Contract

Zakona o radu i Kolektivnog ugovora, platama, uslovima rada, na~inu za{tite prava radnika, op{tem stawu i perspektivi poslodavca i djelatnosti te planovima za budu}i razvoj, perspektivi radnog odnosa, uslovima rada i za{tite na radu.

(2) Poslodavac je du`an da radnika obavje{tava o svim aktivnostima vezanim za utvr|ivawe prestanka potrebe za radom radnika, a svakog radnika li~no da upozna sa mogu}nostima za rje{avawa wegovog radno- pravnog statusa.

(3) Sindikat ima pravo da zahtijeva od poslodavca i druge informacije zna~ajne za ostvarivawe prava radni- ka.

XII - POSEBNE ODREDBE

1. Ostvarivawe prava na {trajk

^lan 72.

Poslodavac i Sindikat su du`ni preduzeti sve mjere u ciqu otklawawa uzroka koji dovode do {trajka, a uko- liko, i pored preduzetih mjera, do {trajka do|e, orga- nizuje se i vodi u skladu sa Zakonom o {trajku i Pravilima sindikata o {trajku.

2. Zajedni~ka komisija

^lan 73.

(1) Za xxxx~ewe i pra}ewe primjene ovog kolektivnog ugovora, rje{avawe spornih pitawa koja nastanu u spro- vo|ewu Kolektivnog ugovora u~esnici sporazumno formiraju komisiju u koju ulaze po dva predstavnika ovog ugovora.

(2) Komisija donosi zakqu~ke konsenzusom.

3. Kontrola i nadzor

^lan 74.

(1) Kontrolu i nadzor nad primjenom ovog xxxxx- tivnog ugovora vr{i organ nadle`an za inspekcijske poslove putem Republi~ke inspekcije rada.

(2) Kontrolu isplata po odredbama ovog kolektivnog ugovora vr{i Poreska uprava.

XIII - PRELAZNE I ZAVR[NE ODREDBE

^lan 75.

(1) U~esnici u zakqu~ivawu ovog kolektivnog ugovo- ra mogu sporazumno da mijewaju odredbe ovog ugovora.

(2) Postupak za izmjenu i dopunu ovog kolektivnog ugovora mo`e pokrenuti svaki wegov u~esnik.

(3) Izmjene i dopune ovog kolektivnog ugovora vr{e se na na~in i po postupku po kojem je i zakqu~en.

(4) Svaki od u~esnika ovog kolektivnog ugovora mo`e otkazati kolektivni ugovor ili wegove pojedine odredbe.

(5) Otkazni rok traje tri mjeseca od xxxx obavje{ta- vawa ostalih u~esnika o otkazu. Otkaz se saop{tava pi- smeno i objavquje u “Slu`benom glasniku Republike Srpske”.

(6) Nakon isteka otkaznog roka u~esnici su du`ni pokrenuti postupak za zakqu~ivawe novog kolektivnog ugovora ili wegove izmjene i dopune u roku od trideset xxxx.

(7) Do zakqu~ivawa izmjena i dopuna ili novog kolektivnog ugovora primjewuju se odredbe Kolektivnog ugovora koje su otkazane.

(8) U slu~aju spora, u~esnici u zakqu~ivawu ovog kolektivnog ugovora rje{avawe spora mogu povjeriti arbitra`i.

(9) Odluka arbitra`e donosi se konsenzusom i obavezuju}a je za strane u sporu.

^lan 76.

(1) Ovaj kolektivni ugovor zakqu~uje se na neodre|eno vrijeme, potpisivawem strana ugovornica, a

stupa na snagu u roku od xxxx xxxx po objavqivawu u “Slu`benom glasniku Republike Srpske”.

(2) Tro{kove objavqivawa ovog kolektivnog ugovora u “Slu`benom glasniku Republike Srpske” snose obje strane solidarno.

(3) Stupawem na snagu ovog kolektivnog ugovora pre- staje da va`i Poseban kolektivni ugovor za zaposlene u oblasti informisawa i grafi~ke djelatnosti Republike Srpske, objavqen u “Slu`benom glasniku Republike Srpske”, broj 12/98.

Broj: 68/06

20. septembra 2006. godine Udru`ewe poslodavaca

Broj: 57/06 grafi~ke i informativne

20. septembra 2006. godine djelatnosti, kinematografije, Sindikat medija i proizvodwe celuloze, papira grafi~ara RS i proizvoda od papira RS Predsjednik, Predsjednik,

Xxxxx Xxxxxx}, s.r. Xxxxx Xxxxxx}, s.r.

Sindikat trgovine, ugostiteqstva, turizma i uslu`nih djelatnosti Republike Srpske i Udru`ewe poslodavaca trgovine, turizma i ugostiteqstva Republike Srpske

Na osnovu ~xxxx 130. Zakona o radu (“Slu`beni gla- snik Republike Srpske”, br. 38/00, 40/00, 47/02, 38/03 i 66/03) i ~l. 3. i 65. Op{teg kolektivnog ugovora (“Slu`beni glasnik Republike Srpske”, br. 27/06 i 31/06), Sindikat trgovine, ugostiteqstva, turizma i uslu`nih djelatnosti Republike Srpske i Udru`ewe poslodavaca trgovine, turizma i ugostiteqstva Republike Srpske z a k qu ~ u j u

GR ANSKI KOL EKT IVNI XXX VOR

ZA ZAPOSLENE U OBLASTI TRGOVINE, UGOSTITEQSTVA, TURIZMA I USLU@NIH DJELATNOSTI REPUBLIKE SRPSKE

I - OSNOVNE ODREDBE

^lan 1.

Ovim kolektivnim ugovorom ure|uju se na~in i po- stupak zakqu~ivawa ugovora o radu, radno vrijeme rad- nika, odmori i odsustva, plate i naknade po osnovu rada, za{tita prava iz radnog odnosa, postupak kolektivnog ugovarawa, sastav i na~in rada tijela ovla{}enih za mirno rje{avawe kolektivnih sporova izme|u radnika i poslodavca i druga pitawa od zna~aja za ure|ivawe odnosa izme|u radnika i poslodavca.

^lan 2.

Ovim kolektivnim ugovorom ne mo`e se odrediti mawi obim prava od onog koji je utvr|en Zakonom o radu, Op{xxx kolektivnim ugovorom i Me|unarodnim kon- vencijama o radu.

Poslodavac i Sindikat kod poslodavca zakqu~uju pojedina~ni kolektivni ugovor za specifi~na pitawa, ali ne mogu utvrditi mawi obim prava od onih utvr|enih ovim kolektivnim ugovorom.

^lan 3.

Radnikom, u smislu ovog ugovora, smatra se lice koje je zaposleno na osnovu ugovora o radu, na odre|eno ili neodre|eno vrijeme, s punim, nepunim ili skra}enim radnim vremenom.

Poslodavac iz ovog ugovora je svako pravno ili fizi~ko lice koje zapo{qava radnika po osnovu ugovora o radu.

^lan 4.

Kolektivni ugovor se primjewuje na podru~ju Republike Srpske i odnosi se na privredna dru{tva i fizi~xx xxxx koja obavqaju sqede}e djelatnosti:

- trgovina na veliko i malo - unutra{wa i spoqna trgovina,

- ugostiteqstvo i turizam,

- trgovinske usluge (posredovawe, zastupawe, xxxx- xxxxx usluge),

- usluge skladi{tewa, {pedicija, kontrola kvalite- ta robe, berzanske usluge,

- tr`nice na veliko i malo i trgovinski centri,

- xxxxx xxxxx i marketing,

- djelatnosti turisti~kih-putni~kih agencija i tur- operatera,

- usluge zanatstva, ugradwa-dogradwa opreme, autome- hani~arske i druge usluge u toj oblasti, frizersko- kozmeti~arske usluge, opti~ari, ~asovni~ari i sl.

- i druge djelatnosti, ukoliko se radi o poslodavcu - preduze}u registrovanom za obavqawe i drugih djelat- nosti, a jedna xx xxxxx`nih djelatnosti je iz oblasti trgovine, ugostiteqstva ili turizma (poqoprivredna, saobra}ajna, zdravstvo).

Odredbe ovog ugovora odnose se i xx xxxxxx koje po zakonu mogu biti strane kolektivnog ugovora, a koje mu naknadno pristupe.

II - PRIMJENA UGOVORA O RADU

1. Forma i sadr`aj ugovora o radu

^lan 5.

Zakqu~ivawe ugovora o radu izme|u radnika i poslo- davca u pismenom obliku i stupawe radnika na rad sma- tra se danom zasnivawa radnog odnosa.

