ZAHTJEV ZA POČETNU AKREDITACIJU STUDIJSKIH PROGRAMA EVALUACIJA STUDIJSKOG PROGRAMA NA USTANOVI VISOKOG OBRAZOVANJA U CRNOJ GORI

CRNA GORA

SAVJET ZA VISOKO OBRAZOVANJE

ZAHTJEV ZA POČETNU AKREDITACIJU STUDIJSKIH PROGRAMA

EVALUACIJA STUDIJSKOG PROGRAMA NA USTANOVI VISOKOG OBRAZOVANJA U CRNOJ GORI

Uputstvo:

Ustanova visokog obrazovanja (u daljem tekstu: Ustanova ) popunjava Zahtjev za početnu akreditaciju studijskog programa, detaljno odgovarajući na pitanja, i isti dostavlja Savjetu za visoko obrazovanje.

Adresa Savjeta za visoko obrazovanje:

Ministarstvo prosvjete i sporta (Sektor za visoko obrazovanje)

Rimski trg b.b.

81000 Podgorica

Crna Gora

tel: + 000 00 000 000

fax: + 000 00 000 000

Naziv Ustanove, kontakt osoba (adresa, telefon, fax, e-mail)

Filozofski fakultet Nikšić, Doc.xx Xxxx Xxxxxxx; Tel:040 243 921Fax:000 000 000 e-mail: xx@xx.xx

Odgovorno lice za vjerodostojnost navoda u Zahtjevu (ime i prezime i svojeručni potpis)

Prof.xx Xxxxx Xxxxxxx, xxxxx

1. Opšti podaci o ustanovi

1.1. Naziv, adresa, sjedište i djelatnost
Naziv				FILOZOFSKI FAKULTET
X	Fakultet/ Akademija		Visoka stručna škola		Samostalni studijski program
^{(Status organizacione jedinice)}
Adresa:		Danila Bojovića bb, 00000 Xxxxxx, Xxxx Xxxx
Telefon: 000 000 000			Fax: 000 000 000		e-mail: xx@xx.xx
Internet stranica: xxx.xx.xx.xx
Osnovna djelatnost		Razvija naučnoistraživački rad kao osnov nastavne djelatnosti; organizuje predavanja, seminare, vježbe i druge oblike nastave u okviru nastavnog plana i programa osnovnih, postdiplomskih (specijalističkih i magistarskih) i doktorskih studija; stvara uslove za izdavanje naučno stručnih publikacija i razvija saradnju sa zainteresovanim institucijama u zemlji i inostranstvu za organizovanje i unapređivanje naučnoistraživačkog rada.

¹⁾Odnosi se na ustanovu koja nije univerzitet (samostalni fakultet, visoka stručna škola, akademija) ili organizacionu jedinicu univerziteta

1.2. Podaci o osnivanju (istorijat)
Naziv osnivača	Republička samoupravna zajednica obrazovanja
Naziv akta o osnivanju	Odluka o osnivanju Nastavničkog fakulteta
Broj i datum usvajanja akta o osnivanju	18.03. 1977.
Datum upisa u registar	18.05.1979.
Osnovna djelatnost kod osnivanja	Obrazovanje kadrova sa višim i visokim obrazovanjem u oblasti određenih društvenih i prirodnih nauka i umjetnosti.

1.3. Podaci o izmjenama (istorijat)
I	Promjena naziva Fakulteta	Odluka o davanju saglasnosti o promjeni naziva Nastavničkog fakulteta u Filozofski fakultet u Nikšiću
	^{(Opis izmjene)}	^{(Naziv akta o izmjenama)}
	860 od 17.05. 1988.	Fi. 280/88 – 8. 06. 1988.
	^{(Broj akta i datum usvajanja)}	^{(Broj akta i datum upisa u registar)}
II	Brisanje iz centralnog registra Privrednog suda u Podgorici	Odluka o brisanju Filozofskog fakulteta iz registra Privrednog suda
	^{(Opis izmjene)}	^{(Naziv akta o izmjenama)}
	01. 992/1, 20. 04. 2004.	21. 05. 2004.
	^{(Broj akta i datum usvajanja)}	^{(Broj akta i datum upisa u registar)}
III	Organizovanje Filozofskog fakulteta kao jedinice Univerziteta Crne Xxxx	Odluka o organizovanju Filozofskog fakulteta u Nikšiću kao organizacione jedinice Univerziteta Crne Xxxx
	^{(Opis izmjene)}	^{(Naziv akta o izmjenama)}
	01. 1036, 20. 04. 2004.	8-0000728/004 24. 05. 2004.
	^{(Broj akta i datum usvajanja)}	^{(Broj akta i datum upisa u registar)}

Napomena:

Akademski studijski programi u četvorogodišnjem trajanju osnovani su i počeli xx xxxxx:

- Sociologija 1988.

- Filozofija 1989.

- Obrazovanje učitelja 1993.

- Predškolsko vaspitanje 2004.

- Pedagogija 2004.

- Istorija i geografija 1981. (prestao upis studenata 2005.)

- Istorija 2005.

- Geografija 2005.

- Psihologija 2006.

- Obrazovanje učitelja na albanskom jeziku 2004.

2. Predmet akreditacije

2.1. OSNOVNE STUDIJE Studijski programi
Filozofija	A	Filozofski fakultet Nikšić	3 godine	180


^{(Naziv i pripadnost studija: A-akademske, P-primijenjene ) (Mjesto organizacije nastave) (Dužina trajanja) (Obim ECTS kredita)}
Sociologija	A	Filozofski fakultet Nikšić	3 godine	180


Predškolsko vaspitanje	A	Filozofski fakultet Nikšić	3 godine	180


^{(Naziv i pripadnost studija: A-akademske, P-primijenjene ) (Mjesto organizacije nastave) (Dužina trajanja) (Obim ECTS kredita)}
Istorija					A	Filozofski fakultet Nikšić	3 godine	180


^{(Naziv i pripadnost studija: A-akademske, P-primijenjene ) (Mjesto organizacije nastave) (Dužina trajanja) (Obim ECTS kredita)}
Geografija	A	Filozofski fakultet Nikšić	3 godine	180


^{(Naziv i pripadnost studija: A-akademske, P-primijenjene ) (Mjesto organizacije nastave) (Dužina trajanja) (Obim ECTS kredita)}
Obrazovanje učitelja	A	Filozofski fakultet Nikšić	5 xxxxxx	300


^{(Naziv i pripadnost studija: A-akademske, P-primijenjene ) (Mjesto organizacije nastave) (Dužina trajanja) (Obim ECTS kredita)}
Pedagogija					A	Filozofski fakultet Nikšić	3 godine	180


^{(Naziv i pripadnost studija: A-akademske, P-primijenjene ) (Mjesto organizacije nastave) (Dužina trajanja) (Obim ECTS kredita)}
Psihologija	A	Filozofski fakultet Nikšić	3 godine	180


^{(Naziv i pripadnost studija: A-akademske, P-primijenjene ) (Mjesto organizacije nastave) (Dužina trajanja) (Obim ECTS kredita)}
Studijski program za obrazovanje učitelja na albanskom jeziku	P	Elektrotehnički fakultet	5 xxxxxx	300
^{(Naziv i pripadnost studija: A-akademske, P-primijenjene ) (Mjesto organizacije nastave) (Dužina trajanja) (Obim ECTS kredita)}
^{Uputstvo: Dužina trajanja se odnosi na broj xxxxxx trajanja studija; Obim se odnosi na ukupni broj ECTS kredita}

2.3. POSTDIPLOMSKE MASTER STUDIJE Studijski programi
	A	Filozofski fakultet Nikšić	2 godine	120
Filozofija

^{(Naziv i pripadnost studija: A-akademske, P-primijenjene ) (Mjesto organizacije nastave) (Dužina trajanja) (Obim ECTS kredita)}
	A	Filozofski fakultet Nikšić	2 godine	120
Sociologija

^{(Naziv i pripadnost studija: A-akademske, P-primijenjene ) (Mjesto organizacije nastave) (Dužina trajanja) (Obim ECTS kredita)}
Psihologija	A	Filozofski fakultet Nikšić	2 godine	120
	A	Filozofski fakultet Nikšić	2 godine	120
Istorija

^{(Naziv i pripadnost studija: A-akademske, P-primijenjene ) (Mjesto organizacije nastave) (Dužina trajanja) (Obim ECTS kredita)}
	A	Filozofski fakultet Nikšić	2 godine	120
Geografija

^{(Naziv i pripadnost studija: A-akademske, P-primijenjene ) (Mjesto organizacije nastave) (Dužina trajanja) (Obim ECTS kredita)}
	A	Filozofski fakultet Nikšić	2 godine	120
Pedagogija

^{(Naziv i pripadnost studija: A-akademske, P-primijenjene ) (Mjesto organizacije nastave) (Dužina trajanja) (Obim ECTS kredita)}
	A	Filozofski fakultet Nikšić	2 xxxxxx	120
Inkluzivno obrazovanje

^{(Naziv i pripadnost studija: A-akademske, P-primijenjene ) (Mjesto organizacije nastave) (Dužina trajanja) (Obim ECTS kredita)}

2.3. DOKTORSKE STUDIJE Studijski programi
	A	Filozofski fakultet Nikšić	3 godine	180
FILOZOFIJA

^{(Naziv i pripadnost studija: A-akademske ) (Mjesto organizacije nastave) (Dužina trajanja) (Obim ECTS kredita)}
	A	Filozofski fakultet Nikšić	3 godine	180
PEDAGOGIJA

^{(Naziv i pripadnost studija: A-akademske ) (Mjesto organizacije nastave) (Dužina trajanja) (Obim ECTS kredita)}
	A	Filozofski fakultet Nikšić	3 godine	180
ISTORIJA

^{(Naziv i pripadnost studija: A-akademske ) (Mjesto organizacije nastave) (Dužina trajanja) (Obim ECTS kredita)}
^{Uputstvo: Dužina trajanja se odnosi na broj xxxxxx trajanja studija; Obim se odnosi na ukupni broj ECTS kredita}

3. Dokumenta i stručna pomoć korišćena za pripremu akreditacije

3.1. Dokumenta za oblast visokog obrazovanja i akreditacije

Zakoni

Zakon o visokom obrazovanju

Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o visokom obrazovanju

Zakon o nacionalnom okviru kvalifikacija

Dokumenta Ministarstva prosvjete Crne Xxxx

-Strategija naučno-istraživačke djelatnosti Crne Xxxx (2008-2016)

-Strategija ranog i predškolskog vaspitanja i obrazovanja u Crnoj Gori (2016-2020).

-Strategija razvoja strucnog obrazovanja u Crnoj Gori (2015-2020)

-Akcioni plan realizacije strategije inkluzivnog obrazovanja 2016-2018. godine

Dokumenta Savjeta za visoko obrazovanje

-Strategija cjeloživotnog učenja na Univerzitetu Crne Xxxx za period 2012-2014.

-Strategija razvoja i finansiranja visokog obrazovanja u Crnoj Gori

Dokumenta ustanove

Analiza stanja i strateška opredeljenja za reorganizaciju i integraciju UCG

Pravilnik o akreditaciji

Smjernice za spoljašnju provjeru kvaliteta

Smjernice za unutrašnju provjeru kvaliteta

Standardi i forma izvještaja o samovrednovanju

Zahtjev za akreditaciju

Zahtjev za reakreditaciju Univerziteta

Zahtjev za reakreditaciju ustanove

Odluka za izdavanje certifikata UCG

Procedure kontrole kvaliteta;

Vodeći se obavezama definisanim članom 7, Zakona o visokom obrazovanju, obezbjeđivanje i unapređivanje kvaliteta na UCG se, između ostaloga, sprovodi i kroz postupke: akreditacije, samoevaluacije i reakreditacije.

- Akreditacija

Akreditacija studijskih programa xx xxxxxxxx koji se sprovodi najmanje 6 mjeseci prije postupka licenciranja odnosno najmanje 12 mjeseci prije planiranog početka nastave na studijskom programu za koji se podnosi zahtjev. Kroz postupak akreditacije studijskog programa se vrši ocjena kvaliteta, statusna usklađenost, struktura studijskog programa, nastavni kadar, oprema i resursi za nastavnu i naučno istraživačku djelatnost, finansijska stabilnost, međunarodna uporedivost, održivost i uslovi za zapošljavanje i drugo. Akreditacija studijskog programa se izdaje na vremenski period od najduže tri godine, osim za studijske programe koji xxxxx xxxx od tri godine, kada se akreditacija izdaje na period koliko traje taj studijski program. Sadržaj i oblik sertifikata o akreditaciji xxx x xxxxxxxx akreditacije propisuje nadležno ministarstvo na prijedog Savjeta za visoko obrazovanje.

- Reakreditacija

Reakreditacija xx xxxxxxxx koji sprovodi inostrana akreditaciona agencija za obezbjeđivanje kvaliteta. Angažovanje inostrane agencije se sprovodi na osnovu javnog poziva xx xxxxxx nadležnog ministarstva a na bazi mišljenja savjeta za visoko obrazovanje.

Referentni standardi na bazi kojih inostrana agencija sprovodi postupak reakreditacije su ili standardi za evaluaciju koje donosi Savjet u skladu sa standardima za evaluaciju u Evropskom prostoru visokog obrazovanja ili sopstvenih standarda same agencije.

U okviru materijala za akreditaciju ustanova priprema izvještaj o samoevaluaciji za period od najduže pet xxxxxx. U postupku reakreditacije ustanova priprema izvještaj o samoevaluaciji za period od najduže pet xxxxxx. Na osnovu izvještaja, inostrana agencija sprovodi postupak evaluacije i priprema izvještaj o reakreditaciji. Ovaj izvještaj se dostavlja ustanovi, Ministarstvu i Savjetu.

Ukoliko je izvještaj pozitivan Savjet izdaje sertifikat o reakreditaciji ustanove. U suprotnom, licenca će važiti za period od najviše godinu xxxx bez mogućnosti upisa studenata u toj godini studija. Ako se nakon isteka roka od godinu xxxx ne dobije reakreditacija licenca se oduzima.

Izmjene studijskih programa na licenciranoj ustanovi u periodu važenja akreditacije mogu se vršiti bez postupka akreditacije i licenciranja u granicama najviše do 30 ECTS kredita.

- Samoevaluacija

Savjet za visoko obrazovanje, posebnim xxxxx xxxxx uređuje način i kriterijume samoevaluacije za studijske programe, nastavnu opremu, kvalifikacije akademskog osoblja, način obavljanja nastave, upis studenata, procenat prolaznosti na ispitima, procenat diplomiranih studenata i sadržaj ankete.

Univerzitet obezbjeđuje kontinuirani razvoj sistema kvaliteta u svim aspektima svoga djelovanja. Za postupak samovrednovanja, kontinuirano praćenje, osiguranje i unapređenje kvaliteta odgovoran je Odbor za upravljanje sistemom kvaliteta, koji formira Senat. Svaka organizaciona jedinica formira komisiju za obezbjeđenje i unapređenje sistema kvaliteta, koju čine predstavnici akademskog osoblja sa akademskim zvanjem i studenata.

Postupak za obezbjeđenje i unapređenje sistema kvaliteta sprovodi se u skladu sa kriterijumima i standardima za samovrednovanje i procedurama za ocjenjivanje kvaliteta ustanova visokog obrazovanja.

Univerzitet ustanovljava formalne mehanizme za odobravanje, redovni monitoring i periodične preglede studijskih programa, nastave i uslova rada i time osigurava njihovu kontinuiranu vrijednost.

Univerzitet osigurava da su resursi namijenjeni za podršku studentima pri učenju adekvatni i da odgovaraju svakom ponuđenom studijskom programu.

U procedurama osiguranja kvaliteta, Univerzitet vrši konsultacije sa poslodavcima, predstavnicima zaposlenih i drugim partnerima.

Konsultacije sa partnerima su dio periodičnog pregleda studijskih programa i dodjeljivanja diploma, a uključuju sve partnere: bivše studente, poslodavce, sindikate, predstavnike lokalne samouprave i državnih organa.

Organizacione jedinice vrše redovno preispitivanje i reviziju svojih studijskih programa, o čemu sačinjavaju odgovarajuće izvještaje.

Vijeća organizacionih jedinica obezbjeđuju akademsko osoblje koje zadovoljava standarde kvaliteta, koje je kvalifikovano i kompetentno u predmetnoj oblasti, i u cjelosti upoznato sa nastavnim planovima i ishodima učenja, te ih permanentno sprovode.

Generalno, na UCG se sprovode i planiraju mehanizmi za kontrolu kvaliteta.

- studentsko vrednovanje (evaluacija) nastave

- vrednovanje nastavnih metoda I provjeravanje znanja

- analiza rezultata polaganja ispita

- analiza podataka o studentima upisanim u prvu godinu studija

- analiza napredovanja studenata u toku studijskih godina

- analiza uspješnosti završetka studija

- studentsko vrednovanje rada stručnih službi (studentskih servisa) I materijalnih uslova studiranja

- vrednovanje studijskih programa xx xxxxxx diplomiranih studenata

- vrednovanje studijskih programa xx xxxxxx poslodavaca.

Navesti načine korišćenja povratne informacije o kvalitetu u sljedećim oblastima:

Načini korišćenja povratne informacije o kvalitetu u sve tri navedene oblasti su usklađene sa sistemom za obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta na Univerzitetu Crne Xxxx.

Izvještaji o sprovedenim postupcima vrednovanja služe kao osnova za pravljenje Izvještaja o samovrednovanju organizacione jedinice.

Rezultati sprovedenog postupka vrednovanja koriste se:

- za izradu izvještaja,

- u postupcima izbora u nastavna i saradnička zvanja,

- za predloge korektivnih mjera u nastavnom procesu,

- u drugim slučajevima predvidenim zakonom i opstim aktima.

Podaci dobijeni anketiranjem studenata se obrađuju automatski za svaki nastavni predmet, za svakog nastavnika i saradnika. Pojedinačni izvještaji za svakog nastavnika i svaki predmet su svakom nastavniku dostupni preko Centra informacionog sistema.

Nakon sprovedenog postupka anketiranja, Komisija za obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta sprovodi analize i oblikuje pismene izvještaje koji, između ostaloga sadrže:

1. informacije o realizaciji ankete, odzivu studenata, eventualnim specifičnostima tokom anketiranja, radu Komisije za obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta u toku postupka anketiranja i slično,

2. prikaz rezultata ankete po studijskim programima i kategorijama nastavnik, saradnik i predmet, prikaz u odnosu na rezultate sa prethodnih anketa iz odgovarajućeg semestra (prikaz trendove sa komentarima i obrazloženjima)

3.informaciju o preduzetim mjerama za poboljšavanje kvaliteta i njihovoj efikasnosti,

4. planirane programe za unapređenje za naredni period.

Izvještaji se po proceduri razmatraju na Vijećima koja donose zaključke koje dostavljaju Odboru za upravljanje sistemom kvaliteta. Na osnovu obrađenih podataka dobijenih od Komisije za obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta, u procedurom predviđenim slučajevima, nastavnici i saradnicu su u obavezi da planiraju predloge unapređenja nastave iz svog predmeta.

Predsjednici Komisija za obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta na zajedničkom sastanku za članovima Odbora za upravljanje sistemom kvaliteta, obrazlažu izvještaje sa Vijeća. Sa zajedničkog sastanka se usvaja Izvještaj koji se dostavlja Senatu UCG.

Generalno, na UCG se sprovode i planiraju mehanizmi za kontrolu kvaliteta:

studentsko vrednovanje (evaluacija) nastave,
vrednovanje nastavnih metoda i provjeravanje znanja,
analiza rezultata polaganja ispita,
analiza podataka o studentima upisanim u prvu godinu studija,
analiza napredovanja studenata u toku studijskih xxxxxx,
xxxxxxx uspješnosti završetka studija,
studentsko vrednovanje rada stručnih službi (studentskih servisa) i materijalnih uslova studiranja,
vrednovanje studijskih programa xx xxxxxx diplomiranih studenata i
vrednovanje studijskih programa xx xxxxxx poslodavaca.

Nastava

Organizacija i izvođenje xxxxxxx xx regulisano Pravilima studiranja - poglavlje Organizacija nastave.

Kontrola se posebno odnosi na:

Akademski kalendar za studijsku godinu (usvaja Senat Univerziteta, kontroliše prodekan za nastavu i rukovodioci studijskih programa),
Raspored časova (priprema i kontroliše prodekan za nastavu),
Izvođenje nastave - plan rada, polaganje kolokvijuma, raspored zadataka za individualani rad, konsultacije (pripremaju nastavnici, kontrolišu rukovodioci studijskih programa i prodekan za nastavu),
Konsultacije i dodatnu nastavu (obavezna u slučaju nezadovoljavajućih rezultata na ispitu).

Ispiti

Organizacija i izvođenje ispita su regulisani Pravilima studiranja - poglavlje Vrednovanje rada studenata.

Kontrola se posebno odnosi na:

Napredovanje studenata u savladavanju gradiva (prati se na osnovu broja osvojenih poena tokom nastave, kontrolišu ga nastavnici i rukovodilac studijskog programa),
Završni ispit (kontroliše rukovodilac studijskog programa, prodekan za nastavu i vijeće jedinice),

Završni rad (kontroliše mentor, komisija, dekan i vijeće jedinice).

Kontrola i evaluacija koju sprovodi ustanova (Univerzitet)

Postupak kontrole nastave i ispita xx xxxxxx akademskih tijela ustanove

Nastava na Univerzitetu organizuje se po jedinstvenom akademskom kalendaru za studijsku godinu. Kalendar i plan organizacije nastave usvaja Senat Univerziteta. Predlog organizacije nastave priprema Vijeće organizacione jedinice.

Procedure za obezbjeđenje kvaliteta predviđaju da se planiraju termini za njihovu realizaciju uporedo sa usvajanjem akademskog kalendara. U proteklom periodu je to primijenjeno na studentsko vrednovanje nastave za koje su stvoreni preduslovi da se realizuje u skladu sa usvojenim uputstvima. Za ostale procedure planirana je slična metodologija.

Uloga organa i drugih tijela obrazovne institucije:

Koji organi ili odgovarajuća tijela Ustanove prate realizaciju obrazovnog programa;

Senat UCG,
Vijeća organizacionih jedinica,
Centar za studije i kontrolu kvaliteta UCG,
Komisije za obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta,
Prošireni rektorski kolegijum,
Prošireni dekanski kolegijum,
Centar za doktorske studije,
Odbor za monitoring magistarskih studija,
Komisije za doktorske studije na organizacionim jedinicama.

Obaveze i sastav organa zaduženih za realizaciju programa.

Senat UCG:

odlučuje o pitanjima nastavne, naučne, umjetničke i stručne djelatnosti Univerziteta;
razmatra strategiju razvoja akademskih aktivnosti Univerziteta, uključujući i osnivanje novih, dijeljenje, spajanje ili ukidanje postojećih studijskih programa i organizacionih jedinica Univerziteta i daje mišljenje o xxx pitanjima rektoru i Upravnom odboru Univerziteta;
utvrđuje studijske programe (strukturu, sadržinu, predmete, kurseve);
vrši periodično evaluaciju studijskih programa u cilju osiguranja kvaliteta, radi usklađivanja s novim naučnim saznanjima;
donosi Akademski kalendar;
utvrđuje ispitni termin za dodatni ispitni rok;
utvrđuje broj semestara za realizaciju nastave u studijskoj godini;
usvaja organizaciju nastave na svim nivoima studija, uključujući i nastavu koja se organizuje kao učenje na daljinu;
utvrđuje i sprovodi postupke ocjene kvaliteta nastave i analizira rezultate prolaznosti studenata i utvrđuje mjere za unapređenje naučno-nastavnog procesa;
utvrđuje kriterijume za izjednačavanje obrazovanja i programa stečenog po ranijim propisima sa obrazovanjem koje xx xxxxx u skladu sa Zakonom o visokom obrazovanju;

Vijeće organizacione jedinice:

predlaže strukturu i sadržinu studijskih programa i predmeta,
predlaže plan organizacije nastave za studijsku godinu;
prati rad studenata na organizacionoj jedinici i predlaže mjere za

poboljšanje kvaliteta nastave, nastavnih metoda, prolaznosti i efikasnosti studija;

U okviru organizacione šeme Univerziteta funkcioniše i Centar za studije i kontrolu kvaliteta. Centar ima dva stalna odbora - stručna tijela:

Odbor za upravljanje sistemom kvaliteta i
Odbor za monitoring magistarskih studija.

Odbor za upravljanje sistemom kvaliteta

Odbor čine:

• Rukovodilac Centra, po funkciji, kao predsjedavajući, predstavnici akademskog osoblja sa akademskim, odnosno naučnim zvanjem (iz oblasti prirodno-matematičkih, tehničkih, medicinskih i biotehničkih nauka, društvenih i humanističkih nauka i umjetnosti), predstavnik studenata.

Po potrebi, u radu Odbora mogu učestvovati rektor i prorektori.

Nadležnosti Odbora za upravljanje sistemom kvaliteta su:

1. Priprema prijedloga strateških planova i programa u oblasti kvaliteta, i donošenje odluka o smjernicama i postupcima za njihovo sprovođenje;

2. Priprema prijedloga za poboljšanja standarda, procedura i metoda provjere kvaliteta;

3. Predlaganje Senatu i Upravnom odboru Univerziteta konkretnih projekata i aktivnosti koji podstiču inovacije i razvoj u svrhu obezbjeđenja i unapređenja kvaliteta;

4. Podnošenje mišljenja Senatu o stanju u oblasti kvaliteta, o ocjeni kvaliteta Univerziteta, odnosno ocjeni kvaliteta u pojedinim oblastima u kojima se sprovodio postupak samovrednovanja;

5. Pomoć u pripremi dokumentacije za samoevaluaciju i akreditaciju;

6. Razmatranje izvještaja o samoevaluaciji i akreditaciji studijskih programa i dostavljanje mišljenja Senatu;

7. Utvrđivanje organizacije sistema izvještavanja;

8. Obavljanje ili stvaranje preduslova za sve ostale aktivnosti vezane za kvalitet.

Odbor za monitoring magistarskih (master) studija

Odbor čine rukovodilac Centra, koji je i predsjedavajući, jedan od zamjenika rukovodioca Centra i članovi Odbora za sistem kvaliteta – po jedan predstavnik svake oblasti.

Odbor za monitoring magistarskih (master) studija daje mišljenje vijećima organizacionih jedinica na prijavu teme magistarskog xxxx xx stanovišta metodoloških principa naučno-istraživačkog rada.

Komisija za obezbjeđenje i unapređenje sistema kvaliteta jedinice

U infrastukturi kvaliteta na Univerzitetu Crne Gore, na nivou organizacionih jedinica funkcionišu i komisije za obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta koje su zadužene za cjelovito obezbjeđenje i unapređenje sistema kvaliteta jedinice.

Nadležnosti komisija su:

1.Da vrše redovno preispitivanje i reviziju studijskih programa koji se realizuju na jedinici, kao i kadrovske strukture jedinice, prateći sprovođenje nastavnih planova i programa i ishoda učenja;

2. Sačinjavanje izvještaja koji sadrže analizu i ocjenu ispunjenosti standarda za samovrednovanje, prednosti i nedostatke u pogledu ispunjenosti tih standarda i predlog mjera za poboljšanje kvaliteta;

3. Svi ostali poslovi koji su u vezi sa obezbjeđenjem i unapređenjem sistema kvaliteta organizacione jedinice, na osnovu odluka organa Univerziteta i jedinice

Komisiju imenuje vijeće jedinice, iz xxxx akademskog osoblja sa akademskim, odnosno naučnim zvanjem i predstavnika studenata.

Centar za doktorske studije je prvenstveno zadužen za unapređenje kvaliteta doktorskih studija na Univerzitetu Crne Xxxx. Centar, između ostalog, definiše oblasti doktorskh studija, organizuje nastavu, odobrava plan rada i angažovanje nastavnika na doktorskim studijama, podstiče, organizuje i ostvaruje istraživačke poduhvate multidisciplinarnog karaktera i obavlja druge aktivnosti u oblasti doktorskh studija.

4. Priprema i usvajanje zahtjeva za akreditaciju

4.1. Podaci o pripremi zahtjeva za akreditaciju

Nakon usvajanja Odluke o podnošenju Zahtjeva za akreditaciju Filozofskog fakulteta i formiranja Koordinacionog tima za pripremu akreditacije intenzivirane su aktivnosti na nivou pojedinih studijskih programa uz kontinuiranu saradnju sa koordinacionim timom i usklađivanje odgovora na zahtjeve u pojedinim poglavljima i na nivou cjeline.

Posebna pažnja posvećena je preporukama i informacijama dobijenih xx xxxxxx radnog tima za reorganizaciju UCG, preporukama stranih eksperata te podacima iz dokumenta „Analiza stanja i strateška opredeljenja za reorganizaciju i integraciju UCG iz 2015“. Povodom tih preporuka xxxxx xx do reorganizacije Filozofskog fakulteta na dvije organizacione jedinice i kao adekvatan prihvaćen je novi model studiranja 3+2+3.

Zahtjev za akreditaciju pripreman je uz konsultacije sa predstavnicima Centra za studije i kontrolu kvaliteta - prof. xx Xxxxxxxxxx Xxxxxxx, koordinator radnog tima.

Prilozi:

1. Odluku o usvajanju ZAHTJEVA ZA POČETNU AKREDITACIJU STUDIJSKIH PROGRAMA - EVALUACIJA STUDIJSKOG PROGRAMA NA USTANOVI VISOKOG OBRAZOVANJA U CRNOJ GORI

2.PRAVILA STUDIRANJA NA OSNOVNIM STUDIJAMA

xxxx://xxx.xxx.xx.xx/xxxxxxx/Xxxxxxx%00xxxxxxxxxx%00xx%00xxxxxxxx%00xxxxxxxxx.xxx

3. PRAVILA STUDIRANJA NA MAGISTARSKIM STUDIJAMA

xxxx://xxx.xxx.xx.xx/xxxxxxx

4. PRAVILA DOKTORSKIH STUDIJA xxxx://xxx.xxx.xx.xx/xxxxxxx/XXXXXXX%00XXXXXXXXXX%00XXXXXXX.xxx

Ukratko opisati xxxx xx sproveden postupak pripreme reakreditacija (opis do 300 riječi)

STUDIJSKI PROGRAM ZA PEDAGOGIJU

OSNOVNE INFORMACIJE

Naziv studijskog programa: Pedagogija

Vrsta diplome, sertifikata i sl., koja xx xxxxxx nakon završetka studijskog programa. Dodatak diplomi dostaviti u Prilogu.

-Diploma akademskih osnovnih studija pedagogije nakon završene tri godine;

-Diploma akademskog naziva magistra pedagogije nakon završene dvije godine (xxxx xxxxxx);

-Diploma doktorskih studija pedagogije (u skladu sa odabranim usmjerenjem) nakon završene tri godine (xxxx xxxxxx);

Broj kredita i trajanje studijskog programa:

180 ECTS, šest semestara –osnovne

120 ECTS, četiri semestra – master

180 ECTS, šest semestara- doktorske

Ukupan broj kredita za studijski program (navesti koji se model kreditnog sistema koristi);

Studije se na Fakultetu izvode u skladu s pravilima studiranja zasnovanim na Evropskom sistemu prenosa kredita (European Credit Transfer System – ECTS). Vrednovanje oblika rada studenta vrši se dodjeljivanjem odgovarajućeg broja ECTS kredita, uz uslov da ukupno opterećenje ne smije prelaziti 30 ECTS kredita po semestru.

Obim studijskog programa koji se izvodi u jednoj godini je 60 ECTS kredita. Za tri godine osnovnih akademskih studija, obim studijskog programa je 180 ECTS, odnosno šest semestara po 30 ECTS.

Za dvije godine magistarskih akademskih studija, obim studijskog programa je 120 ECTS, odnosno četiri semestra po 30 ECTS.

Za tri godine doktorskih akademskih studija, obim studijskog programa je 180 ECTS, odnosno šest semestara po 30 ECTS.

180 ECTS + 120ECTS+180ECTS = 480 ECTS (osnovne + master + dokstorske)

Način određivanja kredita po predmetima i godinama studija, s obzirom na aktivnosti u nastavi i učenju, tj.: broj časova predavanja i vježbi, konsultacije, seminari, projekti, ispiti, stručna praksa, istraživački rad, diplomski rad, magistarski rad, doktorska disertacija, individualni rad studenta itd.;

Jedan ECTS kredit odnosi se na 30 xxxx xxxx studenata potrebnih za jednu ili više sljedećih aktivnosti: kontakt nastavu, učenje, praktični rad, pripremu i odbranu samostalnih radova, polaganja kolokvijuma i ispita.

Broj kredita za pojedini predmet (kurs) određuje se prema broju časova nastave (teorijske i/ili praktične, predavanja, vježbe, praktikumi, seminari, praktična nastava, terenska nastava i drugo ), vremenu rada studenta na samostalnim radovima (domaći zadaci, projekti, seminarski radovi i slično) i vremenu za učenje u pripremi za provjeru znanja i ocjenjivanje (testovi, kolokvijumi, izrada završnih radova, završni ispit, stručna praksa) i drugim oblicima angažovanja u skladu sa konkretnim studijskim programom.

Dužina trajanja studijskog programa i planirani početak rada.

Dužina trajanja: 3 + 2 + 3 godine

Planirani početak rada: osnovne studije akademska 2017/18 xxxxxx.

Početak rada master studija studijska 2020/21 xxxxxx.

Xxxxxxxxx studijski program rpočetak rada studijska 2017/18 xxxxxx.

Ciljna grupa studijskog programa:

Opis ciljne xxxxx;

Ciljnu grupu budućih studenata Studijskog programa za pedagogiju čine oni koji svoj profesionalni angažman vide, prije svega u različitim nivoima obrazovnog sistema od predškolstva do Univerziteta, zatim oni koji svoj profesionalni angažman vide u različitim vidovima socijalne zaštite građana, učeničkom i studentskom standardu, nadležnim organima uprave zaduženim za problematiku obrazovanja, te u dijelu nevladinog sektora koji se aktivno bavi različitim pitanjima obrazovanja.

U skladu sa specifičnim zahtjevima profesije, uporednim iskustvima, predlažemo uvođenje prijemnog ispita koji bi se sastojao iz procjene ličnosti (test ličnosti i intervju), procjene kognitivnih potencijala pojednica (test kognitivnih sposobnosti), te procjene opšte informisanosti (test opšte informisanosti).

Potrebno obrazovanje za upis na studijski program;

Na osnovu člana 4. Pravilnika o uslovima, kriterijumima i postupku upisa na osnovnim studijama Univerziteta Crne Xxxx, odgovarajuće srednje škole za upis na Studijski program za pedagogiju su: gimnazija, ekonomska, muzička, likovna i medicinska škola.

Pravo upisa na magistarski studij imaju kandidati sa završenim osnovnim studijem Pedagogije.

Pravo upisa na doktorske studije Pedagogije imaju magistri pedagogije.

Nivo potrebnog profesionalnog iskustva;

Pravo upisa na osnovni studij imaju kandidati sa završenim srednjim obrazovanjem u četvorogodišnjem trajanju. Za upis na studijski program za pedagogiju nije potrebno prethodno profesionalno iskustvo.

Uslovi, kriterijumi i postupak upisa na prvu godinu studija

Upis na Studijski program za pedagogiju vrši se na konkurentskoj osnovi, u skladu sa rezultatima postignutim po završetku i u toku srednjeg obrazovanja, osnovnih i magistarskih studija nakon sprovedenog postupka rangiranja. Kandidati koji nijesu polagali eksternu xxxxxx xx u obavezi da polažu eksterni test, koji sačinjavaju ispiti iz crnogorskog jezika i psihologije.

Pravilnik o uslovima, kriterijumima i postupku upisa u prvu godinu studija na UCG

Planirani broj studenata za upis na prvu godinu;

Maksimalan broj studenata koji se može upisati na osnovne studije je 15 budžetskih i 15 samofinansirajućih, budući da je to broj koji omogućava kvalitetno izvođenje nastave, kao i praćenje nastavnog plana i programa xx xxxxxx studenata, a takođe odgovara i uslovima u kojima se organizuje nastava na Studijskom programu za pedagogiju.

Broj diplomiranih studenata na xxx studijskom programu, koji se nalaze na biroima rada u Crnoj Gori.

Tabela 1. - Zavod za zapošljavanje Crne Xxxx, neupošljeni pedagozi/škinje

Pedagozi bachelor	11
Pedagozi xxxxxx specijaliste	57
Xxxxxxxx + profesori pedagogije	18+2
Pedagozi xxxxxx magistra (master)	2

Trenutno se na Birou rada Crne Xxxx (prema podacima koje smo prikupili 2.11.2015.), nalazi 57 pedagoga/škinja koji su završili specijalističke studije, 18 pedagoga i 2 profesora pedagogije – pretpostavlja se da su oni završili studije po četvorogodišnjem programu, na fakultetima u okruženju, 11 pedagoga sa bachelor diplomom i 2 pedagoga sa diplomom stepena magistra. Sav ovaj kadar bi trebao biti upošljen u dogledno vrijeme. Svoje mišljenje obrazlažemo navodima koje smo elaborirali tačkom 2.1.3.

OPIS STUDIJSKOG PROGRAMA

Razlozi za obrazovanjem u datoj oblasti:

Kako se traženi studijski program uklapa u strategiju Sistema visokog obrazovanja Crne Xxxx, xxx i njegova misija na Ustanovi koja aplicira;

Svi obrazovni sistemi zapadnog standarda imaju tri stepena studiranja: osnovni (bečelor), master i doktorski. Sadašnji crnogorski sistem, pak, ima četiri stepena, odnosno ima za druge zemlje nepoznat specijalistički xxxxxx, što nas suštinski izopštava iz integracijskih procesa obrazovanja. Osim inherentne asimetrije sa panevropskim obrazovnim sistemom, ovaj model napravio je određene probleme na polju kvaliteta.

Sadašnje diplome pojedinačno nijesu jasno zaokružene u smislu kompetencija. Prepoznatljivost postoji samo na četvorogodišnjem nivou, što sadašnji model ogoljuje kao formalno reformisan i maskiran nekadašnji sistem, uz nove faktore izmijenjenog koncepta ispitivanja i načina ocjenjivanja (po bolonjskom sistemu), što je dovelo do upitnog kvaliteta.

Reformska rješenja su sastavni dio Strategije Visokog obrazovanja 2016-2020.

Studijski program Pedagogije se u potpunosti uklapa u strategiju razvoja Filozofskog fakulteta i svakako xx xxxxx od primarnih studijskih programa, s obzirom da Filozofski fakultet u Nikšiću dominantno priprema budući nastavnički kadar raziličtih profila. Studijski program Pedagogije čini dobru osnovu i za stratešku reformu cjelokupnog univerzitetskog sistema, a posebno u dijelu fakulteta koji vrše pripremu budućeg nastavnog kadra (PMF, Elektro-tehnički, Muzička akademija i sl.).

Objasniti ulogu studijskog programa u odnosu na postojeće studijske programe na Ustanovi;

Studijski programi su sastavni dio reformisane strukture studija Univerziteta Crne Xxxx u integrisanom univerzitetskom sistemu.

Do naredne akreditacije/reakreditacije UCG.

Studijski program Pedagogije će biti okosnica kompletnog korpusa nastavnih disciplina pedagogije, didaktike, metodika, te predmeta specijalne pedagogije, poput inkluzivnog obrazovanja, psihopatologije djece i adolescenata itd. Razvoj, teorijski i praktični, ovih disciplina na Filozofskom fakultetu neminovno će voditi i ka podizanju kvaliteta nastave na nematičnim studijskim programima, poput studijskih programa stranih jezika, filozofije i sociologije, istorije i geografije, te fizičke kulture. Takođe će doprinijeti daljem pedagoško-psihološkom utemeljenju nastave i osposobljavanja budućih nastavnika na PMF, Elektro-tehničkom i drugim fakultetima.

Navesti razloge za otvaranje studijskog programa;

Potrebe za pedagoškim kadrom u vaspitno-obrazovnom sistemu CG

u predškolskim, osnovnoškolskim i srednjoškolskim institucijama u Crnoj Gori trenutno se u stalnom radnom odnosu nalazi svega 110. Ukupan broj ovih obrazovnih institucija iznosi 230, od čega 21 javna predškolska ustanova, 162 osnovne škole, te 47 srednjih škola. Osim toga »Pravilnikom o normativima i standardima za sticanje sredstava iz javnih xxxxxxx za ustanove koje izvode javno važeće obrazovne obrazovne programe« Ministarstva prosvjete i xxxxx XX (Sl. list RCG br.73/03) predviđeno je da svaka obrazovna ustanova na ukupno 450 djece/đaka ima radno mjesto za diplomiranog pedagoga. Prema informaciji dobijenoj od službi Ministarstva prosvjete CG procjene govore da bi u dogledno vrijeme moglo biti upošljeno preko 240 diplomiranih pedagoga u javnim predškolskim ustanovama, te osnovnim i srednjim školama CG. Na xxx xxxxx ima potencijalno 130 slobodnih radnih mjesta za diplomirane pedagoge;

nedostatak novih školskih objekata u glavnom gradu Podgorici, kao i u xxx nekim opštinama na primorju, uzrokuje izrazitu prebukiranost ovih obrazovnih institucija i nameće potrebu izgradnje novih objekata, osnivanja novih vrtića i škola, a samim xxx x xxxx upošljavanje pedagoškog kadra;

izražen nedostatak javnih predškolskih ustanova u Crnoj Gori i jedan od najmanjih procenata obuhvata djece predškolskog uzrasta redovnim vaspitno-obrazovnim sistemom (trenutan obuhvat djece ove uzrasne dobi iznosi oko 30 % što je daleko ispod evropskih standarda xxxx xxx donju granicu obuhvata predviđaju 60%). Crna Gora se i u pregovorima sa EU za Poglavlje 26 (Obrazovanje i kultura) obavezala da do 2016.g. podgine nivo obuhvata djece predškolskog uzrasta (3-6 xxxxxx) na najmanje 40%. Ovo jasno ukazuje da će u narednom periodu Crna Gora na putu približavanja standardima EU morati značajno uvećati brojnost javnih predškolskih ustanova – a sljedstveno tome uposliti i značajno veći broj diplomiranog pedagoškog kadra;

uvođenje svih privatnih institucija za brigu od djeci u redovni/državni sistem obrazovanja, rezultiraće i potrebom za obrazovanjem pedagoga;

starosna struktura postojećeg pedagoškog kadra u obrazovnim institucijama ukazuje da će u narednom petogodišnjem periodu najmanje 25 diplomiranih pedagoga otići u penziju, što ukupnu brojku o potrebama obrazovnog sistema Crne Xxxx u pogledu upošljavanja pedagoškog kadra značajno uvećava;

na realnost i opravdanost potrebe obrazovanja pedagoškog kadra u nas ukazuju i dvije tendencije u pogledu obrazovanja pedagoškog kadra iz Crne Xxxx xx fakultetima u okruženju: 1. posljednjih 10-ak xxxxxx xx studije pedagogije na Filozofskim fakultetima u Beogradu i Novom Sadu gotovo u potpunosti je prestao upis crnogorskih studenata; 2. u posljednih pet školskih xxxxxx xx poslijediplomske studije pedagogije na navedenim fakultetima nije upisan niti jedan diplomirani pedagog iz Crne Xxxx;

posljednih nekoliko xxxxxx javlja se i sve veća potreba za aktiviranjem postojećih ili ustanovljavanjem novih obrazovnih institucija koje bi se bavile problematikom obrazovanja odraslih, kao što su: radnički univerziteti, različite kulturne institucije, univerziteti trećeg doba i sl. Ove institucije u velikoj mjeri svoje aktivnosti zasnivaju, pored andragoškog, i na pedagoškom kadru, te je izvjesno da bi značajan broj pedagoškog kadra svoj profesionalni angažman mogao ostvarivati u ovim institucijama;

brojne rukovodeće institucije obrazovnog sistema CG takođe imaju xxxxx manjak upošljenog pedagoškog kadra. Naime, prije svega misli se na Ministarstvo prosvjete CG, a zatim i na institucije poput Xxxxxx za školstvo, Xxxxxx za stručno obrazovanje, Ispitnog centra. Naime, navedene institucije sistema trenutno upošljavaju svega 4 diplomirana pedagoga, što je sigurno daleko od realnih potreba, a posebno u svijetu kvalitetne implementacije reforme obrazovnog sistema Crne Xxxx. Ukoliko ovome dodamo da Crnoj Gori nedostaje i nekoliko bazičnih institucija koje prate i unaprijeđuju obrazovni sistem (poput Instituta za pedagogiju ili Centra za kontinuirano stručno usavršavanje nastavnog kadra i sl.) – jasno je da će rukovodeće strukture obrazovnog sistema u narednom periodu trebati značajnije upošljavati upravo pedagoški kadar;

reforma cjelokupnog obrazovnog sistema Crne Xxxx podrazumijeva i značajno xxxx xxxxxx pedagoških i menadžerskih sposobnosti rukovodećeg kadra u obrazovnim institucijama. Imajući ovo na umu, mišljenja smo da je upravo diplomirani pedagoški kadar najpozvaniji i najspremniji da odgovori narastajućim zahtjevima koji se postavljaju pred direktore i pomoćnike direktora obrazovnih istitucija;

reforma visokoškolskog obrazovnog sistema Crne Xxxx, xx njegovo usklađivanje sa evropskim visokoškolskim sistemima u skladu sa Bolonjskom deklaracijom takođe predstavlja značajan prostor za upošljavanje diplomiranog pedagoškog kadra. Naime, prije svega riječ je o Studijskim programima za obrazovanje učitelja, za obrazovanje vaspitača, pedagoga, te psihologa. No, pored toga zahtjevi koji se nameću u pogledu značajno bolje pedagoško-psihološko-metodičke osposobljenosti prosvjetnog kadra iz različitih nastavnih predmeta (maternji i strani jezici, prirodne i tehničke nauke itd.) više nego jasno ukazuju na potrebu većeg angažovanja pedagoškog kadra u procesu obrazovanja različitih struka.

Potrebe za pedagoškim kadrom u drugim društvenim sistemima u Crnoj Gori

u Crnoj Gori postoji i pet specijalnih xxxxxx/centara za vaspitanje i obrazovanje djece i mladih koji trenutno upošljavaju svega 3 diplomirana pedagoga, dok njihove realne potrebe prelaze brojku od 20 diplomiranih pedagoga;

u Crnoj Gori postoji i šest domova učenika (Podgorica, Nikšić, Bar, Kotor, Šavnik i Berane) i u njima je trenutno upošljen svega jedan diplomirani pedagog, dok realne potrebe ovih institucija prelaze brojku od 15 diplomiranih pedagoga;

u institucije sistema koji iskazuju sve veću potrebu za upošljavanjem diplomiranog pedagoškog xxxxx xxxxx i Republički zavod za zapošljavanje iz Podgorice, zajedno sa svojim filijalama u 10-ak gradova Crne Xxxx. Prema informacijama dobijenim iz ZZZCG u ovoj instituciji je trenutno upošljeno 4 pedagoga, dok realne potrebe prevazilaze brojku od 20 diplomiranih pedagoga;

u skladu sa započetim reformskih procesima u sistemu socijalne zaštite Crne Xxxx jeste i sve izraženija potreba centara za socijalni rad u pogledu upošljavanja pedagoškog kadra. U ovom trenutku radni odnos u sistemu socijalne zaštite u Crnoj Gori ima svega 4 pedagoga, dok realne potrebe prevazilaze brojku od preko 20 diplomiranih pedagoga;

značajan prostor za profesionalni angažman diplomiranog pedagoškog kadra se sve više stvara i na polju nevladinog sektora xxxx xxxxx broji preko 2000 nevladinih organizacija. Veliki broj nevladinih organizacija osnovan je u cilju unaprijeđenja xxxx xx djecom i mladima (kreativni centri, igraonice, omladinske NVO itd.) i po prirodi svojih programskih aktivnosti u velikoj mjeri iziskuju profesionalni angažman pedagoga;

ovdje svakako treba napomenuti xxx jednu tendenciju, tj. činjenicu da veliki dio mladih studentske populacije iz Hercegovine i Istočne Bosne gravitira ka Filozofskom fakultetu u Nikšiću i da bi sigurno bio ne mali broj kandidata koji bi se odlučivali za upis studija pedagogije u Nikšiću, koji im je geografski značajno bliži u odnosu na studije pedagogije u Banja Luci.

razvoj magistarskih i doktorskih studija na studijskom programu za pedagogiju u velikoj mjeri doprinosi njegovom daljem stručnom i naučnom utemeljenju i pruža mogućnosti značajnijeg otvaranja sa srodnim studijskim programima u zemljama regiona;

studijski program je u značajnoj mjeri koncipiran tako da prati savremene potrebe razvoja i demokratizacije našeg društva – te u skladu sa xxx stavljen je značajan naglasak na upoznavanju studenata sa savremenim obrazovnim sistemima, sa principima i tendencijama u inkluzivnom obrazovanju, u interkulturalnom obrazovanju, u informatizaciji obrazovnog procesa itd.;

vrlo podržavajući i pozitivan stav studenata ovog studijskog programa u cilju njegovog daljeg akademskog utemeljenja i pružanja mogućnosti dalje akademske izgradnje na magistarskom i doktorskom nivou;

trend porasta značaja pedagogije u značajnoj mjeri otvara mogućnosti uključivanja našeg studijskog programa u xxxx međunarodne i regionale projekte;

sticanje statusa kandidata države Crne Xxxx za EU otvaraju se brojne mogućnosti apliciranja sa projektima usmjerenim na unaprijeđenje kurikuluma, razvoj novih silabusa i unaprijeđenje predavačkih i pedagoških kompetencija nastavnika;

uvođenje standarda kvaliteta u cjelokupan vaspitno-obrazovni sistem Crne Xxxx rezultiraće pojačanom potrebom za stručnim usavršavanjem pedagoga iz radnog odnosa – što u značajnoj mjeri otvara prostor za angažman našeg studijskog programa na tzv. in-service training-u, tj. na stručnom usavršavanju diplomiranih pedagoga kroz različite forme xxxxxxxx, radionica, okruglih stolova i sl.;

neadekvatna pedagoško-didaktička naobrazba značajnog dijela predmetnih nastavnika u obrazovnom sistemu CG će u narednim godinama usloviti potrebu uspostave master studija ove profilacije, a nosilac tih studija će svakako biti Studijski program za pedagogiju.

Navesti gdje postoje slični ili isti programi na lokalnom, državnom i regionalnom nivou;

GHENT UNIVERSITY - Faculty of Psychology and Educational Sciences

Filozofski fakultet Rijeka

Filozofski fakultet Ljubljana

Filozofski fakultet Beograd

Filozofski fakultet Novi Sad

Filozofski fakultet Zagreb

Filozofski fakultet Banja Luka

Filozofski fakultet Priština

Filozofski fakultet Sarajevo

Filozofski fakultet Skopje

Na koji vremenski period se planira postojanje datog studijskog programa.

Studijski program se organizuje na neodređeno vrijeme, a kretanja na tržištu rada, te globalna kretanja u ovoj oblasti, usloviće njegovu eventualnu reviziju tokom vremena.

Osnovni ciljevi studijskog programa

Fakultetsko obrazovanje pedagoškog xxxxx xxxxx da obezbjedi osposobljavanje pedagoga savremenog profila koji će kvalifikovano, kreativno i djelatno obavljati stručne pedagoške poslove u okviru stručnih, razvojnih i pripremnih službi bez kojih je nezamisliva savremena škola, kao i moći kompetentno se snalaziti na brojnim radnim mjestima izvan školskog sistema u uslovima izrazitih društvenih potreba za ovim profilom kadra, te u uslovima preduzetništva i tržišta rada.

Fakultetsko obrazovanje pedagoškog xxxxx xxxx usmjereno na pružanje i nadogradnju opštih i posebnih ranije stečenih znanja iz oblasti društvenih nauka, a posebno na pružanje i nadogradnju specifičnih pitanja pedagoške problematika, kao što su: područje naučnih disciplina pedagogije, psihološke osnove na kojima se temelji vaspitno-obrazovni rad, usvajanje metoda rada u nastavi i drugim oblicima vaspitno-obrazovnog rada, usvajanje naučnih metoda u analizi pedagoških pojava i zakonitosti, njihovoj interpretaciji i postupcima osmišljavanja različitih vaspitno-obrazovnih situacija. Zadaci studija ostvaruju se u modulima tako da svaki sa svog naučnog aspekta doprinosi sistemskoj izgradnji pedagoškog mišljenja, analize i zaključivanja, te osposobljava studente za konkretan pedagoški rad sticanjem odgovorajućeg praktičnog, stručnog i naučnog instrumentarija za profesionalno i inovirajuće djelovanje u autentičnim pedagoškim situacijama. Cjelokupan program studija xxxx organizovan putem predavanja, xxxxxxxx, vježbi, praktikuma, istraživanja, studijskih posjeta i studentskog praktičnog rada u obrazovnim institucijama.

Osnovni cilj doktorskog studija pedagogije je da doktorandima omogući da šire i dublje prouče i spoznaju teorijska i praktična pitanja razvoja fenomena vaspitanja, te sveukupne pedagoške djelatnosti. Ovom doktorskom profilacijom žele se dobiti odgovarajući resursi znanja, tj. budući stručnjaci koji će biti osposobljeni da uspješno učestvuju u tokovima i procesima globalizacije/demokratizacije obrazovnih procesa uopšte i procesima informatizacije obrazovnog rada. Iznimno važnu ulogu novoformirani doktorski pedagoški kadar trebalo bi da ima u integracijski procesima države Crne Xxxx u Evropsku uniju, te posebno na polju ispunjenja evropskih standarda na polju obrazovanja i ostvarivanja dječijih/ljudskih prava kroz obrazovne sisteme.

Ishodi:

Po završetku trogodišnjih Osnovnih studija pedagogije student će biti osposobljen da:

- Vlada pedagoškom terminologijom.

- Pokazuje širok dijapazon teorijskih i praktičnih znanja iz oblasti pedagogije.

- Planira i organizuje nastavu/obrazovne aktivnosti.

- Organizuje i realizuje manja istraživanja vaspitno-obrazovnih fenomena.

- Vlada elementarnim znanjima iz korpusa društveno-humanističkih nauka.

- Pokazuje zadovoljavajući nivo kompetencija za cjeloživotno učenje.

Modul I: Pedagog predškolskog i školskog usmjerenja

- Vlada metodičkim vještinama rada pedagoga u praksi.

- Obrazloži različite teorijske koncepcije djetinjstva i sprovodi mala istraživanja u predškolskom i školskom kontekstu;

Modul II: Pedagog andragoškog usmjerenja

- Vlada osnovnim teorijskim i praktičnim znanjima u oblasti obrazovanja odraslih.

- Objasni različite modele razvoja kurikuluma u cilju planiranja kadrova i obrazovanja i komparira sisteme obrazovanja odraslih.

Po završetku Master studija pedagogije, student će biti osposobljen da:

- Kritički razmatra i proširuje znanja, vještine i praksu u oblasti pedagogije.

- Upoređuje u evaluira različite didaktičke teorije, škole, pravce i modele.

- Vrši naučna istraživanja u oblasti vaspitanja i obrazovanja.

- Kritički procjenjuje (teorijski i empirijski) određene pedagoške fenomene i na toj osnovi formuliše preporuke relevantne za obrazovnu politiku zemlje.

- Objašnjava, analizira i upoređuje, obrazovne politike i različite nivoe obrazovanja.

- Kritički procjenjuje i primjenjuje principe interkulturalnog i obrazovanja za društvenu pravdu.

Po završetku Doktorskih studija pedagogije, student će biti osposobljen da:

- Vlada širokim dijapazonom znanja iz oblasti istraživanja vaspitanja i obrazovanja: samostalno identifikuje probleme istraživanja, prikuplja, analizira, interpretira, prezentuje i diseminira rezultate naučnog istraživanja.

- Kritički analizira i primjenjuje različite teorije i modele obrazovanja, kao i savremene tendencije u oblasti vaspitanja i obrazovanja.

- Kritički analizira i upoređuje glavne savremene teme obrazovnih politika u Evropi i svijetu.

- Obrazloži metodologiju programiranja i definisanja obrazovnog kurikuluma;

- Kritički procjenjuje literaturu/izvore znanja relevantnu za konkretne pedagoške fenomene;

- Realizuje istraživački rad (teorijski i empirijski) i predlaže preporuke za unapređenje pedagoške prakse na svim nivoima obrazovanja.

Programski sadržaji studijskog programa:

Navesti osnovne programske sadržaje

OSNOVNE STUDIJE:

NAZIV PREDMETA	OBAVEZNI	IZBORNI	SEMESTAR	ECTS	FOND ČASOVA
Uvod u pedagogiju	X		I	7	3+1
Istorija pedagogije	X		I	6	3+2
Opšta psihologija	X		I	5	2+1
Filozofija sa logikom	X		I	5	2+2
Engleski jezik I	X		I	3	2+1
Uvod u informatiku	X		I	4	2+1
Teorija vaspitanja	X		II	7	3+2
Porodična pedagogija	X		II	7	3+2
Razvojna psihologija	X		II	7	3+2
Engleski jezik II	X		II	4	2+1
Pedagoška komunikologija	X		II	5	2+1
Uvod u didaktiku	X		III	5	3+1
Predškolska pedagogija	X		III	5	3+1
Školska pedagogija	X		III	7	3+2
Pedagoška psihologija	X		III	7	3+2
Engleski jezik III	X		III	3	2+1
Pedagoški praktikum I	X		III	3	2+2
Organizacija nastave i učenja	X		IV	5	3+2
Statistika u pedagogiji	X		IV	6	3+1
Inkluzivna pedagogija	X		IV	6	3+1
Engleski jezik IV	X		IV	3	2+1
Uvod u metodiku rada pedagoga	X		IV	5	2+2
Pedagoški praktikum II	X		IV	5	2+2
Uvod u andragogiju	X		V	6	3+1
Osnove metodologije pedagoških istraživanja	X		V	6	3+1
Psihologija ličnosti	X		V	5	2+2
Opšta metodika razredno-predmetne nastave	X		V	5	2+2
Pedagoški praktikum III	X		V	3	2+2
Komparativna pedagogija (Internacionalna dimenzija obrazovanja)	X		V	5	3+1
Pedagoške naučno-istraživačke metode	X		VI	5	2+2
Modul I – Metodika rada predškolskog i školskog pedagoga	X		VI	5	3+2
Modul I – Pedagogija ranog djetinjstva	X		VI	4	2+1
Modul I – Pedagogija adolescentskog doba	X		VI	4	2+1
Modul I – Razvoj kurikuluma	X		VI	5	3+2
Modul II - Organizacija obrazovanja odraslih	X		VI	6	3+2
Modul II - Andragoška didaktika	X		VI	4	2+1
Modul II – Planiranje kadrova i obrazovanja	X		VI	4	2+1
Modul II – Komparativna andragogija	X		VI	4	2+0
Završni rad	X		VI	7

MAGISTARSKE / MASTER STUDIJE:

NAZIV PREDMETA	OBAVEZNI	IZBORNI	SEMESTAR	ECTS	FOND ČASOVA
Savremeni pedagoški pravci	X		I	6	3+1
Metodologija naučno-istraživačkog rada	X		I	5	2+2
Pedagoški menadžment	X		I	5	2+2
Socijalna pedagogija	X		I	5	3+1
Rad sa darovitom djecom	X		I	5	3+1
Izborni predmet I - Psihologija rada i organizacije		X	I	4	2+0
Izborni predmet I - Sociologija porodice		X	I	4	2+0
Savremene didaktičke teorije	X		II	7	3+2
Interkulturalna pedagogija	X		II	6	3+1
Osnove obrazovne politike	X		II	7	3+2
Kvantitativne statističke metode	X		II	5	2+2
Pedagoška resocijalizacija	X		II	5	3+1
Dokimologija	X		III	6	3+2
Savremeni obrazovni sistemi	X		III	5	3+1
Kultura i obrazovanje	X		III	5	2+1
Psihopatologija djece i adolescenata	X		III	5	2+2
Obrazovna tehnologija	X		III	5	3+2
Izborni predmet II - Psihološki pristup u socijalnom radu		X	III	4	2+0
Izborni predmet II - Sociologija marginalizovanih grupa		X	III	4	2+0
Teorijsko-empirijska istraživanja u funkciji izrade master rada	X		IV	5
Izrada i oblikovanje master rada	X		IV	25

DOKTORSKE STUDIJE:

NAZIV PREDMETA	OBAVEZNI	IZBORNI	SEMESTAR	ECTS	FOND ČASOVA
Savremene tendencije u pedagogiji	X		I	8	3+1
Teorije i modeli obrazovanja	X		I	8	3+1
Komparativna proučavanja obrazovnih politika	X		I	8	3+1
Ekonomika obrazovanja	X		I	6	3+1
Obrazovni kurikulum	X		II	6	3+1
Istraživački rad u funkciji izrade doktorske disertacije	X		II	24
Istraživački rad u funkciji izrade doktorske disertacije	X		III	30
Istraživački rad u funkciji izrade doktorske disertacije	X		IV	30
Istraživački rad u funkciji izrade doktorske disertacije	X		V	30
Istraživački rad u funkciji izrade doktorske disertacije	X		VI	30

Prilog- silabusi za nastavne predmete.

Kako nastavni plan omogućava dostizanje postavljenih ciljeva;

Savremeni edukativni sadržaji, predloženi nastavnim planovima i programima, stvaraju uslove za organizovanje nastave i polaganje ispita, kojima se podstiče veća odgovornost studenata u obrazovnom procesu. Inovativnost se ispoljava prevashodno u činjenici da studenti nisu samo pasivni posmatrači, već i aktivni učesnici obrazovnog procesa. Aktivno učestvovanje studenata u sopstvenom obrazovanju može voditi efikasnijoj primjenjivosti stečenih znanja, te xxxxx xxx i ostvarivanje postavljenih ciljeva. Intenzivnost i kontinuitet izvođenja nastave i nastavni kadar, te saradnici u nastavi – garantuju odgovarajući kvalitet sprovođenja nastavno-obrazovnog procesa, a spektar predmeta iz nastavnog plana dokazuje namjeru da se stvori studij xxxx xxxx da profiliše odgovarajuće stručne kadrove.

Mišljenja smo da je nastavni plan studijskog programa u potpunosti upodobljen savremenim potrebama školovanja i stručnog osposobljavanja diplomiranog pedagoškog kadra. Takođe smo mišljenja da je nastavni plan u potpunom suglasju sa savremenim tokovima razvoja visokoškolskih obrazovnih sistema u Evropi, te u skladu sa Bolonjskom deklaracijom, xxxx xx potpisnica i Crna Gora. Cijenimo da će ovako obrazovan i osposobljen pedagoški kadar biti značajan oslonac, pa i nosilac, cjelokupnog procesa reforme svih nivoa obrazovnog sistema u Crnoj Gori.

Da li, i u kojem obimu, se nastava na studijskom programu izvodi na stranom jeziku.

Ne, cjelokupna nastava na studijskom programu pedagogija predviđena nastavnim planom i programom će biti realizovana na crnogorskom jeziku. No, treba naglasiti da će se, u cilju podizanja nivoa kvaliteta i praćenja modernih tokova u razvoju pedagoške nauke i obrazovnih sistema, nastojati obezbjediti određeni broj eminentnih predavača iz inostranstva za gostovanje na različitim tematski orijentisanim tribinama, predavanjima, okruglim stolovima, konferencijama i sl. u organizaciji studijskog programa Pedagogija i Filozofskog fakulteta iz Nikšića.

Udžbenici, skripte, naučna i stručna literatura potrebna za realizaciju studijskog programa:

U kojoj mjeri navedena literatura omogućava studenatima savlađivanje studijskog programa (u prilogu dostaviti xxxxxx potrebne literature za studijski program).

Navedena literatura u značajnoj mjeri, ili gotovo u potpunosti, omogućava savlađivanje studijskog programa pedagogije xx xxxxxx studenata. Pregled neophodne stručne literature – vidi Prilog).

Struktura studijskog programa:

Kakva je struktura programa i koja usmjerenja program sadrži.

- osnovne akademske studije pedagogije (3 godine), usmjerenja:

* pedagog – predškolskog i školskog usmjerenja;

* pedagog – andragoškog usmjerenja.

- magistarske studije pedagogije (2 xxxxxx);

- doktorske studije pedagogije (3godine).

