EuropeAid/134876/D/SER/MK/11-40528/1

Инструмент за пред-пристапна помош (ИПА)

ПОНАТАМОШНА ПОДДРШКА ЗА НЕЗАВИСНО,ОДГОВОРНО, СТРУЧНО И ЕФИКАСНО СУДСТВО И ПРОМОЦИЈА НА УСЛОВНАТА КАЗНА И АЛТЕРНАТИВНИТЕ МЕРКИ

Договор за услуги бр: 11-40528/1 од Рамковниот договор за корисници 2010

*Со оглед на тоа дека ова е (или треба да биде) Стратегија за реформа на правосудниот сектор која е во сопственост на државата, и која е изготвена од државата, при што водечка улога ќе имаат националните власти во смисла на определување на приоритети и донесување на одлуки, наше мислење е дека истата не е соодветно да биде прикажана како производ на ЕУ/ИПА.

Проектот е финансиранод Европската унија*

Стратегија за реформа на правосудниот сектор

(предлог)

Подготвил:

Xxxxxxx Xxxxxxxxxx (раководител на проектот)

Xxxxxx Xxxxxxxxxx

2015 година

“Содржината на овој извештај е исклучива одговорност на авторите/спроведувачот/партнерите на спроведувачот, и на ниту еден начин не ги одразува ставовите на Европската унија”

Стратегија за натамошна реформа на правосудниот систем 2016-2020

Вовед

Ова се информации за минатото кои во најголем дел не се релевантни за Стратегијата за реформа на правосудниот сектор која се однесува на иднината. Истата не е предвидено да даде проценка на напредокот кој бил остварен во минатото туку нејзина цел е да ги идентификува актуелните слабости и да даде патоказ за тоа на кој начин овие слабости да бидат надминати, од кого, кога и со кој буџет.

Република Македонија беше една од првите земји од регионот која ги започна реформите во сферата на судството, во контекстот на евроинтеграциските процеси, преку донесување на Стратегија за реформа на правосудниот систем 2004–2007 и донесувањето на уставните амандмани во оваа сфера. Ова е застарено и се однесува на минатото.

Стратегијата за реформа на правосудниот систем 2004-2007, ги постави основите на функционален и ефикасен правосуден систем, преку унапредување на правната и институционалната рамка, како и јакнење на капацитетот на институциите, во согласност со меѓународни стандарди за независно и непристрасно судство. Во насока на обезбедување на принципот на владеење на правото, како и почитување на основните човекови права и слободи беа спроведени реформи во однос на уставната поставеност и организациската структура на судството, така и во однос на останатите аспекти на судството, како што се гарантирањето на финансиската независност, зголемувањето на ефикасноста на судството, воведувањето на објективни критериуми за избор и разрешување на судии, како и зајакнувањето на статусот на јавното обвинителство. Ова наведува на погрешно мислење. Ниту еден од актуелните проблеми кои треба да бидат решавани не е точно идентификуван.

Една од најуспешните достигнувања во областа на професионализацијата на правосудството, е работата на Академијата за судии и јавни обвинители, во рамки на која континуирано се обезбедува почетна обука за идните судии и обвинители, како и континуирана обука за судиите и вработените во судството. За зголемување на ефикасноста на судиите особено е значајно развивањето на информатичкиот систем во судовите, каде што од 010.1.2010 година, функционира Автоматизиран информатички систем за управување со судски предмети (ACCMIS), кој овозможува евиденција и работа со судските предмети. Не е идентификуван ниту еден од актуелните предизвици кои Стратегијата би требало да ги решава.

Во делот на транспарентноста на судскиот систем, судовите од сите инстанции континуирано ги објавуваат пресудите на своите веб-страни, што е важна алатка во промовирањето на транспарентноста и пристапот до правдата. Овој текст наведува на погрешно мислење. Испуштен е фактот дека системот во пракса не функционира. Не само што голем број на пресуди воопшто не се објавуваат (ова се однесува и на пресудите во врска со јавните личности) туку и кај оние пресуди кои се објавуваат не постои можност за пребарување по тема, што системот го прави неупотреблив. Ова е приоритетно прашање во рамките на ХЛАД веќе неколку години но сè уште не е најдено решение. На пример, кога Комисијата побара листа на пресуди кои се однесуваат на јавните личности во однос на клеветата за 2013 година, која не беше објавена на интернет (што е спротивно на законот) ѝ беше кажано дека тоа е не можно – и покрај фактот што Комисијата ги достави имињата на страните во тие судски предмети, бројот на предметите и датумот на судските пресуди.

Усвојувањето на Стратегија за реформи нема поента ако Xxxxxxx претходно не го направи првиот чекор – идентификување и препознавање на основите слабости кои треба да се решаваат. Еден експерт од Комисијата кој беше консултиран во врска со Стратегијата (и кој е е запознаен со државата) забележа дека: „Ова е позитивно… и исто така е важно објавувањето да биде брзо, навремено и без значително одложувања. Од аспект на борба против корупцијата, важно е да има постојан и мониторинг по случаен избор на предметите и на пресудите. Дали е тоа така во стварноста? Одговорот е „не“ – и овој факт треба да биде препознаен во Стратегијата. Токму тоа е целта на Стратегијата. Исто така во сите судови отворени се Канцеларии за односи со јавност, како и определени се одговорни лица за односи со јавноста.

Обезбедено е право на бесплатна правна помош кое може да го остварат лица кои со оглед на својата материјална положба не би можеле да ги остварат со Устав и закон загарантираните права, без да го загрозат сопственото издржување и издржување на членовите на своето семејство со кои живеат во заедничко домаќинство и тоа државјаните на Република Македонија со постојано живеалиште во Република Македонија. Стратегијата за реформа на правосудниот систем по дефиниција има за цел да ги идентификува актуелните проблеми. Реално, системот за правна помош постојано е недоволно искористен. Законот за бесплатна правна помош е многу рестриктивен од аспект на неговиот опфат и предусловите кои формално мора да ги исполнат барателите на правна помош. Буџетот за правната помош и понатаму е екстремно низок во споредба со другите земји членки на Советот на Европа (види извештајот на Советот на Европа од 2014 година („CEPEJ“). Подрачните единици на Министерството за правда, и покрај тоа што имаат повеќе вработени во споредба со централата во Скопје, не се користат соодветно за целите на правна помош. Барањата се обработуваат бавно, што во некои случаи доведува дури и до нивно застарување.

Еден од врвните приоритети во областа на судството е изземањето од судска надлежност на неспорните предмети (оставински предмети, платните налози издадени врз основа на веродостојна исправа, извршни предмети кои се наоѓа кај судовите и присилната наплата на паричните казни во кривични и прекршочни предмети) и нивно пренесување во надлежност на нотарите, извршителите, односно Управата за јавни приходи, со што се обезбеди зголемување на ефикасноста на судовите, совладување на приливот и се намали заостатокот на предметите. Ова се информации за минатото кои се застарени ако зборуваме за цели на Стратегијата за реформа на правосудниот сустем. Пренесувањето на повеќето неспорни предмети од судовите кон нотарите и извршителите беше направено пред повеќе од 5 години. Не е земена предвид актуелната криза во нотарскиот систем која со последните законски измени е дополнително поткопана а не зајакната.

Паралелно, во изминатите години беа спроведени секторски стратегии и тоа: Стратегија за ИКТ во правосудството 2007-2010 – чија цел беше воспоставување и развивање на модерно и автоматизирано правосудство во Република Македонија и Стратегија за реформа на казненото право 2007-2009 – чија цел беше зајакнување и подобрување на казнено-правната рамка редефинирање на улогата на јавниот обвинител во преткривичната постапка и истрагата, преку целосна реформа на казнената постапка. Ова се информации за минатото кои не се релевантни за Стратегијата за реформа на правосудниот сектор која се однесува на иднината.

За следење на степенот на имплементација на стратегијата, беше воспоставен Совет за следење на реформите во правосудството, како највисок институционален облик, составен од раководните структури на сите релевантни правосудни институции. Советот во модифициран и проширен состав се уште е функционален, преку одржување состаноци на редовна основа. Овој текст наведува на погрешно мислење. Советот не се користи доволно и реално му недостасуваат видливост и влијание. Не постојат конкретни докази за тоа колку биле ефикасен во работење или за улогата која ја имал во сите поважни реформи досега. Советот не одржува редовни состаноци. Успешната имплементација на Стратегијата за реформа на правосудниот систем е потврдена и констатирана во Извештајот за проценка на спроведувањето на Стратегијата изготвен од експерти од земјите членки на Европската унија, во рамки на ИПА 2007 Рамковен договор со Европската комисија. Ова се застарени информации на кои не им е местото во Стратегијата за реформа на правосудниот сектор која се однесува на иднината.

Прашањето кое читателот си го поставува во овој момент е: Ако сè е прикажано како веќе завршена реформа/ реформи, тогаш која е потребата од постоењето на овој документ? Дали Министерството за правда прифаќа дека воопшто има проблеми кои треба да се решаваат, или реално не гледа потреба од нова Стратегија за реформи во правосудството? Овој текст укажува на второто, не на првото, што ја доведува во прашање целокупната активност, особено фактот дали истата ќе биде спроведена со добра волја или не.

Од започнувањето на овие значајни реформи може да се констатира дека правната рамка во Република Македонија ги инкорпорира речиси сите значајни меѓународни стандарди за независно и непристрасно судство. Тука не е споменато сериозното назадување во последните 18 месеци, што доведе до поткопување на повеќето од тие стандарди. Стратегијата за реформи треба да биде заснована на отворена, искрена и самокритична проценка на фактите. Со цел за обезбедување на конзистентсност на реформите, преку имплементација на донесените закони, потребна е постојана надградба на постојните и подготовка на нови законски решенија, воспоставување на неопходните материјално-технички, финансиски и кадровски капацитети на правосудните институции. Тука не е наведена реформска стратегија туку вообичаен начин на работа. Овие работи се случуваат во секоја држава, со или без стратегија.

Имајќи ги предвид ефектите и резултатите од досегашната примена на постојната законска регулатива, како и од реализираните активности утврдени во рамките на Стратегијата за реформа на правосудниот систем на Република Македонија, се наметна потребата од превземање на активности за понатамошно спроведување на реформите на правосудниот систем и надградба на постојнатазаконска регулатива, во насока на создавање на ефикасен правосуден систем, заснован врз меѓународните стандарди и правила. Оваа реченица нема граматичка смисла (на англиски јазик) и на читателот не му кажуа ништо. Зошто било одлучено дека има потреба од Стратегија за реформа? Според сите горенаведени пасуси се чини дека не постои потреба од неа.

Натамошното јакнење на независноста, непристрасноста и зголемувањето на ефикасноста на судскиот систем, беа и сеуште ќе продолжат да бидат клучни сегменти на кои се потпира реформата. Тргнувајќи од потребата за постоење на законски гаранции за фер судски постапки, како и цврста правна рамка и конзистентни институции за да се зајакне една доследна политика за заштита и одвраќање од корупција, натамошните подобрувања на судскиот систем се од најголемо значење. Оваа реченица не му кажува ништо на читателот. Потребата за натамошна надградба на реформите во правосудниот систем во Република Македонија, преку донесување на стратешки документ е во согласност со препораките на Европската Комисија, содржани во Извештаите за напредокот на Република Македонија. Таа мора да биде изворна и автентична, со цел дополнително унапредување на тие препораки, а не да биде цел сама по себе. Исто така, натамошната реформа на правосудството е приоритет опфатен во рамки на Пристапниот Дијалог на високо ниво воспоставен во март 2012 година, помеѓу Република Македонија и Европската комисија.

До овој момент на читателот сè уште не му се објаснети слабостите кои ќе треба да бидат решавани со Стратегијата.

Формалното усвојување на еден ваков важен инструмент, без постоење на доволна политичка волја за негова поддршка е контрапродуктивно за оние кои оперативно работат на овие прашања во државата, но исто така и за оние во Комисијата и за надворешните експерти кои со добра волја ја поддржаа активноста.

Целиот текст од почетокот (Вовед) до тука наведува на погрешно мислење. Не ни е јасно зошто оригиналниот текст кој беше изготвен од ангажираните експерти и кој направи соодветно резиме на сегашната статус кво ситуација (особено на недостатоците и потребите) беше целосно избришан и беше заменет со овој текст.

Во „Воведот“, Стратегијата не успева да ги идентификува главните слабости на системот (што инаку е единствената цел на Стратегијата за реформи). Ова е загрижувачки и ја става под знак на прашање посветеноста на реализација на реформите.

Стратегијата за реформа на правосудниот систем со Акциски план (2016 – 2020) се подготвува врз основа на проценка на ефикасноста на правосудниот систем изготвена со поддршка на експерти преку Проект на ЕК за подготовка на ЕУ програма за поддршка на секторот правда. Нејасно е зошто е потенциран овој аспект а не вклученоста на разните домашни тела и засегнати страни во правосудниот сектор. Ова не кажува многу за сопственоста врз процесот на изготвување (дали домашни експерти изготвувале нешто од тоа?) или за инклузивноста на процесот кон оние органи кои се идентификувани како органи задолжени за спроведување на активностите и кон оние засегнати страни кои ќе бидат директно засегнати од истиот: дали тие биле консултирани во врска со ова? Дали активностите содржани во Стратегијата се со нивна целосна согласност? Понатаму, каде е „Акцискиот план“ споменат на почетокот од овој пасус и зошто Стратегијата и Акцскиот план не беа изготвувани паралелно, како што е вообичаено пракса? Сите овие информации ги нема во документот.

Оваа Стратегија се однесува на долгорочната реформа на македонскиот правосуден сектор, којшто претставува комплексен систем од меѓусебно поврзани институции и области што се протегаат низ разни гранки на власта (судска, извршна и законодавна), не повеќе отколку е тоа случај во други држави кои изготвуваат слични стратегии, а при тоа ги вклучува и независните тела, а, па дури и приватните дејности и професионалните здруженија. Исто така, многу од трансверзалните релации во правосудниот сектор (на пр. борбата против организираниот криминал и корупцијата) се предмет на работа на секторот за внатрешни работи, којшто исто така се зема предвид до оној степен до којшто истиот доаѓа во врска со казнено-правниот систем. Оттаму, дефинирани се клучните институционални и тематски блокови за цели на предложување на реформски интервенции:

Судство (Поглавје 1);
Казнено-правен систем (Поглавје 2);
Пристап до правдата и транспарентност (Поглавје 3);
Политика и координација (Поглавје 4);
Управно правосудство (Поглавје 5),
Информациски системи и е-Правда (Поглавје 6).

Процесот на подготовка на Стратегијата опфати формирање и работа на 6 работни групи за наведените 6 тематски блокови, составени од претставници на правосудните институции, независни тела и професионални здруженија. Воедно, процесот опфати и консултација со граѓанскиот сектор, при што претставници од истите беа вклучени и во работните групи со отворена можност за нивен придонес во креирањето на стратешкиот документ.

Во Стратегијата се дава листа на насочени и резултантно-ориентирани чекори за постапување по сите горенаведени предизвици (кои предизвици? Нема споменато ниту еден. Со оглед на тоа што сите предизвици содржани во текстот кој го предложија експертите беа избришани, оваа реченица повеќе нема смисла), особено предводени од потребата за усогласеност со европските стандарди и најдобрите компаративни практики од земјите-членки на Европската Унија. Сепак, ниту еден од овие стандарди или пракси (или инструменти на европското Acquis) не се јасно наведени во текстот понатаму, што ѝ го одзема кредибилитетот на оваа реченица. И најважно, Стратегијата е креирана земајќи ја предвид потребата да се изврши влијание врз однесувањето на чинителите од правосудниот сектор, а ваквата промена може да се постигне само преку забележително унапредување на нивниот капацитет, вклучително и на широк пакет параметри како што се вештините, способностите, мотивираноста и лидерството. Забелешка од експертот од Комисијата: Ова е цел која е достојна за пофалба, но промената ќе се случи само ако на политичко ниво се даде добар пример кога станува збор за етичко однесување, со кој ќе се почитува независноста на институциите и отчетноста. Делокругот и опсегот на предложените интервенции се засновани врз разбирањето дека една обична промена во законодавниот инструмент не е доволна за да се предизвикаат унапредувања во однесувањето во системот на правораздавање, особено кога ќе се земе предвид фактот дека овој сектор е токму тој што одлучува дали и како се применуваат законите. Сепак, спротивно на ова, голем дел од активностите во овој документ се однесуваат на „разгледување на законската или регулаторната рамка“, наместо на евентуални конкретни мерки за подобрување или за менување на начинот на имплементација.

Експертите кои беа ангажирани укажаа, меѓу другото, дека „правосудниот сектор не е ниту во сопственост ниту е координиран од извршната власт“. Добро е оваа констатација да остане и да не се брише, со оглед на тоа дека забелешката на еден од експертите од Комисијата (кој ја нема видео оваа избришана констатација) се однесува токму на ова прашање т.е. „Нејасно е од овој документ дали извршната власт има улога во однос на поделбата на власта“.

Целиот тематски фокус на оваа Стратегија ја диктира застапеноста на високо ниво и инклузивната природа на централниот механизам за координација на ниво на утврдување на политиките – Советот за реформи во правосудството. Советот е телото што на секоја тематска работна група (РГ) ѝ дава насоки за политиките и за поставување на клучните реформски цели и очекувани резултати. Секретаријатот на Советот при Министерството за правда обезбедува оперативна поддршка и во изработката и во спроведувањето на Стратегијата, како и при канализирањето на стручната помош и анализа неопходни за РГ. Дополнително, во потрагата по успешна и одржлива имплементација на Стратегијата се разработуваат локални координативни механизми со тоа што секоја засегната страна од правосудниот сектор ќе развива специјализирани капацитети на „служба за поддршка“ (единица за стратешко планирање, реформска координација, анализа и истражување) за изработување на политиките, спроведување и ревизија, и на тој начин ќе придонесуваат кон еден процес на координација од дното нагоре. Овој пасус не му кажува ништо на читателот за самиот процес. Кој е член на Советот? Кој е член на работните групи? Како тие функционираат?

Би било корисно да се дадат информации за тоа кои засегнати страни биле консултирани во врска со нацрт стратегијата, кога биле направени тие консултации, и резимирано да се прикажат нивните главни забелешки и коментари. Исто така, дали имало консултации со пошироката јавноста? На кој начин биле земени предвид забелешките од јавноста и од засегнатите страни во процесот на изготвување (т.е. што било сменето, ако имало такво нешто)?

Стратегијата е срочена на начин што нема само да ги одразува договорените визија и мисија за коишто се знае дека одговараат на потребите на сите засегнати страни од секторот, туку најважно е дека е врзана со среднорочна буџетска рамка (МТБФ) што им овозможува на предвидените нови интервенции и структури да се менуваат во текот на нивниот петгодишен имплементациски циклус на начин што најдобро ќе овозможи да се испорачуваат услуги во линија на стратешките цели. При изработката на Стратегијата внимателно беа проучени комплексните буџетски циклуси на институциите од правосудниот сектор и финансиските предизвици со кои се соочува реформата во правосудниот сектор. Значи, кои се овие предизвици? Како ќе се справиме со нив? Кој ги проучил? Дали институциите кои ќе бидат засегнати од евентуалните буџетски промени се согласуваат со оваа МТБФ? Поради нејзината секторска природа, Стратегијата постапува по комплексните блок релации во секое свое поглавје, а не се фокусира врз конкретна институција. Ништо од ова не постои во пракса, во документот подолу. Не постојат никакви информации за буџетски ставки, или износи, па дури и за вкупно проценки во соодветните колони. Би можело исто така и да се објасни на кој начин ќе се финансира имплемнетацијата на Стратегијата. Комисијата забележува дека државниот Буџет за 2016 година предвидува определени средства за реформи во правосудниот сектор, но тоа е само за 2016 година. Нејасно е на кој начин била направена пресметката за овие средства и зошто во државните буџети за 2017 и 2018 година не се споменуваат дополнителни средства, што не е случај многу други буџетски подпрограми. Како резултат на тоа некои од интервенциите предвидени со Стратегијата ќе ги спроведуваат две или повеќе одговорни тела. Ваквиот пристап фокусиран врз проблемот (а не фокусиран само на институцијата) овозможува да се очекува посеопфатна и системска акција, а исто така го промовира разбирањето на „правосудниот сектор“ како ланец од комплексни релации за да се произведува поквалитетна услуга за општеството. Наведениот пристап се чини дека бара одредено ниво на софистикација од аспект на планирање и имплементација на буџетот, што досега не е забележано дека постои. Од тие причини, тука недостасува кредибилитет. Меѓутоа ваквиот пристап исто така поведува и дополнителни проблеми поврзани со методологијата за пресметка на финансиските проекции на Стратегијата. Како на пример? Што точно значи ова? Се очекува дека во текот на спроведувањето на Стратегијата чинителите од правосудниот сектор дополнително ќе ги развијат и зајакнат своите капацитети за изработка на реални и методолошки здрави финансиски проекции при сопственото институционално буџетско планирање, покрај финансиското планирање за целокупниот правосуден сектор и неговите идни реформски политики. Забелешка од експертот на Комисијата: Ова е проблематично и сериозно го става под знак на прашање кредибилитетот на процесот на имплементација. Изгледа како да се работи за децентрализиран процес во рамките на кој секоја потточка е препуштена на релевантните засегнати страни тие самите да воспостават нивни дополнителни активности, финансиски средства и временски рокови (затоа што и овие се само груби и индикативни). Се чини дека Министерството за правда нема одвоено посебни конкретни финансиски средства наменети за имплементација на Стратегијата.

Од суштинска важност е да се направат барем основни буџетски пресметки на начин кој ќе биде добро координиран, и тоа во фазата на изготвување на Стратегијата и на Акцискиот план, при што во овој процес треба целосно да биде вклучено Министерството за финансии. Треба да се воспостави врска помеѓу пресметки и државниот Бxxxx. Оставањето ова прашање да се решава во фазата на имплементација на Стратегијата не е кредибилен чекор.

Индикаторите во Стратегијата се одбрани на начин да обезбедат дека предложените интервенции ќе останат амбициозни, реални, концентрирани, мерливи, но пред сѐ ориентирани кон резултати. Дефинирани се три типа на очекувани резултати, и тоа резултати што мерат производи, исходи и ефекти во распон од 1, 3 или 5 години. Всушност, документот понатаму содржи активности, резултати и исходи, но во голем број на случаи постои несовпаѓање помеѓу резултатите и исходите – овие две колони треба целосно да бидат усогласени така што исходите логично ќе произлегуваат од резултатите кои биле имплементирани. Ова е методолошки недостаток на Стратегијата кој веројатно ќе доведе до проблеми во имплементацијата. Уште повеќе, индикаторите за влијанието на крајот од секое поглавје не се прилагодени на секое од тие поглавја туку истите се повторуваат. Истовремено, за да се задржи фокусот ориентиран кон резултатите (а не кон постапката), да се обезбеди одреден степен на флексибилност за имплементациските тела и да се промовира повисоко ниво на локална сопственичка одговорност на предлог-иницијативите кај одговорните институции, Стратегијата не опфаќа детален акциски план со строги временски рокови за секоја конкретна година од нејзиниот имплементациски циклус. Ваквото образложение прави да изгледа дека дека ваквиот пристап е избран поради немање на амбиции за реформи кај релевантните институции од правосудниот сектор. Избегнувајќи ја прецизноста и сигурноста на имплементацијата која се заснова на точен план се сочуваме со потенцијален ризик таквата „флексибилност“ да не доведе до сопственост на процесот туку до неактивност. Секоја надлежна институција има задача да преземе целосна сопственост врз активностите (резултатите) и исходите како што се дефинирани во Стратегијата преку изработка на посебни годишни акциски планови на институционално ниво. Токму спротивното – задача на државата е, од највисоко ниво, во старт да обезбеди јасни насоки за тоа кои се очекуваните цели и да обезбеди дека надлежните органи имаат соодветен буџет, кадар, оластувања и поддршка за спроведување на она што треба да се реализира со цел остварување на тие цели. Инаку не може да стане збор за имплементација во пракса. Уште повеќе, идејата дека секоја година ќе се изготвуваат повеќе акциски планови на ниво на институции (што е многу веројатно дека ќе доведе до преклопувања и забуни) нема кредибилитет. Повеќето од времето ќе се потроши на потојано изготвување на нови акциски планови, нивно ревидирање, пишување извештаи во врска со истите, наместо на стварна имплементација на мерките и на остварување на конкретни резултати. Ваквите акциски планови би утврдувале како треба да се постигне секој релевантен производ и исход, на пример преку дефинирање кога и која конкретна законска одредба треба да се измени и дополни за да се постигне конкретниот производ и исход. Како дел од процесот на следење и оценување (СиО) на Стратегијата, овие институционални акциски планови ќе треба да подлегнат на скрининг на почетокот од секоја година од страна на координативниот механизам за реформа во секторот за да се утврдат разлики меѓу предвидените активности и одредбите од Стратегијата. Координативниот механизам за секторска реформа ќе треба да изработува ревизиски извештаи (од СиО) секоја година и да врши упатување кон индикаторите дефинирани во оваа Стратегија, како и кон активностите предвидени во горенаведените институционални акциски планови. Ова го опишува нивото на софистицираност (и обезбедување на ресурси) кое можеби не постои и кое нема кредибилитет во пракса. Тоа исто така опишува еден фрагментиран процес на кој му недостасува севкупен и постојан (т.е. не само годишен) механизам со кој ќе се овозможи преземање на брзи активности по потреба.

Освен тоа, како дел од спроведувањето и следењето на Стратегијата ќе се промовира и вклучувањето на граѓанскиот сектор и донаторите од меѓународната заедница, вклучително и на Европската Унија, но граѓанските организации и Европската унија се само вештачки споменати во овој документ, вклучувајќи го и Поглавјето 4, со што се намалува кредибилитетот на ваквото тврдење, со што на овие клучни партнери ќе им се овозможува да спроведуваат анкети за истражување на перцепцијата на јавноста и задоволството на корисниците, да вршат набљудување на предистражната постапка и на судењата, следење на раководењето со судството, истражување за еднообразноста на праксата, проценки на ефектите и анализи на недостатоците на предло-законодавните и другите регулаторни иницијативи, други советодавни активности, активности за подигнување на информираноста и развој на капацитетите. Некои од овие се активности кои треба да бидат реализирани од властите, кои не се „делегирани“ на други. Така со Стратегијата не само што ќе се предвиди сеопфатен систем за СиО што ќе содржи интерни и екстерни ревизиски механизми (ОГС, донаторска заедница), туку исто така ќе подразбира и вистинско партнерство меѓу државните, граѓанскитеи меѓународните чинители во реформирањето на македонскиот правосуден сектор поконкретно и негово приближување кон стратешката цел за евро -интеграција општо земено. На кој начин ова ќе биде обезбедено? Дали граѓанските организации се членови на работните групи? Во кои? Како истите ќе се избираат? Дали тие систематски ќе бидат поканувани на состаноци на Советот за реформи во правосудниот систем? Дали се согласиле да бидат набројани во листата на тела „задолжени“ за имплементација, особено во рамките на Поглавјето 4? Како може тие да бидат задолжени за имплементација на мерките ако тие самите не се дел од процесот на донесување одлуки?

Општи забелешки за сите поглавја:

Логичната структура на овој документ не е јасна. Тој треба да содржи цели, активности и резултати. Овој документ се заснова на „активности“ (кои се од мешовита природа – понекогаш се активности но понекогаш се и реални резултати), „резултати“ (кои се токму тоа – реални резултати) и на „исходи“ (кои исто така се мешавина од активности и резултати – понекогаш дури и од цели). Ова не придонесува ниту кон имплементацијата ниту кон мониторингот.

Неопходно е дефинирање на трошоците на активностите/ мерките и дефинирање на изворите на финансиските средства (на пример: буџетот или други донаторски извори на финансирање) за да може оваа Стратегија/ Акциски план да претставува релевантен политички документ кој има кредибилитет. Оваа информација е неопходна за да се обезбеди усогласување на Стратегијата со националниот Буџет и со поединечните буџети на институциите од правосудниот сектор, како и за полесно донесување на одлуките во врска со буџетите во секторот. Се препорачува вклучување на Министерството за финансии во овој процес.

Неопходно е внимателно разгледување и ревидирање на роковите за имплементација на конкрените мерки/ области на имплементација, затоа што во некои случаи роковите не се соодветни, вклучително и од аспект на строгите услови од ИПА II, утврдени во Акцискиот документ ИПА 2014 за секторот правосудство и од краткорочната природа на итните реформски приоритети. Конкретно, роковите треба да бидат многу попрецизни отколку само „во рок од 1 година, 3 години или 5 години“.

Документот во голема мера се потпира на активности кои се повторуваат а кои се однесуваат на: (а) разгледување на законските рамки (кои не треба да бидат цел сама по себе) и (b) формирање на повеќе нови тела и воведување на нов кадар (без притоа јасно да бидат образложени нивниот мандат и овластувања, и начинот на нивен избор, на обука или системот на плати за нив). Сето ова се недоволно дефинирани и нефокусирани цели, имајќи предвид колку долго време се изготвуваше документот и колку се сложени и очигледни некои од предизвиците со кои се соочува. Истите не можат да се поправат со користење на традиционалниот формален пристап – измени на законската рамка или повеќе вработени, па поради тоа овој документ не е доволно убедлив за тоа дека постои потребната политичка волја за реална имплементација на стварни промени.

Поглавје 1

Судство

Во насока на зајакнување на судството во однос на другите гранки на власта, акцентот треба да биде ставен на зајакнување на стратешкото планирање, финансиските и комуникациските капацитети на системот на управување на судството. Зошто е избришано „самоуправувањето“ од првичниот нацрт? Дали тоа значи дека некој друг сектор треба да раководи со правосудството? Процесот неизбежно ќе бара значителни регулаторни и институциски иницијативи, кои ја надминуваат краткорочната перспектива. Ова е контрадикторно на претходното тврдење дека „може да се заклучи дека законската рамка во државата ги содржи речиси сите поважни меѓународни стандарди за независно и непристрасно судсство“. Постоењето на ваква фундаментална контрадуикција во документот е знак за непостоење на доследност помеѓу соодветната проценка на потребите (која недостасува во моментов) и планираните активности. Со тоа, органите задолжени за стратешко планирање и регулаторен развој, буџет и финансиски менаџмент, квалитет и перформанси за управување, етиката и дисциплината (итн.) ќе бидaт зајакнати како на стратешко така и на оперативно ниво, за да се овозможи судството да биде ефективно и да зборува на еден глас кога се работи за законски иницијативи кои директно влијаат врз управувањето со правосудството, овозможувајќи соодветно обезбедување и распределба на финансиски ресурси и комуникација со јавноста. Понатамошни чекори кон зацврстување на сите буџетски и јавни капацитети за финансиски менаџмент на судството, ќе се преземат по пат на воспоставување посветени финансиски единици кои ќе ги опслужуваат ~~оформени во~~ сите судови во рамките на одреденo апелационо подрачје. Меѓу останатите резултати, транспарентноста во функционирањето на судството ќе се обезбеди преку олеснет пристап и информации достапни за јавноста и медиумите за судските рочишта, состаноци и останати релевантни постапки. Овие промени треба да направат големо влијание врз начинот на кој судството ќе ги гради односите со другите гранки на власта и општеството во целина.

Подобрување на компетентноста во судството ќе бидe поттикнато по пат на реформи на системот за управување со перформансите (Зборуваме за непостоечки поим „управување со кариерата и перформансите“. Имено, управувањето со кариерата на поединците е една работа а управувањето со перформансите на судовите е целосно поинаква работа. Овие два концепти се мешаат во овој документ и овие работи мора да бидат коригирани) и зајакнување на системите за почетна и континуирана обука, особено преку зајакнување на капацитетите на Академијата за судии и јавни обвинители (AСЈО).Во случај на упразнето судиско место ќе се спроведуваат огласи за избор на судии и тоа за секое судиско место врз основа на новиот систем за управување со перформансите (системите за управување со перформансите се однесува на степенот на ефикасност со кој функциоинраат судовите во целина. Ова е различно од назначувањето, евалуацијата и унапредувањето на судиите врз основа на нивните индивидуални заслуги, надлежноста и искуството. Нејасно е зошто ова воопшто е споменато во однос на „надлежноста“), но во исто време да се запази постапката за оценување на судиите врз основа на критериумите на транспарентност, заслуги и постигнат успех во службата. Комисијата забележува проблеми кај сегашниот механизам за професионална евалуација, ист е ставот и на Венецијанската комисија, но и покрај тоа овој факт не е ниту посочен ниту решаван во самата Стратегија. Ќе бидe поставен eфикасен механизам да се спроведе она што е планирано, резултатите, оценувањата на судиите и судовите, ќе се врши оценка на општото мислење од страна на судството за имплементација на политиката на квалитет и постапувањето по поединечните предлози и претставки. Згора на тоа, истражување за задоволството на корисниците ќе се користи како дел од новиот систем за управување со перформанси, на тој начин овозможувајќи на јавноста да има анализа за тоа како судството ja оценува неговата ефикасност.Исто така се предлагаат механизмите преку кои ќе се постигне поголема воедначеност на судската пракса преку зајакнати истражувања и анализа на капацитетите на повисоките судови.

