Contract
Врз основа на член 6 став (1) од Законот за енергетска ефикасност (*) („Службен весник на Република Северна Македонија бр.31/20 и 110/21) Владата на Република Северна Македонија донесе:
Национален акциски план за енергетска ефикасност
1 ИЗВРШНО РЕЗИМЕ
Македонија го потпиша Договорот за основање на Енергетската заедница и како резултат на тоа презеде голем број обврски, кои се однесуваат на усогласување на националното законодавство од областа на енергетиката и животната средина со законодавството на ЕУ. Една од преземените обврски кон Енергетската заедница, но и обврска од Законот за енергетска ефикасност е да се подготви Национален акциски план за енергетска ефикасност (НАПЕЕ) кој треба да известува за мерките што биле спроведени во претходните три години, но и да предложи мерки за намалување на потрошувачката во периодот од следните години. Токму тоа е целта на овој документ да прегледа што е реализирано во периодот 2016- 2018 година и да предложи мерки за периодот 2019-2022 година. Имајќи предвид дека собирањето на податоци за подготовката на акцискиот план започна во 2019 година и изготвувањето на акцискиот план продолжи во 2020 година, како и ситуацијата со Ковид-19, овој акциски план го опфаќа периодот од 2016- 2019 година и се предлагаат мерки за 2020, 2021 и 2022 година. Овој акциски план е всушност четврти по ред.
Поставената индикативна цел за 2018 година е да се намали финалната потрошувачка на енергија во Северна Македонија за најмалку 9% во однос на референтната потрошувачка1, или кумулативната финална заштеда на енергија да биде 147,2 ktoe. Заштедата на енергија од спроведените мерки за енергетска ефикасност мора да се пресмета и провери. Заштедата на енергија во Четвртиот НАПЕЕ се пресметува со користење на две методологии, од горе-надолу и оддолу-нагоре. Користените методологии го следат Правилникот за енергетска контрола, како и методологијата развиена во рамките на проектот MultEE.
Пресметувањето на заштедата на енергија со користење на методологијата од горе-надолу е направена за четири сектори, и тоа Домаќинства, Индустрија, Транспорт и Комерцијален и услужен сектор. Според Правилникот за енергетска контрола за секој сектор, постојат посебни индикатори кои помагаат да се следат заштедите на енергија. Во зависност од тоа кои индикатори се користат за секторите, се добиваат различни заштеди на енергија. Ако индикаторите „P“ се користат за Домаќинства и Индустрија, а индикаторите „М“ се користат за Комерцијалниот и услужен сектор (индикаторите се дадени во третото поглавје), се добива дека вкупната заштеда на енергија во 2018 година достигнува 255 ktoe, што е зголемување за 51% во споредба со заштедите постигнати во 2015 година. Најголем дел од заштедите се од секторот Индустрија (37%), проследен со секторот Домаќинства (34%) и Комерцијалниот и услужен сектор (29%). Во секторот Транспорт скоро и да нема заштеди. Ако се погледнат под-секторите, најголема заштеда има во секторот Железо и челик (27%), во секторот за греење на домаќинствата (25%) и во секторот Индустрија во потрошувачка на неелектрична енергија (18%).
Она што е од особено значење е дека целта за 2018 година, дадена во Третиот НАПЕЕ, е постигната, односно заштедите се поголеми од поставената цел за 70%. Уште позначајно е што во 2018 година беа реализирани заштедите на енергија што беа планирани за 2020 година во Третиот НАПЕЕ.
1 Референтната потрошувачка е просечна потрошувачка на енергија во периодот 2002 - 2006 година
28%
31%
28%
36%
30%
Слика 1.1. Заштеда на финална енергија по сектори и подсектори користејќи детални индикатори
260
240
220
200
180
30%
160
ktoe
30%
140
120
36%
100
80
60
40
20
0
260
+51%
255
246
229
3 NEEAP Target
(226.27)- 2020
169
3 NEEAP Target
(148.72)- 2018
240
220
200
180
160
ktoe
140
120
100
80
60
40
20
0
34%
42%
35%
34%
34%
37%
2%
20% 5% 9% 21% 28%
1%
2015
2%
3%
19% 3% 11% 16%
2016
26% 2% 11% 20%
2017
27%
2018
Домаќинства - греење Докаќинства - ладење Домаќинства - топла вода
255
246
229
169
4%
3%
25%
Домаќинства - електрични уреди Домаќинства - осветлување
3%
1%
Комерцијален - потрошувачка на сите енергенти со исклучок на ел. енергија Комерцијален - потрошувачка на електрична енергија
2% 10% 18%
Патен сообраќај Железнички сообракќај
Индустрија за експлоатација на руди Прехрамбена индустрија, пијалоци и тутун Текстилна индустрија и кожарство Индустрија за хартија и печатење
Хемиска индустрија
Индустрија за железо и челик + Обоена индустрија Инженерство и друга метална индустрија Останати индустрии
Индустрија за градежен материјал, стакло и керамика
2015 0%
2016 0%
2017 0%
2018 0%
Комерцијален и услужен сектор Транспорт Индустрија
Домаќинства
Од друга страна, ако се земат предвид само индикаторите „М“ во сите сектори, вкупната заштеда на енергија во 2018 година е 382 ktoe, од кои скоро 60% се од секторот Индустрија. Во споредба со 2015 година, во 2018 година, заштедата на енергија е зголемена за 162%.
Слика 1.2. Заштеда на финална енергија по потсектори користејќи индикатори „М“
+162%
382
351
290
3 NEEAP Target
(226.27)
146
3 NEEAP Target
(148.72)- 2018
8%
9%9%
14%
7%
11%
12%
10%
400
350
300
250
ktoe
200
150
100
Домаќинства - потрошувачка на сите енергенти со исклучок на ел. енергија Домаќинства - потрошувачка на електрична енергија
Комерцијален - потрошувачка на сите енергенти со исклучок на ел. енергија Комерцијален - потрошувачка на електрична енергија
Патен сообраќај
Железнички сообракќај
Потрошувачка на енергија во индустријата
2015 35%
25% 13%
10% 17%
9% 12%
13% 17%
50%
61%
59%
50
2016
2017
2018
0
Од друга страна направена е пресметка на заштедите со користење на пристапот оддолу-нагоре. Прегледани се вкупно 41 мерка, од кои за 34 има детални податоци, а за 7 делумни податоци. Вкупната кумулативна заштеда на финална енергија во 2018 година е 180 ktoe што е околу 20% над целта за 2018 година што е поставена во Третиот НАПЕЕ. Само во периодот 2016-2018 година се постигнати заштеди на финална енергија од околу 100 ktoe.
За 18 мерки заштедите кои се постигнаа со нивна имплементација се поголеми од планираното во Третиот НАПЕЕ, додека за 6 мерки беа постигнати помали заштеди од планираното. Стратегијата за енергетика до 2040 година, како и Нацрт-верзијата на Националниот план за енергија и клима дефинираат мерки кои се разликуваат од мерките дадени во Третиот НАПЕЕ. Дополнително, пресметувањето на заштедите за некои мерки беше изводливо само ако тие беа претходно групирани. За таа цел, направено е соодветно групирање на мерките според Третиот НАПЕЕ. Она што е важно и треба да се нагласи е дека спроведувањето на повеќето од мерките е насочено кон исполнување на Зеленото сценарио од Стратегијата за енергетика. Мерки со кои се постигнува најголема заштеда на енергија се зголемената употреба на топлински пумпи (инвертер климатизери), како и реновирање и изградба на нови згради. Бидејќи подготовката на овој Акциски план започна во 2019 година, исто така се пресметани и заштедите на енергија постигнати со спроведувањето на мерките во 2019 година (88,6 ktoe).
Во овој НАПЕЕ предложени се над 30 мерки за 2020, 2021 и 2022 година(Табела 7). Се планира во 2020, 2021 и 2022 година се планира да се заштедат 156 ktoe, 213 ktoe и 271 ktoe, соодветно. Важно е да се напомене дека ова се кумулативни заштеди.
Табела 1. Мерки што се користат за да се постигнат заштеди на финална енергија во периодот 2019- 2021 година
Постигната годишна заштеда на енергија (ktoe) | ||||||
Мерка | Финална енергија | Примарна енергија | ||||
2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2022 | ||
1 | Обврзувачка шема за ЕЕ | 15,6 | 18,8 | 25,7 | ||
2 | Кампањи за подигање на јавната свест и мрежа од инфо центри за ЕЕ | 2,9 | 24,3 | 28,5 | 33,0 | 113,0 |
3 | Сончеви електрани на кров | 20,6 | ||||
4 | Сончеви термални колектори | 0,9 | 1,5 | 2 | 2,5 | 8,6 |
5 | Зголемена употреба на топлински пумпи | 23,8 | 48 | 55 | 62,5 | 145,9 |
6 | Означување на електрични апарати и опрема | 0,7 | 4,6 | 5,8 | 7,8 | 27,0 |
7 | Замена на прозорците | 0,4 | 21,3 | 25,1 | 28,5 | 38,9 |
8 | Реконструккција на постојните згради (Домаќинства + Комерцијален) | 0,6 | ||||
9 | Изградба на нови резиденцијални згради | 11,1 | ||||
10 | Изградба на нови комерцијални објекти | 4,3 | ||||
11 | Реконструкција на постојните згради на централната власт и локалната самоуправа | 0,3 | 0,8 | 1,6 | 2,5 | 5,7 |
12 | Изградба на нови згради на централна власт и локална самоуправа | 0,9 | ||||
13 | Сертификати за ЕЕ за згради | 0,8 | 0,4 | 0,8 | 1 | 1,5 |
14 | Изградба на пасивни згради | 0,0 | ||||
15 | Исфрлање од употреба на светилки со вжарено влакно | 16,2 | 20,7 | 26,2 | 31,4 | 107,5 |
16 | Подобрување на уличното осветлување во општините | 1,7 | 3,2 | 4 | 4,2 | 14,4 |
17 | „Зелени набавки“ | 0,3 | 0,3 | 0,4 | 0,7 | 2,4 |
18 | Енергетско управување во производните индустрии | 1,5 | 0,9 | 2 | 3,3 | 5,9 |
19 | Воведување на ефикасни електрични мотори | 0,6 | 0,3 | 0,5 | 1 | 3,4 |
20 | Воведување на понапредни технологии | 5,4 | 6,7 | 8,4 | 23,3 | 41,4 |
21 | Поголема искористеност на железницата | 3,2 | 7,9 | 8,6 | 9,2 | 9,2 |
22 | Обновување на националниот возен парк на патнички автомобили | 7,7 1,1 | 10,2 | 19,5 | 28,3 | 28,3 |
23 | Обновување на националниот возен парк на останати возила | 0,2 | 0,8 | 1,2 | 1,2 | |
24 | Напредна мобилност | 0,8 | 0,7 | 0,8 | 0,9 | 0,9 |
25 | Изградба на пругата кон Република Бугарија | 0,0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
26 | Електрификација на транспортот | 0,0 | 3,4 | 7,2 | 10,4 | 10,4 |
27 | Зголемена употреба на поефикасни печки на биомаса | 3,0 | ||||
28 | Зголемена употреба на системи за централно греење | 0,4 | 0,4 | 0,6 | 0,8 | 14,2 |
29 | Поддршка со повластена тарифа | 49,3 | ||||
30 | Поддршка со премија | 21,5 | ||||
31 | ОИЕ без поддршка | 6,4 | ||||
32 | Намалување на загубите во мрежите | 32 | ||||
33 | Електроцентрали на биомаса (со можност за ТЕ-ТО) | 6,3 | ||||
Вкупни заштеди | 88,6 | 155,8 | 213,4 | 271,3 | 741,6 | |
За спроведување на четвртиот Национален акциски план за енергетска ефикасност, се проценува дека се потребни околу 1300 мил. EUR. Во 2020 година потребно е да се распределат 200 мил. EUR, додека за 2022 година е потребно да се инвестираат 736 мил. EUR. Се проценува дека 35% од вкупните средства (457 мил. EUR) ќе бидат обезбедени од приватни компании, додека околу 13% ќе бидат обезбедени од централниот буџет (171 мил. EUR), од кои повеќето се за инвестиции во гасоводната мрежа. Од финансиските институции и донатори, ЕБОР е на прво место во обезбедувањето средства, 90 мил. EUR (7%).
2 ВОВЕД
Македонија е земја сиромашна со домашни енергетски ресурси, односно најмногу се користи биомасата и јагленот. Од овие два енергетски ресурси, биомасата најмногу се користи за греење во домаќинствата, додека јагленот се користи за производство на електрична енергија. Од друга страна, вкупната количина на нафтени деривати и природен гас се увезуваат. Зависноста од увоз се зголемува од година во година како резултат на зголемената потрошувачка на енергија во транспортниот сектор, но и како резултат на намалувањето на квалитетот на јагленот, што пак се рефлектира во намалувањето на производството на електрична енергија. Дополнително, производството на електрична енергија од јаглен придонесува за поголеми емисии на стакленички гасови, додека употребата на биомаса пред се за греење на домаќинствата го намалува квалитетот на амбиентниот воздух. Сето ова го прави енергетскиот сектор во Македонија доста комплициран и потребно е да се најде соодветно решение што ќе овозможи ублажување на климатските промени, зголемување на квалитетот на амбиентниот воздух и намалување на зависноста од увоз. За да се реализира ова, потребно е да се обрне посебно внимание на дополнителни енергетски ресурси. Еден таков „ресурс“ е енергетската ефикасност, која е најчиста, најевтина и најбезбедна, додека други ресурси на кои треба да им се посвети посебно внимание се обновливите извори на енергија пред се за производство на електрична енергија и санитарна топла вода.
Во 2019 година, ЕУ го усвои “Clean energy” пакетот кој го воведува принципот - “прво енергетска ефикасност”. Овој принцип дополнително ја нагласува улогата на енергетската ефикасност на ниво на ЕУ и тој се применува во Стратегијата за енергетика на Македонија до 2040 година, како и во Националниот план за енергија и клима. Со реализацијата на овој пристап, може да се реализираат дополнителни заштеди во однос на трошоците. На пример, ако едно домаќинство е прво изолирано, а потоа се купи соодветна технологија за греење, може да се постигне значително намалување на цената на технологијата за греење. Од друга страна, ако најпрво се купи технологија за греење, таа мора да има поголем инсталиран капацитет за загревање на неизолираниот дом, и ако по некое време домот е изолиран, значи биле направени непотребни трошоци.
Генерално она што се случува на ниво на Европската унија се рефлектира и во Македонија. Доколку се анализира периодот од 2005 до 2018 година, може да се забележи дека постои тренд на раздвојување на БДП и потрошувачката на примарна и финална енергија. По 2012 година, може да се види дека БДП расте, додека потрошувачката на финална енергија е скоро на исто ниво, а потрошувачката на примарна енергија се намалува. Ова е резултат на спроведувањето на мерките за енергетска ефикасност, но и на одредени промени во индустрискиот сектор каде што во периодот по 2012 година енергетски интензивните компании го намалија (или некои целосно го запреа) производството со цел да ги исполнат еколошките стандарди потребни за да се добие Интегрирана дозвола. Сите индустриски капацитети, по 2018 година продолжија да работат, додека „Југохром“ целосно го запре производството.
БДП
Примарна енергија Финална енергија
130
120
110
100
90
2010=100%
80
70
60
50
40
30
20
10
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
0
2.1 Цел
Македонија го потпиша Договорот за основање на Енергетската заедница и како резултат на тоа презеде голем број обврски, кои се однесуваат на усогласување на националното законодавство од областа на енергетиката и животната средина со законодавството на ЕУ. Со усвојувањето на Законот за енергетика, транспониран е третиот енергетски пакет, како и дел од Директивата за обновливи извори на енергија. Дополнително, со усвојувањето на Законот за енергетска ефикасност транспонирани се Директивата 2012/27/EU за енергетска ефикасност и Директивата 2010/31/EC за енергетските перформанси на зградите. Главната задача на овие две директиви, односно Законот за енергетска ефикасност е да се воспостави рамка со цел да се промовира енергетската ефикасност, а со тоа и да се намали потрошувачката на финална и примарна енергија.
Една од обврските на Законот за енергетска ефикасност е да се подготви Национален акциски план за енергетска ефикасност (НАПЕЕ) кој треба да известува за мерките што биле спроведени во претходните три години, но и да предложи мерки за намалување на потрошувачката во периодот од следните години. Токму тоа е целта на овој документ да прегледа што е реализирано во периодот 2016-2018 година и да предложи мерки за периодот 2019-2022 година. Овој акциски план е всушност четврти по ред. Иако има нов Закон за енергетска ефикасност, и во стариот Закон за енергетика во кој беше ставена во сила старата Директива за енергетска ефикасност од 2006 година, имаше обврска да се подготви НАПЕЕ. Последниот XXXXX беше усвоен во 2017 година и тој информираше за мерките што беа спроведени во периодот до 2015 година, а имаше и план за спроведување на мерките во периодот 2016-2018 година. Една од главните цели на Четвртиот НАПЕЕ е да провери дали мерките предвидени со Третиот НАПЕЕ се спроведени.
2.2 Методологија
Заштедата на енергија од спроведените мерки за енергетска ефикасност мора да се пресмета и провери. Заштедата на енергија во Четвртиот НАПЕЕ се пресметува со користење на две методологии, од горе-надолу и оддолу-нагоре. Користените методологии го следат Правилникот за енергетска контрола, како и методологијата развиена во рамките на проектот MultEE.
Пред да се пресмета заштедата на енергија според која било методологија, потребно е да се соберат релевантни податоци. Генерално, за пресметување на заштедите според методологијата одгоре-надолу, користени се податоци од извештаите и база на податоци на Државниот завод за статистика. Од друга страна, методологијата од долу-нагоре бара познавање на специфичните мерки што се спроведени и пресметување на заштедата на енергија за секоја од нив. За таа цел, Министерството за економија достави прашалници до голем број засегнати страни почнувајќи од Градот Скопје и општините, министерствата, енергетските компании, како и банките кои имаат кредитни линии за енергетска ефикасност. Беа собрани податоци од околу 60 субјекти. Општа забелешка е дека е потребно да се подобри системот за собирање податоци, како и обуки за лицата задолжени за внесување на податоци. Законот за енергетска ефикасност предвидува воведување алатка за внесување на податоци, со што ќе се пресметаат заштедите на енергија за секоја мерка. Податоците дадени од овие 60 субјекти не беа доволни за да се пресметаат заштедите користејќи ја методологијата од долу-нагоре. Дополнително, беа користени и податоците од Државниот завод за статистика, Регулаторната комисија за енергетика и водни услуги, како и веб-страниците на општините и другите субјекти.
3 ПОТРОШУВАЧКА НА ЕНЕРГИЈА И ИНТЕНЗИТЕТ
3.1 Макроекономска СОСТОЈБА
3.1.1 Вовед
Северна Македонија како договорна страна на Енергетската заедница и земја кандидат за ЕУ е подготвена да ја следи европската енергетска политика и е должна да ги транспонира и имплементира енергетските директиви и регулативи на ЕУ. Северна Македонија доби статус на кандидат за влез во Европската унија во 2005 година. Од 2009 година, Комисијата му препорача на Советот да ги отвори преговорите за пристапување на Северна Македонија. Понатаму, во 2018 година, Комисијата исто така препорача преговорите за пристапување да бидат отворени со Северна Македонија во 2019 година.
3.1.2 Бруто домашен производ и невработеност
Растот на БДП до 2040 година се предвидува да ја позиционира Северна Македонија поблиску до денешните економии во регионот на ЦИЕ. БДП, како најважна мерка за економската активност на една земја, покажува дека денес Северна Македонија заостанува зад просекот на ЈИЕ, како и регионот на ЦИЕ. Земајќи ги предвид проекциите на Меѓународниот монетарен фонд и Министерството за финансии, се предвидува до 2040 година македонската стапка на реален раст на БДП да расте со просечна стапка од 3,3%. Таквата стапка на раст на БДП може да се очекува за земја во развој и треба да доведе до конвергенција кон нивоата на БДП по глава на жител што денес се вообичаени за развиените земји од ЦИЕ (Слика 3.1)
Слика 3.1 Трендови на ЦИЕ и ЈИЕ БДП
20,000
Просечен БДП по жител 2014 - 2018 (EUR)
18,000
16,000
14,000
12,000
10,000
Словенија Словачка
Литванија
Летонија
Хрватска
Чешка
Естонија
ЦИЕ процек
Унгарија
Големина: 25 мил.EUR БДП
8,000
6,000
Македонија
во 2040
Бугарија
ЈИЕ просек
Романија
Македонија
Србија
4,000
2019 Црна Гора
2,000
0
0.8 1.0 1.2 1.4 1.6 1.8 2.0 2.2 2.4 2.6 2.8 3.0 3.2 3.4 3.6 3.8 4.0 4.2 4.4 4.6 4.8 5.0 5.2 5.4 5.6 5.8 6.0
CAGR БДП пораст 2014 - 2018 (%)
Белешка: ЈИЕ вклучува AL, BA, BG, HR, MK, RS, ME, SI и RO; ЦИЕ вклучува HU, LV, LT, CZ, EE и SK; Проекциите за раст на БДП за Северна Македонија ги земаат предвид стапките на раст од 3,3% годишно.
Извор: Евростат, Влада на Северна Македонија проекции за БДП, експертска анализа
Северна Македонија има втора највисока стапка на невработеност во регионот, но покажува позитивен тренд низ годините (Слика 3.2 и Слика 3.3). Покрај тоа, вработувањето се карактеризира со неповолна родова структура, која остана непроменета подолг период како резултат на нестабилните економски и социјални услови, како и нерамнотежата помеѓу достапните и потребните профили на пазарот на трудот. Стапката на вработеност кај жените во 2019 година беше 48,4% (315 илјади жени), значително пониска од стапката на вработеност кај мажите од 69,7% (467 илјади мажи), од активната популација на возраст од 20 до 64 години.
27.5%
26.0%
23.4%
22.0%
20.4%
17.2%
Слика 3.2 Стапка на невработеност во Северна Македонија, 2014 - 2019 година,%
Слика 3.3 Стапка на невработеност ЦИЕ и ЈИЕ, 2019,%
2014 2015
2016
2017
2018
2019
Македонија
17,2%
15,2%
12,0%
10,6%
6,4%
5,6%
4,4%
4,2%
3,7%
3,3%
Бозна и Херцеговина
Црна Гора Албанија Србија Хрватска Словачка Словенија Бугарија Романија Унгарија
33,3%
Извор: Еуростат, извештаи xx.xxxxxx.xx; Економија на тргување; Експертска анализа
Северна Македонија има позитивно деловно опкружување за да обезбеди можности за малите и средни претпријатија за ОИЕ и енергетска ефикасност. Според извештајот на Светска банка “Doing business” 2020, Северна Македонија има највисок кумулативен индекс за деловно опкружување во споредба со земјите од регионот, а особено се истакнува во областа на заштита на малцинските инвеститори и справување со градежни дозволи. Сепак, има простор за подобрување во другите категории, особено во трговијата преку граници бидејќи нивното рангирање заостанува зад земјите во регионот (Слика 3.4 и Слика 3.5). Се очекува дека идните инвестиции, вклучително и инвестициите во енергетскиот сектор (особено ОИЕ и енергетската ефикасност), можат да имаат позитивно влијание врз намалувањето на стапката на невработеност, како и врз економскиот раст.
Категорија | Опис | Глобална позиција (од 190) |
Започнување бизнис | Процедури потребни за еден претприемач да започне бизнис (време и трошоци) | 78 |
Справување со градежни дозволи | Процедури потребни за усогласување со прописите за градба (време и трошоци) | 15 |
Приклучување електрична енергија | Време и трошоци за добивање приклучок за електрична енергија, како и сигурност на снабдувањето и транспарентност на тарифите | 68 |
Регистрација на имот | Ефикасни административни процедури во врска со земјиштето, потребни за формално пренесување на имотот | 48 |
Добивање заем | Се однесува на детални информации за заемот и силата на законските права | 25 |
Заштита на малцинските инвеститори | Заштита од конфликт на интереси и права на акционерите во корпоративното управување | 12 |
Плаќање даноци | Се однесува на даночните стапки и комплексноста на даночната администрација | 37 |
Прекугранична трговија | Време и трошоци поврзани со логистичкиот процес на извоз и увоз | 32 |
Спроведување на договори | Време и трошоци за решавање на стандарден комерцијален спор преку локалниот првостепен суд | 47 |
Решавање на несолвентност | Време, трошоци и исход на постапките за несолвентност кои вклучуваат локални правни лица | 30 |
Слика 3.4 Деловно опкружување по категорија, 2019 година
Слика 3.5 Деловно опкружување во споредба со земјите во регионот, 2019 година
MK
SI
77
RS
76
ME
74
HR
74
RO
73
XK
73
BG
72
AL
68
BA
65
81
Извор: Извештај на Светска банка - Дуинг бизнис 2020, Експертска анализа
3.1.3 Странски директни инвестиции
Енергетскиот сектор може да придонесе за привлекување на странски директни инвестиции. Процесот на глобализација ја зголеми важноста на странските директни инвестиции, особено за земјите во развој, како што е Северна Македонија. Поради ограничениот внатрешен финансиски и инвестициски капацитет, интересот на сите земји во развој е да постигнат поповолна клима за инвестиции и подобри услови за работа. Дополнително, влезот на нови странски компании може да ги стимулира домашните
компании да го подобрат својот бизнис и, следствено, да придонесат за зајакнување на целокупниот развој на пазарот. На долг рок, ваквите економски трендови создаваат позитивни екстерни влијанија. Странските директни инвестиции во Северна Македонија изнесуваат 225 мил. EUR годишно или 107 EUR по глава на жител што е значително пониско од регионот (Слика 3.6 и Слика 3.7).
Слика 3.6 Странски директни инвестиции во Северна Македонија, 2014 - 2019 година, мил. EUR | Слика 3.7 Странски директни инвестиции по глава на жител – во споредба со регионот, просечно 2014 - 2019 година, EUR |
10%
614
339
326
206
216
182
677
345
371
209
220
151
165
110
avg. 281
2014
2015
2016 2017
2018 2019
MK ME HR AL RS
BG RO BA
Белешка: Анализирани земји за регионот се БА, РО, БГ, РС, АЛ, ХР и МЕ
Извор: Обединетите нации - Извештај за светските инвестиции 2020, Евростат, експертска анализа
3.2 Потрошувачка на примарна и финална енергија
3.2.1 Историски развој и напредок во однос на целите
8%
40%
9%
9%
Генерално, тренд на опаѓање може да се забележи кај потрошувачката на примарна енергија, додека потрошувачката на финална енергија остана стабилна. Во периодот 2010 - 2018 година, потрошувачката на примарна енергија се намали за 9%, главно како резултат на поголемиот увоз на електрична енергија и нафтени производи, како и спроведувањето на мерките за енергетска ефикасност и зголеменото производство на електрична енергија од ОИЕ. Финалната потрошувачка на енергија е стабилна во анализираниот период, со неколку варијации (мал пораст од 3%), главно како резултат на флуктуацијата на потрошувачката во индустријата и зголемената потрошувачка на горива во транспортниот сектор (Слика 3.8 и Слика 3.9).
Слика 3.8 Потрошувачка на примарна енергија по гориво, 2010 - 2018 *, Мтое | Слика 3.9 Финална потрошувачка на енергија по гориво, 2010 - 2018 *, Мтое |
7%
3.2
8%
3.0
7%
2.8
2.6
47%
2.4
45%
46%
42%
2.2
2.0
Mtoe
1.8
1.6
4% 9%
8%
5% 2%
8%
1.4
23%
1.2
4% 30%
1.0
8% 7%
4%
0.8
0.6
2%
0.4
0.2
2010
0.0
2.0
-9%
3.14
3.00
2.87
2.78
2.70
2.68
2.69
2.73
2.60
7%
5%
1.91
1.85
1.79
1.82
1.81
1.85 1.86
1.88
1.85
36%
33%
7%
35%
8%
33%
7%
23%
6% 11%
22%
8% 11%
25%
7% 12%
27%
6% 13%
29%
5% 12%
33%
7% 10%
34%
5% 12%
34%
6% 10%
12% |
8% |
23% |
32% |
6% |
7% |
1.5
7%
6%
8% 6%
8%
6%
33%
33%
32%
32%
31%
29%
1.0
6%
6%
6%
6%
6%
7%
7%
38%
38%
4% 6%
28%
28%
0.5
6%
6%
8%
2018
2010
2011
2012
2013
2014
2015
4%
2016 3%
2017 3%
2018 3%
0.0
2011
2012
22%
2016
40%
2017
Xxxxxxx Xxxxxx Xxxxxx нафта
Електрична енергија
2013
31%
4%
9%
4%
8%
2014
33%
2015
36%
Геотермална Природен гас Нафтени продукти
ОИЕ (Сол,Ветат,Хидро)
Биогорива
Биомаса (вклучувајќи и пелети) Xxxxxx
Дизел
Електрична енергија
Топлина Природен гас Бензин
ОИЕ (Сол, Гео) Керозин
ТНГ
Мазут Петролејски кокс
* Белешка: Прелиминарни податоци за 2018 година
Извор: Државен завод за статистика, Енергетски биланси, 2010 - 2018 година (База на податоци на МАКСтат)
Слика 3.10 Финална потрошувачка на енергија по сектори, 2010 - 2018 година, Мтое | Слика 3.11 Финална потрошувачка на енергија по гориво во секторот Транспорт, 2010 - 2018 година*, Мтое |
+60%
1.91
1.85
1.88
1.79
1.82
1.81
1.85
1.86
1.85
0.75
0.70
0.73 0.73
0.70
0.65
0.60
0.55
0.50
0.45
0.40
0.35
0.30
0.25
0.20
0.15
0.10
0.05
0.00
0.61
0.55
0.53
0.48
0.46
0.46
Земјоделство
Комерцијален
Индустрија
Домаќинства
Транспорт
Јаглен Електрична енергија
Дизел Природен гас
Бензин
Керозин
ТНГ
2.0
11%
1.9
12%
11%
11%
11%
11%
11%
11%
1.8
13%
1.7
1.6
26%
24%
21%
22%
1.5
33%
31%
30%
28%
1.4
30%
1.3
73%
74%
74%
1.2
Mtoe
28%
71%
1.1
29%
26%
26%
Mtoe
68%
69%
1.0
28%
29%
59%
62%
66%
0.9
30%
30%
30%
0.8
0.7
0.6
0.5
30%
33%
37%
39%
39%
28%
29%
22%
19%
18%
16%
15%
14%
0.4
25%
25%
25%
29%
24%
0.3
0.2
2010 10%
2011 8%
2012 8%
2013 8%
2014 9%
2015 9%
9%
8%
8%
0.1
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2016
2017
2018
0.0
Белешка: Прелиминарни податоци за 2018 година
Извор: Државен завод за статистика, Енергетски биланси, 2010 - 2018 година (База на податоци на МАКСтат)
Од друга страна, може да се забележи намалување од 24% кај потрошувачката на енергија во секторот Индустрија (Слика 3.12). Ова главно е резултат на престанокот на производството на некои фабрики се додека не ги реализираат обврските од неодамна утврдената еколошка политика за индустриски инсталации. Потрошувачката во секторот Домаќинства е релативно стабилна во текот на разгледуваниот период (околу 0,53 Mtoe), со мало намалување од 10% во последните години, најмногу заради мерките за енергетска ефикасност, а во некои години и заради временските услови.
