UVODNE NAPOMENE
SADRŽAJ
UVODNE NAPOMENE ...................................................................... | 3 | |
1. | UGOVOR O RADU ............................................................................ | 3 |
a) | Zasnivanje radnog odnosa ............................................................... | 4 |
b) | Vrste ugovora o radu ....................................................................... | 5 |
2. | RADNO VRIJEME, ODSUSTVA I ODMORI ........................................... | 10 |
a) | Puno i nepuno radno vrijeme ........................................................... | 10 |
b) | Prekovremeni rad ............................................................................ | 10 |
c) | Xxxxxx, sedmični i godišnji odmor ..................................................... | 10 |
3. | ZAŠTITA RADNIKA ............................................................................ | 11 |
4. | XXXXX, NAKNADE I DRUGA PRIMANJA .............................................. | 13 |
a) | Plate ................................................................................................ | 13 |
b) | Naknade i druga primanja ................................................................ | 14 |
5. | ODGOVORNOST ZA POVREDU OBAVEZA IZ UGOVORA | |
I MATERIJALNA ODGOVORNOST ....................................................... | 14 | |
a) | Lakša i teža povreda radne obaveze .................................................. | 15 |
b) | Mjere koje preuzima poslodavac u slučaju ........................................ | 16 |
povrede radne obaveze | ||
6. | PRESTANAK RADNOG ODNOSA ........................................................ | 17 |
a) | Slučajevi u kojima prestaje radni odnos ............................................ | 17 |
b) | Postupak prilikom otkaza ugovora o radu | |
xx xxxxxx poslodavca ....................................................................... | 24 | |
c) | Prava i obaveze radnika u slučaju otkaza ugovora o radu ................. | 25 |
7. | RADNI SPOR ..................................................................................... | 27 |
8. | PRAVILNICI IZ OBLASTI RADNIH ODNOSA .......................................... | 28 |
Publikaciju pod nazivom „ZAKON O RADU REPUBLIKE SRPSKE“ napisale su Xxxxx Xxxxx i Xxxxxx Xxxxxxx.
UVODNE NAPOMENE
Zakon o radu Republike Srpske (u daljem tesktu: Zakon usvojen je 29. decembra 2015. godine) nakon dugih pregovora po hitnom postupku, a stupio je na snagu 20. januara 2016. godine.
Oblast radnih odnosa je specifična grana prava koja se bavi osjetljivim socijalnim pitanjima, tako da su donošenje novog zakona pratile razne nesuglasice socijalnih partnera, međutim, u konačnosti je usvojen zakon kojim su određena zakonska rješenja kvalitetnije regulisana, a pojedini pojmovi, preciznije definisani u odnosu na raniji zakon, te su uvedeni novi instituti čija primjena bi trebala da olakša funkcionisanje i ostvarivanje prava iz radnih odnosa.
Zakonom o radu su prava i obaveze kako radnika tako i poslodavca u
velikoj mjeri usklađena sa direktivom Evropske unije.
Period nakon usvajanja zakona o radu, obilježili su pokušaji pregovora socijalnih partnera, različita tumačenja odredaba Zakona o radu, donošenje Pravilnika i ostalih propratnih dokumenata, kao i iščekivanje donošenja kolektivnih ugovora, potrebnih za sprovođenje i funkcionisanje Zakona o radu.
Oblast radnog prava xx xxxx vezana za socijalni život građana, tako da i ostvarivanje njihovih prava zagarantovanih Zakonom o xxxx xxxxx da uživa karakter hitnosti i da budu rješavana sa posebnom pažnjom.
1. UGOVOR O RADU
Pravo na rad i slobodu xxxx xx pravo koje je zagarantovano Ustavom Republike Srpske, i svim važećim Direktivama Evrospke Unije, a njegovo ostvarivanje je detaljnije regulisano Zakonom i kolektivnim ugovorima, bilo da su u pitanju opšti ili pojedinačni.
Radni odnos je ugovorni odnos, koji nastaje, traje i prestaje po volji ugovornih strana, radnika i poslodavca, xxx xx istovremeno i jedan specifičan odnos, jer postoje zakonske odredbe kojih se moraju pridržavati
kako radnik tako i poslodavac. Zasniva se zaključivanjem Ugovora o radu između radnika i poslodavaca kojim ugovorom se detaljnije regulišu prava i obaveze ugovornih strana.
Ugovor o xxxx xx formalni ugovor koji se obavezno zaključuje u pismenoj formi. Zakonodavac je zbog specifičnosti i značaja ugovora o radu propisao devet obaveznih podataka koje xxxx da sadrži svaki ugovor o radu i to:
1. Naziv i sjedšte poslodavca,
2. Ime, prezime, stručna sprema i prebivalište odnosno boravište
radnika,
3. Datum stupanja radnika na rad,
4. Radno mjesto na kom se radnik zapošljava i mjesto rada,
5. Plata, novčana naknada i druga primanja radnika po osnovu rada,
6. Dužina godišnjeg odmora,
7. Trajanje ugovora, ako se ugovor zaključuje na određeno vrijeme,
8. Rokovi za otkazivanje ugovora zaključenog na neodređeno vrijeme,
9. Poslovi sa posebnim uslovima rada na radnom mjestu, ako postoje.
Pored xxxx navedenih podataka ostavljena je i mogućnost da se u ugovor o radu unesu i drugi podaci ako se smatra da su bitni za regulisanje međusobnih odnosa, s xxx što se u ugovor o radu ne mogu unositi odredbe koje su u suprotnosti sa važećim zakonskim propisima.
a) Zasnivanje radnog odnosa
Da bi se zasnovao radni odnos takođe se moraju postaviti određeni uslovi koji, počev od toga da se radni odnos može zasnovati sa licem koje ima najmanje 15 xxxxxx, odgovarajuću zdravstvenu sposobnost i koje ispunjava ostale uslove utvrđene posebnim zakonom, opštim aktom poslodavca, aktom o sistematizaciji ili posebnom odlukom poslodavca.
Lica između 15 i 18 xxxxxx xxxxxx mogu zaključiti ugovor o radu pod uslovom da pribave uvjerenje nadležne zdravstvene ustanove i da posjeduju opštu zdravstvenu sposobnost za rad kao i
saglasnost zakonskog zastupnika, dok maloljetna lica ne mogu zaključiti ugovore o radu za obavljanje poslova sa posebnim uslovima rada.
Posebni uslovi koje xxxxxx xxxx da ispunjava da bi zaključio ugovor o radu su različiti u zavisnosti od radnog mjesta za koje se zasniva radni odnos, ali najčešće su u pitanju sljedeći uslovi:
• Vrsta i xxxxxx stručne spreme,
• Radno iskustvo, ako je neophodno za samostalno obavljanje poslova,
• Posebna zdravstvena sposobnost za određene poslove za koje se zaključuje ugovor o radu
• Poznavanje stranih jezika,
• Određena znanja na računaru.
b) Vrste ugovora o xxxx
x. Ugovori o xxxx xxxxx se zasniva radni odnos
Ugovor o radu na neodređeno vrijeme
Smatra se da je ugovor o radu na neodređeno vrijeme osnovni način zasnivanja radnog odnosa, kao i da ugovor o radu u kom nije naznačeno vrijeme trajanja ili osnov za zaključenje ugovora o radu na određeno vrijeme u stvari ugovor na neodređeno vrijeme. Ugovor o radu se zaključuje prije stupanja radnika na rad, a ukoliko radnik ne stupi na rad danom utvrđenim ugovorom o radu, smatraće se da on i nije zasnovao radni odnos, osim u slučaju ako je spriječen da na rad stupi iz nekih opravdanih razloga, ili ako se sa poslodavcem drugačije ne dogovori.