Развојот и усогласувањето на високите стандарди на однесување и етичките принципи - и транспарентноста во информирањето на јавноста - обезбедува виталнa основа за спроведувањето на правдата, и ги заштитува лицата од судството од несоодветно влијание, додека, исто така, поттикнува доверба кај јавноста. Предвидени се различни пристапи за да се подобри постојната етичкa и дисциплински рамка, правејќи ги јасни правилата за судиите и за пошироката јавност, и при тоа во текот на дисциплинската постапка почитувајќи ги сите права на судијата, кои се однесуваат на правичен процес судење согласно ЕКЧП. Дали ова сугерира дека судиите во дисциплински постапки сега немаат право на правично судење? Оваа реченица е аксиом. Државата веќе е потписник на ЕКЧП, вклучувајќи го тука и членот 6. Актуелната процедура има недостатоци, факт кој е посочен и од Венецијанската комисија, а во пракса правата на судиите не се соодветно заштитени. Покрај тоа, ќе се преземат чекори за ефективна истрага за дисциплинските мерки, со што би се помогнало справувањето и спречувањето на било можни злоупотреби (зошто е избришано „погрешното раководење“ (mismanagement) од текстот кој го предложија консултантите? Ова е голем проблем и може да влијае на ефикасноста и на правата на граѓаните) или недостаток на одговорност од страна на судството.Механизмот ќе обезбеди поголема јасност, предвидливост и постојано следење на примената на етичките и дисциплинските правила, особено правилата кои се однесуваат на спречување на судирот на интереси и корупцијата.Други важни алатки за да се зголеми одговорноста лежат во разгледување на прашањето на судскиот имунитети (истовремено обезбедувајќи заштита од прекумерен притисок или злоупотреба), како и зајакнување на механизмот на објавување на изјавите за приходи, средства и расходи. Потребно е соодветно разгледување на надлежностите со цел да се справат со постарите случаи , и да обезбедат поголема еднообразност на судската пракса. Забелешка од експертот на Комисијата: Има многу интересни предлози но тоа нема да биде доволно да се „заштит припадниците на судската фела од несоодветните влијанија“. Оние кои вршат несоодветно влијание останува да остапат и истовремено да бидат воведени построги казнени механизми за санкционирање на оние кои го вршат ваквото влијание, при што органите (Судски совет, здруженија на судии, Врховен суд) треба да имаат многу погласна улога во заштитата на судиите и во обезбедувањето безбедно засолниште за оние кои треба да пријават обиди за вршење влијание врз нив. Ова е работата која недостасува во Стратегијата.

Покрај тоа, информатичките технологии кои се на располагање како клучни алатки за подобрување на пристапот во судството и ефикасноста на судовите и управувањето со предметите. Напорите за зајакнување на капацитетите на е-правда на судовите ќе се фокусира на внатрешни (системи за управување со предмети) и надворешни (веб-сајтови) информациски системи (ИС), барајќи поголема интероперабилност на судовите со другите органи на власта. Зголемувањето на употребата на е-правда ќе им овозможи на корисниците да аплицираат до судот, плаќаат судски услуги, учествуваат во постапката и да ги добијат сите релевантни документи по електронски пат. На судиите, ќе им се овозможи практичен и ефикасен начин за целосно управување и следење на предметите по електронски пат, што ќе овозможи поефикасно управување со ресурсите и ќе се зголеми продуктивноста. Овој текст треба да биде во воведот на Поглавјето 6 а не тука. Треба да се избегнуваат вакви преклопувања.

Постои несовпаѓање помеѓу целите наведени во воведот од Поглавјето 1 и реалните мерки кои се наведени понатаму во текстот.

Општи забелешки за Поглавјето 1:

Генерално, ова Пxxxxxxx x структурирано и прикажано на конфузен начин, што доведува до загриженост околу тоа дали биле добро разбрани главните принципи и проблемите, и како истите се вклопуваат едни со други. Ова е штетно за кредибилитетот на Стратегијата.

Потпоглавјето 1 е насловено како независност, непристрасност и транспарентност, но реално се однесува на раководењето и стратешкото планирање (т.е. ефикасноста), при што не успева адекватно да ги решава главните проблеми кои се однесуваат на независноста (исто така не е јасно од кои причини независноста и транспарентноста се групирани заедно на овој начин, особено од причина што транспарентноста ја има на неколку различни места во документот, особено во насловот на Поглавјето 3).

Потпоглавјето 2 е насловено како компетенции но реално во него се измешани концептите на управување со кариерата на судиите (кое инаку не е соодветно решено т.е. опфатено), евалуацијата на перформансите на судовите (кое претставува прашање на ефикасност/ квалитет и не е прашање кои се однесува на компетенции, и кои исто така не е соодветно решено т.е. опфатено), дисциплината и надзорот (кои треба да бидат на друго место), обуката (единствениот дел кој точно спаѓа под компетенции), единственото постапување (кое е прашање на ефикасност/ квалитет) и информатички технологии (кои припаѓаат на друго место).

Потпоглавјето 3 е насловено како отчетност, но не успева да најде решение за критиките на Комисијата и на Венецијанската комисија во врска со актуелниот систем на дисциплински мерки и разрешувања – што е еден од најсериозните актуелни предизвици со кои се соочува секторот правосудство.

Потпоглавјето 4 е насловено како ефикасност но содржи само недоволно развиени и маргинално релевантни активности на тоа поле, додека повеќе од активностите кои се однесуваат на ефикасноста се „расфрлани“ низ целиот документ (на пример: 1.1.2.1., 1.1.2.2., 1.2.1.1., 1.2.3.1., итн.).

Со жолта боја се означени сектори кои всушност се опфатени со секоја активност (кои не одговараат на оние наведени во насловот на секое потпоглавје).

ПОГЛАВЈЕ 1 СУДСТВО
Потпоглавје 1.1 Унапредување на независноста, непристрасноста и транспарентноста
Дејствие		Краен рок за имплементација			Критериуми за реализација			Буџет (Износ во МКД)
Дејствие		Крај на 2016 г.	Крај на 2018 г.	Крај на 2020 г.	Производ	Одговорно тело/Начин	Исход	Државен	Друг
Интервентно поле 1.1.1Зголемување на независноста, ~~и непристрасноста~~ преку урамнотеженост помеѓу легитимитетот и ефикасноста во институционалната поставеност на раководните структури за судството Овој наслов нема смисла. Легитимноста е барање согласно владеењето на правото за кое не може да се преговара и кое секогаш мора да биде присутно. Ефикасноста е променлива и таа секогаш може да се подобрува. Помеѓу нив не треба да постои „урамнотеженост“. Дали ова треба да биде „обезбедување дека зголемената ефикасност не е остварена за сметка на независноста“? Ова е реален проблем кој постојано е посочуван во извештаите за напредокот. Непристрасноста воопшто не е опфатена во овој дел, па затоа е нејасно зошто истата е наведена во насловот. Ефикасноста е опфатена во другите поглавја па затоа е нејасно зошто истата е наведена во насловот. Забелешка од експертот: Документот беше прочитан имајќи ја предвид ситуацијата во државата – заканите врз независноста и ограничената отчетност, при беше направена проценка дали предложените мерки можат ова да го решат/ спречат во иднина. Иако повеќето од мерките се за пофалба (ако бидат точно имплементирани), голем број на такви слични мерки ќе бидат потребни и во другите делови на општеството и јавната администрација. Правосудството самостојно нема да може да биде зајакнато кога зборуваме за транспарентност и отчетност. Исто така, ако на политичко ниво не биде даден пример кој би го следеле и другите, тогаш овие мерки нема да го имаат влијанието кое се бара. Забелешка од експертот: „Поголемата независност“ наведена во овој документ е сведена на институционалната поставеност и на стратешкото планирање. Поголем акцент треба да се стави на евалуација и на евентуално зајакнување на заштитните механизми за интерната независност – т.е. на кој начин ефикасност да се санкционираат зајакните а независноста на судиите во смисла на лица кои се обидуваат директно да се мешаат во работата на судијата, заштитни мерки во однос на разрешувањето на судиите без нивна согласност, распределување на новите предмети во рамките на судот (мониторинг и идентификување на злоупотребите на информатичкиот систем за автоматска распределба на случаите) и повлекување и изземање на судии.
1.1.1.1	Сè поголема рамнотежа помеѓу должностите и надлежностите во раководењето со судството НЕЗАВИСНОСТ Дали почетната точка на оваа Стратегија е прифаќањето на фактот дека постоело несоодветно политичко влијание врз судството (и дека ова може да се забележи со самото постоење и содржината на прислушуваните разговори – без разлика на евентуалинте претстојни судски постапки)?				1. Ревидирана е регулаторната рамка за институционалната поставеност на раководството за судството. Ревидирањето на законската рамка не е доволно. Кxxx x, всушност, целта? (кои се конкретните проблеми кои треба да се решаваат?) и на кој начин ќе се остварува напредок кон оваа цел, како истата ќе се оценува, мониторира и слично во пракса?	Судскиот совет (СС),Врховниот суд ( ВС) Советот на судската служба (ССС), МП, Собранието/ Одлуки, изменети и дополнети, закони и правила	- Јасно е определена надлежноста на раководните тела за судството во гарантирањето и заштитата на независноста на судството (структурната независност) и на судиите (функционалната независност). Ова е итен реформски приоритет за минатата година, но досега сè уште ништо не е направено. Колку ќе биде убедливо во Стратегијата за реформа на правосудниот сектор да се вклучи истиот „резултат“? - СС се наоѓа на врвот во креирањето и спроведувањето на сите политики за судството;зајакната е улогата на ССС и на останатите раководни тела за судството. Не е споменато политичкото влијание кое во минатото било вршено директно врз Судскиот совет (што можеше да се види од прислушуваните разговори). Ако се сака Судскиот совет да биде главниот стожер на целиот политички развој, тој треба да биде вистински независен, инаку таквиот исход ќе биде контрапродуктивен. Кои мерки се предвидени за да се обезбеди дека Судскиот совет самиот по себе нема да претставува закана за независноста на судиите? Ве молиме објаснете на кој начин овластувањата на ССС се релевантни за независноста на судиите? - Постои соодветна застапеност на претставниците на судството (обвинители, адвокати, итн) во составот на соодветните независни раководни тела на другите клучни чинители од сектор правда. - Намалено влијание на другите нивоа на власт освен судството во назначувањето и разрешувањето на судиите. Фразата „намалено влијание“ неопходно е дополнително да се дообјасни. Која улога во моментов ја имаат другите власти во назначувањето или разрешувањето на судиите, што инаку треба да биде единствена надлежност на Судскиот совет? Ова исто така не е доследно и со следниот резултат. - Оневозможено е секакво можно влијание при изборот, разрешувањето на судиите и унапредувањето на судиите (од оваа листа недостасува „трансферот/ прераспределба“. Исто така, неопходно е да се појасни како конкретно ова ќе биде остварено во пракса и како истото ќе биде оценувано и мониторирано, и кој ќе го прави тоа.
					2. Ревидирана е регулаторната рамка за да поттикнува повеќе инклузивна застапеност на судството во рамките на независните раководни тела на другите институции од секторот Правда Овој резултат нема логика.	СС, ВС, ЈО, Адвокатска комора, МП, Собранието / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила Зошто не е предвидена улога за Здружението на судии?

Интервентно поле 1.1.2Зголемување на ~~независноста,~~ ~~непристрасноста~~ и транспарентноста преку стратешко планирање, регулаторен развој, буџетско и финансиско управување, односи со јавноста (ПР)/комуникација Стратешкото планирање, финансиското управување се релевантни за ефикасноста а односите со јавност/ комуникацијата за транспарентноста. Ниту едно од нив директно не е релевантно за независноста или непристрасноста. Транспарентноста може да биде релевантна за отчетноста (на пример: борбата против корупцијата во рамките на правосудството, мониторингот на непристрасноста) или за пристапот до правдата за корисниците/ граѓаните, па поради тоа е нејасно зошто тука е групирана заедно со целите кои се однесуваат на ефикасноста. Во рамките на овој документ има неколку цели кои се однесуваат на транспарентноста (особено во поглавјето 3) – истите треба да бидат обединети на едно место, да бидат јасни и да се избегнат преклопувања. Целта е индиректно да се зајакне независноста преку подобро финансиско управување и поголема транспарентност, и ова треба да биде појасно кажано затоа што исходите наведени подолу сега не го одразуваат ова, а независноста е повеќе логично опфатена во точката 1.1.1 погоре. Фактор кој придонесува кон забуната кај „областите, активностите, резултатите и исходите“ е основниот факт дека во проблемите во секторот не се јасно идентификувани (во фактичка смисла) ниту пак истите се јасно категоризирани (во смисла на правна теорија) уште од самиот почеток. Почетна точка на Стратегијата треба да биде осврт на проблемот а потоа треба да се предложи решение. Во овој документ се забележуваат само апстрактни активности без било какви индикации на што тие се однесуваат.
1.1.2.1	Развој на капацитети за стратешко планирање и регулаторен развој ЕФИКАСНОСТ И КВАЛИТЕТ				1. Потполно оперативна единица за стратешко планирање	СС / Одлука, извештаи	- Интерните и екстерните механизми за следење и оценување (СиО) и ревизиските извештаи сведочат за задоволителниот степен на спроведување на Поглавјето за судството од Стратегијата за реформа на правосудниот сектор (СРПС), како и за адекватниот степен на буџетски и финансиски ресурси за ефективно промовирање на независноста, отчетноста и компетентноста на судовите и судиите - Судството обезбедува редовен и конструктивен придонес во креирањето на политиките поврзани со реформата во правосудниот сектор Како? На каков форум? Кој го претставува правосудниот сектор кога се дава неговиот придонес? Задачата да се придонесува не може да биде само кај „правосудството“ – неопходно е Владата да има обврска да побара такво нешто, на пример преку целосни, инклузивни и навремени консултации, и уште повеќе, соодветно да го земе предвид таквиот придонес, а не само формално да го побара и потоа да го игнорира. - Примена на статистички и емпириски пристап во креирањето на политиките за судството и регулаторните инцијативи. Со оглед на тоа што правосудната политика и регулаторните иницијативи произлегуваат од Министерството за правда, зошто ова Министерство да не биде органот задолжен за овој исход? Дали Министерството за правда не треба да биде обврзано да го користи овој пристап, како првичните предлагачи? Што точно значи поимот „емпириски пристап“? Фразата која се користи на англиски е „пристап базиран на докази“ а „емпирискиот пристап“ не се користи како фраза. Дали за статистиката ќе се користи СЕРЕЈ методологијата? - Примена на квантитативни и квалитативни алатки за следење и оценување при интерната евалуација на спроведувањето на политиките за судството
					2. Во СС поставени се вработени за постапување по прашања за стратешко планирање и регулаторен развој Во документот мора јасно да се изразат зголемените буџетски средства и кадровски ресурси неопходни за оваа цел. Додавањето на дополнителен административен (и тоа голем) товар без притоа да се објасни кои би биле ресурсите за поддршка на таквата работа е решение без кредибилитет.	СС / Одлуки, договори, описи на работно место, планови за распределба, обука
					3. Изработени се, доставени и редовно се ажурираат прирачници и модули за едукација за стратешко	Академија за судии и јавни обвинители (АСЈО), СС / Одлуки, обуки, публикации
					4. Изработени се и доставени годишните извештаи за судството Како овие се различни од постојните годишни извештаи на Судскиот совет, Врховниот суд, итн.?	СС / Одлуки, извештаи
1.1.2.2	Развој на капацитети за буџетско и финансиско управување ЕФИКАСНОСТ				1. Потполно се оперативни посебни финансиски единици (под покровителство на апелационите судови), надлежни за формулација на буџетски барања коишто ги опслужуваат сите судови во рамките на апелационото подрачје Зголемените буџетски и кадровски ресурси треба да бидат јасно прикажани во документот. Додавањето на дополнителен административен (и тоа голем) товар без притоа да се објасни кои би биле ресурсите за поддршка на таквата работа е решение без кредибилитет.	Судско Буџетски совет (СБС)СС / Одлуки, договори, описи на работно место, планови за распределба, обука	- Хармонизиран пристап и зајакнување на ниво на апелационите подрачја на капацитетите за буџетско планирање и формулирање на буџетот за судството - Унификација на буџетскиот систем на судовите - Методологии за програмско буџетирање и буџетирање засновано врз успешноста во работењето (продуктивноста) (зошто е избришано „нефинански“?) со примена на индикатори за работењето во формулирањето на судскиот буџет и во процесите на имплементацијата - Поактивно користење на алатките за е-правда, за информациските системи, истражувањето и анализата, како и на пристапот заснован врз докази со цел оправдување на буџетските потреби - Зголемен е квалитетот на управувањето со јавните финансии (ПФМ) од страна на судството, значително намалување на заостанатите плаќања на судовите кон комуналните претпријатија, давателите на поштенски, правни и други услуги - Воспоставен единствен процес за јавни набавки врз основа на хармонизирана проценка на потребите на сите судови
					2. Изработени се, доставени и редовно се ажурираат прирачници и модули за едукација за буџетско и финансиско управување	СБС, АСЈО, СС / Одлуки, обуки, публикации
					3. Оперативни наплатни терминали и алатки за онлајн плаќање во сите судови	СС / Одлуки, хардвер и софтвер, обуки, прирачници, ревизиски извештаи
1.1.2.3	Развој на капацитети за ПР/комуникација ТРАНСПАРЕН-ТНОСТ И ПРИСТАП ДО ПРАВДАТА Забелешка од експертот: Некои држави работат со тнр. „лица задолжени за медиуми“ т.е. станува збор за судии или обвинители (а не за посебни лица за односи со јавност) кои се обучени за изјави за медиумите. Обично има едно до две вакви лица во секој суд. Транспарентноста на управувањето во правосудството би можела дополнително да се зајакне ако состаноците на Судскиот совет секогаш бидат од отворен тип и ако неговата интернет страница ги содржи сите негови одлуки (на лесно достапен начин и со можност за пребарување), како и соопштенијата за јавноста, билтени и други современи карактеристики на односите со јавност. Сепак, ваквата конкретизираност во однос на тоа „што е потребно“ недостасува во овој документ.				1.Оперативнаeканцеларијата за односи со јавноста (медиумите)на СС	СС / Одлуки, извештаи	- Воспоставени се и редовно се употребуваат каналите за интерна комуникација меѓу СС и другите раководни тела за судството, меѓу раководните тела за судството и судовите и меѓу судството/судовите и судиите/службениците; зошто е избришана формулацијата “механизам за управување со регулаторните и проблемите поврзани со управувањето помеѓу Судскиот совет и другите органи кои се дел од управувањето во правосудството“? Дали координацијата помеѓу релевантните тела не се смета за корисна цел? - Воспоставени се и редовно се употребуваат каналите за екстерна комуникација меѓу судството/судовите и другите чинители во правосудниот сектор; постојан одговор од органите за управување во правосудството во име на соработка кон евентуалните обиди за мешање во независноста, непристрасноста и промовирање на интереси за соработка. -Преку лицата за односи со медиумите, раководните тела за судството даваат доследна реакција кон сите обиди за мешање во независноста, како и за промовирање на судовите. Ова мора веднаш да се разјасни. Како тие ќе реагираат? Во име на кое „раководство“ тие ќе реагираат (дали во име на судовите или во име на Судскиот совет?) Кој ќе одлучува дали имало евентуални мешања или не? Кои се критериумите за излегување со таква „реакција“? Уште поважно е да се воспостави целосно функционален механизам за заштита/ жалби за конкретниот судија (на пример: жртва на мешање) отколку да можат лицата за односи со медиумите да излезат со „реакции“. Сè уште не е јасно каде судиите можат да се пожалат ако почувствуваат дека се изложени на притисок. Кој би постапувал со ваквите случаи на евентуално мешање во работата на судијата? (ако го оставиме кај јавниот обвинител за да постапува по истиот како со обичен кривичен предмет, претставува несоодветно решение, имајќ ги предвид влијанието на актуелниот предмет). Во меѓувреме, кој ќе им овозможи професионална поддршка на судиите и ќе обезбеди дека тие можат непречено да си ја вршат својата работа? Најголем предизвик со кој државата во моментов се соочува во правосудниот систем е мешањето во независноста на судството – нешто кое и понатаму недостасува во Стратегијата. Уште повеќе, обвинувањата за мешања во независноста на правосудството се сериозни работи; тоа е потенцијално кривично дело и поради тоа со него треба да се постапува на највисокото ниво (т.е. од Судскиот совет или од Врховниот суд), и со целосно почитување на процедуралните права – не од лице за односи со јавноста или од друго лице во судот. Уште повеќе, фактот дека во поглавјето за „Стратегија за комуникација/ односи со јавност“ е споменат фактот за „мешање во независноста на судството“ е нешто што загрижува. Тоа е знак дека во Стратегијата се мешаат барањата за информации/ транспарентност со актите на мешање во незавиноста. Дополнителни забелешки од експертот: Во Србија, Судскиот совет воведува механизам кој ќе му овозможи (на Советот) да излезе со соопштение за јавноста секогаш кога судијата ќе пријави неоправдани притисоци. - Јасни, предвидливи и применливи услови за пристап и учество на јавноста во седниците на СС, навремена претходна најава на дневниот ред на седниците, јавност на одлуките на СС. Состаноците и одлуките на Судскиот совет се веќе јавни. Ако овој резултат не додава ништо ново, зошто е содржан во Стратегијата? Од друга страна, ако и понатаму има проблеми околу транспарентноста на активностите на Судскиот совет, истите треба јасно да бидат наведени/ опишани во Стратегијата за да може овој резултат да има смисла. - Се применува индивидуализиран пристап во комуникацијата со корисниците на судовите во зависност од нивната категорија (возраст, образовен степен, социјален/правен статус, итн.) Во кој контекст ќе биде применет ваквиот приста? Нејасно е која е потребата/ недостатокот/ слабоста која треба да биде идентификувана. Ова припаѓа во Поглавјето 3 подолу (целите кои се однесуваат на транспарентноста треба да биде појасни и подобро образложени). - Во рамките на системот на кариера при унапредувањето на судиите креирани се критериуми кои ги стимулираат судиите да учествуваат во спроведување на истражувања (ова не ја доловува првичната проценка содржана во текстот на авторот, која треба да иде потенцирана. Уште повеќе, актуелниот системот на кариера/ унапредување кој се заснова на бодови НЕ ПОТТИКНУВА повеќе контакти со јавност, туку го прави токму спротивното – става акцент на бројките на продуктивност во постапувањето со случаите), пишување статии, вршење на едукативни активности и ангажирање во други социо-образовни активности (што се подразбира под социо-образовни активности во овој контекст? Не е јасно). - Редовно се употребуваат анкетите за истражување на задоволството на корисниците од страна на надлежните судски органи за мерење и унапредување на квалитетот на услугите (во воведот е кажано дека овие анекти ќе ги спроведуваат граѓанските организации – кои граѓански организации? Кој ќе ги финансира? Забелешка од експертот: Планираните анкети за истражување на задоволството на корисниците согласно насоките на СЕРЕЈ е нешто што треба да се препорача. Иако главен индикатор/ мерка е процентот на возрасни лица (без разлика колку контакт имале тие со правосудниот систем) кои се сигурни дека системот постапува со случаите на непристрасен и ефикасен начин, корисни размислувања можат да дадат и лицата кои често го користат правосудниот систем, како што се големите компании. -Следење и примена на стандардите и редовно користење на искуствата на меѓународните правосудни тела и организации (зошто зборот „европски“ е заменет со „меѓународни“, имајќи предвид дека европските стандарди треба да бидат главен извор на реформата?)

					2. Определени се лица за односи со медиумите во канцелариите за односи со јавноста на ниво на апелационо подрачје. Во воведот е кажано дека ова е веќе направено, тогаш зошто е вклучено во Стратегијата?	СС / Одлуки, договори, описи на работно место, планови за распределба, обука
					3. Изработени се, доставени и редовно се ажурираат прирачници и модули за едукација за комуникација	АСЈО, СС / Одлуки, обуки, публикации
					4. Изработени се и се применуваат пишани упатства донесени од страна на СС за сите прашања за односи со јавноста. Дали овие ќе бидат усвоени и објавени? Не е јасно.	СС / Одлуки, прирачници
					5. Се организираат редовни посети на судовите за ученици, студенти и други групи	СС, Судовите / Одлуки, извештаи
					6. Соопштенија за медиумите во судовите за предметите од интерес на јавноста. Во тој случај ќе треба веднаш да се направи нешто во врска со објавувањето на пресудите на интернет страницата на судот (која во моментов не е во функција). Мора да биде можно на овие интернет страници да може се најдат пресудите кои се од јавен интерес). Кој е редоследот на овие две активности?	СС, Судовите / Одлуки, извештаи
					7. Потполно е оперативна мрежата за европска и меѓународна соработка	СС, Судовите / Одлуки, меморандуми за соработка, конференции, стажирање

