kollektiewe ooreenkomste gebonde gehou wat binne bedingingsrade gesluit word.222 Xxxx reeds hierbo breedvoerig uiteengesit is, kan hierdie kollektiewe ooreenkoms ook uitgebrei word na nie-lede binne die werkplek indien die meerderheid partye binne hierdie
220 A 28 (1)(k) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
221 GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
222 A 31 van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
werkplek ten gunste van die uitbreiding stem.223 Hierdie uitbreiding kan plaasvind sonder dat die partye voldoende verteenwoordiging geniet indien die Minister van mening is dat kollektiewe bedinging ondermyn sou word op sektorale vlak indien die ooreenkoms nie uitgebrei word nie.224 Sodra die bedingingsraad die kollektiewe ooreenkoms uitgebrei het tot nie-partye is dit duidelik dat hierdie ooreenkoms van toepassing is op almal wat binne die ooreengekome bestek van die bedingingsraadooreenkoms val. Indien ‘n werknemer nie gebind xxx xxxx xxxx die spesifieke kollektiewe ooreenkoms nie kan hy aansoek doen om vrystelling van sekere bepalings binne die kollektiewe ooreenkoms.225 Hierdie vrystellingsproses wat gevolg moet word, word ook later breedvoerig hieronder uiteengesit en bespreek.
Die vrystellings vervat in Item 23 van die hoofooreenkoms wat handel oor voorwaardes van indiensneming is dit duidelik dat enige persoon wat gebind word tot hierdie ooreenkoms aansoek kan doen om vrystelling.226 Die gesag van die bedingingsraad om aansoeke om vrystellings te oorweeg sowel as die toestaan van daardie vrystelling word hierna bespreek.227 Dit blyk dus dat die mag aan die bedingingsraad self gegee word om te besluit of die vrystellings toegestaan gaan word al xxx xxx.
4.1 Fundamentele beginsels by vrystellings
Daar bestaan sekere vereistes waaraan werknemers moet voldoen indien hulle aansoek wil doen om van sekere bepalings binne ‘n kollektiewe ooreenkoms uitgesluit te word. Dit word as fundamentele bepalings beskou wat stel dat ‘n gemotiveerde skriftelike aansoek deur die applikant na die MEIBC se streekskantoor gestuur moet word.228 Terwyl die aansoek ondersoek word xxx die MEIBC die sienings van die werkgewer sowel as die werksmag raadpleeg ten einde ‘n breedvoerige perspektief
223 A 32 van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
224 A 32(5)(b) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
225 Item 23 van GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
226 Item 23(1)(a) van GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
227 Item 23(1)(b) van GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
228 Item 23(2)(a) van GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
rondom die kwessie of aansoek te verkry.229 In die geval waar die sienings van werknemers verskil van die siening van die werkgewer moet laasgenoemde eers die verteenwoordigende vakbond raadpleeg. Indien daar nie ‘n vakbond teenwoordig is nie, moet die werknemers self geraadpleeg word om sodoende die perspektief van die werknemers in die aansoek te reflekteer.230 Hierdie bring ons by die eerste probleem dat daar bykans nooit konsensus gaan wees by die werknemers nie en dat hulle xxx xxx instem xx xxxxxx as die minimum, xxxx gestel in die ooreenkoms te aanvaar nie. Dit blyk verder dat daar nie net van die werkgewer verwag word om te konsulteer nie want Item 23(2)(c) stel dat indien die partye ‘n ooreenkoms bereik sodanige ooreenkoms op skrif gestel moet word.231 Indien die werknemers egter nie saamstem nie moet die werkgewer die redes deur die werknemers aangevoer saam met die aansoek voorlê. Hierdie bepaling op sigself kan die moontlikheid van die kleinsakeondernemings om vrystelling te kry totaal in die xxxxx xx. Die proses tel dus teen die werkgewer. Die riglyne is soms xxxx xxxx in die bewoording van Item 23(2)(d) gesien kan word:
The exemption shall not contain terms that would have an unreasonably detrimental effect on the fair, equitable and uniform application of this Agreement in the Industry.
Hierdie tipe bepaling laat klaarblyklik ‘n diskresie toe vir die persoon wat die vrystelling moet oorweeg om te bepaal wat xxxxxx in die industrie is terwyl dit in werklikheid gaan oor die applikant werkgewer se finansiële posisie.