Mogućnost transfera kredita:

Sa kojih studijskih programa i u kojem stepenu prethodno stečeni krediti, odnosno položeni ispiti, mogu biti priznati na xxx studijskom programu.

Obezbijeđeno je priznavanje položenih ispita, a time i puna mobilnost studenata, sa svih srodnih ili istih studijskih programa koji se realizuju na drugim ustanovama visokog obrazovanja u zemlji i inostranstvu.

Dekan formira komisiju koja utvrđuje ekvivalentnost i formira prijedlog za priznavanje ispita, koji sadrži xxxxxx predmeta koji se priznaju.

Priznavanjem ispita priznaje se i ocjena kojom je student ocijenjen, kao i broj ECTS kredita.

Izvođenje nastave

Koje nastavne metode i koji sistem rukovođenja se planira na studijskom programu.

Ustanova je dužna da za sve studente organizuje predavanja i druge oblike nastave, osim za učenje na daljinu, u skladu sa obrazovnim programom za postizanje ishoda učenja.

Studijski program xxxx da sadrži praktičnu nastavu, kao i ishode učenje za naučnu oblast kojoj pripada studijski program, odnosno kompetencije za obavljanje djelatnosti.

Nastava na predmetima koji čine nastavni plan i program osnovnih akademskih studija Pedagogije, izvodiće se uz korišćenje nastavnih metoda koje odgovaraju području, odnosno oblasti nauke kojoj pripada konkretni predmet. U konkretnom, koristiće se kombinacija različitih metoda rada, oblika i vrsta nastave. U skladu sa orijentacijom studijskog programa Pedagogija kao modernog, aktuelnog studija, studija xxxx xxxxx najnovija dostignuća pedagoške teorije i prakse, xxxx realizovana i sama nastava, tj. korišćene metode interaktivne nastave, kao npr: Mini lekcije, Demonstracije, Debate, Panel i grupne diskusije, Istraživački projekti, Studije slučaja, Vođeno otkrivanje, Brainstorming, Radionica itd. Na studijama će se izvoditi i nastava van prostorija Fakulteta (studijske posjete, praksa u institucijama koje svoj rad zasnivaju na vaspitanju i obrazovanju).

Značajna inovacija i ispunjenje zakonskog normativa se ogleda u ostvarivanju praktične nastave, uvodjenjem predmeta Pedagoški praktikum I, II i III. Praktična nastava će se ostvarivati putem putem pedagoških praktikuma, kao i predavanja i vježbi iz metodičke xxxxx predmeta. Realizacija praktične nastave – Pedagoški praktikum: Nastavu će izvoditi saradnice na Studijskom programu za pedagogiju, u saradnji sa predmetnim nastavnicima u datom semestru. Nastava će se održavati u institucijama obrazovanja u Nikšiću i Podgorici, kao i u resursnim centrima xxxx xx u pitanju rad sa djecom sa posebnim potrebama.

Nastavne metode podložne su modifikacijama, usljed toga što prolaze kroz proces evaluacije na nivou Univerziteta Crne Xxxx (kao jedan od koraka u procesu uspostavljanja i održavanja kvaliteta). Ovo iz razloga što je osnovni cilj strategije kvaliteta na Univerzitetu, a xxxxx xxx i na Fakultetu, da se razvije sadržaj nastavnih planova i pedagoški pristup koji će obezbijediti najbolje moguće obrazovanje ne samo na nivou Države i Regiona, već i šire.

Značajna pažnja posvećuje se i samostalnom verbalnom nastupu studenata, te se nastavne metode korišćene u nastavi kombinuju kako bi se kod studenata razvio osjećaj: 1. slobode postavljanja pitanja i iznošenja sopstvenog mišljenja i 2. slobode komentarisanja i iznošenja drugačijeg stava. Diplomirani studenti, pored formalnog znanja, moraju posjedovati niz vještina koje će im olakšati i ubrzati zapošljivost, a te se vještine prije svega odnose na organizaciju rada. U xxx kontekstu, rad studenata na praktičnim zadacima od izuzetnog je značaja.

Konačno, za svaki od predmeta ponaosob planirano je koje će se metode koristiti u nastavnom procesu.

Vrsta evaluacije na kraju studijskog programa:

Na xxxx xxxxx se kompletira i realizuje studijski program (diplomski rad, završni ispit, stručna praksa i sl.);

Opterećenje studenata treba da bude ravnomjerno, a može se sastojati iz sljedećih aktivnosti:

1. nastava (predavanja, vježbe, praktikumi, seminari, praktična nastava, terenska nastava i drugo);

2. samostalni radovi;

3. kolokvijumi;

4. ispiti;

5. izrada završnih radova;

6. stručna praksa,

7. drugi oblici angažovanja u skladu sa konkretnim studijskim programom.

Detaljnije elaborirano u Pravilima studiranja na osnovnim studijama (Univerzitet CG – Dokumenta; str. 93-106).

Na xxxx xxxxx studenti procjenjuju kvalitet studijskog programa i njihovih realizatora.

Student ima pravo na izjašnjavanje o kvalitetu rada akademskog osoblja.

Student ima pravo na žalbu dekanu u slučaju povrede prava na slobodu mišljenja i iskazivanja stavova o pitanjima koja se odnose na studije, na pogodnosti u studiranju koje proizilaze iz statusa studenta, konsultacije, polaganje ispita na način i u rokovima xxxx xx to određeno zakonom i ovim statutom, korišćenje biblioteke, računarske sale i ostalih resursa xx xxxxxx raspolaže organizaciona jedinica.

Student ima pravo na žalbu Senatu Univerziteta na kvalitet nastave, odnosno kvalitet rada akademskog osoblja organizacione jedinice na kojoj studira.

Takođe, mehanizam po kojem studenti procjenjuju kvalitet studijskog programa i njihovih realizatora je studentska anketa koja se sprovodi dva puta godišnje.

Redovnim elektronskim anketiranjem studenti su u prilici procjeniti kvalitet studijskog programa kroz slijedeće dimenzije:

- kvaliteti izvođenja nastave;

- kvaliteti nastavnika;

- redovnost realizacije nastave;

- cjelishodnost izučavanih sadržaja;

- dostupnost literature.

Uporedo sa utemeljenjem i razvojem studijskog programa Pedagogija, nastojaćemo unaprijediti sistem procjene kvaliteta studijskog programa xx xxxxxx studija i drugim vidovima utvrđivanja studenstkih pogleda, procjena, potreba i sl.

Anketirаnje (elektronsko) studenаtа sprovodi se pri krаju svаkog semestrа, a ankete su аnonimne. Anketirаnje se sprovodi premа plаnu аnketirаnja.

Plаnom аnketirаnjа predviđа se obezbjeđivаnje učestvovаnjа svih ili većine studenаtа, ili obezbjeđivаnje reprezentаtivnog uzorkа koji trebа dа obuhvаti nаjmаnje polovinu studenаtа koji premа evidenciji upisа u semestаr pohаđаju predmet. Plаnom аnketirаnjа obuhvаtаju se svi nаstаvni predmeti, nаstаvnici, аsistenti i sаrаdnici u nаstаvi, studijski progrаmi, ostаli аkteri.

Studentsko vrednovanje nastave i ispita na jedinicama UCG sprovodi se od početka organizacije nastave i ispita u skladu sa principima Bolonjske deklaracije. U Procedurama usvojenim za implementaciju sistema kvaliteta na UCG su dodatno precizirani svi elementi potrebni za sprovođenje istraživanja, obradu rezultata, analizu, usvajanje i publikovanje.

Podaci se unose (i čuvaju) u centralnu bazu podataka UCG. Izvještavanje o rezultatima je obezbijeđeno:

–za svakog nastavnika i saradnika pojedinačno na personalnom SNIKE nalogu,

–za rukovodstvo fakulteta na posebno kreiranom SNIKE nalogu „PRODEKAN“ tako da može on-line imati uvid u sve rezultate na fakultetu,

–za Rektorski kolegijum i QA centar na posebnom SNIKE nalogu „QA PROREKTOR“ tako da može on-line imati uvid u sve rezultate na Univerzitetu.

Na Filozofskom fakultetu je, skladu sa zahtjevima koji su jedinstveni za UCG, na završetku ljetnjeg semestra 2011. godine i na kraju zimskog semestra studijske 2011/12. godine, ogranizovano elektronsko anketiranje studenata za sve studijske programe osnovnih i specijalističkih studija.

Razvoj studijskog programa i kvalitet:

Dostizanju usvojenih ciljeva;

Prije svega, povratne informacije dobijene od različitih nivoa/tijela kontrole kvaliteta će biti korišćene u cilju daljeg unaprijeđenja nastavnih programa, prilagođavanja određenih nastavnih tema, te udžbeničke i šire literature potrebama i interesovanjima studenata, te najnovijim dostignućima pedagoške teorije i prakse. Sveukupno gledano, nastavni proces na Studijskom programu za pedagogiju bi trebalo da karakterišu fleksibilnost i cjelishodnost nastavno-naučnog xxxx xx studentima, te u skladu sa xxx ići ka ispunjenju zacrtanih ciljeva studijskog programa.

Udžbeničkoj literaturi;

Sigurno je da bi povratne informacije dobijene od različitih izvršilaca kontrole kvaliteta trebale biti usmjerene i na stalno inoviranje uže, udžbeničke, kao i šire pedagoško-psihološke i druge literature. No, činjenica je da bi ova vrsta literature u svijetu, pa i u okruženju, doživljava izrazit rast u posljednjih par xxxxxx, xx da bi njeno redovno praćenje xx xxxxxx nastavnog kadra trebao biti imperativ. Takođe je činjenica da u Crnoj Gori postoji izražen nedostatak ove vrste literature, te da bi značajan dio xxxxxx nastavnog kadra Vijeća studijskog programa Pedagogije u nekoliko narednih akademskih xxxxxx trebao biti usmjeren ka kreiranju sopstvene udžbeničke literature.

Nastavnim metodama.

Nastavne metode koje se primjenjuju na studijskom programu Pedagogija bi trebale biti interaktivne, sa maksimalnim stupnjem aktivizacije studenata, te ukoliko povratne informacije dobijene xx xxxxxx različitih vršilaca kontrole kvaliteta ne potvrđuju ovu početnu premisu, mišljenja smo da bi Vijeće studijskog programa trebalo blagovremeno organizovati dodatnu obuku za nastavni kadar o principima učenja odraslih, strategijama i tehnikama interaktivnog edukativnog rada, te bazičnim principima interaktivne nastave, kao što su: individualizacija, kooperativno učenje, demokratizacija nastavnog procesa itd.

Eksterna evaluacija:

Da xx xx studijski program bio prethodno akreditovan xx xxxxxx Savjeta za visoko obrazovanje, ili xxxx xxxxx institucije (ako jeste priložiti certifikat o akreditaciji).

Studijski program za pedagogiju je bio akreditovan akademske 2004/05 godine i reakreditovan akademske 2011/12 godine.

Prilog 3. Reakreditacija Univerziteta Crne Xxxx 2012.

REALIZACIJA STUDIJSKOG PROGRAMA

Nastavno osoblje:

Osoba odgovorna za implementaciju studijskog programa (ime, zvanje, dužnost i uloga u realizaciji programa);

Prof. xx Xxxx Xxxxx, redovni profesor, rukovodilac Studijskog programa za pedagogiju.

Imena i zvanja profesora angažovanih na realizaciji studijskog programa;

BR.	IME I PREZIME	XXX.XXXX	XXX.XXXX	DOC.
1.	Xxxx Xxxxx	x
2	Xxxxxx Xxxxxxxxx	x
3.	Xxxxxxxx Xxxxxxxxx		x
4.	Xxxxxx Xxxxx		x
5.	Xxxxxxx Xxxxxxx		x
6.	Xxxx Xxxxxxx			x
7.	Xxxxxxx Xxxxxxxxxx			x
8.	Xxxxxxx Xxxxxxxxx		x
9.	Xxxxxxxx Xxxxxxxxxx			x
10.	Xxxxxx Xxxxx			x
11.	Xxxxxx Xxxxxxxx			x
12.	Xxxxxxx Xxxxxxx			x
13.	Xxxxxxxxx Xxxxxxx			x
14.	Xxxxxx Xxxxxxxxxx		x
15.	Xxxxxx Xxxxxxxxxxx		x

XXXXXX ZAPOSLENIH SARADNIKA

BR	IME I PREZIME	ZVANJE
1.	Xxxxxx Xxxxxx	Dr
2.	Xxxx Xxxxxxx	Dr
3.	Xxxxx Xxxxxxxxx	Dr
4.	Xxxxxx Xxxxxxxxx	Mr
5.	Xxxxxx Xxxxx	Mr
6.	Xxxxx Xxxxxxx Xxxxxxx	Mr
7.	Xxxxxx Xxxxxxxx	Mr
8.	Xxxxxx Xxxxxxx	Mr
9.	Xxxxxx Xxxxxxx	Dipl.psiholog

Procenat angažovanih profesora i saradnika u stalnom radnom odnosu;

73,3% profesora u stalnom radnom odnosu; 66,7% saradnika u stalnom radnom odnosu

Način na koji Ustanova upoznaje nastavno i drugo osoblje o realizaciji studijskog programa.

- Nastavnički kolegij studijskog programa

- Vijeće fakulteta

- Uprava fakulteta (dekanski kolegij)

- Senat Univerziteta CG.

Ustanova je dužna da na početku studijske godine na odgo¬varajući način informiše studente o načinu, vremenu i mjestu održavanja nastave, provjere znanja i ispita, rezultatima ispita i drugim pitanjima od značaja za organizaciju studija.

Za svaki predmet (kurs) predmetni nastavnik utvrđuje plan rada i xxxxx xx isti dostaviti prodekanu za nastavu, najkasnije 15 xxxx prije početka predavanja.

Predmetni nastavnik obavezan je da na prvom času nastave upozna studente sa planom rada na predmetu (kursu).

Studenti imaju pravo na izvod iz plana rada u pisanoj formi.

Nastavnik xx xxxxx da u toku nastave, izrade samostalnih zadataka i pripreme za polaganje pomogne studentima organizovanjem konsultacija. Termini i vrijeme za konsultacije xxxxx xx xxxx usklađeni sa nastavom tako da su dostupni studentima.

Studenti:

Način na koji studenti mogu uticati na planiranje, implementaciju i ocjenu kvaliteta studijskog programa.

- Preko predstavnika studenata pri nastavničkom kolegiju studentskog programa

- Preko predstavnika studenata pri Vijeću fakulteta

- Preko Studenstkog parlamenta

- Preko Studenta prodekana

- Postupkom anketiranja i sl.

Značajnu ulogu u obezbjeđenju i unapređenju kvaliteta čine i studenti koji su kroz svoje predstavnike infiltrirani u infrastrukturu za obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta na univerzitetu. Prvenstveno, studenti su zastupljeni kroz predstavnika u Odboru za upravljanje sistemom kvaliteta kroz predstavnika kojeg predlaže studentski parlament. Takođe, studenti su na nivou organizacionih jedinica uključeni i kroz predstavnike u Komisijama za obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta.

U procesu donošenja odluka i drugih aktivnosti na unapređenju kvaliteta, student učestvuju i kroz rad Senata i Vijeća organizacionih jedinica. U Senatu UCG, predstavnici studenata su zastupljeni u broju od 20% od ukupnog broja članova Senata, vodeći računa da u strukturi budu zastupljeni studenti svih nivoa studija (osnovne, postdiplomske i doktorske). Predstavnici studenata u Vijećima organizacionih jedinica su zastupljeni u broju od 20% od ukupnog broja članova Vijeća. Predstavnici studenata u vijećima su izabrani xx xxxxxx studentske organizacije na organizacionoj jedinici, pri čemu se vodi računa da u strukturi budu zastupljeni studenti svih nivoa studija (osnovne, postdiplomske i doktorske)

Uloga organa i drugih tijela obrazovne institucije:

Koji organi ili odgovarajuća tijela Ustanove prate realizaciju obrazovnog programa;

- Senat UCG,

- Vijeća organizacionih jedinica,

- Centar za studije i kontrolu kvaliteta UCG,

- Komisije za obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta,

- Prošireni rektorski kolegijum,

- Prošireni dekanski kolegijum,

- Centar za doktorske studije,

- Centar za master studije,

- Komisije za doktrorske studije na organizacionim jedinicama,

Navesti obaveze i sastav organa zaduženih za realizaciju programa.

- Definisano Zakonom o visokom obrazovanju RCG, Statutom Univerziteta RCG i relevantnim intertnim regulativama Filozofskog fakulteta u Nikšiću.

Senat UCG:

o odlučuje o pitanjima nastavne, naučne, umjetničke i stručne djelatnosti Univerziteta;

o razmatra strategiju razvoja akademskih aktivnosti Univerziteta, uključujući i osnivanje novih, dijeljenje, spajanje ili ukidanje postojećih studijskih programa i organizacionih jedinica Univerziteta i daje mišljenje o xxx pitanjima rektoru i Upravnom odboru Univerziteta;

o utvrđuje studijske programe (strukturu, sadržinu, predmete, kurseve);

o vrši periodično evaluaciju studijskih programa u cilju osiguranja kvaliteta, radi usklađivanja s novim naučnim saznanjima;

o donosi Akademski kalendar;

o utvrđuje ispitni termin za dodatni ispitni rok;

o utvrđuje broj semestara za realizaciju nastave u studijskoj godini;

o usvaja organizaciju nastave na svim nivoima studija, uključujući i nastavu koja se organizuje kao učenje na daljinu;

o utvrđuje i sprovodi postupke ocjene kvaliteta nastave i analizira rezultate prolaznosti studenata i utvrđuje mjere za unapređenje naučno-nastavnog procesa;

o utvrđuje kriterijume za izjednačavanje obrazovanja i programa stečenog po ranijim propisima sa obrazovanjem koje xx xxxxx u skladu sa Zakonom o visokom obrazovanju;

Vijeće organizacione jedinice:

- predlaže strukturu i sadržinu studijskih programa i predmeta,

- predlaže plan organizacije nastave za studijsku godinu;

- prati rad studenata na organizacionoj jedinici i predlaže mjere za poboljšanje kvaliteta nastave, nastavnih metoda, prolaznosti i efikasnosti studija;

U okviru organizacione šeme univerziteta funkcioniše i Centar za studije i kontrolu kvaliteta.Centar ima dva stalna odbora - stručna tijela:

- Odbor za upravljanje sistemom kvaliteta, i

- Centar za master studije

Odbor za upravljanje sistemom kvaliteta

Odbor čine:

• Rukovodilac Centra, po funkciji, kao predsjedavajući, predstavnici akademskog osoblja sa akademskim odnosno naučnim zvanjem (iz oblasti prirodno - matematičkih, tehničkih, medicinskih i biotehničkih nauka, društvenih i humanističkih nauka i umjetnost), predstavnik studenata.

Po potrebi, u radu Odbora mogu učestvovati rektor i prorektori.

Nadležnosti Odbora za upravljanje sistemom kvaliteta su:

1. Priprema prijedloga strateških planova i programa u oblasti kvaliteta, i donošenje odluka o smjernicama i postupcima za njihovo sprovođenje;

2. Priprema prijedloga za poboljšanja standarda, procedura i metoda provjere kvaliteta;

3. Predlaganje Senatu i Upravnom odboru Univerziteta konkretnih projekata i aktivnosti koji podstiču inovacije i razvoj u svrhu obezbjeđenja i unapređenja kvaliteta;

4. Podnošenje mišljenja Senatu o stanju u oblasti kvaliteta, o ocjeni kvaliteta Univerziteta, odnosno ocjeni kvaliteta u pojedinim oblastima u kojima se sprovodio postupak samovrednovanja;

5. Pomoć u pripremi dokumentacije za samoevaluaciju i akreditaciju;

6. Razmatranje izvještaja o samoevaluaciji i akreditaciji studijskih programa i dostavljanje mišljenja Senatu;

7. Utvrđivanje organizacije sistema izvještavanja;

8. Obavljanje ili stvaranje preduslova za sve ostale aktivnosti vezane za kvalitet.

Centar za (master) studije

Čine rukovodilac Centra, koji je i predsjedavajući, jedan od zamjenika rukovodioca Centra i članovi Odbora za sistem kvaliteta – po jedan predstavnik svake oblasti.

Centar za master studije daje mišljenje Xxxxxx organizacionih jedinica na prijavu teme magistarskog xxxx xx stanovišta metodoloških principa naučno - istraživačkog rada.

Komisija za obezbjeđenje i unapređenje sistema kvaliteta jedinice

U infrastukturi kvaliteta na Univerzitetu Crne Gore, na nivou organizacionih jedinica funkcionišu i Komisije za obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta koje su zadužene za cjelovito obezbjeđenje i unapređenje sistema kvaliteta jedinice.

Nadležnosti Komisije su:

1. Da vrše redovno preispitivanje i reviziju studijskih programa koji se realizuju na jedinici, kao i kadrovske strukture jedinice, prateći sprovođenje nastavnih planova i programa i ishoda učenja;

3. Svi ostali poslovi vezani za obezbjeđenje i unapređenje sistema kvaliteta organizacione jedinice, na osnovu odluka organa Univerziteta i jedinice;

Komisiju imenuje Vijeće jedinice, iz xxxx akademskog osoblja sa akademskim, odnosno naučnim zvanjem i predstavnika studenata.

Centar za doktorske studije

Centar za doktorske studije je prvenstveno zadužen za unapređenje kvaliteta doktorskih studija na univerzitetu Crne Xxxx. Centar, između ostalog, definiše oblasti doktorskh studija, organizuje nastavu, odobrava plan rada i angažovanje nastavnika na doktorskim studijama, podstiče, organizuje i ostvaruje istraživačke poduhvate multidisciplinarnog karaktera i obavlja druge aktivnosti u oblasti doktorskh studija.

	RESURSI
	Resursi za izvođenje i savlađivanje nastave:
	Prostor i odgovarajuća nastavna oprema; o studijski program raspolaže sa tri nastavne sale, od koji su dvije (br. 325 i 327) opremljene laptopom, video projektorima i platnima za projekciju, dok je jedna nastavna sala (br. 328) opremljena laptopom, video projektorom, 'interaktivnom tablom', tv prijemnikom, kompletnom opremom za video konferensing (kamera senzitivna na zvuk, pojačalo, kompletno ozvučenje); o studijski program raspolaže i kabinetom namjenjenom radu Instituta za pedagoška istraživanja (br. 326) u kojem raspolaže sa 8 desktop računara, 2 štampača, te kopir aparatom srednje veličine; o pored navedenih, Studijski program za pedagogiju raspolaže i jednim laptopom koji je namijenjen za realizaciju nastave na Učiteljskom studiju u Beranama; o svi računari su opremljeni licenciranim softverskim programima i konektovani na internet; o Napomena: cjelokupna navadena oprema kupljenja je iz sredstava TEMPUS projekta »Education Policy Support Program in Serbia and in Montenegro«. o u prostorijama Instituta za pedagoška istraživanja Studijski program za pedagogiju raspolaže i konferencijskim stolom za održavanje manjih stručnih i naučnih skupova (do 30 učesnika).
	Biblioteka; studijski program raspolaže i specijalizovanom pedagoškom stručnom bibliotekom (sala br. 325) od preko 300 bibliotečkih jedinica – literatura nabavljena uz finansijsku podršku LuxDevelopment-a i kroz razmjenu sa studijskim programima pedagogije iz regiona (Zagreb, Beograd, Ljubljana, Sarajevo); Centralna univerzitetska biblioteka organizuje i rukovodi bibliotečkim sistemom Univerziteta, odnosno bibliotekama njegovih organizacionih jedinica. Nadležna je za razvoj bibliotečko-informacionog sistema Univerziteta i kreiranje centralnog bibliotečkog kataloga Univerziteta prema međunarodnim bibliografskim standardima. U Biblioteci se obavlja i stručna obrada bibliotečke građe, obnova i nabavka bibliotečkog xxxxx, xxx i produkcija i distribucija izdavačke djelatnosti Univerziteta. Detaljnije informacije o raspoloživim bazama, prinovljenoj literaturi i slično se mogu naći na linku: xxxx://xxx.xxx.xx.xx/xx/x-xxxxxxxxxxxx/xxxxxxxxx-xxxxxxxxxxxxxx-xxxxxxxxxx
	Informacione i komunikacione tehnologije za realizaciju programa; studijski program raspolaže sa tri nastavne sale, od koji su dvije (br. 325 i 327) opremljene laptopom, video projektorima i platnima za projekciju, sala 325 je opremljena i računarima, dok je jedna nastavna sala (br.328) opremljena laptopom, video projektorom, interaktivnom tablom, tv prijemnikom, kompletnom opremom za video konferensing (kamera senzitivna na zvuk, pojačalo, kompletno ozvučenje);
	Finansiranje studijskog programa i način obezbjeđenja sredstava; Finansiranje navedenih studijskih programa planirano je u skladu sa Odlukom Senata UCG br. 03-1910 i Upravnog odbora UCG br. 02-1910/1, obije od 30. 06. 2016, kao i Strategijom visokog obrazovanja 2016-2020.
	Finansiranje studijskog programa i garancija osnivača privatnih Ustanova, saglasno članu 44 Zakona o visokom obrazovanju (’’Sl.list RCG’’, br. 60/03).

	SAMOVREDNOVANJE STUDIJSKOG PROGRAMA
	Navesti dobre strane studijskog programa; Kvalitetan nastavni plan i program usklađen sa potrebama obrazovnog sistema u CG i sa savremenim tendencijama razvoja vaspitanja i obrazovanja u EU; Adekvatni prostorni uslovi za rad i realizaciju nastave; Uvođenje novog nastavnog kadra značajno je doprinijelo modernijem pristupu nastavi i komunikaciji sa studentima; Razvoj magistarskih i doktorskih studija na studijskom programu za pedagogiju u velikoj mjeri doprinosi njegovom daljem stručnom i naučnom utemeljenju i pruža mogućnosti značajnijeg otvaranja sa srodnim studijskim programima u zemljama regiona; Studijski program je u značajnoj mjeri koncipiran tako da prati savremene potrebe razvoja i demokratizacije našeg društva – te u skladu sa xxx stavljen je značajan naglasak na upoznavanju studenata sa savremenim obrazovnim sistemima, sa principima i tendencijama u inkluzivnom obrazovanju, u interkulturalnom obrazovanju, u informatizaciji obrazovnog procesa itd.; Vrlo podržavajući i pozitivan stav studenata ovog studijskog programa u cilju njegovog daljeg akademskog utemeljenja i pružanja mogućnosti dalje akademske izgradnje na magistarskom i doktorskom nivou; Aktivna participacija Studijskog programa u tri aktuelna TEMPUS projekta, kao i priprema za apliciranje sa novim projektima – omogućila je značajniji profesionalni razvoj nastavnog kadra, te moblinost i studenata i profesora; Kroz do xxxx realizovane naučno-istraživačke projekte otvaraju ce mogućnosti značajno xxxx zastupljenosti razvoja naučno-istraživačke komponente studijskog programa; Strukturni i kurikularni međunarodni projekti otvorili su mogućnost dovođenja renomiranih profesora iz EU, čime se u značajnoj mjeri podiže nivo kvaliteta postdiplosmkih studija i uključivanja našeg studijskog programa u savremene evropske pedagoške tokove;
	Početna ograničenja i rizici; Ograničeni materijalni i tehnički kapaciteti; Loša informatička edukovanost studenata; Neadekvatno poznavanje stranih jezika xx xxxxxx i studenata i nastavnika u cilju praćenja savremene stručne literature; Nepostojanje sistema kontinuiranog stručnog usavršavanja fakultetskog nastavnog kadra; Neadekvatno razvijen i sistemski uređen mentorski rad nastavnika u obrazovnim institucijama utiče na njihovu smanjenu zainteresovanost i motiviranost za rad sa studentima sa naših studijskih programa; Koncentrisanost studentske prakse na obrazovne institucije Nikšića u značajnoj mjeri organičava mogućnosti razvoja kvalitetne studentske prakse i diverzifikacije oblika njenog izvođenja; Neposjedovanje web prezentacije studijskog programa, te nemogućnost on-line vođenja nastavne administracije; Nedovoljno planiran aktivistički i volonterski rad mladih/studenata u lokalnoj zajednici, posebno sa djecom i mladima iz socijalno depriviranih i ugroženih kategorija stanovništva; Nedovovoljno široko profilisan nastavni plan i program koji bi pedagozima omogućio obavljanje šireg spektra poslova; Prevelika studijska razuđenost na Filozofskom fakultetu (8 značajno raznorodnih studijskih programa) povremeno uslovljava usporavanje tokova reformisanja i modernizacije studijskog programa; Prilikom zapošljavanja izostaje selekcija prema ostvarenom uspjehu; Nestabilno finansiranje tekućih aktivnosti, bilo da se radi o realizaciji redovne nastave ili dodatnog opterećenja nastavnika i saradnika. Opravdana je bojazan da bi razvoj studijskog programa pedagogija, zbog neadekvatnog profesionalnog razvoja nastavnog kadra, mogao voditi u pretjeranu školarizaciju studija i time u zanemarivanje problematike socio-emocionalnih i afektivnih domena razvoja djece; Nedovoljna sredstva za razvoj profesionalnih kapaciteta nastavnog kadra; Osnivanje novih, privatnih studijskih programa, koji bi uz gostujući nastavni kadar mogli pružiti kvalitetnije visokoškolsko obrazovanje pedagoga; Problem neselektivne nostrifikacije diploma stečenih u zemljama regiona; Prenaglašena tehnokratizacija načina i pravila studiranja koja u značajnoj mjeri ne korespondira sa potrebama realizacije nastave, komunikacije sa studentima i načinima procjenjivanja studentskih postignuća na studijskim programima humanističkih nauka; Nedadekvatna upisna politika mogla bi ugroziti cjelokupan kvalitet nastave na studijskom programu – što bi se odrazilo i na kvalitet budućih diplomiranih pedagoga – a xxxxx xxx, imalo bi negativne posljedice i po rejting studijskog programa u visokoškolskim krugovima i posebno kod srednjoškolske populacije, potencijalnih studenata pedagogije.
	Vizija studijskog programa u budućnosti. Veoma nizak nivo obuhvata djece predškolskog uzrasta nužno će usloviti ubrzani razvoj i uvećanje broja predškolskih ustanova, a time i porast tražnje za pedagozima; Uvođenjem svih privatnih institucija za brigu od djeci u redovni/državni sistem obrazovanja, rezultiraće i potrebom za bazičnim i specijalističkim obrazovanjem pedagoga; Trend porasta značaja pedagogije u značajnoj mjeri otvara mogućnosti uključivanja našeg studijskog programa u xxxx međunarodne i regionale projekte; Sticanje statusa kandidata države Crne Xxxx za EU otvaraju se brojne mogućnosti apliciranja sa projektima usmjerenim na unaprijeđenje kurikuluma, razvoj novih silabusa i unaprijeđenje predavačkih i pedagoških kompetencija nastavnika; Uvođenje standarda kvaliteta u cjelokupan vaspitno-obrazovni sistem Crne Xxxx rezultiraće pojačanom potrebom za stručnim usavršavanjem pedagoga iz radnog odnosa – što u značajnoj mjeri otvara prostor za angažman našeg studijskog programa na tzv. in-service training-u, tj. na stručnom usavršavanju diplomiranih pedagoga kroz različite forme xxxxxxxx, radionica, okruglih stolova i sl. Neadekvatna pedagoško-didaktička naobrazba značajnog dijela predmetnih nastavnika u obrazovnom sistemu CG će u narednim godinama usloviti potrebu uspostave specijalističkih ili master studija ove profilacije, a nosilac tih studija će svakako biti Studijski program za pedagogiju; Ponudom različitih master studija, poput master studija – Razvoj ljudskih resursa – xxxxx bi se otvoriti nove perspektive upošljavanja pedagoškog kadra;

STUDIJSKI PROGRAM ZA OBRAZOVANJE UČITELJA

OSNOVNE INFORMACIJE

Naziv studijskog programa: Studijski program za obrazovanje učitelja, master studije

Vrsta diplome, sertifikata i sl., koja xx xxxxxx nakon završetka studijskog programa. Dodatak diplomi dostaviti u Prilogu.

DIPLOMA MASTER STUDIJA ZA OBRAZOVANJE UČITELJA, XXXXXX MA

Broj kredita i trajanje studijskog programa: 300 ECTS, 5 xxxxxx, 10 semestara

Ukupan broj kredita za studijski program (navesti koji se model kreditnog sistema koristi); 300 ECTS

Broj kredita za pojedini predmet (kurs) određuje se prema broju časova nastave (teorijske i/ili praktične, predavanja, vježbe, praktikumi, seminari, praktična nastava, terenska nastava i drugo), vremenu rada studenta na samostalnim radovima (domaći zadaci, projekti, seminarski radovi i slično) i vremenu za učenje u pripremi za provjeru znanja i ocjenjivanje (testovi, kolokvijumi, izrada završnih radova, završni ispit, stručna praksa) i drugim oblicima angažovanja u skladu sa konkretnim studijskim programom.

Broj ECTS za jednu studijsku godinu unaprijed je definisan saglasno mogućem sedmičnom opterećenju studenata. Na godišnjem nivou xxx xxxx iznosi 60 ECTS. Aktivnosti nastave i učenja ravnomjerno su raspoređene na zimski i ljetnji semestar. U okviru svakog semestra na ovom master Studijskom programu za obrazovanje učitelja izučava se šest do xxxxx predmeta, sa maksimalno 26 časova direktne nastave. Preostali dio studentskog radnog opterećenja namijenjen je samostalnim aktivnostima, učenju, izradi seminarskih i domaćih zadataka, eseja, prezentacija i ostalih oblika samostalnog studentskog rada.

Broj ECTS kredita za pojedine predmete definisan je u skladu sa važnošću predmeta za struku i saglasan je sa fondom časova direktne nastave. Za neke predmete, u skladu sa njihovim karakterom, predviđenim ishodima i studentskim aktivnostima, planirano xx xxxx direktne nastave nego za neke predmete istog broja ECTS. Tu je uglavnom riječ o predmetima koji pored sticanja neophodnih teorijskih znanja fokus imaju na razvoju vještina i metodičkih kompetencija.

U ukupnom planu 242 ECTS opredjeljeno je obaveznim, a 58 ECTS izbornim predmetima i aktivnostima. Za završni master rad namijenjeno je 30 ECTS.

Dužina trajanja studijskog programa i planirani početak rada.

Integrisani master Studijski program za obrazovanje učitelja trajaće 5 xxxxxx (300 ECTS kredita). Planiran je početak od studijske 2017/18 godine.

Ciljna grupa studijskog programa:

Opis ciljne xxxxx

Kandidati koji su završili srednju školu u četvorogodišnjem trajanju i imaju položenu eksternu xxxxxx.

Potrebno obrazovanje za upis na studijski program;

Završena četvorogodišnja srednja škola i položen eksterni maturski ispit. Kandidatima koji nemaju položenu eksternu xxxxxx xxxx omogućeno polaganje diferencijalnog ispita.

Nivo potrebnog profesionalnog iskustva;

Nije potrebno prethodno profesionalno iskustvo.

Uslovi, kriterijumi i postupak upisa na prvu godinu studija

Uslovi, kriterijumi i postupak upisa na prvu godinu studija određeni su Pravilnikom o uslovima, kriterijumima i postupku upisa u prvu godinu studija na UCG.

S obzirom na iskustva uporedne prakse i na naša kontinuirana samovrednovanja kvaliteta nastave i učenja na do xxxx realizovanom Studijskom programu, za upis na integrisani master neophodno xx xxx obavezu zainteresovanim kandidatima prije upisa uvesti dopunski ispit u cilju provjere znanja i sklonosti od naročitog značaja za sticanje znanja, vještina i kompetencija učiteljske profesije. Dopunski ispit moguć je na osnovu Pravilnika. Potrebno je da se sastoji iz:

Xxxxx opšte informisanosti (kulture),
Xxxxx psihofizičkih sposobnosti i
Intervjua (provjera govornih sposobnosti, motivacije i interesovanja kandidata).

Planirani broj studenata za upis na prvu godinu;

Maksimalan broj po licenci je 30 (20B + 10S).

Broj diplomiranih studenata na xxx studijskom programu, koji se nalaze na biroima rada u Crnoj Gori.

	I godina		II xxxxxx		III xxxxxx		XX xxxxxx		Diplomirani
	B	S	B	S	B	S	B	S	Diplomirani
2010-2011	31	32	25	24	15	15	12	50	46 (74.19%)
2011-2012	20	38	33	23	18	18	14	74	53 (60.22%)
2012-2013	31	47	20	27	28	20	16	34	40 (80%)
2013-2014	26	59	30	31	15	24	19	27	15 ( 32.6%)
2014-2015	20	46	25	48	27	23	13	33	26 (56.52%)

OPIS STUDIJSKOG PROGRAMA

Razlozi za obrazovanjem u datoj oblasti:

Kako se traženi studijski program uklapa u strategiju Sistema visokog obrazovanja Crne Xxxx, xxx i njegova misija na Ustanovi koja aplicira;

Studijski program za obrazovanje učitelja u prethodnih deset xxxxxx razvio je dva stepena studija: osnovne i master, i to po modelu 4+1. Specijalistički xxxxxx nije bio akreditovan, tako da je diploma osnovnog četvorogodišnjeg studija bila prepoznata kao dovoljna na tržištu rada.

Ipak, činjenica je da, iako akreditovane i solidno koncipirane, jednogodišnje master studije nijesu bile prepoznate kao poseban xxxxxx studija, koji smatramo važnim obrazovnim ciklusom koji u budućnosti treba da stvori uslove za akreditaciju doktorskih studija koje već postoje u evropskim zemljama. Jednogodišnji master program upisalo xx xxxx od 20 kandidata, a xxxx xx nekolicina uspjela da finalizuje studije. Kvalitet, održivost i prepoznatljivost ovih studija je ipak nešto na čemu xx xxxx potrebno dodatno raditi. Xxxxx, iako ovaj Studijski program nije imao inherentnu simetriju sa panevropskim obrazovnim sistemom, evidentno je da je ovaj model diskutabilan na polju kvaliteta.

Sadašnja master diploma nije jasno zaokružena u smislu kompetencija. Prepoznatljivost postoji samo na četvorogodišnjem nivou, što sadašnji model čini nedovoljno usaglašenim sa Bolonjskom deklaracijom i svim procesima u EHEA koji su iz nje proistekli.

Reformska rješenja su sastavni dio Strategije Visokog obrazovanja 2016-2020.

Studijski program za obrazovanje učitelja (master studij) traje pet xxxxxx (300 ECTS kredita) iz razloga što su pred budućim učiteljem škole u reformi brojni zadaci i izazovi koji zahtijevaju čitav kompleks znanja, vještina i kompetencija iz veoma raznorodnih naučno-nastavnih oblasti. Do istog zaključka (o neophodnosti petogodišnjeg obrazovanja učitelja) došli su i stručni timovi učiteljskih fakulteta iz okruženja. Obim studija od 300 ECTS je predviđen u EHEA za profesorska zanimanja. Osim toga, zanimanje učitelja xxxxx u regulisane profesije.

Novopredloženi akademski master Studijski program za obrazovanje učitelja predstavlja cjelovit integrisani interdisciplinarni studij, što je usaglašeno sa aktuelnim reformskim rješenjima UCG. Nastavni plan i programi usklađeni su sa analognim kurikulumima u EHEA. Iz predmetnih programa vidljiva je usmjerenost ka ishodima učenja, što podrazumijeva orijentaciju ka studentu i procesu učenja.

Programi svih nastavnih disciplina usaglašeni su sa savremenim stanjem struke, nauke i umjetnosti koje su obuhvaćene ovim Studijskim programom. Nastavni planovi i programi su u xxx kontekstu sagledani i prilagođeni učenju i nastavi u reformisanoj devetogodišnjoj osnovnoj školi, za koju se kadrovi ovog Studijskog programa pripremaju. U odnosu na dosadašnje nastavne programe izvršene su određene izmjene, prije svega, u ciljevima, sadržajima i literaturi, ali i ishodima.

Misija Studijskog programa je kontinuiran rad na unapređenju kvaliteta nastavnog procesa u cjelini, što je dio nastojanja da učiteljska profesija permanentno napreduje prateći evropske i svjetske standarde. Savremen i stabilan nastavni proces potrebno je obogatiti naučno-istraživačkim aktivnostima pojedinaca i interdisciplinarnih timova.

Objasniti ulogu studijskog programa u odnosu na postojeće studijske programe na Ustanovi;

Studijski programi su sastavni dio reformisane strukture studija Univerziteta Crne Xxxx u integrisanom univerzitetskom sistemu.

Studijski program za obrazovanje učitelja sastavni je dio uže cjeline pedagoško-psiholoških studijskih programa Filozofskog fakulteta. Do 2004. godine, uz Studijski program za predškolsko vaspitanje, ovaj Program omogućio je intenzivan razvoj kadra u domenu pedagoško-psiholoških nauka, što je rezultiralo otvaranjem Studijskog programa za pedagogiju (xxxx xxxxx ima već skoro zaokružen nastavni kadar za kompletne studije) i, dijelom, Studijskog programa za psihologiju.

Kao potpuno interdisciplinaran Studijski program, integrisani master studij za obrazovanje učitelja već ima tradiciju da angažuje na realizaciji nastave nastavnike i saradnike iz različitih naučnih i nastavnih oblasti, ali i umjetnosti. Takva koncepcija integisanosti i interdisciplinarnosti daje ovom Studijskom programu izuzetan potencijal za nastavna usavršavanja, naučna istraživanja i umjetničke projekte.

Navesti razloge za otvaranje studijskog programa;

Studijski program za obrazovanje učitelja na Filozofskom fakultetu u Nikšiću jedini je visokoškolski program za obrazovanje učitelja razredne i razredno- -predmetne nastave u Republici Crnoj Gori. Predložena je inovirana koncepcija integrisanih master studija koja teži osavremenjavanju procesa nastave i učenja, a baštini dugogodišnju tradiciju obrazovanja učitelja u Crnoj Gori. Obrazovanje učitelja jedan je od nekolika primarna visokoškolska studijska programa i xxxxx među one koje razvija svaka država za potrebe vlastitog obrazovnog sistema.

Navesti gdje postoje slični ili isti programi na lokalnom, državnom i regionalnom nivou;

Sve države okruženja imaju po nekoliko učiteljskih fakulteta, a ista situacija je i u cjelokupnom prostoru EHEA. Recimo, učiteljski fakulteti u Srbiji, kao samostalni i pod xxx nazivom ili kao sastavni dio fakulteta pedagoških nauka, postoje u: Beogradu, Užicu, Jagodini, Vranju, Somboru. U Hrvatskoj srodni studijski programi postoje u: Zagrebu, Splitu, Rijeci, Osijeku, Zadru. Veći broj učiteljskih fakulteta u zemljama okruženja saglasan je sa njihovim potrebama na tržištu rada. Za potrebe crnogorskog tržišta rada dovoljan je ovaj Studijski program.

Na koji vremenski period se planira postojanje datog studijskog programa.

U ovom akreditacionom procesu na osnovu predloženih planova i programa planiramo realizaciju nastave u periodu od 2017/18. do 2022/23.

Osnovni ciljevi studijskog programa

C1: Upoznavanje studenata sa neophodnim sadržajima iz pedagoških i psiholoških disciplina u xxxx predmet proučavanja xxxxx osnovnoškolska nastava.

C3: Razvoj opštih kompetencija, komunikacijskih, ICT i prezentacijskih vještina, te vještina učenja. Ovladavanje jezičkim kompetencijama na engleskom jeziku.

C4: Sticanje funkcionalnih didaktičko-metodičkih vještina i kompetencija za planiranje, pripremanje, realizaciju, vrednovanje osnovnoškolske nastave.

C5: Sticanje bazičnih znanja iz metodologije naučno-istraživačkog rada u didaktičko-metodičkim naukama i razvoj vještina i kompetencija realizacije istraživanja manjeg obima u obrazovanju.

C6: Razvoj autonomije i sposobnosti vrednovanja i samovrednovanja studenata kroz samostalno kreiranje izbornog dijela kurikuluma.

ISHODI UČENJA

Po završetku petogodišnjeg master Studijskog programa za obrazovanje učitelja, student će biti osposobljen da:

priprema i realizuje redovnu i ostale vrsta nastave, sekcije i vannastavne aktivnosti iz svih predmeta (osim stranog jezika) u prvom i drugom ciklusu osnovne škole;
primjenjuje znanja iz pedagoško-psiholoških i didaktičko-metodičkih nauka tokom realizacije nastave u mlađim razredima osnovne škole;
upotrebljava osnovna znanja iz društvenih i prirodnih nauka, iz matematike, iz muzičke i likovne umjetnosti i fizičke kulture i stvara podsticajne nastavne situacije za proces učenja i ukupan razvoj ličnosti učenika u mlađim razredima osnovne škole;
razvija kompetencije za cjeloživotno učenje kod učenika u mlađim razredima osnovne škole;
vrednuje didaktičko-metodičku teoriju i praksu u mlađim razredima osnovne škole uzimajući u obzir relevantne kriterijume;
projektuje i realizuje istraživanja iz oblasti didaktičko-metodičkih nauka;
pokazuje vještine timskog rada i prezentacijske vještine;
modifikuje postojeće nastavne modele (metode, tehnike, strategije učenja i poučavanja) prilagođavajući ih novim uslovima u praksi realizujući nastavu u mlađim razredima osnovne škole;
procjenjuje metodičku teoriju i praksu;
modifikuje elemente nastavnog procesa u mlađim razredima osnovne škole uzimajući u obzir relevantne teorije, te rezultate metodičkih istraživanja;
kritički analizira nastavne planove i programe, udžbenike i ostale izvore znanja;
kreira savremene metodičke modele – teorijski utemeljene i praktično upotrebljive primjere.

Ishodi učenja za modul I:

planira, priprema i realizuje dodatnu, dopunsku i izbornu nastavu iz društvene xxxxx predmeta u prvom i drugom ciklusu osnovne škole;
planira, priprema i realizuje vannastavne aktivnosti izvedene iz društvene xxxxx predmeta u prvom i drugom ciklusu osnovne škole;
kreira i organizuje sekcije iz društvene xxxxx predmeta;
vrednuje nastavne i vannastavne aktivnosti koje se u vezi sa društvenom grupom predmeta.

Ishodi učenja za modul II:

planira, priprema i realizuje dodatnu, dopunsku i izbornu nastavu iz prirodne xxxxx predmeta u prvom i drugom ciklusu osnovne škole;
planira, priprema i realizuje vannastavne aktivnosti izvedene iz prirodne xxxxx predmeta u prvom i drugom ciklusu osnovne škole;
kreira i organizuje sekcije iz prirodne xxxxx predmeta;
vrednuje nastavne i vannastavne aktivnosti koje se u vezi sa prirodnom grupom predmeta.

Programski sadržaji studijskog programa:

Sadržaji Studijskog programa izvedeni su iz opštih ciljeva navedenih u 4.2, i ishoda predviđenih za nivo Studijskog programa, a organizovani su u okviru nastavnih predmeta. Svaki pojedinačni predmet izveden je iz ciljeva i ishoda i učestvuje u njihovom postizanju saglasno mjestu u nastavnom planu, karakteru nastavnog gradiva i ostalim predmetnim obilježjima.

Navesti osnovne programske sadržaje:

MAGISTARSKE / MASTER STUDIJE:

NAZIV PREDMETA	OBAVEZNI	IZBORNI	SEMESTAR	ECTS	FOND ČASOVA
Crnogorski-srpski, bosanski, hrvatski jezik I (fonetika i morfologija)	X		I	5	4P+1V
Matematika I	X		I	5	2P+1V
Osnovi pedagogije	X		I	5	2P+1V
Interdisciplinarne osnove prirodnih nauka	X		I	5	2P+2V
Istorija	X		I	3	2P
Uvod u filozofiju	X		I	3	3P
Engleski jezik I	X		I	4	2P+2V
Crnogorski-srpski, bosanski, hrvatski jezik II (sintaksa)	X		II	5	4P+1V
Matematika II	X		II	5	3P+1V
Izborni predmet 1		X	II	5	2P+1V
Opšta psihologija sa psihologijom ličnosti	X		II	5	2P+2V
Geografija	X		II	3	2P+1V
Uvod u logiku	X		II	3	2P
Engleski jezik II	X		II	4	2P+2V
Matematika III	X		III	5	3P+1V
Uvod u teoriju književnosti	X		III	5	2P+2V
Didaktika	X		III	5	3P+2V
Razvojna psihologija	X		III	5	2P+2V
Osnovi informatike	X		III	4	2P+1V
Engleski jezik III	X		III	4	2P+2V
Školska praksa I	X		III	3	1P+1V
Osnove organizacije nastave	X		IV	5	3P+2V
Književnost za djecu	X		IV	5	3P+2V
Likovna forma	X		IV	4	2P+1V
Pedagoška psihologija	X		IV	5	2P+2V
Izborni predmet II		X	IV	5	2P+2V
Osnovi tehnike	X		IV	4	2P+1V
Školska praksa II	X		IV	2	1P+1V
Savremeni školski sistemi	X		V	5	2P+1V
Metodika nastave crnogorskog-srpskog, bosanskog, hrvatskog jezika i književnosti I	X		V	5	3P+2V
Metodika nastave matematike I	X		V	5	3P+2V
Osnovi muzičke teorije i kulture	X		V	4	2P+1V
Teorijske osnove fizičke culture	X		V	4	2P
Porodična i školska pedagogija	X		V	5	2P+2V
Školska praksa III	X		V	2	1P+1V
Metodika nastave crnogorskog-srpskog, bosanskog, hrvatskog jezika i književnosti II	X		VI	5	3P+2V
Metodika nastave matematike II	X		VI	5	3P+2V
Metodika nastave PP i PD I	X		VI	5	2P+2V
Vokalno-instrumentalna nastava	X		VI	4	2P+1V
Likovne tehnike	X		VI	4	2P+1V
Fizičko vaspitanje sa vježbama	X		VI	4	2P+1V
Izborni predmet III		X	VI	3	2P+1V
Metodika nastave crnogorskog-srpskog, bosanskog, hrvatskog jezika i književnosti III	X		VII	6	4P+2V
Metodika nastave matematike III	X		VII	6	4P+2V
Metodika nastave PP I XX XX	X		VII	3	2P+1V
Metodika nastave muzičke kulture I	X		VII	4	2P+1V
Metodika nastave likovne kulture I	X		VII	4	2P+1V
Metodika nastave fizičkog vaspitanja I	X		VII	4	1P+2V
Interkulturalna pedagogija	X		VII	3	2P
Pedagogija xxxx xx djecom sa smetnjama i teškoćama u razvoju	X		VIII	4	2P+1V
Savremena obrazovna tehnologija	X		VIII	4	2P+2V
Metodika nastave PP I PD III	X		VIII	4	2P+2V
Metodika nastave muzičke kulture II	X		VIII	4	1P+1V
Metodika nastave likovne kulture II	X		VIII	4	1P+1V
Metodika nastave fizičkog vaspitanja II	X		VIII	4	1P+1V
Teorijske osnove metodologije pedagoških istraživanja	X		VIII	6	2P+2V
Operativna naučno-pedagoška proučavanja	X		IX	5	2P+2V
Statistika	X		IX	5	2P+2V
Metodika xxxx xx djecom sa smetnjama i teškoćama u razvoju	X		IX	5	2P+1V
Izborni predmet 4		X	IX	5	2P+2V
Izborni predmet 5		X	IX	5	2P+2V
Modul 1 ili Modul 2		X	IX	5	2P+2V
Master rad		X	X	30

Kako nastavni plan omogućava dostizanje postavljenih ciljeva;

C1: Pedagoške i psihološke discipline u xxxx predmet proučavanja xxxxx osnovnoškolska nastava: Osnovi pedagogije, Opšta psihologija sa psihologijom ličnosti, Razvojna psihologija, Pedagoška psihilogija, Savremeni školski sistemi, Porodična i školska pedagogija, Pedagogija xxxx xx djecom sa smetnjama i teškoćama u razvoju.

C2: Sistematizacija prethodnih i sticanje novih znanja iz prirodnih i društvenih nauka, matematike, tehnike, umjetnosti i fizičke kulture, što čini osnovu iz koje se izvode osnovnoškolski predmeti: Matematika I, II, III, Interdisciplinarne osnove prirodnih nauka, Crnogorski-srpski, bosanski, hrvatski jezik I II, Istorija, Geografija, Uvod u teoriju književnosti, književnost za djecu, Likovna forma, Osnovi tehnike, Osnovi muzičke teorije i kulture, Teorijske osnove fizičke kulture, Vokalno-instrumentalna nastava, Likovne tehnike, Fizičko vaspitanje sa vježbama.

C3: Razvoj opštih kompetencija, komunikacijskih, ICT i prezentacijskih vještina, te vještina učenja. Ovladavanje jezičkim kompetencijama i engleskom jeziku: Engleski jezik I, II, III, Xxxxxx informatike, Savremena obrazovna tehnologija. Prezentacijske i vještine učenja prepoznate su i u okviru drugih predmeta.

C4: Sticanje funkcionalnih didaktičko-metodičkih vještina i kompetencija za planiranje, pripremanje, realizaciju, vrednovanje osnovnoškolske nastave: Didaktika, Osnove organizacije nastave, Školska praksa I, II, III, Metodika nastave nastave crnogorski-srpski, bosanski, hrvatski jezik I, II, III, Metodika nastave Matematike I, II, III, Metodika nastave PP i PD I, II, III, Metodika nastave muzičke kulture I, II, Metodika nastave likovne kulture I, II, Metodika nastave fizičkog vaspitanja I, II, Metodika xxxx xx djecom sa smetnjama i teškoćama u razvoju.

C5: Sticanje bazičnih znanja iz metodologije naučno-istraživačkog rada u didaktičko-metodičkim naukama i razvoj vještina i kompetencija realizacije istraživanja manjeg obima u obrazovanju: Teorijske osnove metodologije pedagoških istraživanja, Operativna naučno-pedagoška proučavanja, Statistika.

C6: Razvoj autonomije i sposobnosti vrednovanja i samovrednovanja studenata kroz samostalno kreiranje izbornog dijela kurikuluma: Izborni predmet I, II, III, IV, V, modul I, II i master rad.

C7: Osposobljavanje studenata za razvoj, njegovanje i profesionalno učešće u procesima demokratizacije crnogorskog društva, razvijanje građanske i ekološke svijesti, kulture dijaloga, interkulturalnosti, i ostalih pozitivnih tendencija savremenog društva: Interkuturalna pedagogija, Uvod u filozofiju, Uvod u logiku. Ovaj cilj ostvaruje se kroz sve predmete u nastavnom planu.

Da li, i u kojem obimu, se nastava na studijskom programu izvodi na stranom jeziku.

Na engleskom jeziku moguće je realizovati nastavu iz sljedećih predmeta:

Osnovi pedagogije, Uvod u filozofiju, Engleski jezik I, II, III, Uvod u logiku, Razvojna psihologija, Pedagoška psihologija, Xxxxxx informatike, Književnost za djecu, Savremeni školski sistemi, Metodika nastave crnogorskog-srpskog, bosanskog, hrvatskog jezika i književnosti I, II, III, Interkulturalna pedagogija i Statistika.

Udžbenici, skripte, naučna i stručna literatura potrebna za realizaciju studijskog programa:

U kojoj mjeri navedena literatura omogućava studenatima savlađivanje studijskog programa (u prilogu dostaviti xxxxxx potrebne literature za studijski program).

Navedena literatura u cjelosti omogućava studenatima savlađivanje studijskog programa.

Literatura:

A. Xxxxxx i dr., Gramatika crnogorskoga jezika, MPNCG, Podgorica, 2010;

X. Xxxx, Logika, Filozofski fakultet, Univerzitet u Beogradu, 1998, str. 1-184;

A. Miljkovac, Likovna kultura, 2005.

Xxxxx Xxxxxx, Xxx Xxxxxxxxx, Xxxxx Xxxxx, Gramatika crnogorskoga jezika, Podgorica, 2010;

Ajduković, D. (2008): Odgovornost istraživača i valjanost kvalitativne metodologije, U: Xxxxxx-Xxxxxxx, N. i Xxxxx. A. (ur.): Kvalitativni pristup u društvenim znanostima, Edukacijsko rehabilitacijski fakultet Sveučilišta u Zagrebu, Zagreb,

Xxxx Xxxxxx, Teorija književnosti na presjecištu estetike, retorike, semiotike i teorije informacije, u: Književnoteorijski fragmenti, MH, Zagreb, 2012.

Xxxxxxxx, X. (2011), Kultura i globalizacija, Beograd: Biblioteka XX vek.

Xxxxxxxxx, X. (2008). Najbolje škole – kako istraživanje čovjeka može usmjeravati pedagošku praksu. Zagreb: Educa. Xxxxx. S. (2008). Savremeni obrazovni sistemi. Podgorica: Univerzitet Crne Xxxx.

Xxxxxxxxx, X. (2008). Najbolje škole – kako istraživanje čovjeka može usmjeravati pedagošku praksu. Zagreb: Educa.

X. Xxxxxxx, Matematika, Univerzitet Crne Xxxx, 2001 X. Xxxxxxx, Matematika, Univerzitet Crne Xxxx, 2001.

X. Xxxxxxxxxx, X. Xxxxxxxxx, Razvijanje kreativnosti putem likovnog vaspitanja, Prosveta, Beograd, 1981.

X.Xxxxxxxxx, Geografija Crne Xxxx- društvena osnova, DANU,2002

X.Xxxxxxxxx, Geografija Crne Xxxx- prirodna osnova, Unireks,1996;

Banđur; V. i Potkonjak; N. (1999): Metodologija pedagogije, „Učiteljski fakultet“, Beograd;

Xxxxxx, Z. (2009), Fluidni život, Novi Sad: Mediterran publishing.

Xxxxxxx, X. & Xxxxxxxxxx, X. (2006). School Knowledge in Comparative and Historical Perspective. Hong Kong: Comparative Education Research Center & Springer.

Xxxxxxxx, Xxxx (1955). Patterns of Culture. A Mentor Book

Xxxx,L.E. (2008). Psihologija cjeloživotnog razvoja. Jastrebarsko:Naklada Slap.

Xxxxx, X. (1983): Tehnologija nastave i nastavnik, „Pedagoško-književni zbor“, Zagreb.

Bežen, Ante: Metodika – znanost o poučavanju nastavnog predmeta, Sveučilište u Zagrebu i Profil, Zagreb, 2008.

Xxxxxx, X. (2011). Learning Democracy in School and Society. Education, Lifelong• Learning and the Politics of Citizenship.

Bjelica, D., Krivokapić, D. (2010): Teorijske osnove fizičke kulture.

Xxxxxx, X. (2007): Obrazovna tehnologija, ,,Učiteljski fakultet“, Vranje.

Xxxxxx, X., Matijević, M.: Didaktika .- Zagreb: Školska knjiga, 2002.

Xxxxxxxxx, X. (uredio) (2008): Nastava prirodnih nauka. Ed. Naša škola, Zavod za školstvo, Podgorica.

Xxxxx Xxxxxxxxxx, Teorija književnosti, Beograd, 1972; Xxxxx Xxxxxxxxxxxxx, Teorija književnosti, Beograd, 1997;

Borzić,M.Objektivni svijet djece koja mucaju,Prosvjeta,Zagreb,1994..

Xxxxxxxx, Xxxxxxxxxx (2010). Kratak uvod u antropologiju. Beograd: Službeni glasnik.

Xxxxxxxxx, N. (2006): Identitet i značenje stila u potkulturi, Filozofija i društvo, 2:233-250

Xxxxxxx, X. (2011): Od populizma do estrade, u zborniku: Dometi tranzicije od socijalizma ka kapitalizmu, Xxxxxxxxx Xxxxx Stiftung: Beograd

Xxxxxxx, X. X. (1991), Kultura potreba, Beograd: Naučna knjiga

Xxxxxx – Žganec, A. (2003). Dijete i obitelj – emocionalni i socijalni razvoj. Jastrebarsko: Naklada Slap.

Xxxxxx, P., (1994) Pedagoška komunikologija, Školske novine, Zagreb

Xxxxxxx, A. (1997). Psihologija nastave. Tehnički fakultet. Čačak.

Xxxxxxx, X. (2011). Razvojna psihologija. Čačak: Regionalni centar za profesionalni razvoj zaposlenih.

Xxxxxxxxx, X. and Xxxxxxxx, M. (1995) The Oxford Companion to Children's Literature, Oxford: Oxford University Press

Xxxxxxx, M, Xxxxxxxxx, X x Xxxxxxx, V. (2010): Didaktika i kurikulum, „IEP-D2“, Zagreb.

Xxxxx, X., Xxxxxx L. i Xxxxxxxx, X. (2007): Metode istraživanja u obrazovanju, „Naklada Slap“, Zagreb;

X.Xxxxxx,Zaštita i tretman osiba sa invaliditetom u Crnoj Gori,Društvo defektologa Srbije i Crne Xxxx, Podgorica 2005.

Xxxx Xxxxx, Jasna (1994). Etnologija i/ili (socio)kulturna antropologija. Studia ethnologica Croatica,

Čudina – Xxxxxxxxx X. (1990): Nadarenost: Razumijevanje, prepoznavanje, razvijanje, „Školska knjiga”, Zagreb;

X. xxx Xxxxx, Logic i Structure, Springer, Berlin, 1983, xxxxx 1 i 2;

X.Xxxxxxx.,X. Xxxxxxx,Cerebralna paraliza,praksičke i kognitivne funkcije,Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju,Beograd 2011.

Xxxxxx, Xxxx (1993). Čisto i opasno. Beograd: Plato.

Xxxxxxxxx, X. (1993): Savremena obrazovna tehnologija, „Institut za pedagoška istraživanja“, Beograd.

De Xxx, X. (2005): Metodika nastave prirode i društva, ,,Školska knjiga“, Zagreb.

Xxxxx, Xx (1967): Društvo spektakla, Porodična biblioteka br.4, II izdanje anarhija/blok 45.

Xxxxxx, D.: Muzička teorija

Xxxxxxxxxx, M., (2010): Razvoj kurikuluma u stručnom obrazovanju: pristup usmeren na kompetencije, Filozofski fakultet, Univerzitet u Beogradu;

Xxxxx, M. (2004). Dijete i igra. Jastrebarsko:Naklada Slap.

Dž. Xxxxx i dr., Gramatika bosanskoga jezika, Xxx xxxxxx, Zenica, 2000.

Xxxxxx Xxxxx, Xxxxxxx Xxxxxxxxx, Xxxxxx Xxxxx, Gramatika bosanskoga jezika, Zenica, 2000;

Đ. Xxxxx, Metodika razredne nastave, Prosvetni pregled, Beograd, 1997.

Xxxxx, Xxxxxxx i dr.: Dramski rad u školi, Zavod za izdavanje udžbenika SRS, Beograd, 1969.

Xxxx X. Xxxxxxxx, Metodiku nastave matematike, ITP Unireks, Podgorica, 2010.

Xxxxxxxx X. (2005): Darovitost i kreativnost dece i mladih, „Viša škola za obrazovanje vaspitača”, Vršac;

Xxxxxxxx, X. (2003): Shvatanja o kurikulumu i njegova uloga u nastavi. (U: Pedagoška stvarnost, 49, 1-2, str.31-46).

Xxxxxxxxx, X. & Xxxxx (2000), Svjetovi vrijednosti- preobražaj društvene svjesti u Crnoj Gori, Podgorica: CID&So Cen

X. Xxxx, Osnovni fenomeni ljudskog postojanja, Nolit, Beograd, 1984;

X. Xxxx, Uvod u filozofiju, Matica hrvatska: Zagreb, 1998;

E.Dž. Lemon, Upoznavanje sa logikom, Xxxxx, Nikšić, 2002, xxxxx 1-4;

Xxxxxxxxx, D.: Razmaženo dijete .- Zagreb: Mozaik knjiga, 2002.

Elijas, N. (2001): Proces civilizacije, Novi Sad: Izdavačka knjižarnica Xxxxxx Xxxxxxxxxxx (55-89); (101-158).

Xxxxxxxx Xxxxxx (2002), Osnovi specijalne pedagogije sa metodijom, Učiteljski studij, Novi Sad

Eraković, T; Osnovi specijalne pedagogije sa metodikom, Učiteljski fakultet, Sombor, 2002;

Erl V. Dž., Uvod u filozofiju, Dereta, Beograd, 2005; X. Xxxxxx, Filosofska terminologija, Sarajevo, Svjetlost, 1986;

Xxxxxxxx Xxxxx, Hrvatska gramatika, Školska knjiga, Zagreb 2005;

X. Xxxx, Metodika matematike, Xxxxxxx kurs, Teorijska i praktična uputstva za poučavanje i učenje (prevod sa njemačkog jezika, Zagreb), Xxxxx 1999.

