নƟাỢাধীশ (ক. ৰামাWামী আৰু নƟাỢাধীশ িজ.িব. পা€ানাỢক ]

এল. আৰ. এছ.-ৰ জিৰỢেত (ক. িপ. এ. (ভɨỢাȾা নাডাৰ (ম ) বনাম

xxxxxxx xxx xxx xxXxxX

৬ নেৱ˘ৰ, ১৯৯৬

[ নƟাỢাধীশ (ক. ৰামাWামী আৰু নƟাỢাধীশ িজ.িব. পা€ানাỢক ]

অংশীদািৰʲ আইন, ১৯৩২ :

ধাৰা ৪-অংশীদািৰʲ-িহচাপ ভংগ আৰু Ƶদানৰ বােব Cমাক´ দমা-১৯৫৪ চনৰ মাচ´ মাহত এক অংশীদািৰʲ গঠন কৰা হỢ, ১৯৭০ চনৰ Cফ˅ৱাৰী মাহত

এই অংশীদািৰʲৰ ঠাইত নতু ন অংশীদািৰʲ গঠন কৰা হỢ, আৰু দজন

নতু ন অংশীদাৰ অVভ´ু Ǐ কৰা হỢ, পবূ ´ৰ অংশীদাৰসকলৰ এজেন (আপীলকাৰী) বাধ´ক7 জিনত কাৰণৰ বােব অংশীদািৰʲৰ পৰা ওলাই

আেহ-১৯৭২ চনৰ Cম’ মাহত অংশীদাৰ সকলৰ মাজৰ এজন সদস7ৰ মতু 7

হỢ-১৯৭৩ চনত Ƶিতবাদীসকেল অংশীদািৰʲ ভংগ আৰু আপীলকাৰীেỢ

িহচাপ Ƶদানৰ বােব Cমাক´ দমা দািখল কেৰ-আপীলকাৰীেỢ যুিǏ িদেỢ Cয

িযেহতু Cতওঁ অংশীদািৰʲৰ পৰা ওলাই আিহেছ আৰু ১৯৭০ চনৰ Cফ˅ৱাৰী মাহত নতু ন অংশীদািৰʲ গঠন কৰা Zহেছ, CসেỢেহ Cতওঁ িহচাপ িদবৈল দাỢবȝ নহỢ, এই আেবদন িবচাৰ আদালেত মািন Zলিছল যিদও উǮ ন7াỢালেỢ নাকচ কেৰ- মতেপাষণ কৰা হỢ Cয ১৯৭০ চনৰ ১৪ Cফ˅ৱাৰীত এই অংশীদািৰʲ পাৰʊিৰকভােৱ ভংগ কৰা হỢ আৰু Cসই

তািৰখেত Ƶদশ িব-১ৰ অধীনত নতু ন অংশীদািৰʲ আৰɕ হỢ,

আপীলকাৰী এই নতু ন অংশীদািৰʲৰ অংশীদাৰ নািছল, তাৰ িপছত চেলাৱা ব7ৱসাỢৰ পৰা Cতওঁ Cকােনা লাভ Cপাৱা বিু লও দাবী কৰা Cহাৱা নািছল-

উǮ ন7াỢালেỢ আপীলকাৰীক িহচাপ Ƶদানৰ বােব জবাবিদিহ কিৰব নালািগিছল।

Cদৱানী আপীল অিধকাৰেWǎ: Cদৱানী আপীল নং-২৫৬৬/১৯৮০

মাƲাজ উǮ ন7াỢালỢৰ ১৯৭৬ চনৰ আপীল নং ১৮০ ৰ ৩.৪.৮.০ তািৰেখ Ƶদান কৰা ৰাỢ আৰু িডưীৰ পৰা

আপীলকাৰীৰ Zহ এছ বালাকৃ ɶন, এছ Ƶসাদ আৰু CৰমG। উȑৰদাতাসকলৰ Zহ এ.P.এম.সɑাথ ।

ন7াỢালেỢ তলত িদỢা আেদশ Ƶদান কেৰ:

Substitution ৰ অনমিত Ƶদান কৰা হ’ল।

Ƶত7া˳ান জেনাৱা এই িসȝাVেটা Zহেছ ১৯৮০ চনৰ ৩ এিƵলত মাƲাজ উǮ ন7াỢালেỢ আপীল নং ১৮০/৭৬ ত খািৰজ কৰা ৰাỢদান। িবেশষ অনমু িত লাভ কৰা এই আপীলেটা উȑৰদাতাই ভংগৰ বােব আৰ আপীলকাৰীেỢ িহচাপ Ƶদান কৰাৰ মাজত সংঘPত Cহাৱা এক কায´7ৰ Zসেত জিড়ত। পাȾু ৰাজাৰ পুǎ এন. এ. িপ. আলািগিৰ ৰাজা আৰু ৰাজা

ৰামািলংগা ৰাজা, দজন ভাতৃ আৰু আেবদনকাৰী Cক. িপ. এ. CভɨাỢাȾা

নাডাৰ, িয এিতỢা মত, ১৯৪৩ চনত Ƶিতɵা Cহাৱা ব7ৱসাỢ "এন. এ.

পাȾুৰাজা ছW"-ৰ অংশীদাৰ আিছল। ১৯৫৪ চনৰ ৩১ মাচ´ তািৰেখ

অংশীদািৰʲ চু িǏখন, Ƶদশ´ক এ-২ Ƶথম নিথভু Ǐ কৰা Zহিছল। ১৯৭০ চনৰ ১৫ Cফ˅ৱাৰীত িʸতীỢেটা অংশীদািৰʲ, Ƶদশ´ক িব-১ৰ lাপন কৰা

হỢ, য’ত Ƶাৰিɕক দজন অংশীদাৰ আৰু Cতওঁেলাকৰ পুǎক অVভ´ু Ǐ কৰা

হỢ, মঠ চািৰজন ব7িǏ। এই অংশীদািৰʲই এেকটা lানেত এেকটা ব7ৱসাỢ

পিৰচালনা কিৰিছল আৰু Ƶিতɵানৰ প঩ীỢকৰ Zসেত এেকটা প঩ীỢন ন˘ৰ

ৰািখিছল। ১৯৭২ চনৰ ৩১ Cম’ত ৰাজা ৰামিলংগ ৰাজাৰ মতু 7 হỢ।ইỢাৰ

িপছত, উȑৰদাতাই অংশীদািৰʲ Ƶিতɵানেটা ভংগ কৰাৰ বােব আৰু আপীলকাৰীেỢ ১৯৭৩ চনৰ ২৬ এিƵলত িহচাপ Ƶদানৰ বােব Cগাচৰ দািখল কেৰ। আপীলকাৰীৰ যুিǏ হ’ল Cয, বাধ´ক7ৰ বােব, ১৯৭০ চনৰ ১৪ Cফ˅ৱাৰীত ৭০ বছৰ, এটা পাৰʊিৰক চু িǏ থকা অংশীদািৰʲ ব7ৱসাỢৰ পৰা আঁতিৰ আিহিছল আৰু সকেলা সɑিȑ আৰু দাỢবȝতা বাকী থকা

অংশীদাৰ দজনৰ হাতত এিৰ িদিছল। দেু ỢাপWই এই কথাত সহমতত

উপনীত Zহিছল Cয Cতও অংশৰ িভতৰত পৰা িযেকােনা দাỢবȝতাৰ

িবপৰীেত goodwill ৰ Cতওঁৰ অংশেটা Cতওঁৰ Ƶাপ7ৰ পৰা কত´ ন কৰা

হ’ব। Ƶদশ এ-২ৰ অধীনত lাপন কৰা অংশীদািৰʲ ১৯৭০ চনৰ ১৪

Cফ˅ৱাৰীত পাৰʊিৰকভােৱ ভংগ কৰা হỢ আৰু অংশীদাৰসকেল িনজৰ একাউG িনɸিȑ কেৰ। ১৯৭০ চনৰ ১৫ Cফ˅ৱাৰীত Ƶদশ´ক িব-১ৰ অধীনত নতু ন অংশীদািৰʲ আৰɕ হỢ। িযেহতু , ১৯৭০ চনৰ ১৫ Cফ˅ৱাৰীৰ পৰা নতু ন অংশীদািৰʲৰ Cতওঁ সদস7 নািছল, CসেỢেহ Ƶদশ´ক