Ugovor o radu na određeno vrijeme
Predviđeno je da se ugovor o radu zaključuje na neodređeno vrijeme, a samo u posebno propisanim slučajevima na određeno vrijeme. Zakonodavac je ostao pri stavu da se ugovor o radu na određeno vrijeme ne može zaključiti na period duži od 24 mjeseca, ali su predviđeni posebni uslovi pod kojima se ugovor o rad una određeno vrijeme može zaključiti na period duži od 24 mjeseca.
Ugovor o radu na određeno vrijeme se zaključuje xxxx xx trajanje određenog posla unaprijed određeno objektivnim razlozima, ili nastupanjem unaprijed predviđenog događaja.
Da bi se Ugovor o radu na određeno vrijeme zaključio na period duži od 24 mjeseca, moraju biti ispunjeni neki od taksativno nabrojanih uslova, odnosno:
• Ukoliko je to potrebno zbog zamjene radnika privremeno odsutnog radnika, do njegovog povratka;
• za rad na projektu čije je trajanje unaprijed određeno, do završetka projekta, a najduže 60 mjeseci;
• sa nezaposlenim kome do ispunjenja jednog od uslova za ostvarivanje prava na starosnu penziju nedotaje do 5 xxxxxx, najduže do ispunjenja ulova, u skladu sa propisima o invalidskom i penzijskom osiguranju;
Napomena: Shodno Zakonu o radu, ukoliko radnik ostane da radi kod poslodavca najmanje pet radnih xxxx po isteku vremena za koji je ugovor zaključen, smatra se da je radni odnos zasnovan na neodređeno vrijeme.
Pored ugovora o radu na određeno i neodređno vrijeme radnik i poslodavac mogu zaključiti i sljedeće radno-pravne ugovore:
Ugovor o probnom radu na period ne duži od 6 mjeseci
Ovaj ugovor daje mogućnost poslodavcu, prije nego se odluči na zaključivanje ugovora o radu na određeno/neodređeno vrijeme, da izvrši provjeru znanja radnika i njegovih sposobnosti, kao i drugih činjenica koje su u neposrednoj vezi sa konkretnim poslom. U skladu sa xxx poslodavac xx xxxxx svakom radniku sa xxxxx xx zaključio ugovor o probnom radu, za vrijeme trajanja probnog rada, da obezbijedi stručni nadzor i praćenje njegovog rada, kako bi po isteku vremena na koji je ugovor zaključen moglo da se izvrši ocjenjivanje radnika.
Što se samog trajanja ugovora o probnom xxxx xxxx, on se u pravilu zaključuje na 3 mjeseca, ali se izuzetno može produžiti za xxx 3 mjeseca, ali ne duže od 6 mjeseci. I poslodavac i radnik imaju pravo da otkažu ugovor o probnom radu i prije isteka roka na koji je ugovor zaključen uz otkazni rok od 7 xxxx. Ovaj ugovor xxxxx služi da se prije zaključivanja ugovora na neodređeno vrijeme potvrdi da radnik posjeduje kvalifikacije i vještine potrebne za obavljanje određenog posla.
Ugovor o radu sa nepunim radnim vremenom
U ovu grupu ugovora, kojim se zasniva radni odnos, xxxxx i ugovor o radu sa nepunim radnim vremenom. Nepuno radno vrijeme obuhvata radno vrijeme koje nije kraće od ¼ punog sedmičnog radnog vremena, osim ako posebnim propisom nije drugačije uređeno.
Radnik koji je zaključio ugovor o radu sa nepunim radnim vremenom ostvaruje sva prava koja prozilaze iz radnog odnosa ali srazmjerno vremenu koje je proveo na radu.
Napomena: Radnik sa nepunim radnim vremenom xxxx xxxx kod jednog poslodavca može ostatak radnog vremena da zasnuje radni odnos kod drugog poslodavca i da na xxx xxxxx ostvari puno radno vrijeme.
Ugovor o radu sa obavljanjem poslova van prostorija poslodavca
Ovaj ugovor o radu obuhvata rad od kuće i rad na daljinu, i kao takav sadrži podatke o trajanju radnog vremena, vrstu poslova i način organizovanja rada, uslove xxxx x xxxxx vršenja nadzora, visinu plate za obavljeni rad i rokove isplate, korišćenje i upotrebu sredstava za rad, naknadu drugih troškova rada i njihovog utvrđivanja i druga pava i obaveze.
Ugovor o rad sa kućnim pomoćnim osobljem
Ovim ugovorom zasniva se radni odnos radi obavljanja poslova kućnog pomoćnog osoblja. Prema ovom ugovoru, isplata dijela plate može se ugovoriti i u naturi, gdje se pod naturom podrazumijeva obezbjeđivanje stanovanja i ishrane odnosno samo obezbjeđivanje stanovanja ili ishrane. Vrijednost dijela davanja u naturi xxxx xx obavezno izraziti u novcu.
Ovaj ugovor pored podataka koje zakon propisuje kao obavezne za sve ugovore o radu, xxxx da sadrži i podatke koji su karakteristični za takve poslove.
Napomena: Ugovor o obavljanju poslova van prostorija poslodavca i Ugovor sa kućnim pomoćnim osobljem registruju se kod nadležnog organa jedinice lokalne samouprave.
Ugovor o radu sa pripravnikom
Ovaj ugovor poslodavac zaključuje sa licem koje prvi put zasniva radni odnos u svojstvu pripravnika za zanimanje za koje je to lice steklo određenu vrstu i xxxxxx stručne spreme. Za vrijeme pripravničkog staža pripravnik ima pravo na platu najmanje u visini 80% osnovne plate za poslove za koje je zaključio ugovor o radu, kao i na naknadu troškova i druga primanja.
ii. Rad van radnog odnosa
Ugovor o obavljanju privremenih i povremenih poslova
Ova vrsta ugovora se zaključuje za obavljanje poslova xxxx xxxxx jedno određeno vrijeme, odnosno ne duže od 90 xxxx x xxxx kalendarske godine i za poslove koji ne predstavljaju poslove za koje se zaključuje ugovor o radu. Poslodavac ugovor o obavljanju privremenih i povremenih poslova može da zaključi sa nezaposlenim licem, radnikom xxxx xxxx nepuno radno vrijeme do punog radnog vremena, članom omladinske ili studentske zadruge ili korisnikom starosne penzije.
Poslodavac xx xxxxx da lice koje je zaključilo ugovor o obavljanju privremenih i povremenih poslova prijavi na obavezno socijalno osiguranje i da vrši uplatu doprinosa za socijalno osiguranje u skladu sa Zakonom o doprinosima za cijelo vrijeme trajanja ugovora.
U grupu ugovora kojim se zaključuje ugovor za rad van radnog vremena spadaju xxx Ugovor o djelu, Ugovor o stručnom osposobljavanu i usavršavanju, Ugovor o dopunskom radu.
iii. Obavljanje poslova direktora
Lice koje je imenovano na funkciju direktora istu može obavljati sa ili bez zasnovanog radnog odnosa. Direktor koji zasniva radni odnos zaključuje Ugovor o radu, na određeno ili neodređno vrijeme do isteka roka na koji je izabran odnosno postavljen.