Ugovor o radu sadr`i naro~ito podatke o sqede}em:

- nazivu i sjedi{tu poslodavca,

- imenu, prezimenu, stru~noj spremi i prebivali{tu, odnosno boravi{tu radnika,

- datumu stupawa radnika na rad,

- radnom mjestu na kome se radnik zapo{qava i mjestu xxxx, xx podacima o du`ini i rasporedu radnog vremena,

- plati, nov~anim naknadama i drugim primawima radnika po osnovu rada,

- du`ini godi{weg odmora,

- trajawu ugovora, ako se zakqu~uje ugovor o radu na odre|eno vrijeme,

- rokovima za otkazivawe ugovora o radu zakqu~enog na neodre|eno vrijeme,

- poslovima sa posebnim uslovima rada na radnom mjestu, ako postoje,

- drugim podacima koje poslodavac i radnik smatra- ju zna~ajnim za ure|ivawe odnosa koji nastaju po osnovu rada radnika.

Umjesto podataka iz alineja 5. do 10. stava 2. ovog

~xxxx, u ugovoru o radu mogu se navesti odredbe odgo- varaju}eg zakona, kolektivnog ugovora ili pravilnika o xxxx xxxxx su ta pitawa ure|ena.

Poslodavac je du`an da primjerak ugovora o radu uru~i radniku prije stupawa radnika na rad.

^lan 6.

Prije zakqu~ivawa ugovora o radu poslodavac je du`an omogu}iti radniku upoznavawe sa zakonskim propisima o radu, propisima iz oblasti za{tite na radu, ovim ugovorom i pravilnikom o radu.

2. Vrste i trajawe ugovora o radu

^lan 7.

Ugovor o xxxx x xxxx nije nazna~eno vrijeme trajawa smatra}e se ugovorom o radu na neodre|eno vrijeme.

Ugovor o radu na odre|eno vrijeme ne mo`e se zakqu~iti na period du`i od dvije godine.

Ako radnik nakon isteka roka iz stava 2. ovog ~xxxx uz izri~itu ili pre}utnu saglasnost poslodavca nastavi da radi, smatra}e se da je zasnovao radni odnos na ne- odre|eno vrijeme.

Ukoliko se radnik vi{e puta zapo{qava kod poslo- davca na osnovu ugovora o radu na odre|eno vrijeme i na taj na~in ostvari 24 mjeseca rada u toku posqedwe tri godine, smatra}e se da je zasnovao radni odnos na ne- odre|eno vrijeme.

3. Probni rad

^lan 8.

Zakqu~ivawem ugovora o radu mo`e se ugovoriti probni rad, koji ne mo`e trajati du`e od tri mjeseca.

Radnik za vrijeme probnog xxxx xxx sva prava iz radnog odnosa u skladu sa poslovima radnog mjesta koje obavqa za vrijeme probnog rada.

Probni rad prati i ocjewuje stru~na komisija poslo- davca sastavqena od ~lanova koji imaju najmawe isti ste- pen stru~ne spreme koji ima radnik na probnom radu.

Ocjena o probnom radu daje se u pismenoj formi i saop{tava radniku po isteku roka probnog rada.

U slu~aju pozitivne ocjene probnog rada, smatra se da xx xxxxxx zasnovao radni odnos sa danom potpisivawa ugovora o probnom radu, odnosno stupawa na rad po xxx ugovoru koji prestaje da va`i, ali se ne mo`e uzimati kao raskidni uslov.

4. Rad pripravnika

^lan 9.

Poslodavac mo`e zakqu~iti ugovor o radu na odre|eno vrijeme sa pripravnikom.

Pripravnikom se smatra lice koje je zavr{ilo sred- wu, vi{u {kolu ili fakultet, a koje prvi put zasniva radni odnos u svom stru~nom zvawu.

Pripravni~ki sta`, s obzirom na xxxxxx xxxx~ne spreme, mo`e trajati:

a) {est mjeseci za xxxx xxxx imaju zavr{enu sredwu

{kolu,

b) devet mjeseci za xxxx xxxx imaju zavr{enu vi{u

{kolu,

v) dvanaest mjeseci za xxxx xxxx imaju zavr{en fakul- tet, odnosno visoku stru~nu spremu.

Trajawe pripravni{tva na osnovu ocjene stru~nog lica, u skladu sa programom rada pripravnika, mo`e se skratiti do polovine vremena predvi|enog u prethodnom stavu.

Istekom pripravni~kog sta`a pripravnik pola`e ispit pred komisijom, ~iji ~lanovi moraju imati isti ili vi{i xxxxxx xxxx~ne spreme od one koju ima pripravnik.

Za vrijeme trajawa pripravni~kog sta`a pripravnik ima pravo na platu i sva druga prava po osnovu radnog odnosa u skladu sa ovim kolektivnim ugovorom, pravil- xxxxx x xxxx i ugovorom o radu.

5. Raspore|ivawe radnika

^lan 10.

Radnik se raspore|uje na radno mjesto za koje zasniva radni odnos i koje je navedeno u ugovoru o radu.

Radnik mo`e zasnovati radni odnos na radnom mjestu koje ne odgovara wegovoj stru~noj spremi (vrsti ili ste- penu), ukoliko je to u interesu poslodavca, a radnik na to pristane potpisivawem ugovora o radu.

Poslodavac mo`e radnika za vrijeme trajawa ugovora o radu privremeno uputiti na rad u druga mjesta u BiH gdje ima svoje pogone ili druge organizacione dijelove pod uslovom da mu obezbijedi:

- najmawe sama~ki smje{taj sa osnovnim higijenskim uslovima za boravak,

- najmawe dva besplatana obroka u radne dane, kao i terenski dodatak,

- nov~anu naknadu tro{kova putovawa za posjetu porodici najmawe jedanput u mjescu, ukoliko radnik ima porodicu.

Stav 3. ovog ~xxxx ne mo`e se primijeniti na rad- nicu xxxx xx trudna ili koja ima dijete do xxxxx xxxxxx starosti, kao i na invalide.

6. Rad radnika u posebnim slu~ajevima

^lan 11.

Xxxxxx xx du`an, privremeno, obavqati poslove koji ne odgovaraju ni vrsti ni stepenu wegovog stru~nog obrazovawa, znawa i radnog iskustva u slu~aju vi{e sile (prirodnih ili drugih nesre}a u kojima su ugro`eni

`ivot i zdravqe qudi ili imovina), iznenadnog kvara sirovina i materijala koji prouzrokuju potpun ili dje- limi~an zastoj radnog procesa kod poslodavca, ako je osposobqen za rukovawe sredstvima rada i sredstvima za{tite na radu na poslovima koje je du`an privremeno obavqati.

Poslodavac mo`e radnika, privremeno, rasporediti na druge poslove koji ne odgovaraju vrsti i stepenu wegovog stru~nog obrazovawa u slu~aju iznenadnog pove}awa obima posla, zamjene odsutnog radnika ili obaveze izvr{avawa ugovorenog posla.

Privremeni raspored iz stava 2. ovog ~xxxx mo`e trajati najdu`e tri mjeseca.

Radnik za vrijeme obavqawa poslova iz st. 1. i 2. ovog

~xxxx ima pravo na platu svog radnog mjesta, odnosno platu xxxx xx za wega povoqnija.

7. Dopunsko osposobqavawe, stru~no obrazovawe i usavr{avawe

^lan 12.

Poslodavac je du`an da u skladu sa promjenama u pro- cesu rada, tehnolo{xxx unapre|ewima ili potrebama organizacije rada obezbijedi stru~no obrazovawe i usavr{avawe radnika.

Poslodavac koji nije radniku obezbijedio dopunsko osposobqavawe, stru~no obrazovawe i usavr{avawe u skladu sa zahtjevima xxxxxxx xxxx na radnom mjestu nema pravo na obe{te}ewe u slu~aju materijalne {tete koja nastane kao posqedica nestru~nog rada, niti radnik mo`e po xxx osnovu trpjeti druge {tetne posqedice.

Za vrijeme stru~nog usavr{avawa radniku pripada naknada plate.

Visina naknade i drugi uslovi pod kojima se radnik stru~no usavr{xxx xxxxxx{u se posebnim ugovorom izme|u radnika koji je na stru~nom usavr{avawu i poslodavca, zakqu~enim na osnovu odredaba odgovara- ju}eg pravilnika.

III - RADNO VRIJEME

1. Puno radno vrijeme

^lan 13.

Puno radno vrijeme iznosi 40 ~asova sedmi~no, ukuqu~uju}i i 30 minuta odmora dnevno.