Потпоглавје 1.2 Унапредување на компетентноста
Интервентно поле 1.2.1Зголемување на компетентноста преку унапредено управување со кариерата и работењето – Не постои управување со кариерата и работењето (заедно) – станува збор за две ралични нешта. Не е јасно дали овој дел има за цел да ги подобри компетенциите на судиите (вклучувајќи тука поврзаност и со напредувањето во кариерата) или да го подобри работењето на судскиот систем во целина (на пример: ефикасноста на правдата). Ова се две различни работи. Оваа „Стратегија“ треба да опфати две итни но истовремено и целосно одвоени потреби: РЕФОРМИРАЊЕ на актуелниот систем за управување со кариерата ( = професионална евалуација на индивидуалните судии) и ВОВЕДУВАЊЕ, за прв пат, на систем за управување со работењето во судовите ( = рационализирање на судскиот систем, критериуми за ефикасност/ продуктивност, статистички анализи, анкети со крајните корисници, буџетско планирање – сите овие се однесуваат на системот во целина а не на поединците во рамките на системот. Овој документ ја пропушта можноста јасно да го направи ваквото разгрничување, да оди напред, и наместо тоа се враќа назад на старите навики – продолжува да ги меша т.е. да ги става во еден кош овие два целосно различни концепти – ваквата навика се покажа мошне штетна за правосудниот систем во минатото (види писмото од Кристијан Даниелсон до вицепремиерот Бесими од месец декември 2015 година, кое исто така се повикува на бројни насоки донесени од Советот на Европа и од CCJE во оваа област). Ова е несреќна околност имајќи предвид дека финалниот извештај од проектот за изготвување на програма за поддршка на секторот правосудство во ЕУ од 2014 година јасно посочи, како една од насоките за реформа, „Одвојување на врската помеѓу системот за евалуација на судиите од оној на судскиот систем во целина“ (став 105). На пример, „АКТИВНОСТА“ 1.2.1.1 се однесува на евалуирањето на работата на судиите и на кариерното напредување, додека повеќето од „РЕЗУЛТАТИТЕ“ и „ИСХОДИТЕ“ се однесуваат на работењето на судскиот систем или, уште полошо, ги меша заедно професионалното евалуирање на судиите и системот за управување со перформансите т.е. работењето на судовите. Ако целта на овој дел е да се однесува на евалуацијата и кариерниот развој на судиите (на пример: поврзување на компетенциите и заслугите со унапредувањето) тогаш истиот треба да се ревидира. Конкретно, она што целосно недостасува е реформа на актуелниот систем за професионална евалуација, иако Европската комисија постојано го споменува повеќе од 5 години, а неодамна го препорача и Венецијанската комисија. На пример, во моментов нема никакви резултати кои би се однесувале на целосното спроведување на препораките на Венецијанската комисија од месец декември 2015 година. Претходната нацрт верзија на текстот („ревидиран систем на професионална евалуација кој ќе вклучува не само квантитативни индикатори туку и квалитативна проценка, како што е јасноста на резонирањето при донесувањето на пресудите или степенот на специјализација“) е избришана без никакво образложение или објаснување. Забелешка од експертот: Поглавјето претставува листа на цели и алатки кои треба да се користат за да се развијат стандарди за работен учинок и систем за евалуација: сепак, тука не е одразена природата на активностите кои е предвидено да бидат имплементирани и многу ретко и начините на кои ова ќе биде остварено (на пример: што не е во ред со актуелниот систем за управување со кариерата, и како тоа ќе се промени?) Подолу е дадена индикација (означено со жолто) колку лошо се измешани двата концепти: „СУДОВИ“ и „СУДИИ“.
1.2.1.1	Развој на стандарди за работата и системи за евалуација поврзани со кариерата на сите судии и вработени во судовите СУДИИ НЕЗАВИСНОСТ + КОМПЕТЕНТНОСТ	1. Одобрена е Рамката за евалуација на работата на судот (ЦПЕ), хармонизација на стандардите за работа за сите судови СУДОВИ (ова се однесува на ефикасноста/ квалитетот на судскиот систем а не на компетенциите на поединците – треба да се премести во делот за ефикасноста)	СС / Одлуки, извештаи, прирачници	- Редефинирани се целите за целото судство, конкретен суд, судија, службениците во судовите СУДОВИ – судовите можат да имаат „цели“, судиите не би требало. -Главен акцент е ставен на квалитетот на правосудството во управувањето со перформансите СУДОВИ – системот за управување со перформансите се однесува на судовите а не на судиите. - Воведени се квантитативни и квалитативни меѓусебно поврзани и споредливи критериуми за работењето за сите судии, судови и раководни тела за судството за да го контролираат и мерат работењето имајќи ги предвид пошироките стратешки рамки МЕШАНО; истите критериуми не може да се применат на индивидуален судија и на перформансите на судскиот систем (види ги бројните препораки на СЕРЕЈ и на ССЈЕ во врска со ова) -Вклучување на скалата на утврдени повреди со пресудите на ЕСЧП во процесот на воведување на стандарди за оценување на работата на судиите СУДОВИ – ова не е прифатливо ако се применува на индивидуалните судии. - Систем на кариера и управување со работењето заснован врз заслуги и резултати МЕШАНО – треба да биде систем на управување со кариерата заснован на ЗАСЛУГИ и може (но и не мора) да биде систем за управување со учинокот заснован на бодови. Овие се два посебни концепти кои не може да се мешаат; тоа е неточно и штетно. - Постапките за пополнување на конкретно работно место се засновани врз јасни, транспарентни и објективни критериуми. Дали тука станува збор за судиите, за вработените во судовите, за раководителите или за претседателите? Целта не е јасна. - Дефинирани се надлежностите на раководните тела за судството задолжени за кариерата, управување со работењето и дисциплинската одговорност. Зошто се сменети првичните формулации на експертот? Ваквиот резултат ја губи целата смисла. Надлежностите на раководните тела за судството се веќе дефинирани со закон. - Хармонизирани и автоматизирани (зошто е избришан зборот „деловни“?) се процесите со примена на алатки за истражување и анализа и управување со ризици за сите прашања поврзани со кариерата и управувањето со работата. МЕШАНО – дали овој дел се однесува на управувањето со кариерата на судиите или на управувањето со перформансите на судовите? Ова се две посебни области кои постојано се мешаат заедно. Овој резултат е релевантен ако се однесува само на управувањето со перформансите (работењето) на судовите но НЕ Е РЕЛЕВАНТЕН ако се однесува на управувањето со кариерата на поединците. - Лесно пристапна и доследна е праксата на раководните тела за судството во врска со прашањата за кариера и управување со работата. СУДИИ. - Редовно се употребуваат анкетите за истражување на задоволството на корисниците од страна на раководните тела за судството и судовите за мерење и унапредување на системот за управување со работата. СУДОВИ – ова се однесува на ефикасноста и достапноста на судскиот систем а не на компетенциите на поединците – да се премести во делот за ефикасноста.
		2. Ревидирана е политиката за квалитет и проширени се стандардите за работењето според ЦПЕ СУДОВИ (ова се однесува на ефикасноста/ квалитетот на судскиот систем а не на компетенциите на поединците – треба да се премести во делот за ефикасноста)	СС / Одлуки, извештаи, правилници, прирачници
		3. Извршена е специјализација на судиските и другите работни места врз кои се засноваат критериумите за нивно пополнување во секој суд со спроведување на ЦПЕ СУДИИ? (нејасно). Овој резултат не е јасен. Зошто е заменетна првичната формулација на текстот?	СС / Одлуки, извештаи, правилници, прирачници
		4. Пилот-проект за новиот систем за управување со работењето во сите судови СУДОВИ (ова се однесува а ефикасноста на сдскиот систем а не на компетенциите на индивидуалните судии – треба да се премести во делот за ефикасност)	СС / Одлуки, извештаи
		5. Ревидирани се правилата за упатување на судијата во друг суд и унапредувањето врз основа на искуството од пилот-проектот со јасни, транспарентни и објективни критериуми и процедури. Упатувањето на судиите е прашање поврзано со независноста (т.е. сигурноста на службата/ работното место) и не припаѓа во овој дел. СУДИИ (да се премести во делот за независноста)	СС, МП, Собрание / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила, извештаи, правилници, прирачници
		6. Се изработуваат извештаите од истражувањата и анализите (на што?) и проценките на ризиците врз основа на статистиката преку употреба на новиот софтвер за ЧР. Ова е недоволно јасно, до степен на бесмисленост. СУДОВИ	СС / Извештаи
		7. Редовно се спроведуваат анкети за испитување на задоволството на корисниците во сите судови како дел од новиот систем за управување со работењето СУДОВИ (ова се однесува на ефикасноста и достапноста на судскиот систем а не на компетенциите на индивидуалните судии - треба да се премести во делот за ефикасноста)	СС / Одлуки, извештаи
		8. Се изработуваат, доставуваат и редовно се ажурираат прирачници и модули за едукација за системот за управување со работењето СУДОВИ (ова се однесува на ефикасноста на судскиот систем а не на компетенциите на индивидуалните судии - треба да се премести во делот за ефикасноста)	АСЈО, СС / Одлуки, обуки, публикации
1.2.1.2	Развој на интерен надзорен механизам СУДИИ ОТЧЕТНОСТ Зошто е ова тука? Каква врска има надзорот со управувањето со кариерата на судиите?	1. Воспоставена е регулаторна рамка за улогата и надлежностите во рамките на системот за поведување дисциплинска постапка. СУДИИ. Ова не припаѓа во делот на „компетенции“. Поголеми компетенции (на пример: поголеми вештини, способности, искуство) не се стекнуваат со дисциплински постапки. Да се премести во делот за ОТЧЕТНОСТ. Која е целта на оваа активност, имајќи предвид дека веќе постои регулаторна рамка?	СС, МП, Собрание / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила	- Ефективен интерен надзорен механизам што врши планирано следење на резултатите и активностите поврзани со работењето на судовите и судиите, активностите на судиите и активностите на судовите се посебни нешта кои бараат целосно одвоени механизми за надзор, евалуација од судството врз спроведувањето на неговите политики за квалитет/систем за управување со работењето (се однесува на судовите), истражува поединечни претставки (ова обично се однесува на судиите). МЕШАНО. - Мешавина од пристапи засновани врз разговор и мотивација/санкции кај системот за управување со работењето СУДОВИ - Интегрирање и примена на управувањето со ризици како алатка за раководење и управување со судството СУДОВИ „Резултатот“се однесува на дисциплинските постапки против индивидуални судии (кое воопшто не припаѓа во делот на компетенции) додека „исходите“ сите заедно се однесуваат на перформансите (работењето) на судовите. Слабостите на судскиот систем кои се откриени како резултат на соодветната евалуација на работењето не треба да се решаваат со дисциплински мерки против поединци. Ова е причина за загриженост и покажува дека постои недоволно разбирање за концептот на евалуација на работењето и управувањето. СОМ постојано предупредуваше на тоа да не се мешаат активностите на индивидуалните судии (на пример: дисциплинските прашања) со работењето на судскиот систем во целина (на пример: мерења на квалитет и ефикасност). Стратегијата за реформи во правосудството не може да се заснова на спојување на два одвоени концепти.
1.2.1.2		2. Редовно се изработуваат извештаи за проценка на ризиците со препораки за унапредување на раководењето и управувањето со судството во однос на што? Перформансите на судскиот систем или управувањето со кариерата на судиите? Ова е целосно нејасно. „Управувањето со правосудството“ е целосно опфатено во делот 1.1.1.1. така што ако целта на ова тука е да се врши мониторинг на тоа решение, тогаш треба да биде преместено во делот 1.1.1.1 а не да биде тука.	СС / Одлуки, извештаи
Интервентно поле 1.2.2Зголемување на компетентноста преку унапреден систем за професионална обука
1.2.2.1	Развој на систем за почетна обука (ПО) КОМПЕТЕНЦИИ	1. Ревидирана е законската улога на АСЈО како носител на спроведувањето на почетната обука за судиите и јавните обвинители (нели е ова веќе направено, со новиот Закон донесен во 2015 година? Xxxx е целта ова да биде содржано во Стратегијата?)	АСЈО, МП, Собрание на РМ / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила	-понатамошно унапредување на капацитетите на АСЈО и судството за ефикасно планирање, подготовка и реализација на наставниот план за почетна обука - подобрување на практичниот пристап во презентација и обработката на темите преку решавање на конкретни случаи од праксата - ставање на поголем акцент на обработка на темите како што се правна аргументација и образложение на одлуките, етика и судир на интереси и јакнење на системот на интегритет кај судиите и обвинителите, развој на ораторски вештини согласно новиот ЗКП и ЗПП - редовно да се подобрува и збогатува постојаната листа на едукатори во која се вклучени и едукатори од сите апелациони подрачја и од сите инстанци на правосудството и меѓународни експерти. Нејасно е зошто е сменет текстот кој првично го напиша експертот? Тој текст содржеше јасни и смислени резултати а актуелниов текст е недоволно јасен, нема перспектива и не додава ништо ново од она што веќе го направила досега Академијата за судии и јавни обвинители. На ова треба повторно да се поработи. Забелешка: „дополнително подобрување“ не е мерлив исход.
		2. Задолжителниот период на ПО е хармонизиран за судството и за јавното обвинителство Зошто ова се смета за неопходно/ приоритет? Кои правни професии? Дали ова укажува дека извршителите и нотарите исто така ќе треба да имаат две години почетна обука со полно работно време како и судиите и обвинителите? Зошто?	АСЈО, СС, МП, Собранието / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила
		3. Изработени се, редовно се ажурираат и се поставени во електронски библиотеки посебни наставни планови за ПО, како и курсеви за учење од далечина	АСЈО, СС / Одлуки, извештаи, публикации
		4. Воведени се и се употребуваат механизми за утврдување на потребите од обука, проценка на капацитетот и квалитетот, како и автоматизирани алатки	АСЈО, СС / Одлуки, прирачници, софтвер, обуки
		5. Воведен е и се применува систем за избор и подготовка на едукатори, како и пристапот „обука за обучувачи“ (ТОТ)	АСЈО / Одлуки, меморандуми за соработка, прирачници, софтвер, обуки
1.2.2.2	Развој на системот за континуирана обука (КО) КОМПЕТЕНЦИИ	1. Задолжителната КО за судиите и стручната служба во зависност од нивната улога и искуство	АСЈО, СС, МП, Собрание / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила	- Се применува индивидуализиран пристап кон КО (не е јасно) - Понатамошно унапредување на капацитетите на АСЈО и судството за планирање, подготовка и реализација на програмата за континуирана обука самостојно и со учество на донаторската заедница (ова не е мерливо и не е одлучно) - Примена на пристап заснован врз решавање на конкретни случаи од праксата (нели е ова веќе направено? Тогаш зошто го вклучуваме тука?) - Во клучните области од континуираната обука се опфаќаат методи за толкување на правото, товар и формализирани стандарди на докажување во разните видови постапки, судската пракса како извор на право, аргументирање на пресуди, ораторски вештини, професионална етика и дисциплински прашања, информациски технологии, психологија, стратешко планирање, буџетско и финансиско управување, СиО, ПР/комуникација (ова е добро) - Системот за континуирана обука е усогласен со тековните промени во законодавството (ова е добро) - Организирана е континуирана обука за судиите и за другите правни професии (обвинители, адвокати, итн.), некои наставни планови и предмети се хармонизирани (ова е добро) - Целосно и редовно се унапредува и збогатува постојаната листа на едукатори, вклучително и едукатори од апелационите подрачја, од сите инстанци на правосудството и меѓународни експерти (ова е небитно и не е мерливо) -Редовно спроведување на годишни анкети за дефинирање на потребите за едукација на судиите и на другите правни професионалци - Се вршат редовни пракси, стажирања и студиски посети во ЕСЧП, ЕСП и во судските тела на земјите-членки на ЕУ (ова е добро) - Информатичкиот систем за управување (ИС) на АСЈО е интероперабилен со системите на раководните тела за судството и со високообразовните институции (ВОИ) (ова е добро) - искусни практичари од правната област, вклучувајќи ги и судиите во вишите судови, колегите од Европа и од други земји, меѓу другите редовни обучувачи (ова е добро) - Се вршат редовни пракси, стажирања и студиски посети во ЕСЧП, ЕСП и во судските тела на земјите-членки на ЕУ (ОВА СЕ ПОВТОРУВА) - Информатичкиот систем за управување (ИС) на АСЈО е интероперабилен со системите на раководните тела за судството и со високообразовните институции (ВОИ) (ОВА СЕ ПОВТОРУВА) Кај исходите недостасува главниот ресурс на Академијата: „постојана листа на обучувачи, вклучувајќи и обучувачи од регионите, од која целосно и редовно ќе се користат обучувачите“, што ја става под знак прашање сериозноста на оваа Стратегија. Забелешка: „дополнително подобрување“ не е мерлив исход.
		2. Се изработуваат, редовно се ажурираат и се поставуваат во електронски библиотеки посебни наставни планови за КО, како и курсеви за учење од далечина	АСЈО, СС / Одлуки, извештаи, публикации
		3. Воведени се и се употребуваат механизми и автоматизирани алатки за утврдување на потребите од обука, за проценка на капацитетот и квалитетот.	АСЈО, СС / Одлуки, софтвер, обуки, прирачници, ревизиски извештаи
		4. Воведен е и се применува систем за избор и подготовка на едукатори, како и пристап „обука за обучувачи“ (ТОТ)	АСЈО, СС / Одлуки, меморандуми за соработка, прирачници, обуки
		5. Потполно се оперативни мрежата за европска и меѓународна соработка, како и спогодбите за соработка со судските тела од ЕУ	АСЈО, СС / Одлуки, Меморандуми за соработка, конференции, стажирање
Интервентно поле 1.2.3Унапредување на еднообразноста на праксата
1.2.3.1	Развој на алатки за истражување и анализа со цел да се олеснува еднообразната пракса ЕФИКАСНОСТ + КВАЛИТЕТ	1. Потполно се оперативни единиците за истражување и анализа во ВС и во апелационите судови Во документот мора јасно да се изразат зголемените буџетски средства и кадровски ресурси кои се неопходни. Додавањето на дополнителен административен (и тоа голем) товар без притоа да се објасни кои би биле ресурсите за поддршка на таквата работа е решение без кредибилитет.	ВС, Апелациони судови (АС) / Одлуки, договори, описи на работно место, планови за распределба, обука	- Постојана комуникација,меѓу единиците за истражување и анализа на судовите, АСЈО и ВОИ; законодавните и јуриспруденциските развојни активности се спроведуваат како што е предложено во истражувачките трудови, анализите на недостатоците и извештаите од оценката на ефектите. Колку реално е ова во пракса? Зошто оваа Стратегија не ги анализира причините/ целите? Зошто ова не е направено досега? - Алатки за пребарување врз основа на клучен збор лесни за користење на веб-страниците на судовите коишто ќе овозможуваат да се пребарува судската пракса и законските акти со врски до праксата на ВС и на повисоките судови во врска со конкретен законски акт -Редовно изготвување на збирки на судски одлуки на ВС, ВУС и апелационите судови и нивна задолжителна објава по електронски пат на интранет и веб страниците на судовите и МП/ и/или во писмена форма. - Редовно се употребува интернет форумот за судиите и другите онлајн ресурси од судството, при што им се овозможува да разменуваат мислења за судската пракса, примена на правото (целиот „raison d’etre“ на судиите е толкувањето на законот – зошто сега тоа е сменето во „примена на правото“?), информации и материјали за обуки, конференции, семинари - Обврзувачката природа на судската пракса на ЕСЧП, се потврдува во одлуките од судовите при нивната примена на законодавството веќе дадени од страна на ЕСЧК, ВС, УС и ВУС во претходни предмети (среднорочен исход) (ова е добро); -Зголемен број на предмети со повторување на постапката по пресуди на ЕСЧП (треба да постои некаков механизам за да се искористат „поуките од минатото“ од случаите кои биле повторно отворени по донесената пресуда од страна на ЕСЧП, за да се избегнат слични проблеми во иднина. Зошто ова не е цел на Стратегијата?) со кои е утврдена повреда на правото на правично судење загарантирано со член 6 од ЕКЧП. - зголемена практична примена на законската можност за упатување на предмети од апелационите судови до ВС, по исклучок за предметите со суштински разлики во толкувањето на правото од пониските судови. Ова не е јасно. Што точно значи „упатување“ во оваа смисла? Што може да направи БС во однос на „упатените“ случаи кај кои се забележува неуслгасеност? Дали ваквата можност за „упатување“ постои во сегашните законски решенија? И покрај фактот што ова е итен реформски приоритет, опфатен со ХЛАД и споменат во полседните пет извештаи за напредокот, историјатот на недоволна реализација во државата кога станува збор за пресудите на ЕСЧП не е опфатен никаде во оваа Стратегија. Од кои причини ова не е приоритет, особено имајќи предвид дека спроведувањето на одлуките на ЕСЧП е насочено кон решавањето на системските проблеми – исто како што Стратегијата треба да биде насочена кон решавање на системските проблеми. Оваа Стратегија би можела да ги предвиди конкретните чекори за тоа како да се подобри спроведувањето и на кој начин да се решаваат системските проблеми кои таа ги има идентификувано. Во оваа област државните власти можат да ја искористат експертизата од ИПА 2011 твининг проектот со Министерството за правда (Компонента III). Во овој документ има повеќе исходи кои се однесуваа на „истражување и анализа“, па зошто се игнорира еден од најдобрите индикатори на проблематичните области (на пример: пресудите на ЕСЧП и нивното спроведување)? Ова го поткопува кредибилитетот на документот.
		2. Договори за соработка меѓу судовите (единиците за истражување и анализа), АСЈО и високообразовните институции (ВОИ) за иницијативи за размена на истражувачка работа од областа на судската пракса	ВС, АС, АСЈО, ВОИ / Меморандуми за соработка, одлуки, извештаи
		3. Редовно се изработуваат истражувачки и аналитички трудови што ги дефинираат разликите меѓу законските акти и праксата и даваат препораки за унапредување	ВС, АС, АСЈО, ВОИ / Публикации, извештаи
		4. Ревидирана е регулаторната рамка за јавност на судските одлуки и на обврзувачката природа на судската пракса на ЕСЧП Зошто е потребно ревидирање на регулаторната рамка во однос на сè поголемата употреба на прецедентите? Ова е прашање на судска пракса а не на законодавство. Сега не постои ништо што би ги спречувало судовите да го користат прецедентното право како начин на унапредување на доследноста во постапувањето и решавањето на случаите. Тука не се работи за тоа законодавецот да ги „присилува“ или да ги „обврзува“ судиите на прецедентно право, туку се работи за тоа самите судии да постапуваат онака како што тие мислат дека е најдобро за да си ја олеснат работата и да го подобрат квалитетот на нивното работење во интерес на граѓаните.	СС, МП, Собрание, УС, ВС, ВУС /Одлуки, изменети и дополнети закони и правила
		5. Потполно се оперативни интранет и веб-страниците на судовите, електронската датабаза за судска пракса на судовите и на пребарувачите¹ Се преклопува со Поглавјето 3 и со Поглавјето 6. Зошто е тука?	ВС, СС, МП / Одлуки, хардвер и софтвер, обуки, прирачници, ревизиски извештаи
		Да не фали тука нешто?
		Да не фали тука нешто?
1.2.3.2	Развој на систем (интранет и интернет) со податоци за закони, подзаконски акти и пракса. ИНФОРМАТИЧКА ТЕХНОЛОГИЈА Се преклопува со Поглавјето 6	1. Систематизирана база на податоци на законски акти во место Изданијата на Службен весник за тековната година не се јавно достапни бесплатно – дали ќе се решава ова прашање?	ВС, ВУС, МП, ТКИСС, Парламентот / анализа на недостатоците, одлуки, софтвер (интранет и интернет) алатки за вкрстено -поврзување и консолидирање	- Објавување на консолидирани верзии на домашното законодавство, тековни и историски законски одредби, обезбедување на редовно ажурирање на тековните консолидирани закони во целост и навремено. Ова бара многу работа. Дали ќе има доволно финансиски и човечки ресурси за да се развие и одржува еден ваков напреден систем? Дали е точно дека актуелниот договор за набавки ИПА 2011 за потребите на Министерството за правда ќе овозможи надградба на правната база на податоци на Министерството (ЛДБИС), но само до одреден степен? Ве молиме да се разјасни ова прашање, иднината на ЛДБИС базата како и електронските системи на Службен весник. - Вкрстено -поврзување на структурни делови на различни правни документи (членови, параграфи) - Внатрешни вкрстувања помеѓу структурни делови на различни правни документи (членови, параграфи) - Класификација на законските акти во врска со предметот на регулирање, правно дејство, тип и други релевантни критериуми (класификација каде/ каква/ на каков начин?) - Создавање на пречистени текстови на законските акти (ова е веќе наведено во првиот исход) - Судските одлуки инкорпорирани во законодавната информативна база на податоци, воспоставување на хиперлинкови со законски акти и структурни делови на правни документи наведени во нив (ова е добро) - Вкрстено-поврзување помеѓу судските одлуки, поврзување на различни случаи со хомогени предмети; поврзување на различни судски одлуки во истиот правен спор (податоци кои треба да се користат за анализа на ефикасноста на судството) - Универзална правна класификација на сите судски одлуки, што укажуваат на нивната припадност на одредени видови - Одредување на “нивото на важност "на одлуките на Врховен суд и одлуките на повисоките судови кои формулираат суштински принципи на примена и толкување на законот и да се создаде листа на доверливи релевантните одлуки на пониските судови кои ја подржуваат или објаснуваат судската пракса на повисоките судови - Професионалните и општите корисници имаат практичен и ефикасен пристап до базата на податоци на законите и судската пракса со user-friendly алатки за пребарување - Способноста за истражување и анализа дозволува пребарување по слободен текст ,пребарување по повеќе критериуми, филтрирање на резултатите на неколку начини, вклучително и типот на содржината, надлежноста и предметот

Потпоглавје 1.3 Зголемување на отчетноста
Интервентно поле 1.3.1Зголемување на отчетноста преку унапредување на рамката за етичка и дисциплинска одговорност За целите на ова потпоглавје треба да се разјаснат соодветните улоги на Здружението на судии и на Судскиот совет во оваа област, како и соодветните разграничувања на етиката и дисциплината во правната рамка.
1.3.1.1	Изработка на рамка за етичка одговорност ЕТИЧКА ОТЧЕТНОСТ	1. Потполно е оперативен Етичкиот комитет со соодветен кадар што постапува по етички и дисциплински прашања	ЗС / Одлуки, Извештаи, описи на работно место, планови за распределба, обука	- Постои етичка рамка за судиите и за стручниот кадар во судовите со јасни и предвидливи материјални барања, јавно е достапна и има доследна пракса за нивната примена. Како ќе се спроведува/ мониторира/ оценува и од кого? - Институционализиран е принципот на функционална (лична, процесна) независност на судијата што постапува по конкретен предмет од другите судии. Xxxx е новината тука и на кој начин таа треба да биде имплементирана/ мерена? Нели ваквата независност е веќе институционализирана со тоа што е спомената во Уставот и во другите инструменти? Ваквиот исход упатува на тоа дека сега постои недоволна институционализиран функционална независност (на судиите од другите судии) – на што се базира ова? Кои вакви конкретни примери/ проблеми се идентификувани? Како ќе бидат решавани? - Институционализирана е должноста за непристрасност на судијата. Како ова ќе се прави во пракса? Како ќе се мери и мониторира? Дали е веќе содржано во законската рамка? - Разграничени се во пракса етичките барања (позитивни принципи на однесување) од дисциплинските правила (негативни забрани). Овој исход не е во надлежност само на ЗС. - Појаснети се во пракса системските или тешките повреди на етичките барања што се основ за поведување дисциплинска одговорност. Овој исход не е во надлежност само на ЗС. - Вклучување на Етичкиот кодекс во заклетвата пред стапување на должност судија (дали ова е навистина приоритет? Зошто е неопходна Стратегија за да се постигне ова?)

		3. Редовно се ажурира Кодексот на судиска етика	ЗС/ Одлуки
		4. Редовно се ажурираат Правилата за однесување на стручната служба	ЗС, ССС / Одлуки
		5. Се изработуваат, редовно се ажурираат и им се доставуваат прирачниците и едукативните модули за етичка рамка на судиите и судовите	ЗС, ССС / Одлуки, обуки, публикации
1.3.1.2	Изработка на рамка за дисциплинска одговорност ДИСЦИПЛИНСКА ОДГОВОРНОСТ	1. Се назначува кадар да постапува по дисциплински прашања. Каков кадар? Xxxx е целта на овој резултат? Не е јасно.	СС / Одлуки, договори, описи на работно место, планови за распределба, обука	- Поставени се јасни, предвидливи и применливи основи за дисциплинска одговорност, како и за разрешување. Зошто Стратегијата не се повикува на спроведувањето на препораките на Венецијанската комисија во оваа област? -Постои достапна, аргументирана и доследна пракса кај СС во врска со етичките и дисциплинските прашања. Европската комисија во повеќе наврати јасно кажа, пред усвојувањето на Законот и по неговото усвојување, дека создавањето на овој Совет е грешка и дека не го зајакнува системот на дисциплина и разрешување на судиите. Токму спротивното – дополнително ја искомплицира веќе загрижувачката ситуација. Мислењето на Венецијанската комисија од месец декември 2015 година уште еднаш недвосмислено препорача овој Закон целосно да биде укинат. Така што, Стратегијата за реформи која го имплементира овој Закон нема да биде прифатена од Европската комисија. Зошто Стратегијата во своите исходи не го вклучува целосното имплементирање на препораките на Венецијанската комисија во оваа област? - Дефинирани се делокругот и опсегот на mens rea (намера, небрежност, итн.) и сфаќањата на предизвикана штета за цели на утврдување на дисциплинска одговорност (со појаснување на потребата за нивно кумулативно или поединечно разгледување) - Примена на принципот на пропорционалност при разрешувањето како најтешка дисциплинска санкција во правото и праксата; проширена е листата на други дисциплински санкции, вклучително и опомена, јавна опомена, парична казна, обврска за посетување континуирана обука, објавување на истражувачки трудови, итн. Добро е теоретски, но во пракса првиот обид за изготвување на ревидирана законска рамка направен во 2015 година беше критикуван од Европската комисија и од Венецијанската комисија; ова треба да биде одразено во Стратегијата. - Се применува принципот на сразмерност при одлучувањето дали и која дисциплинска санкција треба да се изрече. Зошто е избришана првичната формулација предложена од консултантот („казни и други практични последици во случај на непосетување на континуирана обука“)? Ова е од суштинско значење и веќе е содржано за другите професии кои се опфатени со Стратегијата. - Предвидени се казни и други практични последици поради непосетување на континуирана обука. - Предвидена е една постапка за сите дисциплински предмети - Целосни гаранции за правичноста на постапката во дисциплинските предмети пред раководните тела за судството; дефинирано е правото на пристап до дисциплинскиот предмет за засегнатиот судија или службеник, опсегот и степенот на обврската за обезбедување информации на трети лица и на јавноста во врска со дисциплинските предмети во тек
		2. Целосно оперативен Совет за утврдување на фактите и покренување на постапка за утврдување на одговорност на судија. Европската комисија не го поддржува ова. Неопходно е укинување на Законот со кој се формира Советот, согласно јасната препорака на Венецијанската комисија, а не да биде имплементиран преку реформската стратегија. НОВА ИНФОРМАЦИЈА: Комисијата дознава (од медиумите) дека овој Закон сега можеби ќе се укинува, но без да има било какво објаснување за ваква измена во пристапот, ниту на кој начин ќе се спроведе ваквата намера за да не дојде до попречување на работењето, имајќи предвид дека новиот систем е веќе воспоставен.	СС / Одлуки, договори, описи на работно место, планови за распределба, обука
		3. Ревидирана е регулаторната рамка за материјалните дисциплински правила процедури и за телата надлежни да постапуваат по дисциплински предмети. Ако овој резултат се планира во рамките на Стратегијата за реформа на правосудството, тогаш зошто на почетокот од минатата година набрзина беа усвоени значителни законски измени (во погрешна насока)?	СС, МП, Собрание /Одлуки, закони и правила изменети и дополнети
		4. Изработени се, доставени се и редовно се ажурираат прирачници и едукативни модули за дисциплинската рамка	СС / Одлуки, обуки, публикации
		5. Потполно е оперативен онлајн системот за поднесување претставки против судиите. Зошто оваа Стратегија има приоритет да ги развива претставките преку интернет против судиите кога главен проблем со кој се соочува државата е немањето на функционален механизам за претставки за судиите, кој тие би го користеле во случаи кога се случуваат мешања во нивната независност? Види делот 1.1.2 погоре.	СС / Одлуки, софтвер, обуки, прирачници, ревизиски извештаи
		6. Се објавува и анализира статистиката за дисциплинските предмети во годишните извештаи на судството. Ова е веќе направено. Зошто е вклучено во Стратегијата? Зошто е ова приоритет кога актуелниот број на судиите кои биле предмет на дисциплински постапки се намали во последните години, после многу години на претерано користење на дисциплинските мерки?	СС / Извештаи
1.3.1.3	Развој на интерни и екстерни надзорни механизми. Каков екстерен махнизам за надзор е предвиден? 1.3.1.3 во целина е слаба и недоволно развиена – не се јасни ниту колоната за дејствие (активност), ниту колоната за резултат, ниту колоната за исход, а не постои ниту комуникација помеѓу нив. За интерниот и екстерниот надзорен механизам е предвидено да овозможат контрола против злоупотребата на дисциплинскиот систем од страна на органите кои го спроведуваат?	1. Постои регулаторна рамка за улогата и надлежностите на органите надлежни за покренување на дисциплинкса постапка, за водење на истрага и за одлучување за ирзрекување на дисциплинска мерка. Ова треба да се појасни. Актуелниот/ нов систем кој веќе има сеопфатна законска рамка (а во тој случај, пак, која е поентата на овој резултат) или е задоволителен или не е, а целта е истиот да биде отстранет согласно препораката на Венецијанската комисија – и во тој случај ова треба да биде наведено како резултат/ исход.	СС, МП, Собрание / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила	- Оптимизирана е институционалната рамка за интерниот надзор, постои баланс кај нејзините надлежности (нејасна, неамбициозна и бесмислена формулација) - Постои ефективен механизам за истражување на предмети, разгледување на претставки од поединци за дисциплински предмети и примена на антикорупциски мерки во рамките на судството. Оваа форрмулација е бесмислена. Стратегијата треба целосно да биде усогласена со државната Програма за спречување на корупцијата и судир на интереси (види точката 6.1.1. од Програмата и Делот 1.1. од нејзиниот Акциски план), и подобра нејзина примена така што ќе се предвиди конкретна политика за интегритет на правосудниот и обвинителниот систем надополнето со соодветен систем за управување со ризикот од корупција, како и други конкретни мерки за спречување и борба против коруптивните пракси во овие два потсектори. Актуелните мерки за борба против корупцијата се ограничени и фрагментирани и не се усогласени со државната Програма. - Постои мешовит пристап во внатрешниот надзор заснован врз разговори и мотивација/санкции - Се предвидуваат јасни, предвидливи и применливи исклучоци во системот на случајна распределба на предмети и се пропишува постапка за повторна распределба по случаен избор доколку се јави ваков исклучок. Поентата е дека со системот на случајна распределба на предмети, и исклучоците од него, може да се манипулира – дури и да биде целосно автоматски. Од тие причини, системот треба да биде мониториран за да не се случуваат такви работи, било од екстерен или фукнционално независен надзор. Станува збор за имплементација а не за законска рамка. Значи, кој е тој што ќе врши мониторинг на системот, одблизу и независно, и како ова ќе се постигне од технички аспект?
		2. Ревидирана е регулаторната рамка за (автоматската) распределба на предмети по случаен избор. Зошто ова е ставено во делот за отчетност? Треба да се премести во посоодветно поглавје. Тука првенствено се работи за заштита на системската независност и непристрасност а секундарно е определувањето на индивидуалната одговорност. Забелешка од експертот: Главен проблем тука е што обично може да се манипулира со системот за распределба на случаите по случаен избор, па поради тоа системот треба да се набљудува одблизу (било од надворешен или функционално независен надзор). Второ прашање е кој треба да биде одговорен кога ќе бидат откриени такви случаи. Ова бара да се увиди дали раководителот на судијата манипулирал со системот, или судијата делувал под притисок, или пак судијата делувал индивидуално. Што е предвидено за решавање на главниот проблем?	СС / Одлуки
		3. Достапни се на интернет годишните анкетни листови за имотната состојба на сите судии. Ова е обврска која веќе постои во законот и веќе е спроведено во пракса на интернет страницата на SPCP. Ако не сите судии ги исполнуваат своите законски обврски, кој ќе се погрижи за систематското спроведување на оваа обврска (Судскиот совет или SCPC) и на кој начин истата ќе се спроведува (прекршочни постапки или дисциплински постапки, или нешто друго?) Ова е едноставна цел кој не бара постоење на стратегија – не е јасно зошто ова досега не е направено. Оваа мерка ќе треба поубаво да се објасни за да може да биде ефикасна во пракса. На кој начин оваа мерка е усогласена со другите слични мерки во рамките на државната Програма за спречување на корупцијата и со Законот за спречување на корупцијата? Во документот исто така недостасува и важното прашање во врска со судир на интереси на судиите (на пример: активна проверка, евентуално систематско објавување на изјавите за судир на интереси на судиите).	СС, МП, Собрание / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила, извештаи, публикации