Direktor koji nije zasnovao radni odnos zaključuje poseban ugovor poznat pod nazivom “menadžerski ugovor” kojim ugovorom se uređuju međusobna prava, obaveze i odgovornosti.
Direktor koji obavlja funkciju bez zasnivanja radnog odnosa ima pravo na naknadu za rad koja ima karakter plate i druga prava, obaveze i odgovornosti u skladu sa ugovorom.
2. RADNO VRIJEME, ODSUSTVA I ODMORI
a) Puno i nepuno radno vrijeme
Radno vrijeme predstavlja vrijeme u kojem xx xxxxxx obavezan da obavlja poslove i radne zadatke prema uputstvima poslodavca, i ovdje možemo napraviti razliku između punog i nepunog radnog vremena.
Puno radno vrijeme koje radnik provodi na radu iznosi 40 časova sedmično, dok pri xxx Xxxxx predviđa da radno vrijeme koje smatramo punim ne može biti kraće od 36 časova, i ugovor o radu sa ovakvim radnim vremenom se može zaključiti samo sa jednim poslodavcem.
Oblast nepuno radno vrijeme, pod kojom se podrazumijeva radno vrijeme kraće od punog radnog vremena, po novom Zakonu pretrpjela je izmjene tako da radni odnos sa nepunim radnim vremenom xxxx ne može iznositi manje od ¼ radnog vremena.
b) Prekovremeni rad
U slučaju nekih nepredviđenih okolnosti, kada poslodavac ima potrebu da radnika zadrži na xxxx xxxx od radnog vremena, radnik u skladu sa vemenom provedenim na prekovremenom radu ima pravo na uvećanje plate.
Prekovremeni rad se najčećše javlja kao posljedica uvećanog obima posla, otklanjanja posljedica vremenskih nepogoda, i kao takav ne može trajati duže od 10 časova sedmično, odnosno četiri časa dnevno. U odnosu na ranije važeći Zakon o radu ovdje je povećan godišnji obim prekovremenih sati sa 150 na 180, s xxx da se kolektivnim ugovorom može utvrditi maksimalno trajanje do 230 časova godišnje.
c) Dnevni, sedmični i godišnji odmor
Dnevni odmor radnika u toku radnog vremena iznosi 30 minuta i uračunava u puno dnevno radno vrijeme. Dnevni odmor radnika između
dva uzastopna xxxxx xxxx iznosi minimalno 12 časova neprekidno dok
sedmični odmor iznosi minimalno 24 časa neprekidno.
Godišnji odmor radnika traje najmanje 20 radnih xxxx, a to pravo se kod većine poslodavaca uvećava za po xxxxx xxx za svake četiri navršene godine radnog staža, gdje primjećujemo izmjenu u odnosu na ranije važeću regulativu prema kojoj xx xxxxxx imao 18 radnih xxxx godišnjeg odmora i uvećavao se za jedan svake 3 godine. Za radnika koji nema najmanje 6 mjeseci neprekidnog rada, odnosno radnika koji prvi put zaniva radni odnos, Zakon predviđa da on xxxxx pravo na korišćenje godišnjeg odmora nakon 6 mjeseci neprekidnog rada i to na xxxxx xx xxxxx xxxxx xxx za svakih navršenih mjesec xxxx xxxx.
S obzirom da je pravo radnika na godišnji odmor predviđeno zakonom, a sve u cilju zaštite zdravlja radnika, isti se ne može odreći istog, a poslodavac ne može radniku uskratiti pravo na godišnji odmor, niti mu može, na ime neiskorišćenog godišnjeg odmora, isplatiti naknadu. Poslodavac xx xxxxx da radniku omogući da korištenje godišnjeg odmora najdalje do xxxxx xxxx mjeseca naredne godine.
Pored dnevnih, sedmičnih i godišnjih odmora radnik ima pravo na plaćeno odsustvo u skladu sa odredbama zakona, kolektivnog ugovora i ugovora o radu.
Napomena: Radnik kojem prestane radni odnos radi prelaska na rad kod drugog poslodavca za tu kalendarsku godinu koristi godišnji odmor kod poslodavca kod kojeg je stekao pravo i to prije prestanka radnog odnosa.
3. ZAŠTITA RADNIKA
Zaštita na radu, posebna zaštita maloljetnih radnika, žena i materinstva, bolesnih i invalidnih radnika je detaljno regulisana zakonskim odredbama kojim se obezbjeđuje zaštita kako fizičkog tako i psihičkog integriteta radnika, a sve u cilju što sigurnijeg i bezbjednijeg obavljanja rada i očuvanja zdravlja radnika.
Zakon posebnu pažnju posvećuje zaštiti mlađih radnika, zaštiti žene i
materinstva, kao zaštiti bolesnih radnika i invalida.
Shodno tome, zaštita mlađih radnika podrazumijeva da radnik mlađi od 18 xxxxxx ne može biti raspoređen da radi na radnim mjestima za xxxx xx utvrđeno da su radna mjesta sa povećanim rizikom ili na nekim naročito teškim poslovima, dok u pogledu radnog vremena puno radno vrijeme za radnika koji je maloljetan iznosi 35 časova sedmično.
Zaštita žene i materinstva u većem dijelu podrazumijeva zaštitu žene za vrijeme trudnoće, te odredbu koja ženu xxxx xx trudna, ili koristi porodiljsko štiti od otkaza ugovora o radu.
Za vrijeme trudnoće, porođaja i njege djeteta žena ima pravo na porodiljsko odsustvo u trajanju od godinu xxxx neprekidno, te ga može korisiti 28 xxxx pred porođaj. Za vrijeme dok koristi porodiljsko odsustvo žena ima pravo na naknadu plate u visini prosječne plate xxxx xx ostvarila u toku posljednjih 12 mjeseci prije počinjanja porodiljskog odsustva dok prema ranije važećem Zakonu naknada plate se određivala u zavisnosti od posljednje 3 plate. Ukoliko se desi situacija da žena nije ostvarila platu u posljednjih 12 mjeseci naknada plate iznosi u visini plate koju bi ostvarila da se nalazila na radu.
Sve ostale situacije precizno su regulisane odredbama Zakona o radu.
Napomena: Xxxx xxxxx pravo na penziju za jednu godinu manje staža osiguranja za svako rođeno dijete u odnosu na uslove za sticanje prava na penziju uređene Zakonom o penzijskom i invalidskom osiguranju.
Što xx xxxx zaštite bolesnih radnika i invalida, treba napomenuti da xxxx xx u pitanju povreda na radu , ili oboljenje nastalo kao posljedica rada na određenom poslu poslodavac ne može radniku otkazati ugovor o radu za vrijeme za koje je zdravstveno nesposoban za rad, bez obzira da xx xx u pitanju ugovor o radu na određeno ili neodređeno vrijeme. To, xxxxx podrazumijeva da ako je u pitanju ugovor o radu na određeno vrijeme period zdravstvene spriječenosti za rad se ne uračunava u vrijeme trajanja ugovora o radu.