Poslodavac je du`an da izvr{i raspored radnog vre- mena najmawe za 30 narednih xxxx i da to oglasi na na~in koji xx xxxxxxxx~an svim radnicima, kao i da vodi dnevnu evidenciju o prisutnosti radnika na radu.

Ukoliko je rad organizovan u smjenama, zamjena smje- na vr{i se u okviru utvr|enog radnog vremena.

Radnik ima pravo na dnevni odmor izme|u dva xxxxx xxxx u trajawu od najmawe 12 ~asova neprekidno, i sedmi~ni odmor u trajawu od najmawe 24 ~asa neprekid- no, a ukoliko je neophodno da radnik radi na svoj

sedmi~ni xxx odmora, poslodavac je du`an da naknadno, u dogovoru sa radnikom, odredi kada }e radnik iskori- xxxxx xxx odmora.

^lan 14.

Radnici xxxx xxxx xx xxxx~ito te{xxx i po zdravqe

{tetnim poslovima imaju pravo na skra}ewe radnog vre- mena do 10 ~asova sedmi~no.

Inicijativu za skra}ewe radnog vremena mo`e dati sindikat preduze}a - grane.

Radno vrijeme iz stava 1. ovog ~xxxx, u pogledu prava radnika, smatra se punim radnim vremenom.

2. Prekovremeni i no}ni rad radnika

^lan 15.

Xxxx xx u skladu sa Zakonom o xxxx xxxx|en prekovre- meni rad, on ne mo`e trajati vi{e od 10 ~asova sedmi~no ili 150 ~asova u toku kalendarske godine.

^lan 16.

Prekovremeni rad se ne mo`e uvesti:

- radnicima mla|im od 18 xxxxxx `ivota,

- radnici za vrijeme trudno}e,

- majkama sa djetetom do tri godine `ivota,

- samohranom roditequ ili usvojiocu djeteta mla|eg od {est xxxxxx `ivota,

- invalidu kome bi takav rad mogao ugroziti, odno- sno pogor{ati zdravstveno stawe.

Izuzetno, radnicima iz stava 1. alineje 3. i 4. ovog

~xxxx mo`e se odobriti da rade prekovremeno, uz wihovu pismenu saglasnost.

No}nim radom smatra se rad izme|u 22 ~asa i {est

~asova narednog xxxx.

No}ni rad je zabrawen:

- radnicima mla|im od 18 xxxxxx `ivota,

- trudnim `enama, po~ev{i od {estog mjeseca trud- no}e,

- majkama sa djetetom do jedne godine starosti.

3. Preraspodjela radnog vremena

^lan 17.

Ako priroda i potreba posla to zahtijevaju, puno radno vrijeme mo`e se preraspodijeliti tako da tokom jednog perioda traje du`e, a tokom drugog perioda kra}e od punog radnog vremena, s xxx xx xxxxxx~no radno vrije- me ne mo`e da traje du`e od 52 ~asa sedmi~no, a za sezonske poslove najdu`e 60 ~asova sedmi~no.

Preraspodjelom radnog vremena prosje~no radno vrijeme tokom kalendarske godine ili drugog perioda odre|enog pravilnikom o radu ne mo`e biti du`e od 40

~asova u sedmici.

Ako je uvedena preraspodjela radnog vremena, takvo radno vrijeme ne smatra se prekovremenim radom.

IV - ODMORI I ODSUSTVA

1. Godi{wi odmori

^lan 18.

Radnik koji ima najmawe {est mjeseci neprekidnog xxxx xxx pravo na pla}eni godi{wi odmor u trajawu od najmawe 18 radnih xxxx.

Xxxx{wi odmor uve}ava se:

- po osnovu radnog sta`a - po xxxxx xxx za svake tri navr{ene godine radnog sta`a,

- roditequ, staraocu i usvojiocu hendikepiranog djeteta - tri xxxxx xxxx,

- invalidu rada i ratnom vojnom invalidu od 1. do 4. xxxxx - dva xxxxx xxxx.

Maloqetni radnik ima pravo xx xxxx{wi odmor od najmawe 24 xxxxx xxxx.

^lan 19.

Radnik koji nema najmawe {est mjeseci neprekidnog xxxx xxx pravo xx xxxx{wi odmor u trajawu od xxxxx xxx za svaki navr{eni mjesec rada.

^lan 20.

Radnik xxxx xxxx na poslovima sa posebnim uslovima rada iz ~xxxx 36. Zakona o radu, ima pravo xx xxxx{wi odmor najmawe u trajawu od 30 radnih xxxx.

^lan 21.

Godi{wi odmor se po pravilu koristi neprekidno.

Polaze}i od potrebe rada, poslodavac mo`e odlu~iti da se odmor koristi u dva dijela, s xxx {to jedan dio godi{weg odmora xxxx iznositi neprekidno najmawe dvije sedmice.

Poslodavac je du`an da radniku omogu}i da neisko- ri{}eni dio godi{weg odmora iskoristi najdaqe do xxxxx xxxx naredne kalendarske godine.

^lan 22.

Plan xxxx{}xxx xxxx{wih odmora donosi poslo- davac, uz mogu}nost da se uzme u obzir opravdana `eqa radnika, kao i mi{qewe i prijedlozi sindikata.

Ako je kod poslodavca radno vrijeme raspore|eno u

{est radnih xxxx u sedmici, kod odre|ivawa du`ine godi{weg odmora smatra}e se da je radno vrijeme ra- spore|eno u pet radnih xxxx u sedmici, tako da se subota ne}e ura~unati u xxxx xxxx{weg odmora.

U vrijeme trajawa godi{weg odmora ne ra~una se vri- jeme odsustvovawa xx xxxx po drugim osnovima, vrijeme nesposobnosti za rad, vrijeme praznika u koje se ne radi, kao i drugo vrijeme odsustvovawa xx xxxx koje se radniku priznaje u sta` osigurawa.

2. Pla}eno odsustvo

^lan 23.

Radnik ima pravo na pla}eno odsustvo do {est rad- nih xxxx x xxxx kalendrske godine u slu~ajevima:

- sklapawa braka - tri xxxxx xxxx,

- ro|ewe djeteta - dva xxxxx xxxx,

- sklapawa braka djeteta - dva xxxxx xxxx,

- te{ke bolesti ~xxxx u`e porodice - dva xxxxx xxxx,

- prilikom smrti ~xxxx u`e porodice - tri xxxxx xxxx,

- prilikom smrti ~xxxx {ire porodice - jedan radni xxx,

- dobrovoqnog davawa krvi - dva xxxxx xxxx za svako davawe,

- selidbe u drugi xxxx u istom mjestu stanovawa - jedan radni xxx,

- selidbe u drugi xxxx u drugom mjestu stanovawa - dva xxxxx xxxx,

- radi zadovoqewa vjerskih i tradicijskih potreba - jedan radni xxx,

- elementarne nesre}e kojom xx xxxx`xxx egzistencija radnika i wegove porodice - tri xxxxx xxxx,

- u slu~aju sindikalnog obrazovawa i usavr{avawa na kursevima i seminarima za vrijeme dok traju, ali ne du`e od pet radnih xxxx x xxxx kalendarske godine.

Radnik, u slu~aju potrebe, mo`e u toku kalendarske godine koristiti pla}eno odsustvo po vi{e osnova.

U slu~aju smrti ~xxxx porodice radnik ima pravo na vi{e od {est xxxx xxx}enog odsustva ukoliko xx x xxxx kalendarske godine ve} koristio prava iz stava 1. ovog

~xxxx.

^lanom u`e porodice u smislu ovog ugovora smatra- ju se lica: bra~ni i vanbra~ni supru`nici, wihova djeca (bra~na, vanbra~na i usvojena), pastor~ad, djeca xxxxx

pod starateqstvo i druga djeca bez roditeqa xxxxx xx izdr`avawe, xxxxx, otac, usvojilac.

^xxxxx {ire porodice smatraju se: o~uh, ma}eha, djed i baba po majci i po ocu, bra}a i sestre.

Poslodavac mo`e, na zahtjev radnika, odobriti pla}eno odsustvo du`e od {est radnih xxxx x xxxx xxxxx- darske godine u opravdanim slu~ajevima.

3. Nepla}eno odsustvo

^lan 24.

Poslodavac mo`e radniku, na wegov zahtjev, odobri- ti odsustvovawe sa posla bez naknade - nepla}eno odsu- stvo u slu~ajevima:

- obrazovawa i stru~nog usavr{avawa na vlastiti tro{ak,

- wege ~xxxx porodice,

- u~estvovawa u dru{tvenim, nau~nim, kulturnim, sportskim i drugim javnim manifestacijama u zemqi i inostranstvu,

- gradwe ili popravke ku}e ili stana,

- obavqawe neophodnih li~nih i porodi~nih poslo- va koje xx xxxxxx du`an obrazlo`iti u svom zahtjevu,

- u drugim opravdanim slu~ajevima.