‘n Verdere beperkende vereiste wat gestel word is dat in die geval van loon- sowel as loonverwante vrystellings Item 23(2)(e) ‘n vaste riglyn skep, naamlik dat die vrystelling nie toegestaan xxx word vir tydperke xxxxxx as die duur van die ooreenkoms nie.232 Xxxxxx tydperke, maar nie onbepaalde tydperke van vrystelling nie, kan toegestaan word. In die praktyk word spesifiek in die MEIBC die persentasie vrystelling van die minimumlone op ‘n glyskaal bereken met die uitgangspunt dat die besigheid se finansiële posisie xxx verbeter. Aansoeke om vrystellings word ook nie op ‘n
229 Item 23(2)(b) van GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
230 Item 23(2)(c) van GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
231 Item 23(2)(c) van GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
232 Item 23(2)(e) van GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
terugwerkende basis toegestaan nie, daar sou slegs aansoek gedoen kon word binne die bepaalde termyn van ‘n jaar.233 Indien die inhoud van ‘n aansoek deur ‘n arbitrasietoekenning om vrystelling gedek word xxx die applikant se aansoek egter nie oorweeg word nie.234 Daar bestaan ook sekere gevalle waar die aansoek om vrystelling dringend is en in daardie omstandighede moet die applikant goeie redes verskaf rondom die dringendheid van die tersaaklike aansoek.235
Uit bostaande is dit dus duidelik dat alhoewel daar voorsiening gemaak is vir vrystellings die gronde baie beperkend is en dit nie die kleinsakeonderneming in alle aspekte akkommodeer nie. Die vraag ontstaan dus of hierdie bepaling eerstens binne die MEIBC aan die WAV voldoen en tweedens of dit die toets vir grondwetlikheid xxx slaag.
4.2 Die vrystellingsproses xxxx vervat in die hoofooreenkoms van die MEIBC
4.2.1 Die aansoek om vrystelling
Daar bestaan sekere vereistes waaraan werknemers moet voldoen indien hulle aansoek wil doen om van sekere bepalings binne ‘n kollektiewe ooreenkoms uitgesluit te word. Dit word beskou as fundamentele bepalings wat stel dat ‘n gemotiveerde skriftelike aansoek deur die applikant na die MEIBC se plaaslike kantoor gestuur moet word.236 Terwyl die aansoek ondersoek word xxx die MEIBC die sienings van die werkgewer sowel as die werksmag raadpleeg ten einde ‘n breedvoerige perspektief rondom die kwessie of aansoek te verkry.237 In die geval waar die sienings van die werksmag verskil van die siening van die werkgewer moet laasgenoemde eers die verteenwoordigende vakbond raadpleeg, indien daar nie ‘n vakbond teenwoordig is nie, moet die werkplek self geraadpleeg word om sodoende die perspektief van die
233 Item 23(2)(f) van GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
234 Item 23(2)(g) van GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
235 Item 23(3)(c) van GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
236 Item 23(2)(a) van GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
237 Item 23(2)(b) van GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
werknemers in die aansoek te reflekteer.238 Indien daar ‘n ooreenkoms tussen die werkgewer en die werksmag bestaan, moet die geondertekende ooreenkoms saam met die aansoek vergesel word.239 Dit is ook duidelik dat die vrystelling waarvoor aansoek gedoen word nie op ‘n nadelige wyse inbreuk mag maak op die effek van gelykheid en redelikheid van die ooreenkoms binne hierdie industrie nie.240 Loon- sowel as loonverwante vrystellings xxx xxx toegestaan word in gevalle waar die tydperk van die ooreenkoms verstryk het nie.241 Aansoeke om vrystellings word ook nie op ‘n terugwerkende basis toegestaan nie, daar sou slegs aansoek gedoen kon word binne die bepaalde termyn van ‘n jaar.242 Indien die inhoud van ‘n aansoek om vrystelling gedek word deur middel van arbitrasie xxx die applikant se aansoek nie oorweeg word nie.243 Daar bestaan ook sekere gevalle waar die aansoek om vrystelling dringend geag word en in sulke omstandighede moet die applikant die besonderhede van die vrysteling aan die Raad voorsien wat binne die applikant se omgewing geleë is.244 Hierdie aansoek xxx xxxxxx dat daar enige onderbrekings plaasvind, oorweeg word deur die Raad indien die applikant goeie redes kan verskaf rondom die dringendheid van die tersaaklike aansoek om vrystelling.245
4.2.2 Die proses246 wat gevolg moet word
Daar bestaan egter ‘n proses wat deur die werkgewer gevolg moet word alvorens ‘n vrystelling aan hom toegestaan mag word. Die proses word begin deur ‘n aansoek om vrystelling by die MEIBC se plaaslike kantoor wat die naaste aan die tersaaklike werkgewer geleë is te rig.247 Hierdie aansoek moet volledig ingevul wees tesame met stawende dokumentasie wat as motivering dien waarom die vrystelling toegestaan moet