U slučaju kada radnik postane sposoban za rad on se može vratiti na radno mjesto na kom je do nastanka spriječenosti za rad i radio, međutim Xxxxx ovdje predviđa jednu novu situaciju, a to je situacija kada u periodu dok xx xxxxxx bio odsutan prestane potreba za obavljanjem tog posla, ili se ukine radno mjesto. U xxx slučaju poslodavac može radniku da ponudi ugovor o radu za obavljanje drugih odgovarajućih poslova.
Napomena: Shodno Zakonu o radu, u slučajevima kada radnik odbije da zaključi novi ugovor o radu, ili da zaključi aneks ugovora o radu poslodavac može radniku da otkaže ugovor o radu.
4. PLATE, NAKNADE I DRUGA PRIMANJA
a) Plate
Pravo na platu je osnovno i neotuđivo pravo radnika iz radnog odnosa koje se ostvaruje za izvršeni rad u skladu sa Zakonom i kolektivnim ugovorima. Pored zakona postoji xxx xxx propisa odnosno pravnih akata koji regulišu platu i ostala primanja radnika, kao što su, između ostalih, i kolektivni ugovor, ugovor o radu i ostali opšti akti poslodavca.
Plate radnika su jedno osjetljivo socijalno pitanje kojem treba da se posveti posebna pažnja, i kao takve odredbe o plati radnika moraju biti sastavni dio ugovora o xxxx x xxxxx xxxxx da bude iskazana u bruto iznosu. Radnik ostvaruje pravo na naknadu plate u visini od 100% plate za vrijeme korištenja godišnjeg odmora, državnog praznika, porodiljskog odsustva, privremene spriječenosti za rad zbog povrede na radu ili profesionalne bolesti, kao i za vrijeme prekida rada zbog propusta poslodavca da preduzme odgovarajuće mjere zaštite.
Pravo na naknadu plate za vrijeme privremene spriječenosti za rad zbog bolesti i povreda radnik ostvaruje u visini od 70% za vrijeme trajanja navedene spriječenosti.
Plata za obavljeni rad i vrijeme na radu se sastoji iz dva dijela, i to osnovne plate i dijela plate za radni učinak, i to tako da se osnovna plata određuje na osnovu koeficijenta složenosti posla i cijene rada, dok se radni
učinak ocjenjuje na osnovu kvaliteta i obima obavljenog posla, kao i
doprinosa radnika.
Zakon o radu donosi izmjene u pogledu uvećanja plate po osnovu radnog staža, i to tako da je ranije važećim Zakonom uvećanje plate po osnovu radnog staža iznosilo 0,5% za svaku godinu staža i činilo je sastavni dio plate, dok je novim rješenjima uvećanje plate po osnovu radnog staža iznosi 0,3%, ali ostavlja se mogućnost da se drugim posebnim zakonima može utvrditi i veći iznos uvećanja plata.
b) Naknade i druga primanja
Xxxx xx riječ o xxxxx xxxxx imati u vidu da postoji i pravo radnika xx xxxxx primanja koja isplaćuje poslodavac, a u koja spadaju dnevnice za službena putovanja, naknada troškova dolaska i odlaska sa posla ukoliko prevoz nije organizovan xx xxxxxx poslodavca, naknada za povećane troškove boravka za vrijeme rada na terenu, otpremnina prilikom odlaska radnika u penziju, naknada za korišćenje sopstvenog automobila, xxx x xxxxx primanja utvrđena opštima aktom i ugovor o radu.
Radi zaštite radnika i njegove porodice Zakonom je predviđena pomoć u slučaju smrti radnika, smrti člana porodice, xxxxx invalidnosti i dugotrajne bolesti radnika, kao i ostalim slučajevima predviđenim opštim aktima poslodavca.
5. ODGOVORNOST ZA POVREDU OBAVEZA IZ UGOVORA I MATERIJALNA ODGOVORNOST
Ova oblast reguliše povredu obaveza iz ugovora o radu xx xxxxxx radnika, propisane mjere za povredu radnih obaveza i radne discipline, naknadu materijalne štete i udaljenje radnika sa posla.
Naime, osnovna obaveza radnika je da u toku trajanja rada izvršava radne zadatke svog radnog mjesta, odnosno radne naloge koje mu daje poslodavac, kao i sve ostale obaveze koje je preuzeo ugovorom o radu. Ukoliko radnik povrijedi radnu obavezu on odgovara poslodavcu, s xxx da materijalna odgovornost prema poslodavcu ne isključuje njegovu prekršajnu odnosno krivičnu odgovornost.
Kako bi se mogla odrediti visina materijalne štete xxxx xx xxxxxx xxxxx da nadoknadi, kao i ostale posljedice povrede radne obaveze xx xxxxxx radnika, potrebno je iste klasifikovati i svrstati u xxxxx uzimajući u obzir njihovu težinu, i shodno tome odrediti mjere koje je xxxxxx xxxxx da trpi.
a) Lakša i teža povreda radne obaveze
Lakšom povredom radne obaveze smatraju se propusti u radu ili u vezi xx xxxxx, xxx xxxx nemaju neke značajnije štetne posljedice po poslodavca, i koji nisu teža povreda radne obaveze.
S obzirom da postoje brojne djelatnosti koje poslodavci obavljaju, te da xx xxxxx utvrditi na opštem nivou koje povrede bi činile lakšu povredu radne obaveze, ostavlja se mogućnost da se kolektivnim ugovorom ili pravilnikom o radu utvrdi koje povrede spadaju u lakšu povredu radne obaveze.
Napomena: Za lakšu povredu radne obaveze poslodavac može radniku izreći mjeru pismenog upozorenja ili novčanu kaznu, ali ne može mu otkazati ugovor o radu.
Pod težom povredom radne obaveze smatra se ponašanje radnika na radu ili u vezi xx xxxxx koje prouzrokuje štetu poslodavcu, ili ukoliko ponašanje radnika dovede do toga je xxxxx rad radnika kod poslodavca nemoguć. Teže povrede radne obaveze taksativno su navedene u zakonu xxx x xxxxx ponašanja radnika zbog kojih se može otkazati ugovor o xxxx xxx što je nepoštovanje radne discipline.
Xxxxx ovdje se posebna pažnja posvećuje samom ponašanju radnika, te
prema tome poslodavac radniku koji je izvršio težu povredu radne obaveze
može otkazati ugovor o radu, ali izuzetno ovu mjeru može zamijeniti pismenim upozorenjem ili novčanom kaznom.
Ako radnik učini povredu radne obaveze koja ne xxxxx u teže radne obaveze, poslodavac može da mu izda pismeno upozorenje pa ukoliko u roku od jedne godine radnik ponovi isti ili neki sličan propust u radu, upravo to ponovljeno ponašanje, smatraće se težom povredom radne obaveze i poslodavac može da mu otkaže ugovor o radu.
b) Mjere koje preuzima poslodavac u slučaju povrede radne
obaveze
Ukoliko radnik učini neku xx xxxx navedenih povreda radne obaveze poslodavac ima na raspolaganju mjere koje obuhvataju pismeno upozorenje, novčanu kaznu i onu krajnju mjeru odnosno prestanak radnog odnosa.
Već smo napomenuli u prethodnom dijelu da mjera prestanka radnog odnosa se ne može izreći da lakše povrede radne obaveze, te se na xxx xxxxx u cjelosti pruža zaštita osnovnih prava radnika.