িব-১ৰ অধীনৰ নতু ন অংশীদাৰী Ƶিতɵানেটাৰ Cকােনা একাউG Ƶদান কিৰবৈল বা Cকােনা Cলাকচান বহন কিৰবৈল Cতওঁ বাধ7 নহỢ। িবচাৰ

আদালেত এই তথ7সমহ তলত িদỢা ধৰেণ িলিপবȝ কিৰিছল :

"পাȾৰাজা এG ছW"-ৰ ব7ৱসাỢৰ goodwill, িবলাসম, আৰ

lাỢী সɑিȑ সɑেক´ আেলাচনা কৰা Zহেছ। সামৰিণত এই সকেলােবাৰ তথ7

িবেবচনা কিৰ এই কথাত সহমতত উপনীত Cহাৱা যাỢ Cয (১)Ƶথম বাদী আৰু Cতওঁৰ ভাতৃ েỢ ব7ৱসাỢেটা পিৰচালনা কিৰব;, আৰু (২) িববাদীৰ Cডিবট িহচােপ ধৰা ধনৰািশক clear কৰা বিু ল গণ7 কৰা উিচত, িকỢেনা

Cসই ধনক িববাদীৰ goodwill ৰ অংশ আৰু পূব´েত উেɨখ কৰা দবছৰৰ

িভতৰত উপাজ´ ন কৰা লাভৰ Ƶকৃ ত অংশৰ িবপৰীেত ƵেỢাগ কৰা Zহিছল।

সকেলা পWৰ মাজত Cহাৱা এই পাৰʊিৰক বজাবিু জৰ িভিȑত ১৯৭০ চনৰ

১৪ Cফ˅ৱাৰীত এই Ƶিতɵানেটা ভংগ কৰা হỢ। Ƶথমজন বাদী, Cতওঁৰ

ভাতৃ আৰু পিৰỢালৰ আন সদস7সকেল প ´েত উেɨখ কৰা চু িǏ অনসিৰ

১৯৭০ চনৰ ১৫ Cফ˅ৱাৰীত এেকটা lানেত, এেকটা িবলাসমৰ অধীনত আৰু এেকটা প঩ীỢন ন˘েৰেৰ ব7ৱসাỢ আৰɕ কিৰিছল। CসেỢেহ, উপেৰাǏ কাৰণ সমূহৰ পিৰেপিWʲত ভংগ Cহাৱা Ƶিতɵানেটাৰ সWভ´ ত Cকােনা িহচাপ Cলাৱাৰ ƵেỢাজন Cনােহাৱাৈক ১৯৭০ চনৰ ১৪ Cফ˅ৱাৰীত Ƶিতɵানেটা ভংগ কৰা Zহিছল।

এই িনণ´Ợৰ িভিȑত িবচাৰ আদালেত এই িসȝাVত উপনীত হỢ Cয Ƶদশ´ক এ-২ৰ অধীনত lািপত অংশীদািৰʲ Ƶিতɵানেটা একাউG িনɸিȑৰ লেগ লেগ ভংগ কৰা হỢ। ১৯৭০ চনৰ ১৫ Cফ˅ৱাৰীৰ Ƶদশ´ক িব-১ৰ

অধীনৰ চু িǏখন িববাদী-বাদী, মত ৰাজা ৰামিলংগ ৰাজা আৰু অন7ান7ৰ

মাজত lাপন Cহাৱাৰ িপছত Ƶিতবাদী-বাদীসকেল চেলাৱা ব7ৱসাỢৰ Zসেত আপীলকাৰীৰ Cকােনা সɑক´ নাই।

িবচাৰ আদালেত তলত িদỢা তথ7সমেূ হা Ƶকাশ কেৰ-

"বাদীসকলৰ Zসেত িববাদীেỢ পৰৱত঩ িৰটাণ´ত WাWৰ কিৰিছল Cন নাই Cসইেটা Ƶদশ´ন কিৰবৈল Cকােনা নিথ দািখল কৰা Cহাৱা নািছল।" সকেলা Ƶমাণ পৰীWা কৰাৰ িপছত Cদখা যাỢ Cয, ১৯৭০ চনৰ ১৪ Cফ˅ৱাৰীত