238 Item 23(2)(c) van GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
239 Item 23(2)(c) van GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
240 Item 23(2)(d) van GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
241 Item 23(2)(e) van GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
242 Item 23(2)(f) van GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
243 Item 23(2)(g) van GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
244 Item 23(3)(a) van GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
245 Item 23(3)(c) van GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
246 Anon xxxx://xxx.xxxxx.xx.xx.
247 Item 23(2)(a) van GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
word. Daar bestaan egter ‘n spertydperk waarbinne vrystellings rakende loonvrystellings en verlofbevordering moet geskied. Loonvrystellings moet voor 31 Xxxxx en verlofbevordering moet voor 30 Oktober van elke jaar geskied. Alle finansiële dokumentasie wat die aansoek vergesel word op ‘n private sowel as konfidensiële basis deur ‘n onafhanklike ouditeur nagegaan. Nadat alle dokumentasie nagegaan, korrek en in plek is, moet die MEIBC se plaaslike xxxx xxxxx 60 dae die aansoek eksamineer met inagneming van al die perspektiewe binne die werkplek asook die van die werkgewer se verteenwoordigers. Die MEIBC se plaaslike kantoor moet binne 5 dae xxxxxx xxx van die uitkoms wat suksesvol is of afgekeur is. Indien die aansoek van die werkgewer suksesvol was kan die werksmag aansoek doen om te appelleer teen die vrysteling. Die werkgewer beskik ook oor die reg om te appelleer indien die aansoek onsuksesvol was en afgekeur is deur die MEIBC se plaaslike kantoor. Die appèlproses word hieronder breedvoerig bespreek.
4.2.3 Beskikbare remedies indien die aansoek afgekeur word
Alle appèlle wat aangeteken is teen die raad se beslissings ten opsigte van ‘n vrystelling wat deur die raad toegestaan of geweier is, word xxxxxx xx die Onafhanklike Vrystellingsappèlraad248 wat as ‘n Onafhanklike raad beskou word.249 Sodra die xxxxx ontvang is deur die Raad se sekretaresse, word dit aan die Onafhanklike Vrystellingsappèlraad gelewer om die aangeleentheid te oorweeg en te finaliseer.250 Hierdie xxxx xxx ook alle aanbevelings deur die MEIBC in ag neem sowel as enige ander relevante inligting wat verband hou met die aansoek xx xxxxx.251 Hierdie Onafhanklike xxxx xxx die xxxxx ontleed ten einde die oorspronklike streeksraad se beslissing te handhaaf of af xx xxx. Indien die xxxxx suksesvol sou wees moet die MEIBC alle relevante partye in xxxxxx xxxx van die bevinding en moet daar in terme van
248 Anon xxxx://xxx.xxxxx.xx.xx . Die Onafhanklike Vrystellingsappèlraad kan gesien word as ‘n onafhanklike liggaam wat tesame met die raad se grondwet of konstitusie vervat word ten einde aansoek om vrystellings van bedingingsraadooreenkomste wat afgekeur is, te assesseer op ‘n maandelikse basis.
249 Item 23(5)(a) van die Hoofooreenkoms van die MEIBC xxxx laaste gewysig in GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
250 Item 23(5)(b) van GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
251 Item 23(5)(c) van GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
Item 4(a)(b) en onderhewig aan Item 4(c)(d) ‘n vrystellingslisensie voorsien word aan die applikant tot die spesifieke ooreenkoms.252
Die MEIBC se streekskantoor moet binne 5 dae xxxxxx xxx van die uitkoms wat suksesvol is of afgekeur is. Indien die aansoek van die werkgewer suksesvol was kan die werksmag aansoek doen om te appelleer teen die vrystelling. Die werkgewer beskik ook oor die reg om te appelleer indien die aansoek onsuksesvol was en afgekeur is deur die MEIBC se plaaslike kantoor. Die appèlproses word hieronder breedvoerig bespreek.
