Contract

▪ Ugovorni sporazum u kojem jedna kompanija (davalac dozvole/licence) stavlja na raspolaganje neko sredstvo drugoj kompaniiji (primaocu dozvole/licence) u zamjenu za honorar, licencnu proviziju ili neki drugi vid nadoknade

▪ Korišćenje intelektualne svojine druge kompanije u

zamjenu za nadoknadu

▪ Svojina: autorska prava, patenti, tehnologija, know-how i sl.

❖Međunarodno licenciranje xx xxxxx

strategija kada:

▪ Ciljne zemlje ograničavaju uvoz SDI

▪ Inostrano tržište xx xxxx

▪ Troškovi transporta proizvoda

previše skupi

su

▪ Potreban je lokalni proizvođač koji poznaje proizvod, naročito kada

kupovine

▪ Za primooca licence ovo xx xxxxx

proizvod zahtijeva instalaciju nakon

strategija kada su tehnološke promjene

veoma brze, a davaoci licenci zadržavaju tehnološku superiornost

❖Poteškoće kod licencnog sporazuma:

▪ Davalac licence ima manju kontrolu nad primaocem licence nego u situaciji xxxx xxx postavlja sopstvene proizvodne i prodajne objekte

▪ Mogućnost primaoca licence da ugrozi reputaciju davaoca i ostalih primalaca licence

▪ Primalac licence može kasnije otežati davaocu licence ulazak na određeno tržište

⮚ Dvije vrste licencnih sporazuma: licenca za postojeću tehnologiju i licenca za postojeće i nove tehnologije

▪ Davalac licence xxxx imati eksluzivna prava svojine koja su jednostavna za međunarodni transfer nad proizvodom i/ili tehnologijom koji će biti licencirani

▪ Jasno identifikovanje koristi od licenciraja, uključujući i korist za partnersko preduzeće

▪ Primalac licence treba da posjeduje nivo tehničke stručnosti xxxx xx potrebna za uspješno korišćenje tehnologije koja se licencira

Osnovni elementi ugovora o licenciranju i pitanja xxxx xx potrebno razmotriti:

• Prenijeta prava

• Nadoknada

• Saglasnost primaoca licence u pogledu kontrole izvoza, pouzdanost obezbijeđene intelektualne svojine, konrola izvještavanja o odredbama davaoca licence itd.

• Rešavanje eventualnih sporova

▪ Ugovorni sporazum u kome davalac franšize (franšizer) dodjeljuje drugoj

nezavisnoj kompaniji (primaocu) pravo poslovanja (franšizu) na određeni način

▪ To pravo može imati različite oblike:

- prodaja proizvoda franšizera

- korišćenje imena franšizera

- korišćenje tehnologije franšizera

- korišćenje poslovnog pristupa franšizera i sl.

Osnovni oblici franšizinga su sistemi:

1) Proizvođač – maloprodavac

2) Proizvođač – veleprodavac

3) Uslužna organizacija - maloprodavac

• Razlikuju se:

- franšizing proizvoda/trgovine: akcenat je na xxxx xxxx xxxxx da bude prodata

- franšizing oblika poslovanja: fokus je na načinu poslovanja franšizera

⮚ Sa aspekta franšizera:

▪ Troškovi franšizera su relativno xxxxx

▪ Dodatni prihod u vidu naknada koje plaćaju korisnici franšize

▪ Rasterećenost od problema koji bi neminovno pratili u slučaju otvaranja brojnih prodajnih objekata u sopstvenom vlasništvu

▪ Brz ulazak na međunarodna tržišta

▪ Ekspanzija poslovanja uz minimalno ulaganje kapitala

⮚ Sa aspekta primaoca franšize

▪ Potrebno xx xxxx iskustva u poslovanju

▪ Prepoznatljivost kompanije zbog imena franšizera

▪ Obuka koju franšizeri obično obezbijeđuju

▪ Mogućnost kupovanja potrebnih sredstava direktno od franšizera, po povoljnim uslovima

⮚ Sa aspekta franšizera:

▪ Rizik od smanjivanja (slabljenja)

imidža marke

▪ Odustvo direktne kontrole nad poslovanjem primaoca franšize

▪ Pasivna interakcija sa tržištem

⮚ Sa aspekta primaoca franšize

▪ Xxxxxxx primaoca franšize u donošenju odluka je ograničena zbog kontrole i obaveze poštovanja

standarda poslovanja franšizera

▪ Plaćanje naknade, obično godišnje

▪ Ograničena mogućnost transfera vlasinštva nad preduzećem

▪ Mogućnost prenošenja negativnih poslovnih rešenja jednog primaoca franšize na ostale primaoce iste

franšize, zbog slabljenja imidža marke

▪ Preduzeće ugovorom angažuje lokalnog proizvođača, ali zadržava kontrolu nad

marketingom (marketing strategijom)

▪ Pogodno za poslovanje u inostranim zemljama u xxxxxx xx tržište suviše malo da bi opravdalo ulaganje sredstava za pokretanje pogona za proizvodnju, kao i u zemljama u kojima su uvozne carine suviše visoke