Слика 3.12 Финална потрошувачка на енергија по гориво во секторот Индустрија, 2010 - 2018 година *, Мтое | Слика 3.13 Финална потрошувачка на енергија по гориво во секторот Домаќинства, 2010 - 2018 *, Мтое |
1%
0.65
8% 25% 1%
0.60
8% 20% 1%
8% 24%
8% 22% 1%
0.55
0.50
0.45
0.40
Mtoe
34%
0.35
32%
33%
0.30
0.25
7%
7%
0.20
20%
0.15
0.10
0.05
0.60
-24%
0.63
0.58
0.54
0.55
0.52
0.47
0.44
0.41
0.39
-10%
0.57
0.56
0.54
0.52
0.52
0.53
0.53
0.49
0.48
0.55
35%
0.50
33%
38%
41%
43%
41%
41%
0.45
28% 1%
10% 27% 2%
37%
37%
0.40
11% 25% 2%
Mtoe
6%
6%
3%
1%
1%
0.35
1%
1%
1%
1%
0.30
0.25
32%
52%
51%
50%
51%
50%
51%
53%
50%
53%
0.20
0.15
2018 7% 9%
10%
0.10
6%
7%
6%
2015 6%
2016 7%
2017 7%
2018 7%
0.05
2010
9%
2011
9%
15%
2012
10%
18%
4%
2013
11%
17%
4%
35%
2014
13%
13% 6%
37%
8% 19% 1%
2015
36%
9% 21% 1%
2016 7% 11% 7%
32%
10%
7%
2017 10% 10%
33%
2010
2011
2012
2013
5%
2014 5%
0.00 0.00
Биогорива
Дизел
Природен гас
Керозин
Петролејски кокс
Биомаса (вклучувајќи и пелети) Електрична енергија
Бензин
ТНГ
Јаглен
Белешка: Прелиминарни податоци за 2018 година
Топлина
ОИЕ (Сол, Гео)
Мазут
Извор: Државен завод за статистика, Енергетски биланси, 2010 - 2018 година (База на податоци на МАКСтат)
И покрај тоа што може да се забележи мала варијација во потрошувачката на финална енергија во Комерцијалниот и секторот Земјоделство, нивното учество во вкупната потрошувачка на финална енергија останува стабилно, или 11% за Комерцијалниот сектор и околу 1% за секторот Земјоделство (Слика 3.10). Во однос на потрошувачката по горива, електричната енергија е доминантна во Комерцијалниот сектор, проследена со дизелот (Слика 3.14), додека во секторот Земјоделство, потрошувачката на мазут и геотермална енергија постепено е заменета со дизел и електрична енергија.
Слика 3.14 Финална потрошувачка на енергија по горива во останати, 2010 - 2018*, Мтое | Слика 3.15 Финална потрошувачка на енергија по горива во секторот Земјоделството, 2010 - 2018 година*, Мтое |
-10%
0.23
0.23
0.21
0.21
0.21
0.21
0.20
0.20
0.20
-17%
0.025
0.024
0.024
0.023
0.022
0.022
0.022
0.021
0.020
22% 3%
25% 2%
0%
5%
0%
5%
0.24 0.025
2%
2%
2%
2%
0%
5%
17%
4%
6%
4%
6%
5%
6%
4%
6%
0.22
20% 2%
23% 1%
22% 2%
18%
18%
3%
6%
0.20
23%
24%
23%
21%
3%
7%
0.020
2%
6%
2% 13%
2% 13%
28%
30%
31%
33%
0.18
0.16
55%
0.14
Mtoe
35%
25% 2% 13%
0.015
Mtoe
34%
37%
0.12
0.10
0.08
55%
35%
30%
0.010
62%
61%
62%
60%
58%
59%
61%
0.06
0.04
29%
21% 2% 14%
18% 2% 14%
17% 2% 14%
0.005
1%
5%
2010 9%
8%
1%
6% 1%
6%
6%
1%
5%
2%
2015 4% 3%
5%
2016 4% 3%
6%
2017 3% 3%
6%
3%
6%
35%
32%
22%
23%
24%
24%
20%
17% 2% 16%
0.02
2011 4%
2012
2013 2%
2014 2%
2018 3%
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
15% 18% 2% 17%
0.00 0.000
Биогорива
Биомаса (вклучувајќи и пелети) Xxxxxx
Дизел
Електрична енергија Топлина
Природен гас Бензин
ОИЕ (Сол, Гео)
Керозин Петролејски кокс ТНГ
Мазут
Белешка: Прелиминарни податоци за 2018 година
Извор: Државен завод за статистика, Енергетски биланси, 2010 - 2018 година (База на податоци на МАКСтат)
4 Преглед на националната цел за енергетска ефикасност и заштедите
4.1 Национална индикативна цел за енергетска ефикасност
Индикативна цел е да се намали финалната потрошувачка на енергија во Северна Македонија за најмалку 9% до 2018 година во однос на референтната потрошувачка2, или кумулативната финална заштеда на енергија да биде 147,2 ktoe. Во вториот НАПЕЕ, анализиран е збир на мерки што резултира со проектирана кумулативна заштеда на финална енергија од 151,2 ktoe, што претставува намалување од 9,24% во споредба со референтната потрошувачка. Ова подразбира постигнување поголеми заштеди од индикативната цел. Во третиот НАПЕЕ, покрај мерките од вториот НАПЕЕ, вклучени се и две нови мерки кои придонесуваат за кумулативно заштеда на енергија од 148,7 ktoe во 2018 година. Оваа вредност претставува намалување од 9,09% во споредба со референтната потрошувачка, што е малку над индикативната цел од 9%. Во третиот НАПЕЕ беше оценето дека постигната заштеда на енергија во 2015 година изнесува 79,4 ktoe, што претставува 99% од планираната заштеда на енергија во 2015 година (Слика 4.1).
За прв пат, третиот НАПЕЕ ја анализира целта за потрошувачката на примарна енергија во 2020 година. Проекциите за потрошувачката на примарна енергија беа направени со земање на потрошувачката во енергетскиот биланс во 2016 година, како основна година и со претпоставка за годишна стапка на раст од 2,2%. Според тоа, проценетата потрошувачка на примарна енергија во Северна Македонија е 3.014 ktoe во 2020 година. Ова значи дека потрошувачката на примарна енергија во Северна Македонија ќе биде во рамките на поставените цели од страна на Енергетска заедница (која е 3.270 ktoe за Северна Македонија).
Слика 4.1 Индикативни траектории на заштеда на финална енергија според I, II и III НАПЕЕ, ktoe
66 71
52 52
42
114
000 000 000
84 80 79
63
137
124
135
151
147
149
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
Прв NEEAP Втор NEEAP Трет NEEAP
Извор: 1, 2 и 3 EEAP, Анализа на проектниот тим
Најголемиот дел од заштедите на енергија се предвидува да дојде од подобрувања во секторите Транспорт и Индустрија, придонесувајќи со 28,7% и 27,8% поединечно во 2018 година, но проценките покажуваат дека Домаќинствата и јавниот сектор се исто така важни за заштеда на енергија, со учество од 19,6% и 10,4%, соодветно.
Целите утврдени во сите претходни НАПЕЕ се засноваа на методологијата што беше дел од старата Директива за енергетска ефикасност (Директива 2006/32/EC), каде што, како што е наведено претходно, бил користен референтен период во однос на кој се пресметани заштедите. Новата директива за енергетска ефикасност (Директива 2012/27/EU) предвидува целта за 2020 година да биде изразена во однос на проекциите за потрошувачка на енергија, а истото важи и за 2030 година. Ова дополнително ја комплицира презентацијата на целта за 2020 година во овoj документ. Според Третиот НАПЕЕ, целта за
2 Референтната потрошувачка е просечна потрошувачка на енергија во периодот 2002 - 2006 година
2020 година е потрошувачката на примарна енергија да не надминува 3014 ktoe, односно потрошувачката на примарна енергија да се намали за 256 ktoe. Од друга страна, финалната потрошувачка на енергија треба да се намали за 226 ktoe, односно да не надминува 1948 ktoe.
Стратегијата за енергетика донесена во 2019 година дефинира три сценарија за транзиција на енергетскиот систем во Македонија (референтно, умерено и зелено). Стратегијата го опфаќа периодот до 2040 година и ги дефинира целите за 2030 и 2040 година. Сепак, за да се постигнат овие цели, потребно е да се започне со спроведување на мерките и политиките предвидени во Стратегијата што е можно порано. Според податоците од Стратегијата, вкупната потрошувачка на примарна енергија не се очекува да надмине 2663 ktoe во 2020 година. Бидејќи основната година во Стратегијата е 2017 година, разликата помеѓу сценаријата е многу мала, така што се предвидува потрошувачката во Зеленото сценарио да биде само 30 ktoe помала во споредба со референтното сценарио.
Во рамките на Стратегијата, развиено е сценарио во кое не се спроведени мерки (WOM – without measures), односно е следен пристапот дефиниран во Директивата за енергетска ефикасност (Директива 2012/27/EU). Целта за 2020 година е да се постигне заштеда на примарна енергија од 94 ktoe со спроведување на мерките дефинирани во Зеленото сценарио, односно да се намали потрошувачката на финална енергија за 88 ktoe. Табела 2 ги претставува целите за 2020 година во согласност со Стратегијата за енергетика и во согласност со Третиот НАПЕЕ. Проценките за клучните вредности за производство и потрошувачка на енергија во 2020 година, според Зеленото сценарио, се претставени во Табела 3.
Табела 2. Цел за енергетска ефикасност во 2020 година, Стратегија за енергетика, по сценарио и трет НАПЕЕ
Стратегија за енергетика Трет НАПЕЕ
WOM | Референтно | Умерено | Зелено | ||
Примарна енергија (очекувана потрошувачка) | 2727 | 2663 | 2642 | 2633 | 3014 |
Примарна енергија (заштеда на енергија) | 64 | 85 | 94 | 256 | |
Финална енергија (очекувана потрошувачка) | 0000 | 0000 | 0000 | 1860 | 2093 |
Финална енергија (заштеда на енергија) | 58 | 74 | 88 | 226 |
Табела 3. Проценки на клучните вредности за производство и потрошувачка на енергија во 2020 година
Проценка на потрошувачката на енергија во 2020 година | |
Вкупна потрошувачка на примарна енергија во 2020 година | 2633 |
Потребна енергија за производство на електрична енергија (ТЕ) | 807 |
Произведена електрична енергија (ТЕ) | 230 |
Потребна енергија за производство од ТЕ-ТО | 151 |
Произведена топлинска енергија (ТЕ-ТО) | 36 |
Произведена електрична енергија (ТЕ-ТО) | 71.3 |
Загуби при дистрибуција на енергија (сите горива) | 98,8 |
Вкупна потрошувачка на финална енергија | 1832 |
Потрошувачка на финална енергија - Индустрија | 453 |
Потрошувачка на финална енергија - Транспорт | 587 |
Потрошувачка на финална енергија - Домаќинства | 573 |
Потрошувачка на финална енергија - Услуги | 219 |
4.2 Пресметка на заштеди до 2018 година
Како што е наведено во воведното поглавје на овој НАПЕЕ, пресметката на заштеда на енергија се врши со користење на два пристапа, од горе-надолу и од долу-нагоре, кои се детално опишани во Правилникот за енергетска контрола. Откако овој правилник беше усвоен во 2013 година, пресметката на заштедите за одредени мерки е направена врз основа на проектот MULTIEE во рамките на кој е
развиена методологијата за следење и верификација на заштедите. Овие измени ќе бидат вклучени во Правилникот за платформата за мониторинг и верификација (МВП), што е обврска од Законот за енергетска ефикасност.
И двете методологии се користени бидејќи во Македонија сè уште не е воспоставен систем за следење и верификација, така што за некои сектори како што се Индустријата и Транспортот има многу малку податоци за спроведените мерки за енергетска ефикасност. Кога има недостаток на податоци за спроведените мерки, кои се користат во методологијата од долу-нагоре, се користи методологијата од горе надолу. Основната идеја за во иднина е да се користи што е можно помалку методологија од горе- надолу и да има што е можно повеќе релевантни податоци за да може да се користи само методологијата од долу-нагоре, бидејќи заштедата на енергија се препознава само со мерките што може да бидат пријавени, следени и верификувани.
4.2.1 Пристап од горе-надолу
Пресметувањето на заштедата на енергија со користење на методологијата од горе-надолу се врши за четири сектори, имено Домаќинства, Индустрија, Транспорт и Комерцијален и услужен сектор. Според Правилникот за енергетска контрола за секој сектор, постојат посебни индикатори кои помагаат да се следат заштедите на енергија.
Пресметките за заштеда на енергија не го опфаќаат само периодот 2016-2018 година, туку е направена целосна ревизија на периодот 2009-2015 година. Ова беше направено затоа што по подготовката на Третиот НАПЕЕ, направена е ревизија на енергетските биланси изготвени од Државниот завод за статистика, како резултат на спроведената анкета за потрошувачката на енергија во домаќинствата. Дополнително, во секторите Индустрија и Транспорт се направени дополнителни истражувања што придонесуваат за подобрување на квалитетот на влезните податоци во методологијата од горе-надолу. Податоците од Државниот завод за статистика генерално беа користени за пресметување на заштедите во сите четири сектори, и тоа:
1. Домаќинства
a. Енергетски биланси за периодот 2009-2018, потрошувачка на финална енергија во семејството
b. Потрошувачка за енергетика во домашните информации (публикација од ДЗС, модели од МАНУ во рамките на Проект од Енергетска заедница)
c. МакСтат база на податоци >> Население >> Процени на население >> Населене на Република Македонија на 31.12, според поединечни години на возраст, полни, по години
d. МакСтат база на податоци >> Животен стандард >> Анкета за потрошувачка на домаќинства
>> Структура на снабдување на домашните состојки со добра моќ, по тип на семејство, по години
e. Публикации од 2009-2017 Потрошувачка на домаќинства во Република Македонија
2. Комерцијалнен и услужен сектор
a. ДЗС, Анкета за работна сила, табела: Вработени по сектори на активности1) и по вид на сопственост на деловните субјекти
b. Енергетски биланси за периодот 2009-2018 година, потрошувачка на финална енергија во други сектори
3. Транспорт
a. Енергетски биланси за периодот 2009-2018 година, потрошувачка на финална енергија во транспортот
b. МакСтат база на податоци, ТРАНСПОРТ И ДРУГИ УСЛУГИ,
c. Интернет-база на МАКСТАТ, Регистрирани патни моторни средства за гориво, по општини, по години, број за периодот 2011-2018 година, за периодот 2009-2010 година објавување Транспорт и комуникација 2012 година
4. Индустрија
a. Енергетски биланси за период 2009-2018 година Државна потрошувачка на финална енергија во индустријата
b. Државен завод за статистика_Online_Database_Индекси за индустриско производство, на просечна 2015 година, месечно, спои со употреба на XXXX и индустриска структура во%
c. Државен завод за статистика_Online_Database_Компоненти на БДП по сектор и одделение на НКД Рев.2, по години, тековни цени (во мил. денари), претворено во (мил. EUR 2005)
Дополнително, беа користени и други извори на податоци, на пример за Транспорт, користени се податоци од Министерството за животна средина и просторно планирање од софтверот COPERT. За греење и ладење беа користени степен-денови за греење и ладење од веб-страницата xxx.xxxxxxxxxx.xxx (користејќи податоци за температура од xxx.xxxxxxxxxxxx.xxx).
Табелата подолу ги прикажува индикаторите што се користат за пресметување на заштедите според методологијата од горе-надолу. Индикаторите што започнуваат со буквата „P“ се индикатори кои се пресметуваат со детални податоци, односно се однесуваат на под-сектор или дел од сектор. Од друга страна, индикаторите кои започнуваат со буквата „М“ се пресметуваат врз основа на поедноставни податоци и се однесуваат на целиот сектор.
Врз основа на изворите на податоци наведени погоре, беа пресметани сите показатели во секторот Домаќинства, индикаторите М3 и М4 во Комерцијалниот и услужен сектор, М5 И М6 во секторот Транспорт и М14 и М8 во секторот Индустрија. Во комерцијалниот и услужниот сектор, индикаторите P6 и P7 не се пресметани затоа што во Македонија нема податоци за потрошувачката на енергија по под- сектори:
• Јавни канцеларии, администрација и владини услуги
• Приватни канцеларии
• Здравство и социјална работа
• Трговија на големо и мало
• Хотели и ресторани
• Образование
Слично е и во секторот Транспорт каде потрошувачката на енергија треба да се подели на:
• автомобили
• автобуси
• лесни возила
• камиони
• железница
• внатрешен воден транспорт
• мотоцикли
Табела 4 Преглед на индикатори од горе-надолу што се користат за пресметување и известување за постигнатите заштеди на енергија
Индикатор од горе-надолу | Име на индикаторот | ||
Домаќинства | P1 HH | Греење на простор | ✓ |
P2 HH | Ладење на простор | ✓ | |
P3 HH | Греење на вода | ✓ | |
P4 HH | Електрични уреди | ✓ | |
P5 HH | Осветлување | ✓ | |
М1 HH | Неелектрични намени | ✓ | |
М2 HH | Електрични намени | ✓ | |
Комерциј ален и услужен сектор | P6 SS | Неелектрична употреба по подсектор (прилагодена клима) | - |
P7 SS | Користење на електрична енергија по подсектор | - | |
М3 SS | Неелектрична потрошувачка (прилагодена клима) | ✓ | |
М4 SS | Потрошувачка на електрична енергија | ✓ | |
Транспорт | P8 TS | Автомобили (врз основа на патнички km) | ✓ |
А1 П8 ТС | Автомобили (врз основа на l/100 km) | ✓ | |
P9 TS | Камиони и лесни возила (врз основа на тонски km) | ✓ | |
A2 P9 TS | Камиони и лесни возила (врз основа на возило) | ✓ | |
P10 TS | Железнички превоз на патници | ✓ | |
P11 TS | Железнички превоз на стока | ✓ | |
P12 TS | Промена на типот на транспорт за превоз на патници | ✓ | |
P13 TS | Промена на типот на товарен транспорт | ✓ | |
М5 ТС | Патнички возила | ✓ |
М6 ТС | Железнички транспорт | ✓ | |
М7 ТС | Домашен воден транспорт | ✓ | |
Индуст рија | П14 е | Потрошувачка на енергија во индустријата по единица производство | ✓ |
М8 Е | Потрошувачка на енергија во индустријата по единица додадена вредност | ✓ |
Во зависност од тоа кои индикатори ги користат секторите, се добиваат различни заштеди на енергија. Ако индикаторите „P“ се користат за Домаќинства и Индустрија, а индикаторите „М“ се користат за Комерцијалниот и услужен сектор, се добива дека вкупната заштеда на енергија во 2018 година достигнува 255 ktoe, што е зголемување за 51% во споредба со заштедите постигнати во 2015 година. Најголем дел од заштедите се од секторот Индустрија (37%), проследен со секторот Домаќинства (34%) и Комерцијалниот и услужен сектор (29%). Во секторот Транспорт скоро и да нема заштеди. Ако се погледнат под-секторите, најголема заштеда има во секторот Железо и челик (27%), во секторот за греење на домаќинствата (25%) и во секторот Индустрија во потрошувачка на неелектрична енергија (18%).
Она што е од особено значење е дека целта за 2018 година, дадена во Третиот НАПЕЕ, е постигната, односно заштедите се поголеми од поставената цел за 70%. Уште позначајно е што во 2018 година беа реализирани заштедите на енергија што беа планирани за 2020 година во Третиот НАПЕЕ.
28%
31%
28%
36%
30%
Слика 4.2. Заштеда на финална енергија по сектори и подсектори користејќи детални индикатори
260
240
220
200
180
30%
160
ktoe
30%
140
120
36%
100
80
60
40
20
0
260
+51%
255
246
229
3 NEEAP Target
(226.27)- 2020
169
3 NEEAP Target
(148.72)- 2018
240
220
200
180
160
ktoe
140
120
100
80
60
40
20
0
34%
42%
35%
34%
34%
37%
2%
20% 5% 9% 21% 28%
1%
2015
2%
3%
19% 3% 11% 16%
2016
26% 2% 11% 20%
2017
27%
2018
Домаќинства - греење Докаќинства - ладење Домаќинства - топла вода
255
246
229
169
4%
3%
25%
Домаќинства - електрични уреди Домаќинства - осветлување
3%
1%
Комерцијален - потрошувачка на сите енергенти со исклучок на ел. енергија Комерцијален - потрошувачка на електрична енергија
2% 10% 18%
Патен сообраќај Железнички сообракќај
Индустрија за експлоатација на руди Прехрамбена индустрија, пијалоци и тутун Текстилна индустрија и кожарство Индустрија за хартија и печатење
Хемиска индустрија
Индустрија за железо и челик + Обоена индустрија Инженерство и друга метална индустрија Останати индустрии
Индустрија за градежен материјал, стакло и керамика
2015 0%
2016 0%
2017 0%
2018 0%
Комерцијален и услужен сектор Транспорт Индустрија
Домаќинства
Од друга страна, ако се земат предвид само индикаторите „М“ во сите сектори, вкупната заштеда на енергија во 2018 година е 382 ktoe, од кои скоро 60% се од секторот Индустрија. Во споредба со 2015 година, во 2018 година, заштедата на енергија е зголемена за 162%. Деталните податоци за заштедите според сите индикатори се прикажани во Анекс на овој документ.
Слика 4.3. Заштеда на финална енергија по потсектори користејќи индикатори „М“
+162%
382
351
290
3 NEEAP Target
(226.27)
146
3 NEEAP Target
(148.72)- 2018
8%
9%9%
14%
7%
11%
12%
10%
400
350
300
250
ktoe
200
150
100
Домаќинства - потрошувачка на сите енергенти со исклучок на ел. енергија Домаќинства - потрошувачка на електрична енергија
Комерцијален - потрошувачка на сите енергенти со исклучок на ел. енергија Комерцијален - потрошувачка на електрична енергија
Патен сообраќај
Железнички сообракќај
Потрошувачка на енергија во индустријата
2015 35%
25% 13%
10% 17%
9% 12%
13% 17%
50%
61%
59%
50
2016
2017
2018
0
4.2.2 Пристап оддолу-нагоре
Третиот НАПЕЕ дава преглед на 31 политика и мерки каде мнозинството од нив се спроведуваат според планираното. Мерките се поделени во седум сектори: Згради, Домаќинства, Јавен сектор, Комерцијален сектор, Индустрија, Енергетика и Транспорт. Некои од нив влијаат на неколку сектори и нивната вкупна заштеда се пријавува одделно (како хоризонтални мерки). Според Третиот НАПЕЕ, од сите мерки, имплементацијата на четири е дури и подобра од планираното (промотивна програма за поширока примена на сончеви колектори, улично осветлување во општините, поширока примена на ОИЕ и поголемо искористување на железницата). Една третина од мерките се делумно спроведени и само една не е имплементирана (распределители на трошоците за топлинска енергија).
Во овој НАПЕЕ, врз основа на податоците доставени од околу 60 субјекти, вклучувајќи го градот Скопје и општините, министерствата, енергетските компании, банките што имаат кредитни линии за енергетска ефикасност и други, направени се пресметки за заштеда на енергија користејќи ја методологијата од долу нагоре. Дополнително, користени се податоци од Државниот завод за статистика, особено во областа на изградба на нови и реконструкција на постојните згради, Регулаторната комисија за енергетика и водни услуги, како и веб-страниците на општините (за субвенции за топлински пумпи, печки на пелети, велосипеди) и други субјекти.
Табелата подолу ги прикажува сите резултати за мерките за кои има податоци и за кои може да се пресмета заштеда на енергија. Прегледани се вкупно 41 мерка, од кои за 34 има детални податоци, а за 7 делумни податоци. Вкупната кумулативна заштеда на финална енергија во 2018 година е 180 ktoe што е околу 20% над целта за 2018 година што е поставена во Третиот НАПЕЕ. Само во периодот 2016-2018 година се постигнати заштеди на финална енергија од околу 100 ktoe.
За 18 мерки заштедите кои се постигнаа со нивна имплементација се поголеми од планираното во Третиот НАПЕЕ (обележани со зелена боја во Табела 5), додека за 6 мерки беа постигнати помали заштеди од планираното (обележани со црвена боја во Табела 5). Стратегијата за енергетика до 2040 година, како и Нацрт-верзијата на Националниот план за енергија и клима дефинираат мерки кои се разликуваат од мерките дадени во Третиот НАПЕЕ. Дополнително, пресметувањето на заштедите за некои мерки беше изводливо само ако тие беа претходно групирани. За таа цел, направено е соодветно групирање на мерките според Третиот НАПЕЕ. Она што е важно и треба да се нагласи е дека спроведувањето на повеќето од мерките е насочено кон исполнување на Зеленото сценарио од Стратегијата за енергетика.
Мерки со кои се постигнува најголема заштеда на енергија се зголемената употреба на топлински пумпи (инвертер климатизери), како и реновирање и изградба на нови згради.