4.3 Die Appèlproses wat gevolg moet word
Alle appèlle wat teen die raad se beslissing ten opsigte van ‘n vrystelling wat deur die raad toegestaan of geweier is aangeteken is, word xxxxxx xx die Onafhanklike Vrystellingsappèlraad,253 wat as ‘n onafhanklike raad beskou word.254 Hierdie xxxx xxx ook alle aanbevelings deur die MEIBC in ag neem sowel as enige ander relevante inligting wat met die appèlaansoek verband hou in aanmerking neem.255 Die onafhanklike xxxx xxx die xxxxx ontleed ten einde die oorspronklike MEIBC beslissing te handhaaf of af xx xxx. Indien die xxxxx suksesvol sou wees moet die MEIBC alle relevante partye in xxxxxx xxxx van die bevinding en in gevalle waar die vrystelling goedgekeur is, moet daar in terme van Item 4(a) ‘n vrystellingslisensie voorsien word aan alle vrygestelde persone tot die tersaaklike ooreenkoms.256 Hierdie raad is volgens die skrywer nie onafhanklik nie indien daar in ag geneem word hoe hierdie raad saamgestel word.
252 Item 23(5)(d) van GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
253 Anon xxxx://xxx.xxxxx.xx.xx . Die Onafhanklike Vrystellingsappèlraad kan gesien word as ‘n onafhanklike liggaam wat tesame met die raad se grondwet of konstitusie vervat word ten einde aansoek om vrystellings van bedingingsraad ooreenkomste wat afgekeur is, te assesseer op ‘n maandelikse basis.
254 Item 23(5)(a) van GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
255 Item 23(5)(c) van GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
256 Item 23(5)(d) van GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
4.4 Probleme wat ontstaan
Daar word wel voorsiening gemaak vir ‘n prosedure om aansoek te doen om vrystellings van kollektiewe ooreenkomste.257 Wanneer daar gekyk word na die bogenoemde appèlproses of prosedure ten einde ‘n vrystelling te verkry is dit duidelik dat daar nie aan artikel 32(5)(b) van die WAV voldoen word nie. Die rede hiervoor is omdat subartikel (5)(b) bepaal dat ‘n Minister ongeag artikel 32(3)(a)(b) van die WAV steeds ‘n kollektiewe ooreenkoms kan uitbrei indien die Minister van oordeel is dat die nie-uitbreiding van die ooreenkoms sou lei daartoe dat kollektiewe bedinging ondermyn sou word.258 Dit beteken dat die Minister ongeag die sogenaamde meerderheidsbeginsel (majoritarianism) steeds kollektiewe ooreenkomste kan uitbrei indien hy van mening is dat dit ‘n positiewe effek sou daarstel op die ooreenkoms.
Xxxx reeds hierbo genoem is, is die doel waarom bedingingsrade daargestel word bloot om kompetisie tussen organisasies in die arbeidsmag op gelyke voet xx xxxxx xxxxx xxxx werkgewer of werknemer onbehoorlik bevoordeel of benadeel word in terme van ‘n kollektiewe ooreenkoms nie. Ongelukkig word die daarstel van gelyke kompetisie nie vervat in die Metal Engineering Industries Bargaining Council se hoofooreenkoms wat handel oor die voorwaardes van indiensneming nie. Die rede hiervoor is dat sodra daar gekyk word na organisasies wat wel vrygestel word van hierdie ooreenkoms in terme van Item 1(3), daar geredeneer kan word dat daar eerder wegbeweeg word vanaf die doel van bedingingsrade sowel as die regte en verpligtinge wat deur kollektiewe bedinging daargestel word.259 Die rede hiervoor is omdat organisasies wat wel oor die finansiële vermoë beskik en ook aan die verpligtinge van hierdie ooreenkoms kan voldoen, vrygestel word van hierdie ooreenkoms. Voorbeelde van hierdie vrystellings kan gesien word as die Union Steel Corporation of South Africa (Pty) Ltd in die distrik van Vereeniging in Gauteng, wat geklassifiseer word as ‘n besigheid wat geregistreer is op die aandelemark260 en ook die slotmakersbedryf binne die Landdrosdistrik van Benoni, Boksburg, Durban, Germiston, Johannesburg, Krugersdorp, Pinetown, Port
257 A 30 (1)(k) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
258 A 32 (5)(b) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
259 Item 1 (3) van GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
260 Item 1 (3)(l) van GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
Xxxxxxxxx, Pretoria, Randburg, Roodepoort, Springs en die Kaap.261 Wat egter hier nie sin maak nie is dat al hierdie dorpe en stede wat genoem is in gebiede voorkom waar daar meer finansiële hulpbronne beskikbaar is en dat daardie xxx van besigheid ook baie meer winsgewend xxx xxxx in daardie spesifieke gebied as gevolg van ‘n meer uitgebreide kliëntebasis as wat die van ‘n slotmaker op ‘n plattelandse dorp sou wees. Dus word die slotmaker op die plattelandse dorp nie vrygestel van hierdie ooreenkoms nie.