Xxxxxxxx, Xxx, Xxxxxxxx, Xxxxxxx, Xxxxxx, Xxxxxxxx (2002). Uvod u antropologiju. Beograd: Clio.

Xxxxxxxxx, Xxxxx, op.101. Pripremna škola za klavir.

Xxxxxx, Xxxxx (2004). Zlanta grana. Naklada Jesenski i Turk.

Xxxxx, X. (1988): Nelagodnosti u kulturi, Beograd: Rad.

Xxxxx, X. (2004): Imati ili biti, Zagreb: Izvori (Biblioteka SAPIENS)

Fulgosi, A. (1987): Psihologija ličnosti, Zagreb: Školska knjiga

Xxxxxx X. (2005): Obrazovanje darovitih: Kako identificirati i obrazovati darovite učenike, „Eduka”, Zagreb;

Xxxx, Kliford (1998). Tumačenje kultura. Beograd: Biblioteka XX vek.

Xxxxxxxx, X. (1993), Uvod u pedagogiju. Zagreb: Educa.(odabrana poglavlja)

Glatthorn, A., Xxxxxxx, F. i Xxxxxxxxx, B. (2006): Curriculum Leaderchip, „Sage Publications, Inc.“, London, str.4.

Glišić, Bora: Pozorište (Istorijski uvod u proučavanje scenske umetnosti), Zavod za izdavanje udžbenika SRS, Beograd, 1964.

Xxxxxxxxx, X. (1990), Život u ružičastom, Beograd: Prosveta.

Xxxxxx, X. (2009): Dokimologija, „Visoka škola strukovnih studija za obrazovanje vaspitača“, Vršac;

Xxxxxxxxx, S., Disleksija, Univerzitet u Beogradu, Univerzitetska štampa, Beograd, 2000.god.

Xxxxxxxxx, X.Xxxxxxxxxx, disgrafija, dispraksija, Univerzitet u Beogradu, Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju, Beograd,2011.

Xxxxxxxxx, X. (1998). Čovek i njegov svet, Beograd: Xxxxx

Xxxxxxxxx, Z. (1999). Ja i drugi, Beograd: Republika

Xxxxxxxxx, Xxxxxxx (1997). Antropologija u personalističkom ključu. Beograd-Valjevo: Gutenbergova galaksija (str. 1-117)

Xxxxxxxxx,X. Gnosogena, pervazivna I psihopatologija verbalne komunikacije,Univerzitet u Beogradu

Xxxxxxxxx,X.Xxxxxxxx logopedija I,Defektološki fakultet ,Beograd,1997.

Xxxxxxxxx,X.Xxxxxxxx logopedijaII,Defektološki fakultet ,Beograd,1999

Xxxxxx, T., : Kako biti uspešan nastavnik. - Beograd, Kreativni centar, 1998

Grgin, T. (2001): Školsko ocjenjivanje znanja, „Naklada Slap“, Jastrebarsko;

Grgin, T. (2004). Edukacijska psihologija. Jastrebarsko: Naklada Slap.

Xxxxxxx, X. (1994), Pedagogija-temeljna znanja. Zagreb: Educa.(odabrana poglavlja)

X. X. Xxxxxx, Istorija umetnosti, Beograd 1982.

Xxx, Xxxxx (1979). Antropološke teorije I i II. Beograd: Biblioteka XX vek.

Halmi; A. (2003): Strategija kvalitativnih istraživanja u primijenjenim društvenim znanostima, „Naklada Slap“, Zagreb;

Xxxxxxx, N. (2000): Učenik i nastavnik u obrazovnom procesu, „Zavod za udžbenike i nastavna sredstva“ Beograd;

Xxxxxx, X. X., Xxxxx, X. X., Xxxxxxxxx, X. X., Xxxxxxxx, X. X. (2001): International handbook of Gifftedness and Talent.Elsevier. Amsterdam.

Xxx, X. x Xxxxxx, X.(1982): Teorije ličnosti, Beograd: Xxxxx

Xxxxxxx, S.: “Ometeno dete – uvod u psihologiju ometenih u razvoju”, Beograd, 1991;

Ilic, M., (2010)Porodicna pedagogija, Filozofski fakultet Univerziteta u Banja Luci i Nastavnicki fakultet u Xxxxxxx

Xxxx, M. (1991). Sociologija kulture i umetnosti, Beograd: Naučna knjiga.

Xxxx, Xxxxx: Srpski jezik i književnost u nastavnoj teoriji i praksi, Zmaj, Novi Sad, 1998.

Xxxxxxxx, X. Xxxxxx, G.: Muzičke igre, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd.

Xxxx, X. (2002). Aktivno učenje. UNICEF. Beograd.

Xxxx, Xxxx, Xxxxxxx, Xxx, Xxxxx, Xxxxxxxxxx: Aktivno učenje I i II, Institut za psihologiju, Beograd, 2003.

X. Xxxxx, DEMOCRACY AND EDUCATION - An Introduction to the Philosophy of Education, Aakar books, Delhi, 2004

X. X. Xxxxxx, Struktura umetničkog teksta, Beograd, 1976;

X. Xxxxxx: Energy for a tehnological society;

X. Xxxxx, X. Xxxxxxxxxx, Gramatika hrvatskoga jezika, Školska knjiga, Zagreb, 2007;

Xxxx Xxxxx: Početna škola za klavir, Nota, Knjaževac.

Xxxxx Xxxxx, Xxx Xxxxxxxxxx, Gramatika hrvatskoga jezika, Zagreb, 2005;

X. Xxxxx, Osnovna logika, 2013, elektronsko izdanje, slobodno na Internetu;

Kacapor,S.,Xxxxxxxxxxx,N.,(2005)Školska i porodicna pedagogija,Filozofski fakultet Kos.Mitrovica i Uciteljski fakultet,Beograd •

Xxxxxxxx, N. i Xxxxxxxxx, B. (ed.) (2007) Saradnja skole i porodice, IPI, Beograd

Kačapor, S., Xxxxxxxxxxx, M. i Kundačina, M. (2003): Umjeće ocjenjivanja, Univerzitet „Xxxxxx Xxxxxxx“, Mostar;

Kermauner, T. (1980): Žrec avangarde i njezin grobar, Zagreb: Xxxxxxxx

Xxxxx, M.: Unutrašnji svet dečje psihe .- Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, 2001.

Xxxxxx, X. (2006). Razvoj djece u socijalnom kontekstu. Jastrebarsko: Naklada Slap.

Kloskovska X. (1985). Masovna kultura, Novi Sad: Matica srpska

Kocijan-Hercigonja, D. i dr.: Hiperaktivno dijete .- Jastrebarsko: Naklada Slap, 1999.

Xxxxxxx X. (2005). Pukotine kulture, Novi Sad: Xxxxxxxx

Xxxxx – Xxxxxxx, S. (1999). Edukacijska psihologija. Filozofski fakultet u Rijeci.

Xxxxxxxxxx, X. Xxxxxxxx, L: Teorija i metodika fizičkog vaspitanja, Novi Sad, 1999.

Xxxxxxxxxx, B.:Teorija i metodika fizičkog vaspitanja. Fakultet za sport i fizičko vaspitanje, Novi Sad, 2000

Xxxxxx, Xxxxxxxxx : Dijete i scenska umjetnost. Priručnik za dramski odgoj djece , Školska knjiga, Zagreb, 1970.

Xxxxxxxxx, Ž. i Banđur, V. (2001): Metodika nastave prirode i društva, ,,Učiteljski fakultet“, Beograd.

Xxxx-Xxxxxxx, Xxxx (1989). Strukturalna antropologija. Zagreb: Stvarnost.

X. Xxxxxxxxxxxxx, Uvod u logiku, I dio, Saobraćajni fakultet, Beograd, 2009;

X. Xxxxx i X. Xxxxx, Matematematička logika sa elementima opšte logike, Naučna knjiga, Beograd, 1979;

M. Xxxxx, X. Xxxxxx, Metodika nastave matematike, Učiteljski fakultet u Jagodini, 2005.

X. Xxxxxxxxxx, Metodika matematike, Drugi deo, Učiteljski fakultet, Beograd, 1996.

X. Xxxxxxxxxx, Metodika matematike, Prvi deo, Učiteljski fakultet, Beograd, 1996.

M. Xxxx, Pristup likovnom djelu, Školska knjiga, Zagreb, 1973.

M.A. Shayib, Applied Statistics, xxx.xxxxxxxx.xxx (ISBN 978-87-403-0493-0) – na engleskom

X.Xxxxx, X.Xxxxxxx, Astronomska geografija, Filozofski fakultetNikšić, 2004.

X.Xxxxxxx,Geografsko proučavanje lokalne sredine,ZUNS,Beograd,1996;

Majhut, Berislav (2010). O ilustracijama. U Xxxxx Xxxxxx (Ur.), Sabrana djela Xxxxx Xxxxx-Xxxxxxxxx (str. 221-243). Zagreb: Ogranak Xxxxxx hrvatske Slavonski Xxxx

Majhut, Berislav. (1996). Ilustracije u knjižnici za mladež HPKZ-a do 1918.. Umjetnost i dijete 28 (1-3), 65-79

Xxxxxx X. X. (1998): Darovito dete u školi, „Institut za pedagoška istraživanja”, Beograd;

Xxxxx, Xxxx. Role Play. Oxford: Oxford University Press, 2003.

Xxxxxxxxxx, Xxxxxxxxx (1979). Argonauti zapadnog Pacifika. Beograd: BIGZ.

Xxxxxx, X. (2010): Internet tehnologije, ,,Čigoja“, Beograd.

Xxxxxx, X. (2004): Metodologija naučnog rada, „Akademija nauka i umjetnosti Republike Srpske“, Banja Luka.

Xxxx, X. (2007): Osnovne statističke metode za nematematičare, „Naklada Slap“, Zagreb

Manesterioti Višnja: Muzički odgoj na početnom stupnju, Školska knjiga, Zagreb

Manesterioti, Višnja: Zbornik pjesama i igara za djecu, Školska knjiga, Zagreb, 1968.

March, X.X. (1994): Kurikulum: Xxxxxxxx xxxxxxx, „Educa“, Zagreb.

Xxxxxxxx Xxxxxxxx i Xxxxxxxx Xxxx: Uvod u dječiju književnost, Leykam international, d.o.o. Zagreb, 2015.

Xxxxxx Xxxxxxxxx, Engleski jezik, Učiteljski fakultet, Beograd, 2007.

Xxxxxxxxxx, Xxxxxx: Metodika kreativne nastave srpskog jezika i književnosati, Kreativni centar, Beograd, 1999.

Xxxxxxxxx, X. (2004): Ocjenjivanje u osnovnoj školi, „Tipex“, Zagreb;

Xxxxxxxxx, E.: Teorija i metodika fizičkog vaspitanja, Leposavić, 2005.

Xxxxxxxx , X. (2003): Uvod u metode znanstvenog istraživanja, „Naklada Slap“, Zagreb;

Xxxxx, M. (2006). Multikulturalizam – društveni i teorijski izazovi. Zagreb: Školska knjiga.

Xxxxx, X. (1997). A Treasury of Great Children's Books Illustrators, NewYork: Xxxxx X. Xxxxxx

Xxxxxxx Xxxxx, English Grammar and Vocabulary, Intermediate, XxXxxxxx, 2010;

Xxx, Xxxxxxxx (1978). Sazrevanje na Samoi. Prosveta, Beograd.

Xxxxxxx Xxxxxxxxxx, Gramatika srpskog jezika, Beograd 1998; Xxxxxxxxx Xxxxxxx, Xxxxxx pregledna gramatika srpskog jezika i pravopis, Podgorica 2005;

Mijanović, N.(2002): Obrazovna tehnologija, „Obod“, Cetinje-Podgorica.

Xxxxxxxxx, N.: Rad sa darovitim učenicima između deklarativnog i stvarnog .– Pedagoška fakulteta Univerze v Ljubljani, 2003, (str. 51-60), ISBN 961-90952-4-3

Xxxxx Xxxxxxxx: Dječija književnost, Školska knjiga, Zagreb, 1990.

Xxxxxxxxx, Xxx: Nastava početnog čitanja i pisanja, Topy, Beograd, 2005.

Xxxxx, S.: “Specifičnosti vaspitno-obrazovnog xxxx xx nadarenom djecom”; u “Vaspitanje i obrazovanje” br.3, 2003., str. 89-99;

Xxxxx. S. (2008). Savremeni obrazovni sistemi. Podgorica: Univerzitet Crne Xxxx.

Xxxxxxx Xxxxx, Teorija književnosti, Školska knjiga, Zagreb, 2005;

Xxxxxxx Xxxxx, Pravopis srpskog jezika, Zemun 1998; Hrvatski pravopis, Institut za hrvatski jezik i jezikoslovlje, 2013;

Miljkovac A., Metodika nastave likovne kulture, skripta, 2012.

Miljkovac- V. Xxxxxxx, Umjetnost i vizuelna komunikacija, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Podgorica 2011. Larousse, Nova istorija umetnosti, Beograd 2005.

Xxxxxxxxxx, Xxxxxxx: Dete i pozorišna umetnost, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1991. Xxxxxx, Xxxx:

Xxxxxxxx, J.,Just, P. (2000). Social and Cultural Anthropology: A Very Short Introduction. Oxford: OUP. (prevod).

Xxxxxxxxx, M., Xxxxx, M (2011), Osnove pedagogije. Rijeka: Hrvatsko futurološko društvo (odabrana poglavlja)

Xxxxx, V. (1986): Metodologija pedagoških istraživanja, „Zavod za izdavanje udžbenika“, Sarajevo;

X. Xxxxx- Xxxxxxxx, Vizuelne umetnosti za mlade od ideje do dela, Klett, Beograd, 2009.

X.Xxxxxxxxx:Prilog epistemologiji fizičke kulture,Niš,2000. X.Xxxxx:Teorija fizičke kulture,Beograd,1995. Teorija sporta, X.Xxxxxxx,Pg.2005.

Xxxx Xxxxxxx, Istorija za Učiteljski studij. (Autorizovana skripta, drugo dopunjeno izdanje), Nikšić 2008 ; Odabrana poglavlja ; Udžbenici istorije iz gimnazije.

Nastavni plan za osnovnu školu, dostupno na www. xxx.xxx.xx

Nastavni predmet Crnogorski jezik i književnost, predmetni program za I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII i IX razred osnovne škole. Ministarstvo prosvjete i nauke i Zavod za školstvo Crne Xxxx, Podgorica, 2011.

Nastavni programi društvenih predmeta, dostupno na: www. xxx.xxx.xx

Negru, A. : Scenska umetnost, Viša škola za obrazovanje vaspitača Vršac, 1998.

Xxxxxx, X.X. (2006). The Psychology of Prejudice. Boston: Pearson.

Xxxxxxx, X. (2012). Intercultural Communication – A Contextual Approach. London: SAGE.

Xxxxxxx, Xxxxxx: Metodika nastave srpskog jezika i književnosti, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2006.

Novo Vuković: Uvod u književnost za djecu i omladinu, Unireks, Podgorica, 1996.

Xxxxxxx, X. (2014): Razvoj kurikuluma i predškolskim ustanovama u Crnoj Gori, u: Interkulturalno obrazovanje i europske vrijednosti, „Odsjek za pedagogiju – Filozofski fakultet u Zagrebu“ i „Visoka škola za menadžment u turizmu i informatici u Virovitici“, Zagreb i Virovitica.

Xxx, Xxxx (2005). Prilog antropologiji savremenih svetova. Beograd: biblioteka XX vek.

P. Xxxxxxx, Matematička logika u računarstvu, Matematički fakultet, Beograd, 2004, glava 2, posebno odjeljak 2.3.2, glava 3, posebno odjeljak 3.3.1.

X. Xxxxxxx »Kako djeca uče matematiku«, Educa, Zagreb,1995.

X. Xxxxx, Uvod u likovne umetnosti, UMETNIČKA AKADEMIJA, Beograd, 1968.

Xxxxxx, X.X. (2003). Teaching Democracy – Unity and Diversity in Public Life. New York: Columbia University.

Xxxxxxxxx, N.,(1999) Edukologija, Znamen, Zagreb.

Xxxxx Xxxx, E.: Kako pomoći klincima da si sami pomognu .- Zagreb. Alinea, 1993.

Xxxxxx, X. (1990). Psihologija razvoja deteta. Novi Sad: Dobra vest.

Xxxxxx, X. I Xxxxxxxx, X. (1977). Intelektualni razvoj deteta. Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.

PISA 2015 – Draft Reading Literacy Framework, OECD, 2013, dostupno na xxxx://xxx.xxxx.xxx.

Pletinac, V. (1991): Osnove metodike nastave prirode i društva, ,,Školska knjiga“, Zagreb.

Xxxxxxx, Xxxxxxx: Čitati, razumjeti, znati – savremeni pristup nastavi jezika, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Podgorica, 2014.

Xxxxxxx, X. X.(2002): Bukvar teorije ličnosti, Beograd

Pravopis bosanskog jezika, Xxxxxxx Xxxxxxxxx, 2004.

Pravopis crnogorskoga jezika, Podgorica, 2010. Pravopis srpskohrvatskog jezika, MS/MH, 1960;

Pravopis srpskoga jezika, Xxxxx Xxxxxxx, Xxxxx Xxxxxxxx, Xxxx Xxxxxxxx, Novi Sad, 2011;

Xxxxxxx Xxxxxxxxxx i Xxxxxx Xxxxx: Xxxx namere i osećanja: Uvod u psihologiju motivacije i emocija. Zemun: Gutembergova galaksija (2005).

Prof. xx Xxxxx Xxxxxxx: Metodika muzičke kulture i početna škola sviranja na klaviru, Univerzitet CG, Podgorica, 2006.

Psihofiziološka zrelost dece .- Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, 1986.

R. Arnhajm, Umjetnost i vizuelno opažanje, Beograd 1971.

X. Xxxxxx and X. Xxxxx, An Introduction to Philosophy of Education, Routledge, London, 2006;

X. Xxxxxxx, Izbor tekstova za izučavanje predmeta Teorije Likovne Forme, U.U. Beograd, 1989.

Xxxxxxxx, S. : Odabrana poglavlja za studente Učiteljskog fakulteta;

Xxxxxxxx, S., Xxxxxxxx, H.: Enciklopedijski leksikon ekologije i zaštite životne srdine.

Xxxxxxxx, S., Xxxxxxxxx, B.: Osnovi ekologije i zaštite životne sredine (Udžbenik);

Raznovrsni dopunski tekstovi za uvježbavanje gramatike i usvajanje vokabulara.

Xxxxxxx, Xxxxxxxx X., (1998) Interpersonalna komunikacija, prevod: Prof. xx Xxxxx Xxxxxxx, Alinea, Zagreb

Xxxx Xxxxx, Xxxxx Xxxxx, Teorija književnosti, Beograd, 1965;

Rotterdam, Boston, Tapei: Sense Publishers.; Xxxxxxx, F., Xxxxx, X., Xxxxx, R., Xx Xxx, M. (2010). The emerging social pedagogical paradigm in UK child and youth care: Deus ex machina or walking the beaten path. British Journal of Social Work, 40,3, 789-805; Xxxxxx, R.: Djeca koju xx xxxxx odgajati .- Zagreb: Educa, 1996.

X. Xxxxxx, Elementi matematičke logike, Zavod za izdavanje udžbenika, Beograd, 1972;

X. Xxxxxxxxx, Matematička logika, CID, Podgorica, 1996;

X.Xxxxxxxxx,Smetnje i poremećaji kod djece ometene u razvoju,Defektološki fakultet,Beograd 2005.

Xxxxxxxxx, Xxx. Learning Teaching. Oxford: Macmillan, 2009.

Xxxxx, Xxxxxxxx (1996), Rehabilitacija invalida, FPN, Beograd

Slunjski, E. (2011): Kurikulum ranog odgoja-istraživanje i konstrukcija, „Školska knjiga“, Zagreb.

Xxxxxxxx, Xxxxxxx X. (2004) Learning to teach mathematics. San Diego: University of California.

Xxxxx, M; Specijalna pedagogika, Savez defektologa, Beograd – Titograd, 1979;

Xxxxx, Xxxxx (1979), Specijalna pedagogika, SDDSICG, Podgorica

Spajić-Vrkaš, V., Kukoč, M. & Xxxxx, X. (2001). Interdisciplinarni rječnik – obrazovanje za ljudska prava i demokraciju. Zagreb: UNESCO.

Xxxxxxxxxx, X. (2013). Školski sistemi iz komparativne perspektive. Beograd: Institut za pedagogiju i andragogiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu.

Xxxxxxxxxx, X. (2002). Pedagoška psihologija I. Filozofski fakultet u Banja Luci.

Xxxxxxxxxx, Xxxxxxx: Nastava muzičke kulture, Zavod za udžbenike, Beograd, 1996.

Xxxxxxxxx, X. (2002), Identitet i komunikacija, Beograd: Čigoja štampa.

Xxxxxxxxxx, Xxxxxxx (1998), Uvod u defektologiju, Defektološki fakultet, Beograd

Šabić, Gabrijela: Lirska poezija u razrednoj nastavi, Zagreb: Školska knjiga, 1983.

Xxxxxxx,X.Xxxxxxx,X.Xxxxxxx,X. Xxxxxxx inkluzivnoj praksi u vaspitanju i obrazovanju, Zavod za uđbenike I nastavna sredstva, Podgorica, 2007.;

X. Xxxxxxxxx, X. Xxxxxxxxx-Xxxxxxxxx, Metodika nastave matematike, Učiteljski fakultet, Vranje.

X. Xxxxxxxx: Tehničko crtanje; Xxxxxx X. Xxxxxxx: Fundamentals of Modern Manufacturing, Second Edition, Xxxx Xxxxx & Sons, 2002;

X.Xxxxxxxxx, Opštafizičkageografija,’’Naučnaknjiga’’, Beograd,1989;

Tajčević, M.: Osnovna teorija muzike

Teaching for Diversity and Social Justice (2005) /eds. Xxxxx, X., Xxxx, X.X. & Xxxxxxx, X./. New York: Routgedle.

Xxxxxxxxx, K., (2011) Škola – od ideala do problema, Vaspitanje i obrazovanje br.3

Xxxxxxxx, Xxxxxxxx: Muzičke igre, Školska knjiga, Zagreb, 1965.

Xxxxx, X., (2003) Komunikologija, Čigoja, Beograd

Trebjesanin, Z i Zikic, B. (2015) Neverbalna komunikacija, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva“, Beograd.

V. Xxxxxxxxxx, Znanje, uzročnost i priroda matematičkih istina, Unireks, Podgorica, 2011.

Xxxxxxxxxx, Zorislava: Muzički bukvar, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1991.

Xxxxxx, X (2008), Teorija dokoličarske xxxxx, Novi Sad: Mediterran Publishing.

Xxxxxxxxx, I.: Pojedinac i porodica – metode, tehnike i vještine socijalnog rada .- Beograd:

Naučno-istraživački centar za socijalni rad i socijalnu politiku FPN, 1997;

Vigotski, X Xxxxxxx defektologije,Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1978;

Vigotski, L.S.(1977). Mišljenje i govor. Nolit. Beograd.

Xxxxxxxxxxx, X. (1999): Kurikularni pokret, u Didaktika 3 – Organizacija nastave, „Naučna knjiga“ i „Učiteljski fakultet“, Beograd.

Xxxxxxxxxxx, M.: Didaktika I (predmet didaktike) .- Beograd: Naučna knjiga, 2000.

Xxxxxxxxxxx, M.: Didaktika III, Učiteljski fakultet, Beograd , 1999.

Xxxxxxxxxxx, Xxxxxx x Xxxxxxxxxxx, Nada (2008): Inovacije u nastavi, Vranje: Učiteljski fakultet.

Xxxxxxx, D. :Teorija i metodika fizičkog vaspitanja,Fakultet za sport i fizičko vaspitanje, Beograd,2004

Višnjić, D., Xxxxxxxxx,X., Xxxxxxx, K.: Teorija i metodika fizičkog vaspitanja, Fakultet sporta i vizičkog vaspitanja Beograd, 20042. Xxxxxxxxxx, E.: Metodika fizičkog vaspitanja, Državni univerzitet u Novom Pazaru, 2010.

Xxxxxxxxxxxxxx,X.Xxxxxxxxxx govora u školske I predškolske djece,Savez društava defektologa Srbije,Beograd,1997

Xxxxxxxxxxxxxx,S.Prepoznavanje govorno jezičkih poremećaja,Zagreb,1995..

Xxxxxxxx, X. (1993): Transfer inovacija u obrazovanju, „Naučna knjiga“, Beograd. Vol.5 No.1, 11-24.

Xxxxxxxx Xxxxxx, Jezičko umetničko delo, Beograd, 1973;

Vrećić, D., Xxxxxxxxx, Ž. i Xxxxxxxx, Xx. (1985): Metodika nastave poznavanja prirode i društva, ,,Zavod za udžbenike i nastavna sredstva“, Beograd.

Xxxxx, X. (ur.) (2002): Praćenje i ocjenjivanje školskog uspjeha, “HPKZ”, Zagreb (odabrana poglavlja).

Xxxxx, X. (2005). Pedagoška psihologija. Beograd: Savez društava psihologa Srbije.

Xxxxxxxx, Xxxxxx: Teorija recepcije u nastavi književnosti u mlađim razredima osnovne škole, Filozofski fakultet, Nikšić, 2005.

Xxxxxxx,X.Xxxxxxx poremećaji,Školska knjiga Zagreb,1987.;

W.A. Xxxxx and X.X. Xxxxxxxx, Teaching English to Children, Longman, New York;

Xxxxx, D., Xxxxx-Prugovečki, S. i Xxxxx, Z. (2009). Slikovnica i dijete II. Zagreb. Golden marketing-Tehnička knjiga.

Xxxxxxxx, Predrag i dr.: Pobijedite sramežljivost .- Jastrebarsko: Naklada Slap, 2000.

Xxxx-Xxxxxxxx, Xxxxxxxx: Agresivnost u dječijem vrtiću .- Zagreb: Educa, 1997.

Xxxxxx Xxxxx, Teorija književnosti, Beograd, 2008;

X. Xxxxxxxxx-Xxxxxxxxx i X. Xxxxxxxxx, Uvod u logiku, Podgorica, 2009, elektronska verzija slobodno dostupna na Internetu;

Ž. Xxxxxxxxx, Xx. Xxxxxxx, Gramatika srpskoga jezika, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004;

Xxxxxxxx, Xx. (2012): Uvod u psihologiju-Treće dopunjeno izdanje, Čigoja

Xxxxxxx Xxxxxxxxx, Xxxxxxxx Xxxxxxx, Gramatika srpskog jezika, Beograd 1999;

Struktura studijskog programa:

Kakva je struktura programa i koja usmjerenja program sadrži.

Petogodišnji akademski master Studijski program za obrazovanje učitelja strukturisan xx xxx jedinstveni i integrisani program za obrazovanje učitelja razredne i razredno-predmetne nastave. Program sadrži dva modula i nema usmjerenja.

Mogućnost transfera kredita:

Sa kojih studijskih programa i u kojem stepenu prethodno stečeni krediti, odnosno položeni ispiti, mogu biti priznati na xxx studijskom programu.

Dekan formira komisiju koja utvrđuje ekvivalentnost i formira prijedlog za priznavanje ispita, koji sadrži xxxxxx predmeta koji se priznaju.

Priznavanjem ispita priznaje se i ocjena kojom je student ocijenjen, kao i broj ECTS kredita.

Izvođenje nastave

Koje nastavne metode i koji sistem rukovođenja se planira na studijskom programu.

Ustanova je dužna da za sve studente organizuje predavanja i druge oblike nastave, osim za učenje na daljinu, u skladu sa obrazovnim programom za postizanje ishoda učenja.

Studijski program xxxx da sadrži praktičnu nastavu, kao i ishode učenje za naučnu oblast kojoj pripada studijski program, odnosno kompetencije za obavljanje djelatnosti.

Izbor nastavnih metoda zavisi od: karaktera i sadržaja predmeta, postavljenih ciljeva i ishoda nasatve i učenja, studijske godine na kojoj se predmet izučava, individualnih karakteristika studenata, osobina xxxxx, xx. generacije studenata, njihovih predznanja, zainteresovanosti, motivacije itd. U nastavi će biti korišćene tradicionalne (verbalno-tekstualne, ilustrativno-demontrativne i laboratorijsko-eksperimentalne) i savremene metode koje podrazumijevaju aktivnu nastavu i učenje. Planiramo kooperativno učenje i timsku nastavu, realizaciju individalnih i grupnih studentskih projekata, učenje putem rješevanja problema i učenje putem otkrića, samostalan rad studenata i rad u paru, učenje zasnovano na istraživanju. Tokom predavanja, kojima dominira metoda razgovora, planirano je realizovanje diskusija, xxxxxx, radionica, stanica, prezentacija, slagalica. Kroz neke predmete studenti se osposobljavaju za razvoj vještina i tehnika uspješnog učenja: mape uma, konceptualne mape, dijagrami, brainstorming, KWL itd.

Vrsta evaluacije na kraju studijskog programa:

Na xxxx xxxxx se kompletira i realizuje studijski program (diplomski rad, završni ispit, stručna praksa i sl.);

Opterećenje studenata u nastavi i učenju treba da bude ravnomjerno, a može se sastojati iz sljedećih aktivnosti:

1. nastava (predavanja, vježbe, praktikumi, seminari, praktična nastava, terenska nastava i drugo);

2. samostalni radovi;

3. kolokvijumi;

4. ispiti;

5. izrada završnih radova;

6. stručna praksa,

7. drugi oblici angažovanja u skladu sa konkretnim studijskim programom.

Završetak studija realizuje se odbranom završnog master rada.

Na xxxx xxxxx studenti procjenjuju kvalitet studijskog programa i njihovih realizatora.

Student ima pravo na izjašnjavanje o kvalitetu rada akademskog osoblja. Studenti procjenjuju kvalitet Studijskog programa putem anonimnog elektronskog anketiranja koje se realizuje svakog semestra. Rezultati anketriranja koriste se za unapređenje Studijskog programa.

Student ima pravo na žalbu dekanu u slučaju povrede prava na slobodu mišljenja i iskazivanja stavova o pitanjima koja se odnose na studije, na pogodnosti u studiranju koje proizilaze iz statusa studenta, konsultacije, polaganje ispita na način i u rokovima xxxx xx to određeno zakonom i Statutom UCG, korišćenje biblioteke, računarske sale i ostalih resursa kojima raspolaže organizaciona jedinica.

Student ima pravo na žalbu Senatu Univerziteta na kvalitet nastave, odnosno kvalitet rada akademskog osoblja organizacione jedinice na kojoj studira.

Razvoj studijskog programa i kvalitet:

Navesti načine korišćenja povratne informacije o kvalitetu u sljedećim oblastima:

Eksterna evaluacija:

Da xx xx studijski program bio prethodno akreditovan xx xxxxxx Savjeta za visoko obrazovanje, ili xxxx xxxxx institucije (ako jeste priložiti certifikat o akreditaciji).

Studijski program je dva puta bio akreditovan xx xxxxxx Savjeta za visoko obrazovanje, posljednji put 2012. godine. Xxx reakreditacijom Studijski program za obrazovanje učitelja realizovao je osnovne akademske četvorogodišnje studije (obim 240 ECTS, četiri godine, osam semestara) i master akademske jednogodišnje studije (obim 60 ECTS, jedna xxxxxx, dva semestra).

REALIZACIJA STUDIJSKOG PROGRAMA

Nastavno osoblje:

Osoba odgovorna za implementaciju studijskog programa (ime, zvanje, dužnost i uloga u realizaciji programa) – doc. xx Xxxxxx Xxxxxxxx, rukovodilac Studijskog programa za obrazovanje učitelja.

Imena i zvanja profesora angažovanih na realizaciji studijskog programa^¹;

BR.	IME I PREZIME	XXX.XXXX	XXX.XXXX	DOC.
1.	Xxxxxxxx Xxxxxxxxxx			x
2.	Xxxx Xxxxx	X
3.	Xxxxxx Xxxxx			x
4.	Xxxxx Xxxxxxxxx			x
5.	Xxxxxxxx Xxxxxxxxxx			x
6.	Xxxxx Xxxxxxxxx-Xxxxx			x
7.	Xxxxx Xxxxxxx		X
8.	Xxxxxxxx Xxxxxxxxx		X
9.	Xxxxxxx Xxxxxxxxx		X
10.	Xxxxx Xxxxxxx		X
11.	Xxxxx Xxxxxxxxx-Xxxxxxxx		X
12.	Xxxxxxx Xxxxxxxx			x
13.	Xxxxxxx Xxxxxxxxx		X
14.	Xxxxxxxx Xxxxxxx-Xxxxxxxx			x
15.	Xxx Xxxxxxxxx			x
16.	Xxxxxx Xxxxxx		X
17.	Xxxxxx Xxxxxxxx			x
18.	Xxxx Xxxxxxxx			x
19.	Xxxxx Xxxxxxx	X
20.	Xxxxx Xxxxxxx	X
21.	Xxxxxxxxx Xxxxxxx	X
22.	Xxxx Xxxxxx		X
23.	Xxxxxx Xxxxxxxxx	X
24.

XXXXXX ZAPOSLENIH SARADNIKA

BR	IME I PREZIME	ZVANJE
1.	Xxxxxx Xxxxxxx	Mr
2.	Xxxxxxx Xxxxxxxx	Dr
3.	Xxxxxx Xxxxx	Mr
4.	Xxxxxx Xxxxxxx	Mr
5.	Xxxxx Xxxxxxx-Xxxxxxx	Mr
6.	Xxxx Xxxxxxxxx	Mr
7.	Xxxxxx Xxxxxxxx	Mr
8.	Xxxxxx Xxxxxx	Dr
9.	Xxxxx Xxxxxxxx	Mr
10.	Xxxxxx Xxxxx	Mr
11.	Xxxxxx Xxxxxxxx	prof.
12.	Xxxxx Xxxxxxxxx	Mr
13.	Xxxxxx Xxxxxxx	Mr
14.	Xxxxxx Xxxxxxx	Mr
15.	Xxxxxx Xxxxxxxxx	Mr
16.	Xxxxxxx Xxxxxxx	Dr

Procenat angažovanih profesora i saradnika u stalnom radnom odnosu;

U stalnom radnom odnosu je 100% nastavnika i 68.75% sradnika.

Način na koji Ustanova upoznaje nastavno i drugo osoblje o realizaciji studijskog programa.

Ustanova je dužna da na početku studijske godine na odgovarajući način informiše studente o načinu, vremenu i mjestu održavanja nastave, provjere znanja i ispita, rezultatima ispita i drugim pitanjima od značaja za organizaciju studija.

Za svaki predmet (kurs) predmetni nastavnik utvrđuje plan rada i xxxxx xx isti dostaviti prodekanu za nastavu, najkasnije 15 xxxx prije početka predavanja.

Predmetni nastavnik obavezan je da na prvom času nastave upozna studente sa planom rada na predmetu (kursu).

Studenti imaju pravo na izvod iz plana rada u pisanoj formi.

Nastavno i drugo osoblje upoznaje se sa realizacijom studijskog programa prvenstveno kroz organe upravljanja i vijeća organizacionih jedinica. U skladu sa akademskim kalendarom i predviđenim terminima na vijećima se periodično razmatra uspjeh studenata tokom semestra, ukazujući na eventualne propuste nastavnika. Studenti svoje primjedbe mogu pojedinačno ili preko studenta povjerenika izložiti rukovodiocima studijskih programa ili prodekanu za nastavu.

Putem verifikacije obavljenih ispita, prate se i analiziraju izvještaji o studenstkom anketiranju, ažuriranje informacija putem sajta fakulteta i Univerziteta, javni rezultati samovrednovanja.

Studenti:

Način na koji studenti mogu uticati na planiranje, implementaciju i ocjenu kvaliteta studijskog programa.

Značajnu ulogu u obezbjeđenju i unapređenju kvaliteta čine i studenti koji su kroz svoje predstavnike uključeni u infrastrukturu za obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta na Univerzitetu. Prvenstveno, studenti su zastupljeni u Odboru za upravljanje sistemom kvaliteta kroz predstavnika kojeg predlaže studentski parlament. Takođe, studenti su na nivou organizacionih jedinica uključeni i kroz predstavnike u komisijama za obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta.

U procesu donošenja odluka i drugih aktivnosti na unapređenju kvaliteta, student učestvuju i kroz rad Senata i vijeća organizacionih jedinica. U Senatu UCG, predstavnici studenata su zastupljeni u broju od 20% od ukupnog broja članova Senata, vodeći računa da u strukturi budu zastupljeni studenti svih nivoa studija (osnovne, postdiplomske i doktorske). Predstavnici studenata u vijećima organizacionih jedinica su zastupljeni u broju od 20% od ukupnog broja članova. Predstavnici studenata u vijećima su izabrani xx xxxxxx studentske organizacije na organizacionoj jedinici, pri čemu se vodi računa da u strukturi budu zastupljeni studenti svih nivoa studija (osnovne, postdiplomske i doktorske).

Uloga organa i drugih tijela obrazovne institucije:

Koji organi ili odgovarajuća tijela Ustanove prate realizaciju obrazovnog programa;

Senat UCG,
Vijeća organizacionih jedinica,
Centar za studije i kontrolu kvaliteta UCG,
Komisije za obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta,
Prošireni rektorski kolegijum,
Prošireni dekanski kolegijum,
Centar za doktorske studije,
Odbor za monitoring magistarskih studija,
Komisije za doktorske studije na organizacionim jedinicama.

	RESURSI
	Resursi za izvođenje i savlađivanje nastave:
	Prostor i odgovarajuća nastavna oprema; Studijski program za obrazovanje učitelja raspolaže odgovarajućim učionicama i kabinetima (za muzičku i likovnu kulturu) na Filozofskom fakultetu. Učionice 337 i 338 opremljene su desktop računarima, projektorima i interaktivnim tablama. Nabavili smo sličnu opremu i za učionicu 205.
	Biblioteka; Centralna univerzitetska biblioteka organizuje i rukovodi bibliotečkim sistemom Univerziteta, odnosno bibliotekama njegovih organizacionih jedinica. Nadležna je za razvoj bibliotečko-informacionog sistema Univerziteta i kreiranje centralnog bibliotečkog kataloga Univerziteta prema međunarodnim bibliografskim standardima. U Biblioteci se obavlja i stručna obrada bibliotečke građe, obnova i nabavka bibliotečkog xxxxx, xxx i produkcija i distribucija izdavačke djelatnosti Univerziteta. Detaljnije informacije o raspoloživim bazama, prinovljenoj literaturi i slično se mogu naći na linku: xxxx://xxx.xxx.xx.xx/xx/x-xxxxxxxxxxxx/xxxxxxxxx-xxxxxxxxxxxxxx-xxxxxxxxxx
	Informacione i komunikacione tehnologije za realizaciju programa; Studijski program za obrazovanje učitelja raspolaže dovoljnom računarskom opremom za razvoj IT pismenosti studenata i nastavnika, kao i za upotrebu različitih izvora informacija u procesu učenja i nastave. Pored opreme xxxx xx instalirana u nekoliko učionica i koja se već intenzivno koristi u nastavi, studenti raspolažu računarskom salom, xxxx xx zajednička za sve studijske programe Filozofskog fakulteta. Na drugoj godini studija izučava se predmet Xxxxxx informatike, xxxx xx xxxxx od ciljeva razvoj IT pismenosti. Nastavnici i saradnici u kabinetima posjeduju neophodnu računarsku opremu. Filozofski fakultet obezbjeđuje internet konekciju u mnogim učionicama i kabinetima, tako da je umreženost prisutna u zadovoljavajućoj mjeri. Služba CIS-a kontinuirano obezbjeđuje pravovremeno informisanje nastavnika i saradnika o svim važnim događajima i, uopšte, pruža dobru informacijsku i komunikacijsku podršku za realizovanje nastave i učenja.
	Finansiranje studijskog programa i način obezbjeđenja sredstava; Finansiranje navedenih studijskih programa planirano je u skladu sa Odlukom Senata UCG br. 03-1910 i Upravnog odbora UCG br. 02-1910/1, obije od 30. 06. 2016, kao i Strategijom visokog obrazovanja 2016-2020.
	Finansiranje studijskog programa i garancija osnivača privatnih Ustanova, saglasno članu 44 Zakona o visokom obrazovanju ( ’’Sl.list RCG’’, br. 60/03 ).

	SAMOVREDNOVANJE STUDIJSKOG PROGRAMA
	Navesti dobre strane studijskog programa; Prednosti: Kvalitetan nastavni plan i program usaglašen sa evropskim standardima i usklađen sa potrebama reformisane osnovne škole u Crnoj Gori; Optimalan učionički prostor u posljednjih nekoliko xxxxxx opremljen je savremenom i kvalitetnom računarskom opremom; Pozitivno iskustvo i višegodišnja tradicija u obrazovanju učitelja; Razvijen kurikulum za integrisane master studije podržava procese koji spadaju u nacionalne prioritete u obrazovnom sektoru. To su npr: razvoj kompetencija za cjeloživotno učenje, inkluzivno obrazovanje, generičkih i nastavničkih kompetencija. Kurikukum je usaglašen sa statusom regulisane profesije. Vrednovanje studentskih postignuća i napredovanja sve više dobija karakter kontinuiranog procesa. Evaluacija svih aspekata nastave sastavni je dio svakodnevnih aktivnosti. Zahvaljujući anketiranju studenata stvaraju se neophodne osnove za postavljanje preciznijeg sistema kontrole kvaliteta nastave i ispita. Studenti pokazuju zainteresovanost za nastavne aktivnosti (naročito ih interesuje praksa koju realizuju u školama), ali i različite vannastavne aktivnosti, volonterski rad itd. U novom kurikulumu udio praktične xxxxxxx xx povećan. Novi kurikulum predviđa 20% predmeta koji su po karakteru izborni. Informisanje o radu Studijskog programa obavlja se pravovremeno putem web prezentacije Filozofskog fakulteta. Aktivnosti koje se realizuju na Studijskom programu dobro su informatički podržane xx xxxxxx osoblja koje je angažovano u službi CIS-a. Nastavnici i saradnici individualno su uključeni u naučno-istraživačku djelatnost, što je vidljivo iz brojnih učešća na naučnim skupovima, kongresima, simpozijima, kao i iz velikog broja publikovanih radova u domaćim i stranim časopisima. U proteklih nekoliko xxxxxx objavljeno xx xxxx naučnih monografija i studija, xxxx xx autori nastavnici i saradnici koji su matično angažovani na našem Studijskom programu. Zamisao o međuuniverzitetskoj saradnji i razmjeni studenata je dobro teorijski predviđena i zamišljena. Mogućnosti: Sticanjem stutusa kandidata za pridruživanje EU otvaraju se izuzetne mogućnosti apliciranja sa projektima usmjerenim na unapređenje i razvoj kurikuluma, unapređenje predavačkih i pedagoških kompetencija nastavnika. U kontekstu kontinuiranog profesionalnog razvoja nastavnika na nivou škole (PRNŠ) planirani su brojni seminari, radionice itd,, a u budućnosti bi trebalo i intenzivirati angažovanje u oblasti tog, tzv. in-service treninga; Razmjena studenata; Organizovanje studijskih posjeta; Saradnja sa Zavodom sa školstvo Crne Xxxx i usavršavanje postojećih nastavnih planova i programa i udžbenika koji se koriste u nastavi osnovne i srednje škole;
	Početna ograničenja i rizici; Slabosti i opasnosti: Djelimično naglašen scijentistički stav pojedinih nastavnika prema naučnom utemeljenju metodika (kao matičnih disciplina za ovaj Studijski program) negativno djeluje na interdisciplinarnost metodičkih predmeta, tj. javljaju se tendencije zanemarivanja psihološko-pedagoško-didaktičke osnove metodike; Slabo poznavanje stranih jezika xx xxxxxx studenata što sprečava upotrebu savremene strane literature u nastavnom procesu; Iz ugla studenata zgusnutost ispita (zavrsni ispiti se realizuju u periodu jedne do dvije sedmice), a iz ugla nastavnika nenaviknutost studenata na kontinuiran rad od samog početka studijske godine. Nedovoljno konsultacijâ sa pojedinim profesorima prilikom pisanja eseja, seminarskih radova i pripremanja časova; Nijesu akreditovane doktorske studije. Naučnoistraživačka djelatnost nije prisutna u potrebnoj mjeri . Nepostojanje planskog pristupa timskom naučnoistraživačkom radu. Studijski program ima izuzetne kapacitete za interdisciplinarna i multidisciplinarna istraživanja, što nije u dovoljnoj mjeri aktuelizovano. Saradnja i mobilnost dešavaju se sporadično i prvenstveno na bazi ličnih i pojedinačnih inicijativa. Nije aktuelizovana mogućnost finansiranja iz evropskih fondova namijenjenih za istraživanja i unapređenje nacionalnih obrazovnih sistema. Prisutan je pad kriterijuma u ocjenjivanju podstaknut sugestijama o “potrebnom” procentu prolaznosti na ispitima. Pad kriterijuma u ocjenjivanju kao direktnu posljedicu ima nedovoljno znanje i kandidata koji završavaju studije. Nedovoljna finansijska sredstva za razvoj profesionalnih kapaciteta; Prilično nestabilan status prosvjetnih radnika na društvenoj ljestvici odvraća mnoge dobre učenike od upisa na ovaj Studijski program. To može biti razlog za slabljenje osnova obrazovnog sistema; Prenaglašena tehnokratizacija načina i pravila studiranja i ogromna prateća administracija u velikoj mjeri utiču negativno na kvalitet nastave oduzimajući nastavniku dragocjeno vrijeme za kvalitetno pripremanje nastave; Nestabilno finansiranje tekućih aktivnosti koje spadaju u dodatno opterećenje nastavnika i saradnika.
	Vizija studijskog programa u budućnosti Studijski program za obrazovanje učitelja, koji je oblikovan u integrisani master studij, u narednom periodu ima priliku i potrebe da ostvari napredak u: timskom radu nastavnika, saradnika i studenata, interdisciplinarnim naučnoistraživačkim djelatnostima, publikovanju rezultata istraživanja u časopisima koji se nalaze u međunarodnim bazama podataka, podizanju kvaliteta nastave kroz intenziviranje problemskog i istraživačkog učenja, poboljšanju informacionih i komunikacionih tehnologija, stabilizovanju i postupnom unapređivanju novog petogodišnjeg kurikuluma, saradnji sa srodnim studijskim programima u okruženju i šire, razvoju kurikuluma za doktorske studije iz oblasti didaktičko- -metodičkih nauka i stvaranju uslova za njihovo akreditovanje. Ukratko, vizija Studijskog programa za naredni period podrazumijeva kontinuiran rad na svim segmentima procesa učenja i nastave, kao i naučnoistraživačkog rada, kako bi ovaj Studijski program po kvalitetu ishoda studiranja bio uporediv sa sličnim programima u Evropskom prostoru visokog obrazovanja. Studijski program za obrazovanje učitelja, zahvaljujući čvrstoj utemeljenosti u integraciji sadržaja i interdisciplinarnosti, može da bude jedan od važnih izvora doprinosa unapređenja kvaliteta učenja i nastave cjelokupnog crnogorskog vaspitno-obrazovnog sistema.

OBRAZOVANJE UČITELJA NA ALBANSKOM JEZIKU

	OSNOVNE INFORMACIJE
	Naziv studijskog programa: Studijski program za obrazovanje učitelja na albanskom jeziku
	Vrsta diplome, sertifikata i sl., koja xx xxxxxx nakon završetka studijskog programa. Dodatak diplomi dostaviti u Prilogu. Master razredne nastave
	Broj kredita i trajanje studijskog programa: 300 ECTS, 5 xxxxxx
	Ukupan broj kredita za studijski program (navesti koji se model kreditnog sistema koristi); 300 ECTS, European Credit Transfer and Accumulation System
	Način određivanja kredita po predmetima i godinama studija, s obzirom na aktivnosti u nastavi i učenju, tj.: broj časova predavanja i vježbi, konsultacije, seminari, projekti, ispiti, stručna praksa, istraživački rad, diplomski rad, magistarski rad, doktorska disertacija, individualni rad studenta itd.; Broj ECTS je baziran na opterećenju studenta po semestru, odnosno po broju časova predavanja i vježbi na nivou jedne nedelje
	Dužina trajanja studijskog programa i planirani početak rada. Studijski program postoji od 2004 godine. Planirana je reakreditacija za period 2017-2022

	Ciljna grupa studijskog programa: Učitelji koji predaju osnovcima do 6. og razreda osnovne škole na albanskom jeziku
	Opis ciljne xxxxx; Albanci u Crnoj Gori čine 6 % stanovništva xx xxx takvi imaju potrebu za učiteljima i ta xxxxxxx xx permamentna.
	Potrebno obrazovanje za upis na studijski program; Srednja škola na albanskom jeziku kao i položeni maturski ispit.
	Nivo potrebnog profesionalnog iskustva; Srvšeni srednjoškolac
	Uslovi, kriterijumi i postupak upisa na prvu godinu studija: Završena srednja škola, poznavanje albanskog jezika, predaja odgovarajućih dokumenata. Ne podliježu polaganju prijemnog ispita.
	Planirani broj studenata za upis na prvu godinu; 20
	Broj diplomiranih studenata na xxx studijskom programu, koji se nalaze na biroima rada u Crnoj Gori. N/A

OPIS STUDIJSKOG PROGRAMA

Razlozi za obrazovanjem u datoj oblasti: Studijski program za obrazovanje učitelja na albanskom jeziku je jedini studijski program koji se izvodi na albanskom jeziku. Po diplomiranju student ima mogućnost zapošljenja u velikom broju škola koje rade na albanskom jeziku. Postoji mogućnost da se pojedini studenti angažuju u drugim institucijama kao što xx xxxxx za školstvo, zavod za udžbenike, razna novinarska zanimanja itd. Polaganjem odgovarajuće razlike u ispitima svršeni student ovog studijskog programa može steći diplomu i Master Studijskog programa za obrazovanje učitelja na crnogorskom jeziku.

Kako se traženi studijski program uklapa u strategiju Sistema visokog obrazovanja Crne Xxxx, xxx i njegova misija na Ustanovi koja aplicira;

Reformska rješenja su sastavni dio Strategije Visokog obrazovanja 2016-2020.

Objasniti ulogu studijskog programa u odnosu na postojeće studijske programe na Ustanovi;

Studijski program za obrazovanje učitelja na albanskom jeziku se po sadržaju poklapa sa studisjkim programom za obrazovanje učitelja na crnogorskom jeziku, s xxx što su u njemu inkorporirane neke jezičke specifičnosti.

Navesti razloge za otvaranje studijskog programa; Studijski program se rekredituje na 5 xxxxxx. Predstavlja jedini studijski program u Crnoj Gori koja proizvodi xxxxx xx fakultetskom diplomom na albanskom jeziku sa ciljem da predaju o osnovnim školama, učenicimi xxxx je maternji albanski jezik.

Navesti gdje postoje slični ili isti programi na lokalnom, državnom i regionalnom nivou; Postoje u Albaniji u univerzitetima u Skadru, Tirani i Elbasanu, ali sa obimom ECTS kredita od 180, što ne odgovara standardima propisanim xx xxxxxx Ministarstva prosvjete gdje se propisuje da je minimalan broj kredita za učiteljsko zanimanje 240 ECTS.

Na koji vremenski period se planira postojanje datog studijskog programa. 2017-2026

Osnovni ciljevi studijskog programa

Osnovni cilj studijskog programa je obrazovanje nastavnog kadra za izvođenje nastave učenicima u prvih 6 razreda osnovne škole na albanskom jeziku.

Programski sadržaji studijskog programa:

Navesti osnovne programske sadržaje

OSNOVNE STUDIJE:

NAZIV PREDMETA	OBAVEZNI	IZBORNI	SEMESTAR	ECTS	FOND ČASOVA
Albanski jezik I (fonetika i morfologija)			I	5	4	1
Matematika I			I	5	2	2
Osnovi pedagogije			I	5	2	1
Interdisciplinarne osnove prirodnih nauka			I	5	2	2
Istorija			I	3	2	0
Crnogorski-srpski, hrvatski, bosanski jezik I			I	3	2	1
Engleski jezik I			I	4	2	2
Albanski jezik II (sintaksa)			II	5	4	1
Matematika II			II	5	3	2
Izborni predmet 1			II	5	2	1
Opšta psihologija			II	5	2	2
Geografija			II	3	2	1
Crnogorski-srpski, hrvatski, bosanski jezik II			II	3	2	1
Engleski jezik II			II	4	2	2
Matematika III				5	3	2
Uvod u teoriju književnosti			III	5	2	2
Didaktika			III	5	3	2
Razvojna psihologija			III	5	2	2
Osnovi informatike			III	4	2	1
Engleski jezik III			III	4	2	2
Školska praksa I			III	2	1	1
Osnove organizacije nastave			III	5	3	2
Književnost za djecu			IV	5	3	2
Likovna forma			IV	4	2	1
Pedagoška psihologija			IV	5	2	2
Izborni predmet II			IV	5	2	2
Osnovi tehnike			IV	4	2	1
Školska praksa II			IV	2	1	1
Savremeni školski sistemi			V	5	2	1
Metodika nastave albanskog jezika I			V	5	3	2
Metodika nastave matematike I			V	5	3	2
Osnovi muzičke teorije i kulture			V	4	2	1
Teorijske osnove fizičke culture			V	4	2	0
Porodična i školska pedagogija			V	5	2	2
Školska praksa III			V	2	1	1
Metodika nastave albanskog jezika II			VI	5	3	2
Metodika nastave matematike II			VI	5	3	2
Metodika nastave PP i PD I			VI	5	2	2
Vokalno-instrumentalna nastava			VI	4	2	1
Likovne tehnike			VI	4	2	1
Fizičko vaspitanje sa vježbama			VI	4	2	1
Izborni predmet III			VI	3	2	1
Metodika nastave albanskog jezika III			VII	6	4	2
Metodika nastave matematike III			VII	6	4	2
Metodika nastave PP I PD II			VII	3	1	2
Metodika nastave muzičke kulture I			VII	4	1	2
Metodika nastave likovne kulture I			VII	4	1	2
Metodika nastave fizičkog vaspitanja I			VII	4	1	2
Interkulturalna pedagogija			VII	3	2	0
Pedagogija rada sa djecom sa smetnjama i teškoćama u razvoju			VIII	4	2	1
Savremena obrazovna tehnologija			VIII	4	2	2
Metodika nastave PP I PD III			VIII	4	2	2
Metodika nastave muzičke kulture II			VIII	4	1	1
Metodika nastave likovne kulture II			VIII	4	1	1
Metodika nastave fizičkog vaspitanja II			VIII	4	1	1
Teorijske osnove metodologije pedagoških istraživanja			VIII	6	2	2
Operativna naučno-pedagoška proučavanja			IX	5	2	2
Statistika			IX	5	2	2
Metodika rada sa djecom sa smetnjama i teškoćama u razvoju			IX	5	2	1
Izborni predmet 4			IX	5	2	2
Izborni predmet 5			IX	5	2	2
Izborni predmet 6			IX	5	2	2
Master rad			X	30

Na koji način studenti procjenjuju kvalitet studijskog programa i njihovih realizatora.

Student ima pravo na izjašnjavanje o kvalitetu rada akademskog osoblja.

Student ima pravo na žalbu dekanu u slučaju povrede prava na slobodu mišljenja i iskazivanja stavova o pitanjima koja se odnose na studije, na pogodnosti u studiranju koje proizilaze iz statusa studenta, konsultacije, polaganje ispita na način i u rokovima kako je to određeno zakonom i ovim statutom, korišćenje biblioteke, računarske sale i ostalih resursa sa kojima raspolaže organizaciona jedinica.

Student ima pravo na žalbu Senatu Univerziteta na kvalitet nastave, odnosno kvalitet rada akademskog osoblja organizacione jedinice na kojoj studira.

Takođe, mehanizam po kojem studenti procjenjuju kvalitet studijskog programa i njihovih realizatora je studentska anketa koja se sprovodi dva puta godišnje.

Eksterna evaluacija:

Da li je studijski program bio prethodno akreditovan od strane Savjeta za visoko obrazovanje, ili neke druge institucije (ako jeste priložiti certifikat o akreditaciji).

Reakreditacija Univerziteta Crne Gore 2012.

REALIZACIJA STUDIJSKOG PROGRAMA

Nastavno osoblje:

Osoba odgovorna za implementaciju studijskog programa (ime, zvanje, dužnost i uloga u realizaciji programa);

Imena i zvanja profesora angažovanih na realizaciji studijskog programa;

BR.	IME I PREZIME	RED.PROF	VAN.PROF	DOC.
1.	David Kalaj	X
2.	Rajka Glušica	X
3.	Duško Bjelica	X
4.	Čedo Velić		X
5.	Mileta Janjić		X
6.	Dobrislav Vujović		X

SPISAK ZAPOSLENIH SARADNIKA

BR	IME I PREZIME	ZVANJE
1.	Ljiljana Margilić	Asistent

Procenat angažovanih profesora i saradnika u stalnom radnom odnosu; 20 %

Način na koji Ustanova upoznaje nastavno i drugo osoblje o realizaciji studijskog programa.

Studenti:

Način na koji studenti mogu uticati na planiranje, implementaciju i ocjenu kvaliteta studijskog programa.

Značajnu ulogu u obezbjeđenju i unapređenju kvaliteta čine i studenti koji su kroz svoje predstavnike infiltrirani u infrastrukturu za obezbjeđenje I unapređenje kvaliteta na univerzitetu. Prvenstveno, studenti su zastupljeni kroz predstavnika u Odboru za upravljanje sistemom kvaliteta kroz predstavnika kojeg predlaže studentski parlament. Takođe, studenti su na nivou organizacionih jedinica uključeni i kroz predstavnike u Komisijama za obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta.

U procesu donošenja odluka i drugih aktivnosti na unapređenju kvaliteta, student učestvuju i kroz rad Senata i Vijeća organizacionih jedinica. U Senatu UCG, predstavnici studenata su zastupljeni u broju od 20% od ukupnog broja članova Senata, vodeći računa da u strukturi budu zastupljeni studenti svih nivoa studija (osnovne, postdiplomske i doktorske). Predstavnici studenata u Vijećima organizacionih jedinica su zastupljeni u broju od 20% od ukupnog broja članova Vijeća. Predstavnici studenata u vijećima su izabrani od strane studentske organizacije na organizacionoj jedinici, pri čemu se vodi računa da u strukturi budu zastupljeni studenti svih nivoa studija (osnovne, postdiplomske i doktorske).

Uloga organa i drugih tijela obrazovne institucije:

Navesti obaveze i sastav organa zaduženih za realizaciju programa.

Kontrola izvođenje šasova, kvalitet časova i kvalitet ocjenjivanja.

	RESURSI
	Resursi za izvođenje i savlađivanje nastave: Jedna kompjuterska sala koja služi za izvođenje nastave iz predmeta Informatika I i Informatika II.
	Prostor i odgovarajuća nastavna oprema; Dvije sale u okviru zgrade tehničkih fakulteta: 212, kapacitet 70 Mjesta 303, Kapacitet 30 Mjesta
	Biblioteka Centralna univerzitetska biblioteka organizuje i rukovodi bibliotečkim sistemom Univerziteta, odnosno bibliotekama njegovih organizacionih jedinica. Nadležna je za razvoj bibliotečko-informacionog sistema Univerziteta i kreiranje centralnog bibliotečkog kataloga Univerziteta prema međunarodnim bibliografskim standardima. U Biblioteci se obavlja i stručna obrada bibliotečke građe, obnova i nabavka bibliotečkog fonda, kao i produkcija i distribucija izdavačke djelatnosti Univerziteta. Detaljnije informacije o raspoloživim bazama, prinovljenoj literaturi i slično se mogu naći na linku: xxxx://xxx.xxx.xx.xx/xx/x-xxxxxxxxxxxx/xxxxxxxxx-xxxxxxxxxxxxxx-xxxxxxxxxx
	Informacione i komunikacione tehnologije za realizaciju programa; xxx.xx.xx.xx
	Finansiranje studijskog programa i način obezbjeđenja sredstava; Finansiranje navedenih studijskih programa planirano je u skladu sa Odlukom Senata UCG br. 03-1910 i Upravnog odbora UCG br. 02-1910/1, obije od 30. 06. 2016, kao i Strategijom visokog obrazovanja 2016-2020. Reforma modela studiranja nužno povlači i reformu finansiranja Univerziteta i to prvenstveno u pravcu budžetskog finasiranja i osnovnog i master nivoa Studija (uz mogućnost ugledanja na uporednu praksu parcijalnog finansiranja određenog broja doktorskih studija). Naglašavamo: jedna od osnovnih karika reforme je podizanja kvaliteta znanja kroz osnaživanje i omasovljenje master nivoa studija, pa je budžetsko finansiranje dvogodišnjeg mastera neminovno. Smatramo da novom modelu studija i efektima koje bi trebalo da postigne, pogoduje odnos 80% budžetskih - 20% samofinansirajućih studenata, po mogućnosti u sva tri ciklusa studija. Odnos broja budžetskih i samofinansirajućih posmatramo kroz upisne kvote za tri ciklusa (student koji ponavlja godinu gubi status budžetskog studenta). Kroz reformu finansiranja visokog obrazovanja potrebno je uzeti u obzir da usklađivanje sa standardima kvaliteta u sprovođenju reformi upućuje na potrebu za dodatno zapošljavanje i unapređenje infrastrukture, koja je godinama u zastarijevanju, kao i na podizanje razvojne komponente Univerziteta. Dodamo li tome da su sadašnja primanja nastavnika, po statističkim podacima, na začelju u regionu, sve zajedno upućuje na nužnost povećanja budžeta Univerziteta.
	Finansiranje studijskog programa i garancija osnivača privatnih Ustanova, saglasno članu 44 Zakona o visokom obrazovanju ( ’’Sl.list RCG’’, br. 60/03 ).

	SAMOVREDNOVANJE STUDIJSKOG PROGRAMA
	Navesti dobre strane studijskog programa; Omogućava obrazovanje na albanskom jeziku u fakultetskom nivou Odgovarajućom među-univeritetskom saradnjom sa Skadarskim univerzitetom, obezbijeđen je nedostajući nastavni kadar, i pri tome su studenti studijskog programa u prilici da usavršavaju književni albanski jezik Studijski program za obrazovanje učitelja predstavlja jedno svojevrsno kompletiranje srednjoškolskog obrazovanje sagledano u raznim aspektima
	Početna ograničenja i rizici; Predstavlja obrazovanje u jeziku koji je zastupljen u malom procentu u Crnoj Gori, te kao takvo ne omogućava širok spektar mogućih zaposlenja, ali polaganjem odgovarajaću razlike se student praktično može izjednačiti sa kompetencijama diplomiranog studenta na sličnom studijskom programu koji se organizuje u albanskom jeziku Nedostajući kadar usljed male zastupljenosti predstavnika albanjske nacionalnosti u visokom obrazovanju u Crnoj Gori Nedostajući prostor i odgovarajuće biblioteke kako i odgovarajuća računarska sala. Nedostajući kancelarijski prostor za profesore sa strane
	Vizija studijskog programa u budućnosti.