Za vrijeme nepla}enog odsustva prava i obaveze rad- nika po osnovu rada miruju, a tro{kove penzijskog i invalidskog osigurawa snosi korisnik nepla}enog odsustva.

V - ZA[TITA RADNIKA

1. Za{tita na radu

^lan 25.

Poslodavac je du`an da obezbijedi uslove rada i sve potrebne mjere li~ne i kolektivne za{tite na xxxx xxxxx se {titi fizi~ko i psihi~ko zdravqe, li~na i kolektiv- na bezbjednost radnika u procesu rada, u skladu sa Zakonom o za{titi na radu i drugim propisima iz oblasti za{tite na radu.

^lan 26.

Radnik ima pravo da odbije da radi ukoliko mu nisu obezbije|ena propisana sredstva za{tite na radu i uko- liko poslodavac nije ispunio svoju obavezu da ga upozna sa propisima o za{titi na radu i rukovawu sa sredstvi- ma rada ~ije xxxx{}ewe mo`e da ugrozi `ivot ili zdravqe qudi i okolinu.

^lan 27.

Xxxxxx xx du`an da se pri radu koristi odgova- raju}im sredstvima na radu, u suprotnom odgovara za povredu radnih obaveza.

^lan 28.

Poslodavac je odgovoran za posqedice nesre}e na radu koje mogu nastupiti zbog neispravnosti objekata, ma{ina, ure|aja i drugih materijalnih sredstava koja se koriste u procesu xxxx, xxx i zbog neovla{}enog i nestru~nog rukovawa xxx sredstvima.

^lan 29.

Pored propisa o za{titi na radu, poslodavac je obavezan da upozna radnike sa propisima o radnim odnosima, ukqu~uju}i i prava i obaveze koji proizilaze iz kolektivnog ugovora i pravilnika o radu.

^lan 30.

Tro{xxxx mjera za{tite na radu, kao i tro{xxxx nabavke radne i za{titne opreme (radna odje}a i obu}a) padaju na teret poslodavca.

^lan 31.

Poslodavac je du`an da radnike kolektivno osigura za slu~aj povrede na radu, tjelesne nesposobnosti ili smrti, kod odgovaraju}e organizacije za osigurawe.

^lan 32.

Radnik mla|i od 18 xxxxxx ne mo`e biti raspore|en da radi xx xxxx~ito te{xxx poslovima koji bi mogli da predstavqaju pove}an rizik za wegov `ivot, zdravqe i psihofizi~ki razvoj.

2. Posebna za{tita `ene i materinstva

^lan 33.

Poslodavac ne mo`e odbiti da primi u radni odnos

`enu zbog toga {to je trudna, niti joj mo`e otkazati ugovor o radu zbog trudno}e ili zbog toga {to `ena koristi porodiqsko odsustvo.

@ena za vrijeme trudno}e i dok doji dijete, na osnovu preporuke nadle`nog doktora, mo`e biti privremeno raspore|ena na druge (lak{e) poslove u interesu o~uvawa zdravqa, a ukoliko poslodavac nije u mogu}nosti da joj to obezbijedi, ima pravo na odsustvo xx xxxx uz naknadu plate koja ne mo`e biti mawa od one koju bi ostvarila da xx xxxxxx na svom radnom mjestu.

U ciqu potpunije i kvalitetnije zdravstvene za{tite

`ena radnica, poslodavac }e na teret svojih sredstava, jednom godi{we omogu}iti qekarski pregled, radi pre- vencije i blagovremenog otkrivawa bolesti speci- fi~nih za `ene.

3. Posebna za{tita bolesnih i invalidnih radnika

^lan 34.

Radniku koji je pretrpio povredu na radu ili obolio od profesionalne bolesti, za vrijeme dok je privremeno nesposoban za rad poslodavac ne mo`e otkazati ugovor o radu.

Radnik iz stava 1. ovog ~xxxx koji xx xxxxx lije~xxx i oporavka osposobqen za rad ima pravo da xx xxxxx na poslove koje je obavqao ili druge poslove koji odgovara- ju stru~nim sposobnostima.

Ako nadle`na slu`ba Javnog xxxxx za penzijsko i invalidsko osigurawe, nakon zavr{enog lije~ewa i opo- ravka radnika, kod wega utvrdi preostalu radnu sposob- nost ili opasnost od nastupawa invalidnosti, poslo- xxxxx xx du`an da ga rasporedi na drugi posao xxxx xxxx- xxxx wegovoj preostaloj radnoj sposobnosti, u skladu sa zakonom.

Preostala radna sposobnost radnika iz stava 3. ovog

~xxxx ne mo`e predstavqati razlog za otkaz ugovora o radu.

Radniku - invalidu pripada pravo na naknadu plate, najmawe u visini od 80% od osnovne plate za vrijeme dok ga poslodavac ne rasporedi na posao koji odgovara wegovoj preostaloj radnoj sposobnosti.

Radnik kod koga, nakon lije~ewa i oporavka od povrede na radu ili profesionalne bolesti, ostanu posqedice po zdravqe ima prednost u odnosu na ostale radnike kod ostvarivawa prava na stru~no osposobqa- vawe i usavr{avawe.

VI - PLATE I NAKNADE

^lan 35.

Za obavqen rad radniku pripadaju plata i naknade plate u skladu sa Zakonom o radu, Op{xxx kolektivnim ugovorom, ovim kolektivnim ugovorom, pravilnikom o radu poslodavca i ugovorom o radu.

Plata se sastoji od:

a) osnovne plate - koju xx xxxxxx ostvario za puno radno vrijeme i standardne rezultate rada,

b) uve}awa plate.

Plata se ispla}uje za period koji ne mo`e biti du`i od 30 xxxx.

Podaci o platama po odredbama ovog kolektivnog ugovora su javni.

Podaci o pojedina~nim isplatama nisu javni.

Poslodavac je du`an da radniku uru~i obra~un plate prilikom svake isplate.

Poslodavac koji na xxx dospjelosti ne isplati platu i naknadu plate du`an je do kraja mjeseca u kojem je dospjela isplata plate ili naknada plata uru~iti rad- niku pismeni obra~un plate ili naknade xxxx xx bio du`an da isplati.

1. Osnovna plata

^lan 36.

Osnovna plata za puno radno vrijeme utvr|uje se tako

{to se cijena xxxx xxx izraz vrijednosti za najjedno- stavniji rad, pomno`i sa odgovaraju}im koeficijentom iz xxxxx slo`enosti poslova utvr|enih ovim ugovorom, a tome se dodaju dodaci na platu.

Sastavni dio osnovne plate je uve}awe po osnovu ukupnog radnog sta`a radnika, koje iznosi 0,50% za svaku godinu radnog sta`a.

Osnovna plata pripravnika i drugih radnika koji nemaju polo`en stru~ni ili drugi odgovaraju}i ispit, koji su po zakonu du`ni polo`iti, umawuje se za 20%.

Radniku xxxx xxxx kra}e od punog radnog vremena osnovna plata se utvr|uje srazmjerno radnom vremenu koje je utvr|eno ugovorom o radu.

2. Utvr|ivawe cijene rada i osnova za obra~un naknada

^lan 37.

Cijenu rada utvr|uje komisija (od {est ~lanova - od kojih svaka strana ugovornica imenuje po tri ~xxxx), u posqedwem kvartalu teku}e godine za narednu godinu.

Prilikom utvr|ivawa cijene rada u~esnici }e imati u vidu kretawe plata, vrijednost potro{a~xx xxxxx, xxxx proizvodwe i `ivotnog standarda u Republici Srpskoj.

U slu~aju da se u~esnici ne dogovore o visni cijene rada, primjewuje se prethodno utvr|ena cijena rada, ne du`e od {est mjeseci.

Odluku o visini cijene rada u~esnici ugovora objavquju u “Slu`benom glasniku Republike Srpske”.

Cijenu rada utvr|enu ovim ugovorom poslodavac mo`e uve}ati u zavisnosti od ostvarenih rezultata poslovawa.

^lan 38.

Xxxxx za obra~un naknada i ostalih primawa radni- ka predstavqa najni`a plata utvr|ena Op{xxx xxxxx- tivnim ugovorom.

3. Koeficijenti i xxxxx slo`enosti poslova

^lan 39.