Billiton Aluminium SA (Pty) Ltd in die Landdrosdistrik van Lower Umfolozi word ook vrygestel262 en wat hier nie sin maak nie is dat hierdie organisasie gelys is op die aandelebeurs, maar vrygestel word van hierdie ooreenkoms tot die bedingingsraad van die MEIBC. In sekere omstandighede word organisasies wel voorsien van ‘n grasietydperk waar hulle vrygestel word van die ooreenkoms omrede hulle die geleentheid gegun word om eers op hul bene te kom gesien in die lig van die aard van die besigheid.263 Daar moet ook xxx in gedagte gehou word dat geen kleinsakeonderneming binne daardie grasietydperk (drie tot vyf jaar) oor die vermoë beskik om op sy voete te kan kom nie en indien hy wel op selfstandige wyse kan funksioneer hy steeds nie oor die vermoë beskik ten opsigte van die voorsiening van voldoende fondse en bydraes xx xxxxx op ‘n deurgaanse basis xxxx ingevolge die kollektiewe ooreenkoms wat ter sprake is bepaal word nie.264
261 Item 1 (3)(m) van GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
262 Item 1 (3)(o) van GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
263 SACOB Developing the Small Business Sector in South Africa 8.
264 SACOB Developing the Small Business Sector in South Africa 8.
Hoofstuk 5
5 Gevolgtrekking
Na aanleiding van die voorafgaande bespreking aangaande die impak van bedingingsraadooreenkomste op die kleinsakeondernemings binne die ingenieursbedryf, kan tot die volgende gevolgtrekking gekom word.
Artikel 23 van die Grondwet van die Republiek van Suid-Afrika, 1996 handel oor Arbeidsverhoudinge en bepaal dat elkeen oor die reg op billike arbeidspraktyke beskik.265 Xxxx reeds hierbo bespreek is, kan die hoofdoel van die WAV gesien word as die daarstel van ‘n raamwerk waarbinne werknemers en hul vakbonde sowel as werkgewers en werkgewersorganisasies kollektiewe ooreenkomste kan aangaan om op so ‘n xxxx xx bepaal wat die voorgeskrewe loon is, wat die terme en voorwaardes van indiensneming is asook om ander sake van gemeenskaplike belang wat hierby sou aanwending vind te reël.266 Daar word dus voorsiening gemaak vir werknemers wat aan vakbonde behoort sowel as die wat nie aan vakbonde behoort nie. Verder word daar ook gepoog om kollektiewe bedinging op sektorale vlak te bevorder sonder dat daar enige beperkings xx xxxx kom.267 Daar bestaan ook sekere organisatoriese regte268 in terme van die WAV wat geregistreerde vakbonde kan gebruik ten einde regte teenoor werkgewers binne die werkplek uit te oefen.269
‘n Kollektiewe ooreenkoms is ‘n geskrewe ooreenkoms tussen werkgewers en vakbonde wat die diensvoorwaardes waaroor ooreenkom is, uiteensit.270 Dit geniet slegs statutêre erkenning indien dit beoefen word deur geregistreerde vakbonde en werkgewersorganisasies.271 Ten einde sake van gemeenskaplike belang tussen werkgewers en vakbonde te reguleer is dit van belang dat kollektiewe bedinging deur die onderskeie partye benut moet word.272 Daar moet wel ingedagte gehou word met
