OSNOVETURIZMA
OSNOVETURIZMA
DEFINISANJE TURIZMA ISTORIJAT RAZVOJA TURIZAM KAO DRUŠTVENA POJAVA TURIZMA I NAUČNA ISTRAŽIVANJA
Reč turizam potiče od engleske reči »tour« (latinski -
»tornus«), što znači putovanje, obilazak, kružno putovanje, ekskurzija, zadovoljstvo od putovanja sa kraćim zadržavanjem u različitim mestima.
Aspekti njegovog izučavanja i posmatranja, su: društveni, ekonomski, sociološki, institucionalni, geografski, statistički .
Definicija turizma se mogu sistematizovati u četiri osnovne xxxxx:
⚫ nominalističke,
⚫ privredne,
⚫ statističke,
⚫ univerzalne.
U grupu nominalističkih svrstavaju se definicije koje turizam tretiraju kao migratornu pojavu.
Turizam je kretanje u prostoru izvan xxxxx stalnog boravka u cilju upoznavanja novih stvari, ljudi, njihovog načina života i običaja.
U grupi privrednih nalaze se definicije turizma kao privredno - uslužne delatnosti, sa pretežnim akcentom na turističkoj potrošnji i turističkim kretanjima, a u skladu sa nivoom životnog standarda ljudi i njihovom kupovnom moći, kao i strukturom i kvalitetom usluga i proizvoda koji se nude na turističkom tržištu.
Turizam predstavlja deo nacionalne ekonomije koji snabdeva turiste koji posećuju lokalitete i centre izvan xxxxx svog stalnog boravka, u kojima oni vrše potrošnju dela ličnog budžeta u cilju zadovoljenja turističke potrebe.
Turizam xx xxxxxxx ljudi xxxx xx prouzrokovana i čije je zadovoljenje omogućeno porastom životnog standarda ljudi i slobodnog vremena.
Preko statističkih definicija želi xx xxxx do određenja turizma koji omogućava puni obuhvat i preciznu evidenciju turističkog prometa (broj turista i njihovih noćenja) i raznovrsne turističke potrošnje koja se realizuje u privrednim i neprivrednim sektorima.
Četvrtu grupu čine «univerzalne» definicije preko kojih autori žele da, pridodaju i brojne druge funkcije, kao što su: zdravstvena, socijalna, kulturna, obrazovna, sportska, ekološka, politička.
Turizam xx xxxx odnosa i pojava koje proizilaze iz putovanja i boravka stranaca u nekom mestu, ukoliko to ne znači njihovo stalno nastanjivanje i nije vezano za obavljanje određene privredne delatnosti i sticanje zarade.
Najprihvatljivijom definicijom turizma smatra se xxx xxxx ga određuje kao: skup brojnih odnosa i pojava koje su vezane za kretanje i potrošnju izvan xxxxx stalnog boravka, a u cilju zadovoljenja određenih turističkih potreba.
Turizam, čije osnovne komponente čine kretanje, posredovanje, promet, usluživanje i potrošnja, povezuje se i integriše sa brojnim delatnostima iz privrednog i neprivrednog sektora.
ISTORIJAT RAZVOJA TURIZMA
Prva masovnija putovanja ljudi otpočela sa pojavom železnice, koja se označava «pionirom» obimnijeg razvoja turističkih kretanja i prometa (prvi voz je pokrenut u Engleskoj 1825. godine.
Ovo potvrđuje činjenica da je i prvo organizovanije - grupno turističko putovanje realizovano upravo železnicom 1841. godine u Velikoj Britaniji (570 turista sa prethodno utvrđenom cenom i određenim popustom).
Mogu se izdvojiti tri osnovne faze (epohe, periodi): predturistička faza, faza masovnog razvoja i faza održivog razvoja turizma.
Predturistička faza.
U njenom prvom delu ovaj vid kretanja ljudi bio je dostupan samo tzv. privilegovanim - bogatim klasama. Kasnije su se u ova kretanja počeli uključivati i
znatno širi slojevi stanovništva.
Najznačajniji doprinos postupnom povećanju masovnosti turističkih kretanja tokom ove faze dali su sledeći faktori:
⚫ industrijalizacija xxxx xx omogućila xxxx zapošljavanje;
⚫ razvoj saobraćaja (naročito železničkog, drumskog i vazdušnog);
⚫ skraćenje radnog i povećanje slobodnog vremena,
⚫ uvođenje plaćenog godišnjeg odmora;
⚫ povećanje zarada i standarda života zaposlenih,
⚫ izgradnja kvalitetnijih receptivnih kapaciteta koji su mogli zadovoljiti xxxx zahteve tražnje;
⚫ povećanje obima i kvaliteta smeštajnih kapaciteta;
⚫ proširenje strukture turističkih usluga;
⚫ unapređenje posredovanja na turističkom tržištu;
⚫ potreba za što češćim boravcima u kvalitetnim prirodnim prostorima;
⚫ razvijanje turističke propagande i dr.
Najvažniji događaji koji su se desili tokom ove faze su bili: pojava industrijske revolucije, prvo pojavljivanje reči turista (u Francuskoj 1830. god.), pojava železnice, prvo organizovano turističko putovanje, pojava automobila krajem 19.veka, pojava aviona u prvoj polovini XX veka, dva svetska rata.
Faza masovnog razvoja turizma (druga xxxxxxxx 20. veka).
U ovoj fazi, mnoge zemlje preduzele su niz mera koje su bile usmerene na ubrzano povećanje smeštajnih kapaciteta, kako bi se na xxx xxxxx privukao što veći broj turista i ostvarili što veći finansijski efekti od njihove potrošnje.
Prosečna godišnja xxxxx rasta broja turista u međunarodnim kretanjima, u periodu od 1950 - 1990. god., iznosila oko 7,3%, dok je turistička potrošnja rasla za oko 12,7%.
Ovakav trend razvoja inostranog turizma, nastavljen je i dalje, tako da je u 2013. godini, u međunarodnim turističkim kretanjima učestvovala skoro 1 milijarda turista, koji su ostvarili potrošnju u iznosu od oko 1000 milijardi dolara.
Potrebno je istaći da je dinamičan rast ostvaren i kada se radi o domaćem turističkom prometu i potrošnji.
S pravom se može konstatovati da je turizam tokom ovog istorijskog perioda doživeo svoju pravu razvojnu renesansu, tako da xx xxxxx svrstava među najrazvijenije privredne delatnosti.
⚫ turizam je prihvaćen xxx xxxxx faktor uravnoteženja života i načina življenja savremenog urbanog čoveka, xxx x xxx mogućnost nadogradnje u vidu dodatne edukacije i kulturnog uzdizanja;
⚫ dobio je status renomirane poslovne aktivnosti, sa veoma značajnim privrednim, socijalnim i drugim efektima;
⚫ xxxxx xx do snaženja uloge privatnog sektora u oblasti turizma, brzog povećanja smeštajnih kapaciteta, kao i većeg zapošljavanja stanovništva u cilju proizvodnje i pružanja usluga;
⚫ ostvaren je dinamičan porast turističkog prometa i potrošnje, kako u međunarodnim tako i nacionalnim okvirima;
⚫ turizam xx xxx veliki doprinos bržem i kvalitetnijem razvoju brojnih lokalnih zajednica i podizanju životnog standarda stanovništva;
⚫ desila se globalizacija turističkog tržišta, na kome danas nastupa preko 200 zemalja iz svih delova sveta;
⚫ otvorene su brojne nove turističke destinacije širom sveta,
⚫ tržište turističke ponude (receptivno tržište) doživelo je značajne pozitivne kvantitativne i kvalitativne transformacije,
⚫ znatno je unapređeno turističko posredovanje, posebno sa pojavom velikih turoperatora;
⚫ otpočela je primena informacionih tehnologija u svim segmentima turističkog poslovanja,
⚫ receptivne zemlje su preduzele brojne mere kako bi saobraćajnu dostupnost svojih destinacija učinile brzom i kvalitetnom i xx.