Koeficijenti slo`enosti poslova utvr|uju se xxx xxxxx`i koeficijenti za grupu slo`enosti poslova od 1. xxxxx xxx najjednostavnijih do 9. xxxxx xxx najslo`enijih poslova:

I grupa

JEDNOSTAVAN RUTINSKI RAD

- za obavaqawe poslova ne tra`i se stru~no obrazovawe

- prvi xxxxxx - XX xxxxx`i koeficijent 1,80;

II grupa

MAWE SLO@ENI POSLOVI I ZADACI

- za obavqawe ovih poslova zahtijeva se stru~na interna osposobqenost u trajawu od {est mjeseci do dvije godine

- drugi xxxxxx - XX - xxxxx`i koeficijent 2,00;

III grupa

SREDWE SLO@ENI POSLOVI I ZADACI

- za obavqawe ovih poslova zahtijeva se stru~na osposobqenost koja se sti~e trogodi{wim {kolovawem

- tre}i xxxxxx - XX - xxxxx`i koeficijent 2,70;

IV grupa

SLO@ENIJI I RAZNOVRSNIJI POSLOVI I ZADACI UZ POTREBNE KONSULTACIJE

- za obavqawe ovih poslova zahtijeva se stru~na osposobqenost koja se sti~e sredwim obrazovawem

- ~etvrti xxxxxx - SSS - najni`i koeficijent 3,00;

V grupa

SLO@ENIJI POSLOVI I ZADACI KOJI ZAHTIJEVAJU VE]U SAMOSTALNOST

- za obavqawe ovih poslova potreban xx xxxx xxxxxx xxxx~ne spreme

- xxxx xxxxxx - VKV - najni`i koeficijent 3,10;

VI grupa

POSLOVI KOJI ZAHTIJEVAJU SAMOSTAL- NOST I VE]U KREATIVNOST

- kao uslov za obavqawe ovih poslova zahtijeva se stru~nost koja se sti~e visokim obrazovawem

- {esti stepen - V[S - najni`i koeficijent 4,10;

VII grupa

POSLOVI KOJI ZAHTIJEVAJU DODATNO POZNAVAWE U@EG PODRU^JA DJELOVAWA

- za obavqawe ovih poslova zahtijeva se stru~nost koja se sti~e fakultetskim obrazovawem

- sedmi xxxxxx - VSS - najni`i koeficijent 5.00;

VIII grupa

VRLO SLO@ENI POSLOVI KOJI ZAHTIJEVA- JU INICIJATIVU I KREATIVNOST, TE DODAT- NA SPECIJALISTI^KA ZNAWA

- najni`i koeficijent 6,00;

IX grupa

NAJSLO@ENIJI POSLOVI I ZADACI SA POSEBNIM ZNA^AJEM ZA POSLOVAWE

- najni`i koeficijent 7,00.

Poslodavac pravilnikom o radu utvr|uje bli`e kri- terijume za razvrstavawe poslova po grupama slo`enosti poslova, imaju}i u vidu specifi~nost posla svakog radnog mjesta (uslovi rada, odgovornost, rukovo|ewe, specifi~na znawa, vje{tine i sl.).

Najni`i koeficijent xxxxx slo`enosti poslova predstavqa polazni osnov kod vrednovawa radnih mjesta u smislu prethodnog stava i ne ograni~ava poslodavca da utvrdi gorwu vrijednost koeficijenata za odre|ene poslove.

U skladu sa poslovnom politikom, poslodavac mo`e sa radnikom ugovoriti posebnu platu za odre|eni peri- od, izvan kriterijuma utvr|enih ovim kolektivnim ugo- vorom.

^lan 40.

Osnovna plata radnika uve}ava se po osnovu:

- obavqawa poslova pod posebno ote`anim uslovima,

- posebnih rezultata u radu,

- posebnih odgovornosti pri radu.

Pravilnikom o radu poslodavca i pojedina~nim kolektivnim ugovorom utvr|uju se na~in i visina uve}awa osnovne plate u smislu prethodnog stava.

^lan 41.

Osnovna plata radnika uve}ava se:

- po osnovu rada no}u za 35%,

- po osnovu prekovremenog rada za 35%,

- za rad na dane dr`xxxxx xxxxxxxx i xxxxx xxxx u koje se po zakonu ne radi za 50%.

Ako se prekovremeni rad obavqa no}u, uve}awe se vr{i po oba osnova iz alineja 1. i 2. iz prethodnog stava.

5. Najni`a plata

^lan 42.

Najni`u platu u Republici Srpskoj utvr|uju u~esni- ci Op{teg kolektivnog ugovora, u posqedwem kvartalu teku}e godine za narednu godinu.

U slu~aju kad je iznos osnovne plate radnika obra~unat u skladu sa ovim kolektivnim ugovorom ispod iznosa najni`e plate u Republici Srpskoj, utvr|enog u skladu sa prethodnim stavom ovog ~xxxx, radniku se ispla}uje najni`a plata.

Najni`a plata se ispla}uje samo za puno radno vrije- me i prosje~no ostvarene rezultate radnika u skladu sa aktima poslodavca.

6. Naknada plate

^lan 43.

Poslodavac je du`an radniku isplatiti naknadu neto plate u visni 100% u slu~ajevima:

- godi{weg odmora,

- pla}enog odsustva,

- dr`xxxxx xxxxxxxx i neradnih xxxx utvr|enih zakonom,

- za vrijeme prekida rada do kojeg je do{lo bez kri- vice radnika.

Visina naknade za vrijeme sprije~enosti za rad zbog bolesti radnika odre|ena je propisima o zdravstvenom osigurawu.

Poslodavac mo`e zadr`ati isplatu naknade iz prethodnog stava pod uslovom:

- da radnik u roku od dva xxxx ne obavijesti poslo- davca o privremenoj sprije~enosti za rad zbog bolesti,

- ako radnik za vrijeme privremene sprije~enosti obavqa druge poslove, ukoliko se u disciplinskom po- stupku to doka`e.

7. Ostala primawa radnika

^lan 44. Poslodavac radniku ispla}uje:

1. dnevnicu za slu`xxxx putovawe u Republici Srpskoj, Federaciji BiH i u inostranstvu - u visini koju odredi Vlada Republike Srpske posebnim aktom;

2. naknadu tro{kova prevoza kod dolaska na posao i povratka s posla u visini do pune cijene prevozne karte u javnom saobra}aju, a najmawe 50%;

3. naknadu za pove}awe tro{kova boravka za vrijeme rada na terenu u visini 10% dnevno od cijene rada utvr|ene ovim ugovorom;

4. tro{kove jednog toplog obroka - za vrijeme jednog radnog xxxx, xxx i u slu~aju obavqawa prekovremenog rada - u visini 50% najni`e plate utvr|ene Op{xxx kolektivnim ugovorom srazmjerno broju xxxx provedenih u redovnom radnom vremenu, odnosno prekovremenom radu ukoliko kod poslodavca nije organizovana ishrana radnika;

5. regres za xxxx{}ewe godi{weg odmora - u visini tri cijene rada utvr|ene ovim ugovorom;

6. otpremnina prilikom odlaska radnika u penziju - u visini trostruke plate radnika obra~unate u skladu sa ovim ugovorom, odnosno trostruke prosje~ne plate u pre- duze}u ukoliko je to povoqnije za radnika;

7. naknada tro{kova za xxxx{}ewe sopstvenog auto- mobila kod obavqawa slu`benog posla, po nalogu poslo- davca - u visini od 20% cijene goriva po jednom litru za svaki pre|eni kilometar.

Poslodavac mo`e radnicima isplatiti sredstva za obezbje|ewe zimnice i ogreva u visini tri cijene rada utvr|ene ovim ugovorom za svako davawe.

^lan 45.

Radniku ili wegovoj porodici ispla}uje se pomo} u slu~aju:

- smrti radnika - u visini do tri prosje~ne plate u Republici Srpskoj,

- smrti ~xxxx u`e porodice - u visini do dvije pro- sje~ne plate u Republici Srpskoj,

- te{ke invalidnosti i dugotrajne bolesti radnika - u visini do jedne prosje~ne plate u Republici Srpskoj,

- elementarnih nepogoda ili po`ara u stanu radnika

- u visini do jedne prosje~ne plate u Republici Srpskoj.

^lan 46.

Radniku se mo`e isplatiti jubilarna nagrada za ostvaren sta` kod poslodavca za:

- 10 xxxxxx radnog sta`a - u visini jedne prosje~ne plate poslodavca,

- 20 xxxxxx radnog sta`a - u visini dvije prosje~ne plate poslodavca,

- 30 xxxxxx radnog sta`a - u visini tri prosje~ne plate poslodavca.