U slučaju da radnik učini povredu radne obaveze, odnosno nepoštovanje radne discipline, xxx xxxx nije takva da joj bez sumnje slijedi prestanak radnog odnosa, poslodavac može da uzme u obzir olakšavajuće okolnosti, te radniku koji je učinio povredu umjesto otkaza ugovora o radu izrekne novčanu kaznu u visini u 20% osnovne plate radnika za mjesec u xxxx xx povreda učinjena i to u trajanju od 3 mjeseca, ili da mu uruči pismeno upozorenje sa najavom otkaza ugovora o radu ukoliko u roku 6 mjeseci učini povredu radne obaveze ili nepoštovanje radne discipline. Xxxxx, ovdje je vidljivo da poslodavac na raspolaganju ima dvije mjere koje može da izrekne, se te ostavlja njemu izbor da li uzeti u obzir olakšavajuće okolnosti, odnosno koju mjeru će radniku izreći.
Napomena: Ukoliko radnik ponovi povredu radne obaveze ili nepoštovanje radne dicipline u roku od 6 mjeseci poslodavac može da mu otkaže ugovor o radu bez ponovnog upozorenja.
6. PRESTANAK RADNOG ODNOSA
Radni odnos može da prestane iz više Zakonom propisanih razloga koje ćemo podijeliti u nekoliko grupa radi njihovog lakšeg pregleda i klasifikovanja.
Ovo je posebno osjetljiva grupa pitanja, koja zbog svojih posljedica zahtjeva posebnu pažnju i analizu. Sistematičan pregled otkaznih razloga sa posebnim akcentom na otkazu ugovora o radu xx xxxxxx radnika i poslodavca, zahtjeva da se posebna pažnja pokloni i ostalim pitanjima vezanim za ovu oblast, a pri xxx mislimo na xxx xxxxxxxx otkaza ugovora o radu, kao i sva prava i obaveze kako radnika tako i poslodavca koji proizilaze iz prestanka radnog odnosa.
Radni odnos radnika prestaje kada prestane da važi ugovor o radu zaključen između radnika i poslodavca xxxxx xx uređen njihov međusobni odnos:
a) Radni odnos prestaje u sledećim slučajevima:
i. Istekom roka na koji je zasnovan;
U slučaju kada poslodavac sa radnikom zaključi ugovor o radu na određeno vrijeme, ugovor o radu sa pripravnikom, ugovor o probnom xxxx, xxx ugovor prestaje da važi istekom roka na koji je isti zaključen. Zakon predviđa da ugovor o radu na određeno vrijeme mogu biti zaključeni na period ne duži od 24 mjeseca, s xxx xx xx predviđeni izuzeci xxxx xx moguće da ugovor zaključi i na period duži od tog, ali o tome smo već pisali u oblasti 1. Ugovor o radu, gdje su nabrojane situacije koje spadaju u ove izuzetke.
Nakon isteka roka na koji je ugovor zaključen poslodavac donosi rješenje o prestanku radnog odnosa, kako bi spriječili da nastupi situacija koju smo takođe opisali u napomeni, a to je da ukoliko radnik ostane na radu 5 xxxx xxxxx isteka roka na koji je ugovor zaključen smatraće se da je zanovan radni odnos na neodređeno vrijeme.
ii. kada radnik navrši 65 xxxxxx xxxxxx i najmanje 15 xxxxxx xxxxx osiguranja;
U ovom slučaju Xxxxx predviđa dva kumulativna uslova da bi radni odnos pestao, odnosno godine starosti godine staža osiguranja. Godine starosti se utvrđuju u odnosu na datum rođenja, a staž osiguranja podrazumijeva vrijeme koje je osiguranik proveo u sistemu osiguranja, kao i staž sa uvećanim trajanjem, pod uslovom da su plaćeni doprinosi. I u ovom slučaju poslodavac xx xxxxx da xxxxxx rješenje o prestanku radnog odnosa za lice koje ispunjava xxxx pomenute uslove, i da mu isplati otpremninu u skladu sa važećim propisima.
iii. odlukom nadležnog suda;
Radniku radni odnos prestaje i na osnovu pravosnaže sudske odluke, npr. osuđujuće krivične presude. U ovom slučaju osnov za prestanak radnog odnosa će biti izrečena mjera bezbjednosti, koja se najčešće ogleda u zabrani daljeg obavljanja određenih poslova.
iv. ako xx xxxxx propisan zakonom utvrđeno da je kod radnika došlo do gubitka radne sposobnosti, danom formalnog dostavljanja obavještenja o gubitku radne sposobnosti poslodavcu xx xxxxxx nadležnog organa;
U slučaju da radnik izgubi radnu sposobnost, xxxxx xxxxx odnos prestaje dostavljenjem formalnog obavještenja poslodavcu. Gubitak radne sposobnosti u stvari predstavlja odustvo sposobnosti radnika da dalje obavlja poslove koje zahtjeva njegovo radno mjesto, ali takođe odsustvo sposobnosti da obavlja bilo koje druge poslove, bilo da odgovaraju njegovim kvalifikacijama ili ne, što ga čini trajno nesposobnim za rad. Ovakav gubitak radne sposobnosti xxxx xx utvrditi nalazom odgovarajuće Komisije.
v. ako xx xxxxxx osuđen na bezuslovnu kaznu zatvora ili na mjeru bezbjednosti, vaspitnu ili zaštitnu mjeru u trajanju dužem od 6 mjeseci, sa danom početka izvršenja kazne odnosno mjere;
Ukoliko radnika osude na bezuslovnu kaznu zatvora ili na mjeru bezbjednosti u trajanju od 6 mjeseci, u kom periodu bi radnik odsustvovao sa posla, radniku prestaje radni odnos. Ovdje je evidentno da razlog prestanka radnog odnosa nije sama presuda, odnosno osuda, već činjenica da xx xxxxxx biti odsutan sa posla 6 mjeseci.
vi. u slučaju prestanka rada poslodavca, u skladu sa zakonom;
Kada poslodavac prestane xx xxxxx u slučaju stečaja, likvidacije, protekom vremena na koji je osnovan, u slučaju reorganizacije, ili iz bilo kog drugog razloga radniku prestaje radni odnos.
vii. sporazumom radnika i poslodavca;
Sporazmni prestanak radnog odnosa između radnika i poslodavca xxxx biti u pisanom obliku, i po Zakonu pravno dejstvo proizvodi tek od momenta ovjere potpisa radnika na sporazumu xx xxxxxx nadležnog organa jedinice lokalne samouprave. Ovjera potpisa radnika je uvedena kao jedan od pokušaja da se spriječe brojne zloupotrebe ovog instituta na štetu radnika, jer su često radnici odmah prilikom zaključivanja ugovora potpisivali i zahtjev za sporazumni raskid ugovora koji bi poslodavac “aktivirao” u momentu kad im radnik više nije bio potreban. Ovjera potpisa radnika xx xxxxxx nadležnog organa jedinice lokalne samouprave se ne naplaćuje.
viii. na zahtjev roditelja ili staratelja radnika mlađeg od 18
xxxxxx;
ix. smrću radnika;
x. u drugim slučajevima utvrđenim Zakonom;
xi. otkaz ugovora xx xxxxxx radnika;
Shodno Zakonu o xxxx xxxxxx može da poslodavcu otkaže ugovor o radu bez navođenja bilo kog razloga, što proizilazi iz same prirode ugovornog odnosa. Radnik otkaz podnosi u pisanom obliku, uz otkazni rok od 15 xxxx od xxxx koji xx xxxxxx xxxxx xxx xxx prestanka radnog odnosa. I u ovom slučaju poslodavac donosi rješenje, ali ono xx xxxx deklatornog, odnosno utvrđujućeg karaktera, pošto je do prekida radnog odnosa došlo voljom samog radnika. Kako bi se spriječile brojne moguće zloupotrebe ovog institute volja zahtjeva se da volja radnika da prekine radni odnos bude nedvosmislena, neuslovljena i da upravo ta radnja bude posljedica njegove slobodne volje, jer sve suprotno od toga bi bilo kršenje radnih prava i postupanje suprotno Zakonu o radu.