STUDIJSKI PROGRAM SOCIOLOGIJA

	OSNOVNE INFORMACIJE
	Naziv studijskog programa: Studijski program za sociologiju
	Vrsta diplome, sertifikata i sl., koja se dobija nakon završetka studijskog programa. Dodatak diplomi dostaviti u Prilogu. DIPLOMA OSNOVNIH AKADEMSKIH STUDIJA STEPEN BACHELOR (BA), DIPLOMA MASTER AKADEMSKIH STUDIJA STEPEN MAGISTRA (MA)
	Broj kredita i trajanje studijskog programa: Osnovne studije (180 ECTS) 3 godine, Master studije (120 ECTS) 2 godine, Studijski program za sociologiju primjenjuje pravila studiranja koja su usklađena Evropskim sistemom prenosa kredita (ECTS - European Credit Transfer System), koji nalaže Bolonjska deklaracija. To podrazumijeva postojanje tri nivoa organizovanja studija koji su do sada involvirani u nastavni proces UCG, s ciljem mobilizacije studenata, kompatibilnosti zakonskih regulativa i konkurentnosti na tržištu rada. Kada je u pitanju struktura nastavnog procesa, studijski program je diferenciran na studijske godine i semestre, gdje je za studijske godine predviđeno 60 ECTS kredita. Kao dopuna opštevažećim diplomama (osnovne i master), izdaje se i Suplement diploma (Suplement diploma i Apendiks suplementa) koja objašnjava sadržaj, program i završeni nivo studija.
	Ukupan broj kredita za studijski program (navesti koji se model kreditnog sistema koristi); 300 (180+120) ECTS
	Način određivanja kredita po predmetima i godinama studija, s obzirom na aktivnosti u nastavi i učenju, tj.: broj časova predavanja i vježbi, konsultacije, seminari, projekti, ispiti, stručna praksa, istraživački rad, diplomski rad, magistarski (master) rad, individualni rad studenta itd.; Jedan ECTS kredit odnosi se na 30 sati rada studenata potrebnih za jednu ili više sljedećih aktivnosti: kontakt nastavu, učenje, praktični rad, pripremu i odbranu samostalnih radova, polaganja kolokvijuma i ispita. Broj kredita za pojedini predmet (kurs) određuje se prema broju časova nastave (teorijske i/ili praktične, predavanja, vježbe, praktikumi, seminari, praktična nastava, terenska nastava i drugo ), vremenu rada studenta na samostalnim radovima (domaći zadaci, projekti, seminarski radovi i slično) i vremenu za učenje u pripremi za provjeru znanja i ocjenjivanje (testovi, kolokvijumi, izrada završnih radova, završni ispit, stručna praksa) i drugim oblicima angažovanja u skladu sa konkretnim studijskim programom.
	Dužina trajanja studijskog programa i planirani početak rada. Osnovni studijski program za sociologiju traje 3 godine. Početak rada predviđen je za studijsku 2017/18 godina. Master studijski program traje 2 godine. Početak rada predviđen je za studijsku 2020/21 godina.

	Ciljna grupa studijskog programa:
	Opis ciljne grupe; Kandidati sa zavšenom srednjom školom.Ciljnu grupu čine srednjoškolci čiji je domen interesovanja usredsređen na istraživanje društva i društvenih fenomena. U tom smislu završeni srednjoškolci koji imaju afinitet za proučavanje različitih sfera društvene pojavnosti: kulture, porodice, religije, države, politike, pa sve do položaja pojedinca u društvenim okolnostima i načina na koji funkcioniše predstavljaju ciljnu gupu, odnosno potencijalne studente Studijskog programa za sociologiju.
	Potrebno obrazovanje za upis na studijski program; Pravo prijave na konkurs za upis imaju kandidati sa završenim srednjim obrazovanjem u četvorogodišnjem trajanju (gimnazije i druge srednje / četvorogodišnje škole).
	Nivo potrebnog profesionalnog iskustva; Nije potrebno
	Uslovi, kriterijumi i postupak upisa na prvu godinu studija Pravilnik o uslovima, kriterijumima i postupku upisa u prvu godinu studija na UCG Završena srednja škola u četvorogodišnjem trajanju. Položen maturski, odnosno stručni ispit Ukoliko nijesu položili maturski, odnosno stručni ispit za upis na studijski program kandidati su dužni da polože i dopunske ispite, koji su kao dodatni uslovi za upis utvrđeni Pravilnikom o uslovima, kriterijumima i postupku upisa na osnovne studije Univerziteta Crne Gore Uz prijavu za upis, kandidat prilaže sljedeća dokumenta: originalnu diplomu o položenom maturskom, odnosno stručnom ispitu, originalna svjedočanstva o završenim razredima srednjeg obrazovanja, izvod iz matične knjige rođenih, uvjerenje o državljanstvu, diplomu “Luča” ili ekvivalentnu diplomu, diplomu (ili ekvivalentni dokument) o osvojenoj prvoj ili drugoj nagradi na državnom takmičenju srednjoškolaca, organizovanom od strane ministarstva nadležnog za prosvjetu i nauku ili takmičenju većeg ranga. strani državljanin podnosi i dokaz o poznavanja jezika na kome se izvode studije, izuzev u slučaju da je završio srednju školu na jednom od jezika koji su u službenoj upotrebi u Crnoj Gori. upis studenata vrši se na konkurentskoj osnovi, u skladu sa rezultatima postignutim na završetku i tokom srednjeg obrazovanja, nakon sprovedenog kvalifikacionog postupka.
	Planirani broj studenata za upis na prvu godinu; Maksimalan broj po licenci. Konkursom koji objavljuje Univerzitet Crne Gore za upis na prvu godinu Studijskog programa za sociologiju predviđen je upis 30 studenata (20 budžetskih i 10 samofinansirajućih)
	Broj diplomiranih studenata na tom studijskom programu, koji se nalaze na biroima rada u Crnoj Gori. Prema podacima Zavoda za zapošljavanje CG iz oktobra 2015., 57 diplomiranih studenata sociologije se nalazi na birou rada.

OPIS STUDIJSKOG PROGRAMA

Razlozi za obrazovanjem u datoj oblasti:

Kako se traženi studijski program uklapa u strategiju Sistema visokog obrazovanja Crne Gore, kao i njegova misija na Ustanovi koja aplicira;

Prijemčljivost Studijskog programa za sociologiju, ogleda se u činjenici da stvara sociološki kadar koji je obučen da istraživački dijagnostifikuje različite društvene fenomene i probleme, kao i da primjenjuje stručna i pedagoška znanja u praksi, odnosno da radi:

u prosvjeti, obzirom da su u osnovnim i srednjim školama u Crnoj Gori obavezni i izborni predmeti: Sociologija, Građansko obrazovanje, Zdravi stilovi života, Komunikologija; Ovdje treba istaći činjenicu da bi u osnovnim i srednjim školama nastavu iz pomenutih predmeta, koji su sadržajno najbliži sociologiji, upravo i trebali dominantno, ili isključivo, da izvode sociolozi (iako u praksi to često nije slučaj, već se prave ,,kompromisi“ sa drugim obrazovnim profilima, najčešće zbog nedostatka norme predavača itd.).

u Centrima za socijalni rad;

kao novinari, urednici, stručnjaci za marketing ili istraživači javnog mnjenja ili na drugim poslovima u štampanim, elektronskim medijima koji podrazumijevaju angažman oko društveno-političkih problema.

I inače, uloga sociologa u formalnom i neformalnom obrazovnom procesu je veoma važna, obzirom da u savremenom svijetu dolazi do naglih promjena i sve većih razlika pa je potreba za informisanim i aktivnim građanstvom sve veća. Posebno sociolozi mogu doprinijeti razumnom i odgovornom uključivanju građana u javni život i događaje. A poznato je da je obrazovanje za demokratsko društvo ujedno i važan pokazatelj kvaliteta obrazovanja i života u svakoj državi, što pokazuje praksa u najrazvijenijim zemljama Evrope i svijeta.

Treba naglasiti i da potreba za sociološkim znanjem danas više nego ikada ranije karakteriše razvijena društva Evrope i svijeta, imajući u vidu brzinu i kontekst promjena savremenog društva, pa bi stoga i naše društvo i njegove institucije trebalo više da iskoriste vrijednost i znanje sociološke profesije i u perspektivi unaprijede pristup u zapošljavanju diplomiranih sociologa.

Takođe, razvoj magistarskih studija na studijskom programu za sociologiju doprinosi njegovom daljem stručnom i naučnom utemeljenju i pruža mogućnosti značajnije saradnje sa srodnim studijskim programima u zemljama regiona, kao što trend rasta značaja sociologije u Evropi i svijetu otvara mogućnosti uključivanja našeg studijskog programa u veće međunarodne i regionale projekte.

Razlozi za obrazovanjem u datoj oblasti,mogu predočiti u sljedećim nastojanjima crnogorskog društva:

Spoznaji društva i društvenih fenomena;
Doprinosu kvalitetnijem sagledavanju društva i unaprijeđivanju društvenog razvoja;
Ukazivanju na uzroke društvene dezintegracije i kreiranju strategija za prevazilaženje istih;
Kritičko vrijednovanje društvenih pojava u društvenom prostoru;
Samorazumijevanju i unaprijeđivanju svijesti o personalnom i kolektivnom idetitetu, lokalnom i globalnom;
Razumijevanju globalnih procesa i istraživanju njihovog uticaja na društveni ambijent;
Razumijevanju i otklanjanju uzroka i posljedica koje determinišu nastanak društvenih predrasuda, netrpeljivosti, isključivosti, ksenofobije, rodne nejednakosti itd.

Objasniti ulogu studijskog programa u odnosu na postojeće studijske programe na Ustanovi;

Studijski programi su sastavni dio reformisane strukture studija Univerziteta Crne Gore u integrisanom univerzitetskom sistemu, do naredne akreditacije/reakreditacije UCG. Studijski program za sociologiju korespondira sa ostalim studijskim programina na Filozofskom fakultetu, budući da je sociologija opšta društvena nauka i interdisciplinarnost sa drugim društvenim i humanističkim naukama doprinosi unaprijeđivanju tumačenja društvenih fenomena i dinamike njihovog razvoja, te je stoga saradnja sa drugim studijskim programima naučno utemeljena i zastupljena.

Navesti razloge za otvaranje studijskog programa;

Svako društvo koje ima pretenziju da se razvija na kvalitetan način, da na konkurentan način odgovori zahtjevima modernog društva, uključujući i društvene promjene koje su njegov imanentan dio, treba da konsultuje sociološka znanja koja na cjelovit način analiziraju svaku pojedinačnu sferu društva u najopštijem smislu te riječi. Razvoj društva bez sociologije kao primarne i najopštije društvene nauke je upitan.
Sociologija kao naučna disciplina izučava se na univerzitetima u regionu (Beograd, Novi Sad, Zagreb, Sarajevo), ali i na brojnim prestižnim inostranim univerzitetima (Kembridž, Lomonosov, Berkli).

Navesti gdje postoje slični ili isti programi na lokalnom, državnom i regionalnom nivou;

Filozofski fakultet u Beogradu
Filozoski fakultet u Novom Sadu
Filozofski fakultet u Nišu
Sveučilište u Zagrebu
Sveučilište u Zadru
Sveučilište u Splitu
Filozofski fakultet u Ljubljani
Filozofski fakultet u Sarajevu

Filozofski fakultet u Skoplju

Na koji vremenski period se planira postojanje datog studijskog programa.

Na neodređeno vrijeme. Studijski program za Sociologiju usklađen je sa strategijom razvoja Univerziteta Crne Gore.

Osnovni ciljevi studijskog programa:

Ciljevi: Akademske osnovne studije sociologije usmjerene su na:

Obezbjeđivanje kvaliteta nastave;
Pružanje temeljnih naučnih uvida u posebne sociološke discipline;
Usavršavanje nastavnog osoblja i studenata da kao naučnici i participijenti javnih politika doprinesu kvalitetnim društvenim promjenama, u tom smislu fokus je na naučnom istraživanju u službi društvenog, političkog i kulturnog razvoja;
Razviti sposobnosti nezavisnog, kritičkog i kreativnog mišljenja studenata, s namjerom kreiranja naučnog doprinosa kako na lokalnom, tako i na globalnom nivou;
Obezbjeđivanje interdisciplinarnog pristupa analizi društvenih fenomena;
Razvijanje istraživačke djelatnosti aktuelnih problema crnogorskog društva i društvenih sistema u okruženju;
Regionalna i međunarodna razmjena profesora i studenata u cilju sticanja novih znanja i iskustava i inkoropriranja istih u koncept, već stečenih naučnih saznanja;
Praćenje aktuelnih trendova u sociološkoj nauci i razmjena znanja sa studentima;

Ciljevi: Master аkаdemske studije sociologije usmjerene su nа:

Sticanje specijalizovanih znanja iz određenih oblasti sociološke nauke, što predstavlja temeljnu osnovu za bavljenje naučnoistraživačkom djelatnošću, a i osnovu za dalje naučno napredovanje u pravcu sticanja većih zvanja;
Razvijenu sposobnost za timski naučnoistraživački rad;
Pisanje i objavljivanje naučnih radova u domaćim i stranim časopisima;
Korišćenje stručnih, pogotovu, naučnih postignutih znanja sa ciljem njihovog kritičkog preispitivanja, analize i dopune, što ima za cilj doprinos i inoviranje postojećih naučnih znanja. Pri sticanju novih saznanja veoma je bitno da se ta znanja publikuju kako bi uspješnije podlijegala kompetentnoj kritici i samim tim se utvrđivala njihova validnost i relevantnost za nauku.
Korišćenje raznih oblika istraživačke prakse zasnovane na epistemološkim kriterijumima utvrđivanja istine, stoga, proizilazi da se student master studija osposobljava i involvira u naučne projekte koji uspješno mogu otkrivati nova saznanja koja doprinose razvoju nauke i sticanju novih naučnih argumenata.
Upoznavanje i apsolviranje savremenih socioloških teorija, koje predstavljaju plodan supstrat za dalja usavršavanja i naučnoistraživačke poduhvate.
Pokazuje originalnost i kreativnost u identifikovanju i postavljanju socioloških problema kroz naučnoistraživački rad;
Uspostavljanje i unaprijeđivanje saradnje sa univerzitetima u regionu i međunarodnim univerzitetima;

Osnovni akademski Studijski program za sociologiju, 180 ECTS, nivo kvalifikacija VI

Ishodi učenja:

Po završetku trogodišnjeg studijskog programa za sociologiju, student će biti osposobljen da:

Poznaje sociološku nauku i ima saznanja i iz njoj srodnih socioantropoloških i psiholoških disciplina;
Upotrebljava osnovna znanja o društvu i različitim sferama društvenog života (kultura, obrazovanje, umjetnost, sport, politika, ideologija, religija);
Primjenjuje osnovna znanja o posebnim oblicima društvenosti (porodica, selo, grad, etnička zajednica, nacija, klasa, subkultura, kontrakultura);
Primjenjuje osnovna opšta metodološka i posebna demografska znanja o strukturi stanovništva i njegovim promjenama (biološka, socio-ekonomska);
Projektuje istraživanja vezana za društvenu dinamiku i društvene promjene;
Pokazuje vještine timskog rada;
Prepoznaje potrebu za modifikacijom postojećih nastavnih modela (metoda i tehnika) prilagođavajući ih novim društvenim uslovima;
Razvije znanje na drugom stepenu studija (master akademske studije);

Ishodi učenja za modul I (Naučno-istraživački):

Po završetku trogodišnjeg Studijskog programa za sociologiju student će biti osposobljen da:

Primjenjuje sposobnost analitičkog i sintetičkog načina mišljenja i sposobnosti poređenja; sposobnost kritičke procjene argumenata i evidencije, sposobnost za primjenu znanja u praksi, sposobnosti komunikacije i timskog rada i razvijenu profesionalnu etiku;
Primjenjuje analitičke kompetencije (koje uključuju sposobnost analize društvenih fenomena; sposobnost korišćenja rezultata društvenih istraživanja; sposobnost formulacije mjera za ostvarenje postavljenih društvenih ciljeva, i sposobnost praćenja i evaluacije državnih, lokalnih i poslovnih politika s obzirom na postavljene ciljeve;
Upotrebljava istraživačke kompetencije (koje se ogledaju u njihovoj sposobnosti da prikupljaju podatke koristeći različite instrumente i tehnike; da formira bazu podataka u barem jednom statističkom programu, da samostalno obavi deskriptivnu analizu prikupljenih podataka i da prezentuju rezultate analize;
Upotrebljava teorijsko-saznajne rezultate o društvu, kako bi na osnovu tog naučnog postupka, otkrio epistemološke implikacije postmodernih narativa o različitim sferama društvenog života (kulturi, obrazovanju, umjetnosti, politici, ideologiji, religiji);
Stekne uvid u mehanizme društvenog funkcionisanja i osnovne izvore društvenih nefukcionalnosti i socijalnih problema;

Ishodi učenja za modul II (Obrazovni):

Po završetku trogodišnjeg Studijskog programa za sociologiju student će biti osposobljen da:

Demonstrira teorijske koncepcije u oblasti obrazovanja sagledane kroz širu dinamiku društvenih procesa;
Razvija sposobnosti analize, sinteze i predviđanja posljedica društvenih procesa;
Pokazuje sposobnost komunikacije i spretnost u radu u saradnji sa socijalnim okruženjem oko rješavanja društvenih i radnih uslova, socijalnih problema, ljudskih potreba i društvenih devijacija;
Dijagnostifikuje vrste socijalnih problema i postavlja radne hipoteze istraživanja u socijalnom radu;
Primjenjuje teorijska znanja o društvenim patologijama i fenomenima i sprovodi ih u praksi u cilju anticipiranja socijalnih problema i socijalne preventive;

Ishodi učenja:

Po završetku magistarskih studija student će biti osposobljen da:

Pokazuje sposobnost da postavlja i rješava složene sociokulturne probleme i objašnjava svjetske mega trendove koje proučavaju sociološke teorije i upotrebljava interdisciplinarna stanovišta prilikom analiziranja savremenog sociološkog diskursa, postmodernog narativa, teorija modernizacije, svjetskog rizičnog društva;
Konstruiše istraživački okvir za anlizu određenog društveno – istorijskog sistema, na koji bitno utiču savremene tehnologije i društveno-istorijske promjene;
Primjenjuje više tipova istraživačkih nacrta i razumevanje logike naučnog i društvenog istraživanja;
Primjenjuje triangulacioni postupak (pluralnost metoda) u utvrđivanju aksiomatske povezanosti hipoteza, prilikom analize društvene dinamike i društvenih promjena.
Samostalno organizuje i realizuje naučnoistraživačke projekte u oblasti ispitivanja javnog mnenja;
Organizuje i realizuje nastavu iz sociologije i gradjanskog obrazovanja u gimnazijama i srednjim stručnim školama, kako bi primjenio stručna i metodička znanja u procesu vrednovanja učeničkih postignuća i metodičke efikasnosti nastave;
Dijagnostifikuje, definiše i analizira složene probleme koji nastaju pod uticajem savremenih društvenih fenomena, sintetišući tako sociološka znanja sa znanjima iz srodnih oblasti;
Interdisciplinarno povezuje i integriše najnovija sociološka saznanja sa iskustvima savremene teorije obrazovanja, ekonomije, kulture i svakodnevnog života;
Promoviše značaj profesionalnog razvoja i permanentnog obrazovanja u modernim društvima znanja;
Utvrdi strategije demokratskog razvoja jednog društva, na bazi obrazovne politike;

Diploma master sociologije (MA) obezbjeđuje sticanje specijalizovanih znanja iz konkretnih oblasti sociološke nauke, što predstavlja temeljnu osnovu za naučno-istraživačkim radom, radom u NVO sektoru, medijima, radnim organizacijama i drugim segmentima privrede, kao i socijalnom politikom u smislu prevencije sociopatoloških pojava. Nakon pohađanja master programa, studentima se omogućava bogat korpus naučno-istraživačkih metoda, koje zbog svoje teleološke usmjerenosti, pružaju mogućnost pouzdanog i temeljnog gnoseološkog pristupa u proučavanju društvenih fenomena. Ovako integrisan studij, studentima pruža samostalan uvid i kadrost bavljenja temama koje pripadaju sociološkom diskursu, i predstavljaju konstituitivni dio savremenog globalnog društva, kao što su pitanja postmoderne kulture, postsocijalističkih promjena, naučnotehnoloških promjena, neoliberalne ideologije, ekoloških promjena, kompresije vremena i prostora i sl. Recentne društvene promjene praćene su fenomenima poput porasta nezaposlenosti i ekonomskog raslojavanja građana, zavisnostima od opijata, nasilja, nekontrolisanog širenja i zgušnjavanja urbanog tkiva, starenja populacije, migracija stanovništva i zagađivanja prirodne sredine. Bilo da su dio globalnih trendova ili tek lokalne specifičnosti, pojave te vrste zahtijevaju sociološka istraživanja i koncipiranje rješenja za koja upravo studij sociologije osposobljava buduće stručnjake različitih profila i usmjerenja – buduće društvene analitičare.

Po završetku ovog master studija, student će biti u mogućnosti da organizuje i realizuje nastavu iz sociologije i gradjanskog obrazovanja u gimnazijama i srednjim stručnim školama. Studenti koji završe master studij sociologije, osposobljeni su i za izvođenje nastave sociologije i drugih predmeta koje sociolozi predaju u srednjim školama (uz izvođenje nastave drugih disciplina koje su završili u master studiju). Studenti sociologije pokazuju sposobnost komunikacije i spretnost u radu i saradnji sa socijalnim okruženjem, prije svega u prosvjetno-pedagoškim radionicama (nastavi). Tako su studenti u mogućnosti da, pokazuju samostalnost i kreativnost u pedagoškom radu, kao i u radu u javnim (akademskim) ustanovama. Iz tih razloga, pozvani su da demonstriraju vještine timskog rada i sposobnost obuke drugih. Bavljenje prosvjetno-pedagoškim radom omogućava im, da konstruišu i primjenjuju najnovija teorijska i metodološka znanja koja istražuju (na lokalnom i globalnom nivou), i ista primjene u radnom okruženju. Na osnovu tog naučnog zaleđa, biće u mogućnosti da primjene ekspertizu u objavljivanju i prezentovanju naučnih rezultata i radova u domaćoj i međunarodnoj naučnoj zajednici, a samim tim, i da se pozicioniraju zbog svoje dociranosti, kao vrsni predavači.

Programski sadržaji studijskog programa:

Navesti osnovne programske sadržaje

OSNOVNE STUDIJE:

NAZIV PREDMETA	OBAVEZNI	IZBORNI	SEMESTAR	ECTS	FOND ČASOVA
Uvod u sociologiju I	X		I	7	3P+2V
Istorija političkih i socijalnih teorija	X		I	6	3P+2V
Socijalna demografija	X		I	5	3P+2V
Statistika u sociologiji	X		I	5	2P+2V
Etnologija	X		I	4	2P+2V
Strani jezik struke I	X		I	3	2P+1V
Uvod u sociologiju II	X		II	7	3P+2V
Savremene sociološke teorije	X		II	6	3P+2V
Uvod u metodologiju socioloških istraživanja	X		II	5	3P+2V
Uvod u sociokulturnu antropologiju	X		II	5	2P+2V
Socijalna psihologija	X		II	4	2P+2V
Strani jezik struke II	X		II	3	2P+1V
Ukupno				60
DRUGA GODINA
Kvantitativne metode istraživanja	X		III	7	3P+2V+1
Uvod u teorije društva	X		III	5	2P+2V
Sociologija culture	X		III	5	2P+2V
Sociologija rada	X		III	5	2P+2V+1P
Socijalna patologija	X		III	5	2P+2V
Strani jezik struke III	X		III	3	2P+1V
Teorija društvene strukture i sistema	X		IV	7	3P+2V
Kvalitativne metode istraživanja	X		IV	5	2P+2V
Sociologija organizacija	X		IV	5	2P+1V+1P
Sociologija ruralnog razvoja	X		IV	5	2P+1V+1P
Sociologija društvenih devijacija	X		IV	5	2P+2V
Strani jezik struke IV	X		IV	3	2P+1V
Ukupno				60
TREĆA GODINA
Teorija društvenih promjena I	X		V	6	2P+2V
Sociologija porodice	X		V	6	2P+1V+1P
Sociologija grada	X		V	5	2P+1V+1P
Sociologija religije	X		V	5	2P+1V+1P
Sociologija umjetnosti	X		V	4	2P+1V+1P
Sociologija politike	X		V	4	2P+1V+1P
Ukupno				30
TREĆA GODINA MODUL I: Naučno istraživački smjer
Sociološka istraživanja grada	X		VI	6	2P+0V+2P
Sociološka istraživanja religije u savremenom društvu	X		VI	5	2P+1V+1V
Sociološka istraživanja savremene porodice	X		VI	6	2P+1V+1V
Sociološka istraživanja u oblasti kulture	X		VI	4	2P+1V+1V
Teorija društvenih promjena II	X		VI	5	2P+2V
Izborni predmet			VI	4	2P
Ukupno				30
Izborni predmet: Razvojna psihologija (Studijski program za psihologiju)		X	VI	4	2P
Izborni predmet: Istorija novovjekovne filosofije (Studijski program za filozofiju)		X	VI	4	2P
Izborni predmet: Uvod u sociologiju obrazovanja		X	VI	4	2P
TREĆA GODINA MODUL II: Obrazovni
Uvod u sociologiju obrazovanja	X		VI	6	2P+2V
Opšta pedagogija – Teorija vaspitanja	X		VI	5	2P
Sociološka istraživanja savremene porodice	X		VI	6	2P+2V+1P
Religija u savremenom društvu	X		VI	4	2P+2V+1P
Teorija društvenih promjena II	X		VI	5	2P+2V
Izborni predmet:			VI	4	2P
Ukupno				30
Izborni predmet: Psihologija ličnosti (Studijski program za psihologiju)		X	VI	4	2P
Izborni predmet:Filozofija obrazovanja (Studijski program za filozofiju)		X	VI	4	2P
Izborni predmet:Opšta istorija novog vijeka od 1789. do 1918. (Studijski program za istoriju)		X	VI	4	2P

MAGISTARSKE / MASTER STUDIJE:

NAZIV PREDMETA	OBAVEZNI	IZBORNI	SEMESTAR	ECTS	FOND ČASOVA
Sociologijakomunikacija	X		I	6	2P+2V+1P
Sociologija crnogorskog društva	X		I	6	2P+2V
Socijalna ekologija	X		I	5	2P+2V
Statističkemetode	X		I	5	2P+2V
Osnovi ekonomske sociologije	X		I	4	2P+2V
Didaktika - teorija obrazovanja i nastave	X		I	4	2P+1V
Sociologija svakodnevnog života	X		II	6	2P+2V
Sociologija masovnih komunikacija	X		II	5	2P+2V+1V
Društvene promjene i razvoj u Crnoj Gori	X		II	5	2P+2V+1P
Teorijske osnove metodike sociologije	X		II	5	2P+2V
Migracije i održivi razvoj u Crnoj Gori	X		II	4	2P
Sociologija globalizacija	X		II	5	2P+2V
Ukupno				60
Potrošačko društvo i urbani stilovi života	X		III	5	2P+2V
Sociologija društvenih pokreta	X		III	5	2P+1V+1V
Sociologija marginalizovanih grupa	X		III	5	2P+2V
Metodika nastave sociologije sa školskim radom	X		III	7	2P+3V+1V
Antropologija savremenosti i popularne kulture	X		III	4	2P+2V
Teorije multikulturalizma	X		III	4	2P+1V
Ukupno				30
Master rad	X		IV	30
Ukupno				60

Kako nastavni plan omogućava dostizanje postavljenih ciljeva;

Nastavni plan omogućava dostizanje postavljenih ciljeva:

Upotrebom raznovrsnih nastavnih metoda i oblika rada prilikom izvođenja nastave;
Analizom i kritičkim osvrtom društvenih fenomena u okviru posebnih socioloških disciplina;
Sticanjem teorijskih znanja tokom predavanja i njihova praktična primjenljivost u analizi posebnih društvenih fenomena kroz vježbe i praktičnu nastavu.
Kompatibilnost nastavnog programa i plana sa fakultetima u regionu i međunarodnim fakultetima i razmjena naučnih iskustava;
Kroz vježbe i praktičnu nastavu studenti se osposobljavaju da koriste metode i tehnike sociološkog istraživanja, te na taj način proučavaju sociološi aktuelne probleme.
Kroz slušanje predavanja, izvođenje vježbi, aktivno učestvovanje studenata u nastavi, izradu eseja i seminarskih radova, časove praktičnog rada, polaganje kolokvijuma i ispita.

Da li, i u kojem obimu, se nastava na studijskom programu izvodi na stranom jeziku.

Osim nastave iz engleskog jezika, koja se redovno izvodi na Studijskom programu, upotreba stranog jezika primjenjivala se u slučajevima kada su dolazili gostujući predavači ili naš studij pohađali studenti iz inostranstva.

Udžbenici, skripte, naučna i stručna literatura potrebna za realizaciju studijskog programa:

U kojoj mjeri navedena literatura omogućava studenatima savlađivanje studijskog programa (u prilogu dostaviti spisak potrebne literature za studijski program).

Planirana literatura udžbenika i izvornih (klasičnih) djela iz sociologije u potpunosti omogućuje savlađivanje sadržaja koji se izučava na Studijskom xxxxxxxx.Xx studentima omogućuje lakše praćenje i usvajanje postulata i znanja sociološke nauke. Spisak potrebne literature je dat u prilogu u okviru svakog pojedinačnog silabusa.

Struktura studijskog programa:

Kakva je struktura programa i koja usmjerenja program sadrži.

Struktura programa će se realizovati shodno modelu (3+2+3) 3godine osnovnih studija + 2 godine master studija. Doktorske studije neće se organizovati i izvoditi u ovom reakreditacionom periodu.

Na trećoj godini studija (šesti semestar) organizovana su dva modula:

Naučno-istraživački
Obrazovni

Studijski program sadrži obavezne predmete na osnovnim i master studijama, uključujući i izborne predmete u šestom semestru u okviru dva ponuđena modula. Program sadrži fundamentalne sociološke discipline na različitim nivoima studija, zatim posebne predmetne oblasti koje obuhvataju širok dijapazon sociološkog proučavanja kulture, umjetnosti, porodice, sela, grada, društvenih devijantnosti, društvenih promjena, zatim, antropološke, pedagoško-psihološke i praktično-metodičke discipline i engleski jezik. Program na svim nivoima ima završni rad: diplomski i magistarski.

Šira određenja strukture su naznačena Pravilima studiranja na osnovnim studijima (UCG, mart 2015, član 6).

Mogućnost transfera kredita:

Sa kojih studijskih programa i u kojem stepenu prethodno stečeni krediti, odnosno položeni ispiti, mogu biti priznati na tom studijskom programu.

Dekan formira komisiju koja utvrđuje ekvivalentnost i formira prijedlog za priznavanje ispita, koji sadrži spisak predmeta koji se priznaju.

Priznavanjem ispita priznaje se i ocjena kojom je student ocijenjen, kao i broj ECTS kredita.

U skladu sa aktuelnim dokumentima iz oblasti visokog obrazovanja: „Prepis na studije sa istih, odnosno srodnih studijskih programa i prava na osnovu mobilnosti studenata ostvaruju se u skladu sa pravilima koja utvrđuje Senat.

“ Član 134, Statut Univerziteta Crne Gore, 13. februar 2015.

Zakon o visokom obrazovanju („Službeni list CG“, br. 44/2014)

Izvođenje nastave

Koje nastavne metode i koji sistem rukovođenja se planira na studijskom programu.

Ustanova je dužna da za sve studente organizuje predavanja i druge oblike nastave, osim za učenje na daljinu, u skladu sa obrazovnim programom za postizanje ishoda učenja.

Pored uobičajenih nastavnih metoda (predavanje, razgovor, diskusija, tumačenje izvornog teksta, pisani radovi), planira se primjena metoda aktivne nastave (učenje sa razumijevanjem, učenje putem otkrića i učenje kroz rješavanje problema, stvaralačko učenje, interaktivno učenje). Akcenat je na aktivnoj ulozi studenata i njihovom misaonom aktiviranju tokom cijelog nastavnog procesa.

Praktična znanja, vještine i kompetencije mogu se sticati u laboratorijama ustanove ili praksom kod poslodavaca za nesmetano uključivanje na tržište rada. Način i vrijeme organizovanja svih oblika nastave ustanova uređuje opštim aktom.Studijski program mora da sadrži praktičnu nastavu, kao i ishode učenje za naučnu oblast kojoj pripada studijski program, odnosno kompetencije za obavljanje djelatnosti.

radovima (domaći zadaci, projekti, seminarski radovi i slično) i vremenu za učenje u pripremi za provjeru znanja i ocjenjivanje (testovi, kolokvijumi, izrada završnih radova, završni ispit, stručna praksa) i drugim oblicima angažovanja

u skladu sa konkretnim studijskim programom.

Rukovođenje se organizuje u skladu sa aktuelnim dokumentima iz oblasti visokog obrazovanja.

Zakon o visokom obrazovanju („Službeni list CG“, br. 44/2014)

Statut Univerziteta Crne Gore, 13. februar 2015.

Vrsta evaluacije na kraju studijskog programa:

Na koji način se kompletira i realizuje studijski program (diplomski rad, završni ispit, stručna praksa i sl.);

Opterećenje studenata treba da bude ravnomjerno, a može se sastojati iz sljedećih aktivnosti:

1. nastava (predavanja, vježbe, praktikumi, seminari, praktična nastava, terenska nastava i drugo);

2. samostalni radovi;

3. kolokvijumi;

4. ispiti;

5. izrada završnih radova;

6. stručna praksa,

7. drugi oblici angažovanja u skladu sa konkretnim studijskim programom.

Vrednovanje kvaliteta visokog obrazovanja predstavlja stalan proces praćenja rada i procjena koje se odnose na studijske programe, nastavu i uslove rada ustanova, što implicira provjeru ostvarenih rezultata sa aspekta formulisanih ciljeva, zadataka i aktivnosti, bilo da riječ o institucionalnom ili o programskom vrednovanju. Dok se institucionalno vrednovanje odnosi na upravljanje institucijom (u finansijskom i akademskom smislu), programsko vrednovanje je usmjereno na procjenu programa (u okviru kojih se stiču određeni akademski stepeni), programskih zahtjeva i njihove realizacije. U oba slučaja može se govoriti o internoj i eksternoj dimenziji vrednovanja koje se realizuje u skladu sa kriterijumima^², standardima^³ i procedurama za ocjenjivanje kvaliteta ustanova visokog obrazovanja.

Samovrednovanje predstavlja stalnu aktivnost zaposlenih u cilju procjenjivanja realizacije planiranih aktivnosti i uspješnosti sopstvene nastavne prakse, poboljšanja kvaliteta nastave i ukupnih obrazovnih rezultata.^⁴ Eksterno vrednovanje doprinosi većoj objektivnosti i kritičnosti u analizi ostvarenih rezultata i sagledavanju postojećeg stanja, a samim tim i većoj sigurnosti u procjeni relevantnosti iskazanih potreba i planiranju budućih pravaca razvoja.

Primjena različitih oblika vrednovanja kvaliteta visokog obrazovanja, nastave i istraživanja zahtijeva punu posvećenost u izboru i korišćenju relevantnih pokazatelja uspješnosti. Pokazatelji/indikatori uspješnosti „čine niz statističkih parametara na osnovu kojih se mjeri nivo realizacije programa visokoškolske ustanove, odnosno studijskog programa u određenom elementu kvaliteta. Pokazatelji uspješnosti predstavljaju kvalitativne i kvantitativne mjere outputa (kratkoročni rezultati) i mjere ishoda (dugoročne mjere ishoda i uspjeha) sistema ili programa. Pomoću njih ustanova određuje referentnu vrijednost svoje realizacije programa, to jest vrši poređenje visokoškolskih ustanova.“^⁵ Svrsishodna primjena indikatora kvaliteta treba da bude u funkciji efikasnije i objektivnije analize postojećeg stanja i izvođenja zaključaka o kvalitetu visokog obrazovanja, ustanova i studijskih programa. Pokazatelji uspješnosti ustanove iskazuju, na primjer: broj prijavljenih studenata za upis, odnos broja studenata i nastavnog osoblja, radno opterećenje akademskog osoblja, broj objavljenih radova, zapošljavanje diplomiranih studenata, prihode i rashode visokoškolske ustanove, uslove rada, opremu, inventar i dr.

„Završni rad, odnosno završni ispit studija, vrednuje se sa najviše 15 ECTS kredita.“Član 6, Pravila studiranja na osnovnim studijama, mart 2015.

Studijski program se realizuje u skladu sa aktuelnim dokumentima iz oblasti visokog obrazovanja:

Zakon o visokom obrazovanju („Službeni list CG“, br. 44/2014)

Statut Univerziteta Crne Gore, 13. februar 2015.

Implementacija sistema kvaliteta na UCG, 1. dio, 2010: 15

Pravila studiranja na osnovnim studijama, mart 2015.

Pravila studiranja na postiplomskim studijama, mart 2015.

Na koji način studenti procjenjuju kvalitet studijskog programa i njihovih realizatora.

Student ima pravo na ocjenu kvaliteta rada akademskog osoblja.

Student ima pravo na žalbu dekanu u slučaju povrede prava na slobodu mišljenja i iskazivanja stavova o pitanjima koja se odnose na studije, na pogodnosti u studiranju koje proizilaze iz statusa studenta, konsultacije, polaganje ispita na način i u rokovima kako je to određeno zakonom i ovim statutom, korišćenje biblioteke, računarske sale i ostalih resursa sa kojima raspolaže organizaciona jedinica.

Student ima pravo na žalbu Senatu Univerziteta na kvalitet nastave, odnosno kvalitet rada akademskog osoblja organizacione jedinice na kojoj studira.

Takođe, mehanizam po kojem studenti procjenjuju kvalitet studijskog programa i njihovih realizatora je studentska anketa koja se sprovodi dva puta godišnje.

Studentsko vrednovanje nastave i ispita sprovodi se od početka organizacije nastave i ispita u skladu sa principima Bolonjske deklaracije. U Procedurama usvojenim za implementaciju sistema kvaliteta na UCG dodatno su precizirani svi elementi potrebni za sprovođenje istraživanja, obradu rezultata, analizu, usvajanje i publikovanje.

Evaluacija se odnosi na redovno studentsko vrednovanje nastavnog procesa kao dio opšte politike obezbjeđenja kvaliteta visokog obrazovanja na UCG.

Istraživanje ima za cilj vrednovanje rada nastavnika i saradnika, kao i angažovanja studenta na određenom predmetu, kako bi se na osnovu ocjena i sugestija studenata unaprijedila organizacija nastave i rad nastavnika i saradnika.

Mišljenja studenata o pedagoškom radu nastavnika formirana na osnovu ovih istraživanja koriste se kao kriterijum za ocjenu pedagoškog rada u postupku izbora nastavnika u akademska zvanja.

Plan aktivnosti, opis postupka, dokumenta za vrednovanje i izvještavanje su sastavni dio publikovanih Procedura. Istraživanje se sprovodi na osnovu odluke Senata Univerziteta i vijeća jedinice.

U opisu postupka je naglašeno da se sprovodi elektronski sa automatskom obradom podataka i uniformno za kompletan Univerzitet. Podaci se unose i čuvaju u centralnu bazu podataka UCG. Izvještavanje o rezultatima je obezbijeđeno:

za svakog nastavnika i saradnika pojedinačno na personalnom SNIKE nalogu,
za rukovodstvo fakulteta na posebno kreiranom SNIKE nalogu „PRODEKAN“ tako da može on-line imati uvid u sve rezultate na fakultetu,
za Rektorski kolegijum i QA centar na posebnom SNIKE nalogu „QA PROREKTOR“ tako da može on-line imati uvid u sve rezultate na Univerzitetu.

Na Filozofskom fakultetu se, skladu sa zahtjevima koji su jedinstveni za UCG, na na kraju zimskog i ljetnjeg semestra ogranizuje elektronsko anketiranje studenata.

Napomena:

Za rezultate anketiranja i obaveze koje slijede na osnovu dobijenih ocjena posebno je kreirana podrška na SNIKE portalu, koja je jedinstvena za Univerzitet.

Razvoj studijskog programa i kvalitet:

Navesti načine korišćenja povratne informacije o kvalitetu u sljedećim oblastima:

Dostizanju usvojenih ciljeva;

Udžbeničkoj literaturi;

Nastavnim metodama.

Načini korišćenja povratne informacije o kvalitetu u sve tri navedene oblasti su usklađene sa sistemom za obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta na Univerzitetu Crne Gore.

Izvještaji o sprovedenim postupcima vrednovanja služe kao osnova za pravljenje Izvještaja o samovrednovanju organizacione jedinice.

Rezultati sprovedenog postupka vrednovanja koriste se:

- za izradu izvještaja,

- u postupcima izbora u nastavna i saradnička zvanja,

- za predloge korektivnih mjera u nastavnom procesu,

- u drugim slučajevima predvidenim zakonom i opstim aktima.

Eksterna evaluacija:

Da li je studijski program bio prethodno akreditovan od strane Savjeta za visoko obrazovanje, ili neke druge institucije (ako jeste priložiti certifikat o akreditaciji).

Reakreditacija Univerziteta Crne Gore 2012.

REALIZACIJA STUDIJSKOG

Nastavno osoblje:

Osoba odgovorna za implementaciju studijskog programa (ime, zvanje, dužnost i uloga u realizaciji programa);

Prof. dr Lidija Vujačić – rukovodilac Studijskog programa za sociologiju

Imena i zvanja profesora angažovanih na realizaciji studijskog programa;

BR.	IME I PREZIME	RED.PROF	VAN.PROF	DOC.
1.	Prof. dr Lidija Vujačić		x
2.	Prof. dr Slavka Gvozdenović	x
3.	Doc. dr Rade Šarović			x
4.	Doc. dr Sonja Mijušković			x
5.	Doc. dr Drago Perović			x
6.	Doc. dr Radoje Golović			x
7.	Prof. dr Vučina Zorić		x
8.	Prof. dr Marija Knežević		x
9.	Doc. dr Nikola Milović			x
10.	Doc. dr Nikola Žarić			x

SPISAK ZAPOSLENIH SARADNIKA

BR	IME I PREZIME	ZVANJE
1.	Dr Goran Ćeranić	Saradnik u nastavi
2.	Dr Vladimir Bakrač	Saradnik u nastavi
3.	Dr Ljiljana Vujadinović	Saradnik u nastavi
4.	Dr Tatjana Vujović	Saradnik u nastavi
5.	Mr Miomirka Lučić	Saradnik u nastavi
6.	Mr Nataša Krivokapić	Saradnik u nastavi
7.	Mr Obrad Samardžić	Saradnik u nastavi
8.	Mr Predrag Živković	Saradnik u nastavi

Procenat angažovanih profesora i saradnika u stalnom radnom odnosu;

70%

Osnovne sociološke i druge discipline koje se izučavaju na Studijskom programu, pokrivene su najvećim dijelom sa stalno zaposlenim profesorima (ili njihovim mentorstvima) i saradnicima.

Način na koji Ustanova upoznaje nastavno i drugo osoblje o realizaciji studijskog programa.

Za svaki predmet (kurs) predmetni nastavnik utvrđuje plan rada i dužan je isti dostaviti prodekanu za nastavu, najkasnije 15 dana prije početka predavanja.

Predmetni nastavnik obavezan je da na prvom času nastave upozna studente sa planom rada na predmetu (kursu).

Studenti imaju pravo na izvod iz plana rada u pisanoj formi.

Nastavnik je dužan da u toku nastave, izrade samostalnih zadataka i pripreme za polaganje pomogne studentima organizovanjem konsultacija. Termini i vrijeme za konsultacije treba da budu usklađeni sa nastavom tako da su dostupni studentima.

Nastavno i drugo osoblje se upoznaje sa realizacijom studijskog programa prvenstveno kroz organe upravljanja i Vijeće organizacione jedinice. U skladu sa akademskim kalendarom i predviđenim terminima na Vijećima se periodično razmatra uspjeh studenata tokom semestra, ukazujući na eventualne propuste nastavnika. Studenti svoje primjedbe mogu pojedinačno ili preko studenta povjerenika izložiti rukovodiocima studijskih programa ili Prodekanu za nastavu.

Studenti:

Način na koji studenti mogu uticati na planiranje, implementaciju i ocjenu kvaliteta studijskog programa.

Uticaj studenata na planiranje, implementaciju i ocjenu kvaliteta studijskog programa definisano je članom 87 stav 5 Zakona o visokom obrazovanju („Službeni list CG“, br. 44/2014) i čl.117 i 131 Statuta Univerziteta Crne Gore iz 2015. godine. Učešće studenata u postupku redovnog (godišnjeg) praćenja za obezbjeđenje sistema kvaliteta vrši se kroz ocjenu predavanja, programa, nastavnog osoblja i njihove pedagoške sposobnosti. Sumarne ocjene se objavljuju na web stranici Univerziteta. Istraživanje se odnosi na redovno studentsko vrijednovanje nastavnog procesa kao dio opšte politike obezbjeđivanja kvaliteta visokog obrazovanja na UCG. Mišljenje studenata o pedagoškom radu nastavnika formirana na osnovu ovih istraživanja koriste se kao kriterijum za ocjenu pedagoškog rada u postupku izbora nastavnika u akademska zvanja. Podaci se unose i čuvaju u centralnu bazu podataka UCG. Izvještavanje o rezultatima je obezbijeđeno:

Za svakog nastavnika i saradnika pojedinačno na personalnom SNIKE nalogu
Za rukovodstvo fakulteta na posebno kreiranom SNIKE nalogu »Prodekan« može on-line imati uvid u sve rezultate na fakultetu
Za Rektorski kolegijum i QA centar na posebnom SNIKE nalogu »QA PROREKTOR« tako da može on line imati uvid u sve rezultate na Univerzitetu.

Anketiranje se realizuje na kraju ljetnjeg i zimskog semestra

Svaki nastavnik pojedinačno, ukoliko smatra važnim u toku nastave razgovara sa studentima sprovodeći evaluaciju cilju unaprijeđivanja kvaliteta nastave.

U procesu donošenja odluka i drugih aktivnosti na unapređenju kvaliteta, student učestvuju i kroz rad Senata i Vijeća organizacionih jedinica. U Senatu UCG, predstavnici studenata su zastupljeni u broju od 20% od ukupnog broja članova Senata, vodeći računa da u strukturi budu zastupljeni studenti svih nivoa studija (osnovne, postdiplomske i doktorske). Predstavnici studenata u Vijećima organizacionih jedinica su zastupljeni u broju od 20% od ukupnog broja članova Vijeća. Predstavnici studenata u vijećima su izabrani od strane studentske organizacije na organizacionoj jedinici, pri čemu se vodi računa da u strukturi budu zastupljeni studenti svih nivoa studija (osnovne, postdiplomske-master).

Uloga organa i drugih tijela obrazovne institucije:

Koji organi ili odgovarajuća tijela Ustanove prate realizaciju obrazovnog programa;

Senata UCG,
Vijeća organizacionih jedinica,
Dekan fakulteta, prodekan za nastavu, rukovodilac studijskog programa,
Centar za studije i kontrolu kvaliteta UCG,
Komisije za obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta,
Prošireni rektorski kolegijum,
Prošireni dekanski kolegijum,
Centar za doktorske studije,
Odbor za monitoring magistarskih studija,
Komisije za doktrorske studije na organizacionim jedinicama

	RESURSI
	Resursi za izvođenje i savlađivanje nastave:
	Prostor i odgovarajuća nastavna oprema; Infrastruktura (istraživački kapaciteti – prostor, oprema, biblioteka, IT) Studijski program za sociologiju raspolaže sa četiri nastavne sale (210, 218, 219, 342) kao i kabinetom (208). Potrebno je istaći da u okviru Studijskog programa postoji i Institut za sociologiju i psihologiju.Utemeljenje Instituta za sociologiju i psihologiju na Filozofskom fakultetu u Nikšiću ima sve bitne karakteristike procesa socijalne inovacije. To je pretpostavljalo postojanje brojnih ideja i uslova od intelektualne, kulturne i organizacione prirode. Ova dinamika društvenopolitičke stvarnosti imperativno je nametnula potrebu za sociologijom i psihologijom, ne samo kao za akademsko-pedagoškim, već kao i za naučno-istraživačkim disciplinama. Osnivanje ovog Instituta rezultat je saznanja da i u našoj Republici, kao i svuda u svijetu, postoji potreba za naučnim istraživanjem prirode društva i pojedinca, i protivurječnih tendencija njihovog razvoja. Jedan od ciljeva Instituta je bio kod mlađih generacija razviti sociološku i psihološku perspektivu i osposobiti ih za kompetentno, samostalno istrživanje različitih dimenzija naše složene i protivurječne antroposocijalne stvarnosti. Prilikom koncipiranja programa rada Instituta korišćena su iskustva više naučno-istraživačkih centara iz okruženja i svijeta sa dugom tradicijom društvenih istraživanja. Svim saradnicima instituta koji su istovremeno i članovi Studijskih programa za sociologiju i psihologiju omogućeno je da oforme svoj stručni i naučni habitus u saglasnosti sa svojim intelektualnim inklinacijama i u saglasnosti s poterbama Instituta i perspektivama njegovog razvoja. Ova istrajavanja, pored toga što doprinose da se naučno i kompetentno osvijetle posebne dimenzije crnogorskog sociokulturnog života, imaju i dodatan značaj za rad Instituta. Naime, oni istovremeno i praktično upoznaju mlađe kadrove, ali i studente sa kanonima sociološkog i psihološkog poduhvata i postupno ih uvode u procedure naučnoistraživačkog rada. Uključujući studente (kako sa redovnih studija, tako i master i doktorande) nastojimo im obezbijediti širu društvenu perspektivu. Ovim težimo osposobljavanju naših studenata za adekvatnije razumijevanje i interpretiranje kompleksnih i protivrječnih procesa savremenog svijeta, uključujući tu i naše društvo. To treba da doprinese formiranju visokokvalitetnih kadrova spremnih da rade u istraživačkim institucijama i ostalim organizacijama i koji će moći efektivno da komuniciraju sa kadrovima i institucijama istih ili sličnih profila razvijenih zemalja. U današnjim uslovima veoma je značajno i formiranje vještina i kompetencija neophodnih za uspješno suočavanje sa novim izazovima koje nose svjetske globalizacije i povećana međuzavisnost.Institut je u posljednjih godina učestvovao uviše domaćih I međunarodnih istraživačkih projekata,od kojih posebno izdvajamo dugogodišnju saradnju sa Sociološkim fakultetom MGU imena Lomonosova. Institut za sociologiju i psihologiju, pored dosadašnje uspješne saradnje sa naučnim centrima iz zemlje i inostranstva (MGU, Lomonosov- Rusija i Institut za sociologiju - Beograd) i privrdenim partnerima iz zemlje (DOO „Pivara“ - Nikšić) i resornim ministartsvima Vlade Crne Gore, prema utvrđenom palnu i programu i naučno-istraživačkim projektima, planira saradnju i sa regionalnim istraživačkim centrima od kojih navodimo sardanju s prestižnim institutom za sociologiju iz Zagreba. U toku je i preliminarna faza istraživanja - Transformacijski preobražaj glavnih gradova Zagreba i Podgorice – kao sastava naselja. Prostor i oprema Instituta za sociologiju i psihologiju (pregled osnovnih sredstava) Prostor od 52 m² Dvije radne prostorije Kabinet Dvije fotelje (LINGO) Kancelarijski sto 220/10 Dva kancelarijska stola sa fiks. kasetama Četiri radna stola od univerera Osam kongresnih stolica Dva zidna plakara Ugradni plakar Osam stolica (ISO) Četiri kompjutera Četiri štampača Dva skenera Jedan lap top Notebook NOT TOS Qosmio F60 – 10K Jedan projektor Institut raspolaže i zavidnim bibliografskim kapacitetom Institut za sociologiju i psihologiju, raspolaže prostorom od 52 m² i osnovnom tehnološkom opremom, neophodnom za njegovo funkcionisanje. Zbog kompleksnosti naučno-istraživačkog rada i praćenja savremenih društvenih fenomena, za dalji rad Instituta, potrebno je involvirati i one tehnološke inovacije, koje će pomoći nesmetan razvoj sociološkog propitivanja društvenih pojava. Stoga je neophodno na izvjestan način opremiti i revitalizovati dosadašnje prostorne i tehnološke kapacitete, zbog roka njihove funkcionalnosti. Ističemo da Institut za sociologiju i psihologiju posjeduje i zavidnu biblioteku sa više stotina naslova iz oblasti društveno-humanističkih nauka, na maternjem i svjetskim jezicima. Pod okriljem Studijskog programa i Instituta za sociologiju i psihologiju publikuje se i časopis »Sociološka luča«.Časopis Sociološka luča rezultat je, prije svega, razvoja sociološke i uopšte društvene misli u Crnoj Gori, a zatim i potreba i rada aktera koji su učestvovali u njegovj realizaciji. Časopis je registrovan 16. 10. 2006. godine kod Centralne narodne biblioteke „Đurđe Crnojević“ i tako zvanično uveden u međunarodnu bazu serijskih publikacija, pod brojem ISSN 1800-6167, kao časopis za sociologiju, socijalnu antropologiju, socijalnu demografiju i socijalnu psihologiju. Časopis izdaju Filozofski fakultet u Nikšiću, Studijski program za sociologiju, Institut za sociologiju i psihologiju i Društvo sociologa Crne Gore.Tematska struktura naučnih i stručnih radova koji se nalaze u dosadašnjim brojevima časopisa, dominantno pokriva tematiku naučnih disciplina kojom se časopis bavi, ali je redakcijski i uređivački pristup otvoren i za priloge interdisciplinarnog karaktera (npr. psihologija, politologija, filozofija) što je ne samo trend nego i neophodnost u društvenim naukama. Neke od najzastupljenijih tema vezane su za pitanja: Društvenog razvoja (tranzicija, svojinska transformacija, preduzetništvo, socijalna isključenost, fenomen kompetitivnosti, socijalni kapital) Vezana za kulturu (kulturni identitet, estetiku, sistem vrijednosti, sport, kič, kultura turizma) Iz svakodnevnog života (slobodno vrijeme, dokolica, masovna i potrošačka kultura) Religijskog života (privrednu etiku, revitalizaciju religije, sekularizaciju, religijski dijalog, pravoslavlje na Balkanu, hrišćansko poimanje vremena) Roda i rodnih odnosa (rodna perspektiva jezika, rodni balans, crnogorska mistika) Iz socijalne psihologije i psihologije (nesvjesno i socijalna kognicija, socijalna neuronauka, delinkvencija, narkomanija, narcizam) Institucionalnog razvoja sociološke misli (nastava sociologije, udžbenici sociologije, sociologije obrazovanja, razvoja univerziteta) Položaja i adaptacije RAE populacije u Crnoj Gori; Medija (pristup informacijama, političkih kampanja, medijske globalizacije) Iz metodologije (o mjerenju i testiranju, telefonskim anketama) Stanovanja i života na selu Redakciju časopisa Sociološka luča sačinjava 12 članova, od kojih je 6 iz Crne Gore, a 6 iz inostranstva (po jedan iz SAD, Rusije, Bugarske, Srbije, BiH i Hrvatske). Takav sastav redakcije, kao i njegova redovna međunarodna distribucija, sa rezimeima na stranom jeziku, sa registracijom u međunarodnoj bazi podataka EBSCO, čsopisu daje međunarodni karakter i autorima veliki broj bodova potrebnih za izbor u naučna zvanja.
	Biblioteka; Centralna univerzitetska biblioteka organizuje i rukovodi bibliotečkim sistemom Univerziteta, odnosno bibliotekama njegovih organizacionih jedinica. Nadležna je za razvoj bibliotečko-informacionog sistema Univerziteta i kreiranje centralnog bibliotečkog kataloga Univerziteta prema međunarodnim bibliografskim standardima.U Biblioteci se obavlja i stručna obrada bibliotečke građe, obnova i nabavka bibliotečkog fonda, kao i produkcija i distribucija izdavačke djelatnosti Univerziteta. Detaljnije informacije o raspoloživim bazama, prinovljenoj literaturi i slično se mogu naći na linku: xxxx://xxx.xxx.xx.xx/xx/x-xxxxxxxxxxxx/xxxxxxxxx-xxxxxxxxxxxxxx-xxxxxxxxxx Biblioteka Filozofskog fakulteta je poslije Nacionalne biblioteke u Cetinju po knjižnom fondu najveća u Crnoj Gori.
	Informacione i komunikacione tehnologije za realizaciju programa; Studijski program za sociologiju raspolaže sa savremenim tehnološkim uređajima neophodnim za sprovođenje nastavnog procesa (projektorima, računarima, video opremom)
	Finansiranje studijskog programa i način obezbjeđenja sredstava; Finansiranje navedenih studijskih programa planirano je u skladu sa Odlukom Senata UCG br. 03-1910 i Upravnog odbora UCG br. 02-1910/1, obije od 30. 06. 2016, kao i Strategijom visokog obrazovanja 2016-2020. Reforma modela studiranja nužno povlači i reformu finansiranja Univerziteta i to prvenstveno u pravcu budžetskog finasiranja i osnovnog i master nivoa Studija (uz mogućnost ugledanja na uporednu praks uparcijalnog finansiranja Određenog broja doktorskih studija). Naglašavamo: jedna od osnovnih karika reforme je podizanje kvaliteta znanjakroz osnaživanje i omasovljenje master nivoa studija, pa je budžetsko finansiranje dvogodišnjeg mastera neminovno. Smatramo da novom modelu studija i efektima koje bi trebalo da postigne, Pogoduje odnos 80% budžetskih-20% samofinansirajućih studenata, po mogućnosti u sva tri ciklusa studija. Odnos broja budžetskih i samofinansirajućih posmatramo kroz upisne kvote za tri ciklusa (student koji Ponavlja godinu gubi status budžetskog studenta). Kroz reformu finansiranja visokog obrazovanja potrebno je uzeti u obzir da usklađivanje sa standardima kvaliteta u sprovođenjureformi upućujena potrebuza dodatno zapošljavanje i unapređenje infrastrukture, koja je godinama u zastarijevanju, kao i na podizanje razvojne komponente Univerziteta. Dodamo li tome da su sadašnja primanja nastavnika, po statističkim podacima, na začelju u regionu, sve zajedno upućuje na nužnost povećanja budžeta Univerziteta.
	Finansiranje studijskog programa i garancija osnivača privatnih Ustanova, saglasno članu 44 Zakona o visokom obrazovanju ( ’’Sl.list RCG’’, br. 60/03 ).

	SAMOVREDNOVANJE STUDIJSKOG PROGRAMA
	Navesti dobre strane studijskog programa; U više od 20 godina svoga postojanja, Studijski program za sociologiju prošao je kroz nekoliko razvojnih faza uslovljenih dinamikom razvoja same struke i dubokim krizama i promjenama koje su obilježavale društvenu stvarnost. Tako je, npr., razvoj sociologije kao nauke stvorio potrebu da se i na našem studiju ozbiljnije razvije metodologija kao okosnica svake naučnoistraživačke analize. Ustanovljen je niz disciplina relevantnih za promišljanje savremenog društva (Socijalna patologija, Sociologija globalizacije, Sociologija održivog razvoja, Sociologija organizacija, Ekonomska sociologija, Urbana sociologija, Sociologija ruralnog razvoja, Sociologija kulture i umjetnosti, Sociologija religije – da spomenemo tek neke od njih). Razvoj posebnih disciplina osnažio je društvenu i naučnu ulogu struke i studija. Društvene promjene koje se dešavaju u savremenom svijetu, pa i u našem društvu, praćene su fenomenima poput porasta nezaposlenosti i ekonomskog raslojavanja građana, zavisnosti od opijata, nekontrolisanog širenja urbanog tkiva, starenja populacije, migracija stanovništva i zagađivanja prirode. Bilo da su dio globalnih trendova ili tek lokalne specifičnosti, pojave te vrste zahtijevaju sistemska istraživanja i koncipiranje rješenja za koja upravo Studijski program za sociologiju osposobljava buduće stručnjake različitih profila i usmjerenja – buduće društvene analitičare. Rad sociologa suštinski je usmjeren na doprinos oblikovanju i ostvarivanju ciljeva društvenog razvoja. Studijski program za sociologiju omogućava unapređenje socioloških znanja i vještina, analizu brojnih društvenih fenomena, kretanja i odnosa i sticanje kvalitetnog sociološkog znanja.Studij sociologije omogućava studentima da bolje percipiraju društvenu stvarnost u kojoj žive, da utiču na promjene i pronadju svoje mjesto u društvu. Na katedri za sociologiju radi stručan kadar, koji usavršava svoja znanja i vještine i trudi da ih na što bolji način prenese studentima. Sociologija pruža mogućnost usavršavanja i na polju bliskih naučnih disciplina, politikologije, filozofije, socijalne politike. Sociologija pruža višestruke mogućnosti zapošljavanja. Sociolozi mogu raditi kao predavači u različitim obrazovnim institucijama, istraživači u naučnim institucijama, u agencijama za istraživanje tržišta i javnog mnjenja. Predmet izučavanja sociologa jest i međusobni uticaj različitih oblika društvenog organizovanja, te uticaj društvenih organizacija i ustanova na pojedince. S obzirom na šarolik predmet izučavanja, većina se sociologa nakon završenog formalog obrazovanja specijalizira u nekom području.
	Početna ograničenja i rizici; Potrebno je adekvatno praćenje i raspisivanje izbora u veća zvanja, ne samo za postojeće profesore, nego i za sardnike u nastavi, koji ispunjavaju uslove koje predviđa Pravilnik o izboru u zvanja UCG; Potrebno je opremiti biblioteku fakulteta sa savremenim sociološkim naslovima; Potrebno je uvesti u srednjim školama u formi obaveznog predmeta Nacionalnu sociologiju, koja bi se bavila društvenim promjena crnogorskog društva u peridou postsocijalističke transformacije; Potrebna je veća zastupljenost sociološkog kadra u procesu praćenja društvenih promjena; Malo razumjevanje institucija na republičkom nivou za kvalitetna sociološka istraživanja; Prilično izražena nezainteresovanost medija za sociološkim istraživanjima i nalazima, kada je riječ o društvenim problemima i temama. Potrebna je veća pažnja crnogorskog društva i nadležnih instanci u uključivanju sociološkog kadra u implementaciji evropskih vrijednosti u dosadašnjim integracijama; Izdavačka djelatnost se zasniva mahom na volonterskom radu redakcije i prijatelja časopisa “Sociološka luča”; skromna sredstva za štampu se obezbeđuju od strane Filozofskogfakulteta. Veći novčani fondovi za finansiranje naučno-istraživačkih projekata; Osavremenjivanje tehnoloških komponeti, pomoći će Studijskom programu za sociologiju, ravnopravno apliciranje na nacionalnim i međunarodnim konkursima naučnoistraživačkog procesa. To je ujedno i mogućnost stvaranja adekvatnog ambijenta za praćenje savremenih društvenih fenomena i pojava, koji zahtjevaju pažnju sociološke nauke.
	Vizija studijskog programa u budućnosti. Strateška opredeljenja Studijskog programa su: temeljna istraživanja najznačajnijih fenomena društvene stvarnosti, njihovih uzroka i posljedica, koji bitno utiču na položaj građana, porodice, institucija, organizacija i ukupni progresivni razvitak društva Crne Gore; razvijanje tematskih primijenjenih istraživanja u pojedinim oblastima društvene stvarnosti; uspostavljanje i širenje saradnje sa domaćim i međunarodnim naučnim institucijama, NVO i fondacijama na formiranju i realizovanju zajedničkih projekata; formiranje i prezentacija baze podataka iz završenih projekata; izdavačka djelatnost: publikovanje istraživačkin nalaza i dalje afirmisanje časopisa Sociološka luča; Naznačenim opredeljenjima Studijski program za sociologiju predstavlja jedinstvenu katedru u Crnoj Gori, jer je orjentisan na cjelovito znaje o društvu Crne Gore koje je bitna pretpostavka stvaranja povoljnih društvenih prilika za razvoj svih oblasti koje su od vitalnog značaja za dalji društveno-ekonomski razvoj i cjelovitu transformaciju Crne Gore u moderno društvo zasnovanom na znanju. Znanje o društvu Crne Gore mora predstavljati nezamjenjivu osnovu izrade strateških dokumenta Crne Gore kao moderne zajednice građana. Na toj osnovi se jedino mogu dugoročno planirati usklađivanje najznačajnijih podsitema društva: ekonomskog, privrednog, ekološkog i socijalnog i njihovo usmjeravanje na dobrobit građana, porodice i društva kao cjeline.Ova diferencijacija omogućava da svaka oblast nauke daje adekvatan doprinos, a to znači sociologija i njoj srodne nauke u oblasti znanja o društvu, da se precizno zakonskim propisima definiše njihova profesionalna pozicija, nadležnost i odgovornost i potreba profesionalne ekspertize u svim domenima društvenog života i rada. U skaldu sa ovim opredeljenjima Studijski programa za sociologiju Filozofskog fakulteta razvija dinamiku svoga rada na planu: dugoročnih istraživanja konstituisanja kompetitivnog društvenog sistema i problemi funkcionisanja društva na tim osnovama; tematskih istraživanja – pojedinih fenomena; ekspertskih usluga; uslužnih djelatnosti za potrebe državnih i drugih institucija; održavanje naučnih skupova i drugi oblici afirmacije i prezentacije rezultata naučnih istraživanja; kadrovsko jačanje Instituta za sociologiju i psihologiju; unapređenje organizacije katedre i Instituta, kao i obezbeđivanje njihove zakonske pozicije za uspostavljanje neophodnih finansijskih sredstava kao osnove bržeg razvoja i šireg djelovanja u skladu sa potrebama nauke i društva.