Потпоглавје 1.4 Зголемување на ефикасноста Ова се преклопува со 1.1.2 и 1.2.3 каде се содржани бројни резултати кои се однесуваат на ефикасноста. Зошто сите прашања поврзани со ефикасноста не се стават во еден дел/ едно поглавје? За првпат, развојот на систем за управување со работењето на судовите и негова евалуација треба да биде основа на секоја цел поврзана со ефикасноста и содржана во оваа Стратегија. Сепак, ова не е доволно образложено во документот (ниту во точката 1.1.2, ниту во 1.2.1, ниту во 1.4.). Уште повеќе, клучот за ефикасноста на судскиот систем е постоење на соодветен број на компетентни, професионални добро обучени судски кадар кои се соодветно распределени низ судскиот систем. Во оваа Стратегија треба да се предложат конкретни мерки и реформи со цел унапредување на статусот и гарантирање на професионализмот на судскиот кадар. Во последните години судскиот кадар се жалеа и јавно протестираа против слабите услови за работа, политичкиот непотизам и слабото управување со ресурсите во правосудниот систем. Истовремено, законската рамка која ги определува професионалните барања за судскиот кадар во смисла на ниво на образование и искуство беше ослабена наместо зајакната. Добри и фукнционални судски кадар се незаменлива алатка за остварување на ефикасност и професионалност во правосудството. Невклучувањето на посебен дел кој би се однесувал на судскиот кадар (или барем како потпоглавје) е значителен недостаток на актуелниот нацрт текст, особено ако земем предвид колку простор, на пример, е посветено на правните професии (во текстот подолу) за кои постои помала потреба од реформирање.
Интервентно поле 1.4.1 Зголемување на ефикасноста преку рационализација на хоризонталната и вертикалнта надлежност во сите видови на процеси
1.4.1.1	(1) Оптимизација на судската мрежа и (2) рационализација на судската надлежност ЕФИКАСНОСТ Ова се две целосно одвоени цели – и двете се мошне обемни и комплицирани на свој начин. Тие не треба да бидат групирани заедно како една активност туку да бидат соодветно поделени во мерки кои се однесуваат на оптимизирање на судската мрежа (што претставува физичка, организациска мерка) и на оние кои се однесуваат на рационализација на судската надлежност (која е законодавна мерка)	1. Ревидирана е процесната регулаторна рамка за сите видови постапки, при што се промовира ефикасност при постапувањето по предметите Општо и недоволно јасно, во насока на бесмисленост.	СС, ВС, ВУС, МП, Собрание на РМ / Одлуки, закони и правила	- Оптимизирана е судската мрежа откако е извршена темелна анализа на недостатоците и проценка на ефектите, при што земено е предвид да се изврши рамнотежа меѓу ефикасноста и правичноста Иако ваквата „темелна анализа на недостатоците и проценка на ефектите“ сè уште не е направена, сепак Судскиот совет во месец јануари 2016 година одлучи официјално да го намали бројот на судии во правосудството од 740 на 636, и тоа најверојатно по случаен избор (т.е. одлуката на Советот не образложува зошто била избрана токму оваа бројка). Ако Стратегијата тврди дека ќе биде направена една работа а истовремено се прави спротивното пред Стратегијата да биде усвоена официјално, ова сериозно му штети на кредибилитетот на Стратегијата. - Хармонизирани се процесните регулативи за спорови со доминантни елементи од јавното право (вклучително и граѓански и трговски спорови) Што точно значи ова? Овој резултат не е јасен во однос на неговата цел. - Во казненото право се прави појасна дистинкција меѓу прекршоците и кривичните дела и тоа влијае врз соодветните постапки. Ова е добро, но се преклопува со Поглавјето за административна правда. - Со процесните правила се промовира ефикасност, како и скратеност на постапките за мали и неспорни тужби, (одредени) управни спорови и прекршоци - Со прекршоците се постапува преку поедноставена постапка, при што се обезбедуваат минималните гаранции за „правичност на кривичните постапки“ – ова сеп преклопува со Поглавјето 5 за административна правда. - Некои аспекти од процесите не се регулираат повеќе со закони, туку со деловник и праксата на Врховниот суд (ВС) (пр. за прашања на допуштеност на тужбите, известувања, организација на рочиштата, итн.), како и преку праксата на пониските судови (пр. во случаи на утврдување на критериумите за одобрување или одбивање на дозволата за жалба). - Со системите за управување со работата редовно се вчитуваат податоци во врска со бројот на предмети и продуктивноста, поставените цели, нивно мерење, предлозите за приспособување на буџетот и понатамошен развој на политиките во врска со организацијата на судовите, институционализиран е пристапот заснован на аргументи кон сите структурни реформи во судството. Ова е релевантно во однос на системите за управување со работењето/ перформансите на судовите, но НЕ Е соодветно одразено во Делот 1.2. погоре, кој треба да се однесува на таа тема (а наместо тоа тој и понатаму ги меша управувањето со работењето на судовите со професионалната евалуација на судиите). Да се премести во точниот дел од Стратегијата.
		2. Ревидирана е регулаторната рамка за судската надлежност во граѓански/трговски, управни и кривични предмети. Ова е веќе направено. На пример: Стратегијата за реформирање на кривичното право 2007-2009 година, големиот проект за целосен „ремонт“ на кривичната постапка во 2010 година, измените во ЗПП од 2005, 2008 и 2010 година. Не се препорачува само формално да се повторува фразата „ревидирана регулаторна рамка“ (за граѓански, трговски, административни и кривични постапки – ова суштински значи сè) без притоа да се објасни што е она што треба да се ревидира. Дали била направена анализа на потребите? Ако не, како било утврдено дека постои потреба од ревизија? Кои проблеми биле идентификувани? Како истите ќе бидат решавани? ЗОШТО и НА КОЈ НАЧИН било заклучено дека повеќето претходни циклуси за подобрување се покажале како несоодветни? Дали била направена проценка на нивната ефективност? На кој начин новите подобрувања ќе се разликуваат од претходните?	СС, ВС, ВУС, МП, Собрание на РМ / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила
		3. Ревидирана е регулаторната рамка за организацијата на судовите. Оптимизирана е судската мрежа. Оптимизацијата на судската мрежа е долгорочна препорака од надворешните и од експертите на ЕУ. Станува збор за сложена активност која бара детална проценка на потреба и анализа на оптовареноста со судски предмети. Не е доволно само да се напише „оптимизирана е судската мрежа“ туку истото треба детално да се објасни. Постои загриженост дека оваа цел е тесно поврзана со воведувањето, и добивањето на повратен одговор од, соодветен систем за евалуација и управување со работењето на судовите – сепак, оваа цел исто така не е адекватно образложена на ниту едно место во Стратегијата.	СС, ВС, ВУС, МП, Собрание на РМ / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила, извршени се буџетски резерви, подготвени се и се применуваат нови органиграми, описи на работно место и планови за распределба
1.4.1.2	Развој на системот на жалби за да се урамнотежи пристапот до правдата и ефикасноста/еднообразноста на праксата² ЕФИКАСНОСТ Забелешка од експертот: Блокот на мерки од 1.4.1.2 кој се однесува на системот за жалби не е јасно дефиниран и во некои случаи содржи и контроверзни исходи. Овие чувствителни мерки треба јасно да бидат образложени и усогласени со стандардите на ЕСЧП и на Европската унија. Дали овие мерки се засноваат на темелна анализа на состојбата, која би значела оправдување за нивно спроведување? Ако е така, тогаш ние би биле заинтересирани да го видиме тоа. Ако не е така, тогаш тие не треба да бидат вклучени без дополнително јасно образложение (кое обично е поддржано и со статистички податоци за тоа кои се конкретните проблеми во системот за жалби кои тие сакаат да ги решаваат).	1. Ревидирана и формирана е регулаторната рамка за улогата на судот и судската пракса во допуштањето и испитувањето на предметот во сите инстанци	СС, ВУС, Апелационите судови, МП, Собрание на РМ / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила	- Постои можност на странките да се повлече жалбата во секоја фаза - Не постои автоматско одлагање на примената по основ на жалба во граѓански и административни спорови. Дали ова се заснова на најдобрите/ добрите пракси? Нели постои потреба да се ограничи, во разумни рамки, можноста за жалби за да се намали обемот на жалби или бројот на неосновани жалби? - Воведено е задолжително застапување од адвокат во втор степен кај сите видови предмети што опфаќаат само правни прашања или кај предмети со значителна парична вредност; - задолжително застапување од адвокат во трет степен. Зошто е ова приоритет? Дали во пракса има голем број на незастапувани страни во втор и во трет степен? - Се ревидираат правата на третите лица да интервенираат во жалба во сите видови постапки, како и на жртвите во кривичните постапки. Зошто? Кој е конкретниот проблем кој бил идентификуван во оваа смисла, и кој треба да се решава? - Се консолидира концептот на „најдобар напор“ во сите видови постапки за да се намали фактичкиот и правниот опсег на жалбената ревизија на претходните наводи на странката; судот има на располагање алатки за санкционирање на странката што ги задржувала доказите. - Концептот „интересот на правдата“ се дефинира за да се ограничи фактичката или правната истрага од второстепениот суд по службена должност; - Судиската дискрециона моќ при одлучувањето по жалба подлежи на тестот на „разумност“. - Повторното целосно сослушување на веќе изведени докази и повторниот распит на сведоците во жалбената постапка се дозволуваат само во ограничен број на предмети (сериозни повреди во утврдување на фактите и правото од понискиот суд) - Не се воведуваат нови докази во жалбената постапка. - Можностите за воведување на нови правни аргументи во жалбената постапка се многу ограничени (критериуми за „последична тужба“ во граѓански постапки, итн). - Жалителите во оригиналната жалба имаат обврска посебно да се наведат фактичките и правните аргументи, и тоа во жалбена матрица. - На судот не му се наметнува законски утврден временски рок во врска со постапувањето во кој било предмет во кој било степен на надлежност (се заменува барањето за разумен рок“ кај донесување на одлука во жалбена постапка „што е можно побрзо“), освен во некои ограничени категории на предмети (за брзо ревидирање на времените мерки што се однесуваат на слободата или имотот, итн.) - Во случај на преиначување на пониската одлука како принцип не се враќаат предметите на повторно одлучување; се носи нова одлука во втор или трет степен; предметот се враќа на повторно одлучување само во вонредни околности што не може да се корегираат по жалба (сериозни процесни повреди во понискиот степен (ништовност на писмената, неправилно застапување од адвокат по службена должност, незаконски состав, несоодветен суд, итн.) и само кога има потреба од опширно повторно оценување или изведување на нови докази). Без да ги исклучиме општите забелешки од експертот содржани во првата колона, ова е една од областите во која проблемот е познат повеќе години, и овој исход е поддржан со статистички докази (во прв ред историјатот на коруптивни случаи, особено корупцијата на високо ниво). Сепак, секоја стратегија треба да има појасно определување на проблемот, во аналитичка/ наративна форма – ова е нешто што недостасува во овој документ (исто како и за другите исходи од оваа колона). - Не се дозволува враќање на повторно одлучување во случај на недопуштени докази или несоодветно оценување на доказите од понискиот суд. - Ревизијата во трет степен е од вонредна природа за сите видови на процеси; критериумите опфаќаат комплексни правни прашања, еднообразност на праксата, или „прашања од значителен јавен интерес“ и тие мора да се покажат и да се оправдаат за да се допушти жалбата во трет степен. Што значи ова? Дали во моментов постои четврти степен? Кој е идентификуваниот проблем? Зошто е ова приоритет? Екстремно деталната природа на овие исходи упатува на тоа дека веќе била направена некаква проценка на потребите/ анализа на недостатоците. Ваквите информации треба да бидат основа на Стратегијата но истите недостасуваат во нејзиниот текст. Едноставното споменување на исходите без притоа да се образложи што е она што довело до нив не е добра пракса, го намалува кредибилитетот на документот и прави истиот да не биде приемчив.
		2. Ревидирана е регулаторната рамка за законските изземања, опсегот и постапката на испитување предмети во жалбената постапка во втор и трет степен и во кривични, граѓански и управни спорови.	СС, ВУС, Апелационите судови, МП, Собрание на РМ / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила
		3. Ревидирана е регулаторната рамка во однос на опфатот и постапката за испитување на случаите
		.	СС, ВУС, Апелационите судови, МП, Собрание на РМ / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила
			СС, ВУС, Апелационите судови, МП, Собрание на РМ / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила
			СС, ВУС, Апелационите судови, МП, Собрание на РМ / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила
		3. Јасно е разграничен опсегот на ревизија на фактичките и правните прашања во законите, праксата и теоријата, како и на прашањата за службените овластувања на повисокиот суд и извршувањето на судиската дискрециона моќ.	СС, ВУС, Апелационите судови, МП, Собрание на РМ / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила
		4. Ревидирање на процесните закони и другите регулаторни рамки со цел да се приспособи системот на жалби за поголема еднообразност на праксата.	ВС, ВУС, Апелационите судови, МП, Собрание на РМ / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила
		5. Изработени, разделени и редовно се ажурирани прирачници и едукативни модули за новиот систем на жалби. Забележуваме дека во првичниот текст беа содржани многу подетални резултати во оваа колона, како и подетални исходи во последната колона, која беше отстранета. Ова се припишува на сегашната значителна неповрзаност помеѓу активностите (дејствијата) – резултатите – исходите. Поради тоа, целиот дел 1.4.1.2 не е јасен во однос на тоа КОИ ПРОБЛЕМИ биле идентификувани и ВРЗ ОСНОВА НА ШТО се избрани разните решенија. Ова е суштинско.	АСЈО, ВС, ВУС, Апелациони судови / одлуки, обуки, публикации


Интервентно поле 1.4.2 Зголемување на ефикасноста и пристапноста на судовите преку унапредување на социо-економските услови и судските капацитети Целта на оваа област не е јасна. Ако целта е ефикасност, тогаш „социо-економските услови на судиите“ нема што да бараат во овој дел. Ако целта е достапност на судовите до граѓаните (што е категорија пристап до правдата), тогаш истата не е доволно развиена и треба да се премести во Поглавјето 3. Во моментов нема дејствија и активности кои се однесуваат на достапноста. Тука не е јасно значењето на зборот „пристап/ достапност“. Дали станува збор за физички пристап за лица со посебни потреби, дали подразбира подобрување на преведувачките и толкувачките услуги, дали значи подобрување на информациите наменети за оние кои ги користат услугите на судовите преку информатичка или комуникациска стратегија (опфатено во други делови), дали значи преструктурање на судските такси и надоместоци за да бидат ценовно достапни за страните во судските постапки? Ако целта е унапредување на материјалните и техничките услови во судовите (кое е релевантно на ефикасноста) тогаш во текстот недостасуваат поврзаните резултати и исходи и тие треба да се додадат.
1.4.2.1	Развој на социо-економски услови во судството НЕЗАВИСНОСТ	1. Ревизија на регулаторната рамка за правата на судиите, другите професионални гаранции и социјална заштита на судството и на судскиот кадар. Ова е прашање на судската независност и не припаѓа во делот на ефикасноста. Исто така нема никаква врска ниту со достапноста. Судиите и судскиот кадар не треба да се третираат во иста категорија за оваа цел. Условите за судиите се основни за независноста и непристрасноста на правосудството, а условите за судскиот кадар не се.	СС, МП, ЗС, Собрание / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила	- Судството и судскиот кадар добиваат разумен надомест и заштита преку висината на платата, бенефициите и осигурителните планови утврдени со закон во зависност од нивната улога, искуство и други јасни и објективни критериуми. Ова не се работи се однесуваат на ефикасноста. За судиите тоа е прашање на НЕЗАВИСНОСТ (т.е. намалување на ризикот од корупција преку разумни плати) а за судскиот кадар ова е прашање на КВАЛИТЕТ (т.е. провлекување на најдобрите кандидати со разумни плати). - Судството и судскиот кадар можат да ги извршуваат своите функции во безбедно опкружување и имаат право, заедно со своите семејства, да бидат заштитени од државата. Безбедноста на судиите и на судскиот кадар е неопходна но таа нема врска ниту со ефикасноста на судскиот систем ниту со достапноста на судовите за граѓаните. - Постојат делотворни механизми на жалба против не постапувањето на државата по своите обврски кон судството и судскиот кадар. Наведете некои примери како ова би функционирало и за какви обврски станува збор. Судиите и судскиот кадар не треба да се ставаат во иста категорија.
1.4.2.2	Развој на пристапноста и судските капацитети за корисниците на судките услуги ПРИСТАП ДО ПРАВДАТА Ова е единствената релевантна активност во рамките на оваа точка но истата не е доволно развиена. Неопходно е повеќе да се работи на конкретни резултати и исходи, и сите прашања поврзани со пристап до правдата треба да бидат групирани на едно место. Ова исто така се преклопува со Поглавјето 3.	1.Унапредени капацитети и состојбата на судовите	СС,, ЗС, МП / Одлуки, физибилити студии, спроведени набавки	- Истражување на задоволството на корисникот ќе се користи како клучен фактор во одлучување за било каков развој на инфраструктурата во судовите - Проекции за бараните капацитети на судовите и нивната предвидена структура поткрепени со докази од студии и рефлектирани во соодветните политики - Поголема примена на јавно-приватни партнерства во обезбедување на сите услуги на судовите - Поголема конкуренција меѓу различни даватели на услуги Резултатите не се доволно развиени и тие маргинално се однесуваат на пристапот до судовите (пристап до правдата) – да се ревидира.
1.4.2.2		2. Ревизија на регулаторната рамка за јавно-приватно партнерство (ЈПП) во обезбедување на услуги на судовите	СС,МП / Одлуки, физибилити студии, спроведени набавки
Интервентно поле 1.4.3 Зголемување на ефикасноста преку е-Правда Иако е-правдата придонесува кон ефикасноста, таа не треба да се споменува на повеќе места во Стратегијата затоа што тоа ги прави исходите потешки за следење. Големиот број на преклопувања и повторувања во Стратегијата не се добра пракса. 1.4.3. се преклопува со Поглавјето 6 (како и одредени делови од поглавјата 2-5). Треба да се направи избор за тоа каде во Стратегијата ќе бидат опфатени информатичките системи и е-правдата, наместо да бидат расфрлани на повеќе места и тоа на начин кој ги прави збунувачки имплементацијата и мониторингот. Можеби би било добро сите мерки поврзани со информатичко-комуникациската технологија да бидат групирани на едно место т.е. во Поглавјето 6, со цел јасност, доследност и обезбедување на неопходната меѓусебна поврзаност помеѓу овие системи и нивен координиран развој и управување (види исто така и забелешките во Поглавјето 6).
1.4.3.1	Унапредување на користењето на информациски системи (ИС)за поголем развој на е-правда услугите ИНФОРМАТИЧКА ТЕХНОЛОГИЈА	1.Потполно оперативен информациски систем за управување на судовите, вклучително и потполно оперативен електронски систем за управување со предметите, Потполно оперативна нова верзија на АКМИС (систем за управување со предметите) Ова е еден од најскапите делови на Стратегијата, но нема никакви информации за буџетот и за изворите на финансирање (барем индикативни информации). Ова го поткопува кредибилитетот на овој документ.	СС,АСЈ,Судови/ Одлуки,меморандуми за соработка ,Физибилити студија , Мастер план за имплементација, хардвер и софтвер,обуки,прирачници,ревизиски извештаи	- Потполно електронско управување на сите институционални функции - Потполно електронско управување и следење на предмети (пред повисоките инстанци), е-известување, е-покани, е-судења (во некои случаи), е-плаќања случајна распределба на предмети, аудио или видео снимање на сите рочишта, информациски систем со датабаза за судска пракса за интерна употреба, информациски систем со датабаза на законодавство -Со системите за управување со работата редовно се вчитуваат податоци во врска со приливот на предмети и продуктивноста, поставените цели, нивно мерење, предлозите за приспособување на буџетот и понатамошен развој на политиките во врска со организацијата на судовите, институционализиран е пристапот заснован на аргументи кон сите структурни реформи во судството. Зависи од тоа дали ќе биде воведен соодветен систем за управување со работењето – нешто што во моментов не е предвидено во Стратегијата. Делот 1.2. погоре, кој би требало да се однесува на оваа тема тоа не го прави и наместо тоа продолжува да ги меша управувањето со работењето на судовите и професионалната евалуација на судиите). -Потполно лиценциран систем за електронско управување со предмети, вклучувајќи ги и барањата за заштита на личните податоци и решенија за безбедност и за итни случаи -Интероперабилен ИС со државни органи и останати органи и институции - Лесни за користење веб-страници на судовите со пребарувачи што овозможуваат да се поврзува пребарувањето на законодавството со пребарувањето на судската пракса на ВС и на другите повисоки судови под конкретен законски акт - Автоматизирани или online системи за мерење на задоволството на корисниците. Овие исходи се амбициозни но поради тоа што не се надополнети со целосно образложени колони на активности и резултати (или не се поддржани со соодветна наративна проценка на сегашната состојба и идентификуваните потребни/ недостатоци), тие немаат кредибилитет.
		2. Склучени се и се спроведуваат договори за услуги (СЛА)	СС, / Одлуки, меморандуми за соработка, извештаи
		3. Потполно се оперативни кол центрите и хелп-деск службите на централно и регионално ниво	СС, / Одлуки, хардвер и софтвер, обуки, прирачници, ревизиски извештаи
		4. Изработена е книга со стандарди за набавка на ИКТ производи и услуги	СС, / Одлуки, публикации
		5. Потполно е оперативен информацискиот систем за управување на судовите (МИС) за централизирана контрола на прашањата поврзани со раководењето и управувањето (вклучително и посебен софтвер за човечки ресурси и електронско профилирање на сите судии и судски кадар). Воведени се и ефективно се употребуваат канали за интерна електронска комуникација за судството (раководни тела / судови / судии / стручна служба)	СС, АСЈО, Судови / Одлуки, меморандуми за соработка, физибилити студија, мастер план за имплементација, хардвер и софтвер, обуки, прирачници, ревизиски извештаи
		6. Потполно оперативен е електронскиот систем за управување со предмети	СС, Судови / Одлуки, хардвер и софтвер, обуки, прирачници, ревизиски извештаи
		7. Воведени се и ефективно се употребуваат каналите за електронска комуникација помеѓу судството и другите државни и недржавни чинители во правосудниот сектор.	СС, МП, ЈО, Адвокатска комора, Собрание / Одлуки, меморандуми за соработка, хардвер и софтвер, обуки, прирачници, ревизиски извештаи

Индикатори за влијанието за Поглавјето 1

1. Анкетите за испитување за задоволството на корисниците (што се спроведуваат како дел од системот за управување со работата на судството или од надворешни набљудувачи) ја потврдуваат зголемената доверба во општеството во судството генерално, а особено во неговата независност, непристрасноста и стручност (појдовна основа: 2016 г. - зголемување за 5%; цел за 2018 г. - зголемување за 15%; цел за 2020 г. - зголемување за 25%).

2. Анкетите за набљудување на судењата спроведувани од надворешни набљудувачи покажуваат унапредување кај состојбата со правичноста на постапките во истиот суд, апелационо подрачје или судска надлежност (појдовна основа: 2016 г.)

3. Утврдено е годишно намалување од 10% во бројот на пресуди од ЕСЧП во однос на структурни повреди при судските одлуки (појдовна основа: релевантни пресуди од ЕСЧП изречени во 2015 г.; се земаат предвид само пилот пресуди или повторливи случаи).

4. Годишно намалување во висина од 5% во бројот на предмети пред ЕСЧП коишто утврдуваат разлики во праксата на домашните судови при примената на домашното законодавство или кои утврдуваат повреди на независноста или непристрасноста на судот или на правичноста на постапката или на правата на одбраната или на условот за „разумен рок“ (појдовна основа: релевантни пресуди од ЕСЧП изречени во 2015 г.).

5. Унапредено е спроведувањето на генералните мерки во поглед на пресудите од ЕСЧП изречени во врска со државата (појдовна основа: број на случаи во тек пред Комитетот на министри при Советот на Европа при што општите мерки се изрекуваат на крајот од 2015 г.; предлог за цел за 2018 г. - севкупно намалување за 15%, намалување на бројот на случаи подзасилен надзор за 25%; цел за 2020 г. - севкупно намалување за 25%; намалување на бројот на случаи под засилено надзор за 35%).

6. Се утврдува годишно намалување од 20% од страна на КМ при СЕ кај неспроведувањето на индивидуални мерки од пресудите на ЕСЧП во врска со земјата (појдовна основа: 2016 г.).

7. Се подобрува рангирањето на земјата во однос на разните релевантни меѓународни индикатори поврзани со работата на судството, како што се Индикаторите за владеењето и Индексот за владеењето на правото (институт на Светска банка), Извештајот за глобална конкурентност на Светскиот економски форум (СЕФ), ранг листата на Xxxxxx Xxxx, Проектот за светска правда (Индекс за владеење на правото), Транспаренси интернешенал (ЦПИ, итн.), Xxxxxxxxxx Xxxxxxxx Трансформацион Индекс (БТИ), Индексот на Светска банка за Doing Business (појдовна основа: 2015 г.).

9. Во извештаите за напредокот од ЕУ,како и во разни други политички документи, се потврдува напредокот на земјата на полето на реформите во судството (појдовна основа: 2014-2015 г.).

За да се може да се направи проценка дали индикаторите се релевантни или соодветни, неопходно е да се вметнат реалните статистички податоци за годините кои се појдовна основа: 2015 и 2016 година. Ако не, истите ќе останта теоретски и бесмислени (т.е. без можност за споредување).

Целите поврзани со ЕСЧП не се амбцизиозни и немаат смисла, затоа што во пракса има само неколку прекршувања во годината. Исто така, што се подразбира под „структурно прекршување“? Зошто се земаат предвид само пилот пресудите или случаите кои се повторуваат? Во предвид треба да се земат сите случаи, вклучувајќи ги оние кај кои е утврдено прекршување и оние кои спогодбено се решаваат, за да може точно да се покаже степенот на незадоволство кај оние кои покренуваат случаи против државата пред ЕСЧП.

И покрај фактот дека слабото спроведување на пресудите на ЕСЧП е актуелна тема во ХЛАД и итен приоритет за реформи, и споменато во извештаите за напредокот во претходните пет години, истото не никаде опфатено во Стратегијата (но го има кај овие индиктори). Ова е недоследност. Стратегијата треба да ги предвиди конкретните чекори за тоа како да се подобри спроведувањето и како да се решаваат системските проблеми кои таа ги идентификува.

Забелешки од експертот на Комисијата: Севкпно земено, добро е. Но, поради тоа што недостасуваат бројките за појдовните основи не е можно да се даде суд дали овие индикатори се доволно амбициозни или реални. И покрај фактот дека ова е добар почеток од аспект на развивање на индикаторите, истите индикатори се повторуваат на крајот од секое потпоглавје.

Поглавје 2

Казнено-правен систем

Импулсот за реформа на кривично правниот систем зема замав со стапувањето во сила на новиот Закон за кривична постапка на ДАТУМ… (немањето на основни информации влијае на кредибилитетот на документот). Сепак, одредени предизвици за ефикасно спроведување на законската рамка постојат и понатаму. Особено, ЈО во моментов се соочува со неколку стратешки предизвици, околу институционалните реформи, обидувајќи се да се доближи до европските стандарди и најдобрите меѓународни компаративни искуства. Кои се овие стратешки предизвици? Подобрувањето на независноста, компетентноста, одговорноста и ефикасноста на ЈО е од клучно значење во овој поглед. Зошто се споменува „баланс“ во овој контекст – сите овие се основни елементи на владеењето на правото; не би требало да има сугестии за правење компромис со било кое од нив. Треба да се зајакне независноста и на структурно ниво (во однос на другите институции) и на функционално ниво (на поединечните обвинители). На кој начин ова произлегува од новиот Закон за кривична постапка кој е споменат на почетокот? Поврзаноста тука не е јасна. Со цел да се одговори на овие предизвици (кои предизвици? Уште не се никаде наведени), стратегијата, исто така, се фокусира на понатамошни реформи и појаснување на етичката и дисциплинската рамка, управувањето со перформансите, и системите за професионална обука на обвинители. Вкупно девет реченици со анализа на актуелните недостатоци и проблеми беа избришани од првичниот нацрт текст изготвен од експертот, поради што читателот нема информации. Како резултат на тоа, пасусот е бесмислен и исто така не објаснува кои се „актуелните предизвици“.

„Новата“ кривична постапка (која повеќе не е нова) не ги засега само обвинителите туку и судовите, истражителите, полицијата, царината, финансиската полиција, осомничените/ обвинетите, жртвите, итн. Зошто во овој контекст е споменато само Јавното обвинителство?

Уште повеќе, имајќи ја предвид важноста која е дадена на обвинителството, од кои причини во Стратегијата не е наведено и Специјалното јавно обвинителство? Секоја евентуална проценка на потребите треба да посочи дека треба да биде формирано Специјално јавно обвинителство како резултат на празнините/ неадекватностите во постојниот правосуден систем, и треба да предвиди на кој начин ќе биде поддржана неговата работа од практичен и финансиски аспект, сè до завршувањето на мандатот на ова обвинителство.

Исто така, во подоброто рационализирање во кривичната постапка помеѓу спротивставените и инквизиторски пристапи наложува зголемување на правата на одбраната во фазите на претходната постапка и главната расправа, посилни капацитети за справување со сведоци, појасни и предвидливи процедурални правила и практики, вклучувајќи формални стандарди за докажување на вина, на ризик (за цели на притвор), конфискација и др. Не е објаснето зошто ова не било направено во последните 6 години откако е усвоен новиот Закон за кривична постапка, и зошто сега ова мора да биде вклучено во Стратегијата за реформа, толку доцна, по усвојувањето на Законот. Ова може да биде индикатор за сериозен неуспех во планирањето и подготовките за промените во 2010 година (и покрај тригодишниот vacatio legis за изготвување и дополнителните три години за имплементација, кои веќе поминаа). Ова треба да биде објаснето во Стратегијата.

Додека цврстите и сеопфатни политики за борба против корупцијата и организираниот криминал веќе се креирани со помош на претходните национални политики, оваа стратегија ќе даде дополнителен придонес за правосудниот сектор во напорите за спречување на корупцијата и борбата против организираниот криминал. Особено, ќе бидат развиени внатрешните механизми за зголемување на судството и обвинителството (зголемување на што во рамките на судството и обвинителството? Оваа реченица не е јасна. Зошто е избришано „отчетност и справување со корупцијата“ кога токму тоа е целта на оваа решеница?), како дел од институционалниот развој на овие две клучни засегнати страни. Имајте предвид дека Стратегијата треба целосно да биде усогласена со општата државна Програма за спречување на корупцијата и судир на интереси (види точката 6.1.1. од државната Програма и Делот 1.1. од нејзиниот Акциски план). Таа треба да го зајакне второво така што ќе предвиди конкретна политика за интегритет за правосудниот и обвинителскиот систем со соодветен систем за управување со ризикот од корупција, како и други конкретни мерки за спречување и борба со коруптивните пракси во овие два потсектори. Мерките за борба против корупцијата кои сега се предвидени во овој документ се ограничени и фрагментирани и не се усогласени со државната Програма. Повеќе внимание би можело исто така да се посвети на решавање на препораките на ГРЕКО од четвртиот круг на евалиација. Покрај тоа, ќе се води сметка за развојот на институционалните капацитети на обвинителите за ефективно да ги водат истрагите за корупција и организиран криминал. Целта не е одразена во резултатите наведени подолу. Покрај тоа, поголема примена на истражување, анализи и управување со ризик и водење политики за откривање и спречување на криминалот ќе биде спроведена, заедно со поголема фактичка контрола на истражно-извршните служби од страна на обвинителството и подобрена меѓуинсттитуционална соработка во откривање и спречување на криминалот на домашно и меѓународно ниво. Покрај тоа, ќе треба да се подобри материјалната и процесната законска рамка со цел да се доближи земјата до кривично правните законодавството на ЕУ, а особено до законската регулатива од областа на борба против организираниот криминал. Целта не е одразена во резултатите наведени подолу (види Поглавје 2.3.). Заеднички стандарди во материјалното и процесното казнено право, ќе ја олеснат судската соработка во кривичната материја, како и ќе изградат поблиска соработка со Европравда, други EУ агенции и земји-членки.

Конечно, за унапредување на системот за управување со затворите е неопходно со цел да се постигне подобра рамнотежа помеѓу интересите за превенција од криминал, од една страна, и рехабилитација и ресоцијализација од друга страна. Овие интервенции треба да влијаат и вр сеопфатното подобрување на затворските услови и развојот на ефективни механизми за истрагата на лошо постапување. Зошто е ова опфатено во Стратегијата за реформа на правосудниот сектор кога веќе постои посебна Стратегија за реформа на затворскиот сектор (2015-2019)? Ваквите преклопувања имаат сериозни последици за имплементација и мониторингот затоа што создаваат забуна, и истите треба да се избегнуваат. Освен тоа, недостатокот на индивидуализиран, пристап до докази за превенција на криминалот, рехабилитација и ресоцијализација сведочи за не користењето на алтернативните санкции и мерки. Новиот Закон за пробација ги разгледува овие прашање, а предвидува 4 форми на условна казна: истражна- обезбедува информации и оценување на судството, надзор на сторителите во заедницата врз основа на судска наредба, пенитенцијарна пробација со подготовка на затворениците за отупст, и условен отпуст со заштитен надзор. Оваа стратегија се фокусира на развојот од функционален модерен пробациски орган во согласност со европските стандарди и најдобри практики. Зошто? Кога веќе има посебна Стратегија за пробацијата (2013-2016)? Ваквите преклопувања треба да се избегнуваат. За што е потребна ефективна соработка со судството, обвинителството и голем број на институции кои може да обезбедат соодветни услуги за рехабилитација и да се справуваагт со сторителите, вклучувајќи ги министерството за здравство, внатрешни работи и социјална политика, локалните власти и граѓанските организации. Сеопфатниот институционален развој на пробацијата ќе бара подобрувања во регулаторната рамка, подобрено управување и обучени човечки ресурси, напредна инфраструктура како што се канцеларии и информациски системи, современи методи за интервенција и процеси, како и увид во инспекцијата и ефикасноста на управувањето. Работен план ќе биде подготвен за да се идентификуваат потребните ресурси.

Општи забелешки за Поглавјето 2:

Стратегијата за правосудството треба да избегнува дуплирања/ мешања со други релевантни стратегии (или нивно менување), особено до Стратегијата за развој на затворите, Стратегијата за пробација и Стратегијата за развој на полицијата. Затоа се препорачува да бидат избришани оние елементи кои се повторуваат, внесуваат замена или ги менуваат другите специјализирани стратешки документи во потпоглавјата 2.2 и 2.4.

Другите стратешки документи за кои е надлежно Министерството за внатрешни работи треба исто така да бидат земени предвид за да се избегнат дуплирања/ контрадикторности (на пример: полициската работа која се заснова на разузнавање, перење на пари, антитероризам).