265 A 23(1) van die Grondwet van die Republiek van Suid-Afrika ,1996.
266 A 1(c) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
267 A 1(d)(ii) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
268 A 12, 13, 14, 15, 16 van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
269 A 21 van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
270 A 213 van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
271 Xxxxxx Collective Labour Law 124.
272 Xxxxxx Collective Labour Law 123.
die bepaling van bedingingsregte dat artikel 22 van die Grondwet bepaal dat xxxx xxxxxx oor die reg beskik om vrylik ‘n bedryf, beroep of professie te beoefen273 en dat hierdie ooreenkomste nie mag inbreuk maak op die individu se regte nie. Artikel 1 van die WAV maak ook spesifiek daarvoor voorsiening.274
Die South African Chamber of Business (SACOB) het aangevoer dat daar sekere oplossings bestaan ten einde die probleme van kleinsakeondernemings binne bedingingsrade uit die weg te ruim.275 Dit kan gesien word as die volgende:276
Daar word voorgestel dat daar van ‘n verteenwoordigingstoets gebruik gemaak word wat voorsiening maak vir daardie werkgewers wat verteenwoordiging geniet deur die bedingingsraad binne daardie aangewese sektor.277 Daar kan ook op ander faktore gefokus word, nie net op die stabiliteit van die industrie nie, ten einde te bepaal hoe ooreenkomste na nie-partye toe uitgebrei word.278 Hierdie faktore is onder ander die impak wat die uitbreiding van ooreenkomste op werkskepping en werkloosheid het asook die ontwikkeling en voortbestaan van kleinsakeondernemings binne die spesifieke gebied wat weer ekonomiese groei aanwakker.279 Die kriteria waarvolgens vrystellings toegestaan word, moet duidelik binne die wetgewing vervat word.280 Die prosedure waarvolgens hierdie vrystelling hanteer word moet op ‘n deursigtige, toeganklike en doeltreffende wyse geskied.281 Op die oomblik kan die enigste kriteria wat bestaan gesien word as die xxxx dat die primêre doel van wetgewing op ‘n billike wyse bevorder moet word, wat nie noodwendig in die belang van die kleinsakeondernemings xxx xxxx nie.282
Daar kan ook alternatiewelik ooreengekom word op ‘n glyskaal van diensvoorwaardes wat spesifiek vir kleinsakeondernemings ontwikkel is terwyl daar ook voorsiening
273 A 22 van die Grondwet van die Republiek van Suid-Afrika, 1996.
274 A 1 van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
275 SACOB Developing the Small Business Sector in South Africa 8.
276 SACOB Developing the Small Business Sector in South Africa 8.
277 SACOB Developing the Small Business Sector in South Africa 8.
278 SACOB Developing the Small Business Sector in South Africa 8.
279 SACOB Developing the Small Business Sector in South Africa 8.
280 SACOB Developing the Small Business Sector in South Africa 8.
281 SACOB Developing the Small Business Sector in South Africa 8.
282 SACOB Developing the Small Business Sector in South Africa 8.
gemaak word vir vrystellingsfasiliteite indien daar onvoorsiene probleme teenwoordig is asook die wyse waarop hierdie probleme geadresseer moet word.283 Daar moet ook gekyk word na vrystellings wat slegs van toepassing is vir ‘n sekere tydperk ten einde kleinsakeondernemings by te staan sodat hulle eers ‘n redelike bestaan kan maak voordat hulle aan die bedingingsraad se verpligtinge moet voldoen.284 Die volgende dui ook op die swak verteenwoordiging van kleinsakeondernemings by bedingingsraadooreenkomste:285
As far as the weak representation of small business in employer organisations is concerned – many of the reasons for which are their lack of representation on bargaining councils – SACOB is opposed to the introduction of compulsory membership.
Alhoewel SACOB hierdie oplossings voorgestel het, los dit steeds nie die probleem rondom die verteenwoordiging van kleinsakeondernemings op nie. Daar moet steeds verdere navorsing gedoen word om ‘n oplossing vir hierdie probleem te verkry. Dit blyk ook dat SACCI wat SACOB opgevolg het steeds dieselfde probleme identifiseer.