VII - ODGOVORNOST ZA POVREDU OBAVEZA IZ UGOVORA O RADU I MATERIJALNA ODGOVORNOST

1. Povreda obaveza iz ugovora o radu xx xxxxxx radnika

^lan 47.

Povredu obaveza iz ugovora o xxxx xxxxxx ~ini neizvr{avawem ili nemarnim, neblagovremenim i nesavjesnim izvr{avawem.

Za povredu radne obaveze radnik odgovara u postupku za utvr|ivawe odgovornosti radnika.

Odgovornost za povredu radne obaveze ne iskqu~uje krivi~nu, prekr{ajnu i materijalnu odgovornost.

2. Lak{a povreda radne obaveze

^lan 48.

Lak{e povrede radne obaveze su propusti koje radnik u~ini u radu ili u vezi xx xxxxx, a koje se ne smatraju te`om povredom radnih obaveza u smislu Zakona o radu.

^lan 49.

Organ nadle`an za vo|ewe postupka i izricawa mjere za lak{u povredu radne obaveze je lice odre|xxx xxxxxx- xxxxx x xxxx poslodavca.

^lan 50.

Za lak{u povredu radne obaveze izri~e se mjera upo- zorewa ili nov~xxx xxxxx u visini 10% xx xxxx plate radnika u trajawu do tri mjeseca.

3. Te`a povreda radne obaveze

^lan 51.

U slu~aju te`e povrede radnih obaveza predvi|enih Zakonom o radu, poslodavac mo`e jednostrano raskinuti ugovor o radu.

^lan 52.

Postupak za vo|ewe te`e povrede radne obaveze spro- vodi disciplinska komisija od najmawe tri ~xxxx xxxx rje{ewem imenuje direktor preduze}a, s xxx da jednog

~xxxx komisije xxxx xxxxx`an organ sindikata u pre- duze}u.

^lan 53.

Rje{ewe o pokretawu disciplinskog postupka dostavqa se radniku protiv xxxx xx pokrenut disciplin- ski xxxxxxxx xxx i sindikatu u preduze}u, najkasnije pet xxxx prije xxxx xxxx|enog za raspravu.

^lan 54.

Radniku za koga se utvrdi da je izvr{io te`u povredu radne obaveze i da je za wu odgovoran izri~e se mjera:

- prestanka radnog odnosa,

- nov~xxx xxxxx u visini 30% xx xxxx plate radnika u trajawu od tri mjeseca.

^lan 55.

Protiv odluke disciplinskog organa radnik ima pravo da podnese direktoru zahtjev za za{titu prava u roku od 30 xxxx od xxxx prijema odluke.

Direktor je du`an da u roku od 30 xxxx od xxxx kad xx xxxxxx podnio zahtjev za za{titu prava odlu~i po xxx zahtjevu.

Odluka direktora po zahtjevu za za{titu prava rad- nika je kona~na.

Ako direktor u roku iz stava 2. ovog ~xxxx ne xxxxxx odluku po zahtjevu radnika, smatra}e se da je zahtjev pri- hva}en.

^lan 56.

Pokretawe postupka za utvr|ivawe odgovornosti radnika zastarijeva u roku od trideset xxxx kad xx xxxxx- da u~iwena, odnosno od xxxx saznawa za povredu, a naj- daqe u roku od tri mjeseca od xxxx kad je povreda u~iwena.

Vo|ewe postupka zastarijeva protekom {est mjeseci od xxxx pokretawa postupka za utvr|ivawe odgovornosti radnika.

Izvr{ewu izre~ene mjere za povredu radne obaveze ne mo`e se pristupiti ako je proteklo vi{e od dva mjeseca od kona~ne odluke kojom je mjera izre~ena.

4. Naknada materijalne {tete i zabrana konkurencije poslodavcu

^lan 57.

Radnik koji na radu ili u vezi xx xxxxx namjerno ili iz krajwe nepa`we po~ini materijalnu {tetu poslo- davcu du`an je da tu {tetu nadoknadi.

Iznos {tete xxxx xx po~inio radnik ili vi{e radni- ka zajedno mo`e se, u skladu sa pravilnikom o radu, utvrditi u pau{alnom iznosu.

Xxx{alni iznos naknade utvr|uje posebna komisija, koju imenuje direktor preduze}a, koja }e iznos naknade utvrditi na osnovu odredbi pravilnika o {xxxx, xxxx i rasturu te odgovaraju}ih zakonskih propisa.

^lan 58.

Radnik ima pravo na naknadu {tete od poslodavca koju pretrpi na radu ili u vezi xx xxxxx, osim ako je

{xxxx xxxxxxx zbog wegove krivice ili nepa`we.

Ako se izme|u poslodavca i radnika ne postigne saglasnost o visini i na~inu naknade {tete, o{te}ena strana ima pravo da svoje pravo ostvaruje putem nadle`nog suda u skladu sa zakonom.

^lan 59.

Radnik koji je zasnovao radni odnos s punim radnim vremenom ne mo`e, bez saglasnosti poslodavca, da za svoj ili tu|i ra~un ugovara ili obavqa poslove iz djelatno- sti koje obavqa poslodavac.

Radnici su obavezni ~uvati poslovne xxxxx.

Pojam i sadr`aj poslovne xxxxx u skladu sa zakonom odre|uje poslodavac pravilnikom o radu, o ~emu radni- ci moraju biti upoznati.

VIII - ZA[TITA PRAVA RADNIKA

^lan 60.

Radnik koji smatra da mu je poslodavac povrijedio pravo iz radnog odnosa mo`e, u pisanoj formi, podnijeti zahtjev poslodavcu da mu obezbijedi ostvarivawe tih prava.

Zahtjev iz stava 1. ovog ~xxxx mo`e se podnijeti u roku od 30 xxxx od xxxx saznawa za povredu prava, a naj- daqe u roku od tri mjeseca od xxxx u~iwene povrede.

Poslodavac je du`an da odlu~i po zahtjevu radnika u roku od 30 xxxx od xxxx dostavqawa zahtjeva, a ako u xxx roku ne odlu~i, smatra}e se da je zahtjev prihva}en.

^lan 61.

Za za{titu prava iz radnog odnosa radnik mo`e pod- nijeti tu`bu nadle`nom sudu koja nije uslovqena prethodnim obra}awem poslodavcu za za{titu tih prava.

Tu`bu za za{titu prava radnik mo`e podnijeti u roku od jedne godine od saznawa za povredu prava, a naj- daqe u roku od tri godine od xxxx u~iwene povrede.

^lan 62.

Nezavisno od na~ina na koji tra`i za{titu svojih prava, radnik mo`e tra`iti za{titu prava kod nadle`nog inspektora rada u roku od tri mjeseca od xxxx saznawa za u~iwenu povredu, a najdaqe u roku od {est mjeseci od xxxx u~iwene povrede.

Poslodavac je du`an da zatra`i mi{qewe Sindikata ukoliko se za za{titu prava obratilo naj- mawe deset radnika ili najmawe 10% od ukupnog broja zaposlenih radnika.

^lan 63.

U slu~aju pojedina~ne ili kolektivne za{tite prava iz radnog odnosa, radnici imaju pravo za{tite xx xxxxxx sindikata, sporazumnim rje{avawem spornih pitawa ili postupkom pred arbitra`om.

Arbitra`u od tri ~xxxx ~ine po jedan predstavnik poslodavca, sindikata i nezavisni arbitar sa liste arbitara, koju zajedni~ki utvrde poslodavac i sindikat.

Odluka arbitra`e je kona~na i obavezuju}a za radni- ka i poslodavca.

IX - PRESTANAK RADNOG ODNOSA

^lan 64.

Ugovor o radu prestaje da va`i pod uslovima predvi-

|enim u Zakonu o radu i u skladu sa ovim kolektivnim ugovorom.

1. Otkaz ugovora o radu xx xxxxxx poslodavca

^lan 65.

Poslodavac mo`e otkazati ugovor o radu radniku zbog te`e povrede radnih obaveza, odnosno neizvr{ewa obaveza iz ugovora o radu, ili ako se iz ekonomskih, organizacionih ili tehnolo{kih razloga uka`e potreba za prestankom rada radnika, a ne mo`e mu obezbijediti drugi odgovaraju}i posao.

Otkaz ugovora o radu poslodavac daje u pisanom obliku, uz navo|ewe razloga zbog kojih se otkazuje ugovor i primjerak akta dostavqa radniku.

^lan 66.

U slu~aju sudskog spora, ako nadle`ni sud utvrdi da je otkaz ugovora o xxxx xxxx je poslodavac dao radniku nezakonit, poslodavac }e radnika vratiti na posao i rasporediti na ranije ili druge poslove koji odgovaraju stru~nim i radnim sposobnostima radnika te isplatiti naknadu na izgubqene plate i druga primawa na koje rad- nik ima pravo prema kolektivnom ugovoru, pravilniku o radu i ugovoru o radu.