Формирањето на правосудна полиција која би работела во рамките на истражните центри е решение кое повеќе години ѝ се презентира на Комисијата како главна иновација во „новата“ кривична постапка – но ова сепак не е вклучено во ова Поглавје што е индикатор за недоволен кредибилитет на Стратегијата, особено имајќи ги предвид сериозните одложувања и неактивност во оваа област, и илустрирано со фактот дека истражните центри се на самиот почеток од нивното формирање. Зошто оваа област не е опфатена во Стратегијата и која ќе биде иднината на правосудната полиција/ истражните центри?

Стратегијата исто така не кажува ништо во врска со неопходните измени во новиот Закон за кривична постапка, имајќи предвид дека неговата имплементација досега покажа сериозни недостатоци и неизвесности. Стратегијата исто така не предвидува целосна усогласеност на овој Закон со другите релевантни закони, особено со Законот за Јавното обвинителство. И конечно, Стратегијата не кажува ништо за политиката за кривично осудување и за иднината на проблематичниот Закон за одредување на кривичните санкции кој изгледа дека се меша со принципот на независноста на судството, како и со Кривичниот закон, и на кој му се спротиставија стручните лица во правната професија и академиците (имајќи предвид дека дека дури и во земјите со обичајно право законите со задолжително законско осудување се заменуваат со необврзувачки насоки).

Стратегијата исто така можела да направи обид да ги усогласи националното законодавство и пракса со растечкиот корпус на право на Европската унија кое се однесува на процедуралните права на осомничените/ обвинетите во кривична постапка и жртвите на криминал, како и со обемното кривично право на ЕУ и меѓународната соработка по кривични прашања (види, на пример, забелешките во потпоглавјето 2.3. подолу)

ПОГЛАВЈЕ 2 КАЗНЕНО-ПРАВЕН СИСТЕМ
Потпоглавје 2.1 Зголемување на независноста, транспарентноста, компетентноста, отчетноста и ефикасноста на Јавното обвинителство (ЈО) Нејасно е кои стратешки насоки биле избрани за редефинирање на надлежностите и функциите на главниот обвинител/ канцеларијата на јавниот обвинител и на Советот на јавни обвинители. Која ќе биде идната улога на овие тела и нивните односи? Се предлага ова важно прашање подобро да се образложи во потпоглавјето 2.1. затоа што во моментов тие се збунувачки а на моменти и контрадикторни. Како и во другите делови од Стратегијата, недостасува општ осврт на сегашната состојба и на актуелните предизвици кои треба да се решаваат. Се препорачува да се изменат другите делови од Стратегијата кои се однесуваат на управувањето со обвинителството, на пример 2.1.1.2. (дали Советот и Јавното обвинителство заедно и понатаму ќе работат на стратешко планирање и развој на регулативата?), 2.1.1.3, 2.1.1.4., целото подрачје 2.1.2 (која ќе биде поделбата на улогите помеѓу Советот и Јавното обвинителство во врска со управувањето со работењето и евалуацијата на обвинителите, интерниот надзор, системот за професионална обука?), областа 2.1.3. (идните улоги на Советот и на Јавното обвинителство/ главниот обвинител во дисциплинската одговорност на обвинителите?)
Дејствие		Краен рок за имплементација			Критериуми за реализација			Буџет (Износ во МКД)
Дејствие		Крај на 2016 г.	Крај на 2018 г.	Крај на 2020 г.	Производ	Одговорно тело/Начин	Исход	Државен	Друг
Интервентно поле 2.1.1Зголемување на независноста и транспарентноста на ЈО преку развој на раководните капацитети
2.1.1.1	Преиспитување на поставеноста на јавното обвинителство во рамките на системот за управување со обвинителството и негови клучни надлежности Кои недостатоци беа идентификувани како актуелни? Во документот недостасува објаснување на сегашната состојба и на потребите/ предизвиците.				1. Ревидирана е регулаторната рамка за раководниот систем на обвинителството, како и на Јавниот обвинител на РМ(ЈОРМ) и на Советот на јавни обвинители (СЈО) Зошто? Кои недостатоци беа утврдени во пракса кои бараат вакво ревидирање?	PG (што е ова PG? Не е дефинирано), ЈОРМ, СЈО, МП, Собрание / Одлуки, закони и правила изменети и дополнети	- СЈО, независната структура за само- раководење на ЈО, е активно вклучен во изработката на политиките за обвинителството, со одлучувачка моќ на ЈОРМ во СЈО - Рационализирани се надлежностите на ЈОРМ и на СЈО во целокупното одлучување за ЈО, при што СЈО има одредена улога во изработката на политиките на полето на институционалното раководење и управување за ЈО, а ЈОРМ има примарна улога во изработката на политиките поврзани со примена на кривичното право и постапка од страна на ЈО - ЈОРМ има примарна улога на оперативно ниво во имплементацијата на сите политики и правила на ЈО - СЈО има адекватни кадровски и финансиски ресурси - Воспоставен е раководен систем за вработените во обвинителството - Постојат јасни и предвидливи критериуми и процедури за изборот и разрешувањето на ЈОРМ при што соодветно се зема предвид неопходната компетентност и личните квалитети - Институционализација на функционалната независност на обвинителите во надзорот/подреденоста и кај системите за распределба на предмети - Воспоставен е систем за специјализација во зависност од категориите на кривичните дела и други особености - Се предвидуваат јасни, предвидливи и применливи правила и исклучоци во системот за распределба на предмети Оваа детална листа на исходи треба да биде надополнета со јасно идентификување на потребите/ недостатоците – ова во моментов недостасува. Ова не е проблематично само за читателот туку е проблематично и за соодветна имплементација и за мониторинг на имплементацијата. Мора да се образложи (појасни) зошто било одлучено да се спроведуваат токму тие мерки, за органите кои ќе ги имплементираат тие мерки, за разните засегнати страни во правосудниот сектор но и за општата јавност. Ова исто така е и прашање на транспарентност, достапност и односи со јавност).
2.1.1.1					2. Ревидирана е регулаторната рамка за надзор и хиерархиска подреденост, за распределбата на оперативните надлежности меѓу разните единици и за системот на доделување предмети во рамките на ЈО Зошто? Кои недостатоци беа утврдени во пракса кои бараат вакво ревидирање?	ЈОРМ, СЈО, МП, Собрание / Одлуки, закони и правила изменети и дополнети
2.1.1.2	Развој на капацитети за стратешко планирање и регулаторен развој						- Интерните и екстерните механизми за следење и оценување (СиО) и ревизиските извештаи сведочат за задоволителниот степен на спроведување на Подпоглавјето за обвинителството од Стратегијата за реформа на правосудниот сектор (СРПС), како и адекватен степен на буџетски и финансиски ресурси за ефективно промовирање на независноста, отчетноста, компетентноста и ефикасноста на ЈО -ЈО обезбедува редовен и конструктивен придонес во креирањето на политиките поврзани со реформата во правосудниот сектор. Ова обично е една од должностите на ЈО. Ако не е, тогаш тоа покренува загриженост и ќе треба да се објасни причината за тоа. - Примена на статистички и емпириски пристап во креирањето на политиките за обвинителството - Примена на квантитативни и квалитативни алатки за следење и оценување при внатрешната евалуација на спроведувањето на политиките за обвинителството - Примена на комплексни квантитативни и квалитативни методологии за СиО при интерното ревидирање на спроведувањето на сите политики за обвинителството -Годишните извештаи вклучуваат анализи на вкупна статистика водејќи сметка за институционалниот развој на практична и ефикасна примена на Законот за кривична постапка, употребата на специјални истражни мерки. Генерално, истите забелешки како погоре
					1. Поставен е посебен кадар во СЈЈ и ЈО за постапување по прашања за стратешко планирање и регулаторен развој Во документот мора јасно да се изразат зголемените буџетски средства и кадровски ресурси кои се неопходни. Додавањето на дополнителен административен (и тоа голем) товар без притоа да се објасни кои би биле ресурсите за поддршка на таквата работа е решение без кредибилитет.	СЈЈ, ЈОРМ / Одлуки, договори, описи на работно место, планови за распределба, обука
					2. Изработени се, доставени се и редовно се ажурираат прирачници и едукативни модули за стратешко планирање и регулаторен развој	СЈО, ЈОРМ, АСЈО / Одлуки, обуки, публикации
					3. Изработени се и доставени годишните извештаи за обвинителството Нели ова е веќе направено? Што е она што треба да се подобри кај сегашната пракса?	СЈО,ЈОРМ / Одлуки, извештаи
2.1.1.3	Развој на капацитети за буџетско и финансиско управување						-Поголема финансиска независност на ЈО - ЈО доставува аргументирани буџетски барања при што се применува хармонизиран пристап и се зајакнуваат регионалните капацитети за буџетско планирање и формулирање - При формулирањето на буџетот на обвинителството и при неговата имплементација се применува програмско буџетирање (МТБФ) и методологии за буџетирање засновано врз работењето со примена на индикатори на нефинансиско работење - Поактивно користење на алатките за е-правда, информациските системи, истражувањето и анализата, како и на пристапот заснован врз докази со цел оправдувањето на буџетските потреби - Хармонизиран пристап и зајакнати регионални капацитети за буџетско планирање и формулирање - Зголемен е квалитетот на управувањето со јавните финансии (ПФМ) кај обвинителството, оптимизирано е користењето на поштенските, форензичките, правните и другите служби - Воспоставен е единствен процес за јавни набавки врз основа на хармонизирана проценка на потребите на сите сектори во обвинителството. Генерално, истите забелешки како погоре
					1. Назначен е специјализиран кадар во СЈО и ЈО што постапува по прашања за буџет и финансиско управување Во документот мора јасно да се изразат зголемените буџетски средства и кадровски ресурси кои се неопходни. Додавањето на дополнителен административен (и тоа голем) товар без притоа да се објасни кои би биле ресурсите за поддршка на таквата работа е решение без кредибилитет.	XXXX, СЈО / Одлуки, договори описи на работно место, планови за распределба, обука
					2. Потполно се оперативни посебните финансиски единици (под покровителство на подрачните ЈО), надлежни за формулирање на буџетски барања и им служат на сите ЈО во рамките на апелационото подрачје Императив е зголемените буџетски и човечки ресурси неопходни за оваа цел да бидат јасно одразени во документот.	XXXX, СЈО / Одлуки, договори, описи на работно место, планови за распределба, обука
					3 Изработени се, доставени се и редовно се ажурираат прирачници и едукативни модули за буџетско и финансиско управување
2.1.1.4	Развој на капацитети за ПР/комуникација						- Воспоставени се и редовно се користат каналите за интерна комуникација меѓу ЈОРМ и СЈО; помеѓу ЈОРМ и основните јавни обвинителства, и помеѓу ЈОРМ и обвинителите/службениците; воспоставен е механизам за постапување по регулаторни и раководни прашања меѓу ЈОРМ и СЈО - Воспоставени се и редовно се употребуваат што значи ова? канали за надворешна комуникација меѓу обвинителството и другите државни органи во правосудниот сектор; се дава доследна реакција од раководните тела за обвинителството во име на ЈО кон сите обиди за мешање во независноста, како и за промовирање на интересите на институцијата истиот коментар како и за судиите во Поглавје 1. Не е јасно каков механизам е воспоствен, и дали воопшто е воспоставен, за обвинителот да се пожали/да биде заштитен од обидите – како внатрешни така и надворешни – за мешање во неговата/нејзината работа. На кое тело може ЈО (односно жртвата н мешањето) да се обрати? Повикувањето на обвинителствотои според кривичниот законик не е доволно бидејќи мешањето односно притисокот може да дојде од самото јавно обвинителство и, доколку е така, најверојатно ЈО нема да спроведе соодветна истрага за истото. Ова е голем предизвик со кој земјата се соочува во моментов, но сепак недостасува од оваа стратегија, што го подрива нејзиниот кредибилитет. - Јасни, предвидливи и применливи услови за пристап и учество на јавноста во седниците на СЈО какви „рочишта“ спроведува СЈО?или пак тука треба да биде „состаноци“? (во англиската верзија стои „рочишта“, заб. прев.), навремена претходна најава на дневниот ред на седниците, јавност на одлуките на СЈО - Примена на индивидуализиран пристап во комуникацијата на ЈО со корисниците во зависност од нивната категорија (странка/застапник, возраст, образовен степен, социјален/правен статус, итн.) во кој контекст и како точно би се применило ова? Недостасуваат детали во однос на тоа кој проблем/прашање се обидуваме да решиме на овој начин. - Систем на кариера и управување со работата кај обвинителството што опфаќа мотивациски мерки за обвинителите со цел да се остварува почест контакт со јавноста преку публикации, спроведување истражувања, посета на образовни установи и при ангажирање во други социо-образовни активности - Редовна употреба на анкетите за истражување на задоволството на корисниците од страна на надлежните органи на ЈО за мерење и унапредување на квалитетот на услугите многу добро - Редовна размена на искуства на обвинителство Европа и други меѓународни сродни организации
					1. Потполно оперативна е службата за односи со јавноста при СЈО	ЈОРМ, СЈО / Одлуки, договори описи на работно место, планови за распределба, обука
					2. Единици (службеници) за односи со печатот во сите подрачни единици на ЈО Коментар на секторскиот експерт: Многу корисно	ЈОРМ, СЈО / Одлуки, договори, описи на работно место, планови за распределба, обука
					3. Изработени се, доставени се и редовно се ажурираат прирачници и едукативни модули за ПР/комуникација	ЈОРМ, СЈО, АСЈО / Одлуки, обуки, публикации
					4. Изработен е пишан деловник, доставен е и се применува кај СЈО на сите седници	СЈО / Одлуки, прирачници
					5. Редовни презентации од страна на обвинителите во образовните установи на разни нивоа	ЈОРМ, СЈО, АСЈО / Презентации, публикации
					6. Соопштенија за јавноста за предмети за кои има интерес во јавноста важно е да се знае / илустрира која дефиниција на јавниот интерес ќе се користи	ЈОРМ, СЈО / Одлуки, извештаи
					7. Потполно оперативна мрежа за европска и меѓународна соработка	ЈОРМ, СЈО / Одлуки, Меморандуми за соработка, конференции, стажирање

Интервентно поле 2.1.2Зголемување на компетентноста преку унапредено управување со кариерата и работењето не постои нешто што се нарекува управување со кариерата И работењето, управувањето со кариерата на поединците и управувањето со работењето на одредена служба се две потполно различни работи, системи за професионална обука, истражување и анализа
2.1.2.1	Развој на стандарди за работата и системи за евалуација поврзани со кариерата на сите обвинители и за обвинителскиот кадар	1. Одобрена е Рамката за оценување на работата на обвинителството со којашто се хармонизираат стандардите за работата за обвинителите, службата и ЈО одделенијата	ЈОРМ, СЈО / Одлуки, извештаи, прирачници	- Редефинирани се целите за целото ЈО/одделните ЈО служби, конкретни обвинители, службеници - Воведени се квантитативни и квалитативни меѓусебно поврзани и споредливи критериуми за работењето за сите обвинители, раководни тела за ЈО и ЈО служби за да го контролираат и мерат работењето имајќи предвид пошироки стратешки рамки - Систем заснован врз заслуги и бодови со јасни, транспарентни и објективни критериуми и процедури за движење во кариерата ова предизвикува забуна – каков е сегашниот систем и по што се разликува ова од сегашноот систем? - Одбирањето кандидат за конкретно работно место се одвива на конкурентен начин кои позиции? Не е јасно - Хармонизирани и автоматизирани се процесите, со примена на алатки за истражување и анализа и управување со ризици за сите прашања поврзани со кариерата и управувањето со работата Повторно (како и во делот 1.2 погоре) се прави забуна помеѓу (а) управување со каариерата / професионално оценување на поединци со (б) оценување на работењето на службата, кои се две потполно различни работи. Не посоти нешто што се нарекува „оценување со криерата И работата“. Хармонизирани и автоматизирани процеси се користат за оценување на работењето на обвинителската служба, но не треба да се користат за оценување на поединци односно во врска со нивните кариери. - Лесно пристапна и доследна пракса на раководните тела за ЈО во врска со прашањата за кариера и управување со работата „управувањето со криерата и работата“ се две потполно различни работи. Овој цел дел треба да се ревидира за да се покаже дека ова е точно разбрано. - Редовно се употребуваат анкетите за истражување на задоволството на корисниците од страна на раководните тела за ЈО и ЈО служби за мерење и унапредување на системот за управување со работата за разлика од анкетите на задоволството на корисниците спомнати во делот погоре (каде граѓаните се корисници на услугите на ЈО), кои субјекти ќе бидат анкетирани во овој контекст? Дали обвинителите и вработените во обвинителството ќе бидат анкетирани во однос на тоа колку се задоволни од работата на телата за управување? Да се појасни.
		2. Ревидирани се описите на работните места и на политиките за пополнување на сите работни места во О служба преку упатување кон ППЕ	ЈОРМ, СЈО / Одлуки, извештаи, правилници, прирачници
		3. Пилот проект за новиот систем за управување со работењето во ЈО служби	XXXX, СЈО / Одлуки, извештаи
		4. Ревидираните правила и процедури за движење во кариера , прераспределба (префрлање на друго работно место во ЈО служба) и унапредување се изработуваат врз основа на искуството од пилот проект	ЈОРМ, СЈО / Одлуки, извештаи, правилници, прирачници
		5. Се изработуваат истражувања и анализи, извештаи за проценка на ризикот во врска со управувањето со работата	XXXX, СЈО / Извештаи
		6. Редовно се спроведуваат анкети за испитување на задоволството на корисниците во сите ЈО служби како дел од новиот систем за управување со работењето	ЈОРМ, СЈО / Одлуки, извештаи
		7. Се изработуваат, доставуваат и редовно се ажурираат прирачници и едукативни модули за системот за управување со работењето	АСЈО / Одлуки, обуки, публикации
2.1.2.2	Развој на интерен надзорен механизам и управување со ризик Секторски експерт: ова е интересна цел, но не е баш јаснои како треба да биде остварена	1. . Воспоставена е регулаторна рамка за надзор врз квалитетот	ЈОРМ, СЈО, МП, Собрание на РМ / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила	- Ефективен интерен надзорен механизам што врши планирано следење на резултатите и активностите поврзани со работењето на судиите и јавните обвинители, евалуација од страна на обвинителството врз спроведувањето на неговите политики за квалитет/систем за управување со работењето, истражува поединечни претставки- Се применува мешовит пристап заснован врз разговори и мотивациски мерки/санкции кај системот за управување со работењето - Интегрирано е управувањето со ризици и се користи како алатка за раководење и управување со ЈО
2.1.2.2		2. Редовно се изработуваат извештаи за проценка на ризиците со препораки за унапредување на раководењето и управувањето со ЈО	ЈОРМ, СЈО / Одлуки, извештаи
2.1.2.3	Подобрување на системот за почетна обука (ПО) Зошто? Треба да се појасни што не чини со сегашниот систем за почетна обука	1. Изработени се, редовно се ажурираат и се ставаат во електронски библиотеки посебни (посебни од што?) наставни планови за ПО, како и курсеви за учење од далечина Како се разликува ова од она што веќе се прави? Недостасува објаснување на тековната состојба.	АСЈО / Одлуки, извештаи, публикации	- АСЈО целосно оспособена за изработка на наставните планови за почетна обука АСЈО во моментов не е способна? И покрај фактот дека АСЈО обучила повеќе генерации на обвинители кои потоа биле назначени во ЈО. Што воопшто значи овој исход? - Примена на пристап заснован врз решавање на конкретен проблем во наставата - Клучните предмети од почетна обука опфаќаат методи за толкување на правото, товар и формализирани стандарди на докажување во кривичната постапка, обвинителска слобода на одлучување, политики за казни и жалби, судска пракса како извор на право, , ораторски вештини, професионална етика и дисциплински прашања, информациски технологии, психологија - Хармонизирани се курсевите за почетна обука на обвинителите и на другите правни професионалци (судии, адвокати, итн.), некои наставни планови и курсеви се хармонизирани Како се разликува ова од она што во моментов веќе се прави? - Институционална поврзаност помеѓу почетната обука и системот за избор на обвинители што значи ова? - Целосно и редовно се ажурира листата како и се користат сите лица од постојаната листа на едукатори, вклучително и едукатори од регионот - Во листата на редовни едукатори се и искусни правни практичари, европски и меѓународни едукатори Има преклопување со поглавје 1, каде има еден дел кој се однесува на подобрување на обуката на АСЈО за судии и друг дел за подобрување на обуката на АСЈО за обвинителите (како и други големи делови за обуките за другите правни професии, во рамките на нивните тела). Можеби би било покорисно да се напише едно поглавје за АСЈО, или пак поглавје за сите видови на обука и прашања на надлежности во врска со правните професии.
		2. Воведени се и се употребуваат механизми и автоматизирани алатки за утврдување на потребите од обука, како и за проценка на капацитетот и квалитетот	АСЈО / Одлуки, прирачници, софтвер, обуки
		3. Воспоставен е и се применува систем за избор и подготовка на едукатори, како и пристап „обука за обучувачи“ (ТОТ)	АСЈО / Одлуки, меморандуми за соработка, прирачници, софтвер, обуки
2.1.2.4	Подобрување на систем за континуирана обука (КО)	1. Диверсифицирана е задолжителната КО за обвинителите и обвинителскиот кадар во зависност од нивната улога и искуство Како ова се разликува од она што веќе се прави? Во овој документ недостасува објаснување на тековната состојба.	АСЈО, ЈОРМ, СЈО, МП, Собрание / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила	- Примена на индивидуализиран пристап кон КО - АСЈО [што е НАПУ? (во англиската верзија стои НАПУ, заб. прев.) Не е дефинирано во овој документ] потполно оспособена за изработка на наставниот план за континуирана обука автономно од другите чинители од правосудниот сектор и од донаторската заедница - Примена на пристап заснован врз постапување по конкретен проблем во наставата - Клучните предмети од континуирана обука опфаќаат методи за применана правото, товар и формализирани стандарди на докажувањето во кривичната постапка, обвинителска слобода на одлучување, политики за казни и жалби, судската пракса како извор на право, , ораторски вештини, професионална етика и дисциплински прашања, информациски технологии, психологија, стратешко планирање, буџетско и финансиско управување, СиО, ПР/комуникација - Хармонизирани се курсевите за континуирана обука на обвинителите и на другите правни професионалци (судии, адвокати, итн.), - Целосно и редовно е мобилизиран постојаниот тим на едукатори, вклучително и едукатори од регионот - Во листата на редовни едукатори се и искусни правни практичари, европски и меѓународни колеги - Редовна пракса, стажирање и студиски посети на ЕСЧП, ЕСП и на обвинителските тела на земјите-членки на ЕУ - Информацискиот систем за управување (ИС) на АСЈО е интероперабилен со системите на раководните тела за судството и со високообразовните институции (ВОИ) Има преклопување со поглавје 1, каде има еден дел кој се однесува на подобрување на обуката на АСЈО за судии и друг дел за подобрување на обуката на АСЈО за обвинителите (како и други големи делови за обуките за другите правни професии, во рамките на нивните тела). Можеби би било покорисно да се напише едно поглавје за АСЈО, или пак поглавје за сите видови на обука и прашања на надлежности во врска со правните професии.
		2. Се изработуваат и редовно се ажурираат и се ставаат во електронски библиотеки посебни (посебни од што?) наставни планови за КТ, како и курсеви за учење од далечина	АСЈО / Одлуки, извештаи, публикации
		3. Воведени се и се применуваат механизми за утврдување на потребите од обука, проценка на капацитетот и квалитетот, како и автоматизирани алатки	АСЈО / Одлуки, софтвер, обуки, прирачници, ревизиски извештаи
		4. Воведен е и се применува систем за избор и подготовка на едукатори, како и пристап „обука за обучувачи“ (ТОТ)	АСЈО / Одлуки, меморандуми за соработка, прирачници, обуки
		5. Потполна оперативност на мрежата за европска и меѓународна соработка, како и спогодби за соработка со обвинителските тела на ЕУ	АСЈО, ЈОРМ, СЈО / Одлуки, Меморандуми за соработка, конференции, стажирања
2.1.2.5	Развој на доследна пракса на ЈО	1. Потполна оперативност на единицата за истражување и анализа во ЈО, одговорна за преточување на истражувањата во пракса на ЈО (изрекување казни, основи за жалба, користење на обвинителска дискреција, итн.) Зголемените буџетски и човечки ресурси потребни за ова треба да бидат јасно одразени во документот. Додавањето на дополнително, големо, административно управување без образложение како ќе се обезбедат потребните ресурси, не е кредибилно.	ЈОРМ, СЈО / Одлуки, договори, описи на работно место, планови за распределба, обука	- Постојана комуникација меѓу единиците за истражување и анализа на ЈО, АСЈО и ВОИ; - се спроведуваат законодавни и јуриспруденциски развојни активности и политики како што е предложено во истражувачките трудови, анализите на недостатоците и извештаите од проценките на ефектите - Лесни за користење алатки за пребарување врз основа на клучни зборови на веб-страницата на ЈО што овозможуваат да се пребарува јавно-обвинителската пракса (казнена, жалбена политика) и релевантната судска пракса можеби не е реално да се зборува за лесни за користење алатки за пребарување на интернет страницата на ЈП, кога ЈО не е опремено со основните хардрверски/софтверски алатки за ИТ и сѐ уште нема функционалн поврзаност со судскиот систем (Договорот на ИПА за набавка им обезбеди на судските институции техничка опрема за размена на податоци, која сѐ уште не се користи целосно во пракса), ниту пак соодветна интернет страница, ниту пак доволно вработени за ИТ? Се чини дека има проблем со подредувањето според приоритетот, што треба да се појасни. Ова треба да се премести во поглавјето на ИТ. - Редовна употреба на интернет форумот за обвинителите и други интернет ресурси, при што им се овозможува да разменуваат мислења за судската пракса, примена на правото, информации и материјали за обуки, конференции, семинари - Јасна и предвидлива пракса на ЈО за изрекување казни, поднесување жалби, обвинителската дискреција и други клучни политики - Обврзувачка природа на горенаведените политики на ЈО; ефект врз оценувањето на работењето, предвидена дисциплинска и други форми на одговорност за непостапување по горенаведените политики од страна на секој обвинител
		2. Договори за соработка меѓу обвинителствата (единиците за истражување и анализа), и високообразовните институции (ВОИ) за иницијативи за размена на истражувачка работа од областа на обвинителската пракса	ЈОРМ, СЈО, АСЈО, ВОИ / Меморандуми за соработка, одлуки, извештаи
		3. Редовно се изработуваат истражувачки и аналитички трудови што ги дефинираат разликите меѓу праксата на ЈО и законските акти/судската пракса и даваат препораки за унапредување	ЈОРМ, СЈО, АСЈО, ВОИ / Публикации, извештаи
		4. Се изработуваат пишани прирачници и други публикации (за изрекување казни, основи за жалба, обвинителската дискреција) врз основа на истражувачки и аналитички трудови, одобрени како официјални политики на ЈО и широко се дистрибуираат на интернет и преку други канали	ЈОРМ, СЈО / Одлуки, прирачници, публикации, извештаи

Интервентно поле 2.1.3Зголемување на отчетноста преку унапредување на рамката за етичка и дисциплинска одговорност
2.1.3.1	Понатамошна изработка на рамка за етичка одговорност и дефинирање на опсегот и делокругот за уживање на индивидуалните права и слободи од страна на обвинителите и ЈО кадар	1. Потполна оперативност на Комисијата за етичка и дисциплинска одговорност при СЈО Во стратегијата недостасуваат основни податоци за ова тело – дали веќе постои или се планира?	СЈЈ, ЈОРМ / Одлуки, извештаи	- Етичка рамка за обвинителите и ЈО кадар со јавно достапна и со доследна пракса за нивната примена - Практична и ефикасна применана принципот на функционална (лична, процесна) независност на обвинителот што постапува по конкретен предмет од несоодветно мешање на друг обвинител - Обезбедени практични и ефикасни гаранции за овозможување на непристрасност на обвинителот - Разграничување во пракса на етичките барања (позитивни принципи на однесување) од дисциплинските правила (негативни забрани) многу добро – истиов овој исход недостасува во делот за судството во Поглавјето 1 погоре - Јасна, предвидлива и применлива дефиниција на делокругот и опсегот (вклучително и на разумните ограничувања) на уживањето од страна на обвинителите и ЈО кадар на правото на приватност, слободно убедување, изразување, здружување и други индивидуални права и слободи - Разјаснета и доследно применлива пракса на домашните судови што го потврдува статусот на обвинителите како „јавни личности“ со потребниот степен на транспарентност за цели на примена на законите и правилата за клевета, заштита на лични податоци и други релевантни закони и правила - Обвинителите и ЈО кадар можат да се приклучат или да формираат локални, регионални, национални или меѓународни здруженија за да ги застапуваат своите интереси и да го штитат својот статус - Појаснети се во пракса системските или тешките повреди на етичките барања што се основа за поведување на дисциплинска одговорност. Сегашниот систем/практика треба да се опишат во овој документ, како и идентификуваните проблеми (треба да се појасни за што точно се работи?)
		2. Назначен е специјален кадар што постапува по етички и дисциплински прашања Зголемените буџетски и човечки ресурси потребни за ова треба да бидат јасно одразени во документот. Додавањето на дополнително, големо, административно управување без образложение како ќе се обезбедат потребните ресурси, не е кредибилно.	СЈЈ, ЈОРМ / Одлуки, договори, описи на работно место, планови за распределба, обука
		3. Усвоени се и редовно се ажурира Кодекс на јавно-обвинителска етика	СЈО / Одлуки
		4. Се ревидира регулаторната рамка за делокругот и опсегот на уживање од страна на обвинителите и ЈО кадар на правото на приватност, слободно убедување, изразување, здружување и други лични права и слободи	СЈО, ЈОРМ / Одлуки
			СЈО, ЈОРМ, МП, Собрание / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила
		5. Се изработуваат, доставуваат и редовно се ажурираат прирачници и модули за едукација за етичката рамка на обвинителите и ЈО кадар	АСЈО, СЈО / Одлуки, обуки, публикации
2.1.3.2	Изработка на рамка за дисциплинска одговорност	1. Ревидирање на одредбите за орган што постапува по дисциплински прашања Што значи ова? Во моментов нема ваков орган? Нели Советот на јвни обвинители постапува по дисциплинските прашања? Зошто се користи ваква нејасна формулација?	СЈО, ЈОРМ / Одлуки, договори, описи на работно место, планови за распределба, обука	- Достапна, аргументирана и доследна пракса за етичките и дисциплинските прашања на ЈО - Практична и ефективна примена на дисциплинските правила и повреди на правото; - Без дисциплинска повреда во случаи на легитимно извршување на обвинителската слобода на одлучување нели е ова очигледно? Зошто треба ова да биде во стратегијата? Дали против обвинителите се спроведуваат дисциплински мерки за легитимното извршување на обвинителската слобода на одлучување? Ве молам појснете. - Дефинирани делокругот и опсегот на mens rea (намера, небрежност, итн.) и сфаќањата за предизвикана штета за цели на утврдување на дисциплинска одговорност (со појаснување на потребата за нивно кумулативно или поединечно разгледување) - Проширена е листата на дисциплински санкции, и опфаќа разрешување, опомена, јавна опомена, парична казна, обврска за посетување континуирана обука, објавување на истражувачки трудови, итн. Како и во другите области, сегашната состојба не е ниту опишана ниту анализирана. - Примена на принципот на сразмерност при одлучувањето дали и која санкција да се изрече - Мерки и други практични последици поради непосетување на континуирана обука - ЈОРМ ги разгледува сите дисциплински предмети - Дефинирани се правото на пристап до дисциплинскиот предмет за засегнатиот обвинител или вработен, делокругот и опсегот на обврската за информирање на трети лица и јавноста за тековни дисциплински предмети
		2. Ревидирана е регулаторната рамка за материјални дисциплински правила, процедури и надлежни тела	СЈО, МП, Собрание / Одлуки, закони и правила изменети и дополнети
		3. Изработени се, доставени и редовно се ажурираат прирачници и модули за едукација во врска со дисциплинската рамка	АСЈО, СЈО / Одлуки, обуки, публикации
		4. Потполно е оперативен онлајн системот за поднесување претставки против обвинителите	СЈО, ЈОРМ / Одлуки, софтвер, обуки, прирачници, ревизиски извештаи
		5. Се објавува и анализира статистиката за дисциплинските предмети во годишните извештаи на обвинителството	СЈО / Извештаи
2.1.3.3	Развој на интерни и ектерни надзорни механизми	1. Воспоставена е регулаторната рамка за улогата и надлежностите на инспекторите на ЈО дали е ова нов концепт или пак веќе постојат инспектори на ЈО Исходи каков што е овој се безначајни за читателот (и многу тешки за следење во смисла на подоцнежното спроведување) со оглед на тоа дека во овој документ недостасува образложение / опис на сегашната состојба / утврдување на постојните недостатоци итн.	СЈО, МП, Собранието / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила	- Ефективен механизам за истражување на предмети, разгледување на претставки од поединци за дисциплински предмети и примена на антикорупциски мерки во рамките на ЈО Премногу нејасно Стратегијата треба соодветно да се усогласи со општата државн програма за спречување на корупцијата и конфликтот на интереси (видете ја особено точката 6.1.1. од Државната програма и областа 1.1 од нејзиниот акционен план) и треба да ја зајакне таа програма со тоа што ќе предвиди конкретна политика на интегритет за судскиот односно обвинителскиот систем си соодветен систем за урпавување со ризикот од корупцијата, како и други конкретни мерки за спречување на и борбата против коруптивните практики во овие два потсектори. Сега предвидените мерки за спречување на корупцијата се многу ограничени и расцепкани и не се усогласено со државната програма. - Мешовит пристап заснован врз разговори и мотивациски мерки/санкции во дисциплинските постапки - Предвидени се јасни, предвидливи и применливи правила и исклучоци во системот за доделување на предмети
		2. Ревидирана е регулаторната рамка за доделување на предмети Зошто? Каква е сегашната состојба и што не чини со сегашниот систем и што треба да се поправи?	СЈО, ЈОРМ / Одлуки

Интервентно поле 2.1.4Зголемување на ефикасноста преку примена на информациски системи како и кај другите области во овој документ, има преклопување помеѓу ова поле и Поглавје 6

2.1.4.1

Унапредување во примената на информацискиот систем³

Да се интегрира во Поглавје 6, а не тука

1.Потполно оперативен информациски систем на ЈО, и потполно оперативен електронски систем за управување со предметите

СЈО,ЈОРМ/ Одлуки,меморандуми за соработка, Физибилити студија , Мастер план за имплементација, хардвер и софтвер,обуки,прирачници,ревизиски извештаи

- Потполно електронско управување на сите институционални надлежности и функции

- -Интероперабилен ИС со со државни органи и останати органи и институции нејасно. Кои државни и останати органи? Која е целта и редоследот на спроведување на оваа интероперабилност?