Табела 5. Мерки што се користат за да се постигнат заштеди на финална енергија и споредба со предвидените заштеди од третиот НАПЕЕ
Измери
Соодветн а мерка во Третиот НАПЕЕ
Кумулат ивно (Трет НАПЕЕ)
Постигната годишна заштеда на финална енергија (ktoe)
Постигнати кумулативни заштеди вклучувајќи ги и заштедите од Третиот НАПЕЕ
Очекувани кумулативни заштеди според третиот НАПЕЕ
2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2018 | 2018 | |||
1 | Обврзувачка шема за ЕЕ | 0 | ||||||
2 | Кампањи за подигање на јавната свест и мрежа од инфо центри за ЕЕ | Р.4. | 2,7 | 0,82 | 0,82 | 0,97 | 5,31 | 3,85 |
3 | Сончеви електрани на кров | R.3., P.4., C.3. | 7,77 | 33,66 | 15,72 | |||
4 | Сончеви термални колектори | 0,53 | 0,4 | 0,25 | ||||
5 | Зголемена употреба на топлински пумпи | 7.2 | 9.04 | 8.47 | ||||
6 | Означување на електрични апарати и опрема | Р.2 | 0,7 | 0,2 | 0,21 | 0,24 | 1,35 | 0,86 |
7 | Замена на прозорците | 0 | 0,14 | 0,12 | 0,26 | |||
8 | Реконструкција на постојните згради (Домаќинства + Комерцијален) | Б.1., Р.1., Ц.1., П.1. | 19,4 | 0,2 | 0,16 | 0,13 | 32,31 | 30,05 |
9 | Изградба на нови резиденцијални згради | 2,93 | 2.86 | 2.58 | ||||
10 | Изградба на нови комерцијални објекти | 0,79 | 0,91 | 0,94 |
Измери
Соодветн а мерка во Третиот НАПЕЕ
Кумулат ивно (Трет НАПЕЕ)
Постигната годишна заштеда на финална енергија (ktoe)
Постигнати кумулативни заштеди вклучувајќи ги и заштедите од Третиот НАПЕЕ
Очекувани кумулативни заштеди според третиот НАПЕЕ
2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2018 | 2018 | |||
11 | Реконструкција на постојните згради на централната власт и локалната самоуправа | 0,18 | 0,07 | 0,08 | ||||
12 | Изградба на нови згради на централна власт и локална самоуправа | 0,41 | 0,41 | 0,26 | ||||
13 | Сертификати за ЕЕ за згради | 0,29 | 0,54 | 0,15 | 0,98 | |||
14 | Изградба на пасивни згради | 0 | 0,02 | 0 | 0,02 | |||
15 | Исфрлање од употреба на светилки со вжарено влакно | 1,35 | 3,37 | 5,4 | 10,12 | |||
16 | Подобрување на уличното осветлување во општините | П.3. | 1,69 | 0,56 | 0,56 | 0,56 | 3,37 | 2,34 |
17 | „Зелени набавки“ | П.5. | 0,22 | 0,05 | 0,05 | 0,1 | 0,42 | 0,36 |
18 | Енергетско управување во производните индустрии | I.2. | 2,98 | 0,5 | 0,5 | 0,5 | 4,48 | 5,3 |
19 | Воведување на ефикасни електрични мотори | I.3. | 1,42 | 0,2 | 0,2 | 0,2 | 2,02 | 1,77 |
20 | Воведување на понапредни технологии | I.1., I.4. | 13,7 | 1,8 | 1,8 | 1,8 | 19,1 | 16,1 |
21 | Поголема искористеност на железницата | Т.4. | 5,16 | 0 | 1,36 | 0,76 | 7,28 | 18,76 |
22 | Обновување на националниот возен парк на патнички автомобили | Т.1. | 6,45 | 1,8 | 1,68 | 2,01 | 11,94 | 9,95 |
23 | Обновување на националниот возен парк на останати возила | 0,16 | 0,4 | 0,38 | 0,94 | |||
24 | Напредна мобилност | Т.3. | 2,36 | 0,24 | 0,2 | 0,27 | 3,07 | 4,21 |
25 | Електрификација на транспортот | 0,02 | 0 | 0,01 | 0,03 | |||
26 | Зголемена употреба на поефикасни печки на биомаса | Р.5. | 0 | 0,18 | 0,32 | 0,73 | 1,23 | 1,12 |
27 | Зголемена употреба на системи за централно греење | 0,13 | 0,16 | 0,18 | 0,47 | |||
28 | Намалување на загубите во мрежите | Е.2. | 3,4 | 3,4 | 7,2 | |||
Вкупни заштеди | 67,95 | 20,54 | 26,18 | 27,09 | 141,76 | 117,59 | ||
Дополнителни мерки пријавени во годишните извештаи | ||||||||
29 | Инспекција на котли / системи за климатизација | Б.2 | 0,06 | 0 | 0 | 0 | 0,06 | 0,1 |
30 | Енергетско управување - јавни згради | П.2. | 0,96 | 0,2 | 0,2 | 0,2 | 1,56 | 1,56 |
31 | Обновување на системи за водоснабдување и канализациони системи | П.6. | 0 | 0,05 | 0,05 | 0,1 | 0,2 | 0,02 |
32 | Енергетско управување | В.2 | 0,75 | 0,15 | 0,15 | 0,2 | 1,25 | 1,45 |
33 | Когенерација | I.5. | 5,1 | 8,7 | 5,7 | 8 | 27,5 | 18,2 |
34 | Распределители на трошоците за топлинска енергија | Е.1. | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0,04 |
35 | Промовирање на одржливи системи за градски транспорт | Т.2. | 5,55 | 0,8 | 0,8 | 0,8 | 7,95 | 9,75 |
Вкупна заштеда на дополнителните мерки пријавени во годишните извештаи | 12,42 | 9,9 | 6,9 | 9,3 | 38,52 | 31,12 | ||
Вкупни заштеди во 4-тиот НАПЕЕ | 80,37 | 30,44 | 33,08 | 36,39 | 180,28 | 148,71 | ||
Овие мерки што се користат за да се постигне заштеда на финална енергија, исто така придонесоа за намалување на потрошувачката на примарна енергија. Сепак, покрај овие мерки, постојат мерки со чие спроведување се заштедува само примарна енергија (Табела 6). Со имплементацијата на сите мерки во
периодот 2016-2018 година постигната е заштеда од околу 100 ktoe финална енергија, а во истиот период заштедата на примарна енергија е двојно повеќе (200 ktoe, детална табела според мерките е дадена во Xxxxx XX).
Табела 6. Мерки што се користат за да се постигне само примарна заштеда на енергија
Мерка
Соодветна мерка во Третиот НАПЕЕ
Кумулативно (Трет НАПЕЕ)
Постигната годишна заштеда на примарна енергија (ktoe)
Постигнати кумулативни заштеди вклучувајќи ги и заштедите од Третиот НАПЕЕ
2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2018 | |||
36 | Поддршка со повластена тарифа | 5,61 | 5,61 | 3,67 | 14,89 | ||
37 | ОИЕ без поддршка | 0,04 | 0,25 | 0,37 | 0,66 | ||
38 | Намалување на загубите во мрежите | Е.2. | 1,44 | 3,17 | 5,28 | 9,89 | |
39 | Сончеви електрани на кров | 0,12 | 0,41 | 0,82 | 1,35 |
Бидејќи подготовката на овој Акциски план е во 2020 година, исто така се пресметани и заштедите на енергија постигнати со спроведувањето на мерките во 2019 година и направен е план како да се постигнат целите дефинирани за 2020, 2021 и 2022 година. Во 2019 година, реализирани се заштеди од 88,6 ktoe, додека во 2020, 2021 и 2022 година се планира да се заштедат 156 ktoe, 213 ktoe и 271 ktoe, соодветно (Табела 7). Важно е да се напомене дека ова се кумулативни заштеди.
Преглед на проценките за заштеда на примарната и финална енергија е претставен во Табела 8.
Табела 7. Мерки што се користат за да се постигнат заштеди на финална енергија во периодот 2019- 2021 година
Постигната годишна заштеда на енергија (ktoe)
Мерка Финална енергија
Примарна енергија
2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2022 | ||
1 | Обврзувачка шема за ЕЕ | 15,6 | 18,8 | 25,7 | ||
2 | Кампањи за подигање на јавната свест и мрежа од инфо центри за ЕЕ | 2,9 | 24,3 | 28,5 | 33,0 | 113,0 |
3 | Сончеви електрани на кров | 20,6 | ||||
4 | Сончеви термални колектори | 0,9 | 1,5 | 2 | 2,5 | 8,6 |
5 | Зголемена употреба на топлински пумпи | 23,8 | 48 | 55 | 62,5 | 145,9 |
6 | Означување на електрични апарати и опрема | 0,7 | 4,6 | 5,8 | 7,8 | 27,0 |
7 | Замена на прозорците | 0,4 | 21,3 | 25,1 | 28,5 | 38,9 |
8 | Реконструккција на постојните згради (Домаќинства + Комерцијален) | 0,6 | ||||
9 | Изградба на нови резиденцијални згради | 11,1 | ||||
10 | Изградба на нови комерцијални објекти | 4,3 | ||||
11 | Реконструкција на постојните згради на централната власт и локалната самоуправа | 0,3 | 0,8 | 1,6 | 2,5 | 5,7 |
12 | Изградба на нови згради на централна власт и локална самоуправа | 0,9 | ||||
13 | Сертификати за ЕЕ за згради | 0,8 | 0,4 | 0,8 | 1 | 1,5 |
14 | Изградба на пасивни згради | 0,0 | ||||
15 | Исфрлање од употреба на светилки со вжарено влакно | 16,2 | 20,7 | 26,2 | 31,4 | 107,5 |
16 | Подобрување на уличното осветлување во општините | 1,7 | 3,2 | 4 | 4,2 | 14,4 |
17 | „Зелени набавки“ | 0,3 | 0,3 | 0,4 | 0,7 | 2,4 |
18 | Енергетско управување во производните индустрии | 1,5 | 0,9 | 2 | 3,3 | 5,9 |
Постигната годишна заштеда на енергија (ktoe)
Мерка | Финална енергија | Примарна енергија |
2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2022 | ||
19 | Воведување на ефикасни електрични мотори | 0,6 | 0,3 | 0,5 | 1 | 3,4 |
20 | Воведување на понапредни технологии | 5,4 | 6,7 | 8,4 | 23,3 | 41,4 |
21 | Поголема искористеност на железницата | 3,2 | 7,9 | 8,6 | 9,2 | 9,2 |
22 | Обновување на националниот возен парк на патнички автомобили | 7,7 1,1 | 10,2 | 19,5 | 28,3 | 28,3 |
23 | Обновување на националниот возен парк на останати возила | 0,2 | 0,8 | 1,2 | 1,2 | |
24 | Напредна мобилност | 0,8 | 0,7 | 0,8 | 0,9 | 0,9 |
25 | Изградба на пругата кон Република Бугарија | 0,0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
26 | Електрификација на транспортот | 0,0 | 3,4 | 7,2 | 10,4 | 10,4 |
27 | Зголемена употреба на поефикасни печки на биомаса | 3,0 | ||||
28 | Зголемена употреба на системи за централно греење | 0,4 | 0,4 | 0,6 | 0,8 | 14,2 |
29 | Поддршка со повластена тарифа | 49,3 | ||||
30 | Поддршка со премија | 21,5 | ||||
31 | ОИЕ без поддршка | 6,4 | ||||
32 | Намалување на загубите во мрежите | 32 | ||||
33 | Електроцентрали на биомаса (со можност за ТЕ-ТО) | 6,3 | ||||
Вкупни заштеди | 88,6 | 155,8 | 213,4 | 271,3 | 741,6 |
Табела 8. Преглед на проценките за заштеда на примарна и финална енергија
Заштеда на примарна енергија (ktoe) | Заштеда на финална енергија (ktoe) | ||
Почнувајќи од 2017 година | До 2018 година (вклучително и заштедите од Третиот НАПЕЕ) | Почнувајќи од 2017 година | |
2018 година - постигнато | 144,9 | 180,3 | 53,3 |
2019 година - постигнато | 242,6 | 88,5 | |
2020 година - прогноза | 430,9 | 155,8 | |
2020 - прогноза | 561,1 | 213,4 | |
2022 - прогноза | 741,6 | 271,3 |
Следното поглавје дава детален опис на сите мерки планирани за имплементација, што е преземено досега во однос на нивното спроведување и што се очекува да се направи. Дополнително, за секоја мерка се претставени заштедите на енергија на годишно ниво, потрошените средства, како и планираниот буџет.
5 МЕРКИ ЗА ИМПЛЕМЕНТАЦИЈА НА ЦЕЛИТЕ
5.1 ХОРИЗОНТАЛНИ МЕРКИ
5.1.1 Обврзувачка шема за енергетска ефикасност и алтернативни политики и мерки (член 7)
Обврзувачка шема за енергетска ефикасност | |||||
Главна цел: Исполнување на обврската согласно член 7 од Директивата за ЕЕ транспонирана во член 14 од националниот Закон за енергетска ефикасност | |||||
Опис: За да се постави шемата, користена е просечната годишна финална потрошувачка за периодот 2014 - 2016 година. Мерката ги имплементира можностите од членот 7 на Директивата за ЕЕ, односно членот 14 од Закон за енергетска ефикасност, исклучувајќи ја потрошувачката на секторот Транспорт (став 1) од збирот на просечната годишна потрошувачка и намалувајќи ја за потрошувачката во секторот Индустрија (став 2). | |||||
Информации | Тип | Техничка, регулаторна | |||
Сектор | Сите сектори (освен Транспортот и дел од Индустријата според Анекс I од Директивата 2003/87/EC) | ||||
Релевантни документи за планирање, законски и регулаторни акти | ► Стратегија за развој на енергетиката на Република Северна Македонија до 2040 година ► Закон за енергетска ефикасност | ||||
Методологија | Од долу-нагоре | ||||
Претпоставки | 1. Цели за заштеда на финална енергија: ► 0,5% во 2017 година ► 0,7% во 2018 - 2020 година од просечната годишна продажба на енергија на потрошувачи во периодот 2014 - 2016 година, со исклучок на потрошувачите во секторот Транспорт, како и Индустриските гранки од Анексот I на Директивата 2003/87/EC 2. До 30% од трошоците ќе бидат покриени преку субвенции од дистрибутивните компании или снабдувачите. | ||||
Напредок на спроведувањето | Чекори преземени или предвидени за да се постигне акцијата | Преземени чекори | Донесен Закон за енергетска ефикасност | ||
Предвидени чекори | ► Уредбата обврзувачката шема за енергеткса ефикасност, во која детално ќе бидат разработени шемите за обврски (обврзани страни, методологија за пресметка на годишни заштеди на енергија, цели за годишни заштеди на енергија, мерки за постигнување на целите итн.) потребно е да се изработи, усвои до крајот на 2021 година и веднаш да се започне со нејзина имплеметнација. ► Една од препораките дадени во Додаток III од Програмата за реалзаиција на стратегијата за енергетика е да се развие амбициозна обврзувачка шема за енергеткса ефикасност која ќе се фокусира на обезбедување на холистичко и детална реконструкција на зградите. | ||||
Заштеда на енергија (ktoe) | Финална енергија | Постигната | Годишно ► / | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► / | |
Очекувана | Кумулативно (почнувајќи од 2017 година) засновано врз Стратегијата за енергетика - зелено сценарио, вклучително и Изградба на пасивни згради ► 2021 - 15,6 ► 2022 - 18,8 | ||||
Примарна енергија | Постигната | ► / | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► / | ||
Проценето намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | 2018: / 2022: 43 | ||||
Временска рамка | 2020 - 2030 година | ||||
Буџет | Потрошено во периодот 2016-2019 година: ► / Очекувано за периодот 2020-2022 година: ► 33,1 Мил. EUR | ||||
Надлежен субјект | ► Влада на Република Северна Македонија ► Министерство за економија ► Агенција за енергетика ► Регулаторна комисија за енергетика ► Оператори на дистрибутивните системи ► Снабдувачи и трговци со електрична енергија и гас | |
Извор на финансии | ► 23,1 мил. EUR Директни инвестиции на потрошувачите, 10 мил. EUR Приватни компании (но надоместени преку сметките на потрошувачите) | |
Индикатори за напредок: | ► Заштеда на енергија (ktoe / GWh) ► Намалувања на емисиите (Gg CO2-eq) | |
5.1.2 Енергетски ревизии и системи за управување (член 8)
Со донесувањето на Законот за енергетска ефикасност, воведена е и енергетска контрола на големите претпријатија, покрај енергетската контрола на зградите. Според законот, сите големи претпријатија се должни да вршат енергетска контрола на секои четири години. Големите претпријатија не се обврзани да извршат енергетска конторла кога:
1. имаат спроведено систем за управување со енергија или управување со животната средина сертифициран од акредитирано тело за оцена на сообразност согласно Законот за акредитација, кој е во согласност со соодветните европски или меѓународни (ISO) стандарди, под услов системот на управување да вклучува енергетска контрола која ги исполнува поблиските барања пропишани со Правилникот за енергетска контрола на големите трговци; или
2. енергетската контрола се спроведува како дел од систем за управување со животната средина во рамките на интегрирана еколошка дозвола издадена во согласност со прописите од областа на заштитата на животната средина, доколку енергетската контрола ги исполнува поблиските барања пропишани со Правилникот за енергетска контрола на големите трговци.
Вршењето на енергетската контрола е регулирано со правилник кој треба да го донесе Министерот за економија. Исто така, посебен правилник ја регулира енергетската контрола на зградите. Двата правилници се изготвуваат во моментов (2021 година).
5.1.3 Информации за мерење и наплата (членови 9, 10 и 11)
Новиот Закон за енергетика воведе и нови правила за снабдување со електрична енергија, топлина и природен гас. Според овие правила, снабдувачот со електрична енергија, топлинска енергија и природен гас е должен да обезбеди увид во сметките (за 12 месеци).
5.1.4 Информативни програми за потрошувачи и обука (членови 12 и 17)
Кампањи за подигање на јавна свест и мрежа од инфо центри за енергетска ефикасност (ЕЕ) | ||
Главна цел: Спроведување на информативни кампањи што ќе ја подигнат јавната свест за важноста, ефектите и придобивките од енергетската ефикасност | ||
Опис: Иако се обезбедени голем број кампањи за унапредување на енергетската ефикасност од различни засегнати страни, сепак постои недостаток на знаење за придобивките од ЕЕ. Членот 12 од Директивата за ЕЕ, кој е транспониран во член 29 од Законот за енергетска ефикасност, предвидува дека земјата треба да преземе соодветни мерки за промовирање и олеснување на ефикасно користење на енергијата од страна на малите потрошувачи на енергија, вклучувајќи ги и домашните потрошувачи. Ова може да се направи со употреба на различни механизми. Една од нив е воспоставување инфо центри за ЕЕ во локалните самоуправи. Следејќи ги примерите од ЕУ, покрај оваа мерка, треба да се спроведат и неколку други како што се: ► Образование, почнувајќи од градинката, ► Обука на вработените во јавните институции на централно и локално ниво, ► Создавање алатка за пресметка што ќе ги покаже финансиските и еколошките ефекти од спроведувањето на одредена мерка | ||
Информации | Тип | Информативна |
Сектор | Домаќинства и Комерцијален сектор | |
Релевантни документи за планирање, законски и регулаторни акти | ► Стратегија за развој на енергетиката на Република Северна Македонија до 2040 година ► Закон за енергетска ефикасност | |
Методологија | Спроведување на информативни кампањи и отворање на информативни центри за енергетска ефикасност. Моделирање оддолу-нагоре и оптимизација со најмалку трошоци со употреба на моделот MARKAL. Методологија на IPCC. | |
Претпоставки | Заштедите се пресметуваат врз основа на податоците добиени од NEPTUN за следниве апарати: машини за перење, машини за миење садови и фрижидери. | |
Пресметаните заштеди се поделени во оваа мерка и во мерката Означување на електрични апарати и опрема | |||||
Напредок на спроведувањето | Чекори преземени или предвидени за да се постигне акцијата | Преземени чекори | ► Платформа за енергетска ефикасност, за едукација на населението и новинарите и споделување на искуството на приватниот сектор за успешно спроведени мерки за ЕЕ. ► Отворен Инфо центарот за енергетика на град Скопје. ► Бесплатни совети до корисниците за разумна потрошувачка на електрична енергија овозможена од Центарот за услуги на клиенти на ЕВН | ||
Предвидени чекори | ► Емитување на ТВ спотови, соопштенија, кампањи и документарни филмови ► Продолжување на Платформата за енергетска ефикасност ► Континуирана работа на постојните и отворање нови информативни центри. ► Обуки на вработените во образовните и јавните институции на централно и локално ниво за енергетска ефикасност ► Изработка на промотивни материјали за енергетска ефикасност кои ќе се делат во образовните институции, особено во градинките и основите училишта | ||||
Заштеда на енергија (ktoe) | Финална енергија | Постигната | Годишно ► 2016 - 0,82 ► 2017 - 0,82 ► 2018 - 0,97 ► 2019 - 1,06 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 2,61 | |
Очекувана | Кумулативно (почнувајќи од 2017 година) засновано на Стратегијата за енергетика - зелено сценарио ► 2020 - 24,3 ► 2020 - 28,5 ► 2022 - 33,0 | ||||
Примарна енергија | Постигната | ► 2016 - 2,80 ► 2017 –2,82 ► 2018 –3,33 ► 2019 –3,62 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 8,95 | ||
Проценето намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | 2018: 15,1 2022: 50 | ||||
Временска рамка | 2017 - 2040 година | ||||
Трошоци | Потрошено во периодот 2016-2019 година: ► 106 Мил. EUR Очекувано за периодот 2020-2022 година: ► 37,8 мил. EUR | ||||
Надлежен субјект | ► Министерство за економија, Агенција за енергетика, ► Снабдувачи со енергија ► Крајни корисници ► Министерство за образование и наука ► Донатори | ||||
Извор на финансии | ► Приватен сектор (36,6), донатори (1,2 мил. EUR), централна власт и локална самоуправа | ||||
Индикатори за напредок: | ► Заштеда на енергија (ktoe / GWh) ► Намалувања на емисиите (Gg CO2-eq) | ||||
5.1.5 Достапност на шеми за квалификација, акредитација и сертификација (член 16)
Сертификати за ЕЕ за згради | ||
Главна цел: Издавање на сертификати за класа на енергетска ефикасност на згради | ||
Опис: Мерката го разгледува издавањето сертификати за класата на енергетска ефикасност на зградите. Оваа мерка ќе ги мотивира инвеститорите и приватните сопственици да градат повеќе енергетски ефикасни згради, а сертификатите за истите ќе може да се користат за нивно рекламирање и полесно продавање. | ||
Информации | Тип | Техничка |
Сxxxxx | Xxxxxxxxxxx, комерцијален и јавен сектор | |
Релевантни документи за планирање, законски и регулаторни акти | ► Стратегија за развој на енергетиката на Република Северна Македонија до 2040 година ► Закон за енергетска ефикасност ► Правилник за енергетски карактеристики на зградите ► Правилник за енергетска контрола | |
Методологија | Изградба на енергетски ефикасни згради од класа А +, А и B. Моделирање оддолу-нагоре и оптимизација со најмалку трошоци со употреба на моделот МАРКАЛ. Методологија на IPCC. | |
Претпоставки | Заштедите се пресметуваат врз основа на добиените податоци од Агенцијата | |
за енергетика за издадени сертификати во периодот 2016-2019 година. Покрај тоа, заштедите на оваа мерка се пресметуваат како разлика помеѓу зградите А +, А и B и згради од C класа (што е во согласност со Правилникот). | |||||
Напредок на спроведувањето | Чекори преземени или предвидени за да се постигне акцијата | Преземени чекори | ► Донесен Закон за енергетска ефикасност | ||
Предвидени чекори | ► Донесување на Стратегија за реновирање на згради ► Формирање фонд за енергетска ефикасност ► Усвојување на нов Правилник за енергетски карактеристики на зградите ► Усвојување на правилник за енергетска контрола на зградите ► Усвојување на План за зголемување на бројот на згради со скоро нула енергија | ||||
Заштеда на енергија (ktoe) | Финална енергија | Постигната | Годишно ► 2016 - 0,29 ► 2017 - 0,54 ► 2018 - 0,15 ► 2019 - 0,11 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 0,98 | |
Очекувана | Кумулативно (почнувајќи од 2017 година) засновано врз Стратегијата за енергетика - зелено сценарио, вклучително и Изградба на пасивни згради ► 2020 - 0,4 ► 2020 - 0,8 ► 2022 - 1 | ||||
Примарна енергија | Постигната | ► 2016 - 0,45 часот ► 2017 - 0,82 ► 2018 - 0,23 ► 2019 - 0,16 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 1,5 | ||
Проценето намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | 2018: 3 2022: 3,3 | ||||
Временска рамка | 2020– 2040 година | ||||
Буџет | Потрошено во периодот 2016-2019 година: ► Мил EUR Очекувано за периодот 2020-2022 година: ► 56,6 Мил. EUR | ||||
Надлежен субјект | ► Министерство за економија, Агенција за енергетика ► Донатори и финансиски институции ► Инвеститори | ||||
Извор на финансии | ► Приватни | ||||
Индикатори за напредок: | ► Заштеда на енергија (ktoe / GWh) ► Намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | ||||
* заштедите по 2019 година се пријавени заедно со мерките Изградба на пасивни згради
5.1.6 Енергетски услуги (член 18)
Во 2020 година, неколку општини потпишаа договор за спроведување на јавно приватно партнерство (ЕСКО) за улично осветлување. Оваа мерка е детално објаснета во табелата за подобрување на уличното осветлување во општините.
5.1.7 Други мерки за енергетска ефикасност од хоризонтална природа (членови 19 и 20)
Мерка од хоризонтална природа што е детално објаснета во овој НАПЕЕ е Зелена набавка.
Националниот фонд за енергетска ефикасност е воведен во новиот Закон за енергетска ефикасност, донесен во февруари 2020 година. Сепак, за негово формирање е создаден посебен Закон и тој е во постапка на усвојување. Овој фонд се предвидува да обезбеди финансиска поддршка во спроведувањето на следниве мерки:
• Означување на електрични апарати и опрема
• Реконструкција на постојните резиденцијални згради
• Реконструкција на постојните згради на централната власт
• Сончеви електрани на кров
• Замена на прозорците
• Изградба на нови згради
Повеќе детали се презентирани во табелите на овие мерки, како и во поглавјето „Финансирање и акциски план“. Во истото поглавје, презентирани се повеќе детали за финансиската поддршка за секоја од мерките.