Xxxx održivog (planskog, kontrolisanog) razvoja
Sve češće su se počela javljati veoma ozbiljna upozorenja, da je postojeći tempo razvoja turizma neodrživ i da će on u pojedinim destinacijama, naročito prirodnim, xxx xxxx uništiti.
Rezultat toga je definisanje i uspostavljanje novih razvojnih politika i strategija, xxxx je ključni cilj uvažavati potrebe i zahteve savremene turističke tražnje, a na drugoj, održavanje i povećavanje ekonomskih efekata od turizma.
Prva Konferencija o životnoj xxxxxxx xx održana 1978. god. u Štokholmu.
Deklaracija o životnoj xxxxxxx, xxxxxx xx na međunarodnom skupu u Bergenu 1990. godine.
Druga svetska konferencija na temu «Životna sredina i razvoj», održana je 1992. god. u Rio de Žaneiru.
DEFINISANJE I RAZVOJ TURIZMA
TURIZAM KAO DRUŠTVENA POJAVA I EKONOMSKI ZNAČAJ TURIZMA
Ključni cilj kretanja u turizmu je da ljudi zadovolje svoje rekreativne, kulturološke, zdravstvene, socio- psihološke, ekološke i brojne druge potrebe koje znatno doprinose poboljšanju kvaliteta čovekovog života i njegovog opšteg blagostanja.
Upravo, iz ovih razloga se turizmu pridaje veliki društveni značaj i uloga, tako da se on često označava i kao specifična društvena pojava, odnosno kao društveni «fenomen».
Danas se ekonomskom aspektu turizma pridaje posebna pažnja, naročito razvojem naučne discipline - Ekonomika turizma.
Pojedini autori iz oblasti turizma, poput Krapfa, K., (1963) ističu da ekonomski element predstavlja zajednički imenitelj za rekreativni, psihološki, socio-kulturni, geografski i tehnički aspekt turizma.
Kada se govori o određenju turizma kao privredne delatnosti potrebno je odvojeno posmatrati turiste kao potrošače, koji se javljaju na strani tražnje, od delatnosti koje se pojavljuju na strani ponude i predstavljaju uslužne faktore.
Turizam kao privredna delatnost se u stranoj literaturi označava kao: «turistička industrija», «putnička industrija»
«turistička trgovina».
Na strani zadovoljavanja turističkih potreba deluje čitav niz privrednih i neprivrednih delatnosti, : ugostiteljstvo, saobraćaj, turističke agencije, trgovina, zanatstvo, kultura, zdravstvo.
Njihov osnovni zadatak je da, za potrebe odvijanja turističkog prometa i zadovoljavanja potreba turista, obezbede odgovarajuće usluge u pogledu prevoza, smeštaja i ishrane turista, zatim usluge iz domena rekreacije, zabave i razonode, trgovine, zdravstva, zanatstva, kulture, ekologije.
Za usluge koje se pružaju turistima najčešće se kaže da su to turističke usluge.
S druge strane, turistima se prodaju i razne vrste roba, mada, u tražnji ne dominiraju robe već usluge.
Turizam predstavlja veoma složen, dinamičan i višestruko otvoren sistem, sastavljen od velikog broja različitih podsistema, odnosno raznih privrednih i neprivrednih delatnosti.
Da bi se mogao ostvarivati zadovoljavajući nivo efikasnosti i efektivnosti u okviru turističke delatnosti, neophodno je integrisati i koordinirati razvoj svih njegovih segmenata, odnosno, podsistema.
To je najbolji način na koji se ugostiteljstvo, saobraćaj, zanatstvo, trgovina, zdravstvo, kultura, sport, komunalne delatnosti, poljoprivreda, zaštita životne sredine i razne druge delatnosti i aktivnosti mogu integrisati u skladnu celinu.
Potrebno je da se određenim plansko-razvojnim merama i aktivnostima obezbedi i čvršća integrisanost same turističke delatnosti u kontekst sveukupnog razvoja turističkog prostora, odnosno destinacije.
TURIZAM I NAUČNA ISTRAŽIVANJA
Počeci naučnog i stručnog istraživanja turizma vezuju se za kraj 19. veka.
Sa pojavom prvih radova održana su i prva naučno- stručna savetovanja o turizmu.
Najveći doprinos u početnoj fazi naučnog istraživanja turizma dali su austrijski, švajcarski, italijanski i nemački autori, među kojima se posebno ističe Italijan
X. Xxxxxxxx .
U periodu posle II svetskog rata, pojavio se veći broj istaknutih eksperata (Hunziker i Xxxxx u Švajcarskoj, Xxxxxxxxx u Austriji, Liskorish u V. Britaniji, Fragola u Italiji, Baretje u Francuskoj i dr.).
Ubrzo xx xxxxx i do otvaranja niza obrazovnih ustanova xxxx je zadatak bio da na srednjem, višem i visokom nivou obrazuju kadrove koji su profilisani i usmereni za rad u turizmu i ugostiteljstvu, kao i naučno-istraživačkih centara.
Ekonomika turizma, predstavlja jednu od brojnih disciplina granske ekonomike.
Turistička geografija;
Turizmologija, Kartografski metod, Operaciona istraživanja, Analiza sistema.
U sveobuhvatno izučavanje turizma uključene su i druge naučne oblasti i discipline, kao što su: sociologija, organizacija rada, psihologija, biogeografija, statistika, matematika i informatika, arheologija, klimatologija, istorija umetnosti, etnologija, antropologija, prostorno planiranje, medicina i druge.
DEFINISANJE VAŽNIJIH KATEGORIJA U TURIZMU
Objašnjenje važnijih kategorija koje se najčešće pojavljuju u turističkoj teoriji i praksi:
⚫ turista - turistički potrošač,
⚫ turistička potreba,
⚫ turistički motiv,
⚫ turistička tražnja,
⚫ turistička usluga,
⚫ turistički proizvod (ponuda)
⚫ turistički promet,
⚫ turistička potrošnja,
⚫ turistička destinacija,
⚫ turistički aranžman,
⚫ ugostiteljstvo.
TURISTA – TURISTIČKI POTROŠAČ
Turista se definiše kao: privremeni posetilac koji je napustio mesto svog stalnog boravka i boravio u drugom (turističkom) mestu najmanje 24 časa, motivisan razlozima odmora, zabave i razonode, sporta i rekreacije, kulture, ekologije, obavljanja poslovnih komunikacija.
Postoje i oni turisti koji se u turističkim mestima zadržavaju kraće od 24 časa, kao što su ekskurzisti i tranziteri.
Boravišni turisti (veći xxxx xxxx turističkog boravka u izabranoj destinaciji,), kao i izletnici xxxx boravak može da traje 2 - 3 xxxx.
TURISTIČKA POTREBA
Svaka čovekova aktivnost ima za cilj, potpuno, ili, delimično zadovoljenje određene primarne, ili sekundarne potrebe.
Saglasno tome i svako turističko putovanje i boravak u drugom prostoru, kao poseban vid slobodnovremenskih aktivnosti, ima za cilj da se zadovolji potreba čoveka koja se označava kao turistička potreba.
Ova potreba predstavlja socio-psihološku kategoriju, a njena pojava se vezuje za određeni nivo društveno - ekonomskog razvoja i evolucije čovekove kulture i načina njegovog življenja.
Pri određenju turističke potrebe u literaturi se javljaju različite definicije, kao što su:
🞆 Zahtev pojedinca, ili neke društvene xxxxx za materijalnim dobrima, ili uslugama radi olakšanja, ili eliminisanja osećanja nezadovoljstva i postizanja odgovarajućeg nivoa blagostanja;
🞆 Osećanje nedostatka određenog proizvoda, dobra, ili usluge, što je kombinovano sa težnjom da se takvo osećanje eliminiše;
🞆 Osećaj nelagodnosti vezan uz svest da postoji sredstvo kojim se ta nelagodnost može otkloniti.
Turistička potreba se može definisati kao: specifično unutrašnje osećanje za putovanjem,
boravkom i upoznavanjem raznih pojava i elemenata
koji se nalaze u nekim drugim prostorima, tj., izvan xxxxx stalnog boravka.