-Автоматизирани или on-line системи за мерење на задоволството на корисниците Не е јасно каде треба да се постават овие системи и како истите би се спровеле. Што е разликата помеѓу автоматизиран и онлајн систем и зошто се дадени како идни можности, наместо изборот да се направи сега?
- Обезбедување на соодветна заштита на информационите ресурси и доверливи информации истиот коментар. Каде треба да се направи ова и како. Што значи информационите ресурси? Потребно е појаснување.

Потпоглавје 2.2 Зголемување на ефикасноста на кривичната истрага
Дејствие		Краен рок за имплементација			Критериуми за реализација			Буџет (Износ во МКД)
Дејствие		Крај на 2016 г.	Крај на 2018 г.	Крај на 2020 г.	Производ	Одговорно тело/Xxxxx	Исход	Државен	Друг
Интервентно поле 2.2.1 Зголемување на ефикасноста преку рационализација на надлежностите во организацијата на кривичната истрага
2.2.1.1	Ревидирање на должностите и надлежностите на секој орган вклучен во кривичната истрага				1. Ревидирана е регулаторната рамка за гранките на органите вклучени во кривичната истрага Зошто е потребно повторно да се ревидира регулаторната рамка? Се чини дека главниот проблем е несоодветното спроведување на соодветните надлежности предвидени со „новиот“ Закон за кривична постапка. Ако институциите не биле способни да сорабтуваат во однос на ова прашање во изминатите 5 години, тогаш менувањето на регулативата нема да го реши тоа.	ЈО, МВР, МФ, Државна комисија за спречување на корупција (ДКСК) што е ова?, МП, Собрание / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила Дали МВР, МФ, финансиската полиција, царината, ДКСК (државната комисија за спречување на корупцијата) темелно соработуваа со работната група за изготвување на ова поглавје?	- Практична и ефективна контрола од ЈО врз полициските службеници што вршат кривични истраги - Строга поделба на надлежностите на секое истражно тело што постапува по разни типови кривични дела, вклучително и оние тела што се наоѓаат под ЈО, МВР, МФ и ДКСК -Оперативни истражни центри и правосудна полиција Ова заслужува посебен дел, со рокови, буџет, одговорни установи, јасно дефинирани цели и исходи, конкретни мерки за нивна операционализација и надградување на нивните капацитети за кривични истраги. Наместо тоа, на ова е посветена само една реченица во целиот документ. Ова придонесува за недоволниот кредибилитет н документот
Интервентно поле 2.2.2Зголемување на ефикасноста и меѓуресорската соработкаво борбата против организираниот криминал Xxxx е ова опфатено во стратегијата за полицијата? Како и во државните програми и акциониот план за корупција 2016-19? Преклопувањата треба да се избегнуваат. Дали МВР, МФ, финансиската полиција, царината, ДКСК (државната комисија за спречување на корупцијата) темелно соработуваа со работната група за изготвување на ова поглавје? Кои се нивните гледишта и како истите се земени предвид?
2.2.2.1	Практична и ефективна примена на концептот на криминалистичко разузнавање Xxxx е ова опфатено во стратегијата за полицијата? Како и во државните програми и акциониот план за корупција 2016-19? Преклопувањата треба да се избегнуваат.				1. Потполно оперативни единици за истражување на компјутерски криминал, трговија со луѓе (ТЛ), перење пари, недозволено тргување со дрога и оружје, тероризам, други поголеми категории на организиран криминал Овва се прашања поврзани со органите на прогонот и посоодветно е да бидат опфатени во рамките на стратегија за полиција, а не за реформа на судството. Преклопувањата треба да се избегнуваат.	ЈО, МВР, МФ / ДКСК / Одлуки, договори, описи на работно место, планови за распределба, обуки, прирачници, опрема за вештачење и друга техничка опрема, хардвер и софтвер	- Единици за истражување и анализа во секој истражен орган коишто изработуваат извештаи за проценка на ризиците, ги дефинираат ризиците и заканите и даваат насоки за активностите на специјалните единици надлежни за секоја поголема категорија на криминал - Ажурирани се извештаите за проценка на ризик и се разменуваат редовно меѓу домашните и (каде што се применува) европските и меѓународните еквивалентни организации - Постојан реакциски тек на информациите меѓу единиците за истражување и анализа и специјализираните единици за борба против организиран криминал - Управувањето со ризик служи како клучна водилка во разузнавачките операции и за примена на посебните истражни мерки (ПИМ) - Редовно се применува пристапот „полициска работа во заедницата“ - Специјализирани методолошки и форензички капацитети за борба против секоја поголема категорија на организиран криминал, вклучително и на компјутерски криминал, трговија со луѓе, перење пари, недозволена трговија со дрога и оружје, тероризам. Иако сите овие се добри исходи, теоретски, вистинскиот форум за заедничко разгледување на соодветните улоги на полицијата, финансиската полиција, царината, обвинителската/судската полиција, судовите и ДКСК би бил тематски повеќе агенциска стратегија/акционен план, на пример за борбата проти организираниот криминал и корупцијата односно за спроведување на „новиот“ систем за кривична постапка. Тоа е голем, сложен потфат кој бара огромна соработка помеѓу различните установи, посветеност и финансирање. Тоа што ова е само мал дел од стратегијата за реформа на судството (чија цел е многу поразлична) е несоодветен пристап и нема кредибилитет.
					2. Изработени се стандардни оперативни процедури (СОП) за секоја поголема категорија на организиран криминал и редовно се ревидираат, вклучително и одредби за притаени операции и ефективно функционирање на заедничките истражни тимови (ЗИТ) и правила за полесно решавање на прашањата за надлежност Овва се прашања поврзани со органите на прогонот и посоодветно е да бидат опфатени во рамките на стратегија за полиција, а не за реформа на судството. Преклопувањата треба да се избегнуваат.	ЈО, МВР, МФ, ДКСК / Одлуки, извештаи, СОП
					3. Редовна изработка на извештаи за проценка на ризиците со препораки за борба против секоја поголема категорија на организиран криминал Редовно ажурирање на СОП врз основа на нив Овва се прашања поврзани со органите на прогонот и посоодветно е да бидат опфатени во рамките на стратегија за полиција, а не за реформа на судството. Преклопувањата треба да се избегнуваат.	ЈО, МВР, МФ, ДКСК / Публикации, извештаи, СОП
						ЈО, МВР, МФ, ДКСК / Публикации, извештаи, СОП
					4. Изработени се, доставени преку онлајн канали и редовно се ажурираат прирачници и едукативни модули за истрага на секоја поголема категорија организиран криминал	АСЈО, ЈО, МВР, МФ, ДКСК / Одлуки, обуки, публикации


2.2.2.2	Унапредување на домашната и меѓународната соработка во кривичната истрага				1. Воспоставени се мрежи за меѓународна соработка што ги опфаќаат Европравда, Европол, Интерпол и други релевантни европски и меѓународни сродни организации За да се избегне преклопувањето со стратегијата за полиција, разгледајте ја можноста да се опфати само Европравда и судската сорабптка (не Европол и полициската соработка)	ЈО, МВР, МФ, АКИ Одлуки, меморандуми за соработка, планови за соработка (со Европравда, Европол, Интерпол), ревизиски извештаи	- Интероперабилност и постојан тек на податоци помеѓу домашните и меѓународните организации (Европравда, Европол, Интерпол, истражните тела на земјите-членки на ЕУ, итн.) при изработката и спроведувањето на политиките за откривање и превенција на криминалот недостасуваат информации за тоа кои се и колкави се сегашните проблеми поврзани со интероперабилноста - Редовна примена на „работни групи“, заеднички истражни тимови и други модалитети на засилена домашна и меѓународна меѓуресорна соработка кои пречките поради кои ова не се спроведува и како истите треба да се надминат? - Зголемено е заемното признавање на форензички извештаи, мислења од вештаци, ЈО и судски одлуки, барања за екстрадиција во контекстот на меѓународната соработка во кривичната материја кои пречките поради кои ова не се спроведува и како истите треба да се надминат?
2.2.2.2					2. Воведени се и ефективно се користат електронските канали за комуникација меѓу полициските ограноци, другите тела од органите на прогонот и од правосудниот сектор и меѓународните организации надлежни за борба против организираниот криминал Ова е за поглавјето за ИТ и треба да се координира со стратегијата за полиција	ЈО, МВР, МФ, АКИ / Одлуки, меморандуми за соработка, хардвер и софтвер, обуки, прирачници, ревизиски извештаи
2.2.2.3	Изработка на алатки за распределба на средствата од конфискуван имот				1. Ревидирана е регулаторната рамка за конфискација на приноси од кривични дела Во областа на конфискацијата на приносите од кривичните дела, стратегијата предвидува само регулаторни измени. Сепак, познато е дека проблемите со недоволната примена на мерките за одземање/конфискација не се поврзани исклучиво со регулаторните проблеми, туку исто така се однесуваат и на институционалната рамка, градењето на капацитетите, недостатокот на материјални, технички, ИКТ и човечки ресурси итн. Стратегијата (или, посоодветно, посебната стратегија посветена исклучиво на спроведување на кривичното законодавство) би можела да предвиди темелна реформа во оваа област.	ЈО, МВР, МФ, ДКСК, Агенција за конфискација на имот (АКИ), МП, Собрание / Одлуки, изменети и дополнетизакони и правила	- Кривичното право предвидува проширена конфискација ова се воведе пред едно 5 или 6 години, но никогаш не се примени во пракса – од каква полза е ревидирањето на законските прописи?, конфискација што не се заснова врз осудителна пресуда, конфискација на трети лица, замрзнување на имот во согласност со новото законодавство на ЕУ - Формализација на стандардите на докажување во поглед на разните постапки на конфискација, со посебен акцент врз јасното и предвидливото регулирање пренесениот товар на докажувањето врз обвинетиот - АКИ управува со зголемен износ на приноси од кривични дела - Склучени се меѓународни инструменти и се применуваат алатки за заемна правна помош и меѓународни канали за комуникација при постапувањето по конфискацијата, налози за замрзнување и други налози во врска со приноси од кривично дело помеѓу земјата, институциите на ЕУ и земјите-членки и други меѓународни организации
2.2.2.3					2. Ревидирана е регулаторната рамка на АКИ, потполно оперативна АКИ Што е разлика помеѓу АКИ и Агенцијата за управување со конфискуван имот? Дали едната установа ќе ја замени другата: Сегашните активности треба да се објаснат, како и што ќе се случува во иднина. Ова не е јасна ниту е целосна мерка, ниту пак е засновата на некаква темелна проценка.	АКИ, ЈО, МВР, МФ, ДКСК, МП, Собранието / Одлуки, измена и дополнување на закони и правила
Интервентно поле 2.2.3 Зголемување на механизмите на заемна контрола против злоупотреби во рамките на организацијата за кривични истраги
2.2.3.1	Развој на интерни и екстерни надзорни механизми Не е јасно кои се целните институции. Надзорот над интерната полиција / спроведувањето на законот подобро е да се опфатат во други, тематски стратегии. Активноста е означена како „механизми за внатрешен и надворешен надзор“, но всушност нема ништо. Ова е пропуштена прилика конечно да се воспостави механизам за надворешен надзор над органите за прогонот, како што Комисијата веќе повеќе години препорачува. Ова е сериозен недостаток во однос на кредибилитетоот на документот. Во секој случај посоодветно е да биде опфатено во други тематски стратегии.				1. Ревидирана е регулаторната рамка за распределба и управување со предмети	ЈО, МВР, МФ, ДКСК, МП, Собрание / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила	- Предвидени се јасни, предвидливи и применливи правила и исклучоци кај системите за распределба и управување со предмети во ЈО и другите надлежни органи со кои се институционализира функционалната независност на обвинителите и истражителите - Јасни, предвидливи и применливи правила за примена на оружје и ПИМ кај органите на прогонот - Ефективен интерен надзорен механизам што врши планирани, резултантно-ориентирани ревизии на активностите на службениците во секој полициски огранок, генерална ревизија од страна на секој полициски огранок врз спроведувањето на своите политики за квалитет/систем за управување со работењето, како и истражува поединечни претставки - Се применува мешовит пристап заснован врз разговори и мотивациски мерки/санкции кај системот за управување со работењето - Управувањето со ризик е интегрирано и се применува во секој полициски огранок како менаџерска алатка - Целиот хиерарскиски ланец е инволвиран во интерната контрола Мерките и целите предвидени во рамките на 2.2.3.1 не се јасни и се чини дека се опфаќаат само „ревидирање на регулативата“, иако познато е дека проблемите се поопшти и повеќе се поврзани со праксата, а помалку со законските прописи. Ве молам обидете се да го појасните овој дел со тоа што ќе се фокусирате на конкретните институции, области и постапки/практики, со цел да го направите овој дел поуверлив.
					2. Ревидирана е регулаторната рамка за употреба на смртоносно и несмртоносно оружје	ЈО, МВР, МФ, ДКСК, МП, Собрание / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила
					3. Ревидирана е регулаторната рамка на надзорниот систем за примената на посебните истражни мерки (ПИМ) од страна на ЈО или судовите којашто опфаќа (не само) одобрување, туку и водење на разузнавачки и тајни операции	СЈО, СС, МП, Собрание / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила
					4. Ревидирана е регулаторната рамка за улогата на внатрешната контрола во рамките на телата за кривични истраги Зошто е потребно ова да се ревидира, кои се проблемите?	ЈО, МВР, МФ, ДКСК, МП, Собрание / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила
					5. Редовно се изработуваат извештаи за проценка на ризикот коишто препорачуваат унапредувања во управувањето со секој полициски огранок	ЈО, МВР, МФ, ДКСК / Одлуки, Извештаи

Потпоглавје 2.3 Унапредена правичност и права на одбраната во кривичната постапка Овие резултати се вообичаени и се повторуваат (вкупно 12 повторени ставки). Што навистина значи „ревидирање на регулторната рамка“ во овој контекст? За една стратегија биде усвоена, регулаторната рамка би требало веќе претходно да била ревидирана а главните проблеми веќе да биле претходно утврдени за време (и како дел од) подготовката на стратегијата, што, освен тоа, ви требало да биде изготвена заедно со акционен план во кој ќе биде прикажано како утврдените проблеми ќе бидат решени/надминати. Има една голема неповрзаност во рамките на 2.3 помеѓу колоната Производ (која скоро исклучиво се занимава со законските прописи) и колоната Исход (која скоро исклучиво се занимава со спроведување). Менувањето на законските прописи не доведува автоматски до подобро спроведување. Во колоната Производ треба да се вклучат и мерки поврзани со спроведувањето, за да се постигнат посакуваните ефекти кои се наведени во колоната Исход. Целиов овој дел треба да се ревидира. Исто така, ова Поглавје не предвидува, како една поопшта активност, усогласување на наационалното законодавство и практиките со законодавството на ЕУ во областа на кривичната правда, правата на жртвите, осомничените и обвинетите лица, како и сите други процедурални права во кривичните постапки, судската/обвинителската соработка итн. Се предлага стратегијата да предвиди мерки за усогласување на овие области со законодавството на ЕУ. Особено да се разгледааат следниве документи: Директива 2010/64/EУ на Европскиот парламент и на Советот од 20 октомври 2010 година, за правата на толкување и превод во кривичните постапки (xxxx://xxx-xxx.xxxxxx.xxX.xxXxxXxxx/XxxXxxXxxx.xx?xxxxXX:X:0000:000:0000:0000:xx:XXX) Директива 2012/13/EУ на Европскиот парламент и на Советот 22 мај 2012 година за правата на информации во кривичните постапки (xxxx://xxx-xxx.xxxxxx.xx/XxxXxxXxxx/XxxXxxXxxx.xx?xxxxXX:X:0000:000:0000:0000:XX:XXX) Директива 2013/48/EУ на Европскиот парламент и на Советот за правото на пристап до адвокат во кривичните постапки и постапките поврзани со европскиот налог за апсење и за правата на трети лица информирани за лишувањето од слобода и за комуникација, за време на лишувањето од слобода, со трети лица и конзулрни органи (xxxx://xxxxxxxx.xxxxxxxxx.xxxxxx.xx/xxx/xx/00/xx00/xx00000.xx00.xxx [текстот сѐ уште не е формално усвоен]) Повеќе информации за законодавството на ЕУ во оваа област, може да се најдат на: xxxx://xx.xxxxxx.xx/xxxxxxx/xxxxxxxx/xxxxxxxx-xxxxxx/xxxxx en.htm
Дејствие		Краен рок за имплементација			Критериуми за реализација			Буџет (Износ во МКД)
Дејствие		Крај на 2016 г.	Крај на 2018 г.	Крај на 2020 г.	Производ	Одговорно тело/Xxxxx	Исход	Државен	Друг
Интервентно поле 2.3.1
2.3.1.1	Развој на процесни гаранции за одбраната во претходната постапка				1. Ревидирана е регулаторната рамка за улогата на судијата во претходната постапка	ВС, Адвокатската комора, МП, Собранието / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила	- Зголемена е улогата на судијата на претходната постапка како „судија на слободата“ којшто врши практична и ефективна контрола на законитоста на истрагите и надзорот на интрузивните мерки - Јасни и предвидливи права на одбраната и на адвокатите во претходната постапка, како и за можноста да се врши истрага за одбраната и да се формализираат доказите - Јасна и предвидлива пракса за Врховниот суд и другите судови во врска со презумпцијата на невиност - Формализирани се стандардите на докажување во правото и праксата за разни области од истрагата и судењето - Јасна и предвидлива пракса кај примената на упатствата за предлагањето на притвор на ЈО со дефинирање на видовите кауција во зависност од ризикот (од бегање, тајно договарање, повторно сторување на делото) и појаснување на разните стандарди на докажување за оправдување на релевантните ризици; практична и ефективна примена на домашниот притвор, електронскиот надзор и други форми на алтернативна кауција како прашање на преферентна примена при што притворот би се изрекувал само по исклучок - Балансирана е примената на спогодувањето за вина со што ќе се обезбеди рамнотежа помеѓу интересите за ефикасност и правичност; ефективна и практична примена на забраната да се изрекува мерката лишување од слобода, мерки насочени кон имотот или други интрузивни мерки исклучиво за цели на принуда на осомничениот да се спогоди за вината
					2. Ревидирана е регулаторната рамка за правата на одбраната и улогата на адвокатите во претходната постапка	Адвокатска комора, МП, Собрание / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила
					3. Ревидирана е регулаторната рамка во врска со обврската на јавните тела да ја почитуваат пресумпцијата на невиност.	ВС, ЈО, Адвокатска комора, МП, Собрание / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила
					4. Ревидирана е регулаторната рамка за предлагањето на мерката притвор. Усвоени се и доставени упатствата за притвор.	ВС, ЈО, Адвокатска комора, МП, Собрание / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила
					5. Ревидирана е регулаторната рамка на надзорниот систем за примената на посебните истражни мерки (ПИМ) од страна на ЈО или судовите којашто опфаќа (не само) одобрување, туку и водење на разузнавачки и притаени операции⁴	ВС, ЈО, Адвокатска комора, МП, Собрание / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила
					6. Ревидирана е регулаторната рамка за спогодување за вината.	ЈО, ВС, Адвокатска комора, МП, Собрание / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила
					7. Изработени се, доставени преку онлајн канали и редовно се ажурираат прирачниците и едукативните модули во врска со улогата на судијата и на адвокатот во претходната постапка, пресумпцијата на невиност, законитоста на притворот, ПИМ, спогодување за вина.	АСЈО, ВС, ЈО, Адвокатска комора / Одлуки, обуки, публикации
2.3.1.2	Развој на процесни гаранции за одбраната на судењето				1. Ревидирана е регулаторната рамка за јавност на судските рочишта и одлуки⁵	ВС, МП, Собрание / Воведени се одлуки, закони и правила	- Воведите на судските предмети не се анонимизираат по автоматизам; постои можност (но не и право) странката да побара анонимизација во судската постапка и/или во воведот на одлуката во вонредни околности (заштита на интересите на малолетни, ментално болни лица, итн.) и само со аргументирана одлука. - Обвинителството и судовите се сместени во различни згради со што се обезбедува повисок степен на аспектот на независност и непристрасност - Практична и делотворна примена на алатките за е-правда со цел да се зголеми ефикасноста и правичноста преку аудио и видео снимање на распити и рочишта, е-известувања и видео конференции - Рочиштата за мериторно одлучување не се одвиваат во канцеларијата на судијата - Право на медиумите да присуствуваат на сите судски рочишта што се јавни - Јасна, предвидлива и применлива дефиниција на делокругот и степенот на ограничување при фотографирање или снимање на судските рочишта од странките, медиумите или јавноста - Домашните судови имаат јасна и предвидлива пракса за „разгледување на интересот на јавноста“ при ограничување на правата на одбраната - Постои практичен и делотворен механизам за надзор врз квалитетот на правната помош во кривичната постапка од страна на Адвокатската комора и судовите - Практична и делотворна примена на напредни техники за распит на сведоци и вештаци при тоа почитувајќи го принципот на еднаквост на оружјето - Врховниот суд и другите судови имаат јасна и предвидлива пракса во врска со субјективните и објективните тестови за проверка на непристрасноста на судот - Воспоставени се дисциплински основи на одговорност во случај на комуникација помеѓу обвинителот и судијата во врска со предмет без присуство на обвинетиот или неговиот бранител.
					2. Ревидирана е регулаторната рамка за објектите на судовите и обвинителството заради интересот да се гарантира повисок степен на аспектот на независност и непристрасност на судот	СС, ЈО, МП, Собрание / Воведени се одлуки, закони и правила
					3. Ревидирана е регулаторната рамка во врска со ефективно застапување од адвокат на судење⁶.	Адвокатска комора, ВС, МП, Собрание / Воведени се одлуки, закони и правила
					4. Ревидирана е регулаторната рамка за постапување по сведоци и вештаци на судење.	Адвокатска комора, ВС, ЈО, МП, Собрание / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила
					5. Ревидирана е регулаторната рамка за судии-поротници.	СС, МП, Собрание / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила, извештаи, одлуки од порота
					6. Изработени се, доставени се преку онлајн канали и редовно се ажурираат прирачниците и едукативните модули за јавноста на постапките, судењата со порота и улогата на судиите поротници.	АСЈО, ВС, ЈО, Адвокатска комора / Одлуки, обуки, публикации
2.3.1.3	Развој на улогата на жртва во кривичната постапка				1. Ревидирана е регулаторната рамка за процесната улога на жртвата. Истиот коментр како и погоре. Вреди да се разгледаат следниве документи од законодавството на ЕУ Директива на советот 2004/80/EЗ од 29 април 2004 година во врска со надоместоците за жртвите од кривичните цела (xxxx://xxx- lex.e urooa .eu/Lexll ri Serv/Xxx XxxXxxx.xx?uri=OJ:L:2004:261 :0015:0018:en: PDF) Директива 2012/29/EУ на Европскиот парламент и на советот од 25 октомври 2012 година со која се утврдуваат минималните стандарди за правата, поддршката и заштитата на жртвите од кривичните дела и со која се заменува Рамковната одлука на советот 2001/220/XXX (xxxx://xxx- xxx.xxxxxx.xx/XxxXxxXxxx/Xxx XxxXxxx.xx?uri=OJ:L:2012:315 :0057:0073:EN:PDF)	ВС, Адвокатска комора, ЈО, МП, Собрание / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила	- Воспоставена е процесната улога на жртвата, вклучително и правото за спроведување истрага и испитување сведоци, со што ефективниот истражен механизам е во рамнотежа со потребата да се обезбедува ефикасност во странечката постапка - Практично и ефективно учество на жртвите во претходната постапка (вклучително и за цели на ефективно истражување на случаи на несоодветно постапување) - Зголемување на разумниот изглед за парична отштета преку управување со фондови за надомест на штета на жртвите што ги сервисираат сторителите - Развој и употреба на изјави за влијанието врз жртвата на судењата - Информативните (советодавните) центри за жртвите редовно обезбедуваат информации, меѓу другото и за предвремениот отпуст на сторителите
					2. Потполно се оперативни информативните (советодавните) центри за жртвите Што е со фондот за надоместување на жртвите, кој сѐ уште не работи – зошто ова не е вклучено?	ВС, Адвокатска комора, ЈО, МП, Собрание / Одлуки, договори, описи на работно место, планови за распределба, обука
					4. Изработени се, доставени преку онлајн канали и редовно се ажурираат прирачници и едукативни модули за улогата на жртвата во кривичната постапка.	ВС, Адвокатска комора, ЈО, МП, Собрание / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила

Потпоглавје 2.4

Зголемување на рамнотежата помеѓу превенцијата на криминалот и рехабилитацијата при спроведувањето на санкциите

Не е јасно зошто ова потпоглавје е воопшто вклучено во оваа стратегија, со оглед на тоа дека овие цели се дел од реформата на затворите и воведувањето на систем за пробација соодветно, кои треба да имаат (и навистина имаат) свои стратегии и акциони планови. Ваквите преклопувања може да предизвикаат сериозна конфузија во однос на идното спроведувње на овие планови и треба да се избегнуваат. Поради тоа, во овој дел не се дадени никакви коментари.

Дејствие

Краен рок за имплементација

Критериуми за реализација

Буџет

(Износ во МКД)

Крај на 2016 г.

Крај на 2018 г.

Крај на 2020 г.

Производи

Одговорно тело/Xxxxx

Исход

Државен

Друг

Интервентно поле 2.4.1 Зголемување на ефикасноста и отчетноста на затворските служби преку подобро управување и интерен надзор

2.4.1.1

Развој на модерни методи на управување со затворите и континуирана обука на затворскиот персонал

1. Редовно се спроведуваат обуки на вработените во УИС, почетни и континуирани обуки за вработените во КПУ и ВПУ(вклучувајќи го и раководниот кадар на управување),

се изработуваат и ажурираат прирачници и модули за обука (за обука на работното место и за специјализирана обука) за новиот систем за управување со пенитенцијарниот систем.⁷

МП-УИС /

Одлуки, обуки,

публикации

- Воспоставен систем на специјализирани обуки на вработениот персонал во УИС

- Воспоставен е наставен план за годишна континуирана обука и солидна методологија за обучување; редовно се спроведува континуирана обука на сиот затворски персонал на таа основа

- Приближени се курсевите за почетна и континуирана обука на затворскиот персонал, службениците за пробација, правните професионалци (адвокати, судии, обвинители, полициски службеници, итн.), некои наставни планови и курсеви се хармонизирани

- Се применува пристап заснован врз решавање на конкретен проблем во обуките

- Воспоставен е мешовит пристап кај обуките за континуирана обука на затворските службеници заедно со адвокати, судии, обвинители, полициски службеници

- Клучните предмети од почетна и континуирана обука опфаќаат меѓународни стандарди за човекови права (особено превенција на малтретирање и ефективна истрага), професионална етика и дисциплински прашања, информациски технологии, психологија, финансиско и буџетско управување, комуникација

- Целосно и редовно се мобилизираат постојаните ресурси на добро обучени и искусни едукатори, вклучително и едукатори од регионот

- Се применуваат казни и други практични последици за затворскиот персонал поради непосетување на континуирана обука

- Во листата на редовни едукатори се наоѓаат и искусни практичари, европски и меѓународни практичари.

2. Воспоставен е функционален систем за управување со информациите за да постои централизирана контрола врз сите прашања во врска со управувањето со пенитенцијарниот систем (како и софтвер за управување со ЧР и персонални досиеја во електронска форма за сите вработени). Воспоставени се системи за управување со предметите на затворените лица (ДЦМИС). Воведени се и ефикасно се користат интерни електронски канали за комуникација во затворскиот систем, како и канали за екстерна комуникација (со судовите, ЈО, полицијата, службите за пробација, итн.).⁸

МП-УИС / Одлуки, меморандуми за соработка, физибилити студии, планови за имплементација, хардвер и софтвер, обуки, прирачници, извештаи

- Затворскиот систем е опремен со хардверска инфраструктура, вклучително и активна и пасивна мрежна опрема, изработена со посебен фокус врз екстерна и интерна размена на информации, анкети и оценување на задоволството на корисниците, управување со време и проекти, поефикасно искористување на ресурсите, примена на клауд технологии (виртуелизација на податоци со оддел за пристап што зависи од опсегот и степенот на приватност на податоците: јавна, доверлива и мешана содржина)

- Изработени се основни и дополнителни софтверски решенија базирани на клауд технологија, аналитичка обработка на обемни податочни опсези, оптимизација на пребарувачи, централни и локални регистри на податоци, класификатори, веб страни со централна локација на сервер што може да се преуредуваат на локално ниво, како и интерни и екстерни интранет мрежи.

- Надворешни добавувачи обезбедуваат одредени информациски и технолошки сервиси за затворските служби врз основа на сервисни договори.

- Интероперабилни информациски системи меѓу МП (УИС), со КПУ и ВПУ, локалните канцеларии во рамките на пробациската служба и други релевантни институции ( судовите, ЈО, полиција, , итн. врз основа на Рамката за интероперабилност на ЕУ и барањата за заштита на лични податоци.

- Интранет се користи за интерна и екстерна размена на информации.

- Се обезбедува соодветна заштита на изворите на информации и доверливи информации.

- Воведен е и редовно се користи целосно автоматизиран систем за управување со предметите на затворените лица.

- МП (УИС) и вработените во затворите ги користат ИС за ефективно да ги извршуваат своите функции.

- Воведен е систем на „служба за поддршка“ (единици за истражување и анализа) за координација, интероперабилност и консолидација на сите податоци (вклучително и на финансиски податоци) за цели на управување со ризици, планирање, контрола и следење на буџетите и набавките.

- Спроведени се обуки за примена на системот за управување со информации.

2.4.1.2

Развој на етичка и дисциплинска рамка и интерни механизми за надзор

1. Ревидиран е дисциплинскиот статут на затворските службеници и други регулативи

МП-УИС, Собранието / Изменети и дополнети се одлуки, закони и правила

- Применливост и ефикасност на дисциплинските правила во случај на законска повреда; доследни, јасни и предвидливи дисциплински постапки во врска со одговорниот затворски службеник

- При дефинирањето на дисциплинската санкција се земаат предвид мens rea на дисциплинска повреда (намера или небрежност) и последиците од штетата.