Wanneer daar na arbeidsverhoudinge gekyk word xxx xxxx altyd ‘n ongelyke verhouding tussen werkgewer en werknemer binne die werkplek ontstaan omrede die werknemer ‘n mate van ‘n onderlinge posisie teenoor die werkgewer beklee. Die doel van die WAV is primêr om gelyke vlakke van kompetisie in die werkplek te ontwikkel.286 Juis daarom bepaal artikel 30(1)(b) van die WAV dat daar in bedingingsrade se grondwet voorsiening gemaak moet word ten einde verteenwoordiging xxxxx xxxxx- en medium sakeondernemings te ontwikkel.287 Op so ‘n wyse kan ongelykhede binne die werksmag uit die weg geruim en aangespreek word.
Daar bestaan wel sekere vrystellings wat binne die MEIBC beskikbaar is. Die hele prosedure rondom die aansoek om vrystelling is reeds breedvoerig bespreek. Die probleem xxx steeds xxxx hierbo uiteengesit dat vrystellings slegs vir ‘n beperkte
283 SACOB Developing the Small Business Sector in South Africa 8.
284 SACOB Developing the Small Business Sector in South Africa 8.
285 SACOB Developing the Small Business Sector in South Africa 8.
286 A 1 van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
287 A 30 (1)(b) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
tydperk toegestaan word, dat die werknemers effektiewelik toestemming moet gee vir die vrystelling en daar verdere beperkings gestel word. Dit kan dus in die meeste gevalle daartoe lei dat vrystellings geweier word en dat die beginsel van vrystelling dus in totaal vervaag en nie effektief is nie.
Die appèlproses waarvoor daar in artikel 32(5)(b) van die WAV voorsiening gemaak word voldoen nie aan die oogmerke van die WAV nie. Die onafhanklikheid van die appèlliggaam word bevraagteken en indien die werkgewer onsuksesvol is met die xxxxx is die oorblywende remedie om die arbeidshof teen groot koste xx xxxxx.
Dit is ook onduidelik of die daarstel van gelyke kompetisie binne die arbeidsmag aanwending vind binne die MEIBC se Hoofooreenkoms in terme van voorwaardes van indiensneming. Die rede hiervoor is bloot omrede sekere organisasies wat uitgesluit word in Item 1(3) van hierdie ooreenkoms,288 xxxx reeds xx xxxxxx is, almal beskou word as groot organisasies en in sommige omstandighede selfs gelys is op die aandelebeurs. Ander organisasies wat vrygestel is funksioneer in areas waar daar baie meer finansiële bronne beskikbaar is en ook meer geleenthede is om werk te verrig.289
Om die vraag te beantwoord rondom die grondwetlike regverdiging vir magte van die Minister van Arbeid wat optree binne sy bevoegdheid in terme van artikel 32 van die WAV is ek van mening dat hierdie Wet wel voorsiening maak vir die verteenwoordiging van kleinsakeondernemings maar dat dit op die verkeerde wyse uitgeoefen word. Die rede hiervoor is dat artikel 32(5)(b) van die WAV wel voorsiening maak vir die Minister om sy eie diskresie te gebruik wanneer dit kom by die uitbreiding van kollektiewe ooreenkomste na kleinsakeondernemings.290 Die kriteria moet egter meer uitgebreid wees aangesien blote verteenwoordigendheid nie die impak van die uitbreiding van die ooreenkomste na nie-partye behoorlik in ag neem nie. Meer rolspelers van verskillende dissiplines behoort betrokke xx xxxx sodat ‘n holistiese benadering gevolg kan word ten einde alle faktore met betrekking tot ekonomiese groei en die arbeidsmark in ag te neem by die besluit rondom uitbreiding.
288 Item 1 (3) van GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
289 Item 1 (3)(m) van GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011.
290 A 32 (5)(b) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
Die oogmerke van die Grondwet sowel as die WAV moet in samehang met mekaar beoefen word ten einde gelyke geleenthede en verteenwoordiging binne die arbeidsmag te ontwikkel. Artikel 23(1) van die Grondwet stel dat xxxx xxxxxxx oor die reg tot billike arbeidspraktyke beskik.291 Hierdie reg word as ‘n fundamentele reg beskou en mag slegs beperk word in terme van artikel 36 van die Grondwet,292 maar omrede hier in hierdie geval nie so ‘n tipe beperking teenwoordig is nie, word daar slegs van die Minister verwag om sy bevoegdheid in terme van artikel 32(5)(b) van die WAV293 op die regte wyse uit te oefen. Indien daar nie aandag aan hierdie kwessie gegee gaan word nie, gaan dit daartoe lei dat daar ‘n tekort aan entrepreneurs met bestuursvaardighede gaan wees sowel as ‘n onvermoë tot professionele dienslewering.294