5.2 ЕНЕРГЕТСКА ЕФИКАСНОСТ ВО ЗГРАДИТЕ
5.2.1 Мерки за енергетска ефикасност во секторот згради
Сончеви електрани на кров | |||||
Главна цел: Зголемување на домашниот капацитет за производство на електрична енергија од обновливи извори и зголемување на енергетската ефикасност | |||||
Опис: Изградба на сончеви електрани на кров, на приватни, како и на јавни згради, без разлика дали се работи за производители- потрошувачи, системи од кои вкупната произведена електрична енергија ќе се користи за сопствени цели или ќе се складира. Една од можностите за зголемување на инсталираната моќност на сончеви електрани на кров е преку енергетски задруги. | |||||
Информации | Тип | Техничка, регулаторна | |||
Сxxxxx | Xxxxxxxxxxx, Индустрија и Комерцијален сектор | ||||
Релевантни документи за планирање, законски и регулаторни акти | ► Закон за енергетска ефикасност ► Стратегија за развој на енергетиката на Северна Македонија до 2040 година ► Закон за енергетика ► Подзаконски акти за обновливи извори на енергија | ||||
Методологија | Конструкција на сончеви електрани на кров. Моделирање оддолу-нагоре и оптимизација со најмалку трошоци со употреба на моделот MARKAL. Методологија на IPCC. | ||||
Претпоставки | Капацитети од 30 MW се предвидува да бидат изграден до 2022 година | ||||
Напредок на спроведувањето | Чекори преземени или предвидени за да се постигне акцијата | Преземени чекори | ► Донесен правилник за обновливи извори на енергија. ► Мрежни правила за дистрибуција на електрична енергија ► Преку проектот „Дизајн и имплементација на фотонапонски системи во руралните општини“ се инсталираа ФН системи на покривот на 108 јавни згради ► Неколку компании имаат инсталирано кровни ФН системи (како што се Витаминка, Макпрогрес, Макс, АгроГама, Мактоис, Фротирка, Палтекс, Алпинком, Европа 92, АБМГ, Фикопласт, Бирошеф) ► Неколку болници во Скопје имаат инсталирано ФН системи на покривот (како што се Поликлиника Букурест, болници Бит Пазар и Чаир) | ||
Предвидени чекори | ► Информативни кампањи ► Измени и дополнување на Законот за енергетика, Законот за ДДВ и Правилникот за ОИЕ за да се подобри законската рамка и да се усогласат со упатствата на ЕЗ за производител-потрошувач ► Зголемете го уделот на соларните електрани на во секторот домаќинства, следејќи го примерот на комерцијалниот и јавен сектор | ||||
Примарна енергија | Постигната | Годишно ► 2016 - 0,12 ► 2017 - 0,41 ► 2018 - 0,82 ► 2019 - 2.06 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 1,35 | ||
Очекувана | Кумулативно (почнувајќи од 2017 година) засновано на Стратегијата за енергетика - зелено сценарио ► 2020 – 8,24 ► 2021 - 12,37 ► 2022 - 20,61 | ||||
Проценето намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | 2018: 6,14 2022: 17,5 | ||||
Временска рамка | 2017– 2040 година | ||||
Буџет | Потрошено во периодот 2016-2019 година: ► 24,7 мил. EUR (20 мил. EUR од проектот „Дизајн и имплементација на фотонапонски системи во руралните општини“) Очекувано за периодот 2020-2022 година: ► 15,6 мил. EUR | ||||
Надлежен субјект | ► Влада на Република Северна Македонија ► Регулаторна комисија за енергетика ► Министерство за економија, Агенција за енергетика ► Министерство за финансии ► Електродистрибуција Скопје ► Снабдувачи на електрична енергија ► Крајни корисници на електрична енергија | ||||
Извор на финансии | ► Приватен, донатори, субвенции од национален и локален буџет, фонд за ЕЕ ► Надомест на дел од трошоците за набавка и инсталација на фотонапонски панели за производство на електрична енергија до 4 kW за сопствена потрошувачка за домаќинства, на зграда на која има право на сопственост или употреба, до 30%, но не повеќе од 62.000 денари по домаќинство за 2021 година, во вкупен износ од 8.000.000 денари. ► Јавен повик на Министерството за економија за субвенции на мали и средни претпријатија во 2021 година. Министерството ќе покрие 50% од трошоците за инсталација на фотонапонски панели - затворен систем, за производство на електрична енергија за сопствени потреби на претпријатието со моќност | ||||
над 5 kW. | ||
Индикатори за напредок: | ► Зголемување на инсталираната моќност (MW) ► Зголемување на производството на електрична енергија (GWh) ► Намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | |
Сончеви термални колектори | |||||
Главна цел: Намалување на трошоците за енергија и подобрување на ефикасноста | |||||
Опис: Електричните грејачи на топла вода се еден од најголемите потрошувачи на енергија со големо влијание врз трошоците за електрична енергија на потрошувачите. Од друга страна, намалената инвестициска цена за набавка и инсталација на соларни термални колектори е од голема важност бидејќи може да ги намали трошоците на потрошувачите електрична енергија која се користи за загревање на топла вода. Покрај тоа, овие системи служат за заштеда на енергија и се во состојба да задоволат најмалку 50% од годишните потреби за топла вода. Понатаму, сончевите термални колектори можат да се користат во комбинација со електрична енергија и системи за централно греење. | |||||
Информации | Тип | Технички | |||
Сектор | Домаќинства и трговски сектор | ||||
Релевантни документи за планирање, законски и регулаторни акти | ► Стратегија за развој на енергетиката на Република Северна Македонија до 2040 година ► Закон за енергетика ► Закон за енергетска ефикасност ► Подзаконски акти за обновливи извори на енергија ► Програма за промоција на обновливи извори на енергија | ||||
Методологија | Инсталација на сончеви термални колектори. Моделирање оддолу-нагоре и оптимизација со најмалку трошоци со употреба на моделот MARKAL. Методологија на IPCC | ||||
Претпоставки | Заштедите се пресметуваат врз основа на податоците за барањата за субвенции доставени до Министерството за економија. Бројот на барања годишно е следниот: ► 3126 во 2016 година (625 биле субвенционирани) ► 2472 во 2017 година (1794 биле субвенционирани) ► 1597 во 2018 година (517 биле субвенционирани) ► 1306 во 2019 година (544 биле субвенционирани) | ||||
Напредок на спроведувањето | Чекори преземени или предвидени за да се постигне акцијата | Преземени чекори | Надомест на дел од трошоците за купени и инсталирани сончеви термални колектори во износ од 30%, но не повеќе од 300 €, реализиран од Министерството за економија. Донесена програма за промоција на обновливи извори на енергија и подобрување на енергетската ефикасност во домаќинствата за 2021 година. | ||
Предвидени чекори | ► Продолжување со усвојување и спроведување на годишни програми со стимулативни мерки за инсталација на сончеви термички колектори | ||||
Заштеда на енергија (ktoe) | Финална енергија | Постигната | Годишно ► 2016 - 0,53 ► 2017 - 0,4 ► 2018 - 0,25 ► 2019 - 0,21 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 1,18 | |
Очекувана | Кумулативно (почнувајќи од 2017 година) засновано на Стратегијата за енергетика - зелено сценарио ► 2020 - 1,5 ► 2020 - 2 ► 2022 - 2,5 | ||||
Примарна енергија | Постигната | ► 2016 - 1,81 ► 2017 - 1,36 ► 2018 - 0,84 ► 2019 - 0,73 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 4,01 | ||
Проценето намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | 2018: 18,1 2022: 5,5 | ||||
Временска рамка | 2017– 2040 година | ||||
Буџет | Потрошено во периодот 2016-2019 година: ► 4 Мил. EUR Очекувано за периодот 2020-2022 година: ► 5,5 мил. EUR | ||||
Надлежен субјект | ► Министерство за економија, Агенција за енергетика ► Крајни корисници на топла вода | ||||
Извор на финансии | ► Приватен (5,2 мил. EUR), буџет на централната влада (0,3 мил. EUR), донатори | ||||
Индикатори за напредок: | ► Заштеда на енергија (ktoe / GWh) ► Намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | ||||
Означување на електрични апарати и опрема | |||||
Главна цел: Зголемен продор на апарати со поголема ефикасност (класа А ++, А +, А, Б) | |||||
Опис: Означување на електрични апарати и опрема за да се обезбедат релевантни информации за потрошувачката на енергија на производите. Примената на означувањето и еко-дизајнот на производите е неопходна за да се осигура дека производите што се | |||||
продаваат во Северна Македонија се во согласност со регулативите на ЕУ. | |||||
Информации | Тип | Регулаторна | |||
Сектор | Домаќинства и комерцијален сектор | ||||
Релевантни документи за планирање, законски и регулаторни акти | ► Стратегија за развој на енергетиката на Република Северна Македонија до 2040 година ► Закон за енергетска ефикасност ► Трет национален акциски план за енергетска ефикасност ► Правилник за обележување на потрошувачката на енергија и други ресурси на производите кои користат енергија. ► Регулатива за еко-дизајн на производи поврзани со енергија | ||||
Методологија | Означување на електрични апарати и опрема. Моделирање оддолу-нагоре и оптимизација со најмалку трошоци со употреба на моделот MARKAL. Методологија на IPCC. | ||||
Претпоставки | Заштедите се пресметуваат врз основа на податоците добиени од NEPTUN за следниве апарати: машини за перење, машини за миење садови и фрижидер. Пресметаните заштеди се поделени во оваа мерка и во мерката Означување на електрични апарати и опрема | ||||
Напредок на спроведувањето | Чекори преземени или предвидени за да се постигне акцијата | Преземени чекори | ► Нов правилник за означување на потрошувачката на енергија и другите ресурси на производите кои користат енергија, усвоен во септември 2016 година од Министерството за економија ► Развиена е нацрт-верзија на новата регулатива за еко-дизајн на производи ► Пазарни инспектори обучени за основните правила за означување и дизајн на производите, како и барањата што произлегуваат од Законот за енергетска ефикасност | ||
Предвидени чекори | ► Усвојување на новиот правилник за означување на потрошувачката на енергија и други ресурси на производите кои користат енергија во кој ќе бидат вградени најновите технички прописи на ЕУ за одредени производи ► Усвојување на новата Уредба за еко-дизајн на производи поврзани со енергија што ќе ги вметне најновите технички прописи на ЕУ за одредени производи ► Информативни кампањи кои ќе бидат насочени кон производителите на овие производи, но што е уште поважно трговците и потрошувачите ► Континуирана едукација на инспекторите на државниот пазарен инспекторат и инспекторатот за животната средина | ||||
Заштеда на енергија (ktoe) | Финална енергија | Постигната | Годишно ► 2016 - 0,2 ► 2017 - 0,21 ► 2018 - 0,24 ► 2019 - 0,26 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 0,65 | |
Очекувана | Кумулативно (почнувајќи од 2017 година) засновано на Стратегијата за енергетика - зелено сценарио ► 2020 - 4,6 ► 2020 - 5,8 ► 2022 - 7,8 | ||||
Примарна енергија | Постигната | ► 2016 - 0,70 ► 2017 –0,71 ► 2018 –0,83 ► 2019 –0,91 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 2,24 | ||
Проценето намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | 2018: 3,8 2022: 23 | ||||
Временска рамка | 2017– 2040 година | ||||
Трошоци | Потрошено во периодот 2016-2019 година: ► 26 мил. EUR Очекувано за периодот 2020-2022 година: ► 20,8 мил. EUR | ||||
Надлежен субјект | ► Министерство за економија, Агенција за енергетика ► Државен пазарен инспекторат, Државен инспекторат за животна средина ► Производители и снабдувачи на електрична опрема и апарати за домаќинство ► Крајни корисници | ||||
Извор на финансии | ► Приватен (19,4 мил. EUR), фонд на ЕЕ (1,5 мил. EUR) | ||||
Индикатори за напредок: | ► Заштеда на енергија (ktoe / GWh) ► Намалувања на емисиите (Gg CO2-eq) | ||||
Замена на прозорци | |||||
Главна цел: Замена на старите прозорци со нови | |||||
Опис: Мерката ја разгледува само замената на старите прозорци со нови ПВЦ или алуминиумски прозорци, иницирана од сопствениците и поддржани од Министерството за економија. | |||||
Информации | Тип | Технички | |||
Сектор | Домаќинство | ||||
Релевантни документи за планирање, законски и регулаторни акти | ► Стратегија за развој на енергетиката на Република Северна Македонија до 2040 година ► Закон за енергетска ефикасност ► Правилник за енергетски карактеристики на зградите ► Правилник за енергетска контрола | ||||
Методологија | Замена на стари прозорци. Моделирање оддолу-нагоре и оптимизација со најмалку трошоци со употреба на моделот MARKAL. Методологија на IPCC.Во енергетската стратегија оваа мерка е моделирана заедно со мерката Реновирање на постојните станбени згради | ||||
Претпоставки | Заштедите се пресметуваат врз основа на податоците за барањата за субвенции доставени до Министерството за економија. Бројот на барања годишно е следниот: ► 2401 во 2017 година (1327 биле субвенционирани) ► 1879 во 2018 година (966 биле субвенционирани) ► 2471 во 2019 година (979 биле субвенционирани) | ||||
Напредок на спроведувањето | Чекори преземени или предвидени за да се постигне акцијата | Преземени чекори | ► Финансиска поддршка за замена на стари прозорци обезбедена од Министерството за економија ► Повик за апликации за надомест на 50% од трошоците за замена на прозорци и инсталација на ПВЦ и алуминиумски прозорци, но не повеќе од 500 €, обезбедени од Министерството за економија ► Втор повик на УНДП за замена на прозорците на домаќинствата во општина Аеродром | ||
Предвидени чекори | ► Усвојување на типологија на згради во станбениот сектор ► Донесување на Стратегија за реновирање на згради ► Усвојување на нов Правилник за енергетски карактеристики на зградите ► Усвојување на правилник за енергетска контрола на зградите | ||||
Заштеда на енергија (ktoe) | Финална енергија | Постигната | Годишно ► 2016 - 0 ► 2017 - 0,14 ► 2018 - 0,12 ► 2019 - 0,15 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 0,26 | |
Се очекува * | Кумулативна (почнувајќи од 2016 година) заснована на Стратегијата за енергетика - Зелено сценарио, вклучувајќи Изградба на нови станбени згради и Изградба на нови комерцијални згради ► 2020 - 21,3 ► 2020 - 25,1 ► 2022 - 28,5 | ||||
Примарна енергија | Постигната | ► 2016 - 0 ► 2017 - 0,22 ► 2018 - 0,41 ► 2019 - 0,63 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 0,63 | ||
Проценето намалување на емисиите (Gg CO2-eq) * | 2018: 48,6 2022: 73,5 | ||||
Временска рамка | 2017– 2040 година | ||||
Буџет | Потрошено во периодот 2016-2019 година: ► 5,4 мил. EUR | ||||
Надлежен субјект | ► Министерство за економија, Агенција за енергетика ► Донатори и финансиски институции ► Домаќинства | ||||
Извор на финансии | ► Приватни, донатори преку комерцијални заеми за ЕЕ, фонд за ЕЕ | ||||
Индикатори за напредок: | ► Заштеда на енергија (ktoe / GWh) ► Намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | ||||
* заедно со Замена на прозорците, Реновирање на постојните згради, Изградба на нови станбени згради и Изградба на нови комерцијални згради
Реконструкција на постојните згради | |||||
Главна цел: Да се исполнат барањата од Законот за енергетска ефикасност и да се придонесе за зголемена енергетска ефикасност во станбените згради (домаќинства) | |||||
Опис: Мерката вклучува реконструкција на станбени згради, вклучително и замена на прозорци, иницирана од сопствениците и/или поддржана од комерцијални банки и фондови. Оваа мерка ќе обезбеди издавање на сертификати за енергетски карактеристики на зградите, како предуслов за ставање во функција на реконструираните згради. | |||||
Информации | Тип | Технички | |||
Сектор | Домаќинства и комерцијален сектор | ||||
Релевантни документи за планирање, законски и регулаторни акти | ► Стратегија за развој на енергетиката на Република Северна Македонија до 2040 година ► Закон за енергетска ефикасност ► Правилник за енергетски карактеристики на зградите ► Правилник за енергетска контрола | ||||
Методологија | Реновирање на постојните згради. Моделирање оддолу-нагоре и оптимизација со најмалку трошоци со употреба на моделот MARKAL. Методологија на IPCC. | ||||
Претпоставки | Реконструираните згради го исполнуваат стандардот за најмалку C класа (95 kWh / m2). Заштедите се пресметуваат врз основа на податоците од ДЗС за градежен сектор (Извршени градежни работи и завршени станови во објекти за домување градени во индивидуална режија и Извршени градежни работи и завршени станови во објекти за домување градени од деловни субјект). | ||||
Напредок на спроведувањето | Чекори преземени или предвидени за да се постигне акцијата | Преземени чекори | ► Реновирани се 194 станови за колективно домување (спроведени се мерки за ЕЕ) во рамките на Проектот на УСАИД / Хабитат за енергетска ефикасност на станбени простории. Вкупната инвестиција е околу 217,000 EUR од кои околу 54,000 EUR се субвенционирани. ► Финансиска поддршка за рехабилитација на згради за колективно домување со спроведување на мерките за ЕЕ обезбедени од некои општини ► Повик за аплицирање за надомест на 50% од трошоците за замена на прозорци и инсталација на ПВЦ и алуминиумски прозорци, но не повеќе од 500 €, обезбедени од Министерството за економија. ► Донесен закон за енергетска ефикасност. ► Донесена програма за промоција на обновливи извори на енергија и подобрување на енергетската ефикасност во домаќинствата за 2021 година (планирани се субвенции за замена на прозорци) ► Проект на УНДП за подобрување на квалитетот на воздухот со замена на шпоретот на дрва и воведување мерки за ЕЕ во најмалку 100 домаќинства од општина Аеродром ► Регионалната програма за енергетска ефикасност (РЕЕП) за Западен Балкан е основана во јуни 2017 година од страна на ЕБОР со поддршка на Европската унија (ЕУ) и во партнерство со Секретаријатот на енергетската заедница со цел да се адресира финансирање, законодавство, технички и други бариери за одржливи енергетски инвестиции во регионот. Како дел од продолжувањето на програмата XXXX, ЕБОР Western Balkans Green Economy Financing Facility (XX XXXX – Residential) во форма на кредитни линии од 85 мил. EUR наменети за шесте земји (Северна Македонија, Албанија, Босна и Херцеговина, Косово, Црна Гора и Србија), за позајмување на подобни заемодаватели за финансирање на инвестиции во енергетска ефикасност на згради. Овие подобрувања на енергетската ефикасност и/или инсталациите за обновливи извори на енергија може да се реализираат од страна на приватни лица во индивидуални станови или семејни куќи или мерки спроведени на ниво на зграда од страна на колективни станови - групи на лица, здруженија за домување, компании за управување со домување. Кредитните линии се поддржани со грант до 20% од трошоците за инвестиции или износот на под-заемот даден на под-должници за да се стимулира внесувањето на енергетска ефикасност и инвестиции во обновливи извори на енергија. Исплатата на под-заемите се врши преку четири комерцијални банки во земјата (Охридска банка, Шпаркасе банка, Прокредит банка и НЛБ банка). Северна Македонија е лидер од земјите од Западен Балкан во делот на исплата на под-заеми и верификација на завршени под-проекти во рамките на XX XXXX. До крајот на 2020 година имаше околу 1.670 проверени под-проекти од сите партнерски комерцијални банки во Северна Македонија, со над 12 мил. EUR реализирани. Просечната сума на под-заем беше околу 7.200 EUR. | ||
Предвидени чекори | ► Усвојување на типологија на згради во секторот домаќинства ► Донесување на Стратегија за реновирање на згради ► Формирање на Фонд за енергетска ефикасност ► Усвојување на нов Правилник за енергетски карактеристики на зградите ► Усвојување на правилник за енергетска контрола на зградите ► Континуирана владина финансиска поддршка за надомест на трошоците за замена на прозорците | ||||
Заште да на енерг | Финална енергија | Постигната | Годишно ► 2016 - 0,20 ► 2017 - 0,16 ► 2018 - 0,13 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 0,49 | |
► 2019 - 0,15 | |||||
Се очекува * | Кумулативна (почнувајќи од 2016 година) заснована на Стратегијата за енергетика - Зелено сценарио, вклучувајќи Изградба на нови станбени згради и Изградба на нови комерцијални згради ► 2020 - 21,3 ► 2020 - 25,1 ► 2022 - 28,5 | ||||
Примарна енергија | Постигната | ► 2016 - 0,31 ► 2017 - 0,24 ► 2018 - 0,30 ► 2019 - 0,34 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 0,85 | ||
Проценето намалување на емисиите (Gg CO2-eq) * | 2018: 48,6 2022: 73,5 | ||||
Временска рамка | 2017– 2040 година | ||||
Буџет | Потрошено во периодот 2016-2019 година: ► 65 мил. EUR Очекувано за периодот 2020-2022 година: ► 176,7 мил. EUR | ||||
Надлежен субјект | ► Министерство за економија, Агенција за енергетика ► Донатори и финансиски институции ► Домаќинства | ||||
Извор на финансии | ► Приватни (159,5 мил. EUR), донатори (10 мил. EUR), фонд на ЕЕ (6,2 мил. EUR), централна влада (1 мил. EUR) | ||||
Индикатори за напредок: | ► Заштеда на енергија (ktoe / GWh) ► Намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | ||||
* заедно со Замена на прозорците, Реновирање на постојните згради, Изградба на нови станбени згради и Изградба на нови комерцијални згради
Изградба на нови резиденцијални згради | |||||
Главна цел: Изградба на нови станбени згради што ќе ги исполнуваат минималните критериуми утврдени во Правилникот за енергетски карактеристики на зградите | |||||
Опис: Енергетски ефикасната зграда ги намалува трошоците за одржување и комунални услуги, но, во многу случаи, ја подобрува издржливоста, ја намалува бучавата, ја зголемува удобноста и создава здрава и безбедна внатрешна средина. Понатамошна цел на енергетски ефикасната конструкција е да се ограничат штетите на екосистемот и да се намали употребата на природни ресурси како енергија, земја, вода и суровини. Оваа мерка ќе обезбеди издавање на сертификати за енергетски перформанси на зградите, како предуслов за ставање на зградите во функција. | |||||
Информации | Тип | Технички, регулаторен | |||
Сектор | Домаќинства | ||||
Релевантни документи за планирање, законски и регулаторни акти | ► Стратегија за развој на енергетиката на Република Северна Македонија до 2040 година ► Закон за енергетска ефикасност ► Правилник за енергетски карактеристики на зградите ► Правилник за енергетска контрола | ||||
Методологија | Изградба на нови станбени згради. Моделирање оддолу-нагоре и оптимизација со најмалку трошоци со употреба на моделот MARKAL. Методологија на IPCC. | ||||
Претпоставки | На заштедите се пресметуваат врз основа на податоците од ДЗС за градежен сектор (Извршени градежни работи и завршени станови во објекти за домување градени во индивидуална режија и Извршени градежни работи и завршени станови во објекти за домување градени од деловни субјект).). Новите станбени згради го исполнуваат стандардот за најмалку C класа (95 kWh/m2). | ||||
Напредок на спроведувањето | Чекори преземени или предвидени за да се постигне акцијата | Преземени чекори | ► Финансиска поддршка за изградба на нови згради на ниво на општина ► Специјализирани кредитни линии на деловните банки за енергетска ефикасност (добиени податоци од Комерцијална банка и Халкбанка - кредитни линии од околу 24 мил. EUR) | ||
Предвидени чекори | ► Донесување на Стратегија за реновирање на згради ► Формирање фонд за енергетска ефикасност ► Усвојување на нов Правилник за енергетски карактеристики на зградите ► Усвојување на правилник за енергетска контрола на зградите | ||||
Заштеда на енергија (ktoe) | Финална енергија | Постигната | Годишно ► 2016 - 2,93 ► 2017 - 2,86 ► 2018 - 2,58 ► 2019 - 2,76 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 8,37 | |
Се очекува * | Кумулативно (почнувајќи од 2016 година) засновано врз Стратегијата за енергетика - Зелено сценарио, вклучително и обновување на постојните згради и Изградба на нови комерцијални згради ► 2020 - 21,3 ► 2020 - 25,1 ► 2022 - 28,5 | ||||
Примарна енергија | Постигната | ► 2016 - 4,45 ► 2017 - 4,35 ► 2018 - 3,92 ► 2019 – 4,20 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 12,73 | ||
Проценето намалување на емисиите (Gg CO2-eq) * | 2018: 48,6 2022: 73,5 | ||||
Временска рамка | 2017– 2040 година | ||||
Буџет | Потрошено во периодот 2016-2019 година: ► 940 мил. EUR (вкупна инвестиција, вклучително и изградба и имплементација на стандардот ЕЕ) Очекувано за периодот 2020-2022 година: ► 176,7 мил. EUR (само за имплементација на стандардот ЕЕ) | ||||
Надлежен субјект | ► Министерство за економија, Агенција за енергетика ► Министерство за транспорт и врски ► Донатори и финансиски институции ► Инвеститори (домаќинства) | ||||
Извор на финансии | ► Приватни (159,5 мил. EUR), донатори (10 мил. EUR), фонд на ЕЕ (6,2 мил. EUR), централна влада (1 мил. EUR) | ||||
Индикатори за напредок: | ► Заштеда на енергија (ktoe / GWh) ► Намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | ||||
* заедно со Замена на прозорците, Реновирање на постојните згради, Изградба на нови станбени згради и Изградба на нови комерцијални згради
Изградба на нови комерцијални објекти | |||||
Главна цел: Изградба на нови комерцијални згради со цел да се исполнат целите на Директивата за ЕЕ и Законот за енергетска ефикасност | |||||
Опис: Оваа мерка ја разгледува изградбата на нови деловни згради, вклучувајќи изолација и енергетски ефикасни прозорци иницирани од сопствениците и/или поддржани од комерцијални банки и фондови. | |||||
Информации | Тип | Технички | |||
Сектор | Комерцијален сектор | ||||
Релевантни документи за планирање, законски и регулаторни акти | ► Стратегија за развој на енергетиката на Република Северна Македонија до 2040 година ► Закон за енергетска ефикасност ► Правилник за енергетски карактеристики на зградите ► Правилник за енергетска контрола ► Трет национален акциски план за енергетска ефикасност | ||||
Методологија | Реновирање на постојните деловни згради. Моделирање оддолу-нагоре и оптимизација со најмалку трошоци со употреба на моделот MARKAL. Методологија на IPCC | ||||
Претпоставки | На заштедите се пресметуваат врз основа на податоците од ДЗС за градежен сектор (Извршени градежни работи и завршени станови во објекти за домување градени во индивидуална режија и Извршени градежни работи и завршени станови во објекти за домување градени од деловни субјект). Новите комерцијални згради ги исполнуваат стандардите за најмалку C класа (95 kWh/m2). | ||||
Напредок на спроведувањето | Чекори преземени или предвидени за да се постигне акцијата | Преземени чекори | ► Специјализирани кредитни линии на деловните банки за енергетска ефикасност (добиени податоци од Халкбанка - кредитни линии од околу 170 000 EUR) | ||
Предвидени чекори | ► Донесување на Стратегија за реновирање на згради ► Формирање фонд за енергетска ефикасност ► Усвојување на нов Правилник за енергетски карактеристики на зградите ► Усвојување на правилник за енергетска контрола на зградите | ||||
Заштеда на енергија (ktoe) | Финална енергија | Постигната | Годишно ► 2016 - 0,79 ► 2017 - 0,91 ► 2018 - 0,94 ► 2019 - 1,66 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 2,64 | |
Се очекува * | Кумулативно (почнувајќи од 2016 година) засновано врз Стратегијата за енергетика - Зелено сценарио вклучително и реновирање на постојните згради и Изградба на нови станбени згради ► 2020 - 21,3 ► 2020 - 25,1 ► 2022 - 28,5 | ||||
Примарна енергија | Постигната | ► 2016 - 1,76 ► 2017 - 2,05 ► 2018 – 2,11 ► 2019 - 3,72 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 5,92 | ||
Проценето намалување на емисиите (Gg CO2-eq) * | 2018: 48,6 2022: 73,5 | ||||
Временска рамка | 2020– 2040 година | ||||
Буџет | Потрошено во периодот 2016-2019 година: ► 290 Мил. EUR (вкупна инвестиција, вклучително и изградба и имплементација на стандардот ЕЕ) Очекувано за периодот 2020-2022 година: ► 176,7 мил. EUR (само за имплементација на стандардот ЕЕ) | ||||
Надлежен субјект | ► Министерство за економија, Агенција за енергетика ► Министерство за транспорт и врски ► Министерство за финансии ► Сопственици на комерцијални згради | ||||
Извор на финансии | ► Приватни (159,5 мил. EUR), донатори (10 мил. EUR), фонд на ЕЕ (6,2 мил. EUR), централна влада (1 мил. EUR) | ||||
Индикатори за напредок: | ► Заштеда на енергија (ktoe / GWh) ► Намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | ||||
* заедно со Замена на прозорците, Реновирање на постојните згради, Изградба на нови станбени згради и Изградба на нови комерцијални згради
Изградба на пасивни згради | |||||
Главна цел: После 31.12.2022 година, сите нови згради треба да бидат згради со приближно нула- потрошувачка на енергија | |||||
Опис: Мерката ја разгледува изградбата на нови пасивни згради во согласност со Директивата на ЕУ 2010/31 / ЕУ. Оваа мерка ќе обезбеди издавање на сертификати за енергетски перформанси на зградите. | |||||
Информации | Тип | Технички, регулаторен | |||
Сектор | Домаќинства комерцијален и јавен сектор | ||||
Релевантни документи за планирање, законски и регулаторни акти | ► Стратегија за развој на енергетиката на Република Северна Македонија до 2040 година ► Закон за енергетска ефикасност ► Правилник за енергетски карактеристики на зградите ► Правилник за енергетска контрола ► Трет национален акциски план за енергетска ефикасност | ||||