সকেলা অংশীদাৰৰ সহমতত পূব Ƶিতɵানেটা ভংগ কৰা Zহিছল।

বাদীসকেল Ƶদশ´ক িব-১ত বণ´না কৰা ধৰেণ নতু ন অংশীদািৰʲ আৰɕ কিৰেছ আৰু পুৰিণ Ƶিতɵানেটাৰ দেৰই এেকটা ব7ৱসাỢ চলাই আেছ।

তথািপও, বাদীসকলৰ Zসেত ƵিতবাদীেỢ পৰৱত঩ িৰটাণ´ত WাWৰ কিৰিছল Cন নাই Cসইেটা Ƶমাণ কিৰবৈল Cকােনা নিথ দািখল কৰা Cহাৱা নািছল। সকেলা Ƶমাণ িবেɮষণ কিৰেল ʊɳ Zহ পেৰ Cয ১৯৭০ চনৰ ১৪ Cফ˅ৱাৰীত সকেলা অংশীদাৰৰ পাৰʊিৰক সȶিত সােপেW পুৰিণ Ƶিতɵানেটা ভংগ কৰা Zহিছল। তাৰ িপছত বাদীসকেল Ƶদশ´নী িব-১ত

িবশদভােৱ উেɨখ কৰা অনুসিৰ এটা নতু ন অংশীদািৰʲ Ƶিতɵান আৰɕ কিৰেল আৰু পুৰিণ Ƶিতɵানেটাৰ দেৰই এেক ব7ৱসািỢক কায´7কলাপ অব7াহত ৰািখেল। উǮ ন7াỢালেỢ এই ধাৰণােৰ আগবােỤ Cয যিদও পুৰিণ Ƶিতɵানেটা ভংগ কৰা Zহিছল, যাৰ ফলত ব7ৱসািỢক কায´7কলাপ বȴ Zহ Zগিছল, আৰু নতু ন Ƶিতɵানেটােৱ সɕৱতঃ এেক ধৰেণ ব7ৱসাỢ আৰɕ

কিৰিছল, তথািপও আনɵািনকভােৱ ভংগ আৰু একাউG িনɸিȑ

Cনােহাৱাৈলেক পুৰিণ Ƶিতɵানেটা WỢংিưỢভােৱ ভংগ Zহিছল বিু ল অনুমান কিৰব Cনাৱািৰ । এই CWǎত, িযেহতু এইেটা এটা লাভজনক ব7ৱসাỢ, আপীলকাৰীেỢ ইỢাক ভংগ কিৰবৈল সȶিত িদỢাৰ সɕাৱনা কম Cযন লােগ। ইỢাক সমথ´ন কিৰবৈল উǮ ন7াỢালেỢ ১৯৬৬ চনৰ পৰা ১৯৭০-

৭১ চনৈলেক আỢকৰ িৰটাণ Ƶদশ´ক এ-৪ৰ পৰা এ-৯Zলেক িনভ´ ৰ

কিৰিছল । ইỢাৰ িভিȑত এই িসȝাV Cলাৱা হỢ Cয ১৯৭২ চনৰ ৩১ Cম’ত

অংশীদাৰসকলৰ এজন, অথ´াৎ ৰাজা ৰামিলংগ ৰাজাৰ ম ু 7ৰ িপছত এই

Ƶিতɵানেটা ভংগ কৰা হỢ; িযেহতু িহচাপ িনɸিȑ Cহাৱা নািছল, গিতেক

িনɸিȑৰ িপছত Cহাৱা লাভ আৰু Cলাকচানৰ িহচাপ িদỢাৰ বােব আপীলকাৰীক দাỢবȝ বিু ল গণ7 কৰা Zহিছল, আৰু অংশীদািৰʲ Ƶিতɵানত Cতওঁৰ অংশৰ অনুপাতত িযেকােনা Cলাকচান বহন কিৰবৈল দাỢবȝ বিু ল গণ7 কৰা Zহিছল।