Ono što posebno karakteriše ovu potrebu i što je bitno razlikuje od većine drugih xxxxxxx xx to što se ona zadovoljava isključivo izvan xxxxx stalnog boravka.
Xxxxx xxx, turistička potreba inicira kretanje i zahteva promenu xxxxx boravka, što predstavlja jedno od suštinskih obeležja turizma - a to je njegova prostornost koja proističe iz fizičke odvojenosti tražnje i ponude.
TURISTIČKA POTREBA
Ona je kompleksna i sastoji se od brojnih selektivnih potreba i različitih zahteva turističkih potrošača, kao što su: odmor, rekreacija, zabava, razonoda, sport, kultura, zdravstvena preventiva, ekologija, lov, ribolov, edukacija.
Iz velike složenosti turističke potrebe proistekla je kompleksnost turizma kao pojave i društvenog fenomena, kao i heterogenost elemenata koji čine integralnu ponudu - turistički proizvod destinacije.
Kao jedno od najvažnijih obeležja turističke potrebe ističe se njena dinamičnost
TURISTIČKA POTREBA
Zavisno od stepena važnosti i prioritetnosti u pogledu njihovog zadovoljavanja, sve ljudske potrebe se dele u dve osnovne xxxxx:
🞆 primarne ili egzistencijalne - nužne (bezuslovne) potrebe (ishrana, piće, odmor, stanovanje, odevanje, lečenje);
🞆 sekundarne ili dopunske - selektivne potrebe (obrazovanje, kultura, sport, rekreacija, zabava i razonoda, moda i dr.).
Kada se radi o važnosti sekundarnih potreba opredeljujuću ulogu imaju dva faktora - lični stav i sklonost pojedinaca da troši svoje slobodno vreme, kao i nivo ličnog i porodičnog standarda.
TURISTIČKA POTREBA
Važna osobina turističke potrebe je to što se kod nje teško može ostvariti potpuno zadovoljenje, odnosno dostići xxxxx saturacije (zasićenosti).
Naime, ova potreba se, kod velikog broja ljudi, vrlo često i veoma brzo pretvara iz jednog u drugi oblik, što se označava kao «stalna glad» turista.
Sve xx xxxxx turista koji odlaze u ista xxxxx i iste destinacije, dok stalno raste broj onih koji tokom godine putuju po više puta, pri čemu stalno menjaju xxxxx .
Upravo, na ovom obeležju turističke potrebe, uz pretpostavku da će biti produžen trend rasta životnog standarda, temelje se procene eksperata o prosperitetnoj budućnosti turizma.
Najčešće se definiše kao: neposredni podsticaj i pokretač tražnje za kupovinom odgovarajućih usluga koje mogu u potpunosti ili pak delimično zadovoljiti određenu turističku potrebu.
U stranoj literaturi, kao i literaturi koja turizam izučava isključivo sa ekonomskog aspekta, turistički motivi se označavaju kao turistički resursi, odnosno pojave i objekti koji se mogu na odgovarajući način tržišno valorizovati (vrednovati) i staviti u funkciju zadovoljavanja turističkih potreba, razvoja turističke delatnosti i ostvarenja ekonomskih efekata.
Zavisno od načina delovanja, izdvajaju se četiri osnovna atraktivna atributa:
🞆 rekreativni, koji deluju prvenstveno na fiziološke funkcije organizma (voda, vazduh i svetlost) ;
🞆 kuriozitetni, koji izražavaju atraktivnost retkosti i vrednosti raznih
🞆 vrsta (predmeti, pojave, događaji, ostvarenja);
🞆 znameniti, koji su vezani za xxxxx xxxxx i pojave od posebnog istorijskog, političkog i kulturnog značaja (razni istorijski spomenici, arhitektonska ostvarenja ;
🞆 estetski, (najčešće su vezani za prirodne pejzaže i umetnička ostvarenja).
Zavisno od načina nastanka i ključnih privlačnih osobina, turistički motivi se dele na dve osnovne xxxxx:
🞆 Prirodni turistički motivi.
Xxxxxxx xx delovanjem dve vrste prirodnih xxxx - endogenih (gravitacija i toplota Zemlje) i egzogenih (sunčeva toplota i razni uticaji koji dolaze iz atmosfere).
Najčešće se odlikuju rekreativnim i estetskim atraktivnim atributima. Dele se na četiri xxxxx:
geomorfološki motivi, koje čine visoke i srednje planine, kanjoni, vulkani, klisure i pećine;
🞆 xxxxx xxx turistički motiv,
🞆 hidrografski motivi,
🞆 biogeografski motivi.
Antropogeni turistički motivi - kulturni turistički motivi, proistekli su iz čovekovog rada i delovanja u prostoru. Za njih su najčešće vezani estetski i znameniti atributi, koji mogu biti kombinovani sa rekreativnim atributima.
Dele se na pet osnovnih podgrupa:
etnosocijalni, koji odražavaju život nekog naroda i njegovu duhovnu i materijalnu kulturu (folklor, običaji, nošnja, način xxxxxx x xxxx);
🞆 umetnički, koji se dele na arhitektonske (građevine), likovne i teatralne (ostvarenja operske, dramske i muzičke umetnosti);
🞆 ambijentalni, koji obuhvataju manje ili xxxx prostorne celine urbanog, ruralnog ili kombinovanog tipa (npr., Skadarlija u Beogradu);
🞆 manifestacioni, koji obuhvataju različite vrste priredbi i manifestacija koje privlače pažnju turista (kulturne, sportske, religiozne, umetničke, zabavne, koje mogu imati međunarodni, nacionalni, regionalni i lokalni značaj);
🞆 pejzažni antropogeni motivi - antropogeni i prirodni elementi (planinski - seoska naselja i etno sela, primorski
- stara primorska naselja, ravničarski - salaši i dr.).
Turistička tražnja se može približno definisati kao: iskazana želja nosilaca turističke potrebe da ostvare putovanje i boravak u okviru svoje zemlje, ili u inostranstvu, i spremnost da za to plate odgovarajuću cenu.
Brojni faktori utiču na formiranje turističke tražnje i oni se najčešće svrstavaju u dve osnovne xxxxx:
🞆 objektivni (eksterni) faktori, koje čine patogeni uslovi radne i životne sredine, slobodno vreme, slobodna sredstva koja se mogu nameniti za turističku potrošnju,
🞆 subjektivni faktori, među kojima se naročito ističu lične sklonosti za turističkim putovanjima, kulturni i obrazovni nivo stanovništva, svest o zadovoljenju turističke potrebe.
Najvažnija obeležja turističke tražnje su:
🞆 elastičnost - xxxx xx posebno izražena u odnosu na lični i porodični budžet nosilaca turističke potrebe), pa xxxxx xxx i na cenu turističkih usluga koje su namenjene određenim segmentima tražnje;
🞆 heterogenost - kompleksnost turističke potrebe, kao i brojne mogućnosti njenog zadovoljenja (diferencirano tretiranje - segmentiranje tražnje, prostorno i vremensko usklađivanje aktivnosti svih subjekata koji učestvuju u pružanju usluga;
🞆 mobilnost - želja savremenih turista da što češće putuju i što više vide i upoznaju, a čije ostvarivanje omogućavaju: slobodno vreme, rastući životni standard koji omogućava veća izdvajanja za turistička kretanja i potrošnju, savremeni razvoj celokupne saobraćajne infra i suprastrukture.
🞆 xxxxx lojalnost - xxxx xx naročito izražena kod mobilnije tražnje, a uzrokovana je postojanjem brojnih konkurentskih destinacija, kao i aktiviranjem novih turističkih prostora ,
🞆 sezoničnost - neujednačena vremenska dinamika tražnje tokom godine (prvenstveno uzrokovana prirodnim obeležjima destinacija u letnjem i zimskom periodu godine, kao i vremenom korišćenja godišnjih odmora većine zaposlenih i dužih školskih i studentskih raspusta - najčešće u ova dva godišnja doba).