Методологија | Изградба на пасивни згради. Моделирање оддолу-нагоре и оптимизација со најмалку трошоци со употреба на моделот MARKAL. Методологија на IPCC. | ||||
Претпоставки | Изградба на нови пасивни згради, истовремено исполнувајќи го стандардот за најмалку А + класа (15 kWh / m2). Заштедите се пресметуваат врз основа на податоците за градежни сертификати (беа разгледани сертификати со А +). | ||||
Напредок на спроведувањето | Чекори преземени или предвидени за да се постигне акцијата | Преземени чекори | ► Донесен закон за енергетска ефикасност | ||
Предвидени чекори | ► Донесување на Стратегија за реновирање на згради ► Формирање фонд за енергетска ефикасност ► Усвојување на нов Правилник за енергетски карактеристики на зградите ► Усвојување на правилник за енергетска контрола на зградите ► Усвојување на План за зголемување на бројот на згради со приближно нула- потрошувачка на енергија | ||||
Заштеда на енергија | Финална енергија | Постигната | Годишно ► 2016 - 0 ► 2017 - 0,02 ► 2018 - 0 ► 2019 - 0 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 0,02 | |
Очекувана | Кумулативно (почнувајќи од 2017 година) засновано на Стратегијата за енергетика - зелено сценарио, вклучувајќи сертификати за ЕЕ за згради ► 2020 - 0,4 ► 2020 - 0,8 ► 2022 - 1 | ||||
Примарна енергија | Постигната | ► 2016 - 0 ► 2017 - 0,03 ► 2018 - 0 ► 2019 - 0 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 0,03 | ||
Проценето намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | 2018: 0,1 2022: 3.3 | ||||
Временска рамка | 2020– 2040 година | ||||
Буџет | Потрошено во периодот 2016-2019 година: / Очекувано за периодот 2020-2022 година: ► 56,6 Мил. EUR (само за имплементација на стандардот ЕЕ) | ||||
Надлежен субјект | ► Министерство за економија, Агенција за енергетика ► Министерство за транспорт и врски ► Донатори и финансиски институции ► Инвеститори | ||||
Извор на финансии | ► Приватна | ||||
Индикатори за напредок: | ► Заштеда на енергија (ktoe / GWh) ► Намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | ||||
* заштедите по 2019 година се пријавени заедно со мерките ЕЕ сертификати за згради
Исфрлање од употреба на светилки со вжарено влакно | |||||
Главна цел: Подобрување на ефикасноста на осветлувањето следејќи ги политиките на ЕУ. | |||||
Опис: Владите ширум светот донесоа мерки за забрана за употреба на светилки со вжарено влакно во корист на енергетски ефикасни алтернативи за осветлување. Целта е во насока да се подобри енергетската ефикасност, а не само да се забрани употреба на светилки со вжарено влакно. Оваа мерка вклучува замена на конвенционалните светилки со вжарено влакно со халогени, компактен флуоресцентен (CFL) и LED. | |||||
Информации | Тип | Регулаторна, политика | |||
Сектор | Домаќинства | ||||
Релевантни документи за планирање, законски и регулаторни акти | ► Стратегија за развој на енергетиката на Република Северна Македонија до 2040 година ► Закон за енергетска ефикасност ► Регулатива на Комисијата (ЕЗ) бр. 244/2009 за спроведување на Директивата 2005/32 / ЕЗ на Европскиот парламент и на Советот во врска со барањата за еко-дизајн за ненасочни светилки за домаќинство ► Правилник за означување на потрошувачката на енергија и другите ресурси за производите кои користи енергија ► Уредба за еко-дизајн на производи ► Трет национален акциски план за енергетска ефикасност | ||||
Методологија | Воведување регулатива што ќе забрани продажба на светилки со вжарено влакно. Моделирање оддолу-нагоре и оптимизација со најмалку трошоци со употреба на моделот MARKAL. Методологија на IPCC. | ||||
Претпоставки | Се претпоставува дека ќе се донесе регулатива за забрана за продажба на светилки со вжарено влакно, неговата имплементација ќе започне во 2022 година и се претпоставува дека ќе има 2-3 години на преоден рок. Заштедите се пресметуваат врз основа на податоците од Анкетата за домаќинства спроведена од ДЗС за бројот на домаќинства што користат светилки со вжарено влакно. Се претпоставува дека просечниот број на светилки по домаќинство е 20 и дека во периодот 2016-2019 година околу 15% од вкупниот број на светилки со вжарено влакно се заменети со LED светла. | ||||
Напредок на спроведувањето | Чекори преземени или предвидени за да се постигне акцијата | Преземени чекори | Цената на ЛЕД светилките се намалува и се приближува до цената на светилките со вжарено влакно. | ||
Предвидени чекори | ► Усвојување на новата Уредба за еко-дизајн на производи што користат енергија во кои ќе се вградат најновите мерки за спроведување на ЕУ (техничките регулативи) во врска со ненасочни, флуоресцентни и сијалици со висок интензитет и евентуално да се забрани продажба на светилки со вжарено влакно со одредување на период на транзиција. ► Информативна кампања насочена кон снабдувачи и потрошувачи на ламби | ||||
Заштеда на енергија (ktoe) | Финална енергија | Постигната | Годишно ► 2016 - 1,35 ► 2017 - 3,37 ► 2018 - 5,40 часот ► 2019 - 7,42 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 10,12 | |
Очекувана | Кумулативно (почнувајќи од 2017 година) засновано врз Стратегијата за енергетика - зелено сценарио ► 2020 - 20,7 ► 2020 - 26,2 ► 2022 - 31,5 | ||||
Примарна енергија | Постигната | Годишно ► 2016 - 4,62 ► 2017 - 11,55 ► 2018 - 18,48 ► 2019 - 25,41 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 34,65 | ||
Проценето намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | 2018: 156,5 2022: 83 | ||||
Временска рамка | 2017– 2040 година | ||||
Буџет | Потрошено во периодот 2016-2019 година: ► 2,3 мил. EUR Очекувано за периодот 2020-2022 година: ► 20,7 мил. EUR | ||||
Надлежен субјект | ► Влада на Република Северна Македонија ► Министерство за економија, Агенција за енергетика ► Крајни корисници | ||||
Извор на финансии | ► Приватни (14,9 мил. EUR), централна власт (2,8 мил. EUR), локална самоуправа (2,8 мил. EUR), донатори (0,2 мил. EUR) | ||||
Индикатори за напредок: | ► Заштеда на енергија (ktoe / GWh) ► Намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | ||||
5.2.2 Стратегија за реновирање на згради (член 4)
Изработка на стратегија за реновирање на згради | |||||
Главна цел: Исполнување на обврската од Законот за енергетска ефикасност | |||||
Опис: Со зголемувањето на ефектите од климатските промени, потребата од декарбонизирање на сите сектори на економијата, вклучително и градежниот е сè поважна. Минатите напори за поттикнување на примена на индивидуалните мерки за изолација веќе не се соодветни - зградите треба да бидат целосно реновирани, вклучително и вградување на технологии за обновливи извори на енергија, со цел да се постигнат високи нивоа на енергетски перформанси. Во исто време, снабдувањето со енергија треба да биде целосно деарбонизирано за да се постигнат нула нето-емисии. Спроведувањето на мерките за реновирање на зградите се во голем степен зависни од креирањето и узвојувањето на стратегијата за реновирање на зградите. Фокусот е на обезбедување на сеопфатна рамка на политики (механизми за поддршка, законодавство, финансиски и фискални мерки, активности, планови за комуникација, обврски и други видови на мерки) што се однесува на сите типови на згради без разлика на сопственоста. Во исто време, стратегијата треба да биде дизајнирана на начин да биде усогласена со барањата на Директивата на ЕУ за Енергетски карактеристики на згради членот 2а за Долгорочна стратегија за реновирање, која Северна Македонија ќе треба да ги усогласи откако ќе завршат разговорите за пристапување . За да биде навистина ефективна, Стратегијата за реновирање мора да има целосна поддршка од Владата на највисоко ниво, но и помеѓу клучните засегнати страни. Не треба да се посочува само еден оддел како одговорен за стратегијата, туку потребно е да се гледа на неа како средство за постигнување на повеќе стратешки цели: подобрување на економскиот развој, вработување, индустриска стратегија, вештини, здравје, енергетска безбедност и заштита на животната средина. Со цел да се поддржи Министерството за економија во процесот на развој на стратегијата за обнова на зградата, во Додаток III од Програмата за реализација на стратегијата за енергетика се дадени детални чекори за нејзина подготовка, а дадени се и голем број на препораки. | |||||
Информации | Тип | Регулаторна, политика | |||
Сектор | Енергија | ||||
Релевантни документи за планирање, законски и регулаторни акти | ► Стратегија за развој на енергетиката на Република Северна Македонија до 2040 година | ||||
Методологија | / | ||||
Претпоставки | / | ||||
Напредок на спроведувањето | Чекори преземени или предвидени за да се постигне акцијата | Преземени чекори | „Хабитат за хуманост“ Македонија во моментов прави Проценка на потрошувачката на енергијата на резиденцијалните згради врз основа на TABULA методологијата. Ова е првиот чекор кон подготовка на Национална стратегија за реновирање на зградите. | ||
Предвидени чекори | ► Започнување на процесот на развој на Стратегијата за реновирање на згради ► Имплементација на препораката дадена во Додаток III од Програмата за реализација на стратегијата за енергетика ► Потребно е да се разговара со ЕУ, ЕБОР и Светска банка за да се идентификуваат можностите за финансирање, кредитните линии и техничката помош со кои ќе може да се поддржи финансирањето на реновирањето на зградите. | ||||
Заштеда на енергија | Финална енергија | Постигната | / | / | |
Очекувана | / | ||||
Примарна енергија | Постигната | / | / | ||
Проценето намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | / | ||||
Временска рамка | 2021– 2023 година | ||||
Буџет | ► 0,2 Мил. EUR | ||||
Надлежен субјект | ► Влада на Република Северна Македонија ► Министерство за економија ► Министерство за финансии ► Министерство за животна средина и просторно планирање | ||||
Извор на финансии | ► Донатори | ||||
Индикатори за напредок: | ► Усвоена стратегија | ||||
5.3 ЕНЕРГЕТСКА ЕФИКАСНОСТ ВО ЈАВНИОТ СЕКТОР
5.3.1 Згради на централна и локална власт (член 5)
Реконструкција на постојните згради на централната власт и локалната самоуправа | |||||
Главна цел: Реновирање на постојните јавни згради со цел да се исполнат целите на Директивата за ЕЕ и Законот за енергетска ефикасност | |||||
Опис: Имајќи ја предвид состојбата со енергетските карактеристики на јавните згради на ниво на централната власт и локалните самоуправи, како и улогата што тие треба да ја имаат, од суштинско значење е да се зајакне нивното реновирање. Членот 5 од Директивата за ЕЕ е од голема важност затоа што може да биде почетна точка за се забрза процесот на реновирање на зградите. Оваа мерка ја разгледува реконструкцијата, вклучувајќи изолација и замена на прозорците на постојните јавни згради. Локалната самоуправа треба да биде охрабрена од Стратегијата за реновирање на централната власт и да можат да посветат посебно внимание на зградите што се под нивна надлежност. | |||||
Информации | Тип | Технички, регулаторен | |||
Сектор | Јавен сектор | ||||
Релевантни документи за планирање, законски и регулаторни акти | ► Стратегија за развој на енергетиката на Република Северна Македонија до 2040 година ► Закон за енергетска ефикасност ► Правилник за енергетски карактеристики на зградите ► Правилник за енергетска контрола ► Трет национален акциски план за енергетска ефикасност | ||||
Методологија | Реновирање на постојните јавни згради. Моделирање оддолу-нагоре и оптимизација со најмалку трошоци со употреба на моделот MARKAL. Методологија на IPCC. | ||||
Претпоставки | Се разгледува специфичната потрошувачка од Националната програма за ЕЕ во јавни згради (Нацрт-верзија) (просечно 214 kWh / m2 годишно). Заштедите се пресметуваат врз основа на податоците од ДЗС за градежниот сектор (Вредност на извршени градежни работи од страна на деловни субјекти во илјади денари, за објекти во јавна сопственост). Реновираните јавни згради го исполнуваат стандардот за најмалку Ц класа (95 kWh / m2). | ||||
Напредок на спроведувањето | Чекори преземени или предвидени за да се постигне акцијата | Преземени чекори | ► Нацрт национална програма за енергетска ефикасност во јавните згради во Република Македонија (фаза I) е изработена во рамките на проектот за одржлива енергија на ГЕФ ► „Отпорно Скопје“ - Изготвена стратегија за климатски промени за градот Скопје. ► Донесен закон за енергетска ефикасност. ► Изработка на список на јавни згради на централно ниво ► Започнат проект за рехабилитација на студентските домови во Република Северна Македонија, кој се финансира со заем од КфВ | ||
Предвидени чекори | ► Усвојување на типологија на згради во јавниот сектор ► Донесување на Стратегија за реновирање на згради ► Формирање на Фонд за енергетска ефикасност ► Усвојување на нов Правилник за енергетски карактеристики на зградите ► Усвојување на правилник за енергетска контрола на зградите ► Редовно усвојување на програми и планови за енергетска ефикасност од страна на општините и извештаи за нивното спроведување ► Целосно информациски систем за следење и управување со потрошувачката на енергија и алатката MVP | ||||
Заштеда на енергија (ktoe) | Финална енергија | Постигната | Годишно ► 2016 - 0,18 ► 2017 - 0,07 ► 2018 - 0,08 ► 2019 - 0,14 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 0,33 | |
Очекувана | Кумулативно (почнувајќи од 2017 година) засновано врз Стратегијата за енергетика - Зелено сценарио, вклучително и Изградба на нови згради на централна и локална самоуправа ► 2020 - 0,8 ► 2020 - 1,1 ► 2022 - 2,5 | ||||
Примарна енергија | Постигната | ► 2016 - 0,41 ► 2017 - 0,16 ► 2018 - 0,19 ► 2019 - 0,32 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 0,76 | ||
Проценето намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | 2018: 11,6 2022: 9,1 | ||||
Временска рамка | 2020– 2040 година | ||||
Буџет | Потрошено во периодот 2016-2019 година: ► 51,5 мил. EUR (вкупна инвестиција, вклучително и изградба и имплементација на стандардот ЕЕ) Очекувано за периодот 2020-2022 година: ► 44,5 мил. EUR (само за имплементација на стандардот ЕЕ) * | ||||
Надлежен субјект | ► Министерство за економија, Агенција за енергетика ► Министерство за финансии ► Министерство за образование и наука ► Локална самоуправа ► Општински јавни претпријатија ► Донатори и финансиски институции | |
Извор на финансии | ► Буџет на централната влада (15,4 мил. EUR), буџет на локалната самоуправа (21,1 мил. EUR), донатори (8 мил. EUR) | |
Индикатори за напредок: | ► Заштеда на енергија (ktoe / GWh) ► Намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | |
* Оваа мерка вклучува буџет за изградба на нови згради на централната и локалната самоуправа
Изградба на нови згради на централната власт и локалната самоуправа | |||||
Главна цел: Изградба на нови јавни згради кои ги исполнуваат целите на Директивата за ЕЕ и Законот за енергетска ефикасност | |||||
Опис: Имајќи ја предвид состојбата со енергетските карактеристики на јавните згради на ниво на централна власт и локални самоуправи и улогата што тие треба да ја играат, од суштинско значење е да се изградат нови згради од нивна страна кои ќе бидат во согласност со Директивата за ЕЕ . Членот 5 од Директивата за ЕЕ е од голема важност затоа што може да биде почетна точка за се забрза процесот на реновирање на зградите. | |||||
Информации | Тип | Технички | |||
Сектор | Јавен сектор | ||||
Релевантни документи за планирање, законски и регулаторни акти | ► Стратегија за развој на енергетиката на Република Северна Македонија до 2040 година ► Закон за енергетска ефикасност ► Правилник за енергетски карактеристики на зградите ► Правилник за енергетска контрола ► Трет национален акциски план за енергетска ефикасност | ||||
Методологија | Изградба на нови јавни згради. Моделирање оддолу-нагоре и оптимизација со најмалку трошоци со употреба на моделот MARKAL. Методологија на IPCC. | ||||
Претпоставки | Заштедите се пресметуваат врз основа на податоците од ДЗС за градежниот сектор (Вредност на извршени градежни работи од страна на деловни субјекти во илјади денари, за објекти во јавна сопственост). Реновираните јавни згради го исполнуваат стандардот за најмалку C класа (95 kWh / m2). | ||||
Напредок на спроведувањето | Чекори преземени или предвидени за да се постигне акцијата | Преземени чекори | ► Нацрт национална програма за енергетска ефикасност во јавните згради во Република Македонија (фаза I) е изработена во рамките на проектот за одржлива енергија на ГЕФ ► „Отпорно Скопје“ - Изготвена стратегија за климатски промени за градот Скопје. | ||
Предвидени чекори | ► Усвојување на типологија на згради во јавниот сектор ► Донесување на Стратегија за реновирање на згради ► Формирање на Фонд за енергетска ефикасност ► Усвојување на нов Правилник за енергетски карактеристики на зградите ► Усвојување на правилник за енергетска контрола на зградите ► Донесување на закон со кој Република Северна Македонија ќе земе заем од Меѓународната банка за обнова и развој - Светска банка според Договор за заем за финансирање на проект за енергетска ефикасност во јавниот сектор | ||||
Заштеда на енергија (ktoe) | Финална енергија | Постигната | Годишно ► 2016 - 0,41 ► 2017 - 0,41 ► 2018 - 0,26 ► 2019 - 0,23 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 1,08 | |
Очекувана | Кумулативно (почнувајќи од 2017 година) засновано врз Стратегијата за енергетика - Зелено сценарио, вклучително и реконструкција на постојните згради на централната и локалната самоуправа ► 2020 - 0,8 ► 2020 - 1,1 ► 2022 - 2,5 | ||||
Примарна енергија | Постигната | ► 2016 - 0,94 ► 2017 - 0,94 ► 2018 - 0,58 ► 2019 - 0,53 | Заштеди во 2018 (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 2,46 | ||
Проценето намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | 2018: 11,6 2022: 9,1 | ||||
Временска рамка | 2020– 2040 година | ||||
Буџет | Потрошено во периодот 2016-2019 година: ► 144 Мил. EUR Очекувано за периодот 2020-2022 година: ► 44,5 мил. EUR (само за имплементација на стандардот ЕЕ) * | ||||
Надлежен субјект | ► Министерство за економија, Агенција за енергетика ► Министерство за финансии ► Локална самоуправа ► Општински јавни претпријатија ► Донатори и финансиски институции | ||||
Извор на финансии | ► Буџет на централната влада (15,4 мил. EUR), буџет на локалната самоуправа (21,1 мил. EUR), донатори (8 мил. EUR) | ||||
Индикатори за напредок: | ► Заштеда на енергија (ktoe / GWh) ► Намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | ||||
* Оваа мерка вклучува буџет за реновирање на постојните згради на централна и локална самоуправа
5.3.2 Други мерки спроведени од јавните органи
Подобрување на уличното осветлување во општините | |||||
Главна цел: Намалување ги трошоците и зголемување на квалитетот на уличното осветлување. | |||||
Опис: Цената на уличното осветлување, во кое е вклучена потрошената електрична енергија, како и одржувањето, може да има огромно влијание врз буџетот на општините. Покрај тоа, имајќи предвид дека многу фабрики секојдневно работат на пронаоѓање на нови, но и подобрување на сијалиците, се отвораат нови можности за општините. Неефикасните светилки треба да бидат заменети со нови кои според критериумите се во највисоката класа | |||||
Информации | Тип | Технички | |||
Сектор | Локална самоуправа | ||||
Релевантни документи за планирање, законски и регулаторни акти | ► Стратегија за развој на енергетиката на Република Северна Македонија до 2040 година ► Закон за енергетска ефикасност ► Правилник за обележување на потрошувачката на енергија и другите ресурси за производот што користи енергија ► Уредба за дизајн на еко производи ► Закон за концесии и јавно приватно партнерство | ||||
Методологија | Замена на живите светилки со натриумски и LED светилки. Моделирање оддолу-нагоре и оптимизација со најмалку трошоци со употреба на моделот MARKAL. Методологија на IPCC | ||||
Претпоставки | Пресметувањето на заштедите е направено врз основа на физибилити студиите и договорите за јавни набавки на општините, се пресметува просечниот број на заменети светилки (околу 170 светилки годишно по општина). | ||||
Напредок на спроведувањето | Чекори преземени или предвидени за да се постигне акцијата | Преземени чекори | ► Замена на уличното осветлување во некои општини ► Преземени промотивни активности за спроведување на јавно приватно партнерство (ЈПП) ► Целосно информациски систем за следење и управување со потрошувачката на енергија и алатката MVP | ||
Предвидени чекори | ► Продолжување на промотивните активности за спроведување на ЈПП ► Усвојување на нов правилник за обележување на потрошувачката на енергија и други ресурси на производи што користат енергија ► Усвојување на нова Уредба за еко-дизајн за производи кои користат енергија ► Донесување на Уредба за регулирање на договорите за енергетски услуги ► Усвојување на упатства што содржат насоки во врска со договорите за енергетски услуги, процедури и документи за подготовка и покренување на постапка за избор на ЕСКО од субјектите од јавниот сектор, а особено од единиците на локалната самоуправа, методологиите и правилата во врска со процените на можните заштеда на енергија, вклучувајќи модели за физибилити студии и други работи во врска со енергетските услуги и активностите на ЕСКО во Република Северна Македонија | ||||
Заштеда на енергија | Финална енергија | Постигната | Годишно ► 2016 - 0,56 ► 2017 - 0,56 ► 2018 - 0,56 ► 2019 - 0,56 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 1,68 | |
Очекувана | Кумулативно (почнувајќи од 2017 година) засновано на Стратегијата за енергетика - зелено сценарио ► 2020 - 3,2 ► 2020 - 4 ► 2022 - 4,2 | ||||
Примарна енергија | Постигната | ► 2016 - 1,92 ► 2017 - 1,92 ► 2018 - 1,92 ► 2019 - 1,92 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 5,76 | ||
Проценето намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | 2018: 26,1 2022: 20,3 | ||||
Временска рамка | 2017– 2040 година | ||||
Буџет | Потрошено во периодот 2016-2019 година: ► 3 Мил. EUR Очекувано за периодот 2020-2022 година: ► 1,8 мил. EUR | ||||
Надлежен субјект | ► Влада на Република Северна Македонија ► Агенција за енергетика ► Локална самоуправа | ||||
Извор на финансии | ► Буџет на централната и локалната самоуправа (0,9 мил. EUR), компании ЕСКО-ЈПП (0,9 мил. EUR) | ||||
Индикатори за напредок: | ► Заштеда на енергија (ktoe / GWh) ► Намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | ||||
5.3.3 Набавки од јавните органи (член 6)
„Зелени набавки“ | |||||
Главна цел: Примена на критериумите за енергетска ефикасност („зазеленување“) во постапките за јавни набавки | |||||
Опис: Според член 6 од Директивата за ЕЕ, централните влади можат да купуваат само производи, услуги и згради со висока енергетска ефикасност. Треба да се реализираат засилени активности за да се обезбедат правни и технички знаења и вештини на субјектите од јавниот сектор за вклучување и проценка на барањата за енергетска ефикасност во постапките за јавни набавки со примена на критериумите за економски најповолна понуда. | |||||
Информации | Тип | Регулаторна | |||
Сектор | Јавни тела | ||||
Релевантни документи за планирање, законски и регулаторни акти | ► Стратегија за развој на енергетиката на Република Северна Македонија до 2040 година ► Закон за енергетска ефикасност ► Правилник за обележување на потрошувачката на енергија и другите ресурси за производот што користи енергија ► Уредба за еко-дизајн на производи ► Закон за концесии и јавно приватно партнерство | ||||
Методологија | Имплементација на зелена набавка (критериуми за енергетска ефикасност). Моделирање оддолу-нагоре и оптимизација со најмалку трошоци со употреба на моделот MARKAL. Методологија на IPCC. | ||||
Претпоставки | Во отсуство на податоци, заштедите се користат од годишните извештаи на Агенцијата за енергетика. | ||||
Напредок на спроведувањето | Чекори преземени или предвидени за да се постигне акцијата | Преземени чекори | ► Донесен закон за енергетска ефикасност ► Донесен закон за јавни набавки | ||
Предвидени чекори | ► Изготвување и усвојување на следните подзаконски акти од Законот за енергетска ефикасност: ► Уредба за еко-дизајн на производи кои користат енергија, ► Правилник за еко-означување на производи кои користат енергија, ► Правилник за енергетски перформанси на згради и ► Правилник за зелени набавки што ќе вклучува методологија за утврдување на нивото на енергетска ефикасност на други производи, предвидено во членот 13 од законот за ЕЕ ► Организирање на специјализирани обуки за договорните органи на оваа тема ► Развивање на технички спецификации на модели за набавка на одредени производи кои користат енергија, кои ќе вклучуваат зелени и критериуми за енергетска ефикасност, со што ќе се олесни процесот на набавка | ||||
Заштеда на енергија | Финална енергија | Постигната | Годишно ► 2016 - 0,05 ► 2017 - 0,05 ► 2018 - 0,10 ► 2019 - 0,10 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 0,2 | |
Очекувана | Кумулативно (почнувајќи од 2017 година) засновано на Стратегијата за енергетика - зелено сценарио ► 2020 - 0,3 ► 2020 - 0,4 ► 2022 - 0,7 | ||||
Примарна енергија | Постигната | ► 2016 - 0,17 ► 2017 - 0,17 ► 2018 - 0,34 ► 2019 - 0,34 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 0,68 | ||
Проценето намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | 2018: 3,1 2022: 2,5 | ||||
Временска рамка | 2017– 2040 година | ||||
Буџет | Потрошено во периодот 2016-2019 година: ► / Очекувано за периодот 2020-2022 година: ► 0,8 мил. EUR | ||||
Надлежен субјект | ► Министерство за економија, Агенција за енергетика ► Биро за јавни набавки ► Големи договорни органи на централно и локално ниво | ||||
Извор на финансии | ► Буџет на централната и локалната власт | ||||
Индикатори за напредок: | ► Заштеда на енергија (ktoe / GWh) ► Намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | ||||
5.4 ЕНЕРГЕТСКА ЕФИКАСНОСТ ВО ИНДУСТРИЈА
5.4.1 Главни мерки на политика што се однесуваат на енергетската ефикасност во индустријата
Енергетско управување во производните индустрии | |||||
Главна цел: Ефикасно управување со производните процеси во индустријата со цел да се зголеми производството при иста потрошувачка на енергија. | |||||
Опис: Оваа мерка го разгледува спроведувањето на задолжителните енергетски контроли на големите компании и имплементацијата на ISO50001 стандардот, како и напредното мерење и воведување на нови информатички технологии. Ова ќе овозможи спречување на дефекти, подобрена контрола на процесот и побрзо време на одговор при производството, користејќи напредна анализа на податоците и технологии кои имаат можност за предвидување на следни чекори. | |||||
Информации | Тип | Регулаторна, техничка | |||
Сектор | Индустрија | ||||
Релевантни документи за планирање, законски и регулаторни акти | ► Закон за енергетска ефикасност ► Стратегија за развој на енергетиката на Република Северна Македонија до 2040 година | ||||
Методологија | Имплементација на стандардот ISO 50001. Моделирање оддолу-нагоре и оптимизација со најмалку трошоци со употреба на моделот MARKAL. Методологија на IPCC. | ||||
Претпоставки | Xxxxxxxxxxx се земени од годишниот извештај на Агенцијата за енергетика | ||||
Напредок на спроведувањето | Чекори преземени или предвидени за да се постигне акцијата | Преземени чекори | ► Промовирање на стандардите ISO 50001 ► Организирана обука за воведување на енергетско управување со енергија во индустријата ► Издадени сертификати за енергетски контролори ► Проект на УСАИД за управување со енергија во индустријата реализиран во 17 компании ► Проект УНИДО / ГЕФ во кој една од активностите е Програма за управување со енергија во индустриски компании според ISO 50001 стандардот и УНИДО Методологијата. Првичните резултати постигнати во 12 компании и дополнително Програмата за репликации на системите за управување со енергија реализирани во 5 компании. | ||
Предвидени чекори | ► Продолжување со имплементација на ISO 50001 стандардот во повеќе индустриски компании (производна индустрија). ► Изготвување и усвојување на Правилник за енергетски контроли на големите трговци врз основа и содржина пропишана во член 16 од Законот за ЕЕ ► Спроведување на задолжителни енергетски контроли. | ||||
Заштеда на енергија | Финална енергија | Постигната | Годишно ► 2016 - 0,5 ► 2017 - 0,5 ► 2018 - 0,5 ► 2019 - | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 2018 - 1,5 | |
Очекувана | Кумулативно (почнувајќи од 2017 година) засновано на Стратегијата за енергетика - зелено сценарио ► 2020 - 0,9 ► 2020 - 2 ► 2022 - 3,3 | ||||
Примарна енергија | Постигната | ► 2016 - 0,9 ► 2017 - 0,9 ► 2018 - 0,9 ► 2019 - 0,9 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 2018 - 2,7 | ||
Проценето намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | 2018: 11,2 2022: 13 | ||||
Временска рамка | 2017– 2040 година | ||||
Буџет | Потрошено во периодот 2016-2019 година: ► / Очекувано за периодот 2020-2022 година: ► Мил EUR | ||||
Надлежен субјект | ► Министерство за економија, Агенција за енергетика ► Приватни компании | ||||
Извор на финансии | ► Приватни, донатори преку комерцијални заеми за ЕЕ | ||||