Ƶɬেটা Zহেছ- উǮ ন7াỢালেỢ ƣহণ কৰা মতামত আইন মেত 2ȝ	Cন ?
উǮ ন7াỢালেỢ ƣহণ কৰা দিৃ ɳভংগীক সমথন´ কিৰব পািৰ Cনিক	Cসইেটা
িনণ´Ợ কিৰবৈল আিম Ƶমাণসমূহ পয´ােলাচনা কিৰেছা। এইেটা ʊɳ Cয	Ƶদশক´
ক-২, অংশীদাৰী Ƶিতɵানেটা পবূ ´েত উেɨখ কৰা দজু ন ব7িǏ	আৰু

আপীলকাৰীেৰ গ$ত। ১৯৭০ চনৰ ১৫ Cফ˅ৱাৰীত Ƶদশ´ক িব-১ৰ অধীনত আন এটা অংশীদাৰী Ƶিতɵান lাপন কৰা হỢ, য’ত দেু Ợাজন অংশীদাৰ আৰু Cতওেঁ লাকৰ পুǎক অVভ´ু Ǐ কৰা হỢ। নতু ন Ƶিতɵানেটােৱ এেকটা Cচৗহদেত এেক কাম আৰɕ কিৰিছল, এেক ব7ৱসািỢক কায7´ কলাপ চলাইিছল আৰু Ƶিতɵানৰ প঩ীỢকৰ ওচৰত এেকটা প঩ীỢন ন˘ৰ ৰািখিছল। উǮ ন7াỢালেỢ স$কভােৱ Cজাৰ িদỢাৰ দেৰ এইেটা সত7 Cয আইন অনুসিৰ Cকৱল বািণিজ7ক কায´7কলাপ বȴ কিৰেলই অংশীদাৰী Ƶিতɵান এটা িবলুȼ নহỢ, CযিতỢাৈলেক Ƶিতɵানেটা িনজৰ অিধকাৰ আৰু দাỢবȝতাৰ পৰা মুǏ নহỢ আৰু িহচাপ িনɸিȑ নহỢ। ইỢাৰ ওপৰত আৰ

ʟৰʲ িদỢাৰ ƵেỢাজন নাই। এই Cগাচৰত Cদখা যাỢ Cয, উȑৰদাতাসকেল

Ƶদশ´ক িব-১ৰ অধীনত এটা নতু ন অংশীদাৰী Ƶিতɵান lাপন কিৰিছল

আৰু Ƶথম দজন অংশীদাৰ আৰু আপীলকাৰীেỢ পূেব´ কৰা দেৰ এেক

ব7ৱসািỢক কায´7কলাপ অব7াহত ৰািখিছল। িবচাৰ আদালেত ƣহণ কৰা এইেটা এটা িবেশষ Cগাচৰ আৰু পিৰিlিত িবেবচনা কিৰ আিম এই িসȝাVত উপনীত Cহাৱােটা যুিǏসংগত বিু ল িবেবচনা কেৰাঁ Cয আপীলকাৰীেỢ Cতওঁৰ

বỢস বিৃ ȝৰ Cহাৱা বােব ব7ৱসাỢৰ পৰা আ িৰ আিহিছল, ফামখনৰ

goodwill অংশীদািৰʲৰ Cতওঁৰ Ƶাপ7 অিধকাৰ ত7াগ কিৰিছল আৰু অংশীদাৰসকেল পৰু িণ অংশীদািৰʲৰ দািỢʲ ল’বৈল সȶত Zহিছল, লগেত

ফামখনৰ goodwill Cতওঁৰ অংশৰ বােব আপীলকাৰীক পাবলগীỢা ধনৰ

িবপৰীেত িযেকােনা Cলাকচানৰ Wিতপূৰণ বহন কিৰিছল। ফলWৰেূ প, ১৯৭০

চনৰ ১৪ Cফ˅ৱাৰীত অংশীদাৰী Ƶিতɵানেটা বজাপৰাৰ মােজেৰ ভংগ কৰা

হỢ। ফলWৰূেপ, ১৯৭০ চনৰ ১৪ Cফ˅ৱাৰীত Ƶদশ´ক িব-১ৰ অধীনত নতু ন অংশীদািৰʲ lাপন কৰা হỢ, আৰু আপীলকাৰী ইỢাৰ অংশীদাৰ