2. Udaqewe radnika xx xxxx

^lan 67.

Poslodavac mo`e radnika udaqiti sa posla i prije raskida ugovora o radu ako xx xxxxxx zate~en u radwi koja predstavqa krivi~no djelo ili ugro`ava imovinu ve}e vrijednosti.

Udaqewe, ako protiv radnika nije pokrenut krivi~ni postupak, mo`e da traje najdu`e tri mjeseca, za to vrijeme radnik ima pravo na naknadu plate u visini

od 50% prosje~ne plate xxxx xx ostvario u posqedwih

{est mjeseci.

3. Otkaz ugovora o radu xx xxxxxx radnika

^lan 68.

Radnik ima pravo da poslodavcu otka`e ugovor o radu zbog povrede obaveza iz ugovora o radu koje izvr{i poslodavac, kao i u slu~aju kad radnik `xxx da prekine radni odnos kod poslodavca.

Otkaz ugovora o xxxx xxxxxx dostavqa poslodavcu u pismenoj formi uz navo|ewe razloga zbog kojih se daje otkaz ugovora, a najdaqe u roku od 30 xxxx od xxxx xxxx je saznao da je poslodavac izvr{io povredu obaveza iz ugo- xxxx x xxxx.

U slu~aju otkaza ugovora o radu navedenih u stavu 1. ovog ~xxxx, radnik ima sva prava po osnovu xxxx xxx i u slu~ajevima kad je poslodavac nezakonito otkazao ugovor o radu.

4. Otkazni rok

^lan 69.

Ako otkaz ugovora o radu daje radnik, otkazni rok iznosi:

- do 10 xxxxxx penzijskog sta`a - 15 kalendarskih xxxx,

- od 10 do 20 xxxxxx penzijskog sta`a - 20 xxxxx- darskih xxxx,

- od 20 do 30 xxxxxx penzijskog sta`a - 25 xxxxx- darskih xxxx,

- preko 30 xxxxxx penzijskog sta`a - 30 kalendarskih xxxx.

^lan 70.

Kod prestanka radnog odnosa radnik ima pravo na otkazni rok, koji po~iwe te}i od xxxx uru~xxx otkaza radniku.

Otkazni rok, kad ga uru~uje poslodavac, iznosi:

- od dvije do 10 xxxxxx penzijskog sta`a - 30 xxxx,

- od 10 do 20 xxxxxx penzijskog sta`a - 45 xxxx,

- od 20 do 30 xxxxxx penzijskog sta`a - 75 xxxx,

- preko 30 xxxxxx penzijskog sta`a - 90 xxxx.

Za vrijeme trajawa otkaznog roka poslodavac je du`an radniku omogu}iti da koristi xxxxx xxxxxxxx xxx u sedmici radi tra`xxx xxxxx posla.

^lan 71.

Kad poslodavac otka`e ugovor o radu uz istovremenu ponudu da radnik potpi{e novi ugovor pod izmijewenim uslovima, radnik ima pravo na otpremninu i ako odbije da zakqu~i ugovor pod izmijewenim uslovima.

^lan 72.

Poslodavac je du`an u pismenoj formi obavijestiti sindikat o namjerama otkazivawa ugovora o radu kad zbog smawewa obima posla, organizacionih, ekonomskih i tehnolo{kih razloga ima opravdawe za to.

Aktivnosti shodno stavu 1. ovog ~xxxx poslodavac je du`an obaviti kad ima vi{e od 15 radnika i ima namjeru otkazati ugovor za najmawe 10% radnika, ali ne mawe od pet radnika, najkasnije na 30 xxxx prije namjeravanog otkazivawa ugovora o radu radnicima.

^lan 73.

Poslodavac kod koga postoje ekonomski, tehnolo{ki, organizacioni i drugi razlozi za otkaz ugovora o radu radnika mo`e tog radnika, uz wegovu saglasnost, uputi- ti na rad kod drugog poslodavca kao mjeru zbriwavawa vi{ka radnika, o ~emu xx xxxx sa~initi ugovor izme|u poslodavca i radnika i poslodavca kojem se upu}uje.

Upu}ivawe radnika u smislu stava 1. ovog ~xxxx mo`e biti i privremeno, ukoliko je izvjesno da }e se u roku od godinu xxxx kod ranijeg poslodavca stvoriti mogu}nosti za wegov povratak.

5. Otpremnina

^lan 74.

Prije prestanka radnog odnosa radnika, u smislu Zakona o radu, poslodavac je du`an radniku obezbijedi- ti sqede}e:

- isplatu neispla}enih plata, naknada plata i drugih davawa utvr|enih zakonom i kolektivnim ugovorom,

- isplatu neizmirenih doprinosa za penzijsko i inva- lidsko osigurawe i osigurawe za slu~aj nezaposlenosti,

- isplatu otpremnine u skladu sa odredbama ovog ugovora, s obzirom na osnov prestanka radnog odnosa.

^lan 75.

Radniku kome prestane radni odnos otkazom ugovora o radu xx xxxxxx poslodavca zbog prestanka potrebe za radom radnika iz ekonomskih, organizacionih i tehno- lo{kih razloga pripada pravo na otpremninu na teret poslodavca.

Visina otpremnine zavisi od du`ine rada radnika kod poslodavca i iznosi:

- za rad od dvije do 10 xxxxxx - 40% prosje~ne mjese~ne plate radnika ispla}ene u posqedwa tri mjeseca prije prestanka ugovora o radu, ili koja mu pripada u skladu sa kolektivnim ugovorom za svaku navr{enu godinu rada,

- za rad od 10 do 20 xxxxxx - 45% plate iz alineje 1. stav 2. ovog ~xxxx,

- za rad od 20 do 30 xxxxxx - 50% plate iz alineje 1. stav 2. ovog ~xxxx,

- za rad preko 30 xxxxxx - 55% plate iz alineje 1. stav

2. ovog ~xxxx.

^lan 76.

Sindikat }e aktivno u~estvovati u konsultacijama oko razloga za prestanak radnog odnosa, o broju i xxxxx- xxxx radnika xxxxxx xxxxx da prestane radni odnos, kao i o mjerama kojima bi se moglo izbje}i otkazivawe ugo- xxxx x xxxx (preraspore|ivawe, skra}ewe radnog vreme- na, penzionisawe i sl.).

X - USLOVI ZA RAD SINDIKATA

^lan 77.

Poslodavac je du`an da sindikatu omogu}i djelovawe u skladu sa wegovom ulogom i zadacima, statutom, pro- gramom i me|unarodnim konvencijama o radu:

a) da pokre}e inicijative, podnosi zahtjeve i prije- dloge i da zauzima stavove od zna~aja za materijalni, ekonomski i socijalni polo`aj radnika,

b) da se mi{qewa i prijedlozi sindikata razmotre prije dono{ewa odluke od zna~aja za materijalni, ekonomski i socijalni polo`aj radnika i da se u odnosu na wih opredijeli.

^lan 78.

Poslodavac obezbje|uje sindikatu sqede}e uslove za wegovo djelovawe:

a) xxxx{}ewe odgovaraju}e prostorije i potrebne administrativno-tehni~ke i ra~unovodstvene usluge,

b) naknadu plate u visini od 15% predsjedniku ili povjereniku sindikata kod poslodavca do 100 radnika, odnosno za svakih narednih 100 radnika jo{ po 2,5% na osnovnu platu,

v) naknadu od 25% na osnovnu platu za profesional- no obavqawe funkcije predsjednika (povjerenik), gdje xx xxxx zaposlenih preko 500, o ~emu se zakqu~uje poseban ugovor.

^lan 79.

Sindikalnog predstavnika, zbog wegove sindikalne aktivnosti, ako djeluje u skladu sa va`e}im zakonima, kolektivnim ugovorima i op{xxx aktima, nije mogu}e bez saglasnosti nadle`nog organa sindikata, rasporedi- ti na drugo radno mjesto, niti uputiti na rad kod drugog poslodavca.

Zbog sindikalnog djelovawa poslodavac ne mo`e sindikalnom predstavniku, bez saglasnosti nadle`nog organa sindikata kojem pripada, smawiti platu, niti zbog sindikalnog djelovawa pokrenuti protiv wega disciplinski ili od{tetni postupak, niti ga na drugi na~in dovesti u neugodan ili podre|en polo`aj.

Pravo iz prethodnog stava ovog ~xxxx traje za vrije- me obavqawa funkcije i godinu xxxx xxxxx isteka funkcije.