Индикатори за напредок: | ► Заштеда на енергија (ktoe / GWh) ► Намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | ||||
Воведување на ефикасни електрични мотори
Главна цел: Зголемување на конкурентноста на индустриските производи преку подобрување на ефикасноста во производствениот процес и намалување на ресурсите. | |||||
Опис: Електричните мотори се одговорни за високиот удел во вкупната потрошувачка на електрична енергија во индустријата. Оваа мерка вклучува замена на застарените машини што се користат во моментов, со нови поефикасни мотори. | |||||
Информации | Тип | Технички | |||
Сектор | Индустрија | ||||
Релевантни документи за планирање, законски и регулаторни акти | ► Закон за енергетска ефикасност ► Стратегија за развој на енергетиката на Република Северна Македонија до 2040 година | ||||
Методологија | Инсталација на ефикасни електрични мотори. Моделирање оддолу-нагоре и оптимизација со најмалку трошоци со употреба на моделот MARKAL. Методологија на IPCC. | ||||
Претпоставки | Xxxxxxxxxxx се земени од годишниот извештај на Агенцијата за енергетика | ||||
Напредок на спроведувањето | Чекори преземени или предвидени за да се постигне акцијата | Преземени чекори | Нови ефикасни електрични мотори инсталирани во голем број компании. | ||
Предвидени чекори | Замена на постојните електромотори со поефикасни | ||||
Заштеда на енергија | Финална енергија | Постигната | Годишно ► 2016 - 0,2 ► 2017 - 0,2 ► 2018 - 0,2 ► 2019 - 0,2 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 0,6 | |
Очекувана | Кумулативно (почнувајќи од 2017 година) засновано на Стратегијата за енергетика - зелено сценарио ► 2020 - 0,3 ► 2020 - 0,5 ► 2022 - 1 | ||||
Примарна енергија | Постигната | ► 2016 - 0,68 ► 2017 - 0,68 ► 2018 - 0,68 ► 2019 - 0,68 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 2 | ||
Проценето намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | 2018: 9,3 2022: 4,3 | ||||
Временска рамка | 2017– 2040 година | ||||
Буџет | Потрошено во периодот 2016-2019 година: ► / Очекувано за периодот 2020-2022 година: ► 6,8 мил. EUR | ||||
Надлежен субјект | ► Министерство за економија, Агенција за енергетика ► Приватни компании | ||||
Извор на финансии | ► Приватна | ||||
Индикатори за напредок: | ► Заштеда на енергија (ktoe / GWh) ► Намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | ||||
Воведување на понапредни технологии | ||||||
Главна цел: Воведување на понапредни технологии во индустриските процеси што ќе овозможат и употреба на по еколошки горива. | ||||||
Опис: Напредните индустриски технологии претставуваат големи можности за понатамошно намалување на потрошувачката на енергија и потенцијално пониски трошоци, како и придобивки за животната средина. Покрај тоа, тие можат да им помогнат на различните индустрии да се развиваат со побрза стапка. | ||||||
Информации | Тип | Технички | ||||
Сектор | Индустрија | |||||
Релевантни документи за планирање, законски и регулаторни акти | ► Закон за енергетска ефикасност ►Стратегија за развој на енергетиката на Република Северна Македонија до 2040 година | |||||
Методологија | Моделирање оддолу-нагоре и оптимизација со најмалку трошоци со употреба на моделот MARKAL. Методологија на IPCC. | |||||
Претпоставки | Xxxxxxxxxxx се земени од годишниот извештај на Агенцијата за енергетика | |||||
Напредок на спроведувањето | Чекори преземени или предвидени за да се постигне акцијата | Преземени чекори | ► Изградба на мрежа за пренос на гас во Македонија ► Станица Клечовце-Вентил 5 (Штип), завршена во 2016 година ► Вентилска станица 5 (Штип) -Неготино, завршена во 2019 година | |||
Предвидени чекори | ► Завршување на изградбата на мрежата за пренос на природен гас во Македонија ► Неготино (Кавадарци) -Битола, 90% го реализираа јуни 2020 година ► Скопје-Тетово-Гостивар, 53,1% реализирана ноември 2019 година ► Гостивар-Кичево, во процес на добивање на одобрение за градба (до 2022 година) ► Кичево-Охрид (ќе заврши до 2025 година) ► Вентилска станица 5 (Штип) -Радовиш-Струмица ► ► Инвентар на компании каде јаглен или природен гас | |||||
Заштеда на енергија | Финална енергија | Постигната | Годишно ► 2016 - 1,8 ► 2017 - 1,8 ► 2018 - 1,8 ► 2019 - 1,8 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 5,4 | ||
Очекувана | Кумулативно (почнувајќи од 2017 година) засновано на Стратегијата за енергетика - зелено сценарио ► 2020 - 6,7 ► 2020 - 8,4 ► 2022 - 23,3 | |||||
Примарна енергија | Постигната | ► 2016 – 3,2 ► 2017 – 3,2 ► 2018 – 3,2 ► 2019 – 3,2 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 9,6 | |||
Проценето намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | 2018: 40,4 2022: 78 | |||||
Временска рамка | 2017– 2040 година | |||||
Буџет | Потрошено во периодот 2016-2019 година: ► / Очекувано за периодот 2020-2022 година: ► 56,7 Мил. EUR | |||||
Надлежен субјект | ► Влада на Република Северна Македонија ► Регулаторна комисија за енергетика ► Министерство за животна средина и просторно планирање ► Министерство за економија, Агенција за енергетика ► Приватни инвеститори | |||||
Извор на финансии | ► Приватна | |||||
Индикатори за напредок: | ► Зголемување на инсталираната моќност (MW) ► Зголемување на производството на електрична енергија (GWh) ► Намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | |||||
5.5 ЕНЕРГЕТСКА ЕФИКАСНОСТ ВО ТРАНСПОРТ
5.5.1 Мерки за ефикасност во транспортот
Поголема искористеност на железницата | |||||
Главна цел: Подобрување на енергетската ефикасност во транспортниот сектор користејќи евтин и ефикасен железнички транспорт. | |||||
Опис: Иако железничкиот транспорт е евтин, официјалните статистички податоци покажуваат дека во последните три години има тренд на опаѓање. Користењето на овој начин на транспорт како еден од најефикасните исто така може да ја подобри конкурентноста на компаниите. Затоа, треба да се спроведат неколку наведени мерки, со цел да се врати нивото на искористеност на овој транспорт од пред три години и понатаму да се зголеми. Мерката вклучува: ► спроведување на кампањи за подигање на свеста ► инвестирање во станици и подобрување на „пристапот до станиците“ ► зголемување на безбедност и покривањето со железнички транспорт | |||||
Информации | Тип | Техничка информација | |||
Сектор | Транспорт | ||||
Релевантни документи за планирање, законски и регулаторни акти | ► Закон за енергетска ефикасност ► Национална стратегија за транспорт ► Стратегија за развој на енергетиката на Република Северна Македонија до 2040 година ► Закон за железнички систем ► Закон за безбедност во железничкиот сообраќај | ||||
Методологија | Спроведување кампањи и модернизација на пругата. Моделирање оддолу- нагоре и оптимизација со најмалку трошоци со употреба на моделот MARKAL. Методологија на IPCC. | ||||
Претпоставки | |||||
Напредок на спроведувањето | Чекори преземени или предвидени за да се постигне акцијата | Преземени чекори | ► 150 товарни вагони и шест композиции составени од локомотива и патнички автомобили нарачани од Владата како дел од проект со Европската банка за обнова и развој (ЕБОР). Некои од нив се веќе примени и пуштени во употреба. ► Вршени кампањи за поевтино / бесплатно возење на одредени категории патници (млади луѓе, пензионери и сл.) | ||
Предвидени чекори | ► Пристигнување и пуштање во употреба на други нарачани вагони ► Спроведување на промотивни кампањи за подигнување на јавната свест ► Продолжување на кампањите за поевтино / бесплатно возење ► Овозможување дополнителни услови за компаниите ► Подобрување на „пристапот до станиците“ ► Инвестирање во станици ► Либерализирање на железничкиот превоз на патници ► Зголемување на безбедност и проширување на покривањето со железнички транспорт | ||||
Заштеда на енергија | Финална енергија | Постигната | Годишно ► 2016 - / ► 2017 - 1,36 ► 2018 - 0,76 ► 2019 - 1,06 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 2,12 | |
Очекувана | Кумулативно (почнувајќи од 2017 година) засновано на Стратегијата за енергетика - зелено сценарио ► 2020 - 7,9 ► 2020 - 8,6 ► 2022 - 9,2 | ||||
Примарна енергија | Постигната | ► Исто како и финална | |||
Проценето намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | 2018: 6,6 2022: 30 | ||||
Временска рамка | 2020– 2040 година | ||||
Буџет | Потрошено во периодот 2016-2019 година: ► / Очекувано за периодот 2020-2022 година: ► 42,1 мил. EUR | ||||
Надлежен субјект | ► Влада на Република Северна Македонија ► Министерство за транспорт и врски ► Министерство за економија, Агенција за енергетика ► АД Македонски железнички транспорт ► Крајни корисници ► Приватни компании | ||||
Извор на финансии | ► Буџет на централната влада | ||||
Индикатори за напредок: | ► Заштеда на енергија (ktoe / GWh) ► Зголемување на патнички km во железничкиот транспорт (pkm) | ||||
Обновување на националниот возен парк на патнички автомобили | |||||
Главна цел: Употреба на понапредни технологии со цел да се забави растот на потрошувачка на енергија во транспортниот сектор, која е комплексна и со ограничени можности за намалување | |||||
Опис: Зголемена употреба на нови и поефикасни технологии во транспортниот сектор. | |||||
Информации | Тип | Регулаторна, политика, информации | |||
Сектор | Транспорт | ||||
Релевантни документи за планирање, законски и регулаторни акти | ► Национална стратегија за транспорт ► Стратегија за развој на енергетиката на Република Северна Македонија до 2040 година ► Закон за возила ► Закон за данок на возило ► Закон за данок на додадена вредност | ||||
Методологија | Моделирање оддолу-нагоре и оптимизација со најмалку трошоци со употреба на моделот MARKAL. Методологија на IPCC. | ||||
Претпоставки | Заштедите се пресметуваат врз основа на податоците од базата на податоци на ДЗС за бројот на возила според годината на производство. Во оваа мерка се земаат предвид возилата произведени во периодот 2016-2019 година, плус 20% од возилата чија прва регистрација е во периодот 2016-2019 година. За пресметка на буџетот на оваа мерка, се претпоставува дека просечната цена на купеното возило е 12 000 EUR. | ||||
Напредок на спроведувањето | Чекори преземени или предвидени за да се постигне акцијата | Преземени чекори | ► Донесен закон за возила (август 2019 година) ► Донесен закон за данок на возило ► Акцизата на дизел горивото е зголемена ► Донесени подзаконски акти од Законот за данок на возило | ||
Предвидени чекори | ► Намалување на ДДВ од 18% на 5% за хибридни и електрични возила ► Директно субвенционирање на хибридни возила, ► Постепено изедначување на акцизите на дизел горивото и бензинот ► Обврски на јавните институции за набавка на возила со ниски емисии на СО2 (до 90 gCO2 / км до 2020 година и 50 gCO2 / км до 2025 година). ► Зголемување на EURО-стандардот за увоз на автомобили | ||||
Заштеда на енергија | Финална енергија | Постигната | Годишно ► 2016 - 1,80 ► 2017 - 1,68 ► 2018 - 2,01 ► 2019 - 2,16 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 5,49 | |
Очекувана | Кумулативно (почнувајќи од 2017 година) засновано на Стратегијата за енергетика - зелено сценарио ► 2020 - 10,2 ► 2020 - 19,5 ► 2022 - 28,3 | ||||
Примарна енергија | Постигната | ► Исто како и финална | |||
Проценето намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | 2018: 17,1 2022: 89 | ||||
Временска рамка | 2020– 2040 година | ||||
Буџет | Потрошено во периодот 2016-2019 година: ► 480 мил. EUR (набавка на возила) Очекувано за периодот 2020-2022 година: ► 134 Мил. EUR | ||||
Надлежен субјект | ► Влада на Република Северна Македонија ► Министерство за транспорт и врски ► Министерство за финансии ► Министерство за економија, Агенција за енергетика ► Крајни корисници | ||||
Извор на финансии | ► Приватен (92 мил. EUR), буџет на централната влада (22 мил. EUR), локална самоуправа (20 мил. EUR) | ||||
Индикатори за напредок: | ► Заштеда на енергија (ktoe / GWh) ► Намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | ||||
► Зголемување на тонски км во железничкиот транспорт (tkm)
► Намалување на емисиите (Gg CO2-eq)
Обнова на националниот возен парк на останати возила | |||||
Главна цел: Намалување на локалното загадување на воздухот | |||||
Опис: Оваа мерка предвидува воведување на регулатива што ќе овозможи обновување на возниот парк на лесни и тешки товарни возила и автобуси. | |||||
Информации | Тип | Регулаторна, политика | |||
Сектор | Транспорт | ||||
Релевантни документи за планирање, законски и регулаторни акти | ► Национална стратегија за транспорт ► Стратегија за развој на енергетиката на Република Северна Македонија до 2040 година ► Закон за возила ► Закон за патен транспорт ► Закон за данок на возило | ||||
Методологија | Моделирање оддолу-нагоре и оптимизација со најмалку трошоци со употреба на моделот MARKAL. Методологија на IPCC. | ||||
Претпоставки | Заштедите се пресметуваат врз основа на податоците од базата на податоци на ДЗС за бројот на автобуси, лесни и тешки товарни возила според годината на производство. Возилата произведени во периодот 2016-2019 година се разгледуваат во оваа мерка. | ||||
Напредок на спроведувањето | Чекори преземени или предвидени за да се постигне акцијата | Преземени чекори | ► Градот Скопје купи 33 нови автобуси на природен гас во 2020 година (10 мил. EUR) | ||
Предвидени чекори | ► Сукцесивна имплементација на EURО стандардите (новиот стандард на ЕУ е EURО 6, додека во Македонија е EURО 4) за увоз на нови возила ЕЕ ► Зголемување на минималниот стандард за возила за превоз на патници од еко категорија 3 во еко категорија 2 | ||||
Заштеда на енергија | Финална енергија | Постигната | Годишно ► 2016 - 0,16 ► 2017 - 0,40 ► 2018 - 0,38 ► 2019 - 0,34 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 0,94 | |
Очекувана | Кумулативно (почнувајќи од 2017 година) засновано на Стратегијата за енергетика - зелено сценарио ► 2020 - 0,2 ► 2020 - 0,8 ► 2022 - 1,2 | ||||
Примарна енергија | Постигната | ► Исто како и конечно | |||
Проценето намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | 2018: 2,9 2022: 3,7 | ||||
Временска рамка | 2020– 2040 година | ||||
Буџет | Потрошено во периодот 2016-2019 година: ► / Очекувано за периодот 2020-2022 година: ► 15,8 мил. EUR | ||||
Надлежен субјект | ► Влада на Република Северна Македонија ► Министерство за транспорт и врски ► Министерство за економија, Агенција за енергетика ► Здружение на превозници на патишта ► Приватни компании | ||||
Извор на финансии | ► Приватен (5,8 мил. EUR), ЕБОР (10 мил. EUR) | ||||
Индикатори за напредок: | ► Заштеда на енергија (ktoe / GWh) ► Намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | ||||
Напредна мобилност | |||||
Главна цел: Намалување на локалното загадување на воздухот | |||||
Опис: Мерката вклучува спроведување на кампањи/обезбедување на субвенции и системи за употреба на нови или изнајмени велосипеди, тротинети, промовирање на пешачење и воведување на политики за паркирање што ќе ја намали употребата на автомобили во градското подрачје. Луѓето, особено во помалите градови каде многу од нив користат автомобили на кратки растојанија, ќе ја зголемат употребата на велосипеди/ тротинети или возењето на автомобил за кратки растојание ќе го заменат со пешачење. | |||||
Информации | Тип | Регулаторни, технички, информации | |||
Сектор | Транспорт | ||||
Релевантни документи за планирање, законски и регулаторни акти | ► Национална стратегија за транспорт ► Стратегија за развој на енергетиката на Република Северна Македонија до 2040 година ► Одлуки донесени од општините за субвенционирање за купување нови велосипеди | ||||
Методологија | Спроведување на кампањи / субвенции, политики за паркирање. Моделирање оддолу-нагоре и оптимизација со најмалку трошоци со употреба на моделот MARKAL. Методологија на IPCC. | ||||
Претпоставки | Заштедите се пресметуваат врз основа на податоците за субвенции за велосипеди и тротинет во периодот 2016-2019 година обезбедени од: ► Град Скопје ► Центар ► Карпош ► Аеродром ► Чаир ► Неготино ► Битола ► Кавадарци Вкупно во периодот 2016-2019 година субвенционирани се околу 17.500 велосипеди и околу 300 тротинети. | ||||
Напредок на спроведувањето | Чекори преземени или предвидени за да се постигне акцијата | Преземени чекори | ► Доделени субвенции и спроведени кампањи за купување нови велосипеди/тротинети ► Имплементирани системи за изнајмување велосипеди ► Изградени патеки за велосипеди ► Спроведено е зонско паркирање ► Изградени нови паркинзи за повеќе нивоа | ||
Предвидени чекори | ► Продолжете со спроведувањето на кампањите и субвенциите за купување нови велосипеди/тротинети и изнајмување велосипеди ► Продолжете со изградба на нови патеки за велосипеди | ||||
Заштеда на енергија | Финална енергија | Постигната | Годишно ► 2016 - 0,24 ► 2017 - 0,20 ► 2018 - 0,27 ► 2019 - 0,29 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 0,71 | |
Очекувана | Кумулативно (почнувајќи од 2017 година) засновано на Стратегијата за енергетика - зелено сценарио ► 2020 - 0,7 ► 2020 - 0,8 ► 2022 - 0,9 | ||||
Примарна енергија | Постигната | ► Исто како и конечно | |||
Проценето намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | 2018: 2,7 2022: 2,6 | ||||
Временска рамка | 2017– 2040 година | ||||
Буџет | Потрошено во периодот 2016-2019 година: ► 2,9 мил. EUR Очекувано за периодот 2020-2022 година: ► 2 Мил. EUR | ||||
Надлежен субјект | ► Министерство за економија, Агенција за енергетика ► Локална самоуправа ► Крајни корисници | ||||
Извор на финансии | ► Приватен (1,4 мил. EUR), буџет на локалната самоуправа (1,6 мил. EUR) | ||||
Индикатори за напредок: | ► Заштеда на енергија (ktoe / GWh) ► Намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | ||||
Изградба на пругата кон Република Бугарија | ||||
Главна цел: Со поврзување на Република Северна Македонија со Република Бугарија со железничката линија ќе станат достапни дополнителни транспортни средства кои ќе имаат пониска цена од постојните но и ќе бидат по еколошки. Ова ќе овозможи извозот да се прошири на надворешните пазари, не само во соседните земји, туку и во Југоисточна Европа и регионот на Турција, Дополнително, ова ќе овозможи и намалување на употребата на горива во транспортниот сектор. | ||||
Опис: Изградбата на оваа железничка линија започна пред неколку децении, но таа беше стопирана многу години. Според Меморандумот за развој на железничката мрежа потпишан во 2017 година помеѓу Република Северна Македонија и Република Бугарија, предвидено е да се заврши изградба на железницата на двете територии | ||||
Информации | Тип | Технички, политика | ||
Сектор | Транспорт | |||
Релевантни документи за планирање, законски и регулаторни акти | ► Програма за работа на Владата на Република Северна Македонија ► Национална стратегија за транспорт | |||
Методологија | Изградба на пругата. Моделирање оддолу-нагоре и оптимизација со најмалку трошоци со употреба на моделот MARKAL. Методологија на IPCC. | |||
Претпоставки | / | |||
Напредок на спроведувањето | Чекори преземени или предвидени за да се постигне акцијата | Преземени чекори | ► Во 2017 година, ЕУ додели 70 мил. Грант EUR на Владата за изградба на оваа железничка линија ► Првата фаза (Куманово - Беjаковце) е во фаза на изградба, 67% изградени до крајот на 2019 година ► Бидејќи изградбата на првата фаза беше откажана, беше објавен нов тендер и за првата и за втората фаза во февруари 2021 година (Северна Македонија: Rail Corridor VIII, First And Second Section Re-Tender Eastern Part Of Railway Corridor VIII, First Section Kumanovo-Baljakovce And Second Section, Beljakovce – Kriva Palanka)). | |
Предвидени чекори | ► Завршувањето на градба на пругата и ставање во функција ► Објавен тендер за трета фаза (Крива Паланка - Деве Баир). | |||
Заштеда на енергија (ktoe) | Финал на енерг ија | Постигната | / | |
Очекувана | / | |||
Прима рна енерг ија | Постигната | / | ||
Проценето намалување на емисиите | / | |||
Временска рамка | 2019 – 2040 година | |||
Буџет | 50 Мил. EUR | |||
Надлежен субјект | ► Влада на Република Северна Македонија ► Министерство за транспорт и врски ► Министерство за економија, Агенција за енергетика | |||
Извор на финансии | ► ЕБОР | |||
Индикатори за напредок: | ► Заштеда на енергија (ktoe / GWh) ► Зголемување на тоните км во железничкиот транспорт (ткм) ► Намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | |||
Електрификација на транспортот | |||||
Главна цел: Транзиција од општество засновано на фосилни горива во општество со ниски емисии на јаглерод, каде што ОНИ и електрификацијата на транспортот ќе имаат значајна улога | |||||
Опис: Зголемен уделот на електрични возила во возниот парк. | |||||
Информации | Тип | Регулаторна, политика, информативна | |||
Сектор | Транспорт | ||||
Релевантни документи за планирање, законски и регулаторни акти | ► Национална стратегија за транспорт ► Стратегија за развој на енергетиката на Република Северна Македонија до 2040 година ► Закон за возила ► Закон за данок на возило | ||||
Методологија | Воведување регулатива што ќе забрани купување автомобили со стандард понизок од EURО6. Моделирање оддолу-нагоре и оптимизација со најмалку трошоци со употреба на моделот MARKAL. Методологија на IPCC. | ||||
Претпоставки | Според податоците на ДЗС, во 2019 година има вкупно 51 електрично возило и 86 електрични мотоцикли во земјата. Во отсуство на податоци, бројот на приклучни возила не е земен предвид. | ||||
Напредок на спроведувањето | Чекори преземени или предвидени за да се постигне акцијата | Преземени чекори | ► Полначи инсталирани на специфични локации во Град Скопје ► Донесен закон за возила (август 2019 година) ► Донесен закон за данок на возило и подзаконски акти ► Ослободување од плаќање данок на возило при увоз на електрични возила ► Резервација на зелен паркинг на сите јавни паркиралишта ► Методологијата за пресметка на данокот на возило при увоз се пресметува врз основа на СО2 емисиите | ||
Предвидени чекори | ► Изработка на студии за утврдување на најдобри локации за инсталација на полначи за електрични возила од аспект на електричната мрежа. ► Треба да се донесе програма за субвенционирање на нови возила ► Директно субвенционирање на електрични возила, 5000 EUR по возило ► Обврска за поставување брзи полначи на сите бензински пумпи на автопатите (на секои 100 км) ► Изработка на стратегија за електрификација на транспортниот сектор ► Изработка на стратегија за воведување на водород | ||||
Заштеда на енергија (ktoe) | Финална енергија | Постигната | Годишно ► 2016 - 0,02 ► 2017 - 0,00 часот ► 2018 - 0,01 ► 2019 - 0,01 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 0,03 | |
Очекувана | Кумулативно (почнувајќи од 2017 година) засновано на Стратегијата за енергетика - зелено сценарио ► 2020 - 3,4 ► 2020 - 7,2 ► 2022 - 10,4 | ||||
Примарна енергија | Постигната | ► Исто како и конечно | |||
Проценето намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | 2018: 0,1 2022: 30 | ||||
Временска рамка | 2020– 2040 година | ||||
Буџет | Потрошено во периодот 2016-2019 година: ► 0,9 мил. EUR Очекувано за периодот 2020-2022 година: ► 100 мил. EUR | ||||
Надлежен субјект | ► Влада на Република Северна Македонија ► Општините и градот Скопје ► Министерство за транспорт и врски ► Приватни сопственици ► Оператор на електродистрибутивната мрежа ► Оператор на електропреносната мрежа | ||||
Извор на финансии | ► Приватен (91,5 мил. EUR), буџет на централната влада (8 мил. EUR), локална самоуправа (0,5 мил. EUR) | ||||
Индикатори за напредок: | ► Заштеда на енергија (ktoe / GWh) ► Намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | ||||
5.6 ПРОМОЦИЈА НА ВИСОКО ЕФИКАСНИ КОГЕНЕРАТИВНИ ПОСТРОЈКИ И ЦЕНТРАЛНО ГРЕЕЊЕ И ЛАДЕЊЕ (член 14)
5.6.1 Тековна состојба во врска со когенерацијата
Во моментот, во Македонија има три ТЕТО на природен гас, од кои една голема од 230 MW, и две помали, од по 30 MW. Сите се наоѓаат во градот Скопје. Во периодот 2016-2019 година, производството на топлинска енергија од ТЕТО е зголемена за 2-3 пати во споредба со 2015 година. Ова е резултат на намалувањето на цената на природниот гас во Македонија. Исто така, производството на електрична енергија од ТЕТО во 2019 година достигна речиси 1000 GWh, додека во 2015 година беше околу 200 GWh. Во прилог на ова, во овој НАПЕЕ се разгледуваат и централи на биомаса со вкупен инсталиран капацитет од 15 MW (со опција за ТЕТО). Во Стратегијата за развој на енергијата, како и во Програмата за нејзина реализација е предвидена изградба на 450 MW ТЕТО на природен гас. Главниот проблем е да се најде соодветна локација за снабдување со топлинска енергија. Една од можностите е замена на еден блок од ТЕ Битола.
5.6.2 Тековна состојба во врска со ефикасните мрежи за греење и ладење
Зголемена употреба на системи за централно греење | |||||
Главна цел: Намалување на локалното загадување на воздухот, бидејќи греењето на домаќинствата е еден од главните извори за локално загадување. | |||||
Опис: Зголемена употреба на постојните системи за централно греење преку спроведување на информативни кампањи за приклучување на нови потрошувачи, вклучително и оние кои во минатото се исклучиле од системот. | |||||
Информации | Тип | Техничка информација | |||
Сектор | Домаќинства и трговија | ||||
Релевантни документи за планирање, законски и регулаторни акти | ► Стратегија за развој на енергетиката на Република Северна Македонија до 2040 година ► Закон за енергетска ефикасност ► Студија за утврдување на техничко-економска оптимална и еколошки одржлива структура на греење и спроведување на централното снабдување со санитарна топла вода во Град Скопје | ||||
Методологија | Спроведување на информативни кампањи. Моделирање оддолу-нагоре и оптимизација со најмалку трошоци со употреба на моделот MARKAL. Методологија на IPCC. | ||||
Претпоставки | Заштедите во оваа мерка се пресметуваат врз основа на податоците за бројот на потрошувачи приклучени на системите за централно греење во Скопје, објавени од Регулаторната комисија за енергетика во нејзините годишни извештаи. | ||||
Напредок на спроведувањето | Чекори преземени или предвидени за да се постигне акцијата | Преземени чекори | ► Развиени се студии за анализа на системот за централно греење и спроведување на централно снабдување со санитарна топла вода ► Спроведени информативни кампањи за повторно поврзување на претходно исклучените потрошувачи и привлекување на нови потрошувачи ► Намален ДДВ од 18% на 5% | ||
Предвидени чекори | ► Продолжување со спроведувањето на информативните кампањи ► Зголемување на мрежата за дистрибуција на топлина во Скопје ► Развој на централното греење во општина Битола | ||||
Заштеда на енергија (ktoe) | Финална енергија | Постигната | Годишно ► 2016 - 0,13 ► 2017 - 0,16 ► 2018 - 0,18 ► 2019 - 0,07 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 0,47 | |
Очекувана | Кумулативно (почнувајќи од 2017 година) засновано на Стратегијата за енергија - Зелено сценарио ► 2020 - 0,4 ► 2020 - 0,6 ► 2022 - 0,8 | ||||
Примарна енергија | Постигната | Годишно ► 2016 - 2,39 ► 2017 - 2,90 ► 2018 - 3,15 ► 2019 - 1,23 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 8,45 | ||
Проценето намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | 2018: 19,5 2022: 1,2 | |
Временска рамка | 2019– 2040 година | |
Трошоци | Потрошено во периодот 2016-2019 година: / Очекувано за периодот 2020-2022 година: ► 3,3 мил. EUR | |
Надлежен субјект | ► Министерство за економија, Агенција за енергетика ► Балкан Енерги Груп ДООЕЛ Скопје ► АД Скопје Север ► ГЕС АД Скопје ► „Енергетика“ - Скопје, подружница на АД Електрани на Северна Македонија (АД ЕСМ-Скопје) ► Приватни инвеститори | |
Извор на финансии | ► Приватна | |
Индикатори за напредок: | ► Зголемување на потрошувачката на топлина (од системите за централно греење) (GWh) ► Зголемување на бројот на потрошувачи приклучени на системот за централно греење ► Намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | |
5.6.3 Евалуација на потенцијалната употреба на високо-ефикасна когенерација и ефикасно централно греење и ладење
За време на подготовката на овој документ, нема проценка за потенцијалот за примена на високо- ефикасна когенерација и ефикасно централно греење и ладење, ниту пак постои студија што може да го утврди тоа. Во моментов, ваквата студија се подготвува како дел од Програмата за реализација на Стратегијата за енергетика. Првиот чекор беше да се развие методологија и мапирање топлинскиот конзум во градовите во Северна Македонија. Покрај Скопје, најголем потенцијал за воведување на високоефикасни комбинирани централи имаат Тетово, Куманово и Битола.
5.6.4 Постапка и методологија за спроведување на анализа на трошоци и придобивки
Заради развој на овој НАПЕЕ, се прави моделирање на енергетскиот систем во Македонија, користејќи го МАРКАЛ моделот. Тоа е модел за оптимизација со најмалку трошоци, што значи дека сите мерки што се предложени во овој НЕЕЕП се со пониски трошоци споредено со сценарија доколку тие не би се имплементирале.