নািছল; তদপিৰ, তাৰিপছৰ ব7ৱসাỢৰ পৰা আহৰণ কৰা Cকােনা ধৰণৰ

লাভালাভ Cতওঁক িদỢা Zহিছল বিু ল Cতওঁেলােক দাবী কৰা নাই। এেন পিৰিlিতত উǮ ন7াỢালেỢ Ƶদশ´ক এ-৪ৰ পৰা এ-১০Zলেক িৰটাণ´ আৰ

অন7ান7 নিথ-পǎসমহ িবেবচনা কিৰ ১৯৭০-৭১ চনৰ িহচাপ-িনকাচ বষ

িপছৰ অংশীদািৰʲৰ অংশীদাৰ আিছল বিু ল িসȝাV Cলাৱােটা উপযুǏ নািছল। িবেবচনা কিৰব পৰা একমাǎ Ƶাসংিগক Ƶমাণেটা হ’ল আপীলকাৰীেỢ ১৯৭০ চনৰ Cফ˅ৱাৰী মাহৰ িপছৰ Cকােনা িৰটাণ´ত WাWৰ কিৰিছল Cন বা Wীকাৰ কিৰিছল Cনিক, িবেশষৈক ১৯৭১-৭২ আৰু ১৯৭২-

৭৩ চনৰ িহচাপ-িনকাচৰ বষ´ৰ বােব। ফাম´খনৰ অংশীদাৰ িহচােপ Cতওঁৰ দািỢʲৰ Cকােনা Ƶমাণ দািখল কৰা Zহেছ বিু ল Cকােনা ইংিগত Cপাৱা নাই। CসেỢেহ, উǮ ন7াỢালেỢ ƣহণ কৰা এই িসȝাV Cয, Ƶদশ´ক এ-২ৰ অধীনত

lািপত পুৰিণ Ƶিতɵানেটা ৰাজা ৰামিলংগ ৰাজাৰ মতু 7ৰ িপছত এিতỢাও

কায´Wম Zহ থকা বােব িবȑীỢ কায´কলাপৰ িবশদ Ƶিতেবদন বা Cৰকড Ƶদান কৰাৰ বােব আপীলকাৰী দাỢবȝ, স$ক নহỢ।

CসেỢেহ আপীল ম঩ৰ কৰা হ’ল। উǮ ন7াỢালỢৰ ৰাỢদান আৰু িডưী

বািতল কৰা হỢ, আৰু িবচাৰ আদালতৰ ৰাỢদান সমথ´ন কৰা হỢ অৱেশ7, পিৰিlিতৰ Ƶিত লW7 ৰািখ Cকােনা ধৰণৰ খৰচ আেৰাপ কৰা Cহাৱা নাই।

-

অনবু াদ-কংকনা বৰা

Cজ7ɵ অনুবাদক, অনুবাদ শাখা, ʟৱাহা঩ উǮ ন7াỢালỢ

DISCLAIMER

"The translated judgment in vernacular language is meant for the restricted use of the litigant to understand it in his/her language and may not be used for any other purpose. For all practical and official purposes, the English version of the judgment shall be authentic and shall hold the field for the purpose of execution and implementation".

“Ѹানীয় ভাষাৈল অনূিদত এই ৰায় Fগাচৰত জিড়ত পϠই বুिজ Fপাৱাৰ উে]েশҝ সীিমত বҝৱহাৰৰ বােবেহ। ইয়াৰ বােদ অনҝ FϠ{ত অনিূ দত ჌প বҝৱXত নহব। সকেলা বҝৱহািৰক আ჋ িবভাগীয় কামৰ লগেত ৰায়ৰ কাযҝ´কৰীকৰণ আ჋ ჌পায়ণৰ FϠ{েতা এই ৰায়ৰ ইংৰাজী সংѴৰণেটােৱই সिঠক িবেবিচত হব।“