▪ Interesi lokalnog proizvođača:

- Direktno zapošljavanje kapaciteta

- Povećanje tržišne konkurentnosti

- Korišćenje naprednije tehnologije proizvodnje

- Zadržavanje poslovne samostalnosti

- Učenje uz renomiranog proizvođača

⮚ Prednosti:

▪ Brz ulazak na inostrano tržište

▪ Izbjegavanje rizika velikih ulaganja kapitala

▪ Izbjegavanje valutnog rizika

▪ Prevazilaženje lokalnih restriktivnih barijera

▪ Stvaranje lokalnog imidža

▪ Troškovne prednosti

⮚ Problemi:

▪ Pronalaženje adekvatnog partnera

▪ Pružanje neophodne tehničke pomoći lokalnom osoblju

▪ Poteškoće u obezbijeđivanju kontrole kvaliteta proizvoda

▪ Mogućnost formiranja budućeg konkurenta

▪ Strategija ulaska na tržište odabrane zemlje u okviru koje partneri dijele vlasništvo nad novoosnovanim privrednim subjektom u toj zemlji.

▪ Različiti oblici zajedničkih ulaganja:

⮚ Strategija početnog zajedničkog ulaganja i kasnijeg ’razdvajanja’ partnera;

⮚ Obično se koristi kod velikih, vremenski ograničenih projekata, npr. u građevinarstvu;

⮚ Potpuna integracija partnera: ishod zajedničkog ulaganja u situaciji kada se interesi

partnera potpuno poklapaju;

⮚ Strategija paukove mreže: sastoji se od brojnih, međusobno povezanih oranizacija;

⮚ Sa ovom strategijom su povezane dvije opasnosti: 1) indirektno formiranje veza sa konkurentima; 2) mogućnost preuzimanja (stapanje u mrežu, sa ostalim organizacijama);

Prednosti

▪ Prodjela rizika

▪ Učenje o novim tržištima kroz saradnju sa partnerima (naročito lokalnim)

▪ Sinergija kombinovanjem različitih snaga lanca vrijedosti partnera

▪ Često jedini način ulaska na tržište pojedinih zemalja (npr. ukoliko su carine suviše visoke ili ako vlade favorizuju lokalne kompanije)

Nedostaci

▪ Partneri ne dijele samo rizike, već i

nagrade

▪ Veliki troškovi u pogledu kontrole i koordinacije pitanja koja nastaju usled saradnje sa partnerom

▪ Mogućnost nastanka konflikta između partnera

▪ Mogućnost da partner preraste u jačeg konkurenta

▪ Potpuno vlasništvo nad proizvodnim kapacitetima smještenim u inostranstvu.

▪ Proizvodni kapaciteti stečeni kroz kupovinu većinskog ili cjelokupnog vlasništva, ili kroz izgradnju.

Prilikom upravljanja stranim direktnim investicijama, potrebno je naročito razmotriti dejstvo sledćih faktora:

- veličinu tržišta

- blizinu tržišta

- veličinu kompanije

- međunarodno iskustvo kompanije

- konkurenciju

Zašto?

▪ Različiti termini – strategijske alijanse, strategijske međunarodne alijanse, globalna strategijska partnerstva

▪ Osnovne karakteristike strategijskih alijansi:

- Učesnici ostaju nezavisni i nakon formiranja alijanse

- Učesnici dijele koristi od alijanse, kao i kontrolu nad izvršenjem dodijeljenih zadataka

- Učesnici ostvaruju tekuće doprinose u pogledu tehnologije, proizvoda i drugih ključnih strategijskih pitanja

▪ Razlika u odnosu na ostale načine ulaska (prije svega u odnosu na zajednička

ulaganja) na inosrano tržište temelji se na sledećim atributima:

- dvije ili više kompanija razvija dugoročnu strategiju usmjerenu na postizanje vodeće pozicije na svjetskom tržištu sprovođenjem vođstva u troškovima, difrenciranjem proizvoda ili kombinovanjem prethodne dvije strategije

- odnosi između partnera su recipročni

- vizije i napori partnera su globalni

- odnosi se organizuju po horizontalnim, a ne po vertikalnim linijama

- prilikom nastupa na tržištima nezavisnim od partnerstva partneri zadržavaju svoje nacionalne i ideološke identitete

▪ Faktori koji utiču na uspjeh globalnih strateških partnerstava:

- misija

- strategija

- upravljanje

- kultura

- organizovanje (organizaciona struktura)

- menadžment

Za odabranu biznis ideju obrazložiti:

- Zašto je pogodna za realizaciju u Crnoj Gori;

- Ciljni segment (ko bi bili kupci / korisnici);

- Koje su prednosti ideje u odnosu na dostupne supstitute,

- Koji su nedostaci ideje u odnosu na dostupne supstitute;

- Koji su ključni faktori xxxxxx, xxxx mogu dovesti do

neuspjeha biznis ideje.

▪ Zerro Mass Water

▪ Mo'cicle – farmerke za moticikliste

▪ Lemonade – osiguranje

▪ Scoutible – zapošljavanje

▪ Blue River tehnology – poljoprivreda