5.6.5 Други мерки за промовирање на ефикасно греење и ладење
Електроцентрали на биомаса (со можност за ТЕ-ТО) | ||
Главна цел: Зголемување на капацитетот на домашно производство од обновливи извори на енергија | ||
Опис: Оваа мерка ја разгледува изградбата на дистрибуирани мали електроцентрали на биомаса (со можност за ТЕТО) со поддршка со повластена тарифи. Покрај тоа што ваквите електроцентрали ќе го зголемат учеството на ОИЕ, тие исто така ќе придонесат за зголемување на флексибилноста на електроенергетскиот систем и ќе обезбедат сигурност во снабдувањето. Предвидено е да се користи и биомаса од индустриски и комунален цврст отпад, но и отпадна биомаса притоа земајќи ја предвид одржливоста на биомасата на национално ниво | ||
Информации | Тип | Технички |
Сектор | Производители на електрична енергија | |
Релевантни документи за планирање, законски и регулаторни акти | ► Закон за енергетска ефикасност ► Стратегија за развој на енергетиката на Република Северна Македонија до 2040 година ► Закон за енергетика ► Уредба за мерки за поддршка на ОИЕ ► Одлука за вкупна инсталирана моќност за повластени производители на електрична енергија ► Правилник за повластени производители коишто користат повластена тарифа | |
Методологија | Изградба на електроцентрали за биомаса. Моделирање оддолу-нагоре и оптимизација со најмалку трошоци со употреба на моделот MARKAL. Методологија на IPCC | |
Претпоставки | Заштедите се пресметуваат врз основа на податоците дадени во годишните | |
извештаи на Регулаторната комисија за енергетика. Во периодот 2016-2019 година се изградени електроцентрали на биомаса со инсталирана моќност од 0,6 MW. | |||||
Напредок на спроведувањето | Чекори преземени или предвидени за да се постигне акцијата | Преземени чекори | ► Донесена уредба за мерките за поддршка на производство на електрична енергија од обновливи извори на енергија (5.04.2019 година). ► Донесена одлука за вкупниот инсталиран капацитет за повластени производители на електрична енергија (5.04.2019 година). ► Привремен статус на повластен производител доделен на 3,15 MW (28 декември 2020 година) | ||
Предвидени чекори | ► Измена на Уредбата за мерките за поддршка на производство на електрична енергија од обновливи извори на енергија за да се обезбеди различен третман (износ на тарифа, период и сл.) за ТЕТО што користат индустриски и комунален цврст отпад ► Спроведување на планот за развој / изградба на регионални депонии ► Привлекување на инвеститори ► Изградба на електрани | ||||
Заштеда на енергија | Финална енергија | Постигната | / | ||
Очекувана | / | ||||
Примарна енергија | Постигната | Годишно ► 2016 - / ► 2017 - / ► 2018 - / ► 2019 - 1,25 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► / | ||
Очекувана | Кумулативно (почнувајќи од 2017 година) засновано на Стратегијата за енергија - Зелено сценарио ► 2020 - 1,25 ► 2020 - 4,18 ► 2022 - 6,25 | ||||
Проценето намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | 2018: / 2022: 7,7 | ||||
Временска рамка | 2020– 2040 година | ||||
Буџет | Потрошено во периодот 2016-2019 година: ► 1,1 мил. EUR Очекувано за периодот 2020-2022 година: ► 8,5 мил. EUR | ||||
Надлежен субјект | ► Влада на Република Северна Македонија ► Регулаторна комисија за енергетика ► Министерство за животна средина и просторно планирање ► Министерство за економија, Агенција за енергетика ► Приватни инвеститори | ||||
Извор на финансии | ► Приватна | ||||
Индикатори за напредок: | ► Зголемување на инсталираната моќност (MW) ► Зголемување на производството на електрична енергија (GWh) ► Намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | ||||
Поголемо искористување на топлински пумпи | |||||
Главна цел: Поефикасно користење на електрична енергија | |||||
Опис: Отстранување од употреба за греење со грејачи и нивна замена со топлински пумпи во согласност со политиката на ЕУ за клима и енергија. | |||||
Информации | Тип | Техничка, регулаторна, политика | |||
Сектор | Домаќинства и трговски сектор | ||||
Релевантни документи за планирање, законски и регулаторни акти | ► Стратегија за развој на енергетиката на Република Северна Македонија до 2040 година ► Закон за енергетска ефикасност ► Трет национален акциски план за енергетска ефикасност ► Политики на ЕУ за клима и енергија | ||||
Методологија | Донесување на Одлука што ќе спречи продажба на уреди за греење со грејачи на отпор. Моделирање оддолу-нагоре и оптимизација со најмалку трошоци со употреба на моделот MARKAL. Методологија на IPCC | ||||
Претпоставки | Заштедите во оваа мерка се пресметуваат врз основа на податоците за барања за субвенции од Министерството за економија, градот Скопје, општините Гази Баба, Аеродром, Кочани, Гостивар и Битола. Вкупниот број на поднесени барања во 2019 година е 2100. Дополнително, користени се податоци доставени од страна на NEPTUN за број на продадени клима уреди инвертери. | ||||
Напредок на спроведувањето | Чекори преземени или предвидени за да се постигне акцијата | Преземени чекори | ► Донесен закон за енергетска ефикасност ► Донесена програма за промоција на обновливи извори на енергија и подобрување на енергетската ефикасност во домаќинствата за 2021 година (планирани се субвенции) ► Почнувајќи од 2019 година, Градот Скопје и другите општини (Аеродром, Кочани, Кавадарци, Битола) субвенционираат клима уреди инвертери. Вкупно 2103 домаќинства се добиле субвенции во 2019 година. ► Државната компанија за производство на електрична енергија АД Електрани на Северна Македонија (АД ЕСМ-Скопје) одвои средства од 10 мил. EUR за субвенционирање на домаќинства кои ги заменуваат своите неефикасни печки и котли на огревно дрво, јаглен и масло за ложење со високоефикасни топлински пумпи (инвертер климатизери ) Оттука, секое домаќинство кое ги заменило своите неефикасни печки и котли со високо-ефикасни топлински пумпи добило до 1.000 EUR. Оваа субвенција е достапна за домаќинствата само во градовите со најголемо загадување на воздухот во земјата, вклучувајќи ги Битола, Кичево, Тетово и Скопје. Субвенции за набавка на високо-ефикасни топлински пумпи се дадени на 5.200 домаќинства во Скопје, 2.500 домаќинства во Битола, 1.500 домаќинства во Тетово и 800 домаќинства во Кичево, во текот на 2020 година. ► Проект на УНДП за подобрување на квалитетот на воздухот со замена на печките на дрва јаглен и масло за ложење и воведување на мерки за ЕЕ во најмалку 100 домаќинства од општина Аеродром | ||
Предвидени чекори | ► Донесување на Одлука за забрана за продажба на уреди за греење со грејачи. ► Донесување правилник за инсталатори на опрема од ОИЕ ► Помеѓу 100-150 домаќинства во општина Аеродром ќе бидат субвенционирани во рамките на проектот на УНДП за спроведување на мерките за ЕЕ вклучувајќи и инсталација на топлински пумпи ► Продолжување со субвенционирање на дел од трошоците за купени и инсталирани топлински пумпи од страна на Министерството за економија и општините | ||||
Заштеда на енергија (ktoe) | Финална енергија | Постигната | Годишно ► 2016 - 7.20 часот ► 2017 - 9.04 ► 2018 - 8,47 ► 2019 - 6.28 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 24,71 | |
Очекувана | Кумулативно (почнувајќи од 2017 година) засновано на Стратегијата за енергија - Зелено сценарио ► 2020 - 48 ► 2021 - 55 ► 2022 - 62,5 | ||||
Примарна енергија | Постигната | Годишно ► 2016 - 17,72 ► 2017 - 19,72 ► 2018 - 19.11 ► 2019 - 16,72 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 56,55 | ||
Проценето намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | 2018: 255,5 2022: 185 | ||||
Временска рамка | 2017– 2040 година | ||||
Буџет | Потрошено во периодот 2016-2019 година: ► 17,5 мил. EUR (само инвертори без A / C) Очекувано за периодот 2020-2022 година: | ||||
► 32,4 Мил. EUR | ||
Надлежен субјект | ► Министерство за економија, Агенција за енергетика ► Општини ► Крајни корисници | |
Извор на финансии | ► Приватни (29,1 мил. EUR), буџет на локалната самоуправа (3,3 мил. EUR), донатори (0,33 мил. EUR) | |
Индикатори за напредок: | ► Заштеда на енергија (ktoe / GWh) ► Намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | |
Зголемена употреба на поефикасни печки на биомаса | |||||
Главна цел: Поефикасно користење на биомаса | |||||
Опис: Исфрлање од употреба на неефикасни печки на биомаса, како и други неефикасни технологии за греење и нивна замена со поефикасни печки на биомаса. | |||||
Информации | Тип | Технички | |||
Сектор | Домаќинства и трговски сектор | ||||
Релевантни документи за планирање, законски и регулаторни акти | ► Стратегија за развој на енергетиката на Република Северна Македонија до 2040 година ► Закон за енергетска ефикасност ► Климатска и енергетска политика на ЕУ ► Трет национален акциски план за енергетска ефикасност | ||||
Методологија | Замена на печки. Моделирање оддолу-нагоре и оптимизација со најмалку трошоци со употреба на моделот MARKAL. Методологија на IPCC | ||||
Претпоставки | Заштедите во оваа мерка се пресметуваат врз основа на податоците за барања за субвенции од Министерството за економија, градот Скопје, општините Гази Баба, Аеродром, Кочани, Кавадарци и Битола. Вкупниот број на поднесени барања по години се: ► 2016 - 343 ► 2017 - 614 ► 2018 - 1032 ► 2019 - 2633 | ||||
Напредок на спроведувањето | Чекори преземени или предвидени за да се постигне акцијата | Преземени чекори | Надомест на дел од трошоците за набавени и инсталирани печки на пелети, реализирани од Министерството за економија, град Скопје, општини Гази Баба, Аеродром, Кочани, Кавадарци и Битола. | ||
Предвидени чекори | Продолжување на субвенциите за надоместување на дел од трошоците инсталирање на поефикасни печки на биомаса. | ||||
Заштеда на енергија (ktoe) | Финална енергија | Постигната | Годишно ► 2016 - 0,18 ► 2017 - 0,32 ► 2018 - 0,73 ► 2019 - 1,94 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 1,23 | |
Очекувана | Во енергетската стратегија оваа мерка е моделирана заедно со мерката Кампањи за јавна свест и мрежата на инфо центри за енергетска ефикасност (ЕЕ) | ||||
Примарна енергија | Постигната | Годишно ► 2016 - 0,51 ► 2017 - 0,92 ► 2018 - 2.08 ► 2019 - 5,49 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 3.51 | ||
Проценето намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | 2018: 9,5 | ||||
Временска рамка | 2017– 2040 година | ||||
Буџет | Потрошено во периодот 2016-2019 година: ► 5,7 мил. EUR Очекувано за периодот 2020-2022 година: ► / | ||||
Надлежен субјект | ► Министерство за економија, Агенција за енергетика ► Општини ► Крајни корисници | ||||
Извор на финансии | ► Приватен, фонд за ЕЕ, стимулации од буџетот на централната и локалната власт, донатори | ||||
Индикатори за напредок: | ► Заштеда на енергија (ktoe / GWh) ► Намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | ||||
5.7 ЕНЕРГЕТСКА ЕФИКАСНОСТ ВО ТРАНСФОРМАЦИЈА, ПРЕНОС, ДИСТРИБУЦИЈА И ОДГОВОР НА БАРАЕ (член 15)
5.7.1 Критериуми за енергетска ефикасност применливи за мрежните тарифи и регулативи (член 15)
Поддршка со повластена тарифа | |||||
Главна цел: Зголемување на домашниот капацитет за производство на електрична енергија од ОИЕ | |||||
Опис: Изградба на нови мали хидроцентрали, ветерни електроцентрали и електроцентрали на биогас со помош на механизмот на повластени тарифи што ќе ја стимулираат нивната изградба. | |||||
Информации | Тип | Технички | |||
Сектор | Производители на електрична енергија | ||||
Релевантни документи за планирање, законски и регулаторни акти | ► Стратегија за развој на енергетиката на Република Северна Македонија ► Закон за енергетика ► Уредба за мерки за поддршка на ОИЕ ► Одлука за вкупна инсталирана моќност за повластени производители на електрична енергија ► Правилник за повластени производители кои користат повластена тарифа ► Одлука за национална задолжителна цел за учество на ОИЕ во бруто финалната потрошувачката на енергија | ||||
Методологија | Изградба на мали хидроцентрали, ветерни и биогасни електроцентрали. Моделирање оддолу-нагоре и оптимизација со најмалку трошоци со употреба на моделот MARKAL. Методологија на IPCC. | ||||
Претпоставки | Заштедите се пресметуваат врз основа на податоците дадени во годишните извештаи на Регулаторната комисија за енергетика. Во периодот 2016-2019 година се изградени следниве капацитети: ► 21,7 MW - мали хидроцентрали ► 0,05 MW – фотонапонски електроцентрали ► 3 MW – електроцентрали на биогас | ||||
Напредок на спроведувањето | Чекори преземени или предвидени за да се постигне акцијата | Преземени чекори | ► Донесена регулатива за повластени тарифи (17.04.2013) ► Донесена уредба за мерките за поддршка на производство на електрична енергија од обновливи извори на енергија (5.04.2019 година). ► Донесена одлука за вкупниот инсталиран капацитет за повластени производители на електрична енергија (5.04.2019 година). ► Доделен привремен статус на повластен производител (28 декември 2020 година) ► 114 MW – ветерни електроцентрали (АД ЕСМ-Скопје 13 MW Богданци, ТХОР 36 MW, Свети Николе / Штип, Калтун 34 MW Демир Капија / Гевгелија, ЕВРОИНГ 30 MW Богданци) ► 4 MW – електроцентрали на биогас ► 27 MW - мали хидроцентрали | ||
Предвидени чекори | ► Нови повластени тарифи што ќе се доделуваат врз основа на правилото „прв дојден - прв услужен“ за производителите на електрична енергија од ОИЕ сè додека не се достигне квотата утврдена за секоја технологија во Одлуката за вкупниот инсталиран капацитет за повластени производители на електрична енергија ► Можност за откажување од доделената повластена тарифа во замена за стекнување сопственост или продолжен период на концесија на изградената МХЕ да се разгледа и евентуално промената да се регулира со соодветниот закон ► Изградба на електроцентрали | ||||
Заштеда на енергија (ktoe) | Финална енергија | Постигната | / | ||
Очекувана | / | ||||
Примарна енергија | Постигната | Годишно ► 2016 - 5,61 ► 2017 - 5,61 ► 2018 - 3,67 ► 2019 - 4,03 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 14,89 | ||
Очекувана | Кумулативно (почнувајќи од 2017 година) засновано на Стратегијата за енергија - Зелено сценарио ► 2020 - 14,98 ► 2020 – 26,08 ► 2022 - 49,28 | ||||
Проценето намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | 2018: 67,3 2022: 40 | |
Временска рамка | 2017– 2040 година | |
Буџет | Потрошено во периодот 2016-2019 година: ► 55,5 мил.. EUR Очекувано за периодот 2020-2022 година: ► 115 Мил. EUR | |
Надлежен субјект | ► Влада на Република Северна Македонија ► Регулаторна комисија за енергетика ► Министерство за животна средина и просторно планирање ► Министерство за економија, Агенција за енергетика ► Приватни инвеститори | |
Извор на финансии | ► Приватна | |
Индикатори за напредок: | ► Зголемување на инсталираната моќност (MW) ► Зголемување на производството на електрична енергија (GWh) ► Намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | |
Поддршка со премија | ||||
Главна цел: Зголемување на домашниот капацитет за производство на електрична енергија од ОИЕ | ||||
Опис: Изградба на соларни и ветерни електроцентрали со повластени премии со цел стимулирање на нивната изградба. | ||||
Информации | Тип | Технички, регулаторен | ||
Сектор | Производители на електрична енергија | |||
Релевантни документи за планирање, законски и регулаторни акти | ► Стратегија за развој на енергетиката на Република Северна Македонија до 2040 година ► Закон за енергетика ► Уредба за мерки за поддршка на ОИЕ ► Одлука за вкупна инсталирана моќност за повластени производители на електрична енергија ► Одлука за национална задолжителна цел за учество на ОИЕ во бруто финалната потрошувачката на енергија ► Годишна програма за финансиска поддршка на производство на електрична енергија од ОИЕ | |||
Методологија | Изградба на соларни и ветерни електрани. Моделирање оддолу-нагоре и оптимизација со најмалку трошоци со употреба на моделот MARKAL. Методологија на IPCC. | |||
Претпоставки | ||||
Напредок на спроведувањето | Чекори преземени или предвидени за да се постигне акцијата | Преземени чекори | ► Донесена уредба за мерките за поддршка на производство на електрична енергија од обновливи извори на енергија (5.04.2019 година). ► Донесена одлука за вкупниот инсталиран капацитет за повластени производители на електрична енергија (5.04.2019 година). ► Јавен повик за доделување договор за право на користење на премија за електрична енергија произведена од фотонапонски електроцентрали изградени на земјиште во сопственост на Република Северна Македонија (21.07.2019) ► Јавен повик за доделување на право на користење на премија за произведена и продадена електрична енергија од фотонапонски централи изградени на земјиште кое не е во сопственост на Република Северна Македонија или на земјиште во сопственост на Република Северна Македонија на кое е утврдено право на употреба (2.10 .2019) ► Врз основа на спроведените тендери, доделено е право на користење на премии за фотонапонски електроцентрали со вкупно инсталирана моќност од 60 MW | |
Предвидени чекори | ► Изградба на соларни централи ► Нов јавен повик за доделување договор за право на користење на премија за електрична енергија произведена од фотонапонски електроцентрали изградена на земјиште во сопственост на Република Северна Македонија ► Нов јавен повик за доделување на право на користење на премија за произведена и продадена електрична енергија од фотонапонски електроцентрали изградени на земјиште кое не е во сопственост на Република Северна Македонија или на земјиште во сопственост на Република Северна Македонија на кое е утврдено право на употреба | |||
Заштеда на енергија (ktoe) | Финална енергија | Постигната | / | |
Очекувана | / | |||
Примарна енергија | Постигната | / | ||
Очекувана | Кумулативно (почнувајќи од 2017 година) засновано на Стратегијата за енергија - Зелено сценарио ► 2020 - ► 2020 - 5,5 ► 2022 - 21,5 | |||
Проценето намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | 2018: 2022: 49 | |||
Временска рамка | 2019– 2030 година | |||
Буџет | Потрошено во периодот 2016-2019 година: ► / Очекувано за периодот 2020-2022 година: ► 63 Мил. EUR | |||
Надлежен субјект | ► Влада на Република Северна Македонија ► Регулаторна комисија за енергетика ► Министерство за економија ► Приватни инвеститори | |||
Извор на финансии | ► Приватна | |||
Индикатори за напредок: | ► Зголемување на инсталираната моќност (MW) ► Зголемување на производството на електрична енергија (GWh) ► Намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | |||
5.7.2 Олеснување и промовирање на одговор на побарувачката (член 15)
Големи хидроцентрали | ||||
Главна цел: Зголемување на домашниот капацитет за производство на електрична енергија од ОИЕ | ||||
Опис: Изградба на нови големи хидроцентрали, во согласност со динамиката дефинирана во Стратегијата за развој на енергетика до 2040: ► Вардарска котлина - 2025-2030 година ► Чебрен - 2029 година ► Тунел Вардар - Козјак, Велес и Градец ► Глобочица II - 2035 година | ||||
Информации | Тип | Технички | ||
Сектор | Производители на електрична енергија | |||
Релевантни документи за планирање, законски и регулаторни акти | ► Стратегија за развој на енергетиката на Република Северна Македонија до 2040 година ► План за развој на АД ЕСМ-Скопје | |||
Методологија | Изградба на големи хидроцентрали. Моделирање оддолу-нагоре и оптимизација со најмалку трошоци со употреба на моделот MARKAL. Методологија на IPCC. | |||
Претпоставки | / | |||
Напредок на спроведувањето | Чекори преземени или предвидени за да се постигне акцијата | Преземени чекори | ► Изработени физибилити/пред физибилити студии ► Изработена е физибилити студија за Чебрен ► Објавен пред-квалификациски јавен повик за изградба на ХЕ Чебрен преку јавно приватно партнерство | |
Предвидени чекори | ► Објава за тендер за изградба на ХЕ Чебрен ► Покана за тендери за изградба на останатите хидроцентрали, избор на најдобар понудувач и почеток на градбата. | |||
Заштеда на енергија | Финална енергија | Постигната | / | |
Очекувана | / | |||
Примарна енергија | Постигната | Без заштеда во периодот до 2019 година | ||
Се очекуваше | Не се очекуваат заштеди во периодот 2020-2022 година | |||
Проценето намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | 2018: / 2022: / | |||
Временска рамка | 2020– 2040 година | |||
Буџет | Потрошено во периодот 2016-2019 година: ► / Очекувано за периодот 2020-2022 година: ► / | |||
Надлежен субјект | ► АД ЕСМ-Скопје (АД Електрани на Северна Македонија). ► Министерство за животна средина и просторно планирање ► Агенција за енергетика, Министерство за економија | |||
Извор на финансии | ► Јавно приватно партнерство, АД ЕСМ-Скопје | |||
Индикатори за напредок: | ► Зголемување на инсталираната моќност (MW) ► Зголемување на производството на електрична енергија (GWh) ► Намалувања на емисиите (Gg CO2-eq) | |||
ОИЕ без поддршка | |||||
Главна цел: Зголемување на домашниот капацитет за производство на електрична енергија од ОИЕ | |||||
Опис: Изградба на електроцентрали на ветер, соларна енергија и биогас без мерки за поддршка. Според Стратегијата за енергетика, оваа мерка се планира да започне по 2021 година, иако веќе има мал капацитет што е изграден и пуштен во употреба во периодот 2016-2019 година. | |||||
Информации | Тип | Технички, регулаторен | |||
Сектор | Производители на електрична енергија | ||||
Релевантни документи за планирање, законски и регулаторни акти | ► Стратегија за развој на енергетиката на Република Северна Македонија до 2040 година ► Закон за енергетика ► Подзаконски акти за обновливи извори на енергија | ||||
Методологија | Изградба на електроцентрали на ветер, соларна енергија и биогас. Моделирање оддолу-нагоре и оптимизација со најмалку трошоци со употреба на моделот MARKAL. Методологија на IPCC. | ||||
Претпоставки | / | ||||
Напредок на спроведувањето | Чекори преземени или предвидени за да се постигне акцијата | Преземени чекори | ► Донесена уредба за мерките за поддршка на производство на електрична енергија од обновливи извори на енергија (5.04.2019 година). ► Донесена одлука за вкупниот инсталиран капацитет за повластени производители на електрична енергија (5.04.2019 година). ► Донесени мрежни правила за електрична енергија ► Веќе се изградени и пуштени во употреба 7,3 MW ОИЕ без мерки за поддршка ► Започна изградбата на ФН Осломеј со 10 мегавати ► Објавен тендер за јавно приватно партнерство за ФН Осломеј од најмалку 80 MW | ||
Предвидени чекори | ► Започнување со изградба на 80 MW ФН Осломеј ► Завршување со изградба и пуштање во употреба на ФН Осломеј од 10 MW ► Техничка студија и Студија за проценка на влијанието врз животната средина за 20 MW во Битола и 10 MW Осломеј 2, поддржани од ЕБОР ► Техничка студија и Студија за проценка на влијанието врз животната средина за 160 MW, поддржани од KfW ► Техничка студија и Студија за проценка на влијанието врз животната средина за 100 MW, поддржани од IFC | ||||
Заштеда на енергија (ktoe) | Финална енергија | Постигната | / | ||
Се очекуваше | / | ||||
Примарна енергија | Постигната | Годишно ► 2016 - 0,04 ► 2017 - 0,25 ► 2018 - 0,37 ► 2019 - 2.04 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 0,66 | ||
Очекувана | Кумулативно (почнувајќи од 2017 година) засновано на Стратегијата за енергија - Зелено сценарио ► 2020 - 2,66 ► 2021 - 6,36 ► 2022 - 6,4 | ||||
Проценето намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | 2018: 3 2022: 5 | ||||
Временска рамка | 2021– 2040 година | ||||
Буџет | Потрошено во периодот 2016-2019 година: ► 5,8 мил. EUR Очекувано за периодот 2020-2022 година: ► 33,5 Мил. EUR | ||||
Надлежен субјект | ► Влада на Република Северна Македонија ► Регулаторна комисија за енергетика ► Министерство за транспорт и врски ► Оператор на електропреносниот систем ► Оператор на електродистрибутивниот систем ► Оператор на пазарот на електрична енергија ► Министерство за економија, Агенција за енергетика ► АД ЕСМ-Скопје ► Приватни инвеститори | ||||
Извор на финансии | ► ЕБОР (7,5 мил. EUR), ЈПП (26 мил. EUR) | ||||
Индикатори за напредок: | ► Зголемување на инсталираната моќност (MW) ► Зголемување на производството на електрична енергија (GWh) ► Намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | ||||
5.7.3 Енергетска ефикасност при дизајнирање и регулирање на мрежата (член 15)
Намалување на загубите во мрежите | ||||
Главна цел: Намалуваое на загубите вп мрежите за електрична и топлинска енергија | ||||
Опис: Техничките мерки за намалување на дистрибутивните загуби на електрична енергија се состојат од замена на надземните водови со подземни (каде што е можно), преминување на ниво на напон од 20 kV, инсталација на нови трансформаторски станици за намалување на нисконапонските водови, како и автоматизација и далечинско управување на мрежите. Сите овие подобрувања ќе придонесат за подобри индикатори XXXXX и XXXXX. За секторот за греење, техничките мерки вклучуваат континуирана замена на постојните топлински цевководи со нови изолирани и оптимизација на работата на подстаниците преку автоматско управување. | ||||
Информации | Тип | Технички | ||
Сектор | Оператори за дистрибуција на електрична енергија и топлина | |||
Релевантни документи за планирање, законски и регулаторни акти | ► Закон за енергетска ефикасност ► Стратегија за развој на енергетиката во Република Северна Македонија ► Правилник за начинот и условите за утврдување на регулиран максимален приход и регулирани просечни тарифи за пренос на електрична енергија, организација и управување со пазарот на електрична енергија и дистрибуција на електрична енергија ► Правилник за регулирање на цените на топлинската енергија и системските услуги ► План за развој на Балкан енерџи груп (БЕГ) | |||
Методологија | Технички интервенции на дистрибутивната мрежа. Моделирање оддолу-нагоре и оптимизација со најмалку трошоци со употреба на моделот MARKAL. Методологија на IPCC | |||
Претпоставки | Заштедите во оваа мерка се пресметуваат врз основа на добиените податоци од „Електодистрибуција Скопје“, како и годишните извештаи на Регулаторната комисија за енергетика. | |||
Напредок на спроведувањето | Чекори преземени или предвидени за да се постигне акцијата | Преземени чекори | ► План за развој на системот за пренос на електрична енергија за периодот 2020 - 2029 година (МЕПСО АД - октомври 2019 година) ► План за развој на системот за дистрибуција на електрична енергија за периодот 2021-2025 година (Еекодистрибуција Дооел Скопје - октомври 2021 година) ► Генерален план за инвестиции во дистрибутивната мрежа за електрична енергија е изработен за следните 20 години. ► Спроведување на мерки за подобрување на работењето и намалување на загубите во системот за дистрибуција на топлина | |
Предвидени чекори | ► Постапката за замена на застарената и недоверлива 400 kV и 110 kV примарна опрема со просечна старост над 30 години (прекинувачи, разделувачи, мерни трансформатори и одводници на пренапони) и замена на секундарната опрема (релејна заштита, системи за далечински надзор и управување, напојување, мерење на електрична енергија) ► Замена на стари трансформатори со нови трансформатори на ниво на напон од 20 kV ► Намалување на реактивната моќност во електроенергетската мрежа ► Рехабилитација на мрежата за дистрибуција на топла вода, замена на постојните пумпи во грејните трафостаници со нови енергетски ефикасни пумпи и други мерки за подобрување на енергетската ефикасност (модернизација на системот SCADA, интеграција на дистрибутивните мрежи). ► Инсталација на современа опрема за регулирање и следење во грејните трафостаници за контрола и намалување на потрошената топлина ► Изградба на нови и реконструкција на стари СН надземни Далекуводи 10(20) и 35 kV со кабли со големи пресеци, со цел намалување на загуби и можни несакани прекини поради надворешни влијанија, ► Набавка и вградување на ДТР 10,5 (21)/0.42 kV со намалени загуби и поефикасна трансформација на енергијата според најновите Европски норми, ► Изградба и реконструкција на нисконапонски мрежи со кабли со големи пресеци, со цел намалување на загубите, ► Примена на технологија за брзо детектирање и откривање на грешки во СН мрежата ► Употреба на стандардизирана и доверлива опрема за изведување на процесот на дистрибуција на ЕЕ. ► Имплементација на Стратегијата за реконструкција / ревитализација на мрежата за пренос на електрична енергија изработена од МЕПСО. (Сопотница-Битола, Кичево-Сопотница, Xxxxxxx-Xxxxxx ► Осломеј-Гостивар, Струмица 1-Струмица 2, Валандово-Струмица 2, Дуброво-Валандово) | |||
З а ш | Финална | Постигната | / | |
енергија | Очекувана | / | |||
Примарна енергија | Постигната | Годишно ► 2016 - 1,44 ► 2017 - 3,71 ► 2018 - 5.28 ► 2019 - 13,42 | Заштеди во 2018 година (земајќи ги предвид мерките спроведени во периодот 2016-2018) ► 9,89 | ||
Очекувана | Кумулативно (почнувајќи од 2017 година) засновано на Стратегијата за енергија - Зелено сценарио ► 2020 - 11 ► 2021 - 30 ► 2022 - 32 | ||||
Проценето намалување на емисиите (Gg CO2-eq) | 2018: 43,2 2022: 107 | ||||
Временска рамка | 2017– 2040 година | ||||
Буџет | Потрошено во периодот 2016-2019 година: ► 14,7 мил.. EUR Очекувано за периодот 2020-2022 година: ► 24 мил. EUR | ||||
Надлежен субјект | ► Оператор на електропреносниот систем ► Оператори на електодистрибутивните систем ► Оператори на системите за дистрибуција на топлинска енергија | ||||
Извор на финансии | ► Приватни (компании за дистрибуција на електрична енергија и топлинска енергија) | ||||
Индикатори за напредок: | ► Заштеда на енергија (ktoe / GWh) ► Намалувања на емисиите (Gg CO2-eq) | ||||
6 Финансирање и акциски план
Во периодот 2016-2019 година, потрошени се околу 2,2 милијарди EUR за спроведување на мерките за енергетска ефикасност претставени во овој план. Треба да се напомене дека овие средства се добиени само од проверени извори на податоци, како што се ДЗС, Министерство за економија, Регулаторна комисија за енергетика, базата на податоци на НЕПТУН, град Скопје и општините. Од овие 2,2 милијарди EUR, најголемите потрошени средства се:
• 1 милијарда EUR за изградба на резиденцијални и комерцијални згради
• ~200 мил. EUR за изградба на јавни згради (централна власт и локална самоуправа)
• ~130 мил.EUR за енергетски ефикасни уреди
• ~480 мил. EUR за нови автомобили
• 55,5 мил. EUR изградба на електроцентрали кои користат повластена тарифа
• Печки на пелети (само од они кои аплицирале за субвенции) - 5,7 мил. EUR (~3 мил. EUR во 2019 година)
• Соларни термални колектори 4 мил. EUR (само од они кои аплицирале за субвенции)
• Велосипеди - 3 мил. EUR
Според финансиските анализи направени како дел од Програмата за реализација на стратегијата 2021- 2025 година, е покажано дека постои голем јаз во делот на потребните средства за реализација на планираните инвестиции и можностите и капацитетот на домашната економија. За да се надмине овој јаз, потребно е да се направи максимална мобилизација на приватниот капитал, како од домашни, така и од странски извори. Покрај тоа, важно е сите домашни и странски финансиски институции да бидат вклучени во обезбедувањето средства за спроведување на мерките, но исто така е неопходно и целосно мобилизирање на донаторите.
6.1 Пристап до финансии
Во Програмата за реализација на стратегијата, детално е разработен делот за пристап до финансии, што во голема мера одговара на овој НАПЕЕ. Северна Македонија може да има корист од зголемениот пристап до средствата кои ја поддржуваат зелената енергија. Главно, има неколку опции на располагање за финансирање на развојот на енергетскиот сектор во Северна Македонија (Слика 6.1). Со растечкиот развој на малите проекти за ОИЕ и ЕЕ, финансиската поддршка преку националниот буџет ќе игра важна улога за стимулирање на домаќинствата и малите и средните претпријатија. Во однос на европските фондови, Северна Македонија како претпристапна земја може да има корист од повеќе донаторски фондови што ги поддржуваат ОИЕ и ЕЕ, како и поддршка на иницијативи за регионално поврзување во рамките на Енергетската заедница. Иако земјата има право да користи значителен износ на средства од меѓународни институции и донатори, пристапот до фондовите и програмите на ЕУ значително ќе се зголеми откако Северна Македонија ќе влезе во ЕУ. Програмите за финансирање на меѓународните финансиски институции и донатори (на пр. ЕБОР, СБ-ИФЦ, УСАИД, ГИЗ, УНДП и ЕИБ) се користеа во минатото од земјата за развој и изградба на енергетски проекти.