POTREBA (MOTIVACIJA)
TRAŽNJA
LIČNE
PREFERENCIJE I OČEKIVANJA
DESTINACIJA (ATRAKTIVNOST I IMIDŽ)
POSMATRANJE
I PROCENA MOGUĆNOSTI
KOMPARATIVNA ANALIZA ALTERNATIVNIH DESTINACIJA
DONOŠENJE ODLUKE
I BUKIRANJE
BORAVAK U DESTINACIJI
SATISFAKCIJA – VEĆA,
ILI MANJA
TURISTIČKA USLUGA
Turistička usluga je svaka aktivnost koja daje korisnost, odnosno razrešava neku turističku potrebu (rekreativnu, kulturnu, ekološku, edukativnu i dr.), a xxxx xx turista spreman xx xxxxx direktno ili indirektno.
Turistička usluga se karakteriše određenim i za nju bitnim obeležjima, kao što su:
🞆 Neopipljivost,
🞆 heterogenost (raznorodnost elemenata u procesu pružanja usluge zbog velike zastupljenosti ljudskog rada);
🞆 nedeljivost (istovremenost proizvodnje i pružanja usluge,
🞆 nemogućnost skladištenja niti naknadnog pružanja
🞆 nemogućnost raspolaganja
TURISTIČKA USLUGA
FAZA | ROBA | TURISTIČKA USLUGA |
Stvaranje | Kupci - potrošači nisu uključeni u proces proizvodnje robe | Kupac - potrošač direktno je uključen u stvaranje usluge |
Proizvodnja nije vidljiva za kupca- potrošača | Sve faze procesa stvaranja usluge mogu biti vidljive za kupca | |
Proizvodnja može biti kontrolisana i standardizovana | Stvaranje usluge može biti xxxx standardizovano i kontrolisano | |
Proizvodnja je vremenski i prostorno odvojena od kupovine i upotrebe | Stvaranje usluge, kupovina i upotreba dešavaju se u isto vreme i na istom prostoru | |
Kupovina | Kupovina uključuje razmenu za materijalna dobra | Kupovina uključuje razmenu novca i/ili vremena, energije, informacija i iskustava za »neopipljivo« dobro |
Kupovina je vremenski odvojena od proizvodnje i upotrebe | Stvaranje, kupovina i upotreba usluge dešava se simultano | |
Upotreba | Kupac kontroliše upotrebu proizvoda, dok je proizvođač potpuno izvan tog procesa | Stvaralac usluge integrisan je u proces njene upotrebe i može kontrolisati taj proces |
Proizvod može biti korišćen xx xxxxxx više xxxxx i/ili preprodat | Usluga je jedinstveno iskustvo i ono ne može biti korišćeno xx xxxxxx drugih osoba ili preprodato | |
Upotreba je vremenski odvojena od proizvodnje i kupovine | Stvaranje, upotreba i kupovina usluge dešava se istovremeno | |
Ocenjivanje | Ocenjivanje uključuje upoređivanje između očekivanja i svih dimenzija proizvoda i izvan je kontrole proizvođenja | Ocenjivanje uključuje upoređivanje očekivanja sa stvarnim iskustvom i delimično je pod kontrolom stvaraoca usluge |
Ocenjivanje je vremenski odvojeno od proizvodnje, kupovine i upotrebe | Jedan deo ocenjivanja odvija se istovremeno sa stvaranjem, kupovinom i upotrebom usluge |
Turističke usluge prema svrsi, se dele u dve xxxxx:
🞆 osnovne usluge (prevoz, smeštaj, ishrana i piće),
🞆 dopunske usluge (sport, rekreacija, zabava, kultura, edukacija.
Turističke usluge se pružaju u tri različita geografska prostora:
🞆 u mestu stalnog boravka (razne usluge turističkih agencija, trgovine na malo i brojnih drugih subjekata),
🞆 u prostorima kojima se putuje do turističkog odredišta,
🞆 boravka (destinacije) i nazad do matičnog xxxxx (razne saobraćajne, ugostiteljske i druge usluge);
🞆 u mestu turističkog boravka - destinaciji (širok spektar usluga koje pružaju razne privredne i neprivredne delatnosti.
Danas na turističkom tržištu posebnu ulogu ima tzv.
»paket usluga».
Suština i cilj ovog »paketa« sadržani su u obezbeđenju jedinstvene - integrisane turističke ponude - kao »paket aranžman», ili turistički aranžman.
Potrebno je ukazati i na veliki značaj mogućnosti i načina reklamiranja xx xxxxxx njihovih korisnika, odnosno klijenata (turističkih potrošača).
Reklamacija se iskazuje u vidu žalbe, protesta, ili, prigovora klijenata pružaocima usluga, zbog neadekvatnog izvršenja preuzete obaveze koja proističe iz kupoprodajnog čina.
Odgovorno i kvalitetno upravljanje reklamacijama podrazumeva izradu adekvatnog upravljačkog sistema, kao i uspostavljanje odgovarajuće kulture unutar poslovne jedinice.
Potrebno je utvrditi i efikasnu proceduru upravljanja reklamacijama:
🞆 prepoznavanje i prihvatanje učinjenih reklamacija,
🞆 razvrstavanje reklamacija prema važnosti,
🞆 identifikacija problema i kreiranje odgovora,
🞆 distribucija odgovora i njihova evidencija,
🞆 preduzimanje odgovarajućih mera.
Kako otkriti nezadovoljstvo potrošača?
Na xxxx xxxxx reagovati kada se nezadovoljstvo ispolji?
Na xxxx xxxxx otkloniti nezadovoljstvo gosta? Kako pridobiti ponovnu lojalnost gosta?
🞆 mogućnost ponovnog uspostavljanja satisfakcije potrošača,
🞆 sprečavanje negativne propagande nezadovoljnih klijenata,
🞆 minimiziranje odbijanja potrošača da ponovo koriste usluge,
🞆 odbrana od neosnovanih primedbi i zahteva,
Turistički proizvod (turistička ponuda), određuje xx xxx: zbir raznih pogodnosti, dobara i usluga koje služe zadovoljavanju turističkih potreba kupaca za vreme njihovog kretanja i boravka u destinaciji.
Struktura i kvalitet turističkog proizvoda, uz odgovarajuću cenu usluga, čine ključne faktore konkurentnosti, pa time i profitabilnosti i uspešnosti poslovanja.
Turistički proizvod se može posmatrati u užem i širem kontekstu - kao parcijalni (delimični) i integrisani (objedinjeni, složeni). To je ponuda ugostiteljskih i saobraćajnih preduzeća i turističkih agencija.
Pod integrisanim turističkim proizvodom (destinacijski turistički proizvod) podrazumeva se zbir raznih pogodnosti, dobara i usluga koje pružaju receptivni subjekti na prostoru destinacije, a koje turisti neposredno koriste tokom boravka u cilju zadovoljenja svojih potreba.
Osnovno obeležje ovog proizvoda sadržano je u njegovoj izraženoj heterogenosti (velikom broju konstitutivnih elemenata).
Osnovni elementi objedinjenog turističkog proizvoda destinacije svrstavaju se u tri xxxxx:
❑ atraktivnosti destinacije : xxxxx, xxxxx, fauna, razne istorijske, kulturne i društvene atraktivnosti;
🞆 uslovi za boravak i usluge (usluge lokalnog transporta, usluge koje su vezane za sportsko- rekreativne aktivnosti i aktivan odmor, zabavu, razonodu, kulturu, edukaciju, trgovinu;
🞆 pristupačnost destinacije.
U formiranju integrisanog turističkog proizvoda destinacije učestvuje veliki broj raznih privrednih i neprivrednih delatnosti (ugostiteljstvo, saobraćaj, posredovanje, trgovina na malo, uslužno zanatstvo, poljoprivreda, komunalne delatnosti, vodoprivreda, šumarstvo, sport, kultura, zdravstvo).
Zbog toga je veoma važno uspostaviti visok nivo prostornog i funkcionalnog koordinisanja i sinhronizovanog delovanja raznih učesnika, čime se bavi strategijski menadžment destinacije.
Za razliku od izražene elastičnosti turističke tražnje, turistički proizvod se karakteriše sasvim suprotnim obeležjem, tj. nedovoljnom fleksibilnošću. Ovo obeležje proizilazi iz nemogućnosti praktičnog menjanja ponude onom brzinom kojom se menjaju i sve više usložnjavaju zahtevi tražnje.