STUDIJSKI PROGRAM ZA PSIHOLOGIJU

	OSNOVNE INFORMACIJE
	Naziv studijskog programa: Studijski program za psihologiju
	Vrsta diplome, sertifikata i sl., koja se dobija nakon završetka studijskog programa. Dodatak diplomi dostaviti u Prilogu. DIPLOMA OSNOVNIH AKADEMSKIH STUDIJA DIPLOMA MASTER AKADEMSKIH STUDIJA
	Broj kredita i trajanje studijskog programa: Osnovne studije psihologije traju tri godine i broje 180 ECTS. Master studije su predviđene za trajanje od dvije godine sa 120 ECTS.
	Ukupan broj kredita za studijski program ( navesti koji se model kreditnog sistema koristi); Studije bi trebalo da funkcionišu po modelu 3+2+3. U početnom periodu bi se organizovale samo osnovne i master studije, jer još ne postoje kapaciteti (infrastrukturni, kadrovski...) da se realizuju doktorske. Svaki semestar sadrži 30 ECTS, a kumulativno sadrže 300 ECTS, što je evropski standard propisan za dobijanje licence za rad psihologa xxxx://xxx.xxxx-xxxxxxx.xx/xxxxx.xxxxx.0000/XxxxXxx_xxxxxxx.xxx.
	Način određivanja kredita po predmetima i godinama studija, s obzirom na aktivnosti u nastavi i učenju, tj.: broj časova predavanja i vježbi, konsultacije, seminari, projekti, ispiti, stručna praksa, istraživački rad, diplomski rad, magistarski rad, doktorska disertacija, individualni rad studenta itd.; Jedan ECTS kredit odnosi se na 30 sati rada studenata potrebnih za jednu ili više sljedećih aktivnosti: kontakt nastavu, učenje, praktični rad, pripremu i odbranu samostalnih radova, polaganja kolokvijuma i ispita. Broj kredita za pojedini predmet određuje se prema broju časova nastave (teorijske i/ili praktične, predavanja, vježbe, praktikumi, seminari, praktičan i rad u psihološkoj praksi i sl. ), vremenu rada studenta na samostalnim radovima (domaći zadaci, projekti, izvještaji sa praktikuma, seminarski radovi, studije slučaja) i vremenu za učenje u pripremi za provjeru znanja i ocjenjivanje (testovi, kolokvijumi, izrada završnih radova, završni ispit, stručna praksa) i važnosti koju disciplina ima za obavljanje poziva psihologa.
	Dužina trajanja studijskog programa i planirani početak rada. Osnovni studijski program traje 3 godine. Početak rada se planira za studijsku 2017/18 godinu. Master studijski programi traju 2 godine. Početak rada se planira za studijsku 2020/21 godinu.

	Ciljna grupa studijskog programa:
	Opis ciljne grupe; Za proteklih deset godina, kako postoji Studijski program, uvjek su se upisivali najbolji učenici koji su položili prijemni ispit. Prijemni ispit se sastoji od tri segmenta u testiranju. Prvo se zadaje Test kogntivnih sposobnosti, zatim Test opšte informisanosti i, na kraju, Test znanja iz psihologije (srednjoškolski nivo poznavanja oblasti opšte psihologije). Planirani je da se uvede i Test ličnosti ili intervju.
	Potrebno obrazovanje za upis na studijski program; Za upis na osnovne studije potrebno je da kandidat ima diplomu o završenoj četvorogodišnjoj srednjoj školi, položenu eksternu maturu i prijemni ispit. Kako psihološka profesija mora biti regulisanog karaktera (to je njen status u zemljama EU), master psihologije mogu upisati oni koji su završili osnovne studije psihologije. Za sve srodne studije (pedagogija, sociologija, socijalni rad...) može se organizovati polaganje razlike predmeta.
	Nivo potrebnog profesionalnog iskustva; Nije potrebno prethodno profesionalno iskustvo. Da bi upisali master studije, kandidati treba prethodno da završe sve obaveze na osnovnim studijama i prakse koje su na istim propisane (psihološki praktikumi).
	Uslovi, kriterijumi i postupak upisa na prvu godinu studija Prema pravilniku o uslovima, kriterijumima i postupku upisa u prvu godinu studija na UCG
	Planirani broj studenata za upis na prvu godinu; Maksimalan broj po licenci.
	Broj diplomiranih studenata na tom studijskom programu, koji se nalaze na biroima rada u Crnoj Gori. Nemamo jasan uvid u evidenciju tj. koliki je broj onih koji su stekli diplomu na Studijskom programu Filozofskog fakulteta u Nikšiću, jer smo od ZZZCG dobili uopštenu stastistiku. U dostavljenim podacima uočavamo veoma raznovrsne nazive za potencijalne psihološke kadrove. Primjetili smo da su u toj evidenciji i oni koji su završili studije poslovne psihologije na privatnom fakultetu (11 nezaposlenih sa diplomom bachelor poslovne psihologije, 7 sa diplomom psiholog specijalista, 5 sa diplomom master psiholog, 24 sa diplomom pecijaliste psihologije)i da su zbog neprohodnosti na tržištu u potrebi da studije nastave na našem studijskom programu. Na evidenciji su 52 nezaposlena lica sa nazivom psiholog, ali ne znamo da li je riječ o diplomiranim psiholozima dok je 67 njih sa diplomom bachelor psihologije. Statistika o broju nezaposlenih magistara (samo jedan je na evidenciji) sugeriše da treba poraditi na broju magistara koji bi bili potencijalni “domaći kadar” na UCG, jer su potrebe za ovim profilom više nego očigledne. Stoga je potrebno produžiti obrazovnu vertikalu tj. organizovati poslijediplomske studije i licenciranjem urediti kadrovsku strukturu na tržištu rada.

OPIS STUDIJSKOG PROGRAMA

Razlozi za obrazovanjem u datoj oblasti:

Kako se traženi studijski program uklapa u strategiju Sistema visokog obrazovanja Crne Gore, kao i njegova misija na Ustanovi koja aplicira;

Studijski program za psihologiju se, u cilju uporedivosti sa obrazovnim sistemima zemalja regiona (EU zajednicom), transformiše sa modela 3+1+1 na model 3+2+3. Kako je to dominantan model u evropskom prostoru visokog obrazovanja, prepoznato da bi ovo omogućilo veću mobilnost kadrova i studenata, a tim bogatije iskustvo, stabilan obrazovni kontekst i kvalitetnije psihološke prakse.

Ukoliko reformišemo obrazovanje u skladu sa preporukama European Higher Education Area (EHEA), gore predložena reorganizacija bi omogućila da se usvoje principi Evropskog kvalifikacionog standarda za psihologe, a prema tome je jedan od preduslova dobijanja licence psihologa (koji bi imao mobilnost u evropskim okvirima) da završi petogodišnji studij i radi jednu godinu pod supervizijom (pripravnički staž).

Uz sve ovo, ne bismo smjeli zanemariti činjenicu da je psihologija jedna od pet ključnih nauka koje su u osnovi postojanja filozofskih fakulteta i na ovim prostorima, a i u svijetu. Pored toga, pedagoški rad je neodvojiv od psiholoških saznanja. Na gotovo svim studijskim programi na FF, ponekom na drugim organizacionim jedinicama UCG, izučava se po nekolika predmeta koji pripadaju oblasti psihologije.

Ovim reformama bi se uklonili problemi prepoznati u strategijama vezanim za visoko obrazovanje. Na primjer, problem neprepoznavanja bachelor diploma iz oblasti psihologije, na našem tržištu rada, bi regulisalo propratno pismo (supplement) u kom bi se jasno definisalo šta kandidat može da obavlja. Složićemo se da bi angažman trebao ići više prema savjetodavnim poslovima, da u praksi asistira i pod mentorstvom izvodi dio psihološke prakse. Pri tom, nema mogućnost da samostalno donosi odluke i potpisuje psihološke nalaze.Zbog toga postoje moduli na šestom semestru i jasno definisani ishodi učenja.

Objasniti ulogu studijskog programa u odnosu na postojeće studijske programe na Ustanovi;

Studijski programi su sastavni dio reformisane strukture studija Univerziteta Crne Gore u integrisanom univerzitetskom sistemu.

Navesti razloge za otvaranje studijskog programa;

Ovdašnje tržište rada je, do skorije, prepoznavalo ulogu psihologa uglavnom u obrazovno – vaspitnim i zdravstvenim institucijama. Međutim, uočen je trend porasta angažovanja psihologa na programima koji se bave reformskim pitanjima, prevencijama, savjetodavnim radom, upravljanja ljudskim resursima, marketingom i dr. Svjetska praksa svjedoči da je mnogo širi opseg potencijalnih mjesta za zapošljavanje psihologa prepoznajući ih kao stručnjake važne u oblastima upravljanja ljudskim resursima, istraživanja javnog mnjenja, marketinga, sporta, konsaltinga (u procesima formiranja profesionalnih interesovanja, selekciji kadrova, rješavanju bračnih i porodičnih problema, podizanju nivoa svijesti o mentalnom zdravlju), prevencije devijantnih ponašanja (bolesti zavisnosti, kriminaliteta, socijalnih nemira), terapeutskog rada, te rada u skloništima sa marginalizovanim grupama i socijalnim centrima. Neophodne reforme u oblasti mentalnog zdravlja pokazale bi da su stručnjaci osposobljeni za preventivni rad u zajednici kao i za rad na „nepsihijatrijskim „ odeljenjima (na ginekologiji, onkologiji, fizikalnoj medicini i rehabilitaciji, kardiološkim odeljenjima itd.) neophodni ili čak nedovoljni za potrebe koje bi tada postale očigledne.

Dalje, uobičajeno je da bilo domaće ili strane kompanije, prije nego implementiraju nove proizvodne pogone, istražuju kulturu sa kojom su namjerili poslovati. Nedvosmisleno je važno da zemlja koja je u transformaciji, potrebi revitalizacije postojećih kapaciteta i korišćenja investicionih mogućnosti inostranih kompanija treba proučiti svoje organizacione dinamizme, u prvom redu, čovjeka kao nosioca planiranih promjena. Svjedoci smo da su se mnoge inostrane prakse u našim okolnostima izjalovljene jer nije valjano pripremljen kako infrastukturni tako i psihološki prostor (spremnost na promjene, potrebe učenja novog, liderske i kompetencije upravljanja i sl.). Ne treba zaboraviti da će, daljim evropskim integracijama i razvojem tržišta, rasti broj emprijskih istraživanja na domaćinstvima i/ili licima. Empirijske verifikacije predstavljaju jedan od ključnih oslonaca za donosioce javnih odluka ili u vođenju javnih politika. U svim ovim procesima, za njihovo uspješno privođenje kraju, pored metodologa, potrebno je da učestvuje i psiholog. Psiholozi su naročito angažovani u pripremama instrumentarija za istraživanje (upitnik, intervju, ankete, testovi, skale). Proučavajući reakcije ispitanika, psiholog koriguje instrumente uklanjajući sve dvosmislenosti i nekonzistentnosti. Na taj način smanjuju se potencijalne greške u zaključivanju, a što automatski povlači povećanje kvaliteta analize.

Prepoznata je značajna uloga psihologa u edukacijama koje imaju za cilj da “nepsihološke” profesije dobiju na psihološkim kompetencijama. Na primjer, da ljekari imaju valjaniji pristup pacijentima (obazrivije saopštavaju dijagnoze i pripremaju za operativne intervencije), da se u postupcima procjene i donošenja odluka uklanjaju greške halo efekta, uprosječivanja, konformiranja i sl., da se podiže nivo socijalne odgovornosti. U tom smislu, neophodno je razviti praksu da se prilikom upisa na studije svaki kandidat psihološki procjeni (testovima i intervjuima) kako bi se spoznalo da li prema sposobnostima i karakteristikama ličnosti ima mogućnosti da se ostvari u pozivu koji je odabrao. Ovim bi se konačno realizovala priča o važnosti profesionalne orijentacije i selekcije kako tržište rada ne bi bilo “zagušeno” nekompetentnim i nepotrebnim kadrovima. Takođe, uvođenjem psiholoških radionica na svim studijskim programima povećala bi se psihološka senzitiranost nastavnog kadra.

Sve ovo sugeriše da je potrebno institucionalno saopštiti tržištu šta su sve potencijali kadrova ovog tipa, združeno uticati da oslobađamo sredinu od stereotipa kojim se u psiholozima vide “kazneno – popravne divizije u školama”, “doktori za ludake” i sl.

Navesti gdje postoje slični ili isti programi na lokalnom, državnom i regionalnom nivou;

U kreiranju nastavnog plana i silabusa vodili smo računa o uporedivosti sa studijskim programima u regionu (zemalja koje pripadaju EU). U tom smislu, postignuto je više od 80 % uporedivosti sa studijama psihologije u Zagrebu i Mariboru. Ističemo da bilježimo pozitivno iskustvo studenata koji su bili u programima mobilnosti na navedenim fakultetima. Bez komplikacija su im priznavani položeni ispiti, jer su sadržaj prilično usklađeni.

U nastavku navodimo primjere studija psihologije koje funkcionišu po modelu 3+2+3.

Odjel za psihologiju na Sveučilištu u Zadru xxxx://xxx.xxxxx.xx/Xxxxxxx/00/xxx/Xxxxxxxxxxx-xxxxxxxxxxxxx.xxx
Odjel za psihologiju na Hrvatsko katoličkom sveučilištu xxxx://xxxxxxxxx-xxxxxxx-0000-0000.xxxxxxx.xx/xxxxx-xx-xxxxxxxxxxx/
Studij psihologije na Sveučilištu u Mostaru xxxx://xx.xxx-xx.xx/xxxxx/xxxxxxx/xxxxx/xxxxx-xxxxxxxx-xxxxxxxx/XXXXXX%00XXXXXXXXXXX%0000.-00..xxx
Studijski program Psihologija na Filozofskom fakultetu u Banja Luci xxxx://xxxxxxxxxxx-xxxx.xxx/xxxxxxxxx/xxxx_x_xxxxxxx_xxxxxxxxxxx_0000.xxx
Odsjek za psihologiju na Filozofskom fakultetu u Sarajevu xxxx://xxx.xx.xxxx.xx/xxxxx/xxxxxx/xxx/xxxxxxxxxxx/Xxxxxxxxx_0000_00.xxx
University of Jyväskylä Department ofpsychology U Finskoj xxxxx://xxx.xxxxx.xxx.xx/xx/xxxxxxx/xxxxxxxxxx
Odsjek za psihologiju Filozofskog fakulteta u Novom Sadu xxxx://xxxxxxxxxxx.xx.xxx.xx.xx/
Odsjek za psihologiju – Filozofski fakultet u Rijeci xxxx://xxx.xxxx.xx/xxxxxxxxxxx/xxx/Xxxx_x_xxxxxxx_xxxxxxxxxx_xxxxxxx_xxxxxxxxxxx_0000-0000_-_xxxx.xxx
Univerzitet u Kopenhagenu, Danska xxxx://xxxxxxx.xx.xx/xxxxxxxx/x-x/
Goethe Universitat Frankfurt Am Main xxxx://xxx.xxxxxxxxxxx.xxx-xxxxxxxxx.xx/00000000/00_xxxxxxxxx
London's Global University xxxxx://xxx.xxx.xx.xx/xxxx/xxxxx/xxxxxxxxxxxxxx/XXXXXXXXXX00
Fakultet socijalnih i bihejvioralnih nauka, Odsjek za psihologiju Univerziteta u Amsterdamu xxxx://xxx.xxx.xx/xx/xxxxxxxxx/xxxxxxxx-x/xxxxxxxx-x-xxxxxxxxxx/xxxx/xxxxxxxxxx.xxxx

Na koji vremenski period se planira postojanje datog studijskog programa.

Planirano je da Studijski program postoji do naredne akreditacije/reakreditacije UCG.

Osnovni ciljevi studijskog programa

Među osnovnim ciljevima Studijskog programa razlikuju se sljedeći:

postizanje i održavanje statusa regulisane profesije (licenciranje diploma, formiranje psihološke komore,...);
upis kvalitetnih kadidata u skladu sa tržišnim potrebama;
psihološko opismenjavanje šire populacije i motivisanje na humanost i poštovanje razlika (borba protiv predrasuda);
uticaj na stereotipnost tržišta rada u pogledu angažovanja psihologa, informisanje organizacija o potrebnost psiholoških znanja u konkretnim okolnostima;
snažnija komunikacija sa regionom (realizacija skupova, projekata i sl.)

Po završetku trogodišnjih studija, na Studijskom programu za psihologiju, student će biti osposobljen da:

opiše naučne utemeljenosti psihologije i njen istorijski razvoj;
definiše i faktore psihičkog razvoja čovjeka;
samostalno analizira probleme, pojave i zadatke iz različitih psihološko teorijskih perspektiva;
kritički opservira različite uticaje na psihološko funkcionisanje;
primjenjuje statističke procedure u oblasti humanističkih nauka i društvenih djelatnosti, te učestvuje u projektovanju i realizaciji različitih eksperimentalnih, psiho-socijalnih programa;
adekvatno i koherentno interpretira rezultate objavljenih psiholoških istraživanja;
identifikuje specifičnosti različitih primijenjenih područja u oblastima psihologije;
samostalno prati i evaluira svoj rad, prepoznaje potrebu za kontinuiranom ličnom i edukacijom drugih

Modul II: Psihologija u istraživačkom radu

Po završetku ovog modula student će biti osposobljen da:

demonstrira napredni nivo znanja iz domena statistike;
upotrebljava programe za obradu podataka kojim se koriste društvene nauke (IBM softver);
prati i primjenjuje inovacije u oblastima metodologije psiholoških istraživanja;
asistira u realizaciji kvantitativnih i kvalitativnih istraživanja;
projektuje socijalnopsihološka istraživanja;
asistira u istraživanjima potreba učenja i nastave, te zaštite mentalnog zdravlja zajednice;
primjenjuje etička i pravna pitanja bitna za psihološku istraživačku praksu i profesionalnu poziciju psihologa istraživača.

Modul I: Psihologija u zajednici

Po završetku ovog modula student će biti osposobljen da:

primjeni osnovne principe rada u grupi (zajednici);
primjeni osnovne principe savjetodavnog rada;
objasni osnovne funkcije kulture, jezika kao sredstva simboličke komunikacije i vrijednosnih sistema;
unaprijedi sopstvene komunikacijske vještine;
sopstvenim primjerom i modelom ponašanja promoviše vrijednosti i načine ponašanja koji pružaju podršku ljudskim pravima, razvijanju otvorenih, demokratskih građanskih društava, uključujući zaštitu prava svih manjina;
prezentuje lična i grupna dostignuća;
primjenjuje etička i pravna pitanja bitna za psihološku praksu i profesionalnu poziciju psihologa.

Po završetku master studija, na Studijskom programu za psihologiju, student će biti osposobljen da:

identifikuje i definiše psihološke poremećaje;
primjenjuje baterije psiholoških testova u dijagnostičke svrhe,
predviđa posljedice i osmišljava rješenja različitih psiholoških problema, kreira programe i aktivnosti za podršku razvoja i poboljšanje kvaliteta života;
primjenjuje određene terapeutske procedure;
primjenjuje savremena nastavna načela;
primjenjuje metodologiju vaspitno – obrazovnog rada na predškolskom uzrastu i procjenjuje profesionalnu orijentaciju u školama;
napiše stručni nalaz u psihološkoj praksi;
analizira društveni kontekst razvoja i funkcionisanja porodice;
samostalno osmišljava i realizuje različite vidove psihološke edukacije u domenu mentalnog zdravlja;
unapređuje organizacione okolnosti, međuljudske odnose;
primjenjuje metodologiju rada sa osobama devijantnog ponašanja, učestvuje u programima resocijalizacije;
realizuje osnovne procedure naučno – istraživačkog rada, demonstrira napredna znanja iz domena multivariacionih analiza;
evaluira efekte svog profesionalnog rada;
prepoznaje vrijednost kontinuirane edukacije kao i prevencije sopstvenog i mentalnog zdravlja zajednice.

Programski sadržaji studijskog programa:

Navesti osnovne programske sadržaje

OSNOVNE STUDIJE:

NAZIV PREDMETA	OBAVEZ I	IZBORNI	SEMESTAR	ECTS	FOND ČASOVA
Uvod u psihologiju	X		I	6	2p
Psihologija percepcije	X		I	7	3p 2v
Osnovi statistike	X		I	6	3p 2v
Fiziologija nervnog sistema	X		I	4	2p
Uvod u filozofiju	X		I	3	2p
Psihološki praktikum I	X		I	4	2p 2v
Kognitivna psihologija	X		II	6	3p 2v
Emocije i motivacija	X		II	5	2p
Napredne statističke metode u psihologiji (realizuju ga statističar i psiholog)	X		II	6	2+2p 2+2v
Metodologija psiholoških istraživanja	X		II	5	3p 2v
Osnovi sociologije	X		II	4	2p
Psihološki praktikum II	X		II	4	2p 2v
Psihologija učenja	X		III	7	3p 2v
Škole i pravci u psihologiji	X		III	3	2
Psihologija ličnosti	X		III	6	2p 2v
Teorija testova	X		III	4	2p 2v
Osnovi humane genetike	X		III	3	2p
Engleski jezik u struci I	X		III	3	2p 2v
Psihološki praktikum III	X		III	4	2p 2v
Psihologija pamćenja i mišljenja	X		IV	7	3p 2v
Teorijske osnove razvojne psihologije	X		IV	6	3
Psihologija individualnih razlika	X		IV	6	3p 2v
Principi psihološkog mjerenja	X		IV	4	2p 2v
Engleski jezik u struci II	X		IV	3	2p 2v
Psihološki praktikum IV	X		IV	4	2p 2v
Uvod u psihopatologiju	X		V	6	3p 2v
Psihologija mentalnog zdravlja	X		V	5	2p 1v
Primjenjena razvojna psihologija	X		V	6	3p 2v
Osnovi socijalne psihologije	X		V	6	3p 2v
Osnovi pedagogije	X		V	4	2p 1v
Engleski jezik u struci III	X		V	3	2p 2v
Vještine savjetovanja Obavezni na Modulu I	X		VI	5	2p 2v
Osnovi kliničke psihologije Obavezni na oba modula	X		VI	6	3p 2v
Primjenjena socijalna psihologija Obavezni na Modulu I	X		VI	6	3p 2v
Psihologija u zajednici sa intervencijom u krizi Obavezni na Modulu I	X		VI	5	2p 2v
Uvod u sociokulturnu antropologiju Obavezni na Modulu I	X		VI	4	2p
Psiholingvistika Obavezni na Modulu I	X		VI	4	2p
Osnovi pedagoške psihologije Obavezni na Modulu II	X		VI	5	2p 2v
Odabrane teme iz statistike (napredni nivo rada u IBM Statistics) Obavezni na Modulu II	X		VI	6	3p 2v
Osnovi psihologije rada Obavezni na Modulu II	X		VI	5	2p 2v
Kvantitativne metode u psihologiji Obavezni na Modulu II	X		VI	4	2p
Metode i tehnike socijalnopsiholoških istraživanja Obavezni na Modulu II	X		VI	4	2p

MAGISTARSKE / MASTER STUDIJE:

NAZIV PREDMETA	OBAVEZNI	IZBORNI	SEMESTAR	ECTS	FOND ČASOVA
Mentalno testiranje	X		I	6	3p 2v
Psihodijagnostika mentalnih poremećaja i poremećaja ponašanja	X		I	6	3p 2v
Psihologija rada i organizacije	X		I	6	3p 2v
Antropologija potrošačkog društva	X		I	3	2p
Psihologija osoba sa posebnim potrebama	X		I	3	2p
Studija slučaja (za kliničku, organizacionu i pedagošku psihologiju)		X	I	6	1p 5v
Psihologija porodice	X		II	4	2p 1v
Kliničko psihološki nalazi i intervencije	X		II	6	3p 2v
Psihologija učenja i nastave	X		II	6	3p 2v
Psihologija u menadžmentu	X		II	5	2p 2v
Psihoterapijski modaliteti ( za kliničku, organizacionu i pedagošku praksu)		X	II	6	5v
Izborni predmet I (student bira samo jedan od ponuđenih predmeta):
Socioloska istrazivanja u oblasti kulture Modul naucno istrazivacki modul VI sem na Sociologiji		X	II	3	2p
Zdravstveno obrazovanje i higijena		X	II	3	2p
Pedagogija ranog djetinjstva Obavezni na Modulu I na Pedagogiji u II sem.		X	II	3	2p
Metodologija naučno – istraživačkog rada	X		III	6	2p 2v
Psihopatologija djece i mladih	X		III	6	3p 2v
Psihološki pristup u socijalnom radu	X		III	6	3p 2v
Metodika nastave čitanja i pisanja	X		III	3	2p
Penološka psihologija	X		III	6	3p 2v
Izborni predmet II (student bira jedan predmet od ponuđenih):						2
Savremeni obrazovni sistemi		X	III	3	2p
Obrazovna politika		X	III	3	2p
Razvojni problemi u inkluzivnom obrazovanju		X	III	3	2p
Master rad	X		IV	30	-

Kako nastavni plan omogućava dostizanje postavljenih ciljeva;

Da li, i u kojem obimu, se nastava na studijskom programu izvodi na stranom jeziku.

Udžbenici, skripte, naučna i stručna literatura potrebna za realizaciju studijskog programa:

U kojoj mjeri navedena literatura omogućava studentima savlađivanje studijskog programa (u prilogu dostaviti spisak potrebne literature za studijski program).

Gayton; Medicinska fiziologija, odabrana poglavlja

Howell, D.C. (1998). Statistical Methods for Psychology. Belnout, CA: Duxbury Press.

Mitrović i sar. Osnovi fiziologije čoveka Beograd 2002,odabrana poglavlja.

Predrag Ognjenović, Osećaj i mera, Glas, Beograd

Predrag Ognjenović, Psihologija opažanja, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd

Predrag Ognjenović i Bojana Škorc: Naše namere i osećanja: Uvod u psihologiju motivacije i emocija. Zemun: Gutembergova galaksija (2005).

Žiropađa, LJ. (2015): Uvod u Psihologiju, Čigoja štampa, Beograd.

E. Fink, Uvod u filozofiju, Matica hrvatska: Zagreb, 1998;

E. Fink, Osnovni fenomeni ljudskog postojanja, Nolit, Beograd, 1984;

Erl V. Dž., Uvod u filozofiju, Dereta, Beograd, 2005; T. Adorno, Filosofska terminologija, Sarajevo, Svjetlost, 1986;

J. Coulter and W. Sharrock, Brain, Mind, and Human Behavior in Contemporary Cognitive Science, Lewiston, The Edwin Mellen Press, 2007;

M. T. Hark, Beyond the Inner and the Outer - Wittgenstein's Philosophy of Psychology, Boston, Kluwer Academic Publishers, 1990.

V. Drekalović, Znanje, uzročnost i priroda matematičkih istina, Unireks, Podgorica, 2011.

Bujas, Z. (1981). Uvod u metode eksperimentalne psihologije. Školska knjiga. Zagreb.

Bundy, A. C., Lane, S.J., Murray, . A. (2002). Sensory integration. Theory and practice (2nd edition). F. A. Davis Company. Philadelphia.

Goldstein, E. B. (2007). Sensation and perception (7th edition). PacifikGrove, CA, Wadsworth.

Sternberg, R.J. (2003). Kognitivna psihologija, Naklada Slap. Jastrebarsko.

Aleksandar Kostić: Kognitivna psihologija, Zavod za izdavanje udžbenika i nastavna sredstva, Beograd, 2005.

Dejan Todorović, Osnovi metodologije psiholoških istraživanja. Filozofski fakultet, Univerzitet u Beogradu

Dušan Marinković: Uvod u sociologiju - osnovni pristupi i teme;

Slobodan Vukićević - Sociologija (filozofske pretpostavke i temeljni pojmovi);

Džordž Ricer: Savremena sociološka teorija i njeni klasičini korijeni;

Beck, R. C. (2003). Motivacija: teroija i načela. Naklada Slap. Jastrebarsko.

Oatley, K., Jenkins, J.M. (2003). Razumijevanje emocija. Naklada Slap. Jastrebarsko.

Gidens - Sociologija.

Slavoljub Radonjić: Psihologija učenja (knjiga prva), Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004.

Slavoljub Radonjić: Opšta psihologija II, Savez društava psihologa Srbije, Beograd, 1992.

Slavoljub Radonjić i Veljko Đurić: Zbornik radova iz Opšte psihologije “, Savez društava psihologa Srbije, 1985.

Alan Bedli: Ljudsko pamćenje, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004.

Žarko Korać: Škole i sistemi u psihologiji. Dosije, Beograd 2008.

Hol, K., S., Lindzi, G. (1983). Teorije ličnosti. Beograd: Nolit.

Fulgosi, A. (1983). Psihologija ličnosti: teorije i istraživanja. Zagreb: Školska knjiga.

Popović, B., V. (2002). Bukvar teorije ličnosti. Beograd: Centar za primenjenu psihologiju Društva psihologa Srbije.

Kaprara, Đ., V., Ćervone, D. (2003). Ličnost: determinante, dinamika i potencijali. Beograd: Dereta.

Bukvić, A. (1996): Načela izrade psiholoških testova (drugo izdanje), Zavod za izdavanje udžbenika, Beograd

Fajgelj, A. (2005): Psihometrija- metod i teorija psihološkog mjerenja, Centar za psrimjenjenu psihologiju, Beograd

Momirović, K.; Wolf, B. (1997): Uvod u teoriju merenja, Institut za kriminološka i sociološka istraživanja, Beograd

Krković, A. I sar.(1966): Odabrana opoglavlja iz psihometrije i neparametrijske statistike, Republički zavod za zapošljavanje, Zagreb

Jackson, C., (2000): Psihologijsko testiranje, Naklada Slap.

Tucić, N. i Matić, G. (2002) O genima i ljudima; Centar za primenjenu psihologiju, Beograd.

Liz and John Soars (2007) New Headway, Intermediate Third Edition: Student’s Book, OUP.

Michael Swan, Catherine Walter (2011) Oxford English Grammar Course, OUP.

Prica Mirjana (1996). English for Students of Psychology and Education. Beograd: Plato.

Hutchison, Tom & Waters Alan (2004). English for Specific Purposes. Cambridge: Cambridge University Press.

Grgin, T. (1997). Edukacijska psihologija. Naklada Slap. Jatrebarsko.

Zarevski., P. (2001). Psihologija pamćenja I učenja. Naklada Slap. Jastrebarsko.

Alan Bedli: Ljudsko pamćenje, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004.

Daglas Medin i Brajan Ros: Rezonovanje u Kognitivna psihologija, Harcourt Brace Jovanovich, Teksas, 1992.

Karl Anders Erikson i Vilijem Oliver: Metodologija laboratorijskog istraživanja mišljenja: izbor zadataka, prikupljanje opservacija i obrada podataka u R. Sternberg i E. Smit: Psihologija ljudske misli, Cambridge University Press, Njujork, 1988.

Vasta, R., Hait, M., M., Miler, S., A. (1998). Dječja psihologija. Jastrebarsko: Naklada Slap.

Grupa autora (1983). Kognitivni razvoj deteta. (Zbornik 3). Beograd: Savez društva psihologa Srbije.

Pijaže, Ž., Inhelder, B. (1990). Psihologija deteta. Sremski Karlovci: Izdavačka knjižnica Zorana Stojanovića.

Vigotski, s., L. (1977). Mišljenje i govor. Beograd: Nolit.

Smederevac, S., Mitrović, D. (2009). Ličnost – metodi i modeli. Beograd: Centar za primenjenu psihologiju

Hol, K., S., Lindzi, G. (1983). Teorije ličnosti. Beograd: Nolit.

Knežević, G., Džamonja-Ignjatović, T., Đurić-Jocić, D. (2004). Petofaktorski model ličnosti. Beograd: Centar za primenjenu psihologiju.

Larsen, R., J., Buss, D., M. (2007). Psihologija ličnosti. Jastrebarsko: Naklada Slap.

Jane Short Series edited by Terry Philips (2011) English for Psychology in Higher Education Studies, Garnet Education, Esap (Upper Intermediate)

Andrew M. Colman (2014) Oxford Dictionary of Psychology, OUP, (current online version)

Bašić, J. (2009). Teorije prevencije: prevencija poremećaja u ponašanju i rizičnog ponašanja djece i mladih. Školska knjiga. Zagreb.

Berk, L. E. (2008). Psihologija cjeloživotnog razvoja. Naklada Slap. Jastrebarsko.

Ignjatović, N., Rosandić, R. (2002). Priručnik za vežbe iz razvojne psihologije. Centar za primenjenu psihologiju. Beograd.

Žiropađa, Lj., Miočinović, Lj. (2012). Razvojna psihologija, drugo izdanje. Čigoja. Beograd.

Davison, G.C., Neale, J.M. Psihologija abnormalnog doživljavanja i ponašanja (1999), Naklada SLAP, Jastrebarsko.

Kalićanin, P. Erić, Lj. Psihologija i psihijatrija (2005), Beograd

Kalićanin, P. Ercegovac, D. Psihičke funkcije i njihovi poremećaji – simptomi i sindromi psihiočkih poremećaja (2004), Medicinski fakultet, Beograd.

Gabbard, O.G. Psychodynamic Psychiatry in Clinical Practice.

Vlajković, J. (2005): Životne krize - prevazilaženje i prevencija. Beograd: IP «Žarko Albulj».

Vlajković J., J. Srna, K. Kondić & M. Popović (2000, drugo izdanje): Psihologija izbeglištva, I i II deo (Izbeglištvo i Pojave i procesi), str. 1-146. Beograd, IP «Žarko Albulj».

Vlajković, J. Prevencija mentalnih poremećaja, u u Biro, M., Buttolo, W: Klinička psihologija (2000), Futura publikacije, Novi Sad

Opalić, P. Psihijatrijska sociologija (2008), Zavod za izdavanje udžbenika, Beograd

Vasta, R., Hait, M., M., Miler, S., A. (1998). Dječja psihologija. Jastrebarsko: Naklada Slap.

Ivić, I., Ignjatović-Savić, N., Rosandić, R. (1989). Priručnik za vežbe iz razvojne psihologije. Beograd: Društvo psihologa Srbije Centar za primenjenu psihologiju.

Šmit, V., H., O. (1999). Razvoj deteta: biološki, kulturološki i vaspitni okvir proučavanja. Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.

Koks, M. (2000). Dečji crteži. Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.

Aronson, E.,Wilson, T.,& Akert, R. (2005). Socijalna psihologija. Mate. Zagreb.

Dunđerović, R. (2004). Osnovi psihologije menadžmenta. FAM. Novi Sad.

Brown, R. (2006). Grupni procesi: dinamika unutar I između grupa. Naklada Slap, Jastrebarsko.

Hewstone, M., Stroebe, W. (2002). Uvod u socijalnu psihologiju. Naklada Slap, Jastrebarsko.

Peninngton, D.C. (2004). Osnovi socijalne psihologije. Naklada Slap, Jastrebarsko.

Rot, N. (2005). Osnovi socijalne psihologije. Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd.

Giesecke, H. (1993), Uvod u pedagogiju. Zagreb: Educa.(odabrana poglavlja)

Gudjons, H. (1994), Pedagogija-temeljna znanja. Zagreb: Educa.(odabrana poglavlja)

Mušanović, M., Lukaš, M (2011), Osnove pedagogije. Rijeka: Hrvatsko futurološko društvo (odabrana poglavlja)

Woolfolk A. (2005): Educational psychology, Allyn and Bacon, Boston

Grgin T. (2001): Školsko ocjenjivanje znanja, Naklada Slap, Jastrebarsko.

Berger J., Mitić M. Klinička psihologija (2007), Centar za primenjenu psihologiju, Beograd

Nietchel M. at all. Uvod u kliničku psihologiju (2002), Naklada SLAP, Zagreb

Pens G. Klasični slučajevi iz medicinske etike (2007), Službeni glasnik

Aronson, E.,Wilson, T.,& Akert, R. (2005). Socijalna psihologija. Mate. Zagreb.

Dunđerović, R. (2004). Osnovi psihologije menadžmenta. FAM. Novi Sad.

Baron, R.A., Byrne, D. (1991). Socijalna psihologija. Razumijevanja ljudske interakcije. Allyn &Bacon. Boston.

Brown, R. (2006). Grupni procesi: dinamika unutar i između grupa. Naklada Slap, Jastrebarsko.

Hewstone, M., Stroebe, W. (2002). Uvod u socijalnu psihologiju. Naklada Slap, Jastrebarsko.

Kar, N. (2014). „Plitko – Kako internet menja način na koji mislimo“. Heliks. Smederevo.

Myers, D. (1994). Social psychology. McGraw – Hill. New York.

Peninngton, D.C. (2004). Osnovi socijalne psihologije. Naklada Slap, Jastrebarsko.

Rot, N. (2005). Osnovi socijalne psihologije. Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd.

Terkl, Š. (2011). Sami zajedno. Clio. Beograd.

Vlajković, J. Od žrtve do preživelog – psihološka pomoć u nesrećama (2009), IP Žarko Albulj, Beograd

Vlajković, J. Psihologija u zajednici, u Berger J., Mitić M. Klinička psihologija (2007), Centar za primenjenu psihologiju, Beograd

Arambašić L , Ajduković M (2000) Sažeta psihološka integracija traume , Zagreb, Društvo za psihološku pomoć

J.Vlajković, J.Srna, K. Kondić i M. Popović (Ur) (2000) Psihologija izbeglištva, Beograd , IP Žarko Albulj

Šofranaca J Milović V. Vlajković A.(2015) Pružanje psiho- socijalne podrške u kriznim situacijama, Crveni krst, Podgorica

Monaghan, J.,Just, P. (2000). Social and Cultural Anthropology: A Very Short Introduction. Oxford: OUP. (prevod).

Golubović, Zagorka (1997). Antropologija u personalističkom ključu. Beograd-Valjevo: Gutenbergova galaksija (str. 1-117)

Seminarska literatura:

Fabijeti, Ugo, Maligeti, Roberto, Matera, Vincenco (2002). Uvod u antropologiju. Beograd: Clio.

Čapo Žmago, Jasna (1994). Etnologija i/ili (socio)kulturna antropologija. Studia ethnologica Croatica,

Vol.5 No.1, 11-24.

Bošković, Aleksandar (2010). Kratak uvod u antropologiju. Beograd: Službeni glasnik.

Ože, Mark (2005). Prilog antropologiji savremenih svetova. Beograd: biblioteka XX vek.

Ože, Mark, (2005). Nemesta - Uvod u antropologiju nadmodernosti. Beograd: Biblioteka XX vek.

Hač, Elvin (1979). Antropološke teorije I i II. Beograd: Biblioteka XX vek.

Daglas, Meri (1993). Čisto i opasno. Beograd: Plato.

Benedict, Ruth (1955). Patterns of Culture. A Mentor Book

Frazer, James (2004). Zlanta grana. Naklada Jesenski i Turk.

Gerc, Kliford (1998). Tumačenje kultura. Beograd: Biblioteka XX vek.

Levi-Strauss, Klod (1989). Strukturalna antropologija. Zagreb: Stvarnost.

Malinovski, Bronislaw (1979). Argonauti zapadnog Pacifika. Beograd: BIGZ.

Mid, Margaret (1978). Sazrevanje na Samoi. Prosveta, Beograd.

Lalović, D. (2008). Jezik i individualne razlike (dometi i ograničenja različitih pristupa proučavanju jezičkih sposobnosti). Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva. (odabrana poglavlja) Lalović, D. (2012). Čitanje: od slova do teksta. Beograd: Filozofski fakultet. Lalović, D. (ur.) (2015). Teorijski i primenjeni aspekti psihologije čitanja, 2. izdanje. Beograd: Centar za primenjenu psihologiju. (odabrana poglavlja) Autorizovane MS Power Point prezentacije i ostali materijali korišćeni na časovima predavanja (studentima dostupni na internet-strani: xxxxx://xxxxx.xxxxxx.xxx/xxxx/xxxxxxxxxxxxxxxx

Ho, R (2014) Handbook of Univariate and Multivariate Data Analysis with IBM SPSS, Taylor & Francis Group, New York

Grinberg. Dž., Baron. R. A. (1998): Ponašanje u organizacijama: razumevanje i upravljanje ljudskom stranom rada, Želnik. Beograd

Čukić, B. (2004): Psihologija rada – usklađivanje čovjeka i posla. ICIM, Kruševac

Dunđerović, R. (2004): Osnovi psihologije menadžmenta. Fakultet za menadžment. Novi Sad

Aamodt, M. G. (2004) Applied industrial/Organizational Psychology (Fourth Edition). Wadsworth/Thompson: Belnont, CA.

Warr P. (Ed.) (2002). Psychology at Work (Fifth Edition). Peguin Books.

Petz, B. (1987) Psihologija rada, Škotska knjiga, Zagreb.

Kovačević, P., Petrović, I. (2000) Privlačenje i selekcija ljudi, Ekonomika preduzeća, XLVIII,novembar-decembar, 256-277.

Petrović, I., Kovačević, P. (2000) Analiza posla, Ekonomika preduzeća, XLVIII, novembar-decembar, 278-285.

Kovačić Z. (1994): Multivarijaciona analiza, Univerzitet u Beogradu, Ekonomski fakultet, Beograd.

Tenjović, L. (2002). Statistika u psihologiji – priručnik. Beograd: Centar za primenjenu psihologiju.

Bujas, Z. (1981). Uvod u metode eksperimentalne psihologije. Zagreb: Školska knjiga.

Fulgosi, A. (1984). Faktorska analiza. Zagreb: Školska knjiga.

Graziano, A. M, & Raulin, M. L. (2000). Research Methods: A Process of Inquiry. Allyn and Bacon, Boston.

Havelka, N. (1998). Metode i tehnike socijalnopsiholoških istraživanja. Centar za primenjenu psihologiju. Beograd.

Jackson, C. (2000). Psihologijsko testiranje. Jastrebarsko: Naklada Slap. Anastasi, A. (2003). Psychological testing (7. izdanje). New York: MacMillian.

Standardi za pedagoško i psihološko testiranje (2009). Jastrebarsko: Naklada Slap.

P.D. Flanagan, J. L. Genshaft & P.L. Harrison (ur.). Contemporary Intellectual Assessment (str. 32-47), New York: The Guilford Press.

Alfonso, V. Č. & Prat, S. J. (2000). Sporna pitanja i predlozi za obučavanje profesionalaca u procenjivanju inteligencije. Psihologija u svetu 5(1), str.33-46. Interni materijal: priručnici za testove i skice za pisanje izvještaja sa testiranja

Ivić i saradnici (1976). Razvoj i merenje inteligencije, tom II. Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.

Ivić i saradnici (1976). Razvoj i merenje inteligencije, tom I, Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.

Čen, Đ. & Gardner, H. (1998). Alternativno procenjivanje sa stanovišta teorije o viševrsnim inteligencijama. Psihologija u svetu, 4, str. 191-206.

Berger, J. (2004): Psihodijаgnostikа. Beogrаd, Zаvod zа udžbenike i nаstаvnа sredstvа.

Groth-Marnat, G. (1997) Handbook of Clinical Assessment. New York, John Wiley & Sons.

Grinberg, Dž., Baron R. A. (1998): Ponašanje u organizacijama: razumevanje i upravljanj ljudskom stranom rada, Beograd: Želnid.

Petković, M., Janićijević, N., Milikić, B. (2010). Organizacija. Centar za izdavačku djelatnost. Ekonomski fakultet .Beograd.

Dunđerović, R. (2004): Osnovi psihologije menadžmenta, FAM,Novi Sad.

Šira literature:

Grubić – Nešić, L. (2005). Razvoj ljudskih resursa li spremnost na promjene, AB Print, Novi Sad.

Arnold J., Silvester J., Patterson F., Robertson I., Cooper C., Burnes B. (2005): Work psychology, Prentice Hall, London.

Bojanović R. ( 1988) Psihologija međuljudskih odnosa. Naučna knjiga, Beograd.

Bolčić S. (2003): Svet rada u tranziciji, Plato, Beograd

Petrović I. (1999) Večito pitanje: kako motivisati zaposlene.

Ože, Mark (2005). Prilog antropologiji savremenih svetova. Beograd: Biblioteka XX vek.

Erdei, Ildiko (2008). Antropologija potrošnje. Beograd: Biblioteka XX vek.

Sulima, Roh (2005). Antropologija svakodnevnice. Beograd: Biblioteka XX vek.

Kelner, Daglas (2004). Medijska kultura. Beograd: Clio.

Eriksen, T. Hilan (2003). Tiranija trenutka. Beograd: Biblioteka XX vek.

Fisk, Džon (2001). Popularna kultura. Beograd: Clio.

Ože, Mark, (2005). Nemesta - Uvod u antropologiju nadmodernosti. Beograd: Biblioteka XX vek.

Vujačić, Lidija (2015). Brendiranje nacije u regionalnom, evropskom i globalnom kontekstu. U: Kultuna identifikacija Crne Gore i brendiranje nacije (odnos nacionalnog, evropskog i globalnog), ur. Lidija Vujačić. Nikšić: Institut za sociologiju i psihologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta Crne Gore, str. 1-37.

Vujačić, Lidija (2013): Building a country’s image through popular culture, in: The Ambiquity of Nation-Building: Case Studies from South-eastern Europe in the 20th Century, ed. Grandits, H., Brunnbauer, serie “Südosteuropäische Arbeiten", München: Oldenbourg-Verlag, pp. 379-398, ISBN 978-3-486-70716-8

Đorđević, Jelena (2009). Postkultura. Beograd: Clio.

Kovačević, I., Milosavljević, Lj. (ur.) (2013) Antropologija reklame. Beograd: Nova srpska ntropologija, knj.6.

Bauman, Zigmund (2009) Fluidni život. Novi Sad: Mediterran Publishing.

Bauman, Zigmund (2010) Fluidna ljubav. Novi Sad: Mediterran Publishing.

Anholt, Simon (20039. Brand new justice: The upside of global branding. Oxford: Butterworth-Heinemann.

Campbell, C. (1978). The Romantic Ethnic and the Spirit of Modern Consumerism. Oxford / New York: Basil Blackwell.

Altaras, A. (2006). Darovitost i podbacivanje (str. 5-122). Pančevo-Beograd: Mali Nemo, Institut za psihologiju i Centar za primenjenu psihologiju.

Maksić, S. B. (2009). Darovito dete u školi (drugo izdanje) (str. 43-181). Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.

Milačić- Vidojević I. (2008): Autizam-dijagnoza i tretman, Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju, Beograd, ISBN 978-86-80113-66-1.str.3-17.

Dragojević, N., Hanak, N., Milačić-Vidojević, I. (2009): Odlike funkcionisanja porodica sa intelektualno ometenim detetom. U D. Radovanović (ur.) Istraživanja u specijalnoj edukaciji i rehabilitaciji, Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju, Beograd, str.259-268. ISBN 978-86-80113-83-8.

Hrnjica, S. (1991): Ometeno dete, Beograd, ZUNS, ISBN 86-17-01534-9, str.149-177, 267-299.

Berger, J. (2004): Psihodijаgnostikа. Beogrаd, Zаvod zа udžbenike i nаstаvnа sredstvа.

Berger, J. i sаrаdnici (1995): Vekslerov individuаlni test inteligencije. Beogrаd, Društvo psihologа Srbije.

Biro, M. i Berger, J. (1988): Priručnik zа MMRI-201, Beogrаd, Društvo psihologа Srbije.

Groth-Marnat, G. (1999): Handbook of Psychological Assessment. New York, John Wiley & Sons.

Barling , J., Kelloway, E. K. Frone, M.R. (2005). Handbook of Work Stress . Sage. London.

Campbell, J. P. (1990). Modeling the performance prediction problem in Industrial and Organizational Psychology. In M.D. Dunnette & L. M. Hough (Eds.) Handbook of Industrial and Organizational Psychology, vol. 1 (687 - 732). Palo Alto, Ca.: Consulting Psychologist Press.

Čukić, B. (2004). Psihologija rada - usklađivanje čoveka i posla. ICIM Kruševac.

Ignjatović, T. ; Vujanić, Lj. ; Radoš, K. (1997.): Priručnik za Gudinaf-Haris test crtanja ljudske figure, Društvo psihologa Srbije, Centar za primenjenu psihologiju, Beograd

Raven, J.C. Uputstvo za korišćenje progresivnih matrica u boji Mikloš Biro (1997.):

Priručnik za REVISK, deo II, Centar za primenjenu psihologiju, Društvo psihologa Srbije

Andreja Brajša-Žganec i K. Matešić: Zagrebačke norme za Eysenckov upitnik ličnosti za djecu (Junior EPQ). Jastrebarsko: Naklada Slap, 1998., 44 str.

Milojković M., Srnа J., Mićović R. ured. (1997): Porodičnа terаpijа, Centrа zа brаk i porodicu.

Kаpor-Stаnulović, N. (1985): Psihologijа roditeljstvа, Nolit, Beogrаd.

Mitić, M. (1997): Porodicа, zdrаvlje i bolest u: Berger D. Zdrаvstvenа psihologijа, Društvo psihologа Srbije-Centаr zа primenjenu psihologiju, Beogrаd.

Srnа, J. (2003): Genogrаm u: Biro, Butolo ured. Kliničkа psihologijа, Kаtedrа zа kliničku psihologiju Ludvig Mаksimilijаn Univerzitetа u Minhenu i Futurа publikаcije, Novi Sаd;

Jovanović A.(1997).Ratne psihotraume I porodica. Beograd. Zadužbina Andrejević.

Berger Josip.(2013).Empirocentrična ili testimentalna perspektiva u psihologiji.Centar za primenjenu psihologiju.Beograd; Berger Josip.(2010).Sinopsis.Pitanja psihološke procene ličnosti i integracije. Centar za primenjenu psihologiju.Beograd.Biro,M,Smedervac.s, Novovic Z.(2012).Procena psiholoških i psihopatoloških fenomena. Centar za primenjenu psihologiju.Beograd.;Stojković Lidija(2010).Prvih deset godina tugovanja.Gubitak deteta. IP:Žarko Albulj. Beograd,

Golubović G.2002. Osnovi forenzičke psihologijeipsihopatologije.Filozofski fakultet u Kosovskoj Mitrovici.

Lalović, D. (2012). Čitanje: od slova do teksta. Beograd: Centar za izdavačku delatnost Filozofskog fakulteta. (odabrana poglavlja) Autorizovane MS Power Point prezentacije i ostali materijali korišćeni na časovima predavanja.

Dunđerović, R. (2004): Osnovi psihologije menadžmenta, FAM,Novi Sad.

Dessler, G. (2007). Osnovi menadžmenta ljudskih resursa (prevod). Beograd: Data status. Белешке

Torrington, D., Hall, L., & Taylor, S. (2008). Human resource management. Harlow: Financial Times Prentice Hall.

Bahtijarević-Šiber, F (1999). Management ljudskih potencijala. Golden marketing, Zagreb. (odabrana poglavlja)

Veljkovic J, Djuric Z.(2003).Psihodrama.Beograd. Centar za primenjenu psihologiju ; Veljkovic J.(2013).Psihodrama i promena.Beograd. Zadužbina Andrejević; Veljkovic J.(2016).Sociodrama i globalna ekonomska i politička kriza. Beograd.Srpska nauka danas.PP.90-102.,Vol,1/198.Ven Džoins.(2011).Savremena transakciona analiza.Novi Sad. Psihopolis. Bern E.(2013).Koju igru igras. Novi Sa.Psihopolis.Ginger S.(2013).Gestalt terapija-umetnost življenja.Novi Sad.Psihopolis. Fridman Dž , Combs Dž.(2009).Narativna terapija.Novi Sad. Psihopolis.Durisic-Bojanovic M.(2013).Psihologija organizacionih promena i razvoja. Beograd.Centar za primenjenu psihologiju Drustva psihologa Srbije

Ilić, M. (1991). Sociologija kulture i umetnosti, Beograd: Naučna knjiga.

Kloskovska A. (1985). Masovna kultura, Novi Sad: Matica srpska

Koković D. (2005). Pukotine kulture, Novi Sad: Prometej

Frojd, S. (1988): Nelagodnosti u kulturi, Beograd: Rad.

Debor, Gi (1967): Društvo spektakla, Porodična biblioteka br.4, II izdanje anarhija/blok 45.

Bauman, Z. (2009), Fluidni život, Novi Sad: Mediterran publishing.

Jameson, F. (1995), Postmodernizam u kasnom kapitalizmu, Beograd: Kiz „“ART PRESS“

Golubović, Z. (1999). Ja i drugi, Beograd: Republika

Golubović, Z. (1998). Čovek i njegov svet, Beograd: Plato

Đukanović, B. & Bešić (2000), Svjetovi vrijednosti- preobražaj društvene svjesti u Crnoj Gori, Podgorica: CID&So Cen

Krivokapić, N. (2008), Sociološki pristupi slobodnom vremenu, Nikšić: Univerzitet Crne Gore

Аrijes, F., Vekovi detinjstvа, ZUNS, Beogrаd, 1989, 176-185, 210-218.

Bruner, J., Kulturа obrаzovаnjа, Edukа, Zаgreb, 2000, 17-55, 139-157.

Marjanović, A (1987). at al: Dečiji vrtić kao otvoreni sistem, Predškolsko dete, 1-4

Marjanović, A (1987).: Protivrečna pitanja javnog vaspitanja predškolske dece, Predškolsko dete, 1-4

Miljak,A. (1996) : Humanistički pristup teoriji i praksi predškolskog odgoja. Zagreb, Persona.

Pešić, M. (1998);: Pedagogija u akciji-metodološki priručnik, IPA, Beograd

Vigotski, L. Učenje i razvoj u predškolskom uzrastu, Predškolsko dete,

Horvat, L. (1986) ::Predškolsko vaspitanje i intelektualni razvoj, ZUNS, Beograd.

Petrovič-Sočo B.: Kontekst ustanove za rani odgoj i obrazovanje, holistički pristup Petrovič-Sočo, B: Mijenjanje konteksta i odgojne prakse dječjih vrtića

Pijaže, Ž. (1975): Učenje i razvoj, Psihologija, 3

Slunjski E. (2009): Dječji vrtić - Zajednica koja uči, Spektar Media d.o.o. iz Zagreb

Fajgelj, S. (2005). Metode istraživanja ponašanja, (V dopunjeno izdanje ). Centar za primenjenu psihologiju. Beograd.

Garner, M., Wagner, C., Kawulich, B. (2009). Teaching research methods in the social sciences. Ashgate. Burlington.

Mejovšek, M. (2007). Metode znanstvenog istraživanja u društvenim i humanističkim znanostima. Naklada Slap. Zagreb.

Milas, G. (2005). Istraživačke metode u psihologiji i drugim društvenim znanostima. Naklada Slap. Jastrebarsko.

Milosavljević, N. (1989). Osnovi naučno istraživačkog rada. Naučna knjiga. Beograd.

Ristić, Ž. (1995). O istraživanju, metodu i znanju. Institut za pedagoška istraživanja. Beograd.

ICD-10, WHO; Ivona Milačić-Vidojević (2008).Autizam – dijagnoza i tretman, FASPER, Beograd.

Ivona Milačić-Vidojević, Dragojević Nada, Čolić Marija (u štampi). Ometenost i mentalna bolest: stavovi, stigma, diskriminacija. FASPER, Beograd.

Tadić Nevenka i saradnici (1992). Psihoanalitička psihoterapija dece i mladih. Naučna knjiga, Beograd.(odabrana poglavlja)

Tadić Nevenka (1992). Psihijatrija detinjstva i mladosti. Naučna knjiga, Beograd.

Smiljka Popović -Deušić (2012). Psihijatrija razvojnog doba. IMZ, Beograd.

Žegarac N. (2015): Od problema do prilika u vođenju slučaja- priručnik, Kancelarija Programa Ujedinjenih nacija za razvoj (UNDP) u Crnoj Gori, Podgorica Fajgelj, A. (2005): Psihometrija- metod i teorija psihološkog mjerenja, Centar za psrimjenjenu psihologiju, Beograd

Vlajković, J. (2005): Životne krize- prevencija i prevazilaženje, IP „Žarko Albulj“, Beograd

Arambašić, L. (2000.) (ur.) Psihološke krizne intervencije. Zagreb: Društvo za psihološku pomoć

Bronfenbrenner, U. (1979.) The ecology of human development. Cambridge, MA: Harvard Univeristy Press.

Čudina-Obradović, Mira: Psihologija čitanja – od motivacije do razumijevanja. Golden marketing – Tehnička knjiga i Učiteljski fakultet Sveučilišta u Zagrebu, Zagreb, 2014.

Milatović, Vuk: Metodika nastave početnog čitanja i pisanja, Topy, Beograd, 2005.

Dehaene, Stanislas: Čitanje u mozgu – znanost i evolucija ljudskog izuma, Algoritam, Zagreb, 2013.

Visinko, Karol: Čitanje – poučavanje i učenje, Školska knjiga, Zagreb, 2014.

PISA 2015 – Draft Reading Literacy Framework, OECD, 2013, dostupno na xxxx://xxx.xxxx.xxx.

Bugarski, Ranko: Pismo, Čigoja, Beograd, 2009.

Majovšek, M. (2001.) Uvod u penološku psihologiju, Jastebarsko, Naklada Slap

Špadijer-Dđinić, J. (1973.) Zatvoreničko društvo, Beograd, IKSI

Mejovšek, M., Lebedina-Manzoni, M., Lotar, M. i Šarić, J. (2007). Percepcija psihosocijalne klime i osobine ličnosti zatvorenika. Kriminologija i socijalna integracija, 15, 1, 1-13.

Ajduković, D. i Kulenović A. (1989). Konstrukcija skale psihosocijalne klime u penalnim ustanovama. Penološke teme, 4, 207-213.

Milić. S. (2008). Savremeni obrazovni sistemi. Podgorica: Univerzitet Crne Gore.

Benavot, A. & Braslavsky, C. (2006). School Knowledge in Comparative and Historical Perspective. Hong Kong: Comparative Education Research Center & Springer.

Spasenović, V. (2013). Školski sistemi iz komparativne perspektive. Beograd: Institut za pedagogiju i andragogiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu.

Armstrong, T. (2008). Najbolje škole – kako istraživanje čovjeka može usmjeravati pedagošku praksu. Zagreb: Educa.

Gvozdenović, S. (2005). Filosofija, obrazovanje, nastava. Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, 13-22.

- Hajtger, M. (2004). Filozofska pedagogija. Pedagogija, 4, 30-41.

- Nedović, V. (2002). Prosvetna politika ili politička prosveta. Pedagogija, 4, 1-18.

- Spariosu.Bodroski, B. (2007). Efikasnost i pravičnost obrazovnih sistema u evropskim politikama obrazovanja, Nastava i vaspitanje. 1.

- Spariosu.Bodroski, B. (2010). Osnovne dimenzije kvaliteta obrazovnih sistema. Nastava i vaspitanje, 1, 618-631.

- Spasenović, V. (2009).Tendencije i pravci razvoja obrazovnih sistema evropskih zemalja. Zbornik radova sa naučnog skupa Škola budućnosti,

SAO, Vol. 1,77-93.

- Silov, M. (2007). Odgoj i teorija smisla. Odgojne znanosti, 9, 1, 75-89.

- Stanković, D. (2010). Upravljanje sistemom obrazovanja: Međunarodni trendovi i glavne teme. Zbornik instituta za pedagoška istraživanja, 1, 42-55.

- Zajda, J. (2002). Education Policy: Changing Paradigms and Issues. International Review of Education, 48 (1-2) 67-91.

- Ziljak, T. (2009). Kako uče oni koji stvaraju obrazovnu politiku. Zbornik radova IV Medjunarodne konferencije Neformalno obrazovanje i informalno

učenje odraslih, 237-248.

- Ziljak, T. (2005). Politike cjeloživotnog učenja u EU i Hrvatskoj. Političko obrazovanje, vol. 1, 1, 67-95.

- Ziljak, T. (2007). Europski okvir za nacionalne obrazovne politike. Anali hrvatskog politikološkog društva, 261-281.

- Đurišić-Bojanović, M (2007). Spremnost za promene: nove kompetencije za društvo znanja. Zbornik Instituta za pedagoška istraživanja, 2, 211-224.

U Daniels E. i Staford K.: Uključivanje djece sa posebnim potrebama u redovni vaspitno-obrazovni proces .- Podgorica: Pedagoški centar Crne Gore, 2002

Hrnjica, S.: Dete sa razvojnim smetnjama u osnovnoj školi .- Beograd: Učiteljski fakultet, 1997.

Vučković, D., Šakotić, N. &Tončić-Vučinić, Z. (2014) Priručnik za nastavu po udžbeniku za opismenjavanje na Brajevom pismu djece oštećenog vida, Savez slijepih Crne Gore,

Mešalić, Š., Vasiljević, & Šakotić, N. (2010) Teškoće u čitanju i pisanju uzrokovane govorno-jezičkim smetnjama – priručnik za nastavnike, stručne saradnike i studente.

Glumbić, N., Brojčin, B., Đorđević, M. (2013). Rana intervencija kod dece s poremećajima autističkog spektra. Specijalna edukacija i rehabilitacija, 12 (1), 103-118.

Glumbić, N., Milačić-Vidojević, I., Đorđević, M. (2008). Modeli pružanja podrške deci s poremećajima autističkog spektra u sistemu inkluzivnog obrazovanja. Beogradska defektološka škola, 14 (3), 149-160.

Glumbić, N., Vdović, Lj. (2012). Individualizacija u radu sa decom sa smetnjama u napredovanju u redovnoj školi: priručnik za nastavnike. Eduka. Beograd.

Struktura studijskog programa:

Kakva je struktura programa i koja usmjerenja program sadrži.

Studijski program se priprema za transformaciju sa modela 3+1+1 na 3+2+3 model studiranja. Za sada su planirane osnovne (koje bi trajale tri godine) i master akademske studije (koje bi trajale dvije godine ). Nakon što završe peti semestar osnovnih studija, studenti su u mogućnosti da se opredjele za jedan od dva modula razlikovana u šestom semestru.

Programi osnovnih studija sadrže najmanje dva izborna modula (kako je zatraženo članom 81 Zakona o visokom obrazovanju ) Vodeći računa o kadrovskoj strukturi i mogućnostima da studenti sa bečelor diplomom nađu svoj prostor u radnom angažovanju, predlažemo da se treća godina studija modeluje kroz module Psihologija u zajednici i Psihologija u istraživačkom radu. Ovo sve zbog toga što sa trogodišnjim studijama ne mogu samostalno obavljati psihološku praksu i potpisivati psihološke nalaze. U prilog tome su uslovi koje navodi Evropski kvalifikacionog standard za psihologe koji se od 2010. god. sprovodi širom Evrope. xxxx://xxx.xxxx-xxxxxxx.xx/xxxxx.xxxxx.0000/XxxxXxx_xxxxxxx.xxx. Prema ovom standardu, jedan od preduslova dobijanja licence psihologa (koji bi imao mobilnost u evropskim okvirima) je da završi petogodišnji studij (ima najmanje 300 ECTS) i radi jednu godinu pod supervizijom (pripravnički staž).

U konačnom, saplementom diplome je i do sada predviđana mogućnost da ovi kadrovi asistiraju u psihološkim praksama, naročito onim koje se odnose na laboratorijsku psihologiju (jer se primjenjena psihologija više prati na naprednim nivoima studija) i istraživački rad (anketiranja, obrade podataka i sl-). Predmete sa ovih modula ( kao izborne predmete na modulu) mogu pratiti i studenti sa studija koje su srodne (sociologija, pedagogija… )

Ova dva modula smo definisali prema potrebama tržišta rada i predviđanjem da će ovih kadrova sve više biti potrebni, naročito tokom asistencija u krizama u duhu regionalnih i svjetskih zbivanja (socijalnih nemiri, strahovi od talačke krize, intervencije tokom različitih prirodnih nepogoda... ). Istraživanja potreba i zadovoljstva se sve češće odvijaju u organizacijama i tu bi se mogao pretpostaviti radni angažman studenata koji završe osnovne studije.

Mogućnost transfera kredita:

Sa kojih studijskih programa i u kojem stepenu prethodno stečeni krediti, odnosno položeni ispiti, mogu biti priznati na tom studijskom programu.