291 A 23 van die Grondwet van die Republiek van Suid-Afrika, 1996.
292 A 36 van die Grondwet van die Republiek van Suid-Afrika, 1996.
293 A 32 (5)(b) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995.
294 Xxxxxxxx 1997 Small enterprises, the Labour Relations Act and collective bargaining in South Africa 90.
Bibliografie Literatuur
B
Basson et al Essential Labour Law
Basson AC ea Essential Labour Law 4de uitgawe (LLP 2005 Centurion)
D
Du Toit Labour Relations Law
Du Toit D ea Labour Relations Law 5de uitgawe (Lexis Nexis 2006 Kaapstad)
G
Xxxxxx Collective Labour Law
Xxxxxx J Collective Labour Law 1ste uitgawe (Juta 2010 Kaapstad) Xxxxxx Workplace Law
Xxxxxx J Workplace Law 10de uitgawe (Juta 2009 Kaapstad)
Regspraak
A
Adonis v Western Cape Education Department 1998 6 BLLR 564 (AH)
B
BMW v NUMSA 2012 33 ILJ 140 (AAH)
C
Communication Workers Union v Telkom SA Ltd 1998 19 ILJ 89 (CCMA)
D
Diamond and others v Daimler Chrysler (Pty) Ltd and Others 2006 27 ILJ 2595 (AH)
M
Xxxxx and others v Volkswagen SA Ltd and others 2001 22 ILJ 1575 (AAH)
N
National Manufactured Fibres Employers’ Association v CWIU 1997 8 BLLR 1041 (AH)
National Union of Metalworkers of SA and others v Hendor Mining Supplies 2003 24
ILJ2171 (AH)
Ncungama and others v Bargaining Council for the Liquor, Catering and Accommodation Trades, South Coast, KwaZulu-Natal and another 2002 8 BLLR 766 (AH)
Xxxxxx and Xxxxxx (Pty) Ltd v Xxxxxx NO and others 2009 30 ILJ 2889 (AAH)
P
Paper Printing Wood and Allied Workers Union v Pienaar NO and others 1993 14 ILJ
1187 (A)
Photocircuit SA (Pty) Ltd and others v Minister of Manpower and another 1993 14 ILJ
878 (C)
S
Samancor Ltd v National Union of Metalworkers of SA and others 2000 21 ILJ 2305 (AH)
SA Polymer Holdings (Pty)Ltd t/a Mega-Pipe v Llale and others 1994 15 ILJ 277 (AAH)
T
TWIU (SA) v Fabricius 1987 ILJ 90 (T)
V
Vista University v Botha and others 1997 18 ILJ 1040 (AH)
Wetgewing
Die Grondwet van die Republiek van Suid-Afrika, 1996
Die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995
Die Nasionale Kleinondernemingswet 102 van 1996
Regeringspublikasies
General Notice 213 in GG 16317 van 20 Maart 1995
GN R1295 in GG 20587 van 5 November 1999
GN R747 en R748 in GG 34613 van 23 September 2011
Akademiese Joernaalartikels
Xxxxxxxx, M “Small enterprises, the Labour Relations Act and collective bargaining in South Africa” (1997) Law, Democracy and Development p 83-101
South African Chamber of Business (SACOB) “Developing the Small Business Sector in South Africa” (1999): A Review of Regulatory and Other Obstacles by the South African Chamber of Business p 1- 21
Internetbronne
Anoniem 2004 http:// xxx.xxxxxx.xxx.xx [Datum van gebruik: 10 November 2012 ]
Anoniem 2012 xxxx://xxx.xxxxx.xxx.xx [Datum van gebruik: 11 November 2012 ]
Anoniem xxxx://xxx.xxxxxxx.xxx.xx/xxxxxxxxxx_xxxxxxxx/xxx [Datum van gebruik: 17 Augustus 2012 ]
Anoniem xxxx://xxx.xxxxx.xx.xx [Datum van gebruik: 20 Augustus 2012] Anoniem http:// xxx.xxxxx-xx.xxx [Datum van gebruik: 10 November 2012