Upravo, iz ovog obeležja turističkog proizvoda najvećim delom proizilazi mobilnost tražnje, odnosno njeno prostorno preusmeravanje ka onim destinacijama u kojima xxx xxxx pronaći odgovarajuće uslove za kvalitetno zadovoljenje svojih potreba.
Pod ovom kategorijom se podrazumevaju svi oni koji su, iz različitih turističkih xxxxxx i potreba, posetili određeno mesto ,ili neku turističku destinaciju i tamo boravili kraće ili duže vreme.
Osnovni pokazatelji:
🞆 ukupan broj i struktura turističkih posetilaca,
🞆 ukupan broj i struktura ostvarenih noćenja,
🞆 vremenska dinamika prometa turista i ostvarenih noćenja,
🞆 prosečna dužina boravka turista.
Važnije aktivnosti istraživanja su:
🞆 istraživanje inostranog i domaćeg tržišta tražnje,
🞆 utvrđivanje odnosa broja turista i kapaciteta prostora,
🞆 postizanje što povoljnije strukture turističkih posetilaca,
🞆 ostvarivanje što dužeg boravka turista,
🞆 kompariranje sa konkurentnim preduzećima i destinacijama u svrhu boljeg tržišnog pozicioniranja,
🞆 donošenje odluka o načinu i sredstvima snaženja konkurentnosti na inostranom i domaćem tržištu,
🞆 donošenje važnijih odluka koje su vezane za marketinški nastup na inostranom i domaćem tržištu
U svakoj receptivnoj zemlji vodi se statistička evidencija o prometu turista, na osnovu koje se izvode procene o nivou razvijenosti turizma. Kada se radi o inostranim turistima, ova evidencija se dominantno zasniva na podacima koji se dobijaju od graničnih službi, smeštajnih ugostiteljskih objekata, lokalnih turističkih organizacija i receptivnih turističkih agencija.
Za razliku od statistički evidentiranog, u praksi postoji i neevidentirani - tzv. skriveni turistički promet, (praksa da se gosti ne prijavljuju).
TURISTIČKI PROMET
Podela turističkog prometa prema potrebi i motivima
⚫ Prema potrebi:
🞆 rekreativni ,
🞆 uzrokovan potrebom za sticanjem novih saznanja i edukacijom kroz turizam,
kombinovani - turistički promet sa obeležjima ekskurzionih i izletničkih putovanja,
posebni vidovi prometa,
⚫ Prema motivima:
🞆 primorski , gradski ,
🞆 planinski , manifestacioni ,
🞆 banjski , lovno-ribolovni
TURISTIČKI PROMET
Pored dva pomenuta, u klasifikaciji turističkog prometa koriste se i drugi kriterijumi, kao što su:
🞆 godišnje doba (letnji, zimski i vansezonski);
🞆 nacionalna pripadnost turista (domaći i inostrani);
🞆 starosna struktura učesnika u turističkim kretanjima (radnički, dečji, omladinski, penzionerski i mešoviti promet);
🞆 način organizovanja putovanja (aranžmanski, porodični i individualni promet).
Veličina i struktura turističke potrošnje uzimaju xx xxx ključni pokazatelji uspešnosti menadžmenta.
Turistička potrošnja se najčešće definiše kao: deo nacionalnog dohotka koji stanovništvo opredeljuje u turističke svrhe.
Stanovništvo u visoko razvijenim zemljama izdvaja za turističku potrošnju između 10% i 15% od svog godišnjeg porodičnog i ličnog budžeta.
Iznos turističke potrošnje tokom 2013. god. - oko 1000 milijardi US$ (samo na bazi međunarodnih turističkih putovanja i bez troškova transporta turista).
Turistička potrošnja realizuje se u okviru četiri faze:
faza pripreme za putovanje, faza odlaska do destinacije, faza boravka u destinaciji, faza povratka.
Prema nekim statističkama, turistički budžet
najčešće se troši u srazmeri: 75% za prevoz, smeštaj i ishranu; 25% za zadovoljavanje ostalih potreba i želja turista u destinaciji.
1) statistička evidencija turističke potrošnje,
2) procena na bazi registrovanog obima turističkog prometa i prosečne dnevne potrošnje,
3) povremeno anketiranje turista (naročito stranih),
Pokrenuta je sveopšta inicijativa, naročito xx xxxxxx Svetske turističke organizacije (WTO), da se izradi savremeniji i univerzalniji model za praćenje i evidentiranje turističkog prometa, a naročito njegovih ekonomskih efekata koji su izraženi kroz turističku potrošnju. Ovaj model je nazvan »Turističko satelitsko knjigovodstvo« (Tourism Satellite Account - TSA).
Dva su osnovna cilja uvođenjem ove metodologije:
🞆 evidencijom obuhvatiti što veći broj »pozicija« na kojima turisti vrše potrošnju u vreme boravka i na osnovu toga što preciznije iskazati njene stvarne iznose i strukturu,
🞆 na osnovu zbirnih rezultata izvršiti adekvatno pozicioniranje turizma u okviru ukupnih privrednih tokova konkretne zemlje.
Opšta klasifikacija turističke potrošnje uglavnom se vrši na:
🞆 pansionsku,
🞆 vanpansionsku.
Pansionska potrošnja najčešće obuhvata plaćanje onih usluga koje su vezane za smeštaj i ishranu, dok vanpansionska potrošnja ima znatno širi spektar turističkog trošenja (dopunska ishrana i piće, rekreacija, kultura, zabava, izleti, ulaznice, suveniri, lokalni prevoz.
Slično kao kod prometa turista i kod evidencije turističke potrošnje se može govoriti o statistički evidentiranoj i »skrivenoj« - neevidentiranoj potrošnji.
Termin destinacija potiče od latinske reči
»destinatio«, što u prevodu znači određenje, opredeljenje, odredište, krajnji cilj (prostor za boravak i odmor izvan domicilnog xxxxx).
Određena, uža, ili, šira prostorna celina u okviru koje se vrši realizacija turističkog prometa, a tu celinu može predstavljati svako mesto koje raspolaže odgovarajućim turističkim kapacitetima, kao i svaka regija u kojoj je locirano više turističkih centara.
Destinacija može biti mesto za odmor, ili poslovni centar koji turisti posećuju i u kome borave.
Proizilazi da se pod turističkom destinacijom mogu podrazumevati različiti tipovi prostora u okviru kojih se ostvaruje turistički promet.
U xxx kontekstu se može govoriti o lokalnim, regionalnim, nacionalnim i kontinentalnim turističkim prostorima.
Moderna definicija:
tržišno prilagođena prostorna celina u okviru koje je izvršeno optimalno usklađivanje raznih elemenata (primarnih i sekundarnih) i funkcija (ekonomskih, ekoloških, sociokulturnih, edukativnih i religioznih), a u kojoj je xxx xxxx dugoročno i uspešno ostvarivati pozitivne rezultate u pogledu razvijanja turizma i obezbeđivanja dobrobiti za turiste i lokalno stanovništvo.
Većina autora saglasna je da se radi o složenoj kombinaciji raznih materijalnih i nematerijalnih elemenata i dobara, odnosno o prirodnim i društvenim elementima i dobrima.
Neki od njih se označavaju kao fiksni, dok su drugi
varijabilni.
U prvoj grupi se nalaze elementi koji predstavljaju objektivnu datost konkretnog prostora i čine socio- kulturno, ekonomsko, tehnološko, političko i drugo okruženje destinacije.
U drugoj grupi su resursi koji se, uz odgovarajuću primenu čovekovog rada i sredstava, mogu prilagoditi potrebama destinacije.
Pojedini autori različito grupišu elemente turističke destinacije:
🞆 izvorni elementi čine: proizvodne elemente - geografski položaj, reljef, sve vode, klimu, živi svet; opšte elemente, jezik, mentalitet, gostoljubivost, istorija, kultura, običaji, folklor, privreda, politika; opštu infrastrukturu - saobraćajna povezanost destinacije, komunalna opremljenost i ukupna infrastruktura unutar destinacije;
🞆 izvedeni elementi: turistički kapaciteti, specijalni infrastrukturni elementi , organizacione aktivnosti, razni zabavni i sportsko-rekreativni sadržaji, informisanje i dr.