Dekan formira komisiju koja utvrđuje ekvivalentnost i formira prijedlog za priznavanje ispita, koji sadrži spisak predmeta koji se priznaju.

Priznavanjem ispita priznaje se i ocjena kojom je student ocijenjen, kao i broj ECTS kredita.

Izvođenje nastave

Koje nastavne metode i koji sistem rukovođenja se planira na studijskom programu.

Ustanova je dužna da za sve studente organizuje predavanja i druge oblike nastave, osim za učenje na daljinu, u skladu sa obrazovnim programom za postizanje ishoda učenja.

Studijski program mora da sadrži praktičnu nastavu, kao i ishode učenje za naučnu oblast kojoj pripada studijski program, odnosno kompetencije za obavljanje djelatnosti.

Vrsta evaluacije na kraju studijskog programa:

Na koji način se kompletira i realizuje studijski program (diplomski rad, završni ispit, stručna praksa i sl.);

Opterećenje studenata treba da bude ravnomjerno, a može se sastojati iz sljedećih aktivnosti:

1. nastava (predavanja, vježbe, praktikumi, seminari, praktična nastava, terenska nastava i drugo);

2. samostalni radovi;

3. kolokvijumi;

4. ispiti;

5. izrada završnih radova;

6. stručna praksa,

7. drugi oblici angažovanja u skladu sa konkretnim potrebama predmeta.

Na koji način studenti procjenjuju kvalitet studijskog programa i njihovih realizatora?

Student ima pravo na izjašnjavanje o kvalitetu rada akademskog osoblja.

Student ima pravo na žalbu dekanu u slučaju povrede prava na slobodu mišljenja i iskazivanja stavova o pitanjima koja se odnose na studije, na pogodnosti u studiranju koje proizilaze iz statusa studenta, konsultacije, polaganje ispita na način i u rokovima kako je to određeno zakonom i ovim statutom, korišćenje biblioteke, računarske sale i ostalih resursa sa kojima raspolaže organizaciona jedinica.

Student ima pravo na žalbu Senatu Univerziteta na kvalitet nastave, odnosno kvalitet rada akademskog osoblja organizacione jedinice na kojoj studira.

Takođe, mehanizam po kojem studenti procjenjuju kvalitet studijskog programa i njihovih realizatora je studentska anketa koja se sprovodi dva puta godišnje.

Razvoj studijskog programa i kvalitet:

Navesti načine korišćenja povratne informacije o kvalitetu u sljedećim oblastima:

Načini korišćenja povratne informacije o kvalitetu u sve tri navedene oblasti su usklađene sa sistemom za obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta na Univerzitetu Crne Gore.

Izvještaji o sprovedenim postupcima vrednovanja služe kao osnova za pravljenje Izvještaja o samovrednovanju organizacione jedinice.

Rezultati sprovedenog postupka vrednovanja koriste se:

- za izradu izvještaja,

- u postupcima izbora u nastavna i saradnička zvanja,

- za predloge korektivnih mjera u nastavnom procesu,

- u drugim slučajevima predvidenim zakonom i opstim aktima.

Nakon sprovedenog postupka anketiranja, Komisija za obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta sprovodi analize i oblikuje pismene izvještaje koji, između ostaloga sadrže:

1. informacije o realizaciji ankete, odzivu studenata, eventualnim specifičnostima tokom anketiranja, radu Komisije za obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta u toku postupka anketiranja i slično,

3.informaciju o preduzetim mjerama za poboljšavanje kvaliteta i njihovoj efikasnosti,

4. planirane programe za unapređenje za naredni period.

Dostizanju usvojenih ciljeva;

Vidjeti 2.9.2.

Udžbeničkoj literaturi;

Vidjeti 2.9.2.

Nastavnim metodama.

Vidjeti 2.9.2.

Eksterna evaluacija:

Da li je studijski program bio prethodno akreditovan od strane Savjeta za visoko obrazovanje, ili neke druge institucije (ako jeste priložiti certifikat o akreditaciji)?

Reakreditacija Univerziteta Crne Gore 2012.

REALIZACIJA STUDIJSKOG PROGRAMA

Nastavno osoblje:

Osoba odgovorna za implementaciju studijskog programa (ime, zvanje, dužnost i uloga u realizaciji programa);

Rukovodilac Studijskog programa je dr Jelena Mašnić. Ovaj posao je izuzetno organizaciono zahtijevan i zbog toga je na nivou organizacione jedinice napravljen dogovor da se dio organizacije oko rasporeda časova, ispitnih rokova, svakodnevnih kontakata sa gostujućim profesorima oko puta i smještaja realizuje preko sekretara studijskog programa, uloge koja nije prepoznata u sistematizciji radnih mjesta. Ove poslove realizuje Jovana Jovović (student poslediplomskih studija). Predlažemo da ova uloga dobije svoje ravnopravno mjesto u organizaciji posla, a po uzoru na prakse u regionu (prema kojima svako odjeljenje ima svog sekretara).

Imena i zvanja profesora angažovanih na realizaciji studijskog programa;

BR.	IME I PREZIME	RED.PROF	VAN.PROF	DOC.
1.	Dejan Lalović	x
2.	Vasilije Gvozdenović	x
3.	Brankica Bojović	x
4.	Saša Milić	x
5.	Milorad Simunović		x
6.	Ivona Milačić Vidojević		x
7.	Tatjana Novović		x
8.	Lidija Vujačić		x
9.	Emilija Nikolić		x
10.	Jasna Veljković			x
11.	Nataša Kostić			x
12.	Vladimir Drekalović			x
13.	Sonja Mijušković			x
14.	Dijana Vučković			x

SPISAK ZAPOSLENIH SARADNIKA

BR	IME I PREZIME
1.	Jelena Mašnić	dr
2.	Veselinka Milović	dr
3.	Božidar Popović	dr
4.	Bojana Miletić	dr
5.	Nada Purić	dr
6.	Helena Rosandić	mr (očekuje se da odbrani disertaciju u narednoj kalendarskoj godini)
7.	Dragica Rajković	mr (očekuje se da odbrani disertaciju d 2018. god.)
8.	Sanja Čalović
9.	Miodarka Lučić	mr (očekuje se da odbrani disertaciju u tekućoj godini)
10.	Jovana Jovović	(očekuje se da odbrani magistarski rad u narednoj kalendarskoj godini)

Procenat angažovanih profesora i saradnika u stalnom radnom odnosu;

Svi nematiči kadrovi su u stalnom radnom odnosu.

Od psiholoških kadrova u stalno radnom odnosu su samo prof. dr Milorad Simunović (uskoro stiče pravo na penziju) i dr Jelena Mašnić.

Već duži vremenski period smo se obraćali povodom promjene honorarnog statusa koleginica koje su doktorirale ili će uskoro doktorirati/magistrirati kako bi ojačali »domaću« kadrovsku strukturu (Veselinka Milović, Bojana Miletić, Helena Rosandić, Dragica Rajković, Jovana Jovović).

Način na koji Ustanova upoznaje nastavno i drugo osoblje o realizaciji studijskog programa.

Za svaki predmet (kurs) predmetni nastavnik utvrđuje plan rada i dužan je isti dostaviti prodekanu za nastavu, najkasnije 15 dana prije početka predavanja.

Predmetni nastavnik obavezan je da na prvom času nastave upozna studente sa planom rada na predmetu (kursu).

Studenti imaju pravo na izvod iz plana rada u pisanoj formi.

Studenti:

Način na koji studenti mogu uticati na planiranje, implementaciju i ocjenu kvaliteta studijskog programa.

U procesu donošenja odluka i drugih aktivnosti na unapređenju kvaliteta, student učestvuju i kroz rad Senata i Vijeća organizacionih jedinica. U Senatu UCG, predstavnici studenata su zastupljeni u broju od 20% od ukupnog broja članova Senata, vodeći računa da u strukturi budu zastupljeni studenti svih nivoa studija (osnovne, postdiplomske i doktorske). Predstavnici studenata u Vijećima organizacionih jedinica su zastupljeni u broju od 20% od ukupnog broja članova Vijeća. Predstavnici studenata u vijećima su izabrani od strane studentske organizacije na organizacionoj jedinici, pri čemu se vodi računa da u strukturi budu zastupljeni studenti svih nivoa studija (osnovne, postdiplomske i doktorske).

Uloga organa i drugih tijela obrazovne institucije:

Koji organi ili odgovarajuća tijela Ustanove prate realizaciju obrazovnog programa?

Senata UCG,

Vijeća organizacionih jedinica,

Centar za studije i kontrolu kvaliteta UCG,

Komisije za obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta,

Prošireni rektorski kolegijum,

Prošireni dekanski kolegijum,

Centar za doktorske studije,

Odbor za monitoring magistarskih studija,

Komisije za doktrorske studije na organizacionim jedinicama,

	RESURSI
	Resursi za izvođenje i savlađivanje nastave:
	Prostor i odgovarajuća nastavna oprema; Sale u kojima se realizuje nastava su optimalnog kapaciteta da prime predviđeni broj studenata za upis na studije i opremljene su računarima i platnima za prezentaciju. Problem je što nedostaje psihološka laboratorija za realizaciju vježbi eksperimentalnog karaktera.
	Biblioteka; Centralna univerzitetska biblioteka organizuje i rukovodi bibliotečkim sistemom Univerziteta, odnosno bibliotekama njegovih organizacionih jedinica. Nadležna je za razvoj bibliotečko-informacionog sistema Univerziteta i kreiranje centralnog bibliotečkog kataloga Univerziteta prema međunarodnim bibliografskim standardima. U Biblioteci se obavlja i stručna obrada bibliotečke građe, obnova i nabavka bibliotečkog fonda, kao i produkcija i distribucija izdavačke djelatnosti Univerziteta. Detaljnije informacije o raspoloživim bazama, prinovljenoj literaturi i slično se mogu naći na linku: xxxx://xxx.xxx.xx.xx/xx/x-xxxxxxxxxxxx/xxxxxxxxx-xxxxxxxxxxxxxx-xxxxxxxxxx
	Informacione i komunikacione tehnologije za realizaciju programa; Sve prostorije Filozofskog fakulteta su pokrivene internet signalom. Ovaj način komuniciranja je sastavni dio prakse u realizacija rada na Studijskom programu. Svi profesori i saradnici imaju svoj nalog na akademskoj mreži i uredno prate poštu koja pristiže. Studijski program ima svoj nalog (psihologija.nk@gmail.com) preko kog se uredno informišu kako studenti tako i svi zainteresovani za rad Studijskog programa. Sve organizacione jedinice UCG komuniciraju preko CIS-a (Centar informacionog sistema UCG).
	Finansiranje studijskog programa i način obezbjeđenja sredstava; Finansiranje navedenih studijskih programa planirano je u skladu sa Odlukom Senata UCG br. 03-1910 i Upravnog odbora UCG br. 02-1910/1, obije od 30. 06. 2016, kao i Strategijom visokog obrazovanja 2016-2020.
	Finansiranje studijskog programa i garancija osnivača privatnih Ustanova, saglasno članu 44 Zakona o visokom obrazovanju ( ’’Sl.list RCG’’, br. 60/03 ).

	SAMOVREDNOVANJE STUDIJSKOG PROGRAMA
	Navesti dobre strane studijskog programa; Kvalitetan nastavni plan i program usaglašavan sa nastavni planovima i programima u regionu, sa evropskim standardima kao i sa procijenjenim potrebama koje se tiču Crne Gore; Učionički prostor adekvatan za izvođenje nastave Gostujući profesori čija je kompetentnost i afirmisanost potvrđena u naučno istraživačkim centrima regiona; Sa završenim trogodišnjim studijama student može asistirati u različitim psihološkim praksama; Studijski program je koncipiran tako da, nakon izučavanja fundamentalnih disciplina, stručno osposobljava studente za rad na poslovima kliničke, poslovne i školske psihologije; Postojanje Instituta za sociologiju i psihologiju stoji kao otvorena mogućnost za naučno-istraživačku djelatnost; Izvjesan broj izbornih predmeta koji izlaze u susret saznajnoj radoznalosti studenata je kontakt sa programima srodnih nauka i praksi, te se tako pospješuju interdisciplinarne perspektive; Nastavnici i saradnici su angažovani u organizovanju svih elemenata nastavnog procesa (pripremanje, realizovanje, vrednovanje), a studenti su aktivni partneri u tome; Vrednovanje studentskih postignuća i napredovanja sve više dobija karakter kontinuiranog procesa; Studentske ankete koje se sprovode kontinuirano i imaju dobar odziv studenata doprinose tome da se preciznije kontroliše kvalitet nastave i kvalitet ispita; Studenti su zainteresovani kako za nastavne tako i za vannastavne aktivnosti, rade na realizaciji psiholoških radionica, učestvuju u projektima, posjećuju studentske organizacije u region i učestvuju na međunarodnim skupovima; Studentima je pružena mogućnost participacije u donošenju za studijski program važnih odluka, što omogućava stvaranje dobre organizacione klime; Obavezna praksa koja prati discipline iz oblasti kliničke, poslovne i školske psihologije; Edukacija za upotrebu psiholoških instumenata koji prate određene stručne predmete. Mentorske aktivnosti profesora i saradnika pri izradi diplomskih radova. Prezentacija studijskog programa preko web sajta Filozofskog fakulteta; Prijemni ispit kao metod selekcije najboljih kandidata.
	Početna ograničenja i rizici; Veći broj upisanih studenata otežava individualizaciju nastave kao i uvođenje takvih oblika i metoda rada kao što su interaktivni; Predavanja ex katedra, frontalni oblici rada kao i tradicionalni pristup u ocjeni studentskih postignuća; Informatička edukovanost studenata je na skromnom nivou; Ograničeni materijalni i tehnički kapaciteti, prije svega nepostojanje laboratorije za izvođenje psiholoških eksperimenata; Materijalne prepreke koje stoje na putu daljeg stručnog usavršavanja nastavnog kadra; Ograničene mogućnosti za realizaciju studentske prakse zbog smanjene mogućnosti da se materijalno stimulišu mentorske aktivnosti sa drugih organizacionih jedinica; Nedovoljna opremljenost biblioteke psihološkom literaturom; Testoteku čine najnužniji testovi i to u samo po jednom primjerku; Neprilagođena infrastruktura Ustanove za studente sa invaliditetom; Neakreditovane postdiplomske studije (master i doktorski nivo); Formiranje psihološke kadrovske strukture otežava nepostojanje doktorskih studija (zbog nedostatka mentora) i predlog je da se detaljnije pozabavimo ovim pitanjem. Rizici Veliki broj gostujućih profesora čini studije psihologije zavisnim od njihove spremnosti za saradnju; Ne može se isključiti rizik od zasićenja i stereotipnosti tržišta rada; Nedovoljna sredstva za profesionalni razvoj nastavnog kadra; Osnivanje privatnih studijskih programa psihologije sa boljom finansijskom osnovom može, u određenim dimenzijama, ugroziti održavanje ovih studija; Nedovoljno razjašnjen stvarni stručni nivo diploma koje se stiču na državnim odnosno privatnim studijama psihologije.
	Vizija studijskog programa u budućnosti. Razvoj master kao i doktorskih studija koje bi se razgranale u tri ili četiri posebna usmjerenja intenzivirao bi bolje stručno i naučno utemeljenje; Uvođenje psiholoških radionica na svim nastavničkim studijama značajno bi povećala psihološku senzitivnost budućeg nastavnog kadra; Porast broja psihologa kao stručnjaka podigao bi nivo mentalnog zdravlja u populaciji; Afirmisanje psihologije kao struke je u stanju da inicara prevazilaženje arhaičnih, neproduktivnih i tribalnih mentalnih kodova; Psihologija kao disciplina ima i svoju misiju koja se tiče podizanja stepena civilizovanosti populacije; Promovisanje psihologije kao struke i nauke omogućilo bi otvaranje novih perspektiva u zapošljavanju psihologa; Određeni specijalizovani psihološki institut koji bi predstavljao državni projekat mogao bi značajno da podigne prosperitet same države. Veliki broj škola nema školskog psihologa, jer njegov poziv (zbog pravila u sistematizaciji radnih mjesta) obavljaju srodne struke; Uvođenje standarda kvaliteta u cjelokupan vaspitno-obrazovni sistem Crne Gore rezultiraće pojačanom potrebom za stručnim usavršavanjem psihologa iz radnog odnosa – što u značajnoj mjeri otvara prostor za angažman našeg studijskog programa na tzv. in-service training-u, tj. na stručnom usavršavanju diplomiranih psihologa kroz različite forme seminara, radionica, okruglih stolova i sl. Sticanje statusa kandidata države Crne Gore za EU otvaraju se brojne mogućnosti apliciranja sa projektima usmjerenim na unapređenje kurikuluma, razvoj novih silabusa i unaprijeđenje predavačkih i psihološko-pedagoških kompetencija nastavnik.

STUDIJSKI PROGRAM

ISTORIJA

	OSNOVNE INFORMACIJE
	Naziv studijskog programa: ISTORIJA
	Vrsta diplome, sertifikata i sl., koja se dobija nakon završetka studijskog programa. Dodatak diplomi dostaviti u Prilogu. Diploma akademskih osnovnih studija Diploma akademskih master studija Akademskog naziva doktora nauka
	Broj kredita i trajanje studijskog programa: Osnovne studije (180 ECTS) 3 godine, Master studije (120 ECTS) 2 godine, Doktorske studije (180 ECTS) 3 godine.
	Ukupan broj kredita za studijski program ( navesti koji se model kreditnog sistema koristi); Osnovne studije: 180 ECTS Master studije: 120 ECTS Doktorske studije: 180 ECTS Studijski program organizuje se u skladu sa pravilima studiranja usklađenim sa Evropskim sistemom prenosa kredita (ECTS). Studijski programi podijeljeni su na studijske godine i semestre. Obim studijskog programa koji se izvodi u jednoj studijskoj godini je 60 ECTS kredita, odnosno 30 ECTS kredita u jednom semestru. Uz diplomu osnovnih, master i doktorskih studija izdaje se i dopuna diplome (Supplement) radi detaljnijeg uvida u nivo, prirodu, sadržaj, sistem i pravila studiranja i postignute rezultate tokom studija.
	Način određivanja kredita po predmetima i godinama studija, s obzirom na aktivnosti u nastavi i učenju, tj.: broj časova predavanja i vježbi, konsultacije, seminari, projekti, ispiti, stručna praksa, istraživački rad, diplomski rad, magistarski rad, doktorska disertacija, individualni rad studenta itd.; Broj kredita za pojedine predmete određuje se prema broju časova nastave (teorijske i/ili praktične, vježbi i sl.), te vremenu rada studenata na samostalnim zadacima (seminarski radovi, projekti, stručna praksa, istraživački rad, diplomski rad), kao i vremenu potrebnom za učenje tokom pripreme ispita za ocjenjivanje. Polazeći od uslova da student radi 8 sati na dan, pet dana u nedjelji, te vodeći računa o broju radnih sati u studijskoj godini, kao i činjenici da obim studijskog programa u jednoj akademskoj godini iznosi 60 ECTS kredita, određen je broj sati za jedan ECTS kredit.
	Dužina trajanja studijskog programa i planirani početak rada. Akademske osnovne akademske studije traju tri godine, odnosno 180 ECTS kredita. Akademske master studije traju dvije godine, odnosno 120 ECTS kredita. Akademske doktorske studije traju tri godine, odnosno 180 ECTS.

	Ciljna grupa studijskog programa:
	Opis ciljne grupe; Ciljna grupa su svi svršeni učenici srednjih škola, studenti koji imaju Bachelor diplomu – trogodišnjih, odnosno četvorogodišnjih (po starom obrazovnom sistemu) studija, stečenu na našem ili nekom drugom univerzitetu.
	Potrebno obrazovanje za upis na studijski program; Za upis na ovaj studijski program neophodno je imati završenu srednju školu (u četvorogodišnjem trajanju).
	Nivo potrebnog profesionalnog iskustva; Nije potrebno profesionalno iskustvo.
	Uslovi, kriterijumi i postupak upisa na prvu godinu studija Upis studenata vrši se na osnovu javnog konkursa koji objavljuje Univerzitet odnosno organizaciona jedinica Univerziteta. Upis se vrši na konkurentskoj osnovi u skladu sa prosječnom ocjenom na prethodnom nivou obrazovanja, nakon sprovedenog postupka rangiranja. Kandidati sa istom prosječnom ocjenom imaju pravo upisa pod jednakim uslovima. Stranac se može upisati pod istim uslovima i po istim kriterijumima kao i crnogorski državljanin, uz prethodnu nostrifikaciju diplome ranije završenog ciklusa/stepena/nivoa studija. Postupak rangiranja sprovodi komisija za upis na Filološkom fakultetu, koju imenuje dekan iz reda akademskog osoblja sa akademskim zvanjima. Predsjednik komisije je prodekan za nastavu.
	Planirani broj studenata za upis na prvu godinu; Planirani broj studenata je 20 budžetskih i 20 samofinansirajućih studenata.
	Broj diplomiranih studenata na tom studijskom programu, koji se nalaze na biroima rada u Crnoj Gori. Stepen bachelor - Istorija: 14 Stepen specijaliste - Istorija: 31 Stepen magistra - Istorija: 1

OPIS STUDIJSKOG PROGRAMA

Razlozi za obrazovanjem u datoj oblasti:

Kako se traženi studijski program uklapa u strategiju Sistema visokog obrazovanja Crne Gore, kao i njegova misija na Ustanovi koja aplicira;

Svi obrazovni sistemi zapadnog standarda imaju tri stepena studiranja: osnovni (bečelor), master i doktorski. Sadašnji crnogorski sistem, pak, ima četiri stepena, odnosno ima za druge zemlje nepoznat specijalistički stepen, što nas suštinski izopštava iz integracijskih procesa obrazovanja. Osim inherentne asimetrije sa panevropskim obrazovnim sistemom, ovaj model napravio je određene probleme na polju kvaliteta.

Reformska rješenja su sastavni dio Strategije Visokog obrazovanja 2016-2020.

Misija Studijskog programa za istoriju jeste da studentima omogući sticanje znanja potrebnih za stvaralačko uključivanje u nastavni proces, kao i naučnih kompetencija i vještina neophodnih za tumačenje istorijske problematike koja se tiče istorije Crne Gore, Balkana i Evrope, njegove povezanosti sa kulturološkim i informatičkim tokovima. Razvoj studija, među kojima posebno mjesto pripada izučavanje nacionalne istorije, od strateškog je značaja za državu Crnu Goru, koja će na taj način ojačati svoju identitetsku strukturu i istovremeno postati otvorenija za dijalog sa južnoslovenskom i evropskom interkulturnom zajednicom.

Usklađena sa misijom UCG, a to jeste da širi, unapređuje i promoviše znanje, učenje, vještine i umjetničke sklonosti, njegujući različitost kao pretpostavku potpunijeg i bogatijeg života, a saradnju sa sličnim i drugim institucijama i subjektima iz neposrednog i šireg okruženja, kao jedan od osnovnih preduslova uspješnosti njene realizacije.

Objasniti ulogu studijskog programa u odnosu na postojeće studijske programe na Ustanovi;

Studijski programi su sastavni dio reformisane strukture studija Univerziteta Crne Gore u integrisanom univerzitetskom sistemu, do naredne akreditacije/reakreditacije UCG.

Studijski program za istoriju je nastavna i naučnoistraživačka jedinica Filozofskog fakulteta, nadležna za najviši nivo obrazovnog rada iz oblasti istorijske nauke. Kvalitetan nastavni plan i program Studija istorije usklađen je sa obrazovnim sistemom Crne Gore i sa savremenim tendencijama razvoja istorijskih nauka u Evropskoj uniji. Koncipiran je u skladu sa savremenim promišljanjima strukture ovih studija, i u skladu s tim posebno je naglašena potreba za osavremenjivanjem nastavnog procesa, što studentima treba da omogući usvajanje recentnih istorijskih saznanja, kao i usvajanje i primjenu moderne metodologije.

Navesti razloge za otvaranje studijskog programa;

Istorijsko obrazovanje kao osnova humanističkih i društvenih nauka temelj je analitičkog i kritičkog mišljenja.

Studije istorije su osnovane na Filozofskom fakultetu 1981. godine, kao studij istorije i geografije, a od 2005. godine kao studije istorije. U međuvremenu su programski sadržaji usklađivani sa zahtjevima Bolonjske reforme i reakreditacije (2007, 2012).

Studijski program je posvećen ciljevima koji podrazumijevaju širenje obrazovnih i naučnih iskustava, sa posebnim naglaskom na daljem razvoju znanja i sticanju vještina na polju istorijske naučne misli (u skladu sa nastavnim planom i programom), neophodnih društvu i njegovim članovima za intelektualno i kulturno prilagođavanje zahtjevima sredine. Studijski program za istoriju nosilac je projekata, od kojih su najznačajniji oni koji su usmjereni na izučavanje crnogorskog nacionalnog i kulturnog kanona. Kvalitativna međuzavisnost između opšteg stanja društva i kvalitetne organizacije obrazovanja podrazumijeva ujednačavanje obrazovnog sistema jednog društva s obrazovnim sistemom njegovog okruženja (Bolonjska deklaracija, Lisabonska deklaracija), čime se postižu jednaki polazni uslovi za sve članove društva u sferi zapošljavanja i slobode kretanja. Evropsko iskustvo i evropski model susjedskih odnosa, zasnovanih prvenstveno na ekonomskim programima i na društvenim projektima od uzajamnog interesa, a takođe i na multikulturalnosti čiji su principi ugrađeni u obrazovne sisteme, pokazuje da je Balkanskom regionu potreban tip humanističkih studija koji bi stavio akcente na uzajamno povezivanje i bolje upoznavanje, na dijalogičnost i kooperativnost, podsticanje doživotnog obrazovanja, stvaranje edukativnog ambijenta i zajednice učenja što podstiče usavršavanje saznajnog procesa i primijenjenog istraživanja.

Navesti gdje postoje slični ili isti programi na lokalnom, državnom i regionalnom nivou;

Studij istorije je jedini studij u Crnoj Gori te vrste. On postoji na skoro svim državnim univerzitetima i u svim državama (U nekim čak postoji više studija istorije, na primjer Srbija, Hrvatska, Njemačka, itd.)

Na koji vremenski period se planira postojanje datog studijskog programa.

Vremenski period nije ograničen.

Osnovni ciljevi studijskog programa

Osnovne akademske studije istorije usmjerene su na sticanje znanja i razvijanje sposobnosti i vještina neophodnih za profesionalni rad istoričara u obrazovanju i drugim delatnostima koje zahtijevaju kompetencije tog profila. Ciljevi osnovnih akademskih studija istorije su sljedeći:

* upoznavanje sa predmetom, metodama i razvojem istorije kao posebne naučne discipline;

* osposobljavanje za razumijevanje specifičnosti istorije kao naučne discipline u određenim hronološkim, prostornim i sadržinskim okvirima;

* osposobljavanje za razumijevanje uzročno–posljedičnih veza u vertikalnom hronološkom i horizontalnom prostornom opsegu;

* sticanje svijesti o neophodnosti strogog pridržavanja etičkim normama u istorijskoj nauci.

* usvajanje sposobnosti interpretacije činjenica i kritičkog mišljenja na osnovu primjene rezultata istorijske nauke;

* usvajanje znanja iz istorije ljudskog društva od antike do savremenog doba;

* usvajanje znanja iz istorije Crne Gore;

* razvijanje sposobnosti za razumijevanje i kritičko tumačenje istorijskih procesa, pojava i događaja u razvoju ljudskog društva u različitim epohama i oblastima;

* razvijanje sposobnosti primjene stečenih znanja na profesionalan način u svim potencijalnim oblicima profesionalnog bavljenja istorijom (pripremanje i izvođenje nastave istorije u osnovnom i srednjem obrazovanju; učešće u radu kulturnih ustanova – arhiva, biblioteka, muzeja, galerija, kulturnih centara, medijskih ustanova, političkih stranaka);

* osposobljavanje za samostalno definisanje tematskih i potencijalno istraživačkih problema u konkretnim vremensko–prostornim okvirima;

* osposobljavanje za samostalno pronalaženje i korišćenje istorijske literature;

* osposobljavanje za samostalnu primjenu osnovnih načela istorijske metodologije – prikupljanje i kritičku analizu istorijskih izvora svih vrsta i provenijencije;

* razvijanje sposobnosti upotrebe najnovijih informaciono-komunikacionih tehnologija u ovladavanju znanjima iz oblasti istorijske nauke i sposobnosti za praćenje i primjenu novih rezultata naučnih istraživanja u zemlji i inostranstvu;

* razvijanje sposobnosti za popularizaciju istorije kao naučne discipline;

* razvijanje sposobnosti razmišljanja o značajnim aktuelnim političkim, društvenim i kulturnim pitanjima na osnovu naučno zasnovane istorijske perspektive;

* formiranje naučno zasnovane istorijske svesti o crnogorskom, evropskom i svjetskom istorijskom nasleđu;

* razvijanje sposobnosti za dalje obrazovanje i usavršavanje znanja i vještina u svim potencijalnim oblicima profesionalnog djelovanja i sposobnosti neophodnih za nastavak studija na drugom stepenu visokog obrazovanja – akademskim master studijama.

U okviru nastavnog modula cilj je da se stvore osnove za metodičko-didaktičko osposobljavanje za rad u školi.

U okviru naučno-istraživačkog modula cilj je da se stvore metodološke osnove za usmjeravanje prema naučno-istraživačkom radu.

Master akademske studije istorije su usmjerene na razvijanje specifičnih znanja, sposobnosti i veština potrebnih za obavljanje posla master istoričara i za upoznavanje sa samostalnim naučno-istraživačkim radom. Ciljevi master akademskih studija istorije jesu:

* ovladavanje specifičnim znanjima iz pojedinih užih oblasti u okviru istorijske nauke;

* ovladavanje osnovnim znanjima iz istoriji srodnih naučnih disciplina radi ostvarivanja mogućnosti osposobljavanja za samostalan naučno-istraživački rad;

* usvajanje metodoloških znanja i vještina specifičnih za pojedine uže oblasti u okviru istorijske nauke;

* upoznavanje sa specifičnostima rada konkretnih institucija (arhiva, biblioteka, muzeja i slično) značajnih za usavršavanje u pojedinim užim oblastima u okviru istorijske nauke;

* upoznavanje sa primjenom stečenih naučnih i specifičnih metodoloških znanja i veština u praktičnom naučno-istraživačkom procesu;

* osposobljavanje za samostalno uočavanje i definisanje naučnih problema;

* ovladavanje znanjem iz domena metodologije pisanja različitih vrsta naučnih istorijskih radova;

* ovladavanje znanjem iz domena metodologije usmenog saopštavanja rezultata naučno-istraživačkog rada;

* upoznavanje sa standardima potrebnim za objavljivanje naučnih istorijskih radova;

* usavršavanje sposobnosti primjene stečenih znanja i vještina u profesionalnom obavljanju djelatnosti istoričara u konkretnim ustanovama obrazovnog i/ili kulturnog profila.

Cilj doktorskih studija istorije uključuje postizanje naučnih sposobnosti i akademskih veština, razvoj kreativnih sposobnosti i ovladavanje specifičnim praktičnim vještinama potrebnim za budući razvoj karijere. Ciljevi doktorskih studija istorije jesu:

* sticanje opsežnih znanja iz određene uže naučne oblasti istorije na osnovu sve raspoložive literature;

* ovladavanje znanjima iz domena teorije istorijske nauke;

* temeljno upoznavanje sa postojećim trendovima u relevantnim oblastima istorijske nauke u svijetu;

* primjena stečenih znanja i metodoloških veština u samostalnom naučno – istraživačkom radu;

* uspješno rješavanje uočenih i definisanih naučnih problema;

* samostalno pisanje naučnih istorijskih članaka i rasprava;

* izrada doktorske disertacije u rangu naučne monografije;

* osposobljavanje za samostalan nastavnički rad na visokoškolskim ustanovama iz oblasti istorije;

* sticanje najvišeg stepena akademskog obrazovanja – naučnog naziva doktora nauka u oblasti istorije.

Programski sadržaji studijskog programa:

Navesti osnovne programske sadržaje

OSNOVNE STUDIJE: ISTORIJA

NAZIV PREDMETA	OBAVEZNI	IZBORNI	SEMESTAR	ECTS	FOND ČASOVA
PRVA GODINA
Uvod u istoriju sa istoriografijom I	X		I	5	2+2
Opšta istorija starog vijeka (Stari Istok)	X		I	6	3+2
Opšta istorija srednjeg vijeka I	X		I	6	3+2
Istorijska geografija I	X		I	5	2+2
Latinski jezik za istoričare I	X		I	3	2+1
Strani jezik I	X		I	3	2+1
ISTORIJSKI PRAKTIKUM I	X		I	2	2
Uvod u istoriju sa istoriografijom II	X		II	5	2+2
Opšta istorija starog vijeka (Grčka i Rim)	X		II	6	3+3
Opšta istorija srednjeg vijeka II (Istorija Vizantije)	X		II	6	3+2
Istorijska geografija II	X		II	5	2+2
Latinski jezik za istoričare II	X		II	3	2+1
Strani jezik II	X		II	3	2+1
ISTORIJSKI PRAKTIKUM II	X		II	2	1
Ukupno časova aktivne nastave					31+21
Ukupno ECTS kredita				60
DRUGA GODINA
Pomoćne istorijske nauke I	X		III	4	2+2
Istorija Balkana u srednjem vijeku I	X		III	6	3+2
Istorija Crne Gore do kraja XII vijeka	X		III	6	3+2
Opšta istorija novog vijeka od XV do 1789.g.	X		III	6	3+2
Strani jezik III	X		III	3	2+1
Kulturna istorija Evrope u novom vijeku	X		III	3	2+1
ISTORIJSKI PRAKTIKUM III	X		III	2	1
Pomoćne istorijske nauke II	X		IV	4	2+2
Istorija Balkana u srednjem vijeku II	X		IV	6	3+2
Istorija Crne Gore od kraja XII do kraja XV vijeka	X		IV	6	3+3
Opšta istorija novog v. od 1789. do 1918.	X		IV	6	3+2
Strani jezik IV	X		IV	3	2
Kulturna istorija Evrope II (1789-1918)	X		IV	3	2+1
ISTORIJSKI PRAKTIKUM IV	X		IV	2	1
Ukupno časova aktivne nastave					32+20
Ukupno ECTS kredita				60
TREĆA GODINA I semestar
Istorija Balkana od kr. XV do kr. XVIII vijeka	X		V	6	3+2
Istorija Crne Gore od kraja XV do kr. XVIII vijeka	X		V	7	3+3
Istorija Jugoslavije I	X		V	6	3+2
Opšta savremena istorija (1917-1941)	X		V	6	3+2
ISTORIJSKI PRAKTIKUM V	X		V	2	2
Istočno pitanje	X		V	3	2+1
Ukupno časova aktivne nastave					16+10
Ukupno ECTS kredita				30
Izborni modul 1: Nastavni
Istorija Balkana od kr. XVIII v. do 1918 g.	X		VI	6	3+2
Istorija Crne Gore od kr. XVIII v. do 1918	X		VI	7	3+3
Istorija Jugoslavije II	X		VI	6	3+2
Opšta savremena istorija (1941-1989)	X		VI	6	3+2
Sociologija obrazovanja	X		VI	3	2+1
Izborni predmet		X		2	2
Ukupno časova aktivne nastave					16+10
Ukupno ECTS kredita				30
Izborni predmet: Savremeni obrazovni sistemi; Savremeni pedagoški pravci
Izborni modul 2 – Naučnoistraživački
Istorija Balkana od kr. XVIII v. do 1918 g.	X		VI	6	3+2
Istorija Crne Gore od kr. XVIII v. do 1918	X		VI	7	3+3
Istorija Jugoslavije II	X		VI	6	3+2
Opšta savremena istorija (1941-1989)	X		VI	6	3+2
Savremena istorija Crne Gore 1991-2006	X		VI	3	2+1
Metodologija društvenih istraživanja	X		VI	2	2
Ukupno časova aktivne nastave					16+10
Ukupno ECTS kredita				30

MAGISTARSKE / MASTER STUDIJE: ISTORIJA

NAZIV PREDMETA	OBAVEZNI	IZBORNI	SEMESTAR	ECTS	FOND ČASOVA
Kulturno nasleđe Crne Gore I	X		I	6	3+2
Informatika i istorija I	X		I	6	2+2
Opšta pedagogija - teorija vaspitanja	X		I	4	2
Razvojna psihologija	X		I	4	2
Teorijske osnove metodike istorije	X		I	5	2+2
Izborni predmet		X	I	5	2+2
Kulturno nasleđe Crne Gore II	X		II	6	2+2
Informatika i istorija II	X		II	6	2+1
Didaktika – teorija obrazovanja i nastave	X		II	4	2
Pedagoška psihologija	X		II	4	2
Metodika nastave istorije sa školskim radom	X		II	5	2+4
Izborni predmet		X	II	5	2+2
Ukupno časova aktivne nastave					25+17
Ukupno ECTS kredita				60
DRUGA GODINA
Metodologija istorijskih istraživanja	X		III	6	2+1
Tehnika naučnog rada	X		III	6	2+2
Savremena istoriografija	X		III	6	2+2
Geopolitika	X		III	6	2+2
Arhivistika	X		III	3	2+1
Izborni predmet		X	III	3	2+1
Teorijsko empirijska istraživanja u funkciji izrade master rada	X		IV	5	3+1
Izrada i oblikovanje master rada	X		IV	25
Ukupno časova aktivne nastave					15+11
Ukupno ECTS kredita				60
Izborni predmeti: Savremena politička istorija Evrope (političke nauke) Istorija crnogorske državnosti (istorija) Istorija državnih institucija (istorija) Kultura savremenog doba (istorija) Identitet Crne Gore (istorijske i kulturološke osobenosti) (geografija)

DOKTORSKE STUDIJE: ISTORIJA

NAZIV PREDMETA	OBAVEZNI	IZBORNI	SEMESTAR	ECTS	FOND ČASOVA
PRVA GODINA
Metode naučnog istraživanja u istoriji	X		I	8	2
Specijalni kurs	X		I	8	2
Predmet uže struke I		X	I	8	2
Strani jezik I	X		I	6	2
Predmet uže struke II		X	II	10	2
Polazna istraživanja			II	20
Ukupno ECTS kredita				60
DRUGA GODINA
Istraživački rad u funkciji izrade diseratcije			III	30
Istraživački rad u funkciji izrade diseratcije			IV	30
Ukupno ECTS kredita				60
TREĆA GODINA
Istraživački rad u funkciji izrade diseratcije			V	30
Priprema i odbrana doktorske disertacije			VI	30
Ukupno ECTS kredita				60
U zavisnosti od teme doktorske disertacije odredjuju se predmeti uže struke. Mogu biti: Opšta istorija XIX vijeka Opšta istorija XX vijeka Istorija Crne Gore do 1918. godine Istorija Jugoslavije

Kako nastavni plan omogućava dostizanje postavljenih ciljeva;

Kroz slušanje predavanja, izvođenje vježbi, aktivno učestvovanje studenata u nastavi, izradu eseja i seminarskih radova, časove praktičnog rada, polaganje kolokvijuma i ispita.

Da li, i u kojem obimu, se nastava na studijskom programu izvodi na stranom jeziku.

Ne izvodi se, osim nastave iz engleskog jezika.

Imajući u vidu specifičnost studija i činjenicu da su potencijalni studentni ovog studijskog programa dominantno iz obrazovnog sistema Crne Gore, cjelokupna nastava će biti realizovana na crnogorskom jeziku. U slučaju potrebe, biće omogućena i nastava na stranom jeziku – po principu direktne nastave na stranom jeziku ili uz konsekutivno prevođenje.

Udžbenici, skripte, naučna i stručna literatura potrebna za realizaciju studijskog programa:

Udžbenici, skripta, naučna i stručna literatura potrebna za realizaciju studijskog programa uključeni su u pojedinačne kataloge predmeta dostavljene u Prilogu.

U kojoj mjeri navedena literatura omogućava studenatima savlađivanje studijskog programa (u prilogu dostaviti spisak potrebne literature za studijski program).

Navedena stručna literatura po nastavnim predmetima u pojedinačnim katalozima primjerena je potrebama studijskog programa i mogućnostima studenata koji predstavljaju njegovu osnovnu ciljnu grupu.

Struktura studijskog programa:

Kakva je struktura programa i koja usmjerenja program sadrži.

Studijski program sadrži obavezne i izborne predmete po semestrima i studijskim godinama. Program sadrži istorijske i sistemske discipline na različitim nivoima studija, zatim opšteobrazovne predmete iz oblasti humanističkih nauka, pedagoško-psihološke i praktično-metodičke discipline i engleski jezik. Program ima završni rad: magistarski i doktorski rad.

Program je strukturiran po principu 3+2+3. Na osnovnom studiju postoje dva modula - nastavni i naučno-istraživački modul.

Šire određenje strukture su naznačena Pravilima studiranja na osnovnim studijima (UCG, mart 2015, član 6).

Mogućnost transfera kredita:

Sa kojih studijskih programa i u kojem stepenu prethodno stečeni krediti, odnosno položeni ispiti, mogu biti priznati na tom studijskom programu.

Mobilnost na Univerzitetu i između univerziteta sprovodiće se u skladu sa važećim pravilima na osnovnim, master i doktorskim studijama Univerziteta Crne Gore.

Dekan formira komisiju koja utvrđuje ekvivalentnost i formira prijedlog za priznavanje ispita, koji sadrži spisak predmeta koji se priznaju.

Student ima pravo da u toku studija provede određeno vrijeme (semestar ili studijsku godinu) na drugoj ustanovi visokog obrazovanja u zemlji ili inostranstvu, posredstvom međunarodnih programa za razmjenu studenata, ili na osnovu bilateralnih ugovora između univerziteta. U skladu sa ugovorom koji student zaključuje sa univerzitetom priznaje mu se ostvareni broj kredita, pod uslovom da se sadržaji predmeta poklapaju najmanje 70 %.

Priznavanjem ispita priznaje se i ocjena kojom je student ocijenjen, kao i broj ECTS kredita.

Zakon o visokom obrazovanju („Službeni list CG“, br. 44/2014)

Izvođenje nastave

Koje nastavne metode i koji sistem rukovođenja se planira na studijskom programu.

Ustanova je dužna da za sve studente organizuje predavanja i druge oblike nastave, osim za učenje na daljinu, u skladu sa obrazovnim programom za postizanje ishoda učenja.

Praktična znanja, vještine i kompetencije mogu se sticati u laboratorijama ustanove ili praksom kod poslodavaca za nes¬metano uključivanje na tržište rada. Način i vrijeme organizovanja svih oblika nastave ustanova uređuje opštim aktom.

Studijski program mora da sadrži praktičnu nastavu, kao i ishode učenje za naučnu oblast kojoj pripada studijski program, odnosno kompetencije za obavljanje djelatnosti.

Studijski program sadrži opšte i posebne uslove koje student mora da zadovolji, a realizuje se kroz nastavu, izradu i odbranu master rada, odnosno doktorske disertacije.

Akademske studije organizovaće se uz primjenu savremenih nastavnih metoda, oblika rada i primjerenih didaktičko-metodičkih pristupa. Nastava uključuje predavanja, praktične vježbe, te kolokvijume, seminarske radove i druge forme teorijskog i praktičnog osposobljavanja. Za izvođenje nastave iz određenih predmeta studijskog programa zaduženi su predmetni nastavnici. Senat Univerziteta na prijedlog Vijeća Fakulteta utvrđuje bliža pravila studiranja, predmete i dodatne uslove koje student mora ispuniti za praćenje i polaganje pojedinih ispita.

Provjera znanja studenata organizovaće se u skladu sa Zakonom o visokom obrazovanju, Statutom Univerziteta, pravilima studiranja Univerziteta i drugim važećim normativnim aktima.

Vrsta evaluacije na kraju studijskog programa:

Na koji način se kompletira i realizuje studijski program (diplomski rad, završni ispit, stručna praksa i sl.);

Na osnovnim studijama nije predviđen završni rad i njegova odbrana.

Na master studijama u završnom semestru predviđena je izrada master rada koji se vrednuje sa 25 ECTS kredita. Nastavnik, odnosno mentor dužan je da prati rad studenta tokom izrade master rada, pomaže mu savjetima i upućivanjem na literaturu. Prema proceduri propisanoj Statutom Univerziteta, student rad brani javno pred komisijom koju sačinjavaju mentor, predsjednik i najmanje još jedan član. Komisiju imenuje Vijeće.

Na master studijama u okviru predmeta: Metodika nastave istorije sa školskim radom i Teorijske osnove metodike istorije predviđena je praksa u osnovnim i srednjim školama.

Na doktorskim studijama obavezna je izrada doktorskog rada, koji se brani pred komisijom u sastavu: predsjednik, mentor i član. Komisiju na predlog Vijeća organizacione jedinice imenuje Senat UCG.

Na koji način studenti procjenjuju kvalitet studijskog programa i njihovih realizatora.

Učešće studenata u postupku redovnog (godišnjeg) nadzora za obezbjeđenje sistema kvaliteta vrši se kroz ocjenu predavanja, programa, nastavnog osoblja i njihove pedagoške sposobnosti. Praćenje uspješnosti nastave sprovodi se anketiranjem studenata.

Kvalitet i uspješnost izvođenja studijskog programa provjeravaće se tokom cijele godine usmeno, u stalnom kontaktu sa polaznicima. Po svršetku nastave sprovodiće se anonimna pismena anketa studenata. Za sprovođenje ankete odgovorni su studentski povjerenik za diplomske studije i prodekan za nastavu. U sprovođenje ankete mogu se uključiti i drugi članovi akademskog osoblja koje odredi dekan i drugi studentski predstavnici koje odredi Studentski parlament ili studentsko vijeće na Fakultetu.

Razvoj studijskog programa i kvalitet:

Navesti procedure kontrole kvaliteta;

Kontrola kvaliteta se sprovodi kontinuirano ujednačenom metodologijom anketiranja, kontrolom načina i redovnosti izvođenja nastave, kontrolom načina ocjenjivanja, procentom prolaznosti na ispitima od strane rukovodioca programa, dekana i Vijeća fakulteta.

Navesti načine korišćenja povratne informacije o kvalitetu u sljedećim oblastima:

Dostizanju usvojenih ciljeva;

Ujednačenom metodologijom anketiranja dobijaju se povratne informacije o kvalitetu nastave. Da bi se nastavni proces i vrednovanje znanja studenata sproveli regularno svi nastavnici upoznaju se sa pravilima studiranja. Podaci dobijeni anketiranjem, za svaki predmet, unose se u personalni dosije nastavnika. U slučaju odstupanja od propisanih pravila i loše ocjene nastavnika dekan je dužan da pozove nastavnika na razgovor i ukaže mu na nedostatke, kao i da preporuči načine otklanjanja takvih nedostataka. Komisija za obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta Filozofskog fakulteta stara se da se povratne informacije ispravno koriste.

Udžbeničkoj literaturi;

Učešće studenata u postupku redovnog nadzora za obezbjeđenje sistema kvaliteta vrši se kroz ocjenu predavanja, programa, nastavnog osoblja i njihove pedagoške sposobnosti, kao i dostupnosti i usaglašenosti literature sa predmetnim sadržajima.

Nastavnim metodama.

Učešće studenata u postupku redovnog nadzora za obezbjeđenje sistema kvaliteta vrši se kroz ocjenu predavanja, programa, nastavnog osoblja i njihove pedagoške sposobnosti i primjene odgovarajućih nastavnih metoda.

Eksterna evaluacija:

Da li je studijski program bio prethodno akreditovan od strane Savjeta za visoko obrazovanje, ili neke druge institucije (ako jeste priložiti certifikat o akreditaciji).

Studijski program je akreditovan od strane Savjeta za visoko obrazovanje, odluka br. 05-1/5-150, Podgorica, 11. VI 2012. (Dokument o akreditaciji u prilogu.)

REALIZACIJA STUDIJSKOG PROGRAMA

Nastavno osoblje:

Osoba odgovorna za implementaciju studijskog programa (ime, zvanje, dužnost i uloga u realizaciji programa); Prof. dr Nada Tomović – rukovodilac Studijskog programa

Imena i zvanja profesora angažovanih na realizaciji studijskog programa;

BR.	IME I PREZIME	RED.PROF	VAN.PROF	DOC.
1.	Šerbo Rastoder	x
2.	Živko Andrijašević	x
3.	Nada Tomović		x
4.	Nenad Perošević			x
5.	Marijan Premović			x
6.	Dragutin Papović			x
7.	Marko Camaj			x

SPISAK ZAPOSLENIH SARADNIKA

BR	IME I PREZIME	ZVANJE
1.	Adnan Prekić	Mr
2.	Ivan Tepavčević	Mr
3.	Vasilj Jovović	Mr
4.	Sait Šabotić	Mr
5.	Novak Adžić	Mr

Procenat angažovanih profesora i saradnika u stalnom radnom odnosu;

2/3

Osnovne istorijske discipline su pokrivene najvećim dijelom sa stalno zaposlenim profesorima i saradnicima. Angažovanje se odnosi najvećim dijelom na strane jezike i psihološke i pedagoške discipline

Način na koji Ustanova upoznaje nastavno i drugo osoblje o realizaciji studijskog programa.

Nastavno i drugo osoblje se upoznaje sa realizacijom studijskog programa prvenstveno kroz organe upravljanja i Vijeće organizacione jedinice, kao i na radnim sastancima, preko oglasne table, sajta Fakulteta i sredstava javnog informisanja.

Studenti:

Način na koji studenti mogu uticati na planiranje, implementaciju i ocjenu kvaliteta studijskog programa.

Studentski parlament štiti prava i interese studenata. U slučaju propusta u nastavnom procesu studenti, preko svog povjerenika, mogu reagovati i spriječiti dalje propuste. Studenti, preko Studentskog parlamenta, mogu zahtijevati izvod iz plana rada svakog nastavnika i imaju pravo prigovora na kvalitet nastave. Student povjerenik ima pravo i obavezu da sa prodekanom za nastavu sarađuje po svim pitanjima povezanim sa nastavnim procesom. Studenti preko Vijeća Fakulteta mogu uticati na ocjenu kvaliteta studijskog programa kao i na promjene u strukturi i sadržini studijskog programa i predmeta.

Uloga organa i drugih tijela obrazovne institucije:

Koji organi ili odgovarajuća tijela Ustanove prate realizaciju obrazovnog programa;

Stručno tijelo Fakulteta je Vijeće koje u svojoj nadležnosti ima:

staranje o organizaciji i realizaciji studijskih programa analizira rezultate nastavno-naučnog i stručnog rada kroz praćenje rada studenata

Komisija za obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta Filozofskog fakulteta, u sastavu: prodekan za nastavu, rukovodioci studijskih programa i predstavnik studenata,
Dekan i prodekan za nastavu.

Senat UCG,
Centar za studije i kontrolu kvaliteta UCG,
Komisije za obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta,
Prošireni rektorski kolegijum,
Prošireni dekanski kolegijum,
Centar za doktorske studije,
Odbor za monitoring magistarskih studija,

- Komisije za doktrorske studije na organizacionim jedinicama

	RESURSI
	Resursi za izvođenje i savlađivanje nastave: Studijski program posjeduje neophodne ljudske, stručne i materijalne resurse neophode za kvalitetnu implementaciju studija.
	Prostor i odgovarajuća nastavna oprema; Prostor za realizaciju nastave uključuje učionice, kabinete, kompjutersku salu i čitaonicu biblioteke Filozofskog fakulteta
	Biblioteka; Centralna univerzitetska biblioteka organizuje i rukovodi bibliotečkim sistemom Univerziteta, odnosno bibliotekama njegovih organizacionih jedinica. Nadležna je za razvoj bibliotečko-informacionog sistema Univerziteta i kreiranje centralnog bibliotečkog kataloga Univerziteta prema međunarodnim bibliografskim standardima. U Biblioteci se obavlja i stručna obrada bibliotečke građe, obnova i nabavka bibliotečkog fonda, kao i produkcija i distribucija izdavačke djelatnosti Univerziteta. Detaljnije informacije o raspoloživim bazama, prinovljenoj literaturi i slično se mogu naći na linku: xxxx://xxx.xxx.xx.xx/xx/x-xxxxxxxxxxxx/xxxxxxxxx-xxxxxxxxxxxxxx-xxxxxxxxxx Biblioteka Filozofskog fakulteta je poslije Nacionalne biblioteke u Cetinju po knjižnom fondu najveća u Crnoj Gori.
	Informacione i komunikacione tehnologije za realizaciju programa; Studijski program raspolaže sa mobilnim video projektorom i nekoliko računara. Studijski program koristi računarsku učionicu kojom raspolaže Filozofski fakultet.
	Finansiranje studijskog programa i način obezbjeđenja sredstava; Finansiranje navedenih studijskih programa planirano je u skladu sa Odlukom Senata UCG br. 03-1910 i Upravnog odbora UCG br. 02-1910/1, obje od 30. 06. 2016, kao i Strategijom visokog obrazovanja 2016-2020. Reforma modela studiranja nužno povlači i reformu finansiranja Univerziteta i to prvenstveno u pravcu budžetskog finasiranja i osnovnog i master nivoa Studija (uz mogućnost ugledanja na uporednu praksu parcijalnog finansiranja određenog broja doktorskih studija). Naglašavamo: jedna od osnovnih karika reforme je podizanja kvaliteta znanja kroz osnaživanje i omasovljenje master nivoa studija, pa je budžetsko finansiranje dvogodišnjeg mastera neminovno. Smatramo da novom modelu studija i efektima koje bi trebalo da postigne, pogoduje odnos 80% budžetskih - 20% samofinansirajućih studenata, po mogućnosti u sva tri ciklusa studija. Odnos broja budžetskih i samofinansirajućih posmatramo kroz upisne kvote za tri ciklusa (student koji ponavlja godinu gubi status budžetskog studenta). Kroz reformu finansiranja visokog obrazovanja potrebno je uzeti u obzir da usklađivanje sa standardima kvaliteta u sprovođenju reformi upućuje na potrebu za dodatno zapošljavanje i unapređenje infrastrukture, koja je godinama u zastarijevanju, kao i na podizanje razvojne komponente Univerziteta. Dodamo li tome da su sadašnja primanja nastavnika, po statističkim podacima, na začelju u regionu, sve zajedno upućuje na nužnost povećanja budžeta Univerziteta.
	Finansiranje studijskog programa i garancija osnivača privatnih Ustanova, saglasno članu 44 Zakona o visokom obrazovanju ( ’’Sl.list RCG’’, br. 60/03 ).

	SAMOVREDNOVANJE STUDIJSKOG PROGRAMA
	Navesti dobre strane studijskog programa; -Veoma mali broj svršenih nezaposlenih studenata -Nastavni plan prilagođen potrebama savremenog školskog sistema, usaglašen sa evropskim standardima -Višedecenijska tradicija obrazovanja profesora i nastavnika istorije -Stručno kompetentan kadar i inovinarana literatura koja pokriva najsavremenija znanja iz oblasti istorijskih nauka -Kadrovski potencijal koji čine afirmisani profesori starije i mlađe generacije, angažovani kako u redovnom nastavnom procesu tako i u povremenim simposijumima i istraživačkim projektima. -Razvoj master i doktorskih studija na studijskom programu za istoriju u velikoj mjeri doprinosi njegovom daljem stručnom i naučnom utemeljenju i pruža mogućnosti značajnije saradnje sa srodnim studijskim programima u zemljama regiona i Evrope -Adekvatna zastupljenost nacionalne istorije i usavršavanje kadrova za tu oblast, čime učenje istorije Crne Gore postaje naučno atraktivna oblast, a studijski program najreferentnija i najkompetetnija adresa za istoriju Crne Gore na šta ukazuje i interes postdiplomaca i doktoranata iz regiona. -Budući da studenti istorije stiču najtemeljnija humanistička znanja na našem univerzitetu, oni su samim tim kompetentni da se dalje bave, školuju i usavršavaju za sve oblasti iz domena nauka o čovjeku, da se pored prosvjete i nastave istorije, mogu baviti i arhivistikom, muzeologijom, etnologijom, etnografijom i drugim srodnim naukama -Naši studenti bez problema mogu nastaviti ili se uključiti u studijske programe drugih univerziteta. Iskustvo sa Univerzitetima u okruženju, Evropi i SAD je pokazalo da postižu izvanredne rezultate i bivaju primljeni sa uvažavanjem. - Vrednovanje studentskih postignuća i napredovanja sve više dobija karakter kontinuiranog procesa. Zahvaljujući anketiranju studenata stvaraju se neophodne osnove za kontrolu. - Podsticanje razvoja kritičke svijesti neophodne za razvoj otvorenog društva. - Sticanje temeljnih znanja iz oblasti humanističkih i društvenih nauka i visoka kompetentnost u obavljanju djelatnosti za koje su kvalifikovani svršeni studenti istorije (nastava istorije, rad u državnim i međunarodnim institucijama, NVO-sektor itd. - Značajan broj svršenih studenata istorije, koji su stekli diplomu profesora istorije na Studijskom programu za istorije na Univerzitetu Crne Gore, angažovan je u djelatnostima od javnog značaja u Crnoj Gori gdje su prepoznati kao vrlo uspješni u svom poslu.
	Početna ograničenja i rizici; --neintegrisanost stručnog i naučnog potencijala u Crnoj Gori onemogućava razvijanje prijeko potrebne konkurencije i veću ponudu u izboru nastavnog kadra - nepostojanje katedri onemogućava ravnomjerno školovanje stručnog kadra, posebno za oblasti starije istorije (stari i srednji vijek) - postojeći sistem studiranja nužno redukuje razvijanje neophodnih vještina kod studenata (oratorstvo, sposobnost izvođenja i donošenja zaključaka, analiza istorijskih izvora, sposobnost selekcije) -nepoznavanje stranih jezika onemogućava kvalitetno praćenje promjena u domenu istorijskih nauka -nemotivisanost nastavnog osoblja za saradnju sa srodnim katedrama i pojedincima u svijetu - ograničen prostor za prijem što većeg broja saradnika, čime se stvara široka osnova za selekciju, planiranje i pozicioniranje - ekstenzivan sistem prijema studenata nužno uslovljava rigorozniju selekciju na prvoj godini, što umanjuje procenat prolaznosti -Neposjedovanje web prezentacije studijskog programa, te nemogućnost on-line vođenja nastavne administracije; - Nedovoljno planiran aktivistički i volonterski rad mladih/studenata i praktični dio nastave. -Nedostatak prostora za vannastavna studentska druženja;
	Vizija studijskog programa u budućnosti. Povezivanje sa studijskim programima za istopriju u okruženju i inostranstvu kroz razmjenu iskustava i rad na međunarodnim projektima. Upućenost na interdisciplinarnu naučnu i stručnu saradnju sa ostalim humanističkim naukama (npr. sa političkim i pravnim naukama), kao i prirodnim naukama. Mogućnost primjenjivanja iskustava razvijenih zemalja (SAD, EU) u kojima su diplomirani profesori istorije, magistri i doktori istorijskih nauka angažovani u komisijama i projektima za rješavanju ključnih problema savremenog društva.

STUDIJSKI PROGRAM

FILOZOFIJA

	OSNOVNE INFORMACIJE
	Naziv studijskog programa:Studijski program za filozofiju
	Vrsta diplome, sertifikata i sl., koja se dobija nakon završetka studijskog programa. Dodatak diplomi dostaviti u Prilogu. DIPLOMA OSNOVNIH AKADEMSKIH STUDIJA STEPEN BACHELOR (BA), DIPLOMA MASTER AKADEMSKIH STUDIJA STEPEN MAGISTRA (MA), DIPLOMA DOKTOR FILOZOFSKIH NAUKA
	Broj kredita i trajanje studijskog programa: Osnovne studije (180 ECTS) 3 godine, Master studije (120 ECTS) 2 godine, Doktorske studije (180 ECTS) 3 godine.
	Ukupan broj kredita za studijski program ( navesti koji se model kreditnog sistema koristi); 480 ECTS
	Način određivanja kredita po predmetima i godinama studija, s obzirom na aktivnosti u nastavi i učenju, tj.: broj časova predavanja i vježbi, konsultacije, seminari, projekti, ispiti, stručna praksa, istraživački rad, diplomski rad, magistarski rad, doktorska disertacija, individualni rad studenta itd.; Jedan ECTS kredit odnosi se na 30 sati rada studenata potrebnih za jednu ili više sljedećih aktivnosti: kontakt nastavu, učenje, praktični rad, pripremu i odbranu samostalnih radova, polaganja kolokvijuma i ispita. Broj kredita za pojedini predmet (kurs) određuje se prema broju časova nastave (teorijske i/ili praktične, predavanja, vježbe, praktikumi, seminari, praktična nastava, terenska nastava i drugo ), vremenu rada studenta na samostalnim radovima (domaći zadaci, projekti, seminarski radovi i slično) i vremenu za učenje u pripremi za provjeru znanja i ocjenjivanje (testovi, kolokvijumi, izrada završnih radova, završni ispit, stručna praksa) i drugim oblicima angažovanja u skladu sa konkretnim studijskim programom.
	Dužina trajanja studijskog programa i planirani početak rada. Osnovni studijski programi traju 3 godine. Početak rada studijska 2017/18 godina. Master studijski programi traju 2 godine. Početak rada studijska 2020/21 godina. Doktorski studijski programi traju 3 godine. Početak rada studijska 2017/18 godina.

	Ciljna grupa studijskog programa:
	Opis ciljne grupe; Kandidati sa zavšenom srednjom školom.
	Potrebno obrazovanje za upis na studijski program; Kandidati koji su završili gimnaziju ili drugu srednju školu u četvorogodišnjem trajanju.
	Nivo potrebnog profesionalnog iskustva; Nije potrebno
	Uslovi, kriterijumi i postupak upisa na prvu godinu studija Pravilnik o uslovima, kriterijumima i postupku upisa u prvu godinu studija na UCG
	Planirani broj studenata za upis na prvu godinu; Maksimalan broj po licenci.
	Broj diplomiranih studenata na tom studijskom programu, koji se nalaze na biroima rada u Crnoj Gori. Prema podacima Zavod za zapošljavanje CG iz oktobra 2015., 21 diplomirani student filozofije se nalazi na birou rada.

OPIS STUDIJSKOG PROGRAMA

Razlozi za obrazovanjem u datoj oblasti:

Kako se traženi studijski program uklapa u strategiju Sistema visokog obrazovanja Crne Gore, kao i njegova misija na Ustanovi koja aplicira;

Svi obrazovni sistemi zapadnog standarda imaju tri stepena studiranja: osnovni (bečelor), master i doktorski. Sadašnji crnogorski sistem, pak, ima četiri stepena, odnosno ima za druge zemlje nepoznat specijalistički stepen, što nas suštinski izopštava iz integracijskih procesa obrazovanja. Osim inherentne asimetrije sa panevropskim obrazovnim sistemom, ovaj model napravio je određene probleme na polju kvaliteta.

Objasniti ulogu studijskog programa u odnosu na postojeće studijske programe na Ustanovi;

Studijski programi su sastavni dio reformisane strukture studija Univerziteta Crne Gore u integrisanom univerzitetskom sistemu, do naredne akreditacije/reakreditacije UCG.

Navesti razloge za otvaranje studijskog programa;

Filozofsko obrazovanje kao osnova humanističkih i društvenih nauka i metodski temelj analitičkog i kritičkog mišljenja.

Studije filozofije su osnovane na Filozofskom fakultetu 1989. godine. U međuvremenu su programski sadržaji usklađivani sa zahtjevima Bolonjske reforme i reakreditacije (2007, 2012).

Navesti gdje postoje slični ili isti programi na lokalnom, državnom i regionalnom nivou;

Studij filozofije je jedini studij u Crnoj Gori te vrste. On postoji na skoro svim državnim univerzitetima i u svim državama (U nekim čak postoji više studija filozofije, na primjer, Hrvatska, Srbija, Njemačka, itd.)

Na koji vremenski period se planira postojanje datog studijskog programa.