Sindiklani predstavnici u smislu ovog ~xxxx xx i funkcioneri sindikata na vi{im nivoima koji svoju funkciju obavqaju volonterski, a zaposleni su kod poslodavca.

^lan 80.

Predstavnicima sindikata xxxx xx omogu}iti odsustvovawe sa posla radi prisustvovawa sindikalnim sastancima, konferencijama, sjednicama i kongresima i radi osposobqavawa na kursevima i seminarima.

Predstavnicima sindikata obezbje|uje se pristup svim radnim mjestima kod poslodavca kad je to potrebno za obavqawe wihove funkcije.

U slu~aju potrebe ubirawa sredstava solidarnosti, predstavnici radnika koje sindikat za to ovlasti, imaju pravo da ovu aktivnost obavqaju u odgovaraju}im pro- storijama ili pogonima poslodavca.

Predstavnicima sindikata dozvoqeno je da isti~u obavje{tewa sindikata u prostorijama poslodavca na mjestima koja xx xxxxxxxx~na radnicima.

Predstavnicima sindikata dozvoqava se da koriste najmawe dva ~asa mjese~no u toku radnog vremena za sa- xxxxxx u preduze}u i dva ~asa sedmi~no za ostale sindikalne aktivnosti.

Poslodavac ili predsjednik organa upravqawa su obavezni pozvati predsjednika sindikalne organizacije na sjednicu organa upravqawa sa utvr|enim dnevnim redom, kada se na sjednici raspravqa o ekonomsko-soci- jalnom polo`aju radnika.

Poslodavac je du`an da predstavnicima sindikata dozvoli da radnicima dostavqaju informacije, biltene, publikacije, xxxxx i xxxxx dokumenta sindikata.

Poslodavac je du`an obezbijediti xxxxxxxx xxxxxxx vawskim sindikalnim predstavnicima u organizaciju sindikata organizovanu kod wega, s xxx da te aktivnosti i posjete budu ranije najavqene direktoru.

Aktivnosti sindikata vr{e se tako da ne idu na

{tetu redovnog funkcionisawa poslodavca i radne di- scipline.

^lan 81.

Poslodavac je du`an obezbijediti obra~un i uplatu sindikalne ~lanarine obustavom iznosa ~lanarine iz plata radnika - ~lanova sindikata prilikom svake isplate plate, a prema odluci nadle`nog organa sindikata, uz pismenu saglasnost, odnosno sindikalnu pristupnicu radnika.

XI - INFORMISAWE RADNIKA

^lan 82.

Poslodavac je du`an informisati radnika o pravi- ma, du`nostima i odgovornostima, a posebno iz Zakona o radu i kolektivnog ugovora, platama, uslovima rada, na~inu za{tite prava radnika, op{tem stawu i perspek- tivi poslodavca i djelatnosti te planovima za budu}i razvoj, perspektivi radnog odnosa, uslovima rada i za{tite na radu.

Poslodavac je du`an da radnika obavje{tava o svim aktivnostima vezanim za utvr|ivawe prestanka potrebe za radom radnika a svakog radnika li~no da upozna sa mogu}nostima za rje{avawe wegovog radno-pravnog sta- xxxx.

Sindikat ima pravo da zahtijeva od poslodavca i druge informacije zna~ajne za ostvarivawe prava radnika.

XII - ME\USOBNI ODNOSI U RJE[AVAWU SPOROVA U^ESNIKA UGOVORA

^lan 83.

Potpisnici ugovora }e svim raspolo`ivim sred- stvima nastojati da se ovaj ugovor izvr{ava, a wegove odredbe po{tuju.

Za rje{avawe sporova nastalih izme|u potpisnika ugovora koji se ne mogu rije{iti me|usobnim prego- varawem i dogovorom osniva se mirovno vije}e u skladu sa zakonom i arbitra`a u skladu sa ovim ugovorom.

1. Arbitra`a

^lan 84.

Ako mirovno vije}e ne postigne saglasnost oko rje{avawa spornog pitawa ili ga strane u sporu ne pri- hvate, ono se ustupa arbitra`i.

Arbitra`a broji tri ~xxxx, sa {ire liste arbitara, koju saglasno utvrde u~esnici ugovora.

Na~in rada arbitra`e i wena ovla{}ewa utvr|uju u~esnici ugovora posebnim sporazumom.

Odluka arbitra`e o spornom pitawu je kona~na i protiv we nije dopu{xxxx `alba.

2. Ostvarivawe prava na {trajk

^lan 85.

Poslodavac i sindikat su du`ni preduzeti sve mjere u ciqu otklawawa uzroka koji dovode do {trajka, a uko- liko i pored preduzetih mjera do {trajka do|e, orga- nizuje se i vodi u skladu sa Zakonom o {trajku.

Ako se {trajk organizuje i vodi zbog neispla}enih plata, radnici koji u~estvuju u {trajku za vrijeme {traj- ka imaju pravo na naknadu plate xxx xx xx radili.

Organizovawe i sudjelovawe u {trajku na na~in utvr|en zakonom i pravilima sindikata o {trajku ne predstavqa povredu radne obaveze i ne mo`e biti osnov za utvr|ivawe bilo kakve odgovornosti, ni za prestanak radnog odnosa.

3. Zajedni~ka komisija

^lan 86.

Za xxxx~ewe i pra}ewe primjene ovog kolektivnog ugovora, rje{avawe spornih pitawa koja nastanu u spro- vo|ewu kolektivnog ugovora potpisnici obrazuju komisiju, u koju ulaze po tri predstavnika ovog ugovora.

Komisija donosi zakqu~ke konsenzusom.

XIII - PRELAZNE I ZAVR[NE ODREDBE

^lan 87.

U~esnici u zakqu~ivawu ovog kolektivnog ugovora mogu sporazumno da mijewaju odredbe ovog kolektivnog ugovora.

Postupak za izmjenu i dopunu ovog kolektivnog ugo- xxxx mo`e pokrenuti svaki wegov u~esnik.

Izmjene i dopune ovog kolektivnog ugovora vr{e se na na~in i po postupku po kojem je i zakqu~en.

Svaki od u~esnika ovog kolektivnog ugovora mo`e otkazati kolektivni ugovor ili wegove pojedine odredbe.

Otkazni rok traje tri mjeseca od xxxx obavje{tavawa ostalih u~esnika o otkazu.

Otkaz se saop{tava pismeno i objavquje u “Slu`benom glasniku Republike Srpske”.

Nakon isteka otkaznog roka u~esnici su du`ni pokrenuti postupak za zakqu~ivawe novog kolektivnog ugovora ili wegove izmjene i dopune u roku od trideset xxxx.

Do zakqu~ivawa izmjena i dopuna ili novog xxxxx- tivnog ugovora primjewuju se odredbe kolektivnog ugo- xxxx koje su otkazane.

^lan 88.

Ovaj ugovor zakqu~uje se na neodre|eno vrijeme, potpisivawem strana ugovornica, a stupa na snagu u roku od xxxx xxxx po objavqivawu u “Slu`benom glasniku Republike Srpske”.

^lan 89.

Tro{kove objavqivawa ovog kolektivnog ugovora snose potpisnice ugovora u istoj srazmjeri.

^lan 90.

Stupawem na snagu ovog kolektivnog ugovora presta- je da va`i Posebni kolektivni ugovor trgovine, ugo- stiteqstva i turizma Republike Srpske (“Slu`beni glasnik Republike Srpske”, broj 34/97).

Broj: 27-08/06 Broj: 58/06

25. avgusta 2006. godine 25. avgusta 2006. godine Sindikat trgovine, Udru`ewe poslodavaca ugostiteqstva, turizma i trgovine, turizma i uslu`nih djelatnosti RS ugostiteqstva RS, Predsjednik, Predsjednik, Xxxxx Xxxxxxxx}, s.r. Xxxxxxx Xxxxxx}, s.r.

U Odluci o meritumu Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, broj: AP-704/05, objavqenoj u “Slu`benom glasniku Republike Srpske”, broj 61/06, u tekstu Odluke vr{i se ispravka kako slijedi:

- na stranici 20 ta~ka 4. alineja 12. tekst: “zbog gubitka bliskog lica” bri{e se, a dodaje se novi, koji glasi: “zbog umawewa op{te `ivotne aktivnosti, pretrpqenog fizi~kog bola, straha i naru`enosti, nastalih usqed saobra}ajne nezgode”.

Broj: AP-704/05 Generalni sekretar

14. avgusta 2006. godine Ustavnog suda BiH,

Sarajevo Du{an Kalember, s.r.