TURISTIČKA DESTINACIJA
Moguća je i sledeća klasifikacija elemenata:
1) atraktivni elementi,
2) funkcionalni elementi,
3) materijalni elementi.
4) organizacioni elementi (razna zakonska i planska regulativa, kadrovi, informacije, xxxxxxx služba, promocija).
🞆 Sistematizovani prikaz atraktivnih faktora destinacije.
Prirodni faktori: - xxxxx - reljef - vode - flora i fauna - prirodni ambijenti - parkovi i rezervati i dr. | Kulturno-istorijsko nasleđe: - istorijski spomenici - arheološka nalazišta - verski objekti - muzeji i galerije - lokalna kultura i običaji - kulturni festivali i dr. |
Komercijalne atrakcije: - zabavni i tematski parkovi - trgovinski kompleksi - kockarnice - sajmovi i dr. | Ostale atrakcije: - sportski objekti - festivali - zoološki vrtovi - zabavni klubovi i dr. |
Mogu se izvesti tri važna zaključka, koje menadžeri u turističkim destinacijama moraju stalno imati na umu prilikom planiranja, organizovanja, vođenja i kontrole, a to su:
🞆 Unutar turističke destinacije prisutna je izražena međuzavisnost i međuuticajnost brojnih elemenata,.
🞆 Zavisno od stepena njihovog korišćenja u destinaciji, razlikuju se objekti i usluge koje pretežno koristi lokalno stanovništvo, prevashodno koriste turisti, približno koriste turisti i domicilno stanovništvo.
🞆 U korišćenju elemenata mogu da proisteknu različite konfliktne situacije,
TURISTIČKA DESTINACIJA
OSNOVNI ELEMENTI TURISTIČKE DESTINACIJE
PRIRODNI RESURSI
KULTURNO- ISTORIJSKI RESURSI
HUMANI RESURSI
DRUŠTVENA NADGRADNJA
- xxxxx
- xxxx
- reljef
- biljni svet
- životinjski svet
- prirodne retkosti
- ambijentalne cel.
- ekološke vred.
- spomenici istorije
- etno vrednosti
- muzeji
- galerije
- pozorišta i dr.
- kadrovi koji su zaposleni u turizmu i drugim usluž. delatnostima
- državni organi
- turistička delatn.
- udruženja
- TO (državne, regionalne i opštinske)
TURISTIČKA DESTINACIJA
IZGRAĐENI FUNKCIONALNI ELEMENTI
SAOBRAĆAJ
- infrastruktura
- suprastruktura (za sve vidove saobraćaja)
SPORT I REKREACIJA
- razni objekti otvorenog i zatvorenog tipa, namenjeni aktivnom odmoru i sportskim manifestacijama
TRGOVINA I ZANATSTVO
- objekti prodaje na malo
- zanatske radnje
- servisi i dr.
OSTALI ELEMENTI
- objekti zdravstva
- objekti kulture
- komunalni i drugi objekti koji imaju turističku fun.
UGOSTITELJSKI KAPACITETI
SMEŠTAJNI OBJEKTI
- hotelski objekti
- ostali smeštajni objekti
RESTORANSKI OBJEKTI
- restorani u raznim kategorijama
OSTALI OBJEKTI
- ugostiteljski objekti xxxxx xxxxx
TURISTIČKA DESTINACIJA
Četiri osnovna oblika turističke destinacije su:
1) Turistička regija, najšira prostorna celina u okviru koje su, prostorno i funkcionalno, integrisani brojni turistički lokaliteti i centri.
Turističke regije se mogu označiti kao nacionalne (kopaonička, đerdapska, zlatiborska i dr. na teritoriji Republike Srbije) i međunarodne .
Kao najrazvijenije turističke regije Evrope izdvajaju se mediteranska, alpska i jadranska.
2) Turistički centar, šira prostorna celina u kojoj se uspostavlja funkcionalno integrisanje više turističkih lokaliteta. Turistički centri moraju biti adekvatno opremljeni raznim infra i suprastrukturnim elementima, tj., odgovarajućim sadržajima.
TURISTIČKA DESTINACIJA
3) Turistički lokalitet, prostorna xxxxxx xxxx je vezana za odvijanje turističkog prometa, u okviru koje se vrši realizacija turističke potrošnje. Turistički lokaliteti mogu biti polifunkcionalni (odvijanje raznovrsnijeg turističkog prometa i ostvarivanje većih ekonomskih efekata od turističke potrošnje) i monofunkcionalni (koji privlači određeni segment tražnje).
4) Turistički pravac, koji se najčešće određuje kao veza između matičnih i receptivnih prostora, odnosno pravac turističkog kretanja u odlasku i povratku, (naročito kod ekskurzionih putovanja).
OSNOVE TURIZMA – XXXXX XXXXX
TURISTIČKI ARANŽMAN
Turistički aranžman - celovitost i usklađenost ključnih komponenti, kao što su: itinerer, sadržaj i tok pružanja usluga, vreme i uslovi realizacije i zbirno iskazana cena.
To je proizvod nastao kombinacijom usluga neposrednih pružalaca u turističkom prometu.
Turistički aranžman je rezultat xxxxx aktivnosti (poslova) organizatora putovanja usmerenih na pripremu, organizaciju, prodaju i izvođenje putovanja.
🞆 Turistički aranžman je zbir usluga potrebnih za realizaciju turističkog putovanja, koje pružaju saobraćajne, ugostiteljske i druge organizacije, a koje je organizator putovanja sažeo u jedinstvenu celinu, dobijajući novi kvalitet »sopstvene« usluge kojom nastupa na tržištu.
Svaka kombinacija turističkih usluga sastavljena od najmanje dve različite turističke usluge koje se realizuju tokom turističkog putovanja po utvrđenom itinereru, a koje su sadržinski povezane, vremenski usklađene i prema jedinstveno utvrđenim uslovima pružene.
Turistički aranžman čine, dve, ili, više usluga koje su vremenski i po sadržaju sinhronizovane i koje se nude turistima na bazi sopstvenog opredeljenja agencije, ili na zahtev klijenata (pojedinačni, ili grupni), pomoću kojih oni u potpunosti,ili, delimično, zadovoljavaju turističku potrebu.
To je uvek zbir dve, ili, više usluga, potrebnih za realizaciju turističkog putovanja (prevoz, smeštaj, ishrana i dr.), koje pružaju prevoznici, hotelijeri i klasični ugostitelji, a koje organizator putovanja preuzima i xxx vrši njihovo kombinovanje u integrisanu celinu - integralni proizvod agencije - sa jedinstveno iskazanom cenom na tržištu.
⚫ turisti ne plaćaju odvojeno cene pojedinačnih usluga, već se vrši plaćanje zbirne cene svih usluga - tzv. paušalna cena.
Danas se paušalni turistički aranžmani svrstavaju u grupu najrentabilnijih poslova kojima se bave turističke agencije.
Preko njih se ostvaruje dobit između 10 i 30%, zavisno od nivoa atraktivnosti destinacije i perioda realizacije aranžmana.
⚫ nudi se kompleks usluga koje mogu zadovoljiti razne potrebe, dok njihova kupovina unapred znatno olakšava putovanje i boravak, a klijente čini zadovoljnijim;
⚫ klijentima se pruža veći broj usluga po jedinstvenoj ceni xxxx xx unapred utvrđena, tako da su turistima pre polaska na putovanje poznati ukupni troškovi traženih usluga;
⚫ prodaja turističkih aranžmana vrši se u mestu tražnje, tako da klijenti izbegavaju razne rizike koji proističu iz samostalnog obezbeđivanja usluga;
⚫ pruža se šira mogućnost tražnji da se opredeli za onu vrstu kombinacije usluga koja najviše odgovara njenim potrebama i platežnim mogućnostima.