Na neodređeno vrijeme

Osnovni ciljevi studijskog programa:

Ciljevi: Osnovne аkаdemske studije filozofije imaju za cilj sticаnje znаnjа i rаzvijаnje sposobnosti i vještinа neophodnih zа profesionаlni rаd filozofа u rаzličitim oblаstimа rada odnosno zа dаlje obrаzovаnje i permаnentno stručno usаvršаvаnje. Ciljevi osnovnih аkаdemskih studijа filozofije su: - sticаnje temeljnih znаnjа iz istorije filozofije, logike, metodologije, epistemologije, etike i estetike; - upoznavanje sa osnovnim pojmovima, problemima, metodаma, teorijаma i istorijom filozofije; - sticаnje sposobnosti argumentovane аnаlize filozofskih problemа; - osposobljаvаnje dа se filozofski uvidi dovode u vezu sа kontekstimа i problemimа individuаlne i društvene prаkse; - upoznаvаnje sа аktuelnim tendencijаmа, rаzličitim prаvcimа i strujаnjimа u filozofiji; - rаzvijаnje аkаdemskih i profesionаlnih vještinа studenаtа neophodnih zа studirаnje, profesionаlno delovаnje i kontinuirаno stručno usаvršаvаnje.

U okviru nastavnog modula cilj je da se stvore osnove za metodičko-didaktičko osposobljavanje za rad u školi.

U okviru naučno-istraživačkog modula cilj je da se stvore metodološke osnove za usmjeravanje prema naučno-istraživačkom radu.

Ciljevi: Master аkаdemske studije filozofije usmjerene su nа rаzvijаnje opštih i specifičnih znаnjа i veštinа sposobnih zа sаmostаlno obаvljаnje poslа filozofа i osposobljаvаnje zа istrаživаčki I nastavni rаd u oblаsti filozofije. Ciljevi master аkаdemskih studijа filozofije su: - produbljeno ovladavanje I korištenje temeljnih znаnjа iz svih oblаsti filozofije; - dublje metodološko osposobljavanje za istraživanje istorije filozofije; - korišćenje logike i metodologije; - upoznаvаnje sа savremenim teorijаmа iz oblasti: etike, estetike, filozofije politike i prаvа, filozofije kulture, filozofije religije; - osposobljаvаnje zа pristup svim oblаstimа životа koje zаhtijevаju dobro poznаvаnje ljudskih vrijednosti i vrijednosnih orjentаcijа; - upoznаvаnje sа sаvremenim tendencijаmа u rаzvoju filozofskih idejа; - osposobljаvаnje zа prаktičnu primjenu stečenih znаnjа; - rаzvijаnje kreаtivnih sposobnosti, аkаdemskih i profesionаlnih vještinа neophodnih zа profesionаlno djelovаnje i dаlje usаvršаvаnje.

Ciljevi: Cilj doktorskih studijа filozofije jeste osposobljаvаnje zа teorijski, istrаživаčki i prаktični rаd u oblаsti filozofije i interdisciplinarno praćenje savremenih tokova, i kritičko sаgledаvаnje promjenа u teoriji i prаksi filozofije, kompetentno procjenjivаnje njihovih efekаtа i znаčаjа zа rаzvoj filozofske delаtnosti i sticаnje nаjvišeg stepenа аkаdemskog obrаzovаnjа – nаučnog nаzivа doktorа nаukа u oblаsti filozofije. Ciljevi doktorskih studijа filozofije su: - istraživačko produbljivanje znаnjа iz osnovnih oblаsti filozofije; - osposobljenost zа sаmostаlno orgаnizovаnje i provođenje istrаživаčkog rаdа u oblаsti filozofije, kаo i zа sаmostаlаn istrаživаčki rаd u interdisciplinarnim, srodnim nаučnim oblаstimа; - rаzvijаnje kreаtivne sposobnosti i osposobljаvаnje zа sаmostаlno postavljanje i rešаvаnje teorijskih i prаktičnih problemа u oblаsti filozofije; - rаzvijаnje istrаživаčke inventivnosti, nаučne otvorenosti, kritičkog stаvа premа dostignutim teorijskim uvidimа i istrаživаčkim rezultаtimа, rаzvijаnje spremnosti zа stаlnim preispitivаnjem novih mogućnosti i dometа filozofije i njenog nаučnog sаmorаzumijevanjа; - osposobljаvаnje zа uključivаnje u nаcionаlne i međunаrodne nаučno-istrаživаčke projekte.

Osnovni akademski studijski program za filozofiju, 180 ECTS, nivo kvalifikacija VI

Ishodi učenja:

Po završetku trogodišnjeg studijskog programa za filozofiju, student će biti osposobljen da:

- Poznaje korpus filozofskih znanja i metoda u procesu istorijskog razvoja filozofije.

- Objasni temeljne filozofske pojmove i probleme, filozofske pravce i discipline.

- Demonstrira odgovornost filozofske struke u kritičkom razumijevanju modernog svijeta i čovjeka.

- Kritički preispituje filozofske ideje i teorije iz horizonta svog vremena.

- Aktivno primjenjuje filozofsku struku za rješavanje aktuelnih teorijskih i praktičnih problema u domenu obrazovanja i kulture.

- Permanentno usavršava stručna znanja, komunikativne tehnike i vještine timskog rada.

- Koristi znanja primijenjene etike, estetike i političke teorije u odgovarajućim društvenim organizacijama i institucijama.

Nastavni modul

- Obrazloži i uporedi osnovna znanja iz oblasti filozofije i humanističkih nauka.

- Kritički uočava ograničenja i pronalazi mogućnosti za unapređenje filozofskog obrazovanja u razvoju ličnosti i demokratskog društva.

- Pokazuje zadovoljavajući nivo etičkih kompetencija za rad u institucijama zdravstva, kulture, medija i društva (ombudsman u medicini, medijima, trgovini).

- Demonstrira otvorenost za argumentovan i tolerantan dijalog.

Naučno-istraživački modul

- Poznaje ključne metodološke paradigme, orijentacije i pristupe.

- Objasni specifičnosti teorijskih i metodoloških koncepata u istraživačkom radu.

- Demonstrira pravilnu primijenu različitih metoda istraživanja i metodskih postupaka.

- Razvija kompetencije za konkretna istraživanja socijalno-kulturnih institucija.

- Učestvuje u interdisciplinarnim projektima nevladinih organizacija.

Master akademski studijski program za filozofiju, 120 ECTS, nivo kvalifikacija VII2

Ishodi učenja:

Po završetku magistarskih studija student će biti osposobljen da:

- Demonstrira samostalnost u formulisanju konkretnih filozofskih problema u domenu različitih filozofskih disciplina.

- Organizuje i realizuje nastavu iz filozofije, logike, etike, filozofije umjetnosti i građanskog obrazovanja u gimnazijama i srednjim stručnim školama.

- Demonstrira temeljna filozofska pitanja i metodički uvodi učenike u filozofsku struku i svijet filozofskog mišljenja.

- Podstiče komunikativne sposobnosti i razvija odgovornost za kritičko rasuđivanje učenika.

- Primjenjuje stručna i metodička znanja iz filozofije u procesu vrednovanja učeničkih postignuća i metodičke efikasnosti nastave.

- Sa stanovišta filozofije interdisciplinarno promišlja iskustva nauke, tehnike, ekonomije, politike i kulture.

- Vlada metodama i tehnikama naučnog rada, vještinom samostalnog korišćenja literature (na maternjem i stranom jeziku) i odgovarajućih baza podataka.

- Razvija kompetencije samostalnog studiranja, kontinuiranog profesionalnog razvoja i doživotnog učenja.

- Preuzima odgovornost za nepristrasnu interpretaciju i rješavanje složenih problema u istraživačkom radu.

Doktorski studijski program za filozofiju, 180 ECTS, nivo kvalifikacija VIII

Ishodi učenja:

Po završetku doktorskih studija, student će biti osposobljen da:

- Demonstrira sistemsko i produbljeno razumijevanje pojedinih filozofskih oblasti (teorijske i praktičke filozofije).

- Samostalno implementira, koordinira, vodi i organizuje filozofsko istraživanje; koristi i dalje razvija različite tehnike i metode istraživanja.

- Osmisli obuhvatnije i inovativne istraživačke projekte značajne za filozofsku nauku.

- Primjenjuje teorijska i metodološka znanja iz oblasti praktičke filozofije na istraživanja konkretnih područja: politike, morala, stvaralaštva, ekonomije, prava, tehnike, informatike, komunikacija, medija i kulture u savremenom svijetu.

- Piše originalne filozofske radove za relevantne filozofske časopise na nacionalnom, regionalnom i međunarodnom planu.

- Javno prezentuje i argumentuje vlastita naučna dostignuća te ih usmeno na jasan način izlaže i brani.

- Kritički analizira i evaluira razvoj filozofskih ideja i produkuje originalne monografske studije uz korišćenje stranih jezika značajnih za filozofsku struku (njemacki, engleski, francuski, ruski).

- Promoviše značaj interdisciplinarnih istraživanja u modernim društvima znanja.

- Unapređuje naučno znanje i kompetencije timskog rada i preuzima odgovornost za validnost rezultata naučnih istraživanja.

Programski sadržaji studijskog programa:

Navesti osnovne programske sadržaje

OSNOVNE STUDIJE:

NAZIV PREDMETA	OBAVEZNI	IZBORNI	SEMESTAR	ECTS	FOND ČASOVA
Filozofski pojmovi i problemi-uvod u filozofiju	X		I	6	3P+2V
Antička filozofija I	X		I	6	4P+2V
Uvod u logiku	X		I	6	2P+3V
Uvod u teoriju saznanja	X		I	5	2P+2V
Sociologija	X		I	4	2P
Engleski jezik I	X		I	3	2P
Filozofske discipline	X		II	6	2P+2V
Antička filozofija II	X		II	6	4P+2V
Moderna logika	X		II	5	2P+2V
Srednjovjekovna filozofija	X		II	6	4P+2V
Uvod u etiku	X		II	4	2P+2V
Engleski jezik II	X		II	3	2P
Vizantijska i renesansna filozofija	X		III	6	3P+2V
Normativna i primijenjena etika	X		III	5	2P+2V
Filozofija istorije	X		III	5	2P+2V
Uvod u filozofsku antropologiju	X		III	4	2P+2V
Filozofija politike	X		III	4	2P
Savremena teorija saznanja	X		III	4	2P+2V
Engleski jezik III	X		III	3	2P
Istorija novovjekovne filozofije	X		IV	6	4P+2V
Uvod u ontologiju	X		IV	5	2P+2V
Uvod u estetiku	X		IV	5	2P+2V
Savremena filozofska antropologija	X		IV	5	2P+2V
Filozofija kod Slovena	X		IV	5	2P+2V
Engleski jezik IV	X		IV	3	2P
Njemačka klasična filozofija	X		V	5	3P+2V
Moderna ontologija	X		V	5	2P+1V
Moderna i savremena estetika	X		V	5	3P+2V
Filozofija prirode	X		V	5	2P+2V
Simbolička logika	X		V	5	2P+2V
Praktikum iz estetike	X		V	3	1P+1V
Engleski jezik V	X		V	2	2P
TREĆA GODINA MODUL I: Nastavni modul
Savremena filozofija XX vijeka	X		VI	5	3P+2V
Filozofija tehnike i medija	X		VI	5	3P+2V
Filozofija obrazovanja	X		VI	5	2P+2P
Opšta pedagogija – teorija vaspitanja	X		VI	3	2P
Teorija metodike nastave filozofije	X		VI	5	3P+2V
Engleski jezik VI	X		VI	2	2P
Diplomski rad			VI
TREĆA GODINA MODUL II: Naučno-istraživački modul
Savremena filozofija XX vijeka	X		VI	5	3P+2V
Filozofija tehnike i medija	X		VI	5	3P+2V
Opšta metodologija	X		VI	5	2P+3V
Filozofija culture	X		VI	4	2P+2V
Filozofija nauke	X		VI	4	2P+2V
Engleski jezik VI	X		VI	2	2P

MAGISTARSKE / MASTER STUDIJE:

NAZIV PREDMETA	OBAVEZNI	IZBORNI	SEMESTAR	ECTS	FOND ČASOVA
Teme iz grčke filozofije	X		I	8	3P+2V
Metodologija i tehnika naučno-istraživačkog rada	X		I	6	2P+2V
Didaktika – teorija obrazovanja i nastave	X		I	4	2P
Izborni predmet 1 (sa Studijskog programa za književnost)		X	I	6	3P
Ekološka etika	X		I	6	2P+2V
Teme iz filozofije 19. Vijeka	X		II	6	3P+2V
Filozofska hermeneutika	X		II	6	3P+2V
Metodika nastave filozofije	X		II	6	3P+3V
Filozofija religije	X		II	5	3P
Opšta psihologija sa psihologijom ličnosti	X		II	3	2P
Savremena politička filozofija	X		II	4	2P+2V
Metode istraživanja u istoriji filozofije	X		III	6	3P+2V
Pedagoška psihologija	X		III	4	2P
Kritička teorija društva	X		III	5	3P+2V
Filozofija matematike	X		III	5	3P+2V
Izbor i izrada magistarskog rada	X		III	10
Teorijsko istraživanje u funkciji izrade magistarskog rada	X		IV	5	3P+1V
Finalizovanje magistarskog rada	X		IV	25

Izborni predmet 1: Teorija književnosti, Književnost i film

DOKTORSKE STUDIJE:

NAZIV PREDMETA	OBAVEZNI	IZBORNI	SEMESTAR	ECTS	FOND ČASOVA
Metode istraživanja u istoriji filozofije	X		I	8	2P
Istorijska filozofska disciplina*	X		I	8	2P
Sistematska filozofska disciplina**	X		I	8	2P
Strani jezik	X		I	6	2P+2V
Strani jezik	X		II	10	2P+2V
Istraživački rad u funkciji izrade disertacije (polazna istraživanja)	X		II	20
Istraživački rad u funkciji izrade disertacije	X		III	30
Istraživački rad u funkciji izrade disertacije	X		IV	30
Istraživački rad u funkciji izrade disertacije	X		V	30
Finalizacija i odbrana doktorske disertacije	X		VI	30

*Istorijske filozofske discipline :

- Istorija grčke filozofije (problemski pristup)

- Istorija srednjovjekovne filozofije (problemski pristup)

- Istorija novovjekovne filozofije (problemski pristup)

- Istorija klasične njemačke filozofije (problemski pristup)

**Sistematske filozofske discipline:

- Savremena teorija racionalnosti i epistemologija

- Savremena bioetika

- Filozofija komunikacije

- Savremena filozofija istorije

- Teme iz savremene analitičke filozofije

Strani jezik

- engleski

- francuski

Napomena:

Student bira kurseve iz istorijske filozofske discipline i sistematske filozofske discipline u zavisnosti od teme doktorskog rada. Obavezan je izbor po jedne od navedenih disciplina (ukupno dvije). Strani jezik se bira u zavisnosti od izvorne literature neophodne za izabranu temu doktorskog rada.

Za realizaciju programa doktorskih studija pored profesora sa Studijskog programa za filozofiju neophodno je angažovanje najmanje jednog profesora sa drugih univerziteta, u zavisnosti od izbora teme i mentora.

Kako nastavni plan omogućava dostizanje postavljenih ciljeva;

Kroz slušanje predavanja, izvođenje vježbi, aktivno učestvovanje studenata u nastavi, izradu eseja i seminarskih radova, časove praktičnog rada, polaganje kolokvijuma i ispita.

Da li, i u kojem obimu, se nastava na studijskom programu izvodi na stranom jeziku.

Ne izvodi se, osim nastave iz engleskog jezika.

Udžbenici, skripte, naučna i stručna literatura potrebna za realizaciju studijskog programa:

U kojoj mjeri navedena literatura omogućava studenatima savlađivanje studijskog programa (u prilogu dostaviti spisak potrebne literature za studijski program).

Planirana literatura udžbenika i izvornih djela iz filozofije u potpunosti omogućuje savlađivanje sadržaja koji se izučavaju na Studijskom programu. Spisak potrebne litarture je dat u prilogu u okviru svakog pojedinačnog silabusa.

Struktura studijskog programa:

Kakva je struktura programa i koja usmjerenja program sadrži.

Studijski program sadrži obavezne i izborne predmete po semestrima i studijskim godinama. Program sadrži istorijske i sistemske discipline iz filozofije na različitim nivoima studija, zatim opšteobrazovne predmete iz oblasti humanističkih nauka, pedaoško-psihološke i praktično-metodičke discipline i engleski jezik. Program na svim nivoima ima završni rad: diplomski, magistarski i doktorski rad.

Na osnovnom studiju postoje dva modula - nastavni i naučno-istraživački modul.

Šire određenje strukture su naznačena Pravilima studiranja na osnovnim studijima (UCG, mart 2015, član 6).

Mogućnost transfera kredita:

Sa kojih studijskih programa i u kojem stepenu prethodno stečeni krediti, odnosno položeni ispiti, mogu biti priznati na tom studijskom programu.

Dekan formira komisiju koja utvrđuje ekvivalentnost i formira prijedlog za priznavanje ispita, koji sadrži spisak predmeta koji se priznaju.

Priznavanjem ispita priznaje se i ocjena kojom je student ocijenjen, kao i broj ECTS kredita.

Zakon o visokom obrazovanju („Službeni list CG“, br. 44/2014)

Izvođenje nastave

Koje nastavne metode i koji sistem rukovođenja se planira na studijskom programu.

Ustanova je dužna da za sve studente organizuje predavanja i druge oblike nastave, osim za učenje na daljinu, u skladu sa obrazovnim programom za postizanje ishoda učenja.

Studijski program mora da sadrži praktičnu nastavu, kao i ishode učenje za naučnu oblast kojoj pripada studijski program, odnosno kompetencije za obavljanje djelatnosti.

u skladu sa konkretnim studijskim programom.

Rukovođenje se organizuje u skladu sa aktuelnim dokumentima iz oblasti visokog obrazovanja.

Zakon o visokom obrazovanju („Službeni list CG“, br. 44/2014)

Statut Univerziteta Crne Gore, 13. februar 2015.

Vrsta evaluacije na kraju studijskog programa:

Na koji način se kompletira i realizuje studijski program (diplomski rad, završni ispit, stručna praksa i sl.);

Opterećenje studenata treba da bude ravnomjerno, a može se sastojati iz sljedećih aktivnosti:

1. nastava (predavanja, vježbe, praktikumi, seminari, praktična nastava, terenska nastava i drugo);

2. samostalni radovi;

3. kolokvijumi;

4. ispiti;

5. izrada završnih radova;

6. stručna praksa,

7. drugi oblici angažovanja u skladu sa konkretnim studijskim programom.

Vrednovanje kvaliteta visokog obrazovanja predstavlja stalan proces praćenja rada i procjena koje se odnose na studijske programe, nastavu i uslove rada ustanova, što implicira provjeru ostvarenih rezultata sa aspekta formulisanih ciljeva, zadataka i aktivnosti, bilo da riječ o institucionalnom ili o programskom vrednovanju. Dok se institucionalno vrednovanje odnosi na upravljanje institucijom (u finansijskom i akademskom smislu), programsko vrednovanje je usmjereno na procjenu programa (u okviru kojih se stiču određeni akademski stepeni), programskih zahtjeva i njihove realizacije. U oba slučaja može se govoriti o internoj i eksternoj dimenziji vrednovanja koje se realizuje u skladu sa kriterijumima^⁶, standardima^⁷ i procedurama za ocjenjivanje kvaliteta ustanova visokog obrazovanja.

Samovrednovanje predstavlja stalnu aktivnost zaposlenih u cilju procjenjivanja realizacije planiranih aktivnosti i uspješnosti sopstvene nastavne prakse, poboljšanja kvaliteta nastave i ukupnih obrazovnih rezultata.^⁸ Eksterno vrednovanje doprinosi većoj objektivnosti i kritičnosti u analizi ostvarenih rezultata i sagledavanju postojećeg stanja, a samim tim i većoj sigurnosti u procjeni relevantnosti iskazanih potreba i planiranju budućih pravaca razvoja.

Primjena različitih oblika vrednovanja kvaliteta visokog obrazovanja, nastave i istraživanja zahtijeva punu posvećenost u izboru i korišćenju relevantnih pokazatelja uspješnosti. Pokazatelji/indikatori uspješnosti „čine niz statističkih parametara na osnovu kojih se mjeri nivo realizacije programa visokoškolske ustanove, odnosno studijskog programa u određenom elementu kvaliteta. Pokazatelji uspješnosti predstavljaju kvalitativne i kvantitativne mjere outputa (kratkoročni rezultati) i mjere ishoda (dugoročne mjere ishoda i uspjeha) sistema ili programa. Pomoću njih ustanova određuje referentnu vrijednost svoje realizacije programa, to jest vrši poređenje visokoškolskih ustanova.“^⁹ Svrsishodna primjena indikatora kvaliteta treba da bude u funkciji efikasnije i objektivnije analize postojećeg stanja i izvođenja zaključaka o kvalitetu visokog obrazovanja, ustanova i studijskih programa. Pokazatelji uspješnosti ustanove iskazuju, na primjer: broj prijavljenih studenata za upis, odnos broja studenata i nastavnog osoblja, radno opterećenje akademskog osoblja, broj objavljenih radova, zapošljavanje diplomiranih studenata, prihode i rashode visokoškolske ustanove, uslove rada, opremu, inventar i dr.

„Završni rad, odnosno završni ispit studija, vrednuje se sa najviše 15 ECTS kredita.“Član 6, Pravila studiranja na osnovnim studijama, mart 2015.

Studijski program se realizuje u skladu sa aktuelnim dokumentima iz oblasti visokog obrazovanja:

Zakon o visokom obrazovanju („Službeni list CG“, br. 44/2014)

Statut Univerziteta Crne Gore, 13. februar 2015.

Implementacija sistema kvaliteta na UCG, 1. dio, 2010: 15

Pravila studiranja na osnovnim studijama, mart 2015.

Pravila studiranja na postiplomskim studijama, mart 2015.

Pravila doktorskih studija, mart 2015.

Na koji način studenti procjenjuju kvalitet studijskog programa i njihovih realizatora.

Student ima pravo na ocjenu kvaliteta rada akademskog osoblja.

Student ima pravo na žalbu dekanu u slučaju povrede prava na slobodu mišljenja i iskazivanja stavova o pitanjima koja se odnose na studije, na pogodnosti u studiranju koje proizilaze iz statusa studenta, konsultacije, polaganje ispita na način i u rokovima kako je to određeno zakonom i ovim statutom, korišćenje biblioteke, računarske sale i ostalih resursa sa kojima raspolaže organizaciona jedinica.

Student ima pravo na žalbu Senatu Univerziteta na kvalitet nastave, odnosno kvalitet rada akademskog osoblja organizacione jedinice na kojoj studira.

Takođe, mehanizam po kojem studenti procjenjuju kvalitet studijskog programa i njihovih realizatora je studentska anketa koja se sprovodi dva puta godišnje.

Evaluacija se odnosi na redovno studentsko vrednovanje nastavnog procesa kao dio opšte politike obezbjeđenja kvaliteta visokog obrazovanja na UCG.

Mišljenja studenata o pedagoškom radu nastavnika formirana na osnovu ovih istraživanja koriste se kao kriterijum za ocjenu pedagoškog rada u postupku izbora nastavnika u akademska zvanja.

Plan aktivnosti, opis postupka, dokumenta za vrednovanje i izvještavanje su sastavni dio publikovanih Procedura. Istraživanje se sprovodi na osnovu odluke Senata Univerziteta i vijeća jedinice.

za svakog nastavnika i saradnika pojedinačno na personalnom SNIKE nalogu,
za rukovodstvo fakulteta na posebno kreiranom SNIKE nalogu „PRODEKAN“ tako da može on-line imati uvid u sve rezultate na fakultetu,
za Rektorski kolegijum i QA centar na posebnom SNIKE nalogu „QA PROREKTOR“ tako da može on-line imati uvid u sve rezultate na Univerzitetu.

Na Filozofskom fakultetu se, skladu sa zahtjevima koji su jedinstveni za UCG, na na kraju zimskog i ljetnjeg semestra ogranizuje elektronsko anketiranje studenata.

Napomena:

Za rezultate anketiranja i obaveze koje slijede na osnovu dobijenih ocjena posebno je kreirana podrška na SNIKE portalu, koja je jedinstvena za Univerzitet.

Razvoj studijskog programa i kvalitet:

Navesti načine korišćenja povratne informacije o kvalitetu u sljedećim oblastima:

Dostizanju usvojenih ciljeva;

Udžbeničkoj literaturi;

Nastavnim metodama.

Načini korišćenja povratne informacije o kvalitetu u sve tri navedene oblasti su usklađene sa sistemom za obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta na Univerzitetu Crne Gore.

Izvještaji o sprovedenim postupcima vrednovanja služe kao osnova za pravljenje Izvještaja o samovrednovanju organizacione jedinice.

Rezultati sprovedenog postupka vrednovanja koriste se:

- za izradu izvještaja,

- u postupcima izbora u nastavna i saradnička zvanja,

- za predloge korektivnih mjera u nastavnom procesu,

- u drugim slučajevima predvidenim zakonom i opstim aktima.

Nakon sprovedenog postupka anketiranja, Komisija za obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta sprovodi analize i oblikuje pismene izvještaje koji, između ostaloga sadrže:

1. informacije o realizaciji ankete, odzivu studenata, eventualnim specifičnostima tokom anketiranja, radu Komisije za obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta u toku postupka anketiranja i slično,

3.informaciju o preduzetim mjerama za poboljšavanje kvaliteta i njihovoj efikasnosti,

4. planirane programe za unapređenje za naredni period.

Centar za studije i kontrolu kvaliteta je dio organizacione strukture Rektorata Univerziteta i nadležan je za funkcionisanje sistema za obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta na Univerzitetu.

Univerzitet i organizacione jedinice, kao nosioci implementacije sistema kvaliteta djeluju usklađeno i odgovorni su za obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta na Univerzitetu.

PRAVILNIK O ORGANIZACIJI I RADU SISTEMA ZA OSIGURANJE

I UNAPREĐENJE KVALITETA NA UNIVERZITETU CRNE GORE

Napomena: Za rezultate anketiranja i obaveze koje slijede na osnovu dobijenih ocjena posebno je kreirana podrška na SNIKE portalu, koja je jedinstvena za Univerzitet.

Eksterna evaluacija:

Da li je studijski program bio prethodno akreditovan od strane Savjeta za visoko obrazovanje, ili neke druge institucije (ako jeste priložiti certifikat o akreditaciji).

Reakreditacija Univerziteta Crne Gore 2012.

REALIZACIJA STUDIJSKOG

Nastavno osoblje:

Osoba odgovorna za implementaciju studijskog programa (ime, zvanje, dužnost i uloga u realizaciji programa);

Prof. dr Savo Laušević – rukovodilac Studijskog programa

Imena i zvanja profesora angažovanih na realizaciji studijskog programa;

BR.	IME I PREZIME	RED.PROF	VAN.PROF	DOC.
1.	Prof. dr Savo Laušević	x
2.	Prof. dr Dragan Jakovljević	x
3.	Prof. dr Boris Brajović	x
4.	Prof. dr Slavka Gvozdenović	x
5.	Doc. dr Drago Perović			x
6.	Doc. dr Vladimir Drekalović			x
7.	Doc. dr Dušan Krcunović			x
8.	Doc. dr Radoje Golović			x
9.	Doc. dr Vučina Zorić			x

SPISAK ZAPOSLENIH SARADNIKA

BR	IME I PREZIME	ZVANJE
1.	Dr Srđan Maraš	Saradnik u nastavi
2.	Mr Gordana Krcunović		Saradnik u nastavi
3.	Mr Darko Blagojević	Saradnik u nastavi
4.	Mr Nebojša Banović	Saradnik u nastavi
5.	Mr Kristina Bojanović	Saradnik u nastavi

Procenat angažovanih profesora i saradnika u stalnom radnom odnosu;

81,34%

Osnovne filozofske discipline su pokrivene najvećim dijelom sa stalno zaposlenim profesorima i saradnicima. Angažovanje se odnosi najvećim dijelom na strane jezike i psihološke i sociološke discipline

Način na koji Ustanova upoznaje nastavno i drugo osoblje o realizaciji studijskog programa.

Za svaki predmet (kurs) predmetni nastavnik utvrđuje plan rada i dužan je isti dostaviti prodekanu za nastavu, najkasnije 15 dana prije početka predavanja.

Predmetni nastavnik obavezan je da na prvom času nastave upozna studente sa planom rada na predmetu (kursu).

Studenti imaju pravo na izvod iz plana rada u pisanoj formi.

Studenti:

Način na koji studenti mogu uticati na planiranje, implementaciju i ocjenu kvaliteta studijskog programa.

U procesu donošenja odluka i drugih aktivnosti na unapređenju kvaliteta, student učestvuju i kroz rad Senata i Vijeća organizacionih jedinica. U Senatu UCG, predstavnici studenata su zastupljeni u broju od 20% od ukupnog broja članova Senata, vodeći računa da u strukturi budu zastupljeni studenti svih nivoa studija (osnovne, postdiplomske i doktorske). Predstavnici studenata u Vijećima organizacionih jedinica su zastupljeni u broju od 20% od ukupnog broja članova Vijeća. Predstavnici studenata u vijećima su izabrani od strane studentske organizacije na organizacionoj jedinici, pri čemu se vodi računa da u strukturi budu zastupljeni studenti svih nivoa studija (osnovne, postdiplomske i doktorske).

	RESURSI
	Resursi za izvođenje i savlađivanje nastave:
	Prostor i odgovarajuća nastavna oprema; Infrastruktura (istraživački kapaciteti – prostor, oprema, biblioteka, IT) - Studijski program raspolaže sa tri nastavne sale (207, 209, 210) kao i prostorijom (109) u kojoj je smješten Institut za filosofiju i Redakcija časopisa »Luča«. Ova prostorija je opremljena sa dva računara i dva štampača. - Prostorija Instituta za filosofiju sadrži i manju biblioteku seminarskog tipa sa primjercima filosofskih djela kojih nema u bibliotečkom fondu fakultetske biblioteke. - Institut za filosofiju raspolaže i sa elektronskom bibliotekom sa preko 50 hiljada odrednica na raznim jezicima. Biblioteka je namijenjena studentima redovnih i postdiplomskih studija kao i nastavnom osoblju.
	Biblioteka; Centralna univerzitetska biblioteka organizuje i rukovodi bibliotečkim sistemom Univerziteta, odnosno bibliotekama njegovih organizacionih jedinica. Nadležna je za razvoj bibliotečko-informacionog sistema Univerziteta i kreiranje centralnog bibliotečkog kataloga Univerziteta prema međunarodnim bibliografskim standardima. U Biblioteci se obavlja i stručna obrada bibliotečke građe, obnova i nabavka bibliotečkog fonda, kao i produkcija i distribucija izdavačke djelatnosti Univerziteta. Detaljnije informacije o raspoloživim bazama, prinovljenoj literaturi i slično se mogu naći na linku: xxxx://xxx.xxx.xx.xx/xx/x-xxxxxxxxxxxx/xxxxxxxxx-xxxxxxxxxxxxxx-xxxxxxxxxx Biblioteka Filozofskog fakulteta je poslije Nacionalne biblioteke u Cetinju po knjižnom fondu najveća u Crnoj Gori.
	Informacione i komunikacione tehnologije za realizaciju programa; Studijski program raspolaže sa mobilnim video projektorom i nekoliko računara. Studijski program koristi računarsku učionicu kojom raspolaže Filozofski fakultet.
	Finansiranje studijskog programa i način obezbjeđenja sredstava; Finansiranje navedenih studijskih programa planirano je u skladu sa Odlukom Senata UCG br. 03-1910 i Upravnog odbora UCG br. 02-1910/1, obije od 30. 06. 2016, kao i Strategijom visokog obrazovanja 2016-2020. Reforma modela studiranja nužno povlači i reform finansiranjaUniverziteta i to prvenstveno u pravcu budžetskog finasiranja i osnovnog i master nivoa Studija (uz mogućnost ugledanja na uporednu praksu parcijalnog finansiranja Određenog broja doktorskih studija). Naglašavamo: jedna od osnovnih karika reforme je podizanje kvaliteta znanja kroz osnaživanje i omasovljenje master nivoa studija, pa je budžetsko finansiranje dvogodišnjeg mastera neminovno. Smatramo da novom modelu studija i efektima koje bi trebalo da postigne, Pogoduje odnos 80% budžetskih-20% samofinansirajućih studenata, po mogućnosti u sva tri ciklusa studija. Odnos broja budžetskih i samofinansirajućih posmatramo kroz upisne kvote za tri ciklusa (student koji Ponavlja godinu gubi status budžetskog studenta).Kroz reform finansiranja visokog obrazovanja potrebno je uzeti u obzir da usklađivanje sa standardima kvaliteta u sprovođenju reformi upućuje na potrebu za dodatno zapošljavanje i unapređenje infrastrukture, koja je godinama u zastarijevanju, kao i na podizanje razvojne komponente Univerziteta. Dodamo li tome da su sadašnja primanja nastavnika, po statističkim podacima, na začelju u regionu, sve zajedno upućuje na nužnost povećanja budžeta Univerziteta.
	Finansiranje studijskog programa i garancija osnivača privatnih Ustanova, saglasno članu 44 Zakona o visokom obrazovanju ( ’’Sl.list RCG’’, br. 60/03 ).

	SAMOVREDNOVANJE STUDIJSKOG PROGRAMA
	Navesti dobre strane studijskog programa; - Kvalitetan i osavremenjen nastavni plan i program urađen po ugledu na respektabilne studijske programe filosofije na univerzitetima u okruženju i EU. - Kadrovski potencijal koji čine afirmisani profesori starije i mlađe generacije, angažovani kako u redovnom nastavnom procesu tako i u povremenim simposijumima i istraživačkim projektima. - Kvalitetan nastavni kadar mlađe generacije značajno doprinosi modernijem pristupu nastavi i komunikaciji sa studentima. - Razvoj magistarskih i doktorskih studija na studijskom programu za filozofiju u velikoj mjeri doprinosi njegovom daljem stručnom i naučnom utemeljenju i pruža mogućnosti značajnije saradnje sa srodnim studijskim programima u zemljama regiona i Evrope. Poseban naglasak je na uspostavljenoj saradnji sa Univerzitetom u Beču i M. G. U. Lomonosov iz Moskve. - Podsticanje razvoja kritičke svijesti neophodne za razvoj otvorenog društva. - Sticanje temeljnih znanja iz oblasti humanističkih i društvenih nauka i visoka kompetentnost u obavljanju djelatnosti za koje su kvalifikovani svršeni studenti filosofije (nastava filosofije, logike i građanskog obrazovanja, novinarstvo, menadžment, PR, rad u državnim i međunarodnim institucijama, NVO-sektor itd. - Značajan broj svršenih studenata filosofije, koji su stekli diplomu profesora filosofije na Studijskom programu za filosofiju na Univerzitetu Crne Gore, angažovan je u djelatnostima od javnog značaja u Crnoj Gori gdje su prepoznati kao vrlo uspješni u svom poslu.
	Početna ograničenja i rizici; Trogodišnje osnovne studije još uvijek nisu prepoznate na tržištu rada. Ukidanje filozofije kao predmeta u nekim srednjim školama. Nezastupljenost fakultativnih disciplina u srednjim školama i gimnazijama koje mogu da predaju diplomirani profesori filosofije (etika, istorija religije...). Ograničenost bibliotečkog fonda kako za potrebe osnovnih studija (nedostatak izvorne filosofske literature), tako i za potrebe magistarskih i doktorskih studija (nedostatak savremene filosofske literature na stranim jezicima). Izostanak pretplate UCG na adekvatne elektronske baze časopisa i biblioteka relevantnih za studije filozofije (npr. JSTOR i drugih). Mala iskorištenost prednosti filosofske struke na tržištu rada. Ograničena sredstva za finansiranje naučno-istraživačkog i stručnog rada nastavnika, saradnika i studenata. Prilikom zapošljavanja izostaje selekcija prema ostvarenom uspjehu; Neadekvatno finansiranje tekućih aktivnosti, bilo da se radi o realizaciji redovne nastave ili dodatnog opterećenja nastavnika i saradnika.
	Vizija studijskog programa u budućnosti. Povezivanje sa studijskim programima za filozofiju u okruženju i inostranstvu kroz razmjenu iskustava i rad na međunarodnim projektima. Upućenost na interdisciplinarnu naučnu i stručnu saradnju sa ostalim humanističkim naukama (npr. sa političkim i pravnim naukama, medicinom...), kao i prirodnim naukama. Mogućnost primjenjivanja iskustava razvijenih zemalja (SAD, EU) u kojima su diplomirani profesori filozofije, magistri i doktori filosofskih nauka angažovani u komisijama i projektima za rješavanju ključnih prob-lema savremenog društva (u oblasti ekologije, etike ekonomije, globalnih planiranja, kontrole naučnih otkrića, itd).

STUDIJSKI PROGRAM PREDŠKOLSKO VASPITANJE I OBRAZOVANJE

	OSNOVNE INFORMACIJE
	Naziv studijskog programa: Predškolsko vaspitanje i obrazovanje
	Vrsta diplome, sertifikata i sl., koja se dobija nakon završetka studijskog programa. Dodatak diplomi dostaviti u Prilogu. Diploma osnovnog studija predškolskog vaspitanja i obrazovanja STEPEN BACHELOR (BA) Diploma magistarskog/master studija predškolskog vaspitanja i obrazovanja (MA)
	Broj kredita i trajanje studijskog programa: osnovne 180 ECTS (3 godine) magistarske/master studije 120 ECTS (2 godine)
	Ukupan broj kredita za studijski program ( navesti koji se model kreditnog sistema koristi); 180 osnovne studije + 120 magistarske/master studije
	Način određivanja kredita po predmetima i godinama studija, s obzirom na aktivnosti u nastavi i učenju, tj.: broj časova predavanja i vježbi, konsultacije, seminari, projekti, ispiti, stručna praksa, istraživački rad, diplomski rad, magistarski rad, doktorska disertacija, individualni rad studenta itd.; Krediti po predmetima su ravnomjerno raspoređeni u skladu sa opterećenjem studenta (fond časova predavanja i vježbi i planiranim aktivnostima studenta na predmetu)
	Dužina trajanja studijskog programa i planirani početak rada. 3 godine osnovne studije+2 godine magistarske/master studije

	Ciljna grupa studijskog programa: Ciljna grupa Studijskog programa za predškolsko vaspitanje i obrazovanje su svršeni srednjoškolci odgovarajućih stručnih profila (gimnazija, srednje stručne škole različitih profila: medicinska škola, muzička škola, ekonomska škola, turistička škola, mašinska škola, elektro škola, građevinska škola, hemijska škola...) Ciljna grupa magistarskog/master studija predškolskog vaspitanja i obrazovanja su studenti sa završenim osnovnim studijama predškolskog vaspitanja i obrazovanja sa postignutih 180 ECTS kredita.
	Opis ciljne grupe; Ciljnu grupu osnovnih studija čine svršeni srednjoškolci različitih profila opšteg i stručnog obrazovanja. Otvorenost Studijskog programa ka heterogenoj grupi ima za cilj demokratičnost upisa ali i kvalitet da se od većeg broja prijavljenih upišu najkvalitetniji učenici budući studenti kako bi se očuvao i unaprijedio kvalitet samog programa. Ciljnu grupu magistarskog/master studija predškolskog vaspitanja i obrazovanja čine uspješni studenti osnovnih studija predškolskog vaspitanja i obrazovanja sa postignutih 180 ECTS kredita
	Potrebno obrazovanje za upis na studijski program; Osnovne studije: Završena gimanazija ili srednja stručna škola i položeni kvalifikacioni ispit, koga čine: Test opšte informisanosti Test psiho-fizičkih sposobnosti Inervju (provjera govornih sposobnosti, motivacije i interesovanja) Magistarskog/master studija predškolskog vaspitanja i obrazovanja: STEPEN BACHELOR (BA) Diploma osnovnog studija predškolskog vaspitanja i obrazovanja
	Nivo potrebnog profesionalnog iskustva; Osnovno obrazovanje iz opšte grupe obrazovnih predmeta (maternji jezik i književnost, muzička kultura, fizičko vaspitanje, ...)
	Uslovi, kriterijumi i postupak upisa na prvu godinu studija Uslovi za upis na prvu godinu studija su: prosječna ocjena kandidata sa prethodnog nivoa obrazovanja i intervju (kandidati koji su motivisani i predisponirani za upis na Studijski program za predškolsko vaspitanje i obrazovanje zbog specifičnosi i osjetljivosti populacije sa kojom će raditi)
	Planirani broj studenata za upis na prvu godinu; 20 B+ 10 S
	Broj diplomiranih studenata na tom studijskom programu, koji se nalaze na biroima rada u Crnoj Gori.

OPIS STUDIJSKOG PROGRAMA

Razlozi za obrazovanjem u datoj oblasti:

Kako se traženi studijski program uklapa u strategiju Sistema visokog obrazovanja Crne Gore, kao i njegova misija na Ustanovi koja aplicira;

Studijski program za predškolsko vaspitanje i obrazovanje u potpunosti je kompatibilan sa strategijom Sistema visokog obrazovanja Crne Gore, jer je namijenjen osposobljavanju nastavnog kadra za rad sa izuzetno važnom populacijom (djeca do 7. godine života). Misija ovog Studijskog programa je bazična na Filozofskom fakultetu, jer od nje započinje vaspitna i obrazovna misija u ukupnom obrazovnom razvoju svake individue.

Objasniti ulogu studijskog programa u odnosu na postojeće studijske programe na Ustanovi;

Studijski programi su sastavni dio reformisane strukture studija Univerziteta Crne Gore u integrisanom univerzitetskom sistemu.

Navesti razloge za otvaranje studijskog programa;

Nastavni kadar koji je produkt rada Studijski program za predškolsko vaspitanje i obrazovanje namijenjen je radu sa djecom jaslenog i predškolskog uzrasta (do polaska u školu, uključujući i prvi razred osnovne škole). U pitanju su djeca u najosjetljivoj i najintenzivnoj razvojnoj fazi, pa je sistemska podrška ovom dijelu društvene i obrazovne populacije sve ozbiljnija, pa je i planiran povećani obuhvat predškolaca obrazovnim institucijama.

Navesti gdje postoje slični ili isti programi na lokalnom, državnom i regionalnom nivou;

Na lokalnom i državnom nivou ne postoje slični niti isti programi obrazovanja, a na regionalnom nivou postoje u svim zemljama u okruženju (Srbija, BiH, Hrvatska, Albanija)

Na koji vremenski period se planira postojanje datog studijskog programa.

Do naredne akreditacije/reakreditacije UCG

Osnovni ciljevi studijskog programa

Osnovni ciljevi Studijskog programa za predškolsko vaspitanje i obrazovanje su:

Kvalitetno obrazovanje vaspitačkog nastavnog kadra
Doprinos ostvarenju ključnih ciljeva, istaknutih u Strategiji predškolskog vaspitanja i obrazovanja u Crnoj Gori
Kontinuirano unapređenje vaspitno-obrazovnog rada u praksi
Razvijanje istraživačkih projekata usmjerenih na problematiku ranog razvoja i učenja
Realizacija nacionalnih obrazovnih programa na ranom uzrastu

ISHODI-OSNOVNE STUDIJE:

Po završetku trogodišnjeg Studijskog programa za predškolsko vaspitanje i obrazovanje, student će biti osposobljen da:

poznaje najnovije naučne teorije i naučna saznanja o prirodi razvoja i učenja djeteta u ranoj i predškolskoj fazi;
zna da primijeni znanja iz temeljnih nauka kojima se tumače zakonitosti dječjeg razvoja i učenja u praksi;
demonstrira adekvatne pedagoške i didaktičko-metodičke strategije u podsticanju ukupnih razvojnih mogućnosti djeteta u ranom i predškolskom dobu;
efikasno i djelotvorno organizuje vaspitno-obrazovni kontekst kao podsticajno-razvojni, po mjeri djece, tj. njihovih mogućnosti, potreba i interesovanja, kreirajući integrisanu vaspitno-obrazovnu praksu;
sistematski posmatra, prati i procjenjuje djetetove mogućnosti kao osnovu za izgrađivanje integrisanog kurikuluma koji odgovora razvojnim i vaspitno-obrazovnim potrebama djece;
razumije i metodički adekvatno afirmiše holistički pristup u radu sa djecom predškolskog i ranoškolskog uzrasta, uvažavajući sve razvojne aspekte (kognitivni, senzorni,motorički, socio-emocionalni, govor);
samostalno oblikuje, razvija i evaluira primijenjeni program u praksi koristeći adekvatne postupke i tehnike;
kreira tematske planove koji se temelje na nacionalnim standardima, programskim ciljevima i individualnim potrebama djeteta;
individualizuje plan vaspitno-obrazovnog rada u predškolskoj ustanovi i školi (prvi razred devetogodišnje škole)
kontinuirano afirmiše sve aspekte inkluzivnih vrijednosti u vaspitno-obrazovnoj praksi;
izgrađuje i razvija pozitivnu, višesmjernu komunikaciju sa roditeljima kroz različite zajednički organizovane aktivnosti;
aktivno se angažuje u postizanju kvalitetnije partnerske interakcije između predškolske ustanove i lokalne zajednice

Modul I: Vaspitač u predškolskoj ustanovi

razumije važnost umjetničkog stvaralaštva za psihofizički dječji razvoj,
obrazlaže i primjenjuje specifičnosti istraživanja u području jezičkog i dramskog stvaralaštva za djecu,
kreira vaspitno-obrazovni kontekst u dječjem vrtiću koji je pogodan za sve, bez obzira na sociokulturnu pripadnost,
kreira vaspitno-obrazovni ambijent po centrima učenja i interesovanja, koji odgovara temi, programskim ciljevima
primijenjuje stečena znanja u kreiranju prikladne okoline i vlastite interakcije sa djetetom tokom igre.

Modul II: Vaspitač u školi

razvija i integriše različita kurikularna područja u praktičnom radu u školi,
pokazuje vještine timskog rada i u partnerstvu sa učiteljima prati i unapređuje vaspitno-obrazovni proces,
individualizuje vaspitne postupke i metode rada shodno dječjim različitim mogućnostima i potrebama,
kritički razmatra i prilagođava integrisani kurikulum u školi u skladu sa institucijskim, lokalnim, kulturnim, društvenim i drugim specifičnim kontekstualnim uslovima,
planira, procjenjuje, ocjenjuje i dokumentuje dječji/učenički razvoj i učenje u školi.

ISHODI-MASTER STUDIJE:

Po završetku master studija, student će biti osposobljen da:

poznaje istraživanja iz domena ranog i predškolskog vaspitanja i obrazovanja, osmišljava i sprovodi mikro-istraživanja u vlastitoj praksi u svrhu njenog kritičkog ispitivanja i unapređivanja;
samostalno i kritički proučava literaturu, aktivno učestvuje u raspravama na seminarima i stručnim skupovima doprinoseći unapređivanju prakse i obrazovne politike u domenu predškolstva;
poznaje i koristi odgvarajuće metode istraživanja i razvoja predškolske i školske prakse,
kvalitativno interpretira i evaluira istraživačke podatake unutar profesionalne i istraživačke prakse;
poznaje i primjenjuje etnografske metode istraživanja djetinjstva;
učestvuje i koordinira rad u timovima koji djeluju u području ranog i predškolskog vaspitanja i obrazovanja;
Planira individualizovanje i diferencijaciju vaspitno-obrazovnog procesa prema sposobnostima i potrebama djece na ranom uzrastu;
Poznaje i u radu primjenjuje ključne pretpostavke alternativnih pedagoških ideja i pravaca u predškolstvu ( Montesori, Waldorf, Freinet, Summerhil…);
Identifikuje i kritički sagledava kontinuitet i diskontinuitet između znanja i njegove primjene u konkretnoj vaspitno-obrazovnoj praksi i načine uticaja na sistemsko unapređivanje kvaliteta institucionalnog ranog i predškolskog vaspitanja i obrazovanja
Preuzima odgovornost za učenje i evaluaciju i refleksiju vlastitog rada (iskustveno učenje, intervizija, supervizija),
Pokazuje i demonstrira liderske i organizacijske vještine,
Djeluje u skladu sa etičkim normama i stručnim kodeksom,
Unapređuje kvalitet vo prakse na osnovu evaluacije i prepoznavanja neiskorišćenog potencijala

Programski sadržaji studijskog programa:

Navesti osnovne programske sadržaje

OSNOVNE STUDIJE:

NAZIV PREDMETA	OBAVEZNI	IZBORNI	SEMESTAR	ECTS	FOND ČASOVA
Uvod u pedagogiju	X		I	5	4
Predškolska pedagogija	X		I	5	5
Kultura govora	X		I	5	5
Opšta psihologija	X		I	4	3
Osnove inkluzivnog obrazovanja	X		I	4	3
Fizičko vaspitanje	X		I	4	4
Engleski jezik	X		I	3	2
Teorija vaspitanja	X		II	5	4
Osnove didaktike	X		II	5	5
Likovna kultura	X		II	4	4
Matematika (osnovni elementi)	X		II	5	4
Razvojna psihologija predškolskog uzrasta	X		II	4	3
Muzička kultura	X		II	4	4
Engleski jezik	X		II	3	2
Književnost za djecu	X		III	5	3
Metodika likovne culture	X		III	5	5
Metodika muzičke culture	X		III	5	5
Metodika razvoja govora	X		III	5	4
Metodika usvajanja početnih matematičkih pojmova I	X		III	5	4
Engleski jezik	X		III	5	4
Savremeni predškolski sistemi	X		IV	5	4
Metodika upoznavanja prirode	X		IV	5	4
Metodika početnog opismenjavanja	X		IV	5	4
Metodika usvajanja početnih matematičkih pojmova II	X		IV	5	4
Metodika fizičkog vaspitanja	X		IV	5	5
Engleski jezik	X		IV	5	4
Zdravstveno obrazovanje i higijena	X		V	4	4
Porodična pedagogija	X		V	4	3
Razvojni problemi u inkluzivnom obrazovanju	X		V	5	4
Metodika upoznavanja društva	X		V	4	3
Interkulturalna pedagogija	X		V	4	3
Uvod u lutkarstvo	X		V	4	3
Osnovi pedagoške psihologije		X	V	5	3
Osnovi socijalne psihologije		X	V	5	3
Metodika inkluzivnog obrazovanja u vrtiću	X		VI	5	4
Holistički pristup u ranom vaspitanju i obrazovanju	X		VI	5	3
Vaspitno-obrazovni rad sa darovitom djecom	X		VI	5	3
Audio-vizuelna kultura	X		VI	5	3
Metodički pristup učenju kroz igru i stvaralaštvo	X		VI	5	3
Stručno pedagoška praksa u predškolskoj ustanovi	X		VI	5	4
Metodika inkluzivnog obrazovanja u školi (2.modul)	X		VI	5	4
Kontinuitet između vrtića i škole (2.modul)	X		VI	5	3
ICT u vaspitanju i obrazovanju(2.modul)	X		VI	5	3
Timski rad u školi(2.modul)	X		VI	5	3
Stručno pedagoška praksa u školi(2.modul)	X		VI	5	4

MAGISTARSKE / MASTER STUDIJE:

NAZIV PREDMETA	OBAVEZNI	IZBORNI	SEMESTAR	ECTS	FOND ČASOVA
Statistička analiza	X		I	5	4
Organizacija slobodnog vremena i medijska cultura	X		I	5	4
Uvod u metodologiju pedagoških istraživanja	X		I	5	4
Pedagogija ranog djetinjstva	X		I	5	3
Interakcija i komunikologija	X		I	5	4
Partnerstvo vrtića, porodice i škole	X		I	5	4
Kvantitativno-kvalitativna proučavanja vaspitanja	X		II	5	4
Teorija igre	X		II	5	3
Pedagoški menadžment	X		II	5	3
Interaktivne metode u nastavi	X		II	5	3
Stručno-pedagoška praksa u predškolskoj ustanovi	X		II	5	4
Vaspitanje za održivi razvoj na predškolskom uzrastu	X		II	5	4
Komparativna obrazovna politika u predškolstvu	X		III	5	3
Evaluacija predškolske ustanove	X		III	5	4
Matematičke igre	X		III	5	4
Slikovnica i ilustrovana knjiga	X		III	5	4
Scenska i lutkarska umjetnost	X		III	5	4
Stručno-pedagoška praksa u školi	X		III	5	4
Master rad (završni rad)	X		IV	30

Kako nastavni plan omogućava dostizanje postavljenih ciljeva;

Nastavni plan je optimalno oblikovan i usklađen sa stručnim, naučno-teorijskim praktičnim i tržišnim potrebama. Takođe, plan je usklađem sa uzornim komparativnim univerzitetskim modelima.

Da li, i u kojem obimu, se nastava na studijskom programu izvodi na stranom jeziku.

Udžbenici, skripte, naučna i stručna literatura potrebna za realizaciju studijskog programa:

Svaki predmetni program sadrži detaljan prikaz relevantne i rerefentne literature.

U kojoj mjeri navedena literatura omogućava studenatima savlađivanje studijskog programa (u prilogu dostaviti spisak potrebne literature za studijski program). Literatura je upodobljena prirodi predmeta i savremenim dostignućima u domenu ranog razvoja, učenja i saznanja.

Struktura studijskog programa:

Kakva je struktura programa i koja usmjerenja program sadrži.

Osnovne studije traju 6 semestara i u 5. semestru studeni su mogućnosti da biraju jedan od 2 ponuđena modula: Vaspitač u predškolskoj ustanovi i Vaspitač u školi

Mogućnost transfera kredita:

Sa kojih studijskih programa i u kojem stepenu prethodno stečeni krediti, odnosno položeni ispiti, mogu biti priznati na tom studijskom programu. ???

Izvođenje nastave

Koje nastavne metode i koji sistem rukovođenja se planira na studijskom programu.

Predavanja, radionice, diskusije, debate, priprema eseja na zadatu temu iz jedne od oblasti sadržaja predmeta.

Vrsta evaluacije na kraju studijskog programa:

Na koji način se kompletira i realizuje studijski program (diplomski rad, završni ispit, stručna praksa i sl.);

stručno-pedagoška praksa i završni ispit

Na koji način studenti procjenjuju kvalitet studijskog programa i njihovih realizatora.

Praćenje i ocjenjivanje rada studenata u cjelosti je usaglašeno sa Statutom Univerziteta (član 68, 69 i 70) i Pravilima studiranja na osnovnom studiju (član 29...39). Ocjenjivanje se dosljedno realizuje u skladu sa navedenim zakonskim aktima. Studenti se na početku semestra iz svih nastavnih disciplina detaljno upoznaju sa ''metodologijom organizacije nastave, praćenja i ocjenjivanja, karakterom i sadržinom završnog ispita, strukturom ukupnog broja poena i načinom formiranja ocjena'', što je sadržano u Statutu i Pravilima.

Praćenje rada i ocjenjivanje studenata na postdiplomskim – magistarskim/master studijama Studijskog programa za predškolsko vaspitanje i obrazovanje će biti u skladu sa pravilima studiranja na postdiplomskim – specijalističkim studijama Univerziteta

Razvoj studijskog programa i kvalitet:

Navesti procedure kontrole kvaliteta;

Nastava

Organizacija i izvođenje nastave je regulisano Pravilima studiranja - poglavlje Organizacija nastave.

Kontrola se posebno odnosi na:

Akademski kalendar za studijsku godinu (usvaja Senat Univerziteta, kontroliše prodekan za nastavu i rukovodioci studijskih programa),
Raspored časova (priprema i kontroliše prodekan za nastavu),
Izvođenje nastave - plan rada, polaganje kolokvijuma, raspored zadataka za individualani rad, konsultacije (pripremaju nastavnici, kontrolišu rukovodioci studijskih programa i prodekan za nastavu),
Konsultacije i dodatnu nastavu (obavezna u slučaju nezadovoljavajućih rezultata na ispitu).

Ispiti

Organizacija i izvođenje ispita su regulisani Pravilima studiranja - poglavlje Vrednovanje rada studenata.

Kontrola se posebno odnosi na:

Napredovanje studenata u savladavanju gradiva (prati se na osnovu broja osvojenih poena tokom nastave, kontrolišu ga nastavnici i rukovodilac studijskog programa),
Završni ispit (kontroliše rukovodilac studijskog programa, prodekan za nastavu i vijeće jedinice),

Završni rad (kontroliše mentor, komisija, dekan i vijeće jedinice).

Navesti načine korišćenja povratne informacije o kvalitetu u sljedećim oblastima:

Dostizanju usvojenih ciljeva;

Udžbeničkoj literaturi;

Nastavnim metodama.

Eksterna evaluacija:

Da li je studijski program bio prethodno akreditovan od strane Savjeta za visoko obrazovanje, ili neke druge institucije (ako jeste priložiti certifikat o akreditaciji).

Da.

REALIZACIJA STUDIJSKOG PROGRAMA

Nastavno osoblje:

Osoba odgovorna za implementaciju studijskog programa (ime, zvanje, dužnost i uloga u realizaciji programa);

Imena i zvanja profesora angažovanih na realizaciji studijskog programa;

BR.	IME I PREZIME	RED.PROF	VAN.PROF	DOC.
1.	Miodrag Jovanović	x
2.	Vesna Vučinić	x
3.	Saša Milić	x
4.	Nikola Mijanović	x
5.	Duško Bjelica	x
6.	Vučina Zorić		x
7.	Tatjana Novović		x
8.	Milorad Simunović		x
9.	Rašid Hadžić		x
10.	Katarina Todorović		x
11.	Veselin Mićanović		x
12.	Zoran Koprivica		x
13.	Jelena Jovanović		x
14.	Emilija Nikolić		x
15.	Nada Šakotić			x
16.	Tatjana Jovović			x
17.	Dijana Vučković			x
18.	Ana Miljkovac			x
19.	Đoko Marković			x
20.	Svetlana Kalezić-Radonjić			x
21.	Biljana Maslovarić			x

SPISAK ZAPOSLENIH SARADNIKA

BR	IME I PREZIME	ZVANJE
1.	Spomenka Nikolić	Mr
2.	Jelena Mašnić	Dr
3.	Mirko Đukanović	Mr
4.	Božidar Popović	Dr
5.	Dušanka Popović	Dr
6.	Sanja Čalović	Mr
7.	Marija Bubanja	Mr
8.	Milena Krtolica	Mr
9.	Jovana Marojević	mr
10.	Nataša Skakavac	mr
11.	Jovan Gardašević

Procenat angažovanih profesora i saradnika u stalnom radnom odnosu;

Način na koji Ustanova upoznaje nastavno i drugo osoblje o realizaciji studijskog programa.

Studenti:

Način na koji studenti mogu uticati na planiranje, implementaciju i ocjenu kvaliteta studijskog programa.

U procesu donošenja odluka i drugih aktivnosti na unapređenju kvaliteta, student učestvuju i kroz rad Senata i Vijeća organizacionih jedinica.

Uloga organa i drugih tijela obrazovne institucije:

Koji organi ili odgovarajuća tijela Ustanove prate realizaciju obrazovnog programa;

Postupak za evaluaciju na Univerzitetu Crne Gore definisan je tako da se poslije sprovedenih analiza na organizacionoj jedinici analiza vrši na zajedničkim sastancima Centra za studije i kontrolu kvaliteta i predsjednika komisija jedinica. Izvještaje o rezultatima usvaja Senat na predlog Odbora za upravljanje sistemom kvaliteta

Navesti obaveze i sastav organa zaduženih za realizaciju programa.

	RESURSI
	Resursi za izvođenje i savlađivanje nastave: Postoje optimalni kadrovski resursi za izvođenje nastave, kako u pogledu nastavničkog tako i saradničkog kadra. Uslovi za izvođenje nastave u potpunosti zadovoljavaju savremene zahtjeve. Učionice su opremljene potrebnom opremom: računari, projektori, internet, video konferencijska oprema, sva potrebna literatura se nalazi u postojećoj biblioteci Filozofskog i Filološkog fakulteta.
	Prostor i odgovarajuća nastavna oprema;
	Biblioteka;
	Informacione i komunikacione tehnologije za realizaciju programa;
	Finansiranje studijskog programa i način obezbjeđenja sredstava; TRAŽENI DIO O FINANSIRANJU: KORISTITI REŠENJA IZ PROGRAMSKOG DOKUMENTA KOJE JE USVOJIO SENAT, DOSTAVLJAM – PRILAGODITI STUDIJSKOM PROGRAMU – BRISATI IZ DOKUMENTA!!! Reforma modela studiranja nužno povlači i reformu finansiranja Univerziteta i to prvenstveno u pravcu budžetskog finasiranja i osnovnog i master nivoa Studija (uz mogućnost ugledanja na uporednu praksu parcijalnog finansiranja određenog broja doktorskih studija). Naglašavamo: jedna od osnovnih karika reforme je podizanja kvaliteta znanja kroz osnaživanje i omasovljenje master nivoa studija, pa je budžetsko finansiranje dvogodišnjeg mastera neminovno. Smatramo da novom modelu studija i efektima koje bi trebalo da postigne, pogoduje odnos 80% budžetskih - 20% samofinansirajućih studenata, po mogućnosti u dva ciklusa studija. Odnos broja budžetskih i samofinansirajućih posmatramo kroz upisne kvote za tri ciklusa (student koji ponavlja godinu gubi status budžetskog studenta). Kroz reformu finansiranja visokog obrazovanja potrebno je uzeti u obzir da usklađivanje sa standardima kvaliteta u sprovođenju reformi upućuje na potrebu za dodatno zapošljavanje i unapređenje infrastrukture, koja je godinama u zastarijevanju, kao i na podizanje razvojne komponente Univerziteta. Dodamo li tome da su sadašnja primanja nastavnika, po statističkim podacima, na začelju u regionu, sve zajedno upućuje na nužnost povećanja budžeta Univerziteta.
	Finansiranje studijskog programa i garancija osnivača privatnih Ustanova, saglasno članu 44 Zakona o visokom obrazovanju ( ’’Sl.list RCG’’, br. 60/03 ).