Слика 6.1 Опции за финансирање во енергетскиот сектор за Северна Македонија (илустративно)
Национален буџет
Европски фондови
Меѓународни финансиски институции и донатори
Комерцијални банки
Капитал
• Државата / министерства (вклучувајќи и фондови) • Општини | • Проекти од ОИЕ и од EE, развој на нови технологии, итн. • Корисници: јавни, приватни ентитети и физички лица | • Брза постапка • Повеќе е погодна за едноставни тендери и јасни цели | • Ограничен буџет • Недостаток на флексибилност во форма и број на понудувачи |
• Претпристапни фондови • Поспристапни фондови | • Проекти од ОИЕ и од EE, инфраструктурни проекти, подобрување на функционирањето на регулативите и пазарот • Корисници: јавни и приватни ентитети | • Висока додадена вредност на профитабилноста на проектот • Голем износ на средства достапни по пристапувањето во ЕУ | • Сложен и строг процес за примање и трошење средства • Недостаток на флексибилност |
• WB-IFC • USAID • GIZ • EBRD, EIB • Други | • Проекти од ОИЕ и од EE, инфраструктурни проекти, подобрување на функционирањето на регулативите и пазарот • Корисници: јавни и приватни ентитети (вкл. МСПs) | • Погодно за капитални интензивни проекти • Финансиски потпора и поевтина каматна стапка наспроти комерцијалните банки | • Сложен и строг процес • Ризик од несолвентност |
Опции за финансирање
Институции
Типични области опфатени во енергетскиот сектор
+ Позитивно
- Негативно
• Национални банки • Меѓународни банки | • Проекти од ОИЕ и од EE, итн. • Корисници: јавни и приватни ентитети | • Погодно и за помали инвестиции • Финансиска потпора | • Комплексен и строг процес • Повисоки каматни стапки • Ризик од несолвентност • Потребно е поголема гаранција |
• Домашни и меѓународни компании • Приватни и јавни компании • ESCO | • Може да покрие широк спектар на енергетски проекти • Корисници: јавни и приватни ентитети | • Овозможување приватни и јавни партнерства • Предност од споделување на know- how и искуство | • Сложен процес |
Извор: Стратегија за развој на енергетиката до 2040 година, Европската комисија, Енергетската заедница, ЕБОР, ЕИБ
Меѓу различните форми на привлекување приватен капитал за финансирање на развојот на енергетскиот сектор, јавно-приватно партнерство (ЈПП) има посебно место. Затоа, потребно е Владата брзо да започне процес на имплементација на препораките на Светска банка за рамката на ЈПП во Република Северна Македонија:
1. усвојување на политика и стратегија за ЈПП на високо ниво;
2. одделување на концесии за природни ресурси од постојниот Закон за ЈПП;
3. зајакнување на капацитетот на Министерството за економија за објективна проценка на проектите за ЈПП, од економски и правни аспекти, како и обезбедување силно и ефективно следење и известување за напредокот на проектите; зајакнување на капацитетот на Министерството за финансии за проценка на фискалните импликации на ЈПП;
4. градење на капацитети за развој и управување со проекти спроведени преку ЈПП во единиците на локалната самоуправа и обезбедување транспарентност во целокупниот процес на имплементација на проектите преку ЈПП (јавни набавки, јавен регистар за ЈПП, објавени правила, упатства, упатства и сл.) .
6.1.1 Важноста на субвенциите за спроведување на Националниот акциски план за енергетска ефикасност
Еден од механизмите што се покажа доста привлечен за граѓаните и деловниот сектор, а истовремено придонесе за постигнување солидни резултати се субвенциите. Во периодот 2016-2019 година, во Северна Македонија, издвоени се вкупно 87,34 мил. EUR во форма на субвенции за енергетска ефикасност и обновливи извори на енергија. Од вкупните субвенции доделени на енергетскиот сектор (87,34 мил. EUR), 4,41 мил. EUR се наменети за енергетска ефикасност (Слика 6.2), додека 82,93 мил. EUR се доделени за субвенции за обновливи извори на енергија преку механизмот на повластена тарифа.
Во делот на спроведување на мерките за енергетска ефикасност може да се забележи од Слика 6.2 дека секоја година се зголемува нивото на субвенции и во 2019 година субвенциите достигнаа околу 1,8 мил. EUR. Повеќето од овие средства се наменети за печки на пелети, ПВЦ прозорци и топлински пумпи.
Слика 6.2. Субвенции во различни мерки за енергетска ефикасност
1.8
4.6%
36.5%
1.1
1.1
8.5%
22.8%
29.2%
22.7%
19.0%
0.4
24.1%
23.9%
39.3%
40.6%
23.4%
0.0%
0.0%
52.0% 0.0%
0.0% 0.0%
19.0%
1.0% 0.0%
20.7%
1.3%
11.5%
Соларни термални колектори Печки на пелети
PVC Прозорци
Инвертер клима уреди Тротинети
Велосипеди
2016
2017
2018
2019
Врз основа на податоците за распределени субвенции, направени се проценки за реализирани инвестиции во енергетскиот сектор за истиот период (2016-2019). Во периодот 2016-2019 година, инвестициите во областа на енергетската ефикасност се проценуваат на околу 7 мил. EUR, додека инвестициите во ОИЕ се проценува на 260 мил.. EUR (опфатен е период од 2010-2019 година бидејќи субвенциите за ОИЕ-FiT ги вклучуваат веќе изградените електрани). Всушност, во енергетскиот сектор, како што беше претходно споменато, субвенциите даваат значителни позитивни ефекти, многу повисоки од износот на субвенциите во некои други сектори, како што е случајот со земјоделството.
Слика 6.3. Проценети инвестиции во ОИЕ и ЕЕ
263.1
23.7
1.7%
21.1
5.2%
21.3
5.4%
21.2
8.3%
97.3%
2.7%
ОИЕ EE
87.3
94.9%
5.1%
98.3% | 94.8% | 94.6% | 91.7% | ||
2016 | 2017 | 2018 | 2019 | Вкупо субвенции | Вкупно инвестиции |
6.1.2 Акциски план
За спроведување на четвртиот Национален акциски план за енергетска ефикасност, се проценува дека се потребни околу 1300 мил. EUR. Табелата подолу покажува по години колку треба да бидат инвестициите и од каде ќе бидат обезбедени средства за спроведување на секоја од мерките. Во 2020 година потребно е да се распределат 200 мил. EUR, додека за 2022 година е потребно да се инвестираат 736 мил. EUR. Се проценува дека 35% од вкупните средства (457 мил. EUR) ќе бидат обезбедени од приватни компании, додека околу 13% ќе бидат обезбедени од централниот буџет (171 мил. EUR), од кои повеќето се за инвестиции во гасоводната мрежа. Од финансиските институции и донатори, ЕБОР е на прво место во обезбедувањето средства, 90 мил. EUR (7%).
Спроведувањето на акцискиот план во голема мера зависи од постојаната соработката помеѓу централната и локалната власт. За таа цел потребна е координација и комуникација на активностите помеѓу нив.
Табела 9. Акциски план за периодот 2020-2022 година
Забелешка
Инвестиции Извор на финансии
2020 | 2021 | 2022 | Вкупна инвестици ја (2020- 2022) | Директни инвестиции на потрошувачите (главно домаќинства) | Фонд на ЕЕ | Централна влада | Локално- самостојна влада. | Донатори | ЈПП | Приватни компании | ЕБОР | ЕИБ | KfW | WBIF | |||
Обврзувачка шема за енергетска ефикасност | 16,6 | 16,5 | 33,1 | 23,2 | 9,9 | Инвестицијата од приватните компании ќе се надомести преку сметките на потрошувачите | |||||||||||
Означување на електрични апарати и опрема | 5,9 | 5,4 | 9,5 | 20,8 | 19,4 | 1,5 | Фондот за ЕЕ треба да се користи за субвенции за ранливи потрошувачи | ||||||||||
Поголемо искористување на топлински пумпи | 10,0 | 6,4 | 16,3 | 32,6 | 29,1 | 3,3 | 0,3 | Се претпоставува дека во следните години (како и во 2019 година) повторно ќе бидат субвенционирани 20%, со максимум 50% од инвестицијата од општините и градот Скопје. | |||||||||
Кампањи за подигање на јавната свест и мрежи од информативни центри за ЕЕ | 9,20 | 10,78 | 17,84 | 37,8 | 36,6 | 1,2 | 1,2 Мил. EUR за кампањи, а другите инвестиции се за поефикасни технологии | ||||||||||
Реконструкција на постојните згради | 25,0 | 31,1 | 33,7 | 89,7 | 72,4 | 1,1 | 16.3 | На годишно ниво 0,36 мил. EUR субвенции според Програмата за промоција на обновливи извори на енергија и подобрување на енергетската ефикасност во домаќинствата (0,36 * 3 = 1,08). Дополнително, 25 мил. EUR од проектот на HABITAT кој е во фаза на реализација. Околу 2500 домаќинства (ранливи потрошувачи) се субвенционирани со 70% од инвестициите користејќи го фондот за ЕЕ. | |||||||||
Инвестиции | Извор на финансии |
2020 | 2021 | 2022 | Вкупна инвестици ја (2020- 2022) | Директни инвестиции на потрошувачите (главно домаќинства) | Фонд на ЕЕ | Централна влада | Локално- самостојна влада. | Донатори | ЈПП | Приватни компании | ЕБОР | ЕИБ | KfW | WBIF | |||
Реконструкција на постојните згради на централната власт | 7,4 | 8,0 | 8,0 | 23,4 | 4,0 | 15,4 | 4,0 | 25 Мил. EUR за оваа намена е заем од Светска банка + 3 мил. EUR ИПА2 (до фондот на ЕЕ), за што се претпоставува дека околу 4 мил. EUR ќе бидат потрошени до 2023 година, останатите средства се од буџетот на централната власт. Проектот за енергетски ефикасна рехабилитација на студентските домови во Република Северна Македонија, кој се финансира со заем од КфВ во износ од 20 милиони евра и грант во износ од 4,8 милиони евра. | |||||||||
Реконструкција на постојните згради на локалната самоуправа | 7,1 | 7,0 | 7,0 | 21,1 | 0,5 | 20,6 | 0,5 мил EUR обезбедени како средства од Светска банка | ||||||||||
Реновирање на постојните комерцијални згради | 19,6 | 14,7 | 21,2 | 55,5 | 55,5 | Може да биде поддржано со кредити од деловни банки. | |||||||||||
Изградба на нови енергетски ефикасни згради | 8,8 | 10,5 | 12,3 | 31,6 | 31,6 | ||||||||||||
Изградба на пасивни згради | 17,3 | 22,9 | 16,4 | 56,6 | 56,6 | Општините можат да ја поддржат оваа мерка со ослободување од комунален данок или намалување на данок на имот. | |||||||||||
Исфрлање од употреба на светилки со вжарено влакно | 6,6 | 14,1 | 20,7 | 10,1 | 2,8 | 2,8 | 0,2 | 4,8 | 0,2 Мил. EUR за поддршка на ранливите кпотрошвачи во преодниот период | ||||||||
Подобрување на уличното осветлување | 0,3 | 1,0 | 0,5 | 1,8 | 0,9 | 0,9 | Имплементирано претежно преку ЕСКО | ||||||||||
Забелешка
Инвестиции | Извор на финансии |
2020 | 2021 | 2022 | Вкупна инвестици ја (2020- 2022) | Директни инвестиции на потрошувачите (главно домаќинства) | Фонд на ЕЕ | Централна влада | Локално- самостојна влада. | Донатори | ЈПП | Приватни компании | ЕБОР | ЕИБ | KfW | WBIF | |||
во општините | компаниите, а ќе се користат и дел од средствата за ЕЕ | ||||||||||||||||
„Зелени набавки“ | 0,0 | 0,0 | 0,8 | 0,8 | 0,45 | 0,35 | |||||||||||
Воведување на ефикасни електрични мотори | 1,9 | 2,2 | 2,6 | 6,8 | 6,8 | ||||||||||||
Воведување на понапредни технологии | 4,2 | 2,7 | 49,7 | 56,7 | 56,7 | ||||||||||||
Поголема употреба на железницата | 15,3 | 14,4 | 12,5 | 42,1 | 42,1 | ||||||||||||
Обновување на националниот возен парк на патнички автомобили | 30 | 45 | 59 | 134,0 | 14 | 22 | 20 | 78 | 12 Мил. EUR од централната власт се субвенции за ранливи потрошувачи (800 домаќинства * 5000 EUR секоја година) | ||||||||
Обновување на националниот возен парк на останати возила | 0,0 | 11,8 | 4,0 | 15,8 | 5,8 | 10 | Градот Скопје има заем од 10 мил. EUR од ЕБОР. | ||||||||||
Напредна мобилност | 0,68 | 0,68 | 0,68 | 2,0 | 1,4 | 0,6 | Во периодот 2016-2019 година беа субвенционирани околу 17.500 велосипеди и околу 300 тротинети. Субвенции на годишно ниво се околу 230000 €. Се претпоставува дека истата стапка на субвенции ќе продолжи и во периодот до 2022 година. | ||||||||||
Изградба на железницата кон Република Бугарија | 50 | 50,0 | 50 | ||||||||||||||
Електрификација на транспортот | 13 | 27 | 60 | 100,0 | 44,5 | 13 | 0,5 | 42 | 12 Мил. EUR од централната влада се субвенции за потрошувачи (800 домаќинства * 5000 EUR | ||||||||
Забелешка
Инвестиции | Извор на финансии |
2020 | 2021 | 2022 | Вкупна инвестици ја (2020- 2022) | Директни инвестиции на потрошувачите (главно домаќинства) | Фонд на ЕЕ | Централна влада | Локално- самостојна влада. | Донатори | ЈПП | Приватни компании | ЕБОР | ЕИБ | KfW | WBIF | |||
годишно) | |||||||||||||||||
Зголемена употреба на системи за централно греење | 1,1 | 1,1 | 1,1 | 3,3 | 3,3 | ||||||||||||
Сончеви термални колектори | 1,8 | 1,9 | 1,7 | 5,5 | 4,3 | 0,3 | 0,9 | 0,3 мил. EUR се субвенции од Централната влада (слично на нивото на субвенции дадено во периодот 2016-2019) | |||||||||
Намалување на загубите во мрежите | 8 | 8 | 8 | 24,0 | 24 | ||||||||||||
Изградба на 400 kV интерконекција за пренос на електрична енергија Македонија- Албанија (Битола- Елбасан) | 1,9 | 14,7 | 16,3 | 32,9 | 22 | 10.9 | |||||||||||
Развој на прекугранична инфраструктура за природен гас Македонија-Грција | 18 | 18,0 | 7,2 | 10,8 | |||||||||||||
Развивање на мрежата за пренос на природен гас | 36 | 36 | 72,0 | 72 | |||||||||||||
Развие мрежа за дистрибуција на гас | 75 | 75,0 | 75 | ||||||||||||||
Изградба на ФН електроцентрала Осломеј 1 (10 MW) | 4 | 3,5 | 7,5 | 7,5 | |||||||||||||
Изградба на PV електроцентрала Осломеј 3 ЈПП (100 MW) | 26 | 26,0 | 26 | ||||||||||||||
Поддршка со повластена тарифа – ветерна електроцентрала Богданци 2 (14 MW) | 7 | 10 | 17,0 | 17 | |||||||||||||
Поддршка со повластена тарифа – | 5 | 22 | 27,0 | 27 | |||||||||||||
Забелешка
Инвестиции | Извор на финансии |
2020 | 2021 | 2022 | Вкупна инвестици ја (2020- 2022) | Директни инвестиции на потрошувачите (главно домаќинства) | Фонд на ЕЕ | Централна влада | Локално- самостојна влада. | Донатори | ЈПП | Приватни компании | ЕБОР | ЕИБ | KfW | WBIF | |||
ветерна електроцентрала ТХОР (36 MW) | |||||||||||||||||
Поддршка со повластена тарифа – ветерна електроцентрала Калтун (34 MW) | 15 | 15,0 | 15 | ||||||||||||||
Поддршка со повластена тарифа – ветерна електроцентрала ЕУРОИНГ (30 MW) | 13 | 13,0 | 13 | ||||||||||||||
Поддршка со повластена тарифа електроцентрала на биогас ПП (4 MW) | 4 | 4 | 8,0 | 8 | |||||||||||||
Поддршка со повластена тарифа – хидро електроцентрала ЕУРОИНГ (27 MW) | 8 | 13 | 14 | 35,0 | 35 | ||||||||||||
Поддршка со повластена тарифа – Електроцентрали на биомаса (CHP по избор) | 3,5 | 2,5 | 2,5 | 8,5 | 8,5 | ||||||||||||
Поддршка со премија за изградба на ФН електроцентрална - фаза I (60 MW) | 15 | 27 | 42,0 | 42 | |||||||||||||
Поддршка со премија за изградба на ФН електроцентрална - фаза II (60 MW) | 21 | 21,0 | 21 | ||||||||||||||
Соларни електрани на кров | 6,5 | 9,1 | 15,6 | 15,6 | |||||||||||||
Вкупно | 200 | 363 | 736 | 1299.1 | 359 | 5 | 171 | 49 | 18 | 102 | 457 | 90 | 7 | 21 | 22 | ||
Удел на изворот на финансии | 28% | 0% | 13% | 4% | 1% | 8% | 35% | 7% | 1% | 2% | 2% | ||||||
Забелешка
Покрај директните средства потребни за спроведување на мерките, има и голем број документи и активности што треба да се направат во периодот до 2022 година, за чие спроведување е потребно да се издвојат одредени средства. Табелата подолу дава список на голем број активности и документи што треба да се направат до 2022 година. Околу 2 мил. EUR (Табела 10) се потребни за нивна реализација. Веќе се обезбедени средства за некои активности. Најголем дел од средствата се наменети за подготовка на физибилити студии.
Табела 10. Финансии потребни за развој на студии, правни акти и активности
Документ / активност | Цена | Валут а | Извор |
Уредба за обврзувачка шема за енергетска ефикасност | |||
Правилник за означување на потрошувачката на енергија и други ресурси на производите кои користат енергија | 11 000 | EUR | USAID |
Регулатива за еко-дизајн на производи кои користат енергија | 5.000 | EUR | USAID |
Одлука за забрана за продажба на уреди за греење за греење со грејач | EUR | ||
Правилник за инсталатори на опрема за ОИЕ | 6.000 | EUR | USAID |
Правилник за техничка спецификација на опрема за РЕ подобна за мерки за поддршка | 2.000 | EUR | USAID |
Национална стратегија за реновирање на згради | 200 000 | EUR | EBRD |
Развој на топологија на згради | 30 000 | EUR | GIZ, HABITAT |
Подзаконски акти за енергетски карактеристики на згради и енергетски контроли | 50 000 | ||
Програма и планови за енергетска ефикасност од страна на општините | |||
Инвентар на зграда на локалната самоуправа | 1.000.00 0 | EUR | EBRD |
Физибилити студија за реконструкција на јавни згради | 600 000 | EUR | WBIF |
Уредба за договори за енергетски карактеристики | |||
Промотивни активности за спроведување на јавно приватно партнерство | |||
Развивање и спроведување на проекти за реконструкција и проширување на железничката мрежа, како и за обновување на возниот парк | |||
Предлог измени и дополнувања на Законот за ДДВ и Законот за акцизи кои се однесуваат на стапките на ДДВ и акцизата за хибридни и електрични возила | 3.000 | EUR | |
Подигнете го минималниот стандард за превоз на патници | |||
Изработка на студии за утврдување на најдобри локации за инсталација на полначи за електрични возила од аспект на електричната мрежа | 200 000 | EUR | Дел обезбеден од National conservanc y, other donors |
Обезбедување законска и регулаторна рамка за правилно функционирање на учесникот на пазарот вклучен во операциите за одговор на побарувачката | 50 000 | EUR | |
Имплементација на Директивата 2018/2001 за унапредување на употребата на енергија од обновливи извори | 40 000 | EUR |
Имплементација на Директивата 2019/944 за заеднички правила за внатрешниот пазар на електрична енергија | EUR | ||
Имплементација на Регулативата 2019/943 за внатрешниот пазар на електрична енергија | EUR | ||
Вкупно | 2.197.00 0 |
6.2 Институционална одговорност
Министерството за економија ја има главната улога во спроведувањето на Стратегијата за развој на енергијата, Програмата за реализација на стратегијата, како и Националниот план за енергетска ефикасност. Речиси секоја мерка го вклучува Министерството, во некои случаи во голема мера, во други во помала мера. Ова бара од Министерството да има висок капацитет во однос на бројот, искуството и квалитетот на персоналот. Министерството за економија има соодветна внатрешна организација - Државен советник за енергетика и Сектор за енергетика со три единици, како и околу 10 вработени кои треба да ги преземат овие улоги и одговорности. Сепак, многу искусни вработени го напуштија Министерството, оставајќи го овој сектор со претежно неискусен персонал, кој не може навремено и ефикасно да управува со спроведувањето на мерките.
Агенцијата за енергетика доби мандат да работи на мерките за енергетска ефикасност, но нема човечки ресурси. Веќе неколку години, бројот на вработени во Агенцијата не се зголемува (вкупно 12 вработени), додека бројот и сложеноста на задачите што треба да ги извршат се зголемуваат. Особено, техничкиот персонал (инженери) кој треба да ги извршува основните функции на Агенцијата е дефицитарен.
Затоа, капацитетите на Министерството за економија - Секторот за енергетика и Агенцијата за енергетика треба да се зајакнат со цел сите плански енергетски документи да бидат имплементирани. За таа цел, дополнителни лица мора да бидат вработени или ангажирани. Овие нови вработени мора да имаат бидат инженери потекло и одредено искуство. Тие можат да бидат нововработени во јавниот сектор или привлечени од други јавни институции преку таканаречената мобилност на институтот на јавната администрација. Дури и ако овие две институции ги пополнат испразнетите места, тие исто така треба да планираат и да издвојат буџет за аутсорсинг за спроведување на одредени мерки или специфични чекори како дел од мерките, особено оние што се однесуваат на анализа, изготвување, развој на системи, јавни кампањи итн.
Додаток I: Детални заштеди на
енергија одредени со методологија од горе надолу
Табела 11. Конечна заштеда на енергија во домаќинствата според индикатори
0000 | 0000 | 0000 | 0000 | ||
М1 | Неелектрични намени | 18,5 | 48,2 | 30,9 | 39,8 |
М2 | Електрични намени | 25,3 | 34,1 | 31,6 | 43,4 |
Вкупно 1 со минимални индикатори | 43,8 | 82,3 | 62,5 | 83,3 | |
П1 | Греење на просторот | 48,1 | 82,2 | 74,0 | 64,8 |
П2 | Ладење во просторот | 2,2 | 2,3 | 2,7 | 3,1 |
P3 | Греење на водата | 2,3 | 6,4 | 2,7 | 7,3 |
P4 | Електрични уреди | 4,0 | 5,4 | 7,5 | 11,4 |
П5 | Осветлување | 0,4 | 0,8 | 0,5 | 1,0 |
Вкупно 2 со претпочитани индикатори | 57,1 | 97,1 | 87,3 | 87,6 |
Табела 12. Конечна заштеда на енергија во комерцијалниот и услужниот сектор според индикатори
0000 | 0000 | 0000 | 0000 | ||
М3 | Неелектрична потрошувачка (прилагодена клима) | 35,9 | 37,0 | 48,9 | 45,5 |
М4 | Потрошувачка на електрична енергија | 15,3 | 26,1 | 26,3 | 26,6 |
Вкупно 1 со минимални индикатори | 51,1 | 63,1 | 75,2 | 72,0 |
Табела 13. Конечна заштеда на енергија во транспортниот сектор според индикатори
0000 | 0000 | 0000 | 0000 | ||
М5 | Патен сообраќај | 0,0 | 0,0 | 0,0 | 0,0 |
М6 | Железнички сообраќај | 0,3 | 0,0 | ||
М7 | Домашен воден транспорт | ||||
Вкупно 1 заштеда на енергија (минимум) | 0,3 | 0,0 | 0,0 | 0,0 |
Табела 14. Конечна заштеда на енергија во секторот индустрија по потсектори (Индикатор П14)
0000 | 0000 | 0000 | 0000 | ||
П14 | Индустрија за експлоатација на руди | 3,6 | 3,7 | 2,9 | 2,1 |
П14 | Прехрамбена индустрија, пијалоци и тутун | 12,4 | 12,5 | 9,7 | 11,6 |
П14 | Текстилна индустрија и кожарство | 8,1 | 7,2 | 4,8 | 4,7 |
П14 | Индустрија за хартија и печатење | 1,6 | 1,6 | 1,3 | 1,2 |
П14 | Хемиска индустрија | 0,8 | 0,4 | 0,0 | 7,8 |
П14 | Индустрија за железо и челик + Обоена индустрија | 34,4 | 43,2 | 65,1 | 68,2 |
П14 | Инженерство и друга метална индустрија | 0,0 | 0,0 | 0,0 | 0,0 |
П14 | Останати индустрии | ||||
П14 | Индустрија за градежен материјал, стакло и керамика | 0,0 | 0,0 | 0,0 | 0,0 |
Вкупно со претпочитани индикатори | 60,9 | 68,6 | 83,9 | 95,6 | |
П14 | Потрошувачка на енергија на индустријата по единица производство | 50,7 | 144,9 | 212,9 | 226,5 |
Табела 15. Конечна заштеда на енергија во секторот индустрија по потсектори (Индикатор П8)
0000 | 0000 | 0000 | 0000* | ||
М8 | Индустрија за експлоатација на руди | 13,5 | 6,0 | 22,5 | |
М8 | Прехрамбена индустрија, пијалоци и тутун | 46,0 | 47,2 | 45,4 | |
М8 | Текстилна индустрија и кожарство | 5,6 | 5,6 | 6,4 | |
М8 | Индустрија за хартија и печатење | 3,2 | 3,8 | 3,4 | |
М8 | Хемиска индустрија | 3,0 | 2,3 | 0,6 | |
М8 | Индустрија за железо и челик + Обоена индустрија | ||||
М8 | Инженерство и друга метална индустрија | 18,8 | 18,2 | 17,5 | |
М8 | Останати индустрии | 3,4 | 0,7 | 1,3 | |
М8 | Индустрија за градежен материјал, стакло и керамика | 38,0 | 19,0 | 7,5 | |
М8 | Вкупно со минимални индикатори | 131,4 | 102,8 | 104,6 | |
М8 | Потрошувачка на енергија на индустријата по додадена вредност | 0,0 | 51,2 | 125,9 |
• нема податоци за 2018 година
Додаток II: Заштеда на примарна енергија со мерки
Измери Постигната годишна заштеда на
енергија - финална енергија (ktoe)
2016 | 2017 | 2018 | 2019 | ||
1 | Обврзувачка шема за ЕЕ | / | / | / | / |
2 | Кампањи за подигање на јавната свест и мрежа од инфо центри за ЕЕ | 2,8 | 2,8 | 3,3 | 3,6 |
3 | Сончеви електрани на кров | 0,1 | 0,4 | 0,8 | 2,1 |
4 | Сончеви термални колектори | 1,8 | 1,4 | 0,8 | 0,7 |
5 | Зголемена употреба на топлински пумпи | 17,7 | 19,7 | 19,1 | 16,7 |
6 | Означување на електрични апарати и опрема | 0,7 | 0,7 | 0,8 | 0,9 |
7 | Замена на прозорците | 0,0 | 0,2 | 0,4 | 0,6 |
8 | Реконструкција на постојните згради (Домаќинства + Комерцијален) | 0,3 | 0,2 | 0,3 | 0,3 |
9 | Изградба на нови резиденцијални згради | 4,5 | 4,4 | 3,9 | 4,2 |
10 | Изградба на нови комерцијални објекти | 1,8 | 2,1 | 2,1 | 3,7 |
11 | Реконструкција на постојните згради на централната власт и локалната самоуправа | 0,4 | 0,2 | 0,2 | 0,3 |
12 | Изградба на нови згради на централна власт и локална самоуправа | 0,9 | 0,9 | 0,6 | 0,5 |
13 | Сертификати за ЕЕ за згради | 0,5 | 0,8 | 0,2 | 0,2 |
14 | Изградба на пасивни згради | / | / | / | / |
15 | Исфрлање од употреба на светилки со вжарено влакно | 4,6 | 11,6 | 18,5 | 25,4 |
16 | Подобрување на уличното осветлување во општините | 1,9 | 1,9 | 1,9 | 1,9 |
17 | „Зелени набавки“ | 0,2 | 0,2 | 0,3 | 0,3 |
18 | Енергетско управување во производните индустрии | 0,9 | 0,9 | 0,9 | 0,9 |
19 | Воведување на ефикасни електрични мотори | 0,7 | 0,7 | 0,7 | 0,7 |
20 | Воведување на понапредни технологии | 3,2 | 3,2 | 3,2 | 3,2 |
21 | Поголема искористеност на железницата | 0 | 1,4 | 0,8 | 1,1 |
22 | Обновување на националниот возен парк на патнички автомобили | 1,8 | 1,7 | 2,0 | 2,2 |
23 | Обновување на националниот возен парк на останати возила | 0,2 | 0,4 | 0,4 | 0,3 |
24 | Напредна мобилност | 0,2 | 0,2 | 0,3 | 0,3 |
25 | Електрификација на транспортот | 0,02 | 0 | 0,01 | 0,01 |
26 | Зголемена употреба на поефикасни печки на биомаса | 0,5 | 0,9 | 2,1 | 5,5 |
27 | Зголемена употреба на системи за централно греење | 2,4 | 2,9 | 3,2 | 1,2 |
28 | Поддршка со повластени тарифи | 5,6 | 5,6 | 3,7 | 4,0 |
29 | ОИЕ без поддршка | 0 | 0,3 | 0,4 | 2,0 |
30 | Намалување на загубите во мрежите | 1,4 | 3,2 | 5,3 | 13,4 |
31 | Електроцентрали на биомаса (со можност за ТЕТО) | / | / | / | 1,3 |
Вкупни заштеди | 55,12 | 68,9 | 76,21 | 97,51 |
Овој акциски план влегува во сила со денот на донесувањето.
Бр. ----------------------- --- 09.2021 Скопје | Претседател на Владата на Република Северна Македонија Зоран Заев |