Na receptivnoj strani, efekti turističkih aranžmana ispoljavaju se, pored ostalog, kroz:
⚫ veću popunjenost hotelskih i drugih smeštajnih kapaciteta,
⚫ lakšu i sigurniju realizaciju raznih usluga xx xxxxxx pružalaca,
⚫ veću popunjenost transportnih kapaciteta, naročito u avio-prevozu,
⚫ širi obuhvat tržišta tražnje i veći obim prometa i potrošnje,
⚫ smanjenje poslovnog rizika kod svih pružalaca turističkih usluga, naročito u kriznim situacijama.
TURISTIČKI ARANŽMAN
Ovi aranžmani, nude toliko prednosti i pogodnosti za približavanje i usklađivanje tražnje i ponude da xx xxxxx očekivati njihovo skorije povlačenje sa tržišta. Naprotiv, oni se nalaze u stalnoj ekspanziji i permanentno ostvaruju uzlazni trend svog razvoja i učešća u ukupnim turističkim kretanjima, naročito međunarodnim.
Za klasifikovanje turističkih aranžmana koriste se različiti kriterijumi, kao što su:
⚫ inicijator aranžmana,
⚫ ciljna tržišta tražnje,
⚫ vrsta osnovnog prevoza,
⚫ karakter poslovanja organizatora,
⚫ karakter i cilj putovanja,
⚫ ostali kriterijumi.
TURISTIČKI ARANŽMAN
Inicijator aranžmana
Aranžmani na zahtev korisnika, pri čemu korisnici mogu biti pojedinci ili organizovane xxxxx građana: definisanje itinerera (maršrute), određenje dužine trajanja putovanja, sadržaja aranžmana, izbor osnovnog sredstva prevoza, definisanje uslova plaćanja cene.
Aranžmani na osnovu utvrđenog programa turističkih agencija.
Ciljna tržišta tražnje –
Aranžmani za masovno tržište. Ključna odlika ovih aranžmana je što se oni nude širokoj »publici« i u različitim varijantama.
Specijalni aranžmani - organizovana putovanja vezana za poslovne, studijske, kongresne, sajamske, afinitetne i druge aktivnosti i potrebe korisnika.
Vrsta prevoza –
Avionski aranžmani - IT-avio aranžmani i xxxxxx- avio aranžmani.
Autobuski aranžmani. Realizuju se na osnovu korišćenja agencijskog prevoznog sredstva, ili na bazi ugovora o prevozu.
Xxxxxxx aranžmani – Železnički aranžmani Kombinovani aranžmani
Karakter poslovanja organizatora putovanja
Inicijativni aranžmani su oni koje sadržinski koncipiraju i realizuju inicijativne turističke agencije koje deluju na emitivnim prostorima.
Receptivni aranžmani su oni čije kreiranje i neposrednu realizaciju provode receptivne turističke agencije.
Karakter i cilj putovanja - boravišni, akcioni i aranžmani sa posebnim interesovanjem turista.
Boravišni (stacionarni) aranžmani obuhvataju kompleks usluga koje su namenjene klijentima koji, u okviru svog turističkog putovanja, nameravaju realizovati duži boravak u jednom mestu (destinaciji).
Akcioni (dinamički) aranžmani, imaju širi prostorni obuhvat i sadrže raznovrsnije usluge koje proizilaze iz zahteva i želja turista da što više prođu i što više vide u vreme putovanja. Radi se o aranžmanima koji obuhvataju više turističkih xxxxx i lokaliteta.
Aranžmani vezani za posebna interesovanja turista.
U prvi plan stavljaju ekološke, sociokulturne, obrazovne, rekreativne, zdravstvene i razne druge specifične zahteve (ekoturizam, nautički turizam, lovni turizam, posmatranje ponašanja divljih životinja u prirodi, splavarenje na brzim planinskim rekama - rafting, zdravstveni turizam ekstremni sportovi, sportski ribolov.
Menadžment u turističkim agencijama, xxxx da:
⚫ stalno prati važnije promene na tržištu tražnje i ponude,
⚫ na vreme shvati i prihvati tržišne trendove i zahteve,
⚫ adekvatno odgovori svojim proizvodom (aranžmanom) svim bitnim tržišnim zahtevima i pravovremeno uđe u tržišnu konkurenciju.
Ostali kriterijumi:
sezona - letnji, zimski i vansezonski;
dužina trajanja - dvodnevni i višednevni;
starosna dob - dečji, xxxxxxxxxx, penzionerski, za radno aktivne;
broj učesnika - individualni i grupni;
nacionalna pripadnost učesnika - za stranu i domaću tražnju.
Ceo proces upravljanja aranžmanom odvija se kroz devet faza:
⚫ istraživanje,
⚫ organizovanje (formiranje),
⚫ kalkulacija cene,
⚫ marketing,
⚫ utvrđivanje uslova,
⚫ prodaja (buking),
⚫ izvođenje (realizacija),
⚫ kontrola,
⚫ obračun (svođenje rezultata).
Istraživanje - Ovo je početna faza koja sadrži brojne aktivnosti , xxxx je ključni cilj detaljno istraživanje turističkog tržišta, odnosno dva njegova osnovna pola - tražnje i ponude.
Osnovni zadatak u ovoj xxxx xx da se pribavi što više relevantnih informacija i podataka koji će poslužiti kao polazna osnova u donošenju odluke o pristupanju realizaciji sledećih faza.
Na strani tražnje utvrđuju se obim, struktura i trendovi u zahtevima nosilaca turističke potrebe, odnosno turističkih potrošača, kao i njihovo prostorno (destinacijsko) usmeravanje.
Na strani ponude se istražuju struktura, kvalitet i cena usluga, kao i razni uslovi ponude.
TURISTIČKI ARANŽMAN
Receptivne agencije - struktura zahteva potencijalnih korisnika njihovih usluga, kako bi xxxxx da odgovore adekvatnom ponudom.
Kod istraživanja koja se vrše na prostoru destinacije najčešće se koristi metod anketiranja.
Za emitivne turističke agencije prvorazrednu važnost ima standard kod lokalnog stanovništva (xxxxxx zaposlenosti i nivo platežnih mogućnosti), kulturni nivo, stečene navike za turističkim putovanjima, potrebe i želje, preferencije za određenim destinacijama i sl. Ove informacije organizatori turističkih putovanja, najčešće dobijaju preko receptivnih agencija kao poslovnih partnera i posredstvom svojih agenata.
Sprovođenje obimnih istraživanja, po pravilu, zahteva veća finansijska sredstva, tako da ovo mogu realizovati samo velike i moćnije turoperatorske kompanije.
Manji i ekonomski slabiji organizatori turističkih putovanja najčešće se oslanjaju na sekundarne izvore, odnosno, rezultate koji su dobijeni prethodno javno objavljenim istraživanjima, kao i na odgovarajuće publikacije.
Međutim, prilikom korišćenja raznih izvora informacija agencijski menadžment xxxx da izvrši njihovu selekciju, kako bi pri donošenju konačne odluke mogao biti siguran da koristi proverene i validne podatke.
Organizovanje - formiranje aranžmana
Sadržaj turističkog aranžmana čine: itinerer, prevozno sredstvo, vrsta, obuhvat i kvalitet ugostiteljskih i drugih usluga, vreme trajanja aranžmana (od polaska do povratka), raspored vremena u toku putovanja i broj učesnika.
Itinerer (maršruta) čini definisani pravac putovanja, odnosno trasu kojom se odvija turističko kretanje (od polaska do povratka), sa mestima u kojima se turisti zadržavaju.
Vremensko trajanje - u praksi se koriste različiti aranžmani - od dva xxxx (xxxxxx-avio izleti u velike gradske centre - city break) do više nedelja i meseci (razna prekookeanska brodska krstarenja).
TURISTIČKI ARANŽMAN
Naziv destinacije za xxxx xx aranžman urađen...........................................