	SAMOVREDNOVANJE STUDIJSKOG PROGRAMA • Kvalitetan nastavni plan i program usklađen sa potrebama predškolskog sistema u CG i sa savremenim tendencijama razvoja predškolstva u EU; • Razvoj magistarskih studija na studijskom programu za predškolsko vaspitanje u velikoj mjeri će doprinijeti njegovom daljem stručnom i naučnom utemeljenju i pružiti mogućnosti značajnijeg otvaranja prema srodnim studijskim programima u zemljama regiona. • Svi zaposleni na Studijskom programu u saradnji sa studentima svojim aktivnostima doprinose unapre]ivanju svih segmenata nastavnog procesa (pripremanje, realizovanje i vrednovanje). • Razvijen kurikulum za osnovne i specijalističke primijenjene studije. • Studijski program je u značajnoj mjeri koncipiran tako da prati savrmene potrebe razvoja i demokratizacije našeg društva – te u skladu sa tim stavljen je značajan naglasak na upoznavanju studenata sa savremenim tendencijama u predškolskoj pedagogiji, savremenim predškolskim sistemima, sa principima i tendencijama u inkluzivnom obrazovanju, u interkulturalnom obrazovanju, u informatizaciji obrazovnog procesa itd. • Usaglašenost načina i kriterijuma vrednovanja studentskih postignuća i napredovanja • Putem ankete studenti procjenjuju kvalitet nastavnog procesa, primjenljivosti sadržaja i objektivnosti vrednovanja znanja. • Studenti pokazuju zainteresovanost za nastavne aktivnosti (naročito ih interesuje praksa koju realizuju u vrtiću i školi), ali I različite vanastavne aktivnosti, volonterski rad itd. • Uvođenje novog nastavnog kadra značajno je doprinijelo modernijem pristupu nastavi i komunikaciji sa studentima; • Nastavnici i saradnici veoma su individualno uključeni u naučno-istraživačku djelatnost, što je vidljivo iz brojnih učešća na naučnim skupovima, kongresima, simpozijima, kao i iz velikog broja publikovanih radova u domaćim i stranim časopisima. • Univerzitet jednom godišnje objavljuje konkurs za finansiranje izdvanja kjnige/monografije koja će se kao stručna literatura koristiti u nastavi. • Adekvatni prostorni uslovi za rad i realizaciju nastave. • Aktivnosti koje se realizuju na Studijskom programu veoma su dobro informatički podržane od strane osoblja koje je angažovano u informatičkoj službi. • Informisanje o radu Studijskog programa obavlja se pravovremeno putem web prezentacije Filozofskog fakulteta. • Zamisao o međuuniverzitetskoj saradnji i razmjeni studenata je dobro teorijski predviđena i zamišljena. • Različiti vidovi doškolovavanja kadrova različitih profila, pa i vaspitača, obezbjeđuje značajna dopunska sredstva Fakultetu i Univerzitetu. MOGUĆNOSTI • Veoma nizak nivo obuhvata djece predškolskog uzrasta (svega 26 % - što je jedan od najnižih u Evropi) nužno će usloviti ubrzani razvoj i uvećanje broja predškolskih ustanova, a time i porast tražnje za vaspitačkim kadrom; • Uvođenjem svih privatnih institucija za brigu od djeci predšk. uzrasta (npr. školigrice, igraonice, školice jezika, radionice za ples, muziku, likovni izraz i sl) u redovni/državni sistem predškolskog obrazovanja, rezultiraće i potrebom za dodatnim uključivanjem u proces školovanja na bazičnim i specijalističkim studijama obrazovanja vaspitačkog kadra; • Kreiranje savremenih i fleksibilnih specijalističkih studija predškolskog vaspitanja, te u budućnosti i magistarskih studija, novih usmjerenja će rezultirati interesovanjem vaspitačkog kadra za daljim nadograđivanjem stečenih znanja; • Trend narastajućeg razumijevanja značaja predškolske pedagogije, otvara mogućnosti uključivanja našeg studijskog programa u šire međunarodne i regionale projekte; • Potpisivanjem Ugovora o stabilizaciji i asocijaciji Crne Gore sa EU otvaraju se brojne mogućnosti apliciranja sa projektima usmjerenim na unaprijeđenje kurikuluma, razvoj novih silabusa i unaprijeđenje predavačkih i pedagoških kompetencija nastavnika; • Uvođenje standarda kvaliteta u cjelokupan vaspitno-obrazovni sistem Crne Gore rezultiraće pojačanom potrebom za stručnim usavršavanjem vaspitačkog kadra iz radnog odnosa – što u značajnoj mjeri otvara prostor za angažman našeg studijskog programa na tzv. in-service training-u, tj. na stručnom usavršavanju diplomiranih vaspitača kroz različite forme seminara, radionica, okruglih stolova i sl.
	Navesti dobre strane studijskog programa; • Kvalitetan nastavni plan i program usklađen sa potrebama predškolskog sistema u CG i sa savremenim tendencijama razvoja predškolstva u EU; • Razvoj magistarskih studija na studijskom programu za predškolsko vaspitanje u velikoj mjeri će doprinijeti njegovom daljem stručnom i naučnom utemeljenju i pružiti mogućnosti značajnijeg otvaranja prema srodnim studijskim programima u zemljama regiona. • Svi zaposleni na Studijskom programu u saradnji sa studentima svojim aktivnostima doprinose unapre]ivanju svih segmenata nastavnog procesa (pripremanje, realizovanje i vrednovanje). • Razvijen kurikulum za osnovne i specijalističke primijenjene studije. • Studijski program je u značajnoj mjeri koncipiran tako da prati savrmene potrebe razvoja i demokratizacije našeg društva – te u skladu sa tim stavljen je značajan naglasak na upoznavanju studenata sa savremenim tendencijama u predškolskoj pedagogiji, savremenim predškolskim sistemima, sa principima i tendencijama u inkluzivnom obrazovanju, u interkulturalnom obrazovanju, u informatizaciji obrazovnog procesa itd. • Usaglašenost načina i kriterijuma vrednovanja studentskih postignuća i napredovanja • Putem ankete studenti procjenjuju kvalitet nastavnog procesa, primjenljivosti sadržaja i objektivnosti vrednovanja znanja. • Studenti pokazuju zainteresovanost za nastavne aktivnosti (naročito ih interesuje praksa koju realizuju u vrtiću i školi), ali I različite vanastavne aktivnosti, volonterski rad itd. • Uvođenje novog nastavnog kadra značajno je doprinijelo modernijem pristupu nastavi i komunikaciji sa studentima; • Nastavnici i saradnici veoma su individualno uključeni u naučno-istraživačku djelatnost, što je vidljivo iz brojnih učešća na naučnim skupovima, kongresima, simpozijima, kao i iz velikog broja publikovanih radova u domaćim i stranim časopisima. • Univerzitet jednom godišnje objavljuje konkurs za finansiranje izdvanja kjnige/monografije koja će se kao stručna literatura koristiti u nastavi. • Adekvatni prostorni uslovi za rad i realizaciju nastave. • Aktivnosti koje se realizuju na Studijskom programu veoma su dobro informatički podržane od strane osoblja koje je angažovano u informatičkoj službi. • Informisanje o radu Studijskog programa obavlja se pravovremeno putem web prezentacije Filozofskog fakulteta. • Zamisao o međuuniverzitetskoj saradnji i razmjeni studenata je dobro teorijski predviđena i zamišljena. • Različiti vidovi doškolovavanja kadrova različitih profila, pa i vaspitača, obezbjeđuje značajna dopunska sredstva Fakultetu i Univerzitetu.
	Početna ograničenja i rizici; • Nedostaje izrazitija diskriminativnost u postupcima procjene prilikom upisa studenata, što otežava proces pune individualizacije nastave i kvalitetniju interaktivnu nastavu; • Studijski program nema dovoljno učešća u projektima tipa: Tempus, IPA, LLL, Erasmus Mundus • Nedostatak potrebnih konsultacijâ sa pojedinim profesorima prilikom organizacije individualnih aktivnosti (pisanja eseja, seminarskih radova i pripremanja časova). • Nijesu akreditovane master studije. • Nedostatak razgranate, ekstenzivnije prakse u vrtiću i školi. • Pad kriterijuma u ocjenjivanju koji ima za posljedicu posljedicu nedovoljno znanje kandidata koji završavaju studije. • Značajna zastupljenost frontalnih oblika rada, predavanja ex-catedra i tradicionalnih pristupa ocjenjivanju studentskih postignuća • Neadekvatno poznavanje stranih jezika od strane studenata u cilju praćenja savremene stručne literature • Nepostojanje sistema kontinuiranog stručnog usavršavanja fakultetskog nastavnog kadra, kako u domenu struke, tako i posebno u domenu pedagoško-psihološko-didaktičkog utemeljenja • Nepostojanje planskog pristupa timskom naučnoistraživačkom radu. • Studijski program ima izuzetne kapacitete za interdisciplinarna i multidisciplinarna istraživanja, što nije u dovoljnoj mjeri aktuelizovano. • Profesori Fakulteta svoje knjige/monografije objavljuju, uglavnom, oslanjajući se na sopstvene finansijske mogućnosti ili pomoć individualnih sponzora, što negativno utiče na mogućnost objavljivanja samostalnih publikacija. • Broj izdavačkih jedinica čije obajvljivanje finansira Univerzitet je prilično ograničen. • Ograničeni materijalni i tehnički kapaciteti • Loša informatička edukovanost studenata • Ažuriranje web prezentacije studijskog programa, i permanentno on-line vođenje nastavne administracije; • Nedovoljno planiran aktivistički i volonterski rad mladih/studenata u lokalnoj zajednici, posebno sa djecom i mladima iz socijalno depriviranih i ugroženih kategorija stanovništva (iako su napravljeni važni iskoraci); • Ograničeni materijalni i tehnički kapaciteti;
	Vizija studijskog programa u budućnosti. • Veoma nizak nivo obuhvata djece predškolskog uzrasta (svega 40 % - što je jedan od najnižih u Evropi) nužno će usloviti ubrzani razvoj i uvećanje broja predškolskih ustanova, a time i porast tražnje za vaspitačkim kadrom; • Uvođenjem svih privatnih institucija za brigu od djeci predšk. uzrasta (npr. školigrice, igraonice, školice jezika, radionice za ples, muziku, likovni izraz i sl) u redovni/državni sistem predškolskog obrazovanja, rezultiraće i potrebom za dodatnim uključivanjem u proces školovanja na bazičnim i specijalističkim studijama obrazovanja vaspitačkog kadra; • Kreiranje savremenih i fleksibilnih specijalističkih studija predškolskog vaspitanja, te u budućnosti i magistarskih studija, novih usmjerenja će rezultirati interesovanjem vaspitačkog kadra za daljim nadograđivanjem stečenih znanja; • Trend narastajućeg razumijevanja značaja predškolske pedagogije, otvara mogućnosti uključivanja našeg studijskog programa u šire međunarodne i regionale projekte; • Potpisivanjem Ugovora o stabilizaciji i asocijaciji Crne Gore sa EU otvaraju se brojne mogućnosti apliciranja sa projektima usmjerenim na unaprijeđenje kurikuluma, razvoj novih silabusa i unaprijeđenje predavačkih i pedagoških kompetencija nastavnika; • Uvođenje standarda kvaliteta u cjelokupan vaspitno-obrazovni sistem Crne Gore rezultiraće pojačanom potrebom za stručnim usavršavanjem vaspitačkog kadra iz radnog odnosa – što u značajnoj mjeri otvara prostor za angažman našeg studijskog programa na tzv. in-service training-u, tj. na stručnom usavršavanju diplomiranih vaspitača kroz različite forme seminara, radionica, okruglih stolova i sl.

INKLUZIVNO OBRAZOVANJE

	OSNOVNE INFORMACIJE
	Naziv studijskog programa: MAGISTARSKE/MASTER STUDIJE INKLUZIVNOG OBRAZOVANJA
	Vrsta diplome, sertifikata i sl., koja se dobija nakon završetka studijskog programa. Dodatak diplomi dostaviti u Prilogu. MAGISTAR INKLUZIVNOG OBRAZOVANJA
	Broj kredita i trajanje studijskog programa: 2 godine (120 ECTS)
	Ukupan broj kredita za studijski program ( navesti koji se model kreditnog sistema koristi); 120 ECTS
	Način određivanja kredita po predmetima i godinama studija, s obzirom na aktivnosti u nastavi i učenju, tj.: broj časova predavanja i vježbi, konsultacije, seminari, projekti, ispiti, stručna praksa, istraživački rad, diplomski rad, magistarski rad, individualni rad studenta itd.;
	Dužina trajanja studijskog programa i planirani početak rada. 2 godine; 2020/21 godina.

	Ciljna grupa studijskog programa: Ciljnu grupu čine studenti sa završenim osnovnim studijama pedagogije, psihologije, učiteljskog studija, predškolskog vaspitanja i obrazovanja, defektologije. Takođe, pravo na upis imaju i studenti sa svih ostalih studijskih programa prosvjetnog-pedagoškog usmjerenja sa završenim osnovnim studijama,uz obavezu polaganja slijedećih diferencijalnih ispita: osnove inkluzivnog obrazovanja, pedagoška/razvojna psihologija.
	Opis ciljne grupe; Kandidati sa navedenih studijskih programa, koji su uspješno završili osnovne studije.
	Potrebno obrazovanje za upis na studijski program; Završene osnovne trogodišnje akademske studije na navedenim programima (pedagogije, psihologije, učiteljskog studija, predškolskog vaspitanja i obrazovanja, defektologije. Takođe, pravo na upis imaju i studenti sa svih ostalih studijskih programa prosvjetnog-pedagoškog usmjerenja sa završenim osnovnim studijama,uz obavezu polaganja slijedećih diferencijalnih ispita: osnove inkluzivnog obrazovanja, pedagoška/razvojna psihologija), osim kandidata sa St. Programa za obrazovanje učitelja, budući da ovaj program pripada grupi regulisanih profesija i traje 5 godina.
	Nivo potrebnog profesionalnog iskustva; Pravo prijave na konkurs za upis na postdiplomske studije imaju kandidati sa završenim osnovnim studijama, odnosno sa najmanje 180 ECTS kredita i koji su stekli diplomu osnovnih studija iz odgovarajuće oblasti nauka ili umjetnosti (st.1). Kandidat koji je ispuno uslov iz stava 1 ovog člana ima pravo upisa na postdiplomske programe iz oblasti različitih od osnovnog studijskog programa koji je završio, pod uslovima koje utvrdi Senat Univerziteta, na predlog univerzitetske jedinice koja realizuje postdiplomski studijski program (Čl. 28 Pravila studiranja na postdiplomskim studijama UCG)
	Uslovi, kriterijumi i postupak upisa na prvu godinu studija Pravo upisa na multidisciplinarne (kombinovane) postdiplomske (magistarske/master) studijske programe imaju kandidati koji su ispunili uslove na jednom od osnovnih studijskih programa koji su uključeni u realizaciju multidisciplinarnog postdiplomskog programa. **Magistarske/master studijski programi traju 2 godine. Početak rada studijska 2020/21 godina.**
	Planirani broj studenata za upis na prvu godinu; 20
	Broj diplomiranih studenata na tom studijskom programu, koji se nalaze na biroima rada u Crnoj Gori. Nema

OPIS STUDIJSKOG PROGRAMA

Razlozi za obrazovanjem u datoj oblasti:

Kako se traženi studijski program uklapa u strategiju Sistema visokog obrazovanja Crne Gore, kao i njegova misija na Ustanovi koja aplicira;

Objasniti ulogu studijskog programa u odnosu na postojeće studijske programe na Ustanovi;

Program omogućava razvoj stručnih kompetencija i saznanja u domenu nove specifične oblasti sudentima sa različitih programa prosvjetnog usmjerenja.

Navesti razloge za otvaranje studijskog programa;

Na UCG ne postoji Program stručnog osposobljavanja za rad sa djecom/osobama sa posebnim obrazovnim potrebama, pa je potreba za ovom vrstom podrške obrazovnom sistemu i nastavnoj praksi u crnogorskim predškolskim i školskim institucijama, resursnim centrima, centralnim institucijama koje kreiraju obrazovnu politiku, jasno istaknuta u svim referentnim dokumentima koji aposrofiraju navedenu problematiku, počevši os Strategije inkluzivnog obrazovanja u Crnoj Gori (2014-2018)

Navesti gdje postoje slični ili isti programi na lokalnom, državnom i regionalnom nivou;

Komparaivni modeli su posebno predstavljeni: Univerzitet u Sloveniji (Inkluzivna pedagogika na Univerzi na Primorskem, Pedagoški fakulteti Koper);

Univerzitet u Belgiji: Master programme of Inclusive education -KU LEUVEN (Belgium)

Na koji vremenski period se planira postojanje datog studijskog programa.

Do naredne akreditacije/reakreditacije UCG

Osnovni ciljevi studijskog programa

obrazovanje široko kvalifikovanog stručnjaka koji će:
- Prepoznavati razvojne karakteristike i potrebe osoba sa različitim vrstama posebnih potreba,
- Individualizovati programe pripremljene i organizovane u svrhu prilagođavanja u procesu obrazovanja za osobe sa svim vrstama smetnji/teškoća,
- Planirati, organizovati i kontinuirano primjenjivati programe dodatne stručne pomoći djeci/učenicima u nastavi,
- Kreirati obrazovni ambijent, u kojem se uvažava raznolikost učesnika,
i otklanjaju prepreke za realizaciju različitih potreba i potencijala djece/učenika u smislu interdisciplinarnog i sveobuhvatnog tretmana učesnika,
-razumijeti značaj doživotnog profesionalnog i ličnog razvoja.

Programski sadržaji studijskog programa:

Navesti osnovne programske sadržaje

MAGISTARSKE / MASTER STUDIJE:

NAZIV PREDMETA	OBAVEZNI	IZBORNI	SEMESTAR	ECTS	FOND ČASOVA
Pedagoško-psihološka polazišta inkluzivnog obrazovanja	X		I	5	3
Holistički pristup rastu i razvoju i razvojnim poremećajma kod djece	X		I	6	4
Metode rada sa djecom sa socio-emocionalnim smetnjama u inkluzivnoj nastavi	X		I	5	4
Metode rada sa djecom sa smetnjama u čitanju , pisanju i računanju (disleksija, disgrafija, diskalkulija)	X		I	5	4
Metode rada sa djecom sa oštećenjem vida u inkluzivnoj nastavi	X		I	5	4
Školska praksa	X		I	4	3
Inkluzivni kuriklum u praksi	X		II	5	5
Istraživanje u inkluziji	X		II	5	4
Metode rada sa djecom sa oštećenjem sluha i govora u inkluzivnoj nastavi	X		II	5	4
Profesionalna orijentacija u inkluziji	X		II	5	4
Bioetički principi u inkluzivnom obrazovanju	X		II	5	3
Pedagogija rada sa djecom sa smetnjama i teškoćama u razvoju		X	II	5	4
Muzikoterapija		X	II	5	4
Likovna umjetnost u heterogenim grupama		X	II	5	4
Partnerstvo izmedu porodice i sredine u inkluziji		X	II	5	4
Metode rada sa djecom sa mentalnim smetnjama u inkluzivnoj nastavi	X		III	6	4
Obrazovanje darovitih	X		III	6	4
Metode rada sa djecom sa tjelesnim smetnjama i hroničnim bolestima u inkluzivnoj nastavi	X		III	6	4
Interkulturalna pedagogija	X		III	6	4
Psihopatologija djece i mladih		X	III	6	4
Primjena računara u inkluzivnoj nastavi		X	III	6	4
Psihologija igre		X	III	6	4
Recepcija književnih i filmskih likova sa posebnim potrebama		X	III	6	4
Mgistarski/master rad	X		IV	30

Kako nastavni plan omogućava dostizanje postavljenih ciljeva;

Svi programi (obavezni i izborni) su usklađeni sa vodećim ciljevima predstavljenog magistarskog/master koncepta

Da li, i u kojem obimu, se nastava na studijskom programu izvodi na stranom jeziku.

Udžbenici, skripte, naučna i stručna literatura potrebna za realizaciju studijskog programa:

U svakom predmetnom programu/silabusu, nastavnici odgovorni za ovu oblast projektovali su relevantne izvore/literaturu

U kojoj mjeri navedena literatura omogućava studenatima savlađivanje studijskog programa (u prilogu dostaviti spisak potrebne literature za studijski program).

Struktura studijskog programa:

Kakva je struktura programa i koja usmjerenja program sadrži.

Program je struktuiran u skladu sa usvojenim kreditnim standardima, sadržajno cjelishodno komponovan od ključnih obaveznih i izbornih predmeta, usmjerenih na specifičnu i kompleksnu problematiku inkluzivnog obrazovanja

Mogućnost transfera kredita:

Sa kojih studijskih programa i u kojem stepenu prethodno stečeni krediti, odnosno položeni ispiti, mogu biti priznati na tom studijskom programu.

Navedene osnovne studije, koje direktno prethode ovom magistarskom/master programu, a za druge prosvjetne modele predviđeno je polaganje diferencijalnog ispita.

Izvođenje nastave

Koje nastavne metode i koji sistem rukovođenja se planira na studijskom programu.

Nastava će biti organizovana uz primjenu savremenih didaktičko-metodičkih postupaka i metodskih strategija: predavanja i drugi oblici nastave, po potrebi učenje na daljinu, u skladu sa obrazovnim programom za postizanje ishoda učenja.

Praktična znanja, vještine i kompetencije mogu se sticati kroz organizovanu praksu, koja će se izvoditi u predškolskim i školskim ustanovama, kao i resursnim centrima. Način i vrijeme organizovanja svih oblika nastave ustanova uređuje opštim aktom.

Vrsta evaluacije na kraju studijskog programa:

Na koji način se kompletira i realizuje studijski program (diplomski rad, završni ispit, stručna praksa i sl.);

St. Program se realizuje kroz proces različitih, kompatibilno organizovanih, obaveznih aktivnosti:

1. nastava (predavanja, vježbe, praktikumi, seminari, praktična nastava, terenska nastava i drugo);

2. samostalni radovi;

3. kolokvijumi;

4. ispiti;

5. izrada završnih radova;

6. stručna praksa,

7. izrada magistarskog/master rada.

Na koji način studenti procjenjuju kvalitet studijskog programa i njihovih realizatora.

Studenti procjenjuju kvalitet Studijskog programa i njihovih realizatora putem studentske ankete koja se sprovodi dva puta godišnje.

Stalna komunikacija sa nastavnicima i prilike da utiču na kvalitativno podešavanje nastavnog procesa, studentima treba da omogući kontinuirani i direktni doprinos efikasnosti nastave u okviru ovog Programa

Razvoj studijskog programa i kvalitet:

S.program je usklađen sa načelima, mjerilima i kriterijumima rada i vrednovanja UCG, uz uvažavanje posebnosti i kompleksnosti problematike inkluzivnog obrazovanja.

Eksterna evaluacija:

Da li je studijski program bio prethodno akreditovan od strane Savjeta za visoko obrazovanje, ili neke druge institucije (ako jeste priložiti certifikat o akreditaciji).

Da li je studijski program bio prethodno akreditovan od strane Savjeta za visoko obrazovanje, ili neke druge institucije (ako jeste priložiti certifikat o akreditaciji).

Magistarski program Inkluzivnog obrazovanja, akreditovan je 14. 07. 2013. godine, od strane Savjeta za visoko obrazovanje, kao jednogodišnji model (60 ECTS).

REALIZACIJA STUDIJSKOG PROGRAMA

Nastavno osoblje:

Osoba odgovorna za implementaciju studijskog programa (ime, zvanje, dužnost i uloga u realizaciji programa);

Imena i zvanja profesora angažovanih na realizaciji studijskog programa;

BR.	IME I PREZIME	RED.PROF	VAN.PROF	DOC.
1.	Nikola Mijanović	x
2.	Saša Milić	x
3.	Vesna Vučinić	x
	Tatjana Novović		x
	Čedo Veljić		x
	Veselin Mićanović		x
	Katarina Todorović		x
	Ivona Milačić Vidojević		x
	Nada Šakotić			x
	Olivera Miljanović			x
	Biljana Maslovarić			x
	Dijana Vučković			x
	Božidar Popović			x
14	Ana Miljkovac			x

SPISAK ZAPOSLENIH SARADNIKA

BR	IME I PREZIME	ZVANJE
1.	Veselinka Milović	Dr
2.	Dragica Rajković	Dr
3.	Jovana Marojević	Mr
4.	Zorica Tončić	Mr
5.	Sanja Čalović	Mr
6.	Helena Rosandić	Mr

3.1.3

Procenat angažovanih profesora i saradnika u stalnom radnom odnosu;

14 profesora i 6 saradnika

Način na koji Ustanova upoznaje nastavno i drugo osoblje o realizaciji studijskog programa.

Studenti:

Način na koji studenti mogu uticati na planiranje, implementaciju i ocjenu kvaliteta studijskog programa.

Značajnu ulogu u obezbjeđenju i unapređenju kvaliteta čine i studenti koji su kroz svoje predstavnike infiltrirani u infrastrukturu za obezbjeđenje I unapređenje kvaliteta na univerzitetu. Studenti su na nivou organizacionih jedinica uključeni i kroz predstavnike u Komisijama za obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta.

U procesu donošenja odluka i drugih aktivnosti na unapređenju kvaliteta, student učestvuju i kroz rad Senata i Vijeća organizacionih jedinica.

	RESURSI
	Resursi za izvođenje i savlađivanje nastave:
	Prostor i odgovarajuća nastavna oprema; Centralna univerzitetska biblioteka organizuje i rukovodi bibliotečkim sistemom Univerziteta, odnosno bibliotekama njegovih organizacionih jedinica. Nadležna je za razvoj bibliotečko-informacionog sistema Univerziteta i kreiranje centralnog bibliotečkog kataloga Univerziteta prema međunarodnim bibliografskim standardima. U Biblioteci se obavlja i stručna obrada bibliotečke građe, obnova i nabavka bibliotečkog fonda, kao i produkcija i distribucija izdavačke djelatnosti Univerziteta.
	Biblioteka; Na fakultetu postoji biblioteka sa odgovarajućim bibliotečkim fondom, a u proteklom trogodišnjem periodu (vrijeme trajanja Tempus projekta), obezbijeđen je značajan broj naslova iz oblasti inkluzivnog obrazovanja.
	Informacione i komunikacione tehnologije za realizaciju programa; Za potrebe magistarskog programa za Inkluzivno obrazovanje, obezbijeđena je odgovarajuća dodatna literatura, računarska oprema i softver za slabovide zahvaljujući finansijskoj i ukupnoj logistici od strane Tempus fondacije.
	Finansiranje studijskog programa i način obezbjeđenja sredstava; Finansiranje navedenih studijskih programa planirano je u skladu sa Odlukom Senata UCG br. 03-1910 i Upravnog odbora UCG br. 02-1910/1, obije od 30. 06. 2016, kao i Strategijom visokog obrazovanja 2016-2020. Reforma modela studiranja nužno povlači i reformu finansiranja Univerziteta i to prvenstveno u pravcu budžetskog finasiranja master nivoa Studija (uz mogućnost ugledanja na uporednu praksu parcijalnog finansiranja određenog broja doktorskih studija). Budžetsko finansiranje dvogodišnjeg mastera neminovno. Smatramo da novom modelu studija i efektima koje bi trebalo da postigne, pogoduje odnos 80% budžetskih - 20% samofinansirajućih studenata, po mogućnosti u sva tri ciklusa studija. Odnos broja budžetskih i samofinansirajućih posmatramo kroz upisne kvote za tri ciklusa (student koji ponavlja godinu gubi status budžetskog studenta). Kroz reformu finansiranja visokog obrazovanja potrebno je uzeti u obzir da usklađivanje sa standardima kvaliteta u sprovođenju reformi upućuje na potrebu za dodatno zapošljavanje i unapređenje infrastrukture, koja je godinama u zastarijevanju, kao i na podizanje razvojne komponente Univerziteta.
	Finansiranje studijskog programa i garancija osnivača privatnih Ustanova, saglasno članu 44 Zakona o visokom obrazovanju ( ’’Sl.list RCG’’, br. 60/03 ).

	SAMOVREDNOVANJE STUDIJSKOG PROGRAMA Na ovom studijskom programu (jedna godina-60 ECTS) nastavu je pohađala prva generacija studenata (20). Programski sadržaji su bili namjenski i funkcionalno odabrani, sa pažljivo izbalansiranim ciljevima i ishodima, kompatibilnim sa savremenim prestižnim komparativnim uzornim modelima. Praktična nastava je bila organizovana u saradnji sa školskim ustanovama i resursnim centrima, uz stručnu podršku stranih eksperata iz programskih oblasti inkluzivnog obrazovanja.
	Navesti dobre strane studijskog programa; Predloženi model studija u dvogodišnjem trajanju je kreiran u skladu sa potrebama crnogorske obrazovne prakse i komponovan od predmetnih oblasti iz domena posebnih obrazovnih potreba djece/učenika sa teškoćama/smetnjama i različitosti uslovljenih socio-kulturnim porijeklom i/ili deprivirajućim okolnostima. Budući da su u pitanju interdisciplinarne studije, program će pohađati studenti sa različitih osnovnih studija, što će ubuduće doprinijeti sistemskom, funkcionalno ekstenzivnom pristupu inkluzivnom obrazovanju na tercijarnom nivou. Program će doprinjeti horizontalnom povezivanju studijskih programa na UCG, ali i širem umrežavanju obrazovnih institucija usmjerenih na ovu oblast (predškolske, školske ustanove, resursni centri, centralne institucije koje kreiraju obrazovno-politiku, medicinske i ustanove socijalne zaštite).
	Početna ograničenja i rizici; Nedostajuće direktno polazne osnovne studije iz ove oblasti.
	Vizija studijskog programa u budućnosti. Moguće je da će, pored održavanja i kontinuiranog rada na kvalitetnom realizovanju ovog magistarskog/master programa inkluzije, biti nužno kreirati i osnovne studije iz ove oblasti.

STUDIJSKI PROGRAM GEOGRAFIJA

	OSNOVNE INFORMACIJE
	Naziv studijskog programa: GEOGRAFIJA
	Vrsta diplome, sertifikata i sl., koja se dobija nakon završetka studijskog programa. Dodatak diplomi dostaviti u Prilogu. Diploma akademskih osnovnih studija Diploma akademskih master studija Akademskog naziva doktora nauka
	Broj kredita i trajanje studijskog programa:
	Ukupan broj kredita za studijski program ( navesti koji se model kreditnog sistema koristi); Master studije: 120 ECTS Doktorske studije: 180 ECTS Studijski program organizuje se u skladu sa pravilima studiranja usklađenim sa Evropskim sistemom prenosa kredita (ECTS). Studijski programi podijeljeni su na studijske godine i semestre. Obim studijskog programa koji se izvodi u jednoj studijskoj godini je 60 ECTS kredita, odnosno 30 ECTS kredita u jednom semestru. Uz diplomu osnovnih, master i doktorskih studija izdaje se i dopuna diplome (Supplement) radi detaljnijeg uvida u nivo, prirodu, sadržaj, sistem i pravila studiranja i postignute rezultate tokom studija.
	Način određivanja kredita po predmetima i godinama studija, s obzirom na aktivnosti u nastavi i učenju, tj.: broj časova predavanja i vježbi, konsultacije, seminari, projekti, ispiti, stručna praksa, istraživački rad, diplomski rad, magistarski rad, doktorska disertacija, individualni rad studenta itd.; Jedan ECTS kredit odnosi se na 30 sati rada studenata potrebnih za jednu ili više sljedećih aktivnosti: kontakt nastavu, učenje, praktični rad, pripremu i odbranu samostalnih radova, polaganja kolokvijuma i ispita. Broj kredita za pojedini predmet (kurs) određuje se prema broju časova nastave (teorijske i/ili praktične, predavanja, vježbe, praktikumi, seminari, praktična nastava, terenska nastava i drugo ), vremenu rada studenta na samostalnim radovima (domaći zadaci, projekti, seminarski radovi i slično) i vremenu za učenje u pripremi za provjeru znanja i ocjenjivanje (testovi, kolokvijumi, izrada završnih radova, završni ispit, stručna praksa) i drugim oblicima angažovanja u skladu sa konkretnim studijskim programom.
	Dužina trajanja studijskog programa i planirani početak rada. Osnovni studijski programi traju 3 godine osim za regulisane profesije i obrazovanje učitelja koje traju 5 godina (300 ECTS kredita), odnosno 6 godina (360 ECTS kredita). Početak rada studijska 2017/18 godina. Master studijski programi traju 2 godine. Početak rada studijska 2020/21 godina. Doktorski studijski programi traju 3 godine. Početak rada studijska 2017/18 godina.

	Ciljna grupa studijskog programa:
	Opis ciljne grupe; Ciljna grupa su svi svršeni učenici srednjih škola, studenti koji imaju Bachelor diplomu – trogodišnjih, odnosno četvorogodišnjih (po starom obrazovnom sistemu) studija, stečenu na našem ili nekom drugom univerzitetu.
	Potrebno obrazovanje za upis na studijski program; Upis na studijski program Geografija vrši se u skladu sa Pravilnikom o uslovima, kriterijumima i postupku upisa na Osnovne studije Univerziteta Crne Gore. Odgovarajuće srednje škole za upis na Studijski program za geografiju su: gimnazija, ekonomska, turistička, medicinska, srednja umjetnička, geološka, geodetska, saobraćajna, poljoprivredna, brodomašinska, elektrotehnička, mašinska i računarska škola. Kandidati koji nemaju odgovarajuću srednju školu polažu dopunski ispit u skladu sa Pravilnikom o uslovima, kriterijumima i postupku upisa u prvu godinu studija na UCG.
	Nivo potrebnog profesionalnog iskustva; Nije potrebno profesionalno iskustvo.
	Uslovi, kriterijumi i postupak upisa na prvu godinu studija; Upis studenata vrši se na osnovu javnog konkursa koji objavljuje Univerzitet odnosno organizaciona jedinica Univerziteta. Upis se vrši na konkurentskoj osnovi u skladu sa prosječnom ocjenom na prethodnom nivou obrazovanja, nakon sprovedenog postupka rangiranja. Kandidati sa istom prosječnom ocjenom imaju pravo upisa pod jednakim uslovima. Stranac se može upisati pod istim uslovima i po istim kriterijumima kao i crnogorski državljanin, uz prethodnu nostrifikaciju diplome ranije završenog ciklusa/stepena/nivoa studija. Postupak rangiranja sprovodi komisija za upis na Filološkom fakultetu, koju imenuje dekan iz reda akademskog osoblja sa akademskim zvanjima. Predsjednik komisije je prodekan za nastavu.
	Planirani broj studenata za upis na prvu godinu; Maksimalan broj po licenci 25 budžetskih i 25 samofinansirajućih studenata.
	Broj diplomiranih studenata na tom studijskom programu, koji se nalaze na biroima rada u Crnoj Gori. Prema podacima RZZCG lica koja su na evidenciji sa nekim od oblika završenih studija geografije : Broj lica svih profila geografija koji se nalazi evidenciji Zavoda za zapošljavanje iznosi: Bar 4, Budva 3, Ulcinj 1, Berane 5, Andriejvica 5, Plav 5, Rožaje 2, Bijelo Polje 3, Mojkovac 1, Nikšić 19, Plužine 0, Šavnik 1, Žabljak 0, Pljevlja 7, Podgorica 11, Kolašin 2, Danilovgrad 3, Cetinje 0, Herceg Novi 3, Tivat 2 i Kotor 1.

OPIS STUDIJSKOG PROGRAMA

Razlozi za obrazovanjem u datoj oblasti:

Kako se traženi studijski program uklapa u strategiju Sistema visokog obrazovanja Crne Gore, kao i njegova misija na Ustanovi koja aplicira; Svi obrazovni sistemi zapadnog standarda imaju tri stepena studiranja: osnovni (bečelor), master i doktorski. Sadašnji crnogorski sistem, pak, ima četiri stepena, odnosno ima za druge zemlje nepoznat specijalistički stepen, što nas suštinski izopštava iz integracijskih procesa obrazovanja. Osim inherentne asimetrije sa panevropskim obrazovnim sistemom, ovaj model napravio je određene probleme na polju kvaliteta.

Reformska rješenja su sastavni dio Strategije Visokog obrazovanja 2016-2020.

Misija Studijskiog programa za geografiju jeste da studentima omogući sticanje znanja potrebnih za aktivno uključivanje u nastavni proces, kao sticanje i naučnih kompetencija i vještina neophodnih za nastavak usavršavanja i bavljenje naučnim radom.

Objasniti ulogu studijskog programa u odnosu na postojeće studijske programe na Ustanovi;

Studijski programi su sastavni dio reformisane strukture studija Univerziteta Crne Gore u integrisanom univerzitetskom sistemu; nastavna i naučnoistraživačka jedinica Filozofskog fakulteta, nadležna za najviši nivo obrazovnog rada iz oblasti geografske nauke. Kvalitetan nastavni plan i program Studijskog programa za geografiju usklađen je sa obrazovnim sistemom Crne Gore i sa savremenim tendencijama geografske nauke. On je koncipiran u skladu sa savremenim tendencijama strukture ovih studija, i u skladu s tim, naglašena je potreba za osavremenjivanjem nastavnog procesa, što studentima treba da omogući usvajanje geografskih saznanja, kao i usvajanje i primjenu moderne metodologije.

Navesti razloge za otvaranje studijskog programa; Studijski program je posvećen ciljevima koji podrazumijevaju širenje obrazovnih i naučnih iskustava, sa posebnim naglaskom na daljem razvoju znanja i sticanju vještina na polju geografije i opšte kulture (u skladu sa nastavnim planom i programom), neophodnih društvu i njegovim članovima za intelektualno i kulturno prilagođavanje zahtjevima sredine. Kvalitativna međuzavisnost između opšteg stanja društva i kvalitetne organizacije obrazovanja podrazumijeva ujednačavanje obrazovnog sistema jednog društva s obrazovnim sistemom njegovog okruženja (Bolonjska deklaracija, Lisabonska deklaracija), čime se postižu jednaki polazni uslovi za sve članove društva u sferi zapošljavanja i slobode kretanja.

Navesti gdje postoje slični ili isti programi na lokalnom, državnom i regionalnom nivou; Ne postoje.

Na koji vremenski period se planira postojanje datog studijskog programa.

Do naredne akreditacije/reakreditacije UCG

Osnovni ciljevi studijskog programa

Evropsko iskustvo i evropski model susjedskih odnosa, zasnovanih prvenstveno na ekonomskim programima i na društvenim projektima od uzajamnog interesa, a takođe i na multikulturalnosti čiji su principi ugrađeni u obrazovne sisteme, pokazuje da je Balkanskom regionu potreban tip ovakvih studija koji bi stavio akcente na uzajamno povezivanje i bolje upoznavanje i podsticanje doživotnog obrazovanja, stvaranje edukativnog ambijenta i zajednice učenja što podstiče usavršavanje saznajnog procesa i primijenjenog istraživanja. Veliki broj programskih sadržaja vezan je za izučavanje geografskih sadržaja u okviru kojih studenti usvajaju znanja iz oblasti fizičke, društvene i regionalne geografije i osposobljavaju se za njihovu primjenu u praksi, bilo kroz rad u obrazovnom sistemu ili u drugim institucijama.

Programski sadržaji studijskog programa:

Navesti osnovne programske sadržaje

OSNOVNE STUDIJE:

NAZIV PREDMETA	OBAVEZNI	IZBORNI	SEMESTAR	ECTS	FOND ČASOVA
Uvod u geografiju	X		I	4	2+1
Opšta kartografija	X		I	5	2+1+1
Geoinformatika	X		I	4	2+2
Klimatologija sa osnovama Meteorologije	X		I	5	3+1+1
Mineralogija i petrografija	X		I	5	3+1+1
Terenska nastava	X		I	4	0+2+0
Strani jezik I	X		I	3	2+1
Geologija – tektonika i istorijska geologija	X		II	5	3+1
Okeanografija	X		II	4	2+1
Matematička geografija	X		II	5	3+2
Astronomska geografija	X		II	5	3+2
Biogeografija	X		II	4	3+1
Terenska nastava	X		II	4	0+2+0
Strani jezik II	X		II	3	2+1
Strukturna geomorfologija	X		III	4	2+1+1
Geografija Evroazije fizičko–geografske karakteristike	X		III	5	3+1
Hidrologija kopna	X		III	4	2+1
Demogeografija	X		III	5	3+2
Tematska kartografija	X		III	5	3+2
Terenska nastava	X		III	4	0+2+0
Strani jezik III	X		III	3	2+1
Dinamička geomorfologija	X		IV	4	2+1+1
Geografija Evroazije društveno- geografske karakteristike i regije	X		IV	5	3+2
Geografija naselja	X		IV	5	3+1
Geoekologija	X		IV	5	3+1
Geografija zemljišta	X		IV	4	3+1
Terenska nastava	X		IV	4	0+2+0
Strani jezik IV	X		IV	3	2+1
Opšta pedagogija-teorija vaspitanja	X		V	4	2+0
Opšta turistička geografija	X		V	4	2+1
Fizička geografija Crne Gore	X		V	5	3+1+1
Geografske osnove prostornog planiranja	X		V	4	3+1+1
Geografija Sjeverne Amerike	X		V	4	2+1
Agrarna i industrijska geografija	X		V	5	3+2
Terenska nastava	X		V	4	0+2+0
IZBORNI MODUL- PROSVETNO – PEDAGOŠKI			VI
Razvojna psihologija	X		VI	4	2+0
Saobraćajna i pomorska geografija	X		VI	5	3+2
Speleologija	X		VI	4	2+1+1
Turističko geografske regije svijeta	X		VI	4	2+1
Lokalna geografska sredina	X		VI	5	3+1+1
Geografija Centralne i Južne Amerike	X		VI	4	2+1
Terenska nastava	X		VI	4	0+2+0
IZBORNI MODUL- NAUČNOISTRAŽIVAČKI
Geografija Centralne i Južne Amerike	X		VI	4	2+1
Turističko geografske regije svijeta	X		VI	4	2+1
Identitet Crne Gore (istorijske i kulturološke osobenosti)	X		VI	4	2+1
Speleologija	X		VI	4	2+1+1
GIS	X		VI	5	3+1
Lokalna geografska sredina	X		VI	5	3+1+1
Terenska nastava	X		VI	4	0+2+0

MAGISTARSKE / MASTER STUDIJE:

NAZIV PREDMETA	OBAVEZNI	IZBORNI	SEMESTAR	ECTS	FOND ČASOVA
Pedagoška psihologija	X		I	4	2+0
Topografija	X		I	5	2+2
Teorijske osnove metodike geografije	X		I	5	3+1
Politička i kulturna geografija	X		I	6	3+2
Prirodne nepogode u životnoj sredini	X		I	6	3+1+2
Geografija Afrike	X		I	4	2+1
Geografija zaštićenih predjela	X		II	6	3+2
Didaktika	X		II	4	2+0
Metodika nastave geografije sa školskim radom	X		II	5	3+2+1
Geografija Crne Gore-društvene karakteristike i regije	X		II	5	3+1+1
GIS	X		II	5	3+1
Geografija Australije, Okeanije i polarnih oblasti	X		II	4	2+1
Primjena didaktičkih principa u nastavi geografije	X		III	6	3+2
Inovacije u nastavi geografije	X		III	5	3+0
Klimatske promjene	X		III	6	3+2
Geodiverzitet i zaštita geonasleđa	X		III	5	3+1
Ruralni razvoj	X		III	4	2+1
Socijalna ekologija	X		III	4	2+2
Master rad	X		IV	30

DOKTORSKE STUDIJE:

NAZIV PREDMETA	OBAVEZNI	IZBORNI	SEMESTAR	ECTS	FOND ČASOVA
Metodologija i postupak izrade prostornog plana	X		I	6	4
Tematsko kartiranje	X		I	8	4
Planiranje naselja	X		I	8	4
Pravno institucijalni okvir prostornog planiranja	X		I	8	4
Predmet uže struke IP1^¹⁰		X	II	8	4
Polazna istraživanja	X		II	10
Ekološki potencijali i rizici u prostornom planiranju	X		II	6	4
Planiranje predjela	X		II	6	4
Istraživanje i objavljivanje rada na međunarodnoj konferenciji	X		III	30
Istraživanje i objavljivanje rada na međunarodnoj konferenciji	X		IV	30
Objavljivanje rada na SSCI/A&HCI	X		V	30
Izrada i odbrana doktorske disertacije	X		VI	30

Spisak izbornih predmeta:

- Demogeografske osnove prostornog planiranja

- Napredni Gis

- Politike EU i CG u prostornom planiranju

- Planiranje i uređenje turističkih područja

- Infrastruktura u prostornom planiranju

Kako nastavni plan omogućava dostizanje postavljenih ciljeva;

Da li, i u kojem obimu, se nastava na studijskom programu izvodi na stranom jeziku Imajući u vidu specifičnost studija i činjenicu da su potencijalni studentni ovog studijskog programa dominantno iz obrazovnog sistema Crne Gore, cjelokupna nastava će biti realizovana na crnogorskom jeziku. U slučaju potrebe, biće omogućena i nastava na stranom jeziku – po principu direktne nastave na stranom jeziku ili uz konsekutivno prevođenje.

Udžbenici, skripte, naučna i stručna literatura potrebna za realizaciju studijskog programa: Udžbenici, skripta, naučna i stručna literatura potrebna za realizaciju studijskog programa uključeni su u pojedinačne kataloge predmeta dostavljene u Prilogu.

U kojoj mjeri navedena literatura omogućava studenatima savlađivanje studijskog programa (u prilogu dostaviti spisak potrebne literature za studijski program). Navedena stručna literatura po nastavnim predmetima u pojedinačnim katalozima primjerena je potrebama studijskog programa i mogućnostima studenata koji predstavljaju njegovu osnovnu ciljnu grupu.

Struktura studijskog programa:

Kakva je struktura programa i koja usmjerenja program sadrži. Program je strukturiran po principu 3+2+3. Osnovne studije sadrže dva modula u 6. semestru: 1. Prosvjetno-pedagoški i 2. Naučno-istraživački.

Mogućnost transfera kredita:

Sa kojih studijskih programa i u kojem stepenu prethodno stečeni krediti, odnosno položeni ispiti, mogu biti priznati na tom studijskom programu. Mobilnost na Univerzitetu i između univerziteta sprovodiće se u skladu sa važećim pravilima na osnovnim, master i doktorskim studijama Univerziteta Crne Gore.

Položeni ispiti na drugom studijskom programu priznaju se ako predmeti iz kojih su ispiti položeni, po svom sadržaju i obimu, odgovaraju nastavnom predmetu drugog studijskog programa od najmanje 80% . Dekan formira komisiju koja utvrđuje ekvivalentnost i formira prijedlog za priznavanje ispita, koji sadrži spisak predmeta koji se priznaju. Priznavanjem ispita priznaje se i ocjena kojom je student ocijenjen, kao i broj ECTS kredita.

Izvođenje nastave

Koje nastavne metode i koji sistem rukovođenja se planira na studijskom programu. Studijski program sadrži opšte i posebne uslove koje student mora da zadovolji, a realizuje se kroz nastavu, izradu i odbranu master rada, odnosno doktorske disertacije.

Provjera znanja studenata organizovaće se u skladu sa Zakonom o visokom obrazovanju, Statutom Univerziteta, pravilima studiranja Univerziteta i drugim važećim normativnim aktima.

Vrsta evaluacije na kraju studijskog programa:

Na koji način se kompletira i realizuje studijski program (diplomski rad, završni ispit, stručna praksa i sl.); Na osnovnim studijama nije predviđen završni rad i njegova odbrana.

Na master studijama u završnom semestru predviđena je izrada master rada koji se vrednuje sa 30 ECTS kredita. Nastavnik, odnosno mentor dužan je da prati rad studenta tokom izrade master rada, pomaže mu savjetima i upućivanjem na literaturu. Prema proceduri propisanoj Statutom Univerziteta, student rad brani javno pred komisijom koju sačinjavaju mentor, predsjednik i najmanje još jedan član. Komisiju imenuje Vijeće.

Na master studijama u okviru predmeta: Teorijske osnove metodike geografije i Metodika nastave geografije sa školskim radom predviđena je praksa u osnovnim i srednjim školama.

Na doktorskim studijama obavezna je izrada doktorskog rada, koji se brani pred komisijom u sastavu: predsjednik, mentor i član. Komisiju na predlog Vijeća organizacione jedinice imenuje Senat UCG.

Na koji način studenti procjenjuju kvalitet studijskog programa i njihovih realizatora. Učešće studenata u postupku redovnog (godišnjeg) nadzora za obezbjeđenje sistema kvaliteta vrši se kroz ocjenu predavanja, programa, nastavnog osoblja i njihove pedagoške sposobnosti. Praćenje uspješnosti nastave sprovodi se anketiranjem studenata.

Razvoj studijskog programa i kvalitet: Studijski program za geografiju datira iz daleke 1947. godine kao odsjek za istoriju i geografiju. U dvogodišnjem trajanju Odsjek je postojao u okviru Više pedagoške škole na Cetinju. Nakon prestanka rada VPŠ Odsjek je nastavio da se razvija i radi u okviru Pedagoške akademije, Nastavničkog i Filozofskog fakulteta u Nikšiću. U prvim decenijama svoga postojanja Odsjek je podmirivao potrebe osnovnog obrazovanja u kadrovima za stručno izvođenje nastave istorije i geografije. Međutim, reformisanje i usavršavanje osnovnog obrazovanja uslovilo je i reformu škola za obrazovanje nastavnika u dvogodišnjem trajanju, tako da se pokrenula inicijativa da se dvogodišnje studije istorije i geografije transformišu u četvorogodišnje, pa je 1981. godine upisana prva generacija četvorogodišnjih studenata istorije i geografije, koja je školovala kadar za potrebe osnovnog i srednjeg obrazovanja, kao i za druge potrebe (rad u opštinskim službama, statističkom zavodu, Nacionalnim parkovima, Hidrometeorološkom zavodu, zavodima za urbanizam i projektovanje itd). Od 2005. godine Studijski program za geografiju je samostalan studijski program.

Navesti procedure kontrole kvaliteta; Kontrola kvaliteta se sprovodi kontinuirano ujednačenom metodologijom anketiranja, kontrolom načina i redovnosti izvođenja nastave, kontrolom načina ocjenjivanja, procentom prolaznosti na ispitima od strane rukovodioca programa, dekana i Vijeća fakulteta.

Navesti načine korišćenja povratne informacije o kvalitetu u sljedećim oblastima:

Dostizanju usvojenih ciljeva; Ujednačenom metodologijom anketiranja dobijaju se povratne informacije o kvalitetu nastave. Da bi se nastavni proces i vrednovanje znanja studenata sproveli regularno svi nastavnici upoznaju se sa pravilima studiranja. Podaci dobijeni anketiranjem, za svaki predmet, unose se u personalni dosije nastavnika. U slučaju odstupanja od propisanih pravila i loše ocjene nastavnika dekan je dužan da pozove nastavnika na razgovor i ukaže mu na nedostatke, kao i da preporuči načine otklanjanja takvih nedostataka. Komisija za obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta Filozofskog fakulteta stara se da se povratne informacije ispravno koriste.

Udžbeničkoj literaturi; Učešće studenata u postupku redovnog nadzora za obezbjeđenje sistema kvaliteta vrši se kroz ocjenu predavanja, programa, nastavnog osoblja i njihove pedagoške sposobnosti, kao i dostupnosti i usaglašenosti literature sa predmetnim sadržajima.

Nastavnim metodama. Učešće studenata u postupku redovnog nadzora za obezbjeđenje sistema kvaliteta vrši se kroz ocjenu predavanja, programa, nastavnog osoblja i njihove pedagoške sposobnosti i primjene odgovarajućih nastavnih metoda.

Eksterna evaluacija:

Da li je studijski program bio prethodno akreditovan od strane Savjeta za visoko obrazovanje, ili neke druge institucije (ako jeste priložiti certifikat o akreditaciji).

Akreditacija studijskih programa je postupak koji se sprovodi najmanje 6 mjeseci prije postupka licenciranja odnosno najmanje 12 mjeseci prije planiranog početka nastave na studijskom programu za koji se podnosi zahtjev. Kroz postupak akreditacije studijskog programa se vrši ocjena kvaliteta, statusna usklađenost, struktura studijskog programa, nastavni kadar, oprema i resursi za nastavnu i naučno istraživačku djelatnost, finansijska stabilnost, međunarodna uporedivost, održivost i uslovi za zapošljavanje i drugo. Akreditacija studijskog programa se izdaje na vremenski period od najduže tri godine, osim za studijske programe koji traju duže od tri godine, kada se akreditacija izdaje na period koliko traje taj studijski program. Sadržaj i oblik sertifikata o akreditaciji kao i postupak akreditacije propisuje nadležno ministarstvo na prijedog Savjeta za visoko obrazovanje.

Reakreditacija

Reakreditacija je postupak koji sprovodi inostrana akreditaciona agencija za obezbjeđivanje kvaliteta. Angažovanje inostrane agencije se sprovodi na osnovu javnog poziva od strane nadležnog ministarstva a na bazi mišljenja savjeta za visoko obrazovanje.

U okviru materijala za akreditaciju ustanova priprema izvještaj o samoevaluaciji za period od najduže pet godina. U postupku reakreditacije ustanova priprema izvještaj o samoevaluaciji za period od najduže pet godina. Na osnovu izvještaja, inostrana agencija sprovodi postupak evaluacije i priprema izvještaj o reakreditaciji. Ovaj izvještaj se dostavlja ustanovi, Ministarstvu i Savjetu.

Ukoliko je izvještaj pozitivan Savjet izdaje sertifikat o reakreditaciji ustanove. U suprotnom, licenca će važiti za period od najviše godinu dana bez mogućnosti upisa studenata u toj godini studija. Ako se nakon isteka roka od godinu dana ne dobije reakreditacija licenca se oduzima.

Izmjene studijskih programa na licenciranoj ustanovi u periodu važenja akreditacije mogu se vršiti bez postupka akreditacije i licenciranja u granicama najviše do 30 ECTS kredita.

REALIZACIJA STUDIJSKOG PROGRAMA

Nastavno osoblje:

Osoba odgovorna za implementaciju studijskog programa (ime, zvanje, dužnost i uloga u realizaciji programa); Dekan Filozofskog fakulteta prof. dr Goran Barović sa saradnicima, odgovoran je za implementaciju studijskog programa saglasno normativnim aktima Univerziteta Crne Gore.

Imena i zvanja profesora angažovanih na realizaciji studijskog programa;

BR.	IME I PREZIME	RED.PROF	VAN.PROF	DOC.
1.	Goran Barović		x
2.	Dragica Mijanović			x
3.	Miroslav Doderović			x
4.	Gojko Nikolić			x

SPISAK ZAPOSLENIH SARADNIKA

BR	IME I PREZIME	ZVANJE
1.	Ljubomir Popović	mr
2.	Mileva Brajušković	prof.
3.	Dejana Đurđević	prof.

Procenat angažovanih profesora i saradnika u stalnom radnom odnosu; 100%

Način na koji Ustanova upoznaje nastavno i drugo osoblje o realizaciji studijskog programa. Na sjednicama Vijeća, radnim sastancima, preko oglasne table, sajta Fakulteta i sredstava javnog informisanja.

Studenti:

Način na koji studenti mogu uticati na planiranje, implementaciju i ocjenu kvaliteta studijskog programa. Studentski parlament štiti prava i interese studenata. U slučaju propusta u nastavnom procesu studenti, preko svog povjerenika, mogu reagovati i spriječiti dalje propuste. Studenti, preko Studentskog parlamenta, mogu zahtijevati izvod iz plana rada svakog nastavnika i imaju pravo prigovora na kvalitet nastave. Student povjerenik ima pravo i obavezu da sa prodekanom za nastavu sarađuje po svim pitanjima povezanim sa nastavnim procesom. Studenti preko Vijeća Fakulteta mogu uticati na ocjenu kvaliteta studijskog programa kao i na promjene u strukturi i sadržini studijskog programa i predmeta.

Uloga organa i drugih tijela obrazovne institucije:

Koji organi ili odgovarajuća tijela Ustanove prate realizaciju obrazovnog programa; Stručno tijelo Fakulteta je Vijeće koje u svojoj nadležnosti ima:

staranje o organizaciji i realizaciji studijskih programa

analizira rezultate nastavno-naučnog i stručnog rada kroz praćenje rada studenata

Komisija za obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta Filološkog fakulteta, u sastavu: prodekan za nastavu, rukovodioci studijskih programa i predstavnik studenata.

Dekan i prodekan za nastavu.

Navesti obaveze i sastav organa zaduženih za realizaciju programa. Pitanja koja se tiču realizacije studijskog programa rješava Vijeće i o tome obavještava akademsko i drugo osoblje. Članovi Vijeća, i rukovodstvo obavještavaju o informisanosti studenata, o načinu izvođenja nastave, terminima ispita i rezultatima sprovedenih anketa na osnovu kojih Vijeće daje predlog dekanu za moguće djelovanje, o ocjenama na popravnom završnom ispitu za svaki predmet. Vijeće može da izvrši usaglašavanje rezultata sa ECTS skalom ocjena.

Na kraju svakog semestra Vijeće organizuje tematsku sjednicu na kojoj se članovi upoznaju sa rezultatima ankete i daju predloge za eventualu korekciju. Sve prijedloge Vijeća razmatra i verifikuje Senat Univerziteta.

Obaveze Vijeća uključuju:

davanje mišljenje i prijedloge dekanu o svim pitanjima koja se odnose na studije,

predlaganje Senatu promjene u sadržini i strukturi studijskog programa i

predmeta, nastavnim metodama i drugim akademskim pitanjima,

praćenje rada studenata,

analiziranje rezultata nastavno-naučnog i naučno-istraživačkog rada.

Sastav Vijeća određen je odlukom Senata Univerziteta Crne Gore.

	RESURSI
	Resursi za izvođenje i savlađivanje nastave:
	Prostor i odgovarajuća nastavna oprema; Studijski program posjeduje ljudske, stručne i materijalne resurse neophode za kvalitetnu implementaciju studija. Prostor za realizaciju nastave uključuje učionice, kabinete, kompjutersku salu i čitaonicu biblioteke Filozofskog fakulteta.
	Biblioteka; Bibiloteka Filozofskog i Filološkog fakulteta posjeduje 267.000 bibliotečkih jedinica iz oblasti društvenih i prirodnih nauka i umjetnosti. Biblioteka se nalazi u zajedničkoj zgradi, a njeni fondovi dostupni su studentima i nastavnom osoblju.
	Informacione i komunikacione tehnologije za realizaciju programa; Studijski program raspolaže laptopom i projektorom, a za realizaciju pojedinih nastavnih sadržaja koriste se učionice opremljenje savremenim tehničkim uređajima.
	Finansiranje studijskog programa i način obezbjeđenja sredstava; Filozofski fakultet finansira se od strane Univerziteta Crne Gore. Ostali prihodi odnose se na uplate samofinansirajućih studenata. Pored navedenih prihoda prisutni su povremeni prihodi po osnovu stručnih i naučnih projekata. Reforma modela studiranja nužno povlači i reformu finansiranja Univerziteta i to prvenstveno u pravcu budžetskog finasiranja i osnovnog i master nivoa Studija (uz mogućnost ugledanja na uporednu praksu parcijalnog finansiranja određenog broja doktorskih studija). Naglašavamo: jedna od osnovnih karika reforme je podizanja kvaliteta znanja kroz osnaživanje i omasovljenje master nivoa studija, pa je budžetsko finansiranje dvogodišnjeg mastera neminovno. Smatramo da novom modelu studija i efektima koje bi trebalo da postigne, pogoduje odnos 80% budžetskih - 20% samofinansirajućih studenata, po mogućnosti u sva tri ciklusa studija. Odnos broja budžetskih i samofinansirajućih posmatramo kroz upisne kvote za tri ciklusa (student koji ponavlja godinu gubi status budžetskog studenta). Kroz reformu finansiranja visokog obrazovanja potrebno je uzeti u obzir da usklađivanje sa standardima kvaliteta u sprovođenju reformi upućuje na potrebu za dodatno zapošljavanje i unapređenje infrastrukture, koja je godinama u zastarijevanju, kao i na podizanje razvojne komponente Univerziteta. Dodamo li tome da su sadašnja primanja nastavnika, po statističkim podacima, na začelju u regionu, sve zajedno upućuje na nužnost povećanja budžeta Univerziteta.
	Finansiranje studijskog programa i garancija osnivača privatnih Ustanova, saglasno članu 44 Zakona o visokom obrazovanju ( ’’Sl.list RCG’’, br. 60/03 ).

	SAMOVREDNOVANJE STUDIJSKOG PROGRAMA
	Navesti dobre strane studijskog programa; Kvalitetan nastavni plan i program usklađen sa potrebama školskog sistema u CG i sa savremenim tendencijama razvoja školstva u EU. Svi zaposleni nastavnici i saradnici angažovani su u organizovanju svih segmenata nastavnog procesa (pripremanje, realizovanje i vrednovanje). Predstavnici studenata su im aktivni partneri u tom procesu. Razvoj magistarskih i doktorskih studija na studijskom programu za geografiju u velikoj mjeri doprinosi njegovom daljem stručnom i naučnom utemeljenju i pruža mogućnosti značajnijeg otvaranja sa srodnim studijskim programima u zemljama regiona. Vrednovanje studentskih postignuća i napredovanja sve više dobija karakter kontinuiranog procesa. Zahvaljujući anketiranju studenata stvaraju se neophodne osnove za postavljanje preciznijeg sistema kontrole kvaliteta nastave i ispita. Dobra selekcija studenata. Podržavajući i pozitivan stav studenata ovog studijskog programa u cilju njegovog daljeg akademskog utemeljenja. Uvođenje novog nastavnog kadra značajno je doprinijelo modernijem pristupu nastavi i komunikaciji sa studentima. Veliki broj kvalitetnih stručnjaka iz zemlje i regiona povezan je ili angažovan sa fakultetom. Nastavnici i saradnici su uključeni u naučno-istraživačku djelatnost, što je vidljivo iz brojnih učešća na naučnim skupovima, kongresima, simpozijima, kao i iz velikog broja publikovanih radova u domaćim i stranim časopisima. U proteklih nekoliko godina objavljeno je više naučnih monografija i studija, čiji su autori nastavnici i saradnici koji su matično angažovani na našem Studijskom programu. Institut za geografiju Filozofskog fakulteta izdaje časopis „Godišnjak“, osim toga u proteklom periodu izašao je iz štampe i značajan broj udžbenika i naučnih monografija. Aktivnosti koje se realizuju na Studijskom programu veoma su dobro informatički podržane od strane osoblja koje je angažovano u informatičkoj službi. Informisanje o radu Studijskog programa obavlja se pravovremeno putem web prezentacije Filozofskog fakulteta. Studijski program je u značajnoj mjeri koncipiran tako da prati savrmene potrebe razvoja i demokratizacije društva – te u skladu sa tim stavljen je značajan naglasak na upoznavanju studenata sa savremenim školskim sistemima, sa principima i tendencijama u ekološkom, prostornom obrazovanju, itd.
	Početna ograničenja i rizici; Nepostojanje planskog pristupa timskom naučnoistraživačkom radu. Studijski program ima izuzetne kapacitete za interdisciplinarna i multidisciplinarna istraživanja, što nije u dovoljnoj mjeri aktuelizovano. Ograničeni materijalni i tehnički kapaciteti, nedostatak savremenije opreme koja bi se koristila u nastavi; Prilično nestabilan status prosvjetnih radnika na društvenoj ljestvici odvraća mnoge dobre učenike od upisa na naš Studijski program. To može biti razlog za slabljenje osnova obrazovnog sistema. Nedovoljna sredstva za razvoj profesionalnih kapaciteta nastavnog kadra; Prenaglašena tehnokratizacija načina i pravila studiranja koja u značajnoj mjeri ne korespondira sa potrebama realizacije nastave, komunikacije sa studentima i načinima procjenjivanja studentskih postignuća na studijskim programima prirodnih i humanističkih nauka; Neposjedovanje web prezentacije studijskog programa, te nemogućnost on-line vođenja nastavne administracije. Studenti nijesu u prilici da elektronskim putem prate značajne informacije, kao što su, recimo: rezultati kolokvijuma i testova, završnih ispita i sl. Nedostatak sredstava za terenska istraživanja i naučne ekskurzije. Naučnoistraživačka djelatnost nije prisutna u potrebnoj mjeri. Konstatacija se, prije svega, odnosi na činjenicu da Studijski program do sada nema učešća u projektima tipa: Tempus, IPA... Neadekvatno poznavanje stranih jezika od strane i studenata i nastavnika u cilju praćenja savremene stručne literature.
	Vizija studijskog programa u budućnosti. Trend porasta ekološkog, prostornog, demografskog i turističkog obrazovanja u značajnoj mjeri otvara mogućnosti uključivanja našeg studijskog programa u veće međunarodne i regionale projekte; Razmjena studenata. Organizovanje studijskih putovanja. Saradnja sa Zavodom sa školstvo Crne Gore i usavršavanje postojećih nastavnih planova i programa i udžbenika koji se koriste u nastavi osnovne i srednje škole. Uvođenje standarda kvaliteta u cjelokupan vaspitno-obrazovni sistem Crne Gore rezultiraće pojačanom potrebom za stručnim usavršavanjem geografskog kadra iz radnog odnosa – što u značajnoj mjeri otvara prostor za angažman našeg studijskog programa na tzv. in-service training-u, tj. na stručnom usavršavanju diplomiranih geografa kroz različite forme seminara, radionica, okruglih stolova i sl.

1 Popis je urađen prema popisu predmeta iz nastavnog plana.

2Kriterijumi se određuju kao mjerila, kontrolne tačke i referentne vrijednosti kojima se ispituje ostvarenje postavljenog cilja i/ili standarda.

3Standardi predstavljaju iskaze koji određuju neophodan nivo zahtjeva i uslova za ostvarivanje kvaliteta. Određuju se i kao normativi kojim se utvrđuje neophodan nivo znanja, sposobnosti i vještina u nekom programskom sadržaju ili na konkretnom studijskom programu.

4 Rezultati unutrašnjeg i spoljašnjeg vrednovanja iskazuju se u Izvještaju o samovrednovanju i Izvještaju o spoljašnjoj provjeri kvaliteta.

5Implementacija sistema kvaliteta na UCG, 1. dio, 2010: 15

6 Kriterijumi se određuju kao mjerila, kontrolne tačke i referentne vrijednosti kojima se ispituje ostvarenje postavljenog cilja i/ili standarda.

7 Standardi predstavljaju iskaze koji određuju neophodan nivo zahtjeva i uslova za ostvarivanje kvaliteta. Određuju se i kao normativi kojim se utvrđuje neophodan nivo znanja, sposobnosti i vještina u nekom programskom sadržaju ili na konkretnom studijskom programu.

8 Rezultati unutrašnjeg i spoljašnjeg vrednovanja iskazuju se u Izvještaju o samovrednovanju i Izvještaju o spoljašnjoj provjeri kvaliteta.

9 Implementacija sistema kvaliteta na UCG, 1. dio, 2010: 15

10 Izborni predmet

Document Metadata

Table of Contents

ZAHTJEV ZA POČETNU AKREDITACIJU STUDIJSKIH PROGRAMA EVALUACIJA STUDIJSKOG PROGRAMA NA USTANOVI VISOKOG OBRAZOVANJA U CRNOJ GORI

Document Metadata