Zakon poznaje i situaciju kada do prekida radnog odnosa dolazi usljed povrede radne obaveze xx xxxxxx poslodavca, te u xxx slučaju xxxx xxxxx drugačijie rokovi na koje treba obratiti pažnju. Naime, radnik može otkazati ugovor o radu u slučaju kada xx xxxxx do povrede radne obaveze xx xxxxxx poslodavca najkasnije u roku od 15 xxxx od xxxx xxxx je saznao za učinjenu povredu, a isti može dostaviti najmanje xxxxx xxx prije xxxx koji xx xxxxx xxx xxx prestanka radnog odnosa.
xii. otkaz ugovora xx xxxxxx poslodavca;
Zaključivanjem ugovora o xxxx xxxxxx preuzima obavezu da svoje radne dužnosti izvršava na način kojim neće onemogućavati ili ometati druge radnike u izvršavanju njihovih radnih obaveza. Radnik xx xxxxx da u toku trajanja radnog odnosa savjesno obavlja posao za koji je zaključio ugovor, postupa po radnim nalozima koje mu izdaje poslodavac, korektno se ponaša prema radnim kolegama i drugim licima, kao i da ne čini povrede radnih obaveza, teže ili lakše, koje xx xxx takve propisane zakonom, kolektivnim ugovorima i pravilnikom o radu.
Važeći Zakon o radu predviđa pet situacija i u okviru njih posebne situacije u kojima poslodavac može da radniku otkaže ugovor o radu,te ih klasifikuje na slijedeći način:
a. otkaz ugovora o radu zbog opravdanih razloga, odnosno:
- ukoliko radnik ne ostvaruje rezultate rada ili nema potrebna znanja i sposobnosti za obavljanje poslova na kojima radi, a koja se utvrđuju kroz njegovu stručnost za izvršavanje radnih zadataka. Uslov da bi otkaz ugovor o radu bio zakonit zbog ovog razloga jeste da je poslodavac radniku prethodno uputio pismeno upozorenje sa uputstvima o načinu poboljšanja njegovog rada, a radnik nije isto uradio u ostavljenom roku.
- ako je pravosnažno osuđen za krivično djelo na radu ili u vezi
xx xxxxx
- ako usljed tehnoloških, ekonomskih ili organizacionih promjena prestane potreba za obavljanjem određenog posla ili dođe do smanjenja obima posla, s xxx da poslodavac zaista nema stvarnu mogućnost da radniku obezbijedi drugi posao. Zakonom su predviđeni i slučajevi kada poslodavac ne može radniku otkazati ugovor o radu usljed ekonomskih, organizacionih i tehnoloških razloga, a to je za vrijeme
trudnoće radnika, porodiljskog odsustva, roditeljskog odsustva i skraćenog rada radnika radi njege djeteta.
- ako odbije zaključenje aneksa ugovora, pri čemu se izmjena ugovora može ogledati u rasporedu na drugo mjesto, upućivanju na rad, promjene u plati i slično, a poslodavac može da radniku uputi otkaz ugovor o radu i ako se radnik poslije mirovanja radnog odnosa koje xx xxxx u skladu sa zakonom ne vrati na posao. Otkaz ugovora o radu xx xxxxxx poslodavca obavezno se daje u pismenoj formi, uz navođenje razloga za otkaz. Primjerak otkaza ugovora o radu se dostavlja radniku.
b. otkaz ugovora o radu usljed teže povrede radne obaveze radnika, odnosno ukoliko:
- radnik odbije da izvršava radne obaveze utvrđene ugovorom o radu, s xxx da takvo činjenično stanje xxxx biti nesumnjivo utvrđeno.
- izvrši krađu, namjerno uništenje, oštećenje ili nezakonito raspolaganje sredstvima poslodavca, kao i nanošenje štete trećim licima xxxx xxxxx upravo poslodavac da nadoknadi.
- zloupotrebi položaj, bilo da je do togo došlo njegovim činjenjem ili nečinjenjem, te da takvo ponašanje radniku prouzrokuje materijalnu ili drugu štetu poslodavcu, odnosno imovinsku štetu, ili štetu koja se ogleda u gubitku klijenata, poslovnpog ugleda ili slično.
- oda poslovne ili službene xxxxx, koje mu je poslodavac povjerio prilikom obavljanja njegovih radnih obaveza, a čijim otkrivanjem može nastati šteta za poslodavca
- namjerno xxxxx xxxxx radnike u izvršavanju njihovi radnih obaveza i zadataka, bilo na način da ih spriječava da rade, ili na bilo koji drugi način remeti proces rada kod poslodavca,
- ako xx xxx netačne podatke prilikom zasnivanja radnog
odnosa.
- nasilnički se ponašao prema poslodavcu ili prema drugim radnicima ugrožavajući njihovu sigurnost, ili izvrši nasilje zasnovamo na diskriminaciji, polu ili religiji.
- ili bilo koja druga teža povrede radne obaveze utvrđena kolektivni ugovorom, pošto zakonodoavac nije mogao da propiše sve moguće situacije i posljedice koje bi činile težu povredu radne obaveze.
c. ne poštuje radnu disciplinu,
- što podrazumijeva da neopravdano odbija da izvršava poslove koje xxxxx da izvršava u skladu sa obavezama preuzetim ugovorom o radu.
- ne dostavlja potvrdu o privremenoj spriječenosti za rad, koju xx xxxxx da dostavi u roku od 3 xxxx od xxxx stupanja privremene spriječenosti za rad.
- dolazi na rad pod dejstvom alkohola, čime bitno ugrožava svoj
i rad ostalih radnika.
- vrši krivično djelo bez obzira da xx xx pokrenut postupak, odnosno ukoliko njegovo ponašanje ima obilježja krivičnog djela.
- radi na poslovima povećanog rizika, a odbije da izvrši
zdravstveni pregled koji je i ustanovljen da bi se upravo on
zaštitio on mogućih štetnih posljedica koje nosi to radno
mjesto, ali i radi zaštite drugih zaposlenih kod poslodavca.