- Се применува принципот на сразмерност при одлучувањето за неопходноста на санкцијата и за дефинирање на видот на санкцијата

- Се обезбедува правото за засегнатиот службеник да добие пристап до сопствениот дисциплински предмет, дефиниран е опсегот и делокругот на обврски за пристап до информации за дисциплинкси постапки на трети лица и на јавноста

- На јавноста и е обезбеден пристап до аналитичките и статистичките податоци за дисциплинската пракса во МП (УИС)

- Јасна контрола по секоја претставка за малтретирање во затворите преку службена истрага, задолжителен лекарски преглед, безбедна евиденција на медицински податоци преку ИИС, документација за истрагата и известување за жалителите

- Инспекторите го уживаат потребниот степен на автономија во рамките на МП (УИС)

- Утврдена е одговорноста за инспекторите за неизвршување на своите должности, за отсуство на соодветна реакција на потенцијални или фактички повреди

- Воспоставен е ефективен механизам за истражување на предмети, разгледување на претставки од поединци за дисциплински предмети и примена на антикорупциски мерки во рамките на МП (УИС)

- Се применува мешовит пристап којшто опфаќа разговори и награди/санкции при дисциплинскиот надзор и спроведувањето на интерните инспекции

- Развој на ранг систем што ќе се протега од категориите „одлични затвори“ што „испорачуваат исклучително високи резултати“, па се до „затвор со лоши резултати од работењето“, а рангирањето да се врши на база на соодносот трошоци-производ, при што работењето ќе се цени според клучните цели на работењето.

- Редовно се поднесуваат интерни извештаи за следењето, при што се извлекуваат заклучоци од надворешниот мониторинг од НПМ и ГС.

2. Редовно се ажурира и анотира ревидираниот Кодекс на професионална етика за затворски службеници⁹

МП-УИС / Одлуки, публикации

3. Редовно се спроведуваат обуки на затворскиот персонал за дисциплинска и етичка одговорност, се

изработуваат и ажурираат прирачници и модули за обука (за обука во службата и за специјализирана обука) за дисциплинска и етичка одговорност.

МП-УИС /

Одлуки, обуки,

публикации

4. Се објавува и анализира статистиката за дисциплинските предмети во годишните извештаи на МП (УИС).

МП-УИС /

Извештаи

6. Воспоставена е регулаторна рамка за улогата и надлежностите на интерната инспекција при МП (УИС).¹⁰

МП-УИС, Собранието /

Одлуки, изменети и дополнети закони и правила

7.Воспоставен е систем за рангирање на затворите.¹¹

МП-УИС / Одлуки, изменети и дополнети правила

Интервентно поле 2.4.2 Унапредување на затворските услови

2.4.2.1

Унапредување на здравствените услуги во затворите¹²

1. Воведени се минимум стандарди за обезбедување на здравствена заштита во КПУ и ВПУ.

МП-УИС, МЗ, Собрание /

Одлуки, изменети и дополнети правила

- Практична и ефективна примена на стандардизираните процедури, процеси и протоколи за давање на здравствени услуги како дел од процесот за трансфер на целиот здравствен кадар од затворите под надлежност на Министерството за здравство

- Се врши зголемена заштита преку законодавството и практиките на лекарскиот персонал во затворот.

- Зголемен е капацитетот на персоналот што пружа здравствена нега за изработка на детална лекарска евиденција.

- Воспоставен е одржлив систем на здравствено осигурување на лицата лишени од слобода во КПУ и ВПУ.

2. Изработени и воведени се стандардни оперативни процедури за постапување на здравствени работници во случаи на несоодветно постапување лицата лишени од слобода во КПУ и ВПУ.

3. Ревидирани се стандардните оперативни процедури (СОП) за постапување со затвореници со заразни болести (ТБ, ХИВ, хепатитис)

4.Ревидирана е регулаторната рамка за здравствено осигурување на лицата лишени од слобода во КПУ и ВПУ.

2.4.2.2

Унапредување на социјалната, едукативната и психолошката поддршка на xxxxxxxxxxxxx

0. Ревидирана е политиката и системот за вработување во затворите, се стимулира приемот на едукатори, социјални работници и психолози во затворскиот персонал.

МП-УИС /

Одлуки, изменети и дополнети правила, извештаи

- Воспоставена е политика и систем за вработување во затворите, се стимулира приемот на едукатори, социјални работници и психолози во затворскиот персонал.

- Системот за стручно образование ги дополнува и консолидира политиката за вработување и промените во системот за вработување.

- Се креираат и отвораат нови програми за стручно образование, друга едукација и рехабилитација.

- Зголемен е бројот на затвореници кои се ангажираат во програмите за стручно образование, друга едукација и рехабилитација.

- Се врши ефективна и практична примена на јавно-приватното партнерство (ЈПП) во затворите;

- Поголема примена на јавно-приватното партнерство при обезбедувањето на придружба, електронско следење, обезбедување на работа за затворениците и други услуги;

- Поголема конкурентност кај разните даватели на ваквите услуги.

2. Целосно е оперативен системот за стручно образование

МП-УИС, МОН /

Одлуки, изменети и дополнети правила, извештаи

3. Создадени се услови за воведување на јавно-приватно партнерство во затворскиот систем

МП-УИС/Физибилити студии, изменети и дополнети се одлуки и правила

2.4.2.3

Индивидуализација на казната затвор

1. Ревидирана е регулаторната рамка за индивидуалниот пристап кон издржување на казната затвор

МП-УИС, Собранието / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила

-Зајакнато е индивидуалното планирање на казните, воведени се напредни програми за прогресивно отслужување на казната затвор, се дава поддршка во спроведувањето на криминолошки когнитивни (бихејвиористички) програми и модули за третирање на ранливите категории затвореници.

- Се подготвуваат сеопфатни индивидуални планови на казни со мерки што ќе постапуваат по ризиците од нив.

2. Воведени се соодветни програми за третман на осудени лица,вклучувајќи ги и ранливите категории на осудени лица.

МП-УИС / Одлуки, изменети и дополнети правила

2.4.2.4

Унапредување на затворската инфраструктура

1. Унапредена е состојбата во 6 установи:КПД Идризово, КПД Штип, Затвор Скопје, Затвор Битола, Затвор Тетово и ВПД Тетово

МП-УИС / Одлуки, физибилити студии, спроведени набавки

-Практична и ефективна транзиција од дом-бараки до блок пласмани, со што се зголемува просечниот простор по затвореник, воведување на модерни безбедносни технологии и телекомуникациски систем, посебни објекти за малолетници и млади престапници.

2.4.2.5

Развој на механизми за борба и спречување на случаи на малтретирање во затворските установи

1. Изработен е и редовно се ажурира Националниот акциски план против тортура

МП-УИС / Одлуки, извештаи

- Затворениците се запознаени за нивните права на едноставен и лесно разбирлив начин (со список на нивните права на соодветните јазици, посебна верзија за малолетниците и другите категории)

-Спроведени информативни кампањи за подигање на свеста на затворскиот персонал

- Обврска за евидентирање на сите наводи за здравствени проблеми на затворениците

- Јасен и предвидлив систем за постапување по претставките на затворениците

- Институционализација на обврската на раководството да спречува и да се справува со насилството кај затворениците, вклучително и да го следи недопустливото однесување кај затворениците, задолжително пријавување на потврдените и сомнителните предмети на меѓузатвореничко заплашување/насилство и темелна истрага на сите инциденти

- Унапредени се условите за обезбедување придружба; јасни упатства за придружниот персонал во безбедните одделенија

- Унапредени се компетенциите на медицинскиот персонал во затворите, како и на способностите за меѓучовечка комуникација

- Воспоставено е индивидуално проценување на ризиците на затворениците (динамична безбедност) и индивидуализирана казнена политика.

- Воспоставување на јасни правила за постапување во случаи на малтретирање на затворени лица

-Обучен затворски персонал за соодветно постапување со затворени лица.

2. Изработени се и на широко се распространети информативните брошури за затворениците за нивните права

МП-УИС/ публикации

3.Изработени се процедури за евидентирање и известување во случаи на малтретирање на затворени лица од страна на затворскиот персонал

4.Обука на затворскиот персонал за постапување со затворените лица од аспект на почитување на нивните права и заштита на човековото достоинство.

Интервентно поле 2.4.3 Унапредување на рехабилитацијата и превенцијата на криминалот преку целосно оформена пробациска служба и примена на алтернативни санкции

2.4.3.1

Развој на регулаторната и институционалната рамка na пробациската служба¹³

1. Воспоставена е на нормативна рамка како основа за функционирање и за извршување на активностите на пробациската служба¹⁴

МП-УИС, Собрание/закон,подзаконски акти

- Законот за пробација и подзаконските акти се усвоени и стапени во сила

- Хармонизирано е и изменето национално законодавство согласно Законот за Пробација

- Практична и ефикасна примена на Законот за пробација

- Воспоставена е проценка на ризик на обвинетиот во текот на судската постапка преку употреба на Инструмент за проценка на ризик и доставување на пробациски извештај до судот за извршената проценка на ризик со предлог за видот на кривичната санкција за обвинетиот

- Зајакната е употребата на раниот отпуст преку условен отпуст преку изработка на јасни и транспарентни критериуми за пуштање на условна слобода, доследна пракса на судовите при нивната примена и посебна програма за подготовка за отпуст

2. Изработени се, распространети и редовно се ажурираат прирачниците и модулите за обука за новата пробациска служба.

АСЈО,МП-УИС, /

Одлуки, прирачници,обуки,

публикации

3.Организациона структура на органот надлежен за пробација и дефинирање на поделбата на секторите задолжени за пробацијата.

МП-УИС/ организациона структура,регулаторните одредби и упатства

- Одржлива национална организациска структура за пробација, со јасен опис на улогите и одговорностите на органите што се дел од неа
- Јасен и предвидлив статус на секторoт во УИС и локалнитепробациски канцеларии задолжени за извршување на функцииите на пробациска служба како дел од УИС;

-Пристап до доказите за идентификување на потребите и планирање на процесите за материјална и техничка поддршка на работата и развојот на пробацијата
- Погодни канцелариски простории, одвоени од полицијата и затворите, комплетно опремени со за интервјуирање, телефони, компјутерска опрема, итн, и исполнување на соодветните регулаторни барања за канцелариски простории
-Идентификување на ПО потреби, составени софтвер спецификации и подготвен соодветен бизнис план за испорачување на производи
- Меморандуми за соработка помеѓу соодветните органи донесени врз основа на обемот и степенот на размената на податоци и на барање на пробациските службеници

-Обезбедена техничка поддршка на ските сектори; Развиен пилот софтвер , елаборирана регулаторна рамка за користење на базата на податоци и софтверот
-Практична и ефикасна примена на софтверот, вклучувајќи и систем за управување со предмети, и база на податоци за процената на ризик / потребите
- Поголема интероперабилност на информациските системи (ИС) на пробацијата со други ИС во судството, (казнено-поправни установи, ЈО, судови, извршители) и за спроведување на законот (истражни органи, миграција, граничната контрола, националната безбедност)
- Единици за редовно истражување и анализа на ризик / потреба , профили на сторителите под надзор, обезбедување на насоки за управување со пробацискиот систем во врска со собирање на пробациски профили
-Проучување на јавното мислење за потребата за вклучување на локалните општини со цел да се олесни работата со пробациските субјекти

- Систем за информирање на локалните општини и државни органи за работата и развојот на пробациската служба

- Подобрено јавно мислење во врска со влијанието на пробациската служба врз јавната безбедност

- Редовни кампањи за информирање во врска соцелите и гледиштата на пробацијата, во соработка со локалните и националните медиуми

- Редовни контакти за размена на информации со пробацијата во ЕУ и другите земји од регионот

4. Работен план за пробација со наведени финансиски потреби на пробацијата и достапни извори на финансирање.

МП-УИС/ Бизнис план

5.Стратегијата за давање на информациски услуги го дефинира собирањето и заштитата на податоци во врска со сторителите, методи за чување на податоци и размена на информации помеѓу агенциите. Започнати Пилот-проекти за имплементација на информациска стратегија

Информациска стратегија, бизнис план, меморандуми за соработка, имплементација, планови, извештаи

6. Потполно оперативен систем/регистар за управување со податоци за домашни сторители, вклучувајќи ги индивидуалните алатки за проценка на ризикот

МП, ЈО, МФ, MСТП, МВР / управување со базата на податоци на национално ниво

7.Анализа на функционирањето на секторот за пробација во насока на децентрализација, вклучувајќи го обемот и степенот на учество на општините

МП-УИС/ Анализа на извештајот, препораки, извештаи за консултациски вежби, стратегија за соработка, локални меморандуми за соработка, обуки

8. Истражувања за задоволството на корисниците од пробациските органи

СПС, CEIS / прашалници, извештаи

9,Стратегија за односи со јавноста за подобрување на јавната свест и доверба во пробациската служба. Целосно оперативна веб страна на УИС/Сектор за пробација. Кампањи за подигнување на свеста

МП-УИС/ Стратегија заодноси со јавноста, веб-сајт, извештаи за обука, материјали за кампања, летоци, медиуми

10,Договори за соработка со странски пробациски служби

МП -УИС/ меморандуми за соработка, обуки, студиски посети, извештаи

2.4.3.2

Развој на управувањето со човечките ресурси во пробацискиот систем

1.Обука на обучувачи на пробацискиот персонал

МП-УИС/Опис на работните места и потребните вештини,процес на сертификација

- Развиени и спроведени програми за обука на обучувачи

- Спроведени обуки на обучувачи на пробацискиот персонал

2.Механизми на професионална селекција и обука на пробацискиот кадар, вклучувајќи и механизми за користење на средствата од донаторите

МП-УИС/ Одлуки, изменети и дополнети статути и правила

- Креиран на јасен и предвидлив начин професионален стандард за пробациски службеник (образование, професионално знаење, вештини, искуство, култура на комуникација, мотивација за постигнување)

- Јасна и предвидлива содржина на постапката за обука и сертификација на кадритево пробациската служба, вклучувајќи образовни капацитети

- Барања за професионална селекција и обука на пробациските кадри со посебен осврт конрегрутирање на кадар со искуство во областа на психологија, социјална работа и социјална педагогија;

- Стандарди за ПМФ за повисоките позиции на кадрите кои овозможуваат да се развие и да се следи работата преку годишни оценувања

- Развиени и спроведени програми за обука на кадрите напробациската служба со користење на интерактивни методи за обука, вклучувајќи и обука за менаџери

- План за спроведување на обуки со анализа на проектните ресурси (меѓународни и национални) со цел за брзо подготвување на максималниот број на идните пробациски кадрипреку обуки за облици на пробациски активности и примена на пробациски инструменти

- Редовен избор и обука на кадрите и образовните институции за обука на обучувачи кои ќе ги обучат идните пробациски кадри

- Доволен капацитет за реализација на плановите за обука во разумен рокво регионалните центри за обука

- Пилот проекти за имплементација на модулите за обука за да се подготват идните пробациски кадри со брза покриеност на максималниот број на вработени

3. Развој на политиката за управување со ефикасноста (ПМФ) за првите позиции на кадарот

МП / ПМФ индикатори, извештаи за оценување

4. Одредување на структурата и содржината на обуката на пробацискиот кадар според ресурсите на образовните институции. Пилот проекти за воведување на модули за обуки за да се подготват идните пробациски кадри

МП-УИС, AСЈО / Стратегија за обуки, прирачници за обука

5.Развој, подготвување и ажурирање на програмата за обука и модули

МП-УИС/ план за спроведување на обуки, инфраструктура и курсеви, програми за обука и наставни планови, извештаи

2.4.3.3

Развој на проценка на ризикот и потребитеи капацитетите за управување со предметите

1. Дефинирање на опфатот, обемот и процедурите за спроведување на извештаи, вклучувајќи ги и начините на кои судот ќе ги вклучи истите во судската одлука.

МП-УИС, ВС, ЈО / Одлуки, изменети и дополнети статути и правила , водичи за пракса, обуки, пилот проекти, кампања материјали

- Регулаторна рамка, која ги вклучува материјалното и процесното кривично законодавство и пракса, јасно и предвидливо дефинира улога на извештај, неговата постапка на подготвување, проценка на ризик за повторување на делото и потребите на сторителот

- Наставни програми за обука на судиите, обвинителите и вработените во пробациската служба за користење на истражните извештаи , кои вклучуваат детално објаснување на моделот на ризик

- Редовни заеднички обуки на вработените во пробациската служба, судии и обвинители за истражните извештаи,нивната подготовка и примена

- Идентификување на фокусни точки за размена на информации за пробацијата

- Обуки за користење на алатката за проценка на целиот кадар одговорен за подготовката извештаи

- База на податоци за чување на завршени проценки, спроведена валидациска студија на алатките, по 2 години собирање на податоците да се воспостави статистички индикатор за ризикот од повторување (изразен процентуално)

- Ревидирана верзија на системот за проценка објавена по завршувањето на валидациската студија со точен бодовен систем соодветно поврзан со секоја интервенциска програма

- Воспоставување на процесот за управување со предмети за пробација , негово оценување, план за казната, извршувањето на казната, преглед и спроведување.

2. Разгледана регулаторна рамка за методите на процена на ризикот и потребите на обвинетиот.

МП-УИС, МСП, ЈО, МВР / Преглед на извештаи, ASSET прирачник и форми, алатка за оценување на форми, прирачници за обука, извештаи за обука, база на податоци, истражен извештај, ревидиран инструмент за оценување

3. Модел за управување со предмети и процес на пробациски предмети.

МП/ Упатство за управување со предмети

2.4.3.4

Развој на опсегот на докази врз основа на интервенции за намалување на повторување на делото

1. Опсег на пробациски програми и интервенции со цел да се промени и да се подобри социјалната адаптација на сторителите и да се спречи повторувањето на делото. Синтеза на стекнатото искуство и дополнителни студии на туѓи искуства во развој, имплементација и извршување на пробацијата. Одредување оптимален механизам за спроведување на програмата за примена на пробацијата

МП-УИС / интервенциски стратегии, прирачници, анализа на извештаи

- Програми насочени кон криминогените фактори и мотивација да се променат одредени однесувања зависности од дрога и алкохол, социјални и животни вештини, професионална обука и вештини за вработување, основна писменост и математика, справување со лутината и емоционално справување, семејно насилство, сексуална навреда , возење во алкохолизирана состојба, анти-социјално однесување, свест на жртвата

- Стекнување на меѓународно искуство во спроведување на програмите за пробација, што се користат од страна на пробацијата во ЕУ MS и други систематизиранирегиони

- Систем на лиценцирани обука за имплементација на програмите од пробацискиот кадар

- Информирање на јавноста и воспоставување советодавно тело (со претставницинадржавните власти) за експертска ревизија на развиените пробациските програми

2.Креирање на постапката за изработка и спроведување на пробациските програми. Утврдување на листа на потребни пробациски програми. Идентификација на човечки и финансиски ресурси за стекнување / развој на програмите. Утврдување на постапката и условите за акредитација, избор на кадар за спроведување на пробациските програми;

Имплементација на програмите за третман. Евалуација на примената на програмите, нивно ажурирање и подобрување.

МП-УИС / интервенциски стратегии, конкретни насоки за секоја програма, соработка со надворешни партнери, прирачници со дефинирани потребни вештини за индивидуалните програми

3. Заедничка обука на судиите и вработените во пробациската служба за доделување на пробациските програми.

МП-УИС, ВС, AСЈО / планови за обука и извештаи

Индикатори за влијанието за Поглавјето 2

1. Анкетите за испитување на задоволството на корисниците (што се спроведуваат како дел од системот за управување со работата на ЈО или од надворешни набљудувачи) ја потврдуваат зголемената доверба во општеството во ЈО особено, и/или во казнено-правниот систем генерално (појдовна основа: 2015 г.; предлог за цели за 2016 г. - зголемување за 5%; цел за 2018 г. - зголемување за 15%; цел за 2020 г. - зголемување за 25%).

2. Анкетите за набљудување на кривичните судења спроведувани од надворешни набљудувачи покажуваат унапредување кај состојбата со правичноста на постапките (појдовна основа: 2015 г.).

3. Утврдено е годишно намалување од 10% кај бројот на пресуди од ЕСЧП во однос на структурните повреди кај кривичните постапки (појдовна основа: релевантни пресуди од ЕСЧП изречени во 2015 г.; се земаат предвид само пилот пресуди или повторливи случаи). Видете ги коментарите за показателите поврзани со ЕСЧП наведени во документот. Не е мора да значи дека е корисно да се дадат посебни показатели во рамките на ова поглавје (само кривично), туку подобро би било истите да се искористат за севкупното функционирање на судскиот систем во Поглавје 1.

4. Годишно намалување во висина од 5% во бројот на предмети пред ЕСЧП коишто утврдуваат разлики во праксата на домашните судови при примената на домашното законодавство или кои утврдуваат повреди на независноста или непристрасноста на судот или на правичноста на постапката или на правата на одбраната или на условот за „разумен рок“ во кривичната постапка (појдовна основа: релевантни пресуди од ЕСЧП изречени во 2015 г.).

5. Унапредено е спроведувањето на генералните мерки во поглед на пресудите од ЕСЧП во врска со кривичните постапки (појдовна основа: број на случаи во тек пред Комитетот на министри при Советот на Европа при што генералните мерки се изрекуваат на крајот на 2015 г.; предлог за цел за 2018 г. - севкупно намалување за 15%, намалување на бројот на случаи со засилено следење за 25%; цел за 2020 г. - севкупно намалување за 25%; намалување на бројот на случаи со засилено набљудување за 35%).

6. Годишно намалување од 20% утврдено од страна на КМ при СЕ кај неспроведувањето на индивидуални мерки од пресудите на ЕСЧП во врска со кривичните постапки (појдовна основа: 2015 г.).

7. Годишно зголемување од 5% во вкупниот износ на конфискувани приноси од кривични дела (појдовна основа: истиот период во претходната година за којшто има достапни статистички податоци).

8. Годишно зголемување од 5% на бројот на случаи на изрекување домашен притвор, електронско следење и други алтернативни мерки на притворот (појдовна основа: истиот период во претходната година за којшто има достапно годишни статистички податоци).

9. Годишно намалување од 5% на вкупното времетраење на кривичната постапка (од моментот на поднесување на обвинение до донесувањето на правосилната пресуда) (појдовна основа: 2014 г.; од просечното времетраење во претходната година).

10. Изработени се планови за индивидуално изрекување на казни (појдовна основа: уделот на релевантни случаи во односното време; предложена цел за 2016 г - 10% од сите случаи, цел за 2018 г. - 20%; цел за 2020 - 30%). Овој показател е вклучен тука без да биде даден опис, во овој документ, за тоа што е план на казнување и како истиот функционира во домашниот систем.

11. Се изработуваат извештаи за претходната постапка (појдовна основа: уделот на релевантни случаи во односното време; предложена цел за 2016 г - 10% од сите случаи, цел за 2018 г. - 20%; цел за 2020 - 30%). Овој показател е вклучен тука без да биде даден опис, во овој документ, за тоа што е извештај пред изрекување на казната и како истиот функционира во домашниот систем.

12. Се обезбедува работа најмалку за ...% од сите затвореници (појдовна основа: уделот во односниот период; целите да се поделат по тип на пенитенцијарна установа и категорија/профил на затвореник (на пр. малолетници, жени, итн.). Ова е надвор од обемот на планот за судските реформи. Постојат порелевантни приоритети кои требало да бидат вклучени тука, а се испуштени.

13. Најмалку ...% од престапниците се ангажирани во стручно образование или друга програма за едукација и рехабилитација (појдовна основа: уделот во односниот период; целите да се поделат според тип на пенитенцијарна установа и категорија/профил на затвореник). Ова е надвор од обемот на планот за судските реформи. Постојат порелевантни приоритети кои требало да бидат вклучени тука, а се испуштени.

14. Годишно намалување од ...% на стапките на рецидивизам кај престапниците под пробација (појдовна основа: уделот во односниот период; целите да се поделат по тип на пенитенцијарна установа и категорија/профил на престапник (на пр. малолетници, жени, итн.). Ова е надвор од обемот на планот за судските реформи. Постојат порелевантни приоритети кои требало да бидат вклучени тука, а се испуштени.

15. Се подобрува рангирањето на земјата во однос на разните релевантни меѓународни индикатори поврзани со работата на казненото правосудство, како што се Индикаторите за владеењето и Индексот за владеењето на правото (институт на Светска банка), Извештајот за глобална конкурентност на Светскиот економски форум (СЕФ), ранг листата на Фридом Хаус, Проектот за светска правда (Индекс за владеење на правото), Транспаренси интернешенал (ЦПИ, итн.), Бертелсман Штифтунг Трансформацион Индекс (БТИ), Индексот на Светска банка за Doing Business (појдовна основа: 2015 г.).

16. Во извештаите за напредокот од ЕУ,како и во разни други политички документи, се потврдува напредокот на земјата на полето на обезбедување пристап до правдата (појдовна основа: 2015 г.).

Поглавје 3

Пристап до правдата и транспарентност

Целта е зајакнување на Адвокатската комора и другите приватни правни институциивклучувајќи ги и нотарите и извршителите, за да ги исполнат своите улоги во правниот систем кој го почитува владеењето на правото, еднаквоста на оружјето, процедурална праведност, и другите човекови права. Приватните правни професии треба во целост да го развијат нивниот капацитет да работат како ефективни тела, кои управуваат со соодветните професии и ги претставуваат колективните интереси на адвокатите. Што значи професии? Ова може да се постигне преку вежби за развивање на институциите, зајакнување на етиката и дисциплинските системи, како и развивање на почетни и континуирани системи за обука, така што тие ќе играат клучна улога во подигнувањето на професионалните квалификации. Ова ќе овозможи на адвокатската комора и другите здруженија нa правници оптимално да ја одиграат својата улога во едно демократско општество засновано на владеењето на правото, во согласност со меѓународните стандарди и стандардите на Европската унија. Со цел целосно и праведно да ги застапуваат нивните клиенти, неопходно е тие да имаат соодветна заштита и голем број на привилегии. Зголемувањето на заштитите и привилегиите на адвокатите во дел кој би требало да биде посветен на пристапот на граѓаните до правдата, не е јасно. Она што е релевантно во рамките на категоријата „пристап до правдата“ е заштитата на правата на корисниците на правосудниот сектор, а не на членовите на правосудниот сектор. Посоодветно би било ова поглавје да се изрази во смисла на должностите и обврските на адвокатите и другите стручни лица во областа на правото, а не во смисла на нивната заштита и привилегии.Тие вклучуваат социо-економски, финансиски / фискални и оперативни права, како што се заштита на адвокат клиент привилегија (вклучувајќи и доверливост) – ова е заштита за клиентот, а не за адвокатот Исто така потребно е да се зајакне управувањето на информации и системот за е-правда, за подобрување на пристапот до информации, комуникација и транспарентност. Во овој став не се наведени кои се недостатоците, потребите, слабостите на сегашниот систем.

Оваа глава, исто така, планира да го зајакне и прошири системот за правна помош, со тоа што обезбедува брзо и ефикасно застапување на сите обвинети и притворени лица, и ги штити нивните основни права, особено правата на одбрана и правично судење. Работата за зајакнување на системот за правна помош започнува со законските и регулаторните реформи, со цел да се зајакне рамката за обезбедување на услуги, особено застапување и во дополнителни области надвор од кривичното право, односно граѓански и управни предмети, и на регионално ниво . Ова исто така вклучува и вмрежување помеѓу центрите за правна помош, регионално поврзување, и подигање на јавната свест. Со цел да се подобри квалитетот на услугите за правна помош и да се обезбеди контрола на квалитетот, потребно е да се развие и прошири системот за обука. Контрола на квалитетот во текот на извршувањето на адвокатската правна помош, исто така, треба да продолжи да се зајакнува. Анализа на информации и управување, како и подигање на свеста на јавноста, се од суштинско значење за оптимално функционирање на системот за правна помош. Конечно, потребно е да се идентификува и да се обезбеди долгорочна финансиска одржливост на системот за правна помош, преку државните и приватните фондови. Основни прашања кои не се опфатени: КОЛКАВА е сегашната стапка на искористеност на правната помош; ЗОШТО е недоволно искористена оваа можност, и покрај фактот дека правната рамка и буџетот постојат веќе неколку години, како и КОИ конкретни чекори се потребни за да зголеми пристапот?

Ова поглавје исто така има за цел да ја подобри новата основа за Алтернативното разрешување на спорови (АРС) во правосудниот систем. XXX тежнее да ја подобри довербата и спремноста на странките да ги разрешуваат своите спорови на пријателски и правичен начин вон судските постапки и процеси. Ова вклучува, меѓу другото, воспоставување на транспарентен, професионален и независен центар за медијација, со што ќе се зајакне позицијата на професионалните медијатори и се дефинира нивната улога во рамките на новоформираната правна рамка. Која нова правна рамка? Ова постои веќе неколку години. Овој документ не наведува зошто, и покрај ова, алтернативното разрешување на спорови сѐ уште недоволно се користи. Тоа е главната цел на оваа стратегија.

Конечно, целта на ова поглавје е да се обезбеди пристапот на поединците во судскиот систем и информации, во транспарентна атмосфера, која го промовира учеството и надзорот, и ги минимизира корупцијата и злоупотребата на службената должност. Промовирање на транспарентноста започнува со силен и применлив систем во однос на слободата на информирањето, кој, исто така, се рефлектира на системот за заштита на државни тајни. Само преку правно заснован пристап до информации, кој ќе се почитува и следи преку здрави процедури, граѓаните можат да утврдат колку добро правниот систем ги почитува нивните права. Транспарентноста и јавноста во процесот на донесување одлуки, исто така, е од суштинско значење. Ова вклучува отворен пристап до судските постапки и одлуки, отворено владеење на правни институции, здрав режим за клевета, кој не се злоупотребува за сузбивање на правата, и конкретна заштита за новинарите со што медиумите можат да ја исполнат својата улога на чувари на јавниот интерес. Исто така потребна е транспарентна и отворена комуникација помеѓу судовите и медиумите, со што информациските канали остануваат отворени , овозможувајќи јавен пристап до широк спектар на извори и перспективи за информации.

Овие се пасивни искази на општи факти- тие не се поврзани со ниту даваат проценка на конкретната ситуација во земјата и начините на кои истата треба да се подобри.

Коментар од секторскиот експерт: Воведот наметнува загриженост, во смисла на тоа дека оддава впечаток дека овој документ е изготвен врз основа на согледаните потреби, но без темелни консултации со сите чинители кои се наведени како надлежни за спроведување. Дали нотарите, извршителите, адвокатите итн., се согласуваат со сите цели и активности кои треба да ги спроведат и кој ќе плати за тоа?

Општи коментари за поглавје 3:

Воведот на ова поглавје не е добро насочен. Треба концизно, но сепак темелно, да ја прикаже тековната состојба, како и идеите во врска со пристапот до правдата (алтернативно разрешување на спорови, правна помош), како и капацитетите на релевантните чинители во правосудниот сектор, вклучувајќи ги тука и нотарите, адвокатската комора, извршителите, нивните надзорни тела итн. Не е целосно јасно кои се предизвиците и како треба да се надминат, особено во областа на бесплатната правна помош и приватните правни професии. Без наведување на овие предизвици, голем дел од мерките предвидени во Поглавје 3 се доведени во прашање (на пример Without presentation of these challenges, many of the measures foreseen under Chapter 3 are questionable (eg. повеќе можности за „прегледување на регулаторната рамка“ и други стандарди референци, без да се објасни што точни треба да се промени/подобри, освен тоа што веќе постои). Работната група за Поглавје 3 би можела повторно да се состане за да ги дефинира сите овие работи кои недостасуваат и за да ја дополни стратегијата, со надворешна стручна помош каде што е потребно, за да биде јасно во која насока е одлучено да се одвиваат реформите и зошто е избрана токму таа насока (т.е. да се утврдат конкретните потреби/недостатоци.)

Со оглед дека една од целите на ова поглавје е пристапот до правдата (што значи колку лесно може обичниот граѓанин да пристапи до правосудниот/судскиот систем и да се снајде во него, имајќи го предвид и пристапното, високо квалитетно застапување од страна на адвокатите, ефективното извршување од страна на извршителите, економичното разрешување на работи кои не се спорни од страна н нотарите, можностите за примена на алтернативни мерки наместо судски постапки, како и можностите за правна помош), впечатливо е дека леснотијата на пристапот на граѓаните, како и нивото на задоволство на граѓаните од услугите извршени од страна на судовите и професионалците скоро воопшто да не е спомнатоl. Ова му дава чуден фокус на целото поглавје, кое главно е посветено на промените во регулативите на професиите и се чини дека се фокусира на нивните права, наместо на нивните обврски кој граѓаните кои ги опслужуваат. Целото поглавје треба одново да се изготви од гледна точка на граѓаните (т.е. крајните корисници) и нивното задоволство – инаку невозможно е да се следи односно оцени успешното спроведување.