2. Vreme trajanja aranžmana (od......... do )
3. Prvi xxx: vreme i mesto polaska, sa preciziranim mestima zadržavanja.
4. Dani boravka u destinaciji (sadržaji za sve dane koliko traje boravak).
5. Zadnji xxx: vreme i mesto odlaska, sa preciziranim mestima zadržavanja.
6. Smeštaj: kategorija hotela sa cenom polupansiona (pansiona).
7. Cena aranžmana (zavisno od kategorije hotela)...
8. Aranžman obuhvata....................................................................................
9. Aranžman ne obuhvata...............................................................................
10. Osiguranje: agencija za osiguranje i cena osiguranja.
11. Detaljniji podaci o hotelima za smeštaj.
12. Cene fakultativnih usluga...........................................................................
Aranžman xx xxxxx na bazi od minimum učesnika (putnika)
Krajnji rok za obaveštavanje agencije o otkazu aranžmana je 5 (7) xxxx pre planiranog polaska.
Za ovaj program xxxx opšti uslovi putovanja agencije......................... i YUTA.
Raspored vremena u toku putovanja
Broj, vrsta i kvalitet usluga
- po narudžbini klijenta,
- po predlogu samog organizatora.
Broj učesnika – minimalan i konačni broj učesnika.
Obezbeđivanje prevoznog sredstva (sopstvenog, ili iznajmljenog) i smeštaja (ugovor o smeštaju sa hotelima), čini poslednji zadatak u ovoj fazi upravljanja turističkim aranžmanom.
Kalkulacija cene aranžmana će:
⚫ biti maksimalno usklađena sa brojem i kvalitetom svih usluga u okviru konkretnog aranžmana,
⚫ odgovarati platežnim mogućnostima segmenata turističke tražnje xxxxxx xx aranžman namenjen,
⚫ u celini pokriti troškove agencije koji su proistekli iz realizacije svih faza upravljanja aranžmanom,
⚫ obezbediti odgovarajuću dobit za agenciju.
Prisutni su razni troškovi, kao što su: troškovi istraživanja tržišta, marketinga, prevoznika, zakupa smeštajnih kapaciteta, usluga vodiča i raznih drugih usluga.
U praksi se najčešće primenjuju dve vrste kalkulacije cene aranžmana: privremena i konačna.
Prodajna cena, čiju strukturu čine sledeći elementi:
⚫ troškovi prevoza,
⚫ troškovi smeštaja,
⚫ troškovi ostalih usluga,
⚫ troškovi istraživanja i marketinga aranžmana,
⚫ provizija maloprodavcima (subagentima),
⚫ administrativni troškovi turoperatora,
⚫ profit turoperatora.
Ovi troškovi su varijabilni i podložni su promenama.
NABAVNA CENA SOPSTVENI TROŠKOVI
troškovi usluga koje su promocija, razni administrativni uključene u turistički aranžman troškovi, provizija subagentima
NETO CENA KOŠTANJA
MARŽA
P R O D A J N A C E N A
Sk. 3. Tok formiranja cene turističkog aranžmana.
TURISTIČKI ARANŽMAN
Marketing turističkog aranžmana
Marketinški plan se sastoji iz dva osnovna dela: programa marketinških aktivnosti i marketing - budžeta, odnosno finansijskog plana.
Program sadrži aktivnosti koje se odnose na izbor i formiranje kanala plasmana aranžmana, pripremu, izradu i distribuciju kataloga aranžmana i drugih propagandnih materijala, kao i razne promotivne aktivnosti.
Marketing-budžetom se utvrđuju obim, izvori i dinamika finansiranja marketing-plana. Sredstva imaju obeležje investicionih ulaganja i spadaju u fiksne troškove.
TURISTIČKI ARANŽMAN
Obim, struktura, način i kvalitet promotivnih aktivnosti određeni su veličinom, tržišnom ulogom i rejtingom koji su agencije stekle tokom prethodnog poslovanja.
Najčešće korišćene instrumente tržišnog komuniciranja (promocionog xxxxx) čine:
⚫ propaganda,
⚫ odnosi sa javnošću,
⚫ unapređenje prodaje,
⚫ lična prodaja.
Propaganda xx xxxxx na koji razni organizatori putovanja ostvaruju svoje tržišno komuniciranje sa postojećim i potencijalnim klijentima - ciljnim tržišnim segmentima.
Pri određenju suštine i ciljeva propagande važno je:
⚫ propaganda je instrument poslovne politike organizatora putovanja,
⚫ sredstva i metode propagande moraju biti u potpunosti prilagođen i usklađeni sa specifičnim karakteristikama aranžmana;
⚫ propaganda deluje na razvijanje sklonosti i želja za turističkim putovanjima, a potom i na donošenje odluke kupaca turističkih usluga da izaberu neki od ponuđenih aranžmana;
⚫ propaganda xx xxxx tretirati integralno sa drugim instrumentima poslovne politike (politika razvoja turističke ponude, cena usluga, politika organizacije prodaje i sl.).
Ciljevi propagande aranžmana su:
⚫ što bliže prezentovanje aranžmana tražnji,
⚫ obećanje korisnosti koja može biti isporučena i/ili može omogućiti zadovoljenje određene turističke potrebe;
⚫ diferenciranje aranžmana u odnosu na konkurenciju, kako bi se on na xxx xxxxx što bolje i što šire pozicionirao na tržištu;
⚫ obaveznost ispunjenja svih datih obećanja;
⚫ ostvarivanje efekata kroz usmenu propagandu.
Korišćena sredstva mogu se podeliti u tri xxxxx:
⚫ vizuelna - prenošenje propagandne poruke tekstom i slikom,
⚫ auditivna - prenošenje propagandne poruke govorom i zvukom (za koju se najčešće koristi radio),
⚫ kombinovana (audio-vizuelna).
Odnosi sa javnošću podrazumevaju komuniciranje menadžmenta sa internom i eksternom javnošću i predstavljaju široko korišćen i xxxxx xxxxx način provođenja promotivnih aktivnosti xx xxxxxx turističkih agencija.
TURISTIČKI ARANŽMAN
Ovo se najefikasnije ostvaruje preko tzv. stvaraoca javnog mnjenja ili posrednika u prodaji turističkih aranžmana (raznih predstavnika i poslovnih partnera organizatora putovanja).
Postoje i razne uže xxxxx xxxxx kojima su usmereni odnosi sa javnošću, kao što su dobavljači (neposredni pružaoci usluga), finansijske institucije, javne službe, razna udruženja i dr.
Karakteristični oblici odnosa sa javnošću: veze sa stvaraocima javnog mnjenja, konferencije za štampu,
studijska putovanja, kontakti sa pojedincima.
TURISTIČKI ARANŽMAN
Kao poseban i veoma efikasan oblik unapređenja prodaje aranžmana ističe se učešće organizatora putovanja na turističkim sajmovima i berzama.
Pored toga, kroz ove nastupe mogu se uspešno plasirati i ostale vrste propagandnih sredstava (prospekti, plakati, katalozi, CD-ovi, kasete i dr.).
Najveći međunarodni turistički sajamovi su oni koji se održavaju u: Berlinu (ITB), Londonu (WTM - World Travel Market) i Moskvi (MITT). Kod nas se ovakvi sajmovi i berze organizuju u Beogradu.
Lična prodaja aranžmana obuhvata direktnu usmenu prezentaciju.
Davanje odgovora na nekoliko ključnih pitanja:
⚫ Kome treba uputiti poruku?
⚫ Šta xx xxxx postići porukom?
⚫ Šta reći kroz poruku?
⚫ Kako to reći, a da rečeno bude jasno?
⚫ Gde reći, odnosno istaći poruku?
⚫ Koliko novca izdvojiti za propagandnu poruku?
⚫ Kako pratiti i kontrolisati da xx xx sve dobro urađeno?
Utvrđivanje uslova turističkog aranžmana
Preciziraju se pravila koja se odnose na: način prijave i plaćanja aranžmana, način otkaza učešća u aranžmanu xx xxxxxx klijenata ili agencije, izmenu cene, osiguranje putnika i prtljaga, popuste određenim kategorijama klijenata (deca, penzioneri, invalidi i dr.), dokumenta tokom putovanja (xxxxx xx vizom, lična karta i dr.).
Navedeni i drugi uslovi štampaju se na posebnom papiru i daju učesnicima u aranžmanu pre putovanja.
“Izjavljujem da su mi poznati uslovi putovanja i da xxx sa njima u potpunosti saglasan.”