- ne poštuje radnu disciplinu propisanu aktima poslodavca, jer su sve xxxx nabrojane povrede radne discipline propisane opštim aktom, odnosno Zakonom o radu, pa se ostavlja mogućnost da se ostale povrede propišu posebnim aktima poslodavca.
d. odbije da se odazove na poziv poslodavca da izvrši pregled u odgovarajućoj zdravstvenoj ustanovi kako bi se utvrdilo da li xx xxxxx do neke xx xxxx navedenih povreda radne discipline
e. odbije da izvrši analize na koje ga je uputio poslodavac kako bi se utvrdilo da li xx xxxxx do neke xx xxxx navedenih povreda radne discipline
b) Postupak prilikom otkaza ugovora o radu xx xxxxxx poslodavca
Ukoliko poslodavac odluči da su povrede radne obaveze, odnosno discipline takve da jednostavno rad radnika više nije moguć poslodavac može da mu otkaže ugovor o radu. Da bi otkaz ugovora o radu bio zakonit i da bi bila ispoštovana sva prava radnika, Zakon propisuje xxxxxxxx xxxx poslodavac xxxx da sprovede kako bi zakonito otkazao ugovor o radu radniku. Prvi korak koji je poslodavac xxxxx da učini je da pisanim putem, odnosno da uputi obavještenje radniku o postojanju razloga za otkaz ugovora o radu. Obavještenje bi trebalo da sadrži osnov za otkaz ugovora o radu, činjenice i dokaze, i rok za davanje odgovora na obavještenje koji ne može biti kraći od 8 xxxx, a sama njegova svrha je da se obavijesti radnik da je učinio povredu radne obaveze i da su xx xxxxxx uslovi za otkaz ugovora o radu.
Otkaz ugovora o radu se radniku može dati u roku od 3 mjeseca od xxxx saznanja za činjenice koje su osnov za davanje otkaza ugovora o radu, odnosno 6 mjeseci od xxxx nastupanja činjenica koje su osnov za
otkaz ugovor o radu, te nakon isteka ovih rokova poslodavac nema više pravni osnov za otkaz ugovora po xxx osnovu. Otkaz ugovora o radu se daje u vidu rješenja koje xx xxxx dostaviti lično u prostorijama poslodavca, a ukoliko to nije moguće onda na adresu prebivališta odnosno boravišta radnika lično ili putem preporučene pošte. U slučaju da dostavljanje nije bilo moguće poslodavac može sačini zabilješku u kojoj konstatuje razloge zbog kojih dostava rješenja nije bila moguća, te rješenje objavljuje na oglasnoj tabli nakon te protek 8 xxxx smatra se da je isto dostavljeno.
c) Prava i obaveze radnika u slučaju otkaza ugovora o radu
U slučaju otkaza ugovora o xxxx x xxxxxx i poslodavac moraju da izvršavaju sve obaveze koje im slijede po zakonu, kako bi ostvarili sva prava koja im po ovom osnovu stoje na raspolaganju. Tako, poslodavac xxxx radniku kojem otkazuje ugovor o radu da isplati sve plate, naknde i druga primanja na koja xx xxxxxx ostvario pravo do prestanka radnog odnosa. Ukoliko bi se sudskim putem utvrdilo da je otkaz nezakonit, odnosno da nisu ispoštovana pravila i procedure propisane zakonom, radniku se može isplatiti i naknada na ime izgubljene plate i drugih primanja, i radnik rasporediti na poslove koje je obavljao prije tog otkaza ugovora o radu.
Napomena: Ako poslodavac otkaže ugovor o radu radniku zbog ekonomskih, organizacionih i tehnoloških razloga ne može na istim poslovima u istom mjestu da zaposli drugo lice u roku od xxxxxx xxxx od xxxx prestanka randog odnosa. Ukoliko prije isteka navedenog roka nastane potreba za obavljanje istih poslova u istom mjestu, poslodavac xx xxxxx da prije zaključivanja ugovora o radu ponudi zaposlenje radniku xxxx xx prestao radni odnos.
i. Otkazni rokovi
Otkazni rokovi su takođe jedno od prava, odnosno obaveza ustanovljenih odredbama Zakona o radu, a njihova svrha je da pripremi radnika odnosno poslodavca na prestanak radnog odnosa. U zavisnosti od
toga ko otkazuje ugovor o radu zavisi i dužina trajanja otkaznog roka. Kada poslodavac daje otkaz ugovora o radu otkazni rok je minimalno 30 xxxx, i teče od xxxx uručenja otkaza ugovora o radu, odnosno od narednog xxxx, dok ukoliko otkaz ugovora o radu potiče od radnika otkazni rok iznosi minimalno 15 xxxx.
Radnik prema Zakonu o radu ima pravo da u sedmici koristi xxxxx
xxxxxxxx xxx za traženje novog posla.
ii. Otpremnina
Jedno od najznačajnih pitanja, barem za radnike, kada dođe do otkaza ugovora o xxxx xx svakako pitanje isplate otpremnine na koju imaju pravo oni radnici xxxxxx xx prestao radni odnos u slučajevima za koje je zakonom propisano da radnik ima pravo na isplatu otpremnine.
Pored toga potrebno xx xx xxxxxx ima zaključen ugovor na neodređeno vrijeme i da je kod poslodavca koji mu otkazuje ugovor o radu proveo najmanje dvije godine rada.
Kada se ostvari uslov za isplatu otpremnine drugo pitanje je njene visine. Važeći Zakon o radu određuje minimalnu i maksimalnu visinu otpremnine, dok sve varijacije ispod i iznad minimuma prepušta da se uredi opštim aktom i ugovorom o radu. Utvrđeni su kriterijumi na osnovu kojih se određuje visina otpremnina, odnosno parametri od kojih zavisi kao što su dužina rada kod poslodavca koju smo već xxxx pomenuli, pa dolazimo do rješenja prema kojem je minimalna visina otpremnine u visini jedne trećine neto mjesečne plate radnika isplaćene u posljednja 3 mjeseca prije prestanka ugovora o radu za svaku navršenu godinu rada kod poslodavca, dok maksimalna visina otpremnine ne može biti veća od 6 prosječnih plata isplaćenih radniku u posljednja 3 mjeseca.
iii. Posljedice u slučaju nezakonitog otkaza ugovora o radu
Ukoliko se u toku postupka utvrdi da je otkaz ugovora o radu bio
nezakonit, Xxxxx predviđa nekoliko mogućih situacija i rješenja.
Ukoliko u xxxx navedenoj situaciji radnik nije zahtijevao da xx xxxxx
na posao, xxx xx zahtijevao naknadu štete, sud može da poslodavca
obaveže da mu isplati na ime naknade štete maksimalan iznos od 12 plata radnika što naravno zavisi kako od vremena provedenog kod poslodavca na radu, tako i xxxxxx starosti i broja izdržavanih članova porodice.
U situaciji kada xx xxxxxx povrijedio radnu obavezu odnosno xxxx xx osnovano prestao radni odnos, ali poslodavac nije ispoštovao svu proceduru otkaznog postupka sud će svakako odbiti zahtjev radnika za vraćanje na posao, ali na ime naknade štete će mu dosuditi iznos do 6 plata radnika.
7. RADNI SPOR
S obzirom da osjetljivost ovih pitanja, kao i na činjenicu da od prava radnika zavise i njegovi prihodi, te egzistencija radnika i njegove porodice, to se posebna pažnja poklanja sredstvima i rokovima u kojima može da se ova vrsta zaštite ostvaruje prinudnim putem.
Radnik koji smatra da mu je poslodavac povrijedio pravo iz radnog odnosa može da podnese zahtjev za ostvarivanje tog prava o kom je poslodavac xxxxx da odluči u roku od 30 xxxx ili se smatra da će prihvatio uslove iz zahtjeva.
Radnik svoja prava može da zahtjeva podnošenjem prijedloga za mirno rješavanje sporova Agenciji za mirno rješavanje sporova ili tužbe nadležnom sudu za zaštitu tog prava. Pravo na podnošenje tužbe nije uslovljeno prethodnim obraćanjem radnika poslodavcu za zaštitu prava, niti podnošenjem prijedloga za mirno rješavanje spora. Prijedlog za mirno rješavanje spora može da se podnese u roku od 30 xxxx od xxxx saznanja za povredu odnosno 3 mjeseca od xxxx xxxx je povreda učinjena. Iako radnik zaštitu putem suda, odnosno podnošenjem tužbe zahtijeva ukoliko se spor ne riješi mirnim putem, to ne znači da je pokušaj postupka pred Agencijom preduslov da bi se podnijela tužba nadležnom sudu, već radnik tužbu može da podnese i bez prethodnog obraćanja Agenciji.
Ukoliko se spor ne riješi mirnim putem radnik može da podnese tužbu za zaštitu prava iz radnog odnosa u roku od 6 mjeseci od xxxx saznanja za povredu prava, a najkasnije u roku od 3 godine od xxxx učinjene povrede. Ukoliko se tužba ne podnese u zakonom propisanom
roku (paricioni rok) radnik gubi pravo na zaštitu svojih prava pred
nadležnim sudom.
8. PRAVILNICI IZ OBLASTI RADNIH ODNOSA
i. Pravilnik o radu
Prava po osnovu rada, obim prava i način njihovog ostvarivanja bliže se uređuju Pravilnikom o radu. Svaki poslodavac koji zapošljava više od 15 radnika u obavezi xx xx xxxxxx pravilnik o radu i da ga prije donošenja dostavi na upoznavanje sindikatu i savjetu radnika, čija mišljenja xx xxxxx razmotriti prije donošenja.
Ukoliko poslodavac odluči da njihovo mišljenje ne prihvati, xxxxx xx da o
svom stavu pismeno obavijesti sindikat i savjet radnika.
Prilikom donošenja Pravilnika o radu zabranjeno je da se ovim aktima odredi i utvrdi manji obim prava radnika od obima koji je utvrđen zakonom, te istovremeno se dozvoljava da se utvrde i odrede povoljnija prava od prava utvrđenih zakonom.
Pravilnikom o radu xx xxxxx uređuju pitanja kojima se reguliše odnos između radnika i poslodavca, način i postupak zaključivanja ugovora o radu između radnika i poslodavca, radno vrijeme radnika, odmori, odsustva i plate, naknada po osnovu rada, zaštita prava iz radnog odnosa, rješavanje sporova između radnika i poslodavca, prestanak ugovora o xxxx xxx i xxxxx prava i obaveze koje nastaju po osnovu radnog odnosa.
ii. Pravilnik o sistematizaciji i organizaciji radnih mjesta
Svaki poslodavac koji zapošljava više od 15 radnika donosi pravilnik o sistematizaciji i organizaciji radnih mjesta. Xxx pravilnikom se detaljnije utvrđuje unutrašnja organizacija poslova, podjela rada i radnih mjesta, uslovi za izvođenje radova na pojedinim radnim mjestima, vrsta i xxxxxx stručne spreme i druga pitanja.
Cilj donošenja Pravilnika o sistematizaciji i organizaciji radnih mjesta je da se postavi osnov i struktura funkcionsanja radi postizanja opštih ciljeva privrednog društva kao što su organizacija i podjela rada i radnih procesa, planiranje rada i kadrovskih potreba, zapošljavanje radnika, određivanje osnovne plate, regulisanje oblasti zaštite na radu, te određivanje osnove za uspješno upravljanje ljudskim resursima i stvaranje drugih opštih akata društva, odnosno svega onog što je potrebno da bi jedno društvo funkcionisalo i ostvarivalo profit.
iii. Pravilnik o disciplinskoj i materijalnoj odgovornosti radnika
Donošenje Pravilnika o disciplinskoj i materijalnoj odgovornosti radnika je veoma značajno za privredno društvo najviše iz razloga očuvanja i zaštite radne discipline, kao i sigurnosti rada svih radnika. Kolektivnim ugovorima propisane su opšte odredbe koje se odnose na disciplinsku odgovornost radnika, međutim pravilnikom se detaljnije uređuju odgovornost zaposlenih za povredu radne obaveze, odnosno nepoštovanje radne discipline, odgovornost za pričinjenu štetu, pokretanje i vođenje disciplinskog postupka, izricanje mjera za učinjene povrede radnih obaveza, rokovi zastarjelosti pokretanja i vođenja postupka, rokovi zastarjelosti izvršenja disciplinskih mjera i druga pitanja vezana za disciplinsku i materijalnu odgovornost radnika.
iv. Pravilnik o evaluaciji radnog učinka
Radi kontrole, stimulacije, poboljšanja, ali i nagrađivanja radnog učinka radnika, poslodavaci sve češće donose ovu vrstu pravilnika koji se pokazao kao izuzetno svrsishodan i praktičan. Ovim pravilnikom uređuju xx xxxxxxxx ocjenjivanja radnog učinka radnika ostvarenog u određenom vremenskom periodu na određenom radnom mjestu. Pravilnik obično predviđa redovne i vanredne postupke ocjenjivanja, a pored radnog učinka često se ocjenjuje i stručni napredak u službi, odnos sa radnim kolegama, spoljnim saradnicima, klijentima i sl.
Praktičnost ovog postupka ogleda se u tome što i radnik i poslodavac dobijaju jasnu sliku o ostvarenom radnom učinku, što može da predstavalja osnov za finansijsko stimulisanje radnika u slučaju ostvarenog
izuzetnog učinka, zatim osnov za ukazivanje xx xxxxxx u radu i potrebna poboljšanja ili pak osnov za iniciranje provođenja disciplinskog postupka usljed utvrđenog nezadovoljavajućeg učinka. Ovaj postupak najčešće provode rukovodeći organi privrednog društva, koji zarad interesa društva, nastoje da što objektivnije ocjene radnika i njegov ostvareni učinak.
XXXXX XXXXX
Advokat
Diplomirala na Pravnom fakultetu u Banjaluci 2006. godine, a u Advokatskoj firmi Sajić zaposlena od 2007. godine, kao advokatski pripravnik. Advokat je od 2011. godine. Član je Advokatske komore Republike Srpske.
Jezici: Engleski
Telefon: 051/223-645, 051/227-620
XXXXXX XXXXXXX
Advokatski pripravnik
Diplomirala je na Pravnom fakultetu u Banjaluci 2014. god. U Advokatskoj firmi Sajić zaposlena je od 2015. godine kao advokatski pripravnik.
Jezici: Engleski
Telefon: 051/223-634, 051/227-620
Advokatska firma “Sajić” je ortačko društvo Banja Luka osnovano 2003.godine sa sjedištem u Banja Luci. Bavimo se pretežno građanskim i privrednim pravom. Pružamo pravne savjete iz različitih oblasti prava, zastupamo klijente pred svim sudovima i državnim institucijama u Republici Srpskoj i Bosni i Hercegovini, učestvujemo u pregovorima sa stranim i domaćim pravnim i fizičkim licima, dajemo mišljenje i preporuke u vezi sa primjenom propisa, i sl.
Naš xxx broji 20 zaposlenih, od xxxx xx 7 advokata. Svako od nas se specijalizuje za samo nekoliko užih pravnih oblasti, što nam omogućava da našim klijentima pružimo vrlo kvalitetnu, profesionalnu uslugu.
Banja Luka, mjesec oktobar 2016.godine