Измените од 2016 година на законите за нотарите и за извршителите, кои се однесуваат на зголемената улога на адвокатите во нивните постапки, воопшто не се одразени во овој документ. Во секој случај треба да се преиспитаат имајќи ги предвид важечките стандарди, како на пример стандардите утврдени од страна на Меѓународната унија на нотари, како и националните потреби вклучувајќи ги тука и интересите на граѓаните, но исто така и интересите на нотарите и извршителите за да можат делотворно да ги извршуваат своите функции. Образложението дадено од страна на властите на последниот состанок на поткомитетот на ЈХА, во врска со овие измени не беше уверливо, ниту пак се засноваше на каква било кредибилна проценка односно консултации со нотарите, извршителите односно пошироката правосудна заедница. Начинот на се направени овие измени предизвикува сериозна загриженост и го доведува во прашање изготвувањето на јавните политики во правосудниот сектор во целост.

Коментар од секторскиот експерт: Ова поглавје треба да содржи анализа на економичноста од гледна точка на правата на корисниците на инклузивен пристап го правдата.

Коментар од секторскиот експерт: Показателите на влијанието за поглавје 3, треба исто така да ја содржат и позицијата на земјата во извештаите на ЦЕПЕЈ за европските судски системи во областа на пристапот до правдата/правната помош, алтернативното разрешување на спорови итн.

Другата наведена цел во оваа поглавје е транспарентноста, меѓутоа ова се преклопува со мерките за транспарентност во рамките на 1.1.2.1 и не е јасно зошто мерките за транспарентност се поделени во две различни поглавја.

ПОГЛАВЈЕ 3 ПРИСТАП ДО ПРАВДАТА И ТРАНСПАРЕНТНОСТ
Потпоглавје 3.1 Зајакната Адвокатската комора и адвокати „Поделотворната примена и распределба на надоместоците“ е дадена како примарен исход за секоја од овие три професии. Меѓутоа кој треба да одлучи кој е најделотворниот начин на користење на надоместоците. Ако тоа го утврдуваат самите професии, тогаш се поставува прашање кое надворешно тело го следи ова и проценува дали исходот е остварен или не. Доколку професиите се следат самите себеси во рамките на оваа мерка, тогаш нема многу смисла да се вклучи ова во стратегијата, бидејќи на тој начин не се добива ништо повеќе од она што веќе го прават со саморегулацијата. Секторски експерт: дали соодветните професии биле вклучени во изготвувањето на стратегијата (т.е. дали тие и нивните членови се согласиле да ги остварат сите цели и да ги спроведат сите активности од „нивните“ делови од стратегијата и кој сето тоа ќе го финансира?
Дејствие		Краен рок за имплементација			Критериуми за реализација			Буџет (Износ во МКД)
Дејствие		Крај на 2016 г.	Крај на 2018 г.	Крај на 2020 г.	Производи	Одговорно тело/Начин	Исходи	Државен	Друг
Интервентно поле 3.1.1Унапреден раководен систем за адвокатурата
3.1.1.1	Поголема рамнотежа на должностите и надлежностите во рамките на раководниот систем на адвокатурата Каква нерамнотежата е утврдена? Овие мора јасно да се утврдат за да се оправда изборот на ова дејствие како приоритет на реформите, инку стратегијата нема да има смисла, а дејствието се чини дека е ставено само поради формата.				1. Ревидирана е регулаторната рамка за Собранието на Адвокатската комора на РМ Зошто? Кои проблеми се утврдени?	АД, Собрание на АДРМ, МП, Собрание на РМ / Изменети и дополнети закони и правила Што е АД (дали се работи за адвокатската комора?) Што е собрание на АДРМ? Основната професионална и регулаторна рамка треба да биде соодветно опишана во секоја стратегија која, како еден од своите приоритети предвидува реформи на одредена професија	- Поефективно користење и распределба на членарината за АД што значи ова со цел да се промовира независно и ефикасно само-раководење. Не се спомнува нивото на членарината, кое е високо за ново формираните адвокати, со што има негативен ефект врз нивната независност и можност за работење. - Потранспарентни репрезентативни квоти и процедура за номинирање на делегати во Собранието на АКРМ - Зголемена независност и ефикасност на ревизорските тела на АД - Рационализирани се надлежностите на Собранието на АКРМ и на самата Комора што значи ова? - Зајакната е улогата на помладите адвокати во раководните тела на Комората
3.1.1.1					2. Ревидирани се условите за учество во раководните тела на Адвокатската комора Зошто? Кои проблеми се утврдени?
3.1.1.2	Развој на капацитетите за стратешко планирање, буџетско и финансиско управување, управување со човечки ресурси, односи со јавноста и комуникација на Адвокатската комора и адвокатите				1. Потполно е оперативна Комисијата за стратешко планирање и институционален развој на АК	АК / Одлуки, Извештаи	- Механизмите за интерен и екстерен следење и оценување (СиО) и ревизиските извештаи укажуваат на задоволителна примена на стратешкото планирање на АД - АК и адвокатите даваат редовен и конструктивен придонес кон главните политички и регулаторни иницијативи поврзани со реформата во правосудниот сектор Ова е пошироко вркстено прашање кое припаѓа во делот на стратешкото планирање (се повторува и во други делови од стратегијата, според тоа подобро е да се стави придонесот во изготвувањето на јавните политики, на судиите, обвинителите, адвокатите, извршителите, нотарите, на едно место) - Примена на статистички и доказен пристап кон сите политички и регулаторни иницијативи за АК - Унапредена е употребата на ресурсите и фондовите на АК нејасно – кои проблеми се утврдени? - Адекватни финансиски ресурси за АК да може ефективно да ја извршува својата улога на промотор на независноста, отчетноста и компетентноста на адвокатурата и адвокатите од каде доаѓа ова финансирање? Врз основа на што се смета дека тековното финансирање е несоодветно? - Формализирани се и редовно се користат каналите за интерна комуникација (вклучувајќи електронски систем за текот на работата и веб портал) меѓу АК и адвокатите - Формализирани се и редовно се користат каналите за екстерна комуникација меѓу АК/адвокатите и останатите државни/недржавни учесници во правосудниот сектор - Доследна реакција од страна на АК кон кој било пример на мешање во независноста на адвокатите и повреда на правата на адвокатите дали има примери на такво мешање во пракса или ова е само теоретски исход? - Адвокати се меѓу членовите на раководните и административните тела на институтциите од правосудниот сектор - Учество на АК во процесите на одлучување на другите институции од правосудниот сектор кога се засегнати интересите на адвокатите Зошто ова сѐ уште не е така? Што е пречката? - Воспоставени се јасни процедури за пристап и учество на јавноста на седниците на АК, како и навремена најава на дневниот ред на седниците, објавување на одлуките на АК, итн. - Редовна употреба на анкетите за истражување на задоволството на корисниците од страна на АК за мерење и унапредување на квалитетот на услугите на членството добро – а што е со анкетите на крајните корисници во однос на подобрувањето на квалитетот на услугите кои авокатската комора ги дава на граѓаните? Овој аспект се чини дека недостасува од стратегијата - Редовна размена на искуства помеѓу АК и европските здруженија на адвокати и други меѓународни сродни организации. добро
					2. Посветен кадар што се бави со стратешко планирање, вклучувајќи изработка на политики, мисија, буџетско и финансиско управување, управување со човечки ресурси, информациски ресурси, односи со јавноста и комуникација. Кој ќе плати за ова?	АК / Одлуки, договори, описи на работно место, планови за распределба, обука
					3. Изработени се, доставени и редовно се ажурираат прирачници и едукативни модули за стратешко планирање, буџетско и финансиско управување, управување со човечки ресурси, односи со јавноста и комуникација и употреба на информациски системи	АК / Одлуки, обуки
					4. Потполно е оперативна Ревизорската комисија при АК	АК, МП, Собрание на РМ / Одлуки, извештаи, изменети и дополнети закони и правила
					5. Одговорно тело при АК за интерна комуникација и екстерна комуникација и односи со јавноста	АК / Одлуки, извештаи
					6. Анкети за членовите со цел да се одреди задоволството на адвокатите од услугите на АК, како и онлајн прашалници многу добро – а што е со анкетите на крајните корисници во однос на подобрувањето на квалитетот на услугите кои авокатската комора ги дава на граѓаните? Овој аспект се чини дека недостасува од стратегијата	АК / Одлуки, анкети
					7. Се изработуваат и доставуваат годишните извештаи на АК. Не ли е ова веќе направено?	АК / Одлуки
					8. Ревидирана е регулаторната рамка со цел да поттикнува поинклузивна застапеност на адвокатите во рамките на раководните и другите тела од останатите институции од правосудниот сектор. Ова е пошироко вркстено прашање кое припаѓа во делот на стратешкото планирање (се повторува и во други делови од стратегијата – треба да се консолидира)	АК, СС, СЈО, МП, Собрание на РМ / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила
					10. Потполно е оперативна мрежата за соработка со европските и меѓународните адвокатски здруженија.	АК / Одлуки, Меморандуми за соработка, заеднички активности, посети
3.1.1.3	Развој на надзорен систем за етичка и дисциплинска одговорност				1. Потполно е оперативна Комисијата за етичка и дисциплинска одговорност на АК, одговорна за развој, сообразна примена, унапредување на етичките стандарди за адвокатите и за спроведување на етичките/дисциплинските правила Во стратегијата недостасуваат основни податоци за ова тело – дали веќе постои или се планира?	АК / Одлуки, извештаи	- Етичка/дисциплинска рамка со солидни и имплементирани материјални барања и процесни правила, јавен пристап - Јасно, предвидливо и применливо разграничување на етичките правила (позитивни обврски, начела на однесување) од дисциплинските правила (забрани во негативен контекст, основи за опомена) добро - Доследна примена во пракса на етичките/дисциплинските правила од страна на АК Дали е ова утврдено како конкретен проблем? Основните информации/анализа која довела до тоа оваа мерка да добие приоритет, недостасува од стратегијата - Советодавните мислења на Комисијата за етичка и дисциплинска одговорност при АК имаат значително влијание кај сите странки и судот во контекстот на кривичната постапка - Меѓу клучните етички правила е втемелена финансиската одговорност на адвокатите кон комората преку навремена уплата на членарината навистина ли е ова висок приоритет? Кој конкретен проблем го решава ова? Сигурно – ако некој адвокат не ја плати членарината за комората таквиот адвокат се исклучува од комората. - Разграничени се и се применуваат принципите на сразмерност, како и олеснителните и отежителните фактори во дисциплинските предмети - Дефинирано е правото на пристап до дисциплинскиот предмет за засегнатиот адвокат, делокругот и опсегот на обврската за информирање на трети лица и јавноста за тековни дисциплински предмети - Проширена е листата на дисциплински санкции за да опфаќа полесни санкции како што се глоби, корективни мерки и едукативни мерки, коишто се применуваат доследно и правично - Постои јасна, предвидлива и применлива регулаторна основа за поднесување на онлајн претставки, како и за откривање на личните податоци на жалителите, надоместоците
					2. Анотиран е Етичкиот кодекс и редовно се ажурира преку консултативен процес и комуникација координирана од АК	АК, Собрание на АКРМ / Одлуки
					3. Ревидирани се дисциплинските правила и процедури преку консултативен процес и комуникација координирана од АК врз основа на каква проценка на потребите се заснова ова? Дали се утврдени конкретни проблеми?	АД, Собрание на АДРМ, МП, Собрание на РМ / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила
					4. Изработени се, доставени се и редовно се ажурираат прирачници и едукативни модули за етичката и дисциплинската рамка	АК, Центар за обука на АКРМ / Одлуки, обуки
					5. Потполно е оперативен онлајн систем за поднесување претставки против адвокатите	АК / Одлуки, прирачници, софтвер, обуки
					6. Се објавува и анализира статистиката за дисциплинските предмети во годишните извештаи на АК	АК / Одлуки
Интервентно поле 3.1.2Унапреден систем за професионална обука за адвокатите
3.1.2.1	Развој на системи за почетна и континуирана обука				1. Потполно е оперативен Центарот за обуки на АК (ЦОАК) задолжен за спроведување на системите за почетна и континуирана обука, а опфаќа и раководното тело надлежно за поставување на политиките, реализација на активностите и вршење надзор Кој ќе плати за ова? Отсуството на било какво образложение за тоа како ова би се финансирало – и колку е потребно во смисла на финансиски ресурси, човечки ресурси, простор, опрема итн. – му наштетува на кредибилитетот на овој документ.	АК, ЦОАК / Одлуки, извештаи, наставни планови, договори со едукатори, описи на работно место, планови за распределба, обука Како ова ќе се координира со Академијата за судии и јавни обвинители – постојат преклопувања. Дел од обуката Академијата веќе ја спроведува и таа е достапна и за адвоктите. Дали Академијата беше вклучена во работната група за Поглавје 3? Како тие гледаат на ова?	- АК има надлежност да врши почетна обука за адвокати - Утврден е годишен наставен план и методологија за контиунуирана обука на АК - ЦОАК спроведува редовни обуки - Приближени се курсевите за почетна и континуирана обука на адвокатите и на другите правни професионалци (судии, обвинители, итн.), некои наставни планови и курсеви се хармонизирани - Примена на пристап заснован врз решавање на конкретен проблем во обуките - Воспоставен е мешовит пристап кај обуките за континуирана обука на адвокати заедно со судии и обвинители - На располагање има обука на интернет и од далечина - Во клучните предмети од почетна и континуирана обука се опфаќаат меѓународните стандарди за човекови права, ЕКЧП, методи за толкување на правото, товар и формализирани стандарди на докажување во разните видови постапки, судската пракса аргументирање на апликации/тужби, доверливост меѓу адвокат и клиент, ораторски вештини, професионална етика и дисциплински прашања, информациски технологии, психологија, стратешко планирање, буџетско и финансиско управување, комуникација и маркетинг на адвокатски услуги - Целосно и редовно се мобилизира постојаниот пул на добро обучени и искусни едукатори, вклучително и едукатори од регионот - Се применуваат казни и други практични последици поради непосетување на континуирана обука - Во листата на редовни едукатори се наоѓаат и искусни правни практичари, европски и меѓународни практичари Целиов овој дел е многу добар теоретски, меѓутоа во моментов стратегијата не е кредибилна без појасно објаснување за тоа како истата ќе биде остварена (особено како ќе биде финансирана) во пракса. Во смисла на основни информации треба да се наведе каква е тековната состојба – т.е. има ли, во моментов, воопшто некаква задолжителна континуирана обука за членовите на адвокатурата? Кој ја спроведува сега? Со оглед на обемниот текст поврзан со подобрената обука на АОСЈО за судиите и обемниот текст посветен н подобрената обука на АОСЈО за обвинителите во поглавје 1 односно 2, како и обемните текстови кои се однесуваат на обуките за другите правосудни професии, дадени во поглавје 3, не ли би било пологично да се напише едно цело поглавје за Академијата за обука на судии и јавни обвинители, или пак поглавје за сите видови на обуки и надлежности поврзани со правосудните професии?
					2. Изработени се, редовно се ажурираат и се ставаат во електронски библиотеки наставните планови за почетна и континуирана обука, како и курсевите за учење од далечина.	ЦОАК, АКРМ / Одлуки
					3. Ревидирана е регулаторната рамка за пристап до професијата, вклучително и на почетната обука, стажирањето, правосудниот испит, лиценцирањето, итн.	АД, Собрание на АДРМ, МП, Собрание на РМ / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила
					4. Воведени се и се употребуваат механизми и автоматизирани алатки за утврдување на потребите од обука, за проценка на капацитетот и квалитетот.	ЦОАК, АКРМ / Одлуки, прирачници, софтвер, обуки
Интервентно поле 3.1.3Унапредени услови за практично и ефективно правно застапување Делот 3.1.3.1 е многу тежок за разбирање, во својата сегашна форма. Кои се основните информации за овој дел? Која е конкретната потреба односно слабост утврдена во однос на сегашната состојба? Подобрувањето на условите за работа н адвокатите е прашање за нивните професионални претставници, а не за една национална стратегија за реформа на судството. Ова поглавје го носи насловот „пристап до правдата“, а тоа значи пристап за граѓанинот – а сепак граѓанинот (т.е. крајниот корисник на услугите на адвокатите) воопшто не се спомнува.
3.1.3.1	Унапредување на социо-економските, финансиските и оперативните услови за извршување на адвокатската професија				1. Ревидирана е регулаторната рамка за граѓанската одговорност на адвокатите зошто? Што не чини?	Адвокатска комора, МП, Собрание / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила	- Систем за осигурување од професионална одговорност и фонд за професионална одговорност за покривање на граѓанската одговорност на адвокатите - Задолжително осигурување за граѓанска одговорност на адвокатите - Поволен даночен режим за адвокатите Ова се внатрешни прашања со кои треба да се занимава адвокатската комора и нејзините членови – тие не припаѓаат во една стратегија за реформа на правосудството освен ако не се укаже на конкретен проблем во сегашната ситуација, кој негативно влијае врз правото на граѓанинот да има пристап до правдата (т.е. пристап до правни услуги).
					2. Ревидирана е регулаторната рамка за припадниците на Адвокатската комора. зошто? Што не чини?	Адвокатска комора, МП, МФ, МЗ, МТСП, Собрание / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила

3.1.3.2	Зајакнување на професионалниот доверлив однос(меѓу адвокатот и клиентот) (ЛПП) Што е проблемот тука? Повторно, не е објаснето во воведот/ Една реформска стратегијха треба да содржи анализа на тековната состојба и зошто таа состојба не чини – ова недостасува				1. Ревидирана е регулаторната рамка за делокругот и опсегот на заштита на професионалната доверливост меѓу адвокат и клиент зошто? Што не чини?	Адвокатска комора, МП, Собранието / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила, меморандуми за соработка, извештаи	- Гаранциите за професионалната доверба меѓу адвокат и клиент се зајакнати, вклучително и постои проширување на делокругот на професионалната доверба меѓу адвокат и клиент и појаснување на одговорностите на другите чинители за почитување на обврската за професионална доверба меѓу адвокат и клиент - Добро дефинирани исклучоците од обврската за професионална доверба меѓу адвокат и клиент, како и обврската на адвокатот да открива информации за тешки кривични дела (тероризам, перење пари, итн.); раководните тела за адвокатурата како неопходен канал за обезбедување на таквите информации - Олеснет пристап за адвокатите до класифицираните информации; - Подобрување на условите во казнено поправните установи за посета на адвокатите - Зајакнат надзор од Адвокатската комора врз почитувањето на обврската за професионална доверба меѓу адвокат и клиент од страна на адвокатите, примена на дисциплински постапки. Овие исходи не се поткрепени со никакво образложение, било во воведот или во колоната со исходи.
					2. Посебни процедури за адвокатите да добијат сертификат или дозвола за пристап до класифицирани– информации неопходни за одбрана и отстранување на сите практични пречки од пристапот на адвокатот до предметот на клиентот Ова треба да биде објаснето, а проблемите со кои сме соочени (доколку ги има) треба да се наведат во стратегијата – инаку не е јасно зошто, воопшто, се предлагаат овие мерки и какво влијание тие имаат врз пристапот на граѓанинот/крајниот корисник до правдата.	Адвокатска комора, МП, МВР, ЈО, Собранието / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила, меморандуми за соработка, извештаи
					3. Се изработуваат, доставуваат и редовно се ажурираат прирачници и модули за едукација за професионалната доверба меѓу адвокат и клиент	Адвокатска комора, МП, АСЈО / Одлуки, обуки
3.1.3.3	Унапредување на системот за комуникација со останатите тела од правосудниот сектор				1. Стандардизирани процедури за идентификација на привилегиите оваа воопшто нема смисла.	Адвокатската комора, МП, Собрание / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила	- Проширен опсег на предмети за системот на писма за барање информации Со системот на писма за барање информации се воспоставуваат јасни должности за органите од јавниот и од приватниот сектор и се предвидуваат казни за неиздавање информации или за давање на лажни информации - Адвокатите можат ефективно да ги користат Писмата за барање информации за да ги добијат потребните информации за правно застапување - Поефективно и попрофесионално застапување на интересите на правни и физички лица, обезбедувајќи го нивното право на одбрана во разни постапки - Постојат одржливи механизми за постапување по повреди на правата на адвокатите и повреди на нивната можност да ги застапуваат клиентите што значи ова? Повреди од кого? Каков механизам е предвиден? Дали има конкретни примери за такви повреди во пракса? Треба да се наведат. - Истражување, публикации и претставувања пред јавноста и медиумите на наоди во врска со повредите на правата на адвокатите при извршувањето на својата професија. Со какви повреди на нивните права да ја извршуваат својата професија се соочуваат адвокатите во моментов? Дxxx x ова реален проблем или само теоретски проблем? Порелевантно би било тука да се наведе „истражување, публикации и претставувања пред јавноста и медиумите“ во насока на утврдување кои се главните пречки кои го попречуваат пристапот на просечниот до правдата. Ова недостасува и го доведува во прашање целокупниот фокус на ова поглавје.
					2. Ревизија на регулаторната рамка за системот на писма за информации не е јасно што се мисли со „системот на писма за информации“.	Адвокатската комора, МП, Собранието / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила

					3. На сила е обврската за адвокатот да поседува работни простории Што значи ова? На кој „проблем“ се однесува оваа мерка?	Адвокатската комора, МП, Собранието / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила

3.1.3.4	Развој на информациски системи во адвокатската комора¹⁵				1. Поставени и ефикасно искористени системи за електронска комуникација на адвокатската комора (адвокати/Комора)	BC / Одлуки, Меморандуми за разбирање, студија за остварливост, Главен план за имплементација, практични упатства, хардвер и софтвер на свое место, извештај од ревизии, Обуки	- Практична и ефикасна употреба на ИС од страна на водечките органи во адвокатската комора за поголема независност, компетентност и сигурност во адвокатурата и кај адвокатите; - Интероперабилност меѓу ИС на Комората и на адвокатите со ИС на другите вршители на дејности во правниот сектор

Потпоглавје 3.2 Унапредување на системот за правна помош Двата главни проблеми на системот досега – т.е. (1) недоволната достапност, во пракса, за најранливите категории, вклучувајќи ги и малолетниците (поради лошото спроведување) и (2) рестриктивните категории/критериуми за утврдување на квалификуваните странки (поради лоши законски прописи), а ниту еден од нив не е јасно наведен во воведот погоре, ниту пак е опфатен со дејствијата подолу. Другите прашања, како што се ограничениот буџет за правна помош и неефикасната административна поставеност (т.е. регионалните канцеларии на Министерството за правда, кои имаат доволно човечки ресурси не ја извршуваат својата улога, додека пак централната канцеларија во Скопје е преоптоварена) исто така не се опфатени. Доколку сѐ уште не е направено, релевантната работна група треба да се поттикне да се консултира со експертите на тековниот твининг проект на ИПА 2011 во МП, кој работи на реформата на правната помош. Тие би можеле да помогнат да се подобри формулацијата и фокусот на мерките предвидени во областа на реформата на правната помош. Исто така треба да се посвети внимание и на новите Препораки на директивите и комисијата на ЕУ во врска со стандардите за првна помош во ЕУ. Секторски експерт: се препорачува да се направи повикување на усогласувањето со законодавството на ЕУ (во воведот се наведува дека само државјани се квалификуваат). Секторски експерт: би било добро да се види дали Директивата на советот 2002/08 од 27 јануари 2003 година, за подобрување на пристапот до правдата во прекугранични спорови преку востановување на минимални заеднички правила во врска со правната помош во такви спорови, е транспонирана во пракса
Дејствие		Краен рок за имплементација			Критериуми за реализација			Буџет (Износ во МКД) Коментар од секторскиот експерт: повторно, расположливиот буџет е најзначен за кредибилитетот на овој дел, но пак недостасува.
Дејствие		Крај на 2016 г.	Крај на 2018 г.	Крај на 2020 г.	Производ	Одговорно тело/Начин	Исход	Државен	Друг
Интервентно поле 3.2.1Зголемување на ефикасноста и на ефективноста на системот за правна помош преку негово унапредување на управувањето со истиот
3.2.1.1 Подобрена правна и регулаторна рамка за системот за правна помош и негово унапредено спроведување Веќе имаше еден голем ремонт на законската и регулаторната рамка, пред неколку години, но сепак сѐ уште нема ефект – што тргна наопаку? Кои се извлечените поуки? Што треба да се направи поинаку? Овие прашања треба да бидат опфатени со стратегијата. КОИ се главните законски и практични пречки за граѓаните да ги искористат придобивките од правната помош? Треба да се наведат.					1. Ревидирана е регулаторната рамка за улогата на Адвокатската комора, МП, судовите, граѓанскиот сектор (ОГС), високообразовните институции (ВОИ), Народниот правобранител и другите чинители во системот за правна помош	МП, Собрание / Одлуки, изменети и дополнети закони	- Оптимизација на бројот, појаснување и рационализација на должностите и надлежностите на сите чинители во системот за правна помош нејасно - Хармонизирана и приближена е дефиницијата за „правна помош“ во сите домашни закони и правила; јасно се дефинирани условите за доделување правна помош со поедноставени и децентрализирани процедури - Редовен и конструктивен придонес од МП и Адвокатската комора за поважните политики и регулаторни иницијативи поврзани со правната помош - Примена на статистички и доказен пристап кон сите политики и регулаторни иницијативи за правна помош - Формализација и редовна употреба на каналите за комуникација меѓу МП и Адвокатската комора, органите од системот за правна помош и другите државни и недржавни тела; систем за постапување по регулаторни и раководни прашања со МП и Адвокатската комора - Сè почесто спроведување на пилот-проекти за иницијативите што се предвидуваат со меморандумите за соработка - Зголемување на улогата на Народниот правобранител во системот на правна помош преку унапредување на неговата функција за истражувачка и аналитичка работа со истражување на одредени предмети (на пр. онаму каде што правните лекови биле неискористени или недостапни), како и изработка на прирачници и други готови материјали што ќе се користат како ресурси за правна помош - Подобар пристап до советодавство и право за претставување за посебни категории граѓани, вклучувајќи ги осудениците - Пристап до секундарна правна помош во граѓански и административни случаи - Можност за правна помош за жртви и (специјални) сведоци во кривичните процеси - Можност за покриеност на вештачењата и сведочењата ан вешти лица во случаите на правна помош - Јасни и дефинирани причини за добивање правна помош во сите видови случаи - Проширена достапност и обем на правна помош, и максимални ресурси по случај
					2. Меморандуми за соработка помеѓу МП и Народниот правобранител што го олеснуваат пристапот до правдата Спроведување на пилот-иницијативи од меморандумите за соработка меѓу МП и Народниот правобранител	МП, Народниот правобранител / Одлуки, меморандуми за соработка, извештаи
					3. Договори за соработка помеѓу МП и ОГС/ВОИ со кои се предвидуваат иницијативи за олеснување на пристапот до правдата и пилот-проекти за таквите иницијативи	МП, ОГС, ВОИ, Меморандуми за соработка, одлуки, извештаи
					4. Договори за соработка помеѓу Адвокатската комора и ОГС/ВОИ со кои се предвидуваат иницијативи за олеснување на пристапот до правдата и пилот-проекти за таквите иницијативи	Адвокатската комора, ОГС, ВОИ / Меморандуми за соработка, одлуки, извештаи
					5.Проширена покриеност со систем за правна помош што значи? Детали? Кои се сегашните ограничувања?	МП, , Министерство за финансии, Парламент / Одлуки
Интервентно поле 3.2.2Унапредување на квалитетот и контрола на квалитетот во давањето правна помош
3.2.2.1	Развој на систем за обука и проширување на одржувањето на обуката				1. Изработка на прирачници за праксата и модули за едукација во врска со методологиите за избор на предмети, нивна распределба и ажурирање и редовна употреба Кој ќе биде обучен? Вработени во МП или адвокати или и двете групи?	МП, Адвокатска комора, АСЈО / Одлуки, обуки, публикации	- Јасна, предвидлива и применлива дефиниција на основните критериуми за добивање правна помош и унапредување на методологијата за одбирање на предмети; диференцијација на стандардите за одобрување на примарна и секундарна правна помош врз основа на горенаведените критериуми - Автоматизација на утврдувањето на „средства“ и верификација на другите релевантни аспекти при управувањето со предмети за правна помош (видете исто така ИС подолу) - Рационализација на достапноста и квалитетот на правната помош преку појаснување на делокругот и зголемување на ресурсите по предмет - Зголемување на уделот на правна помош во граѓанските и управните (наспроти кривичните) предмети - Зголемување на уделот на не-секундарна правна помош во рамките на системот на правна помош (готови материјали, правна помош во управни постапки за социјална помош, евиденција на раѓањата, социјална нега и други сегменти, оперативни правни клиники, центри за параправна помош, итн.) - Можност за давање правна помош за жртвите и (посебните) сведоци во кривичните постапки - Можност за правна помош што опфаќа вештачење и сведочење од вештаци, како и за постапките за извршување во граѓанските и управните предмети - Примателите на правна помош се целосно изземени од плаќање на судските такси
						МП, Адвокатска комора, АСЈО / Одлуки, обуки, публикации
					2. Кампањи за подигнување на степенот на свесност и информираност за достапноста и опсегот на правна помош и механизмите за обезбедување на истата, особено во поглед на примарната правна помош и правната помош во граѓански/управни предмети	МП, Адвокатска комора / Одлуки, кампањи и анкети за испитување на јавното мнение
3.2.2.2	Зајакнување на контролата на квалитетот и на системот на гаранции				1. Воведени се прописи и стандарди за праксата на саморегулирање на Адвокатската комора со цел да се обезбедува поголем квалитет на правната помош од адвокатите	Адвокатска комора / Одлуки	- Адвокатската комора усвојува пристап на саморегулација кон контролата на квалитетот што точно значи ова? Како стратегијат предвидува да се следи саморегулацијата? - Адвокатите за правна помош обезбедуваат поголем квалитет на услугите преку мерките за саморегулација што точно значи ова? - Судиите вршат надзор врз минималните стандарди за квалитет при застапување преку правна помош во кривичните предмети - Хармонизација на системот за известување од адвокатите до МП - Анкети за испитување на задоволството на корисниците во примена кај МП, Адвокатската комора и другите чинители во системот на правна помош за да се мери и унапредува квалитетот на услугите
					2. Ревидирана е регулаторната рамка за да се обезбедува поголемо оценување на квалитетот на правната помош од страна на судиите	СС, МП, Адвокатската комора, Собранието / Измена и дополнување на процесните закони, други закони и правила
					3. Редовно се спроведуваат анкети за испитување на задоволството на корисниците (како и автоматизирани анкети)	Адвокатската комора, МП / Одлуки, анкети
3.2.2.3	Зголемување и одржливост на финансирањето и здрава финансиска контрола на системот за правна помош				1. Се зголемуваат финансиските средства за системот на правна помош	МП, Собранието / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила	- Финансирање на системот на правна помош од државниот буџет (како удел од БДП) на ниво на медијаната на ЦЕПЕЈ ова треба да се примени на исплатениот буџет, а не само на алоцираниот буџет (нема логика да се алоцира поголем буџет ако истиот потоа не се искористи, поради лошо спроведување) - Воспоставување на јасни, предвидливи и применливи буџетски линии и еквивалентни средства во пракса за практична и ефективна примена на зголемените буџетски ставки за управувањето со правна помош од страна на судството (во кривичните предмети) (во граѓанските и управните предмети) - Зголемување на финансиските средства за системот на правна помош преку приватни контрибуции (осигурување) што точно значи ова? Како ќе функционира ова? - Примателите на правна помош се целосно изземени од плаќање такси
3.2.2.3					2. Се воведува и промовира осигурувањето на трошоците од правна помош	МП, Собранието / Одлуки, изменети и дополнети закони, кампањи за подигнување на свесноста
3.2.2.4	Развој на информатички системи за подобра достава на електронски правни услуги¹⁶				1. Информатички системи за управување со правна помош, систем за електронско водење на случаи, целосно оперативен. Системи за електронско водење на случаи, регистратори на доставувачи на секундарна правна помош, и внатрешни комуникациски канали меѓу Министерството за правда, сите центри за секундарна правна помош, адвокатски комори и адвокати на своите места и ефектно искористени	Министерство за правда, адвокатска комора / Одлуки/ Меморандуми за разбирање, студии за изведливоста, Мастер план на имплементација, практични упатства, хардвер и софтвер на своето место, извештаи од ревизии, обуки	- Целосно електронска водење на сите институционални надлежности и функции на правната помош - Целосно електронско водење на случаите поврзани со правна помош - „Едношалтерска“ веб страница, со поголема поврзаност на изворите на електронски информации за примарната и секундарната правна помош и други електронски правни услуги - Автоматизирани или онлајн системи за мерење на задоволството на корисникот - Комплетирање на Сложен информациски аналитички систем за доставување правна помош, неговата поврзаност со е-правдата

Потпоглавје 3.3 Зголемување на степенот на јавност и транспарентност на правдата Овој дел се преклопува со мерките за транспарентност од 1.1.2.1 и не е јасно зошто мерките за транспарентност се поделени во две различни поглавја (1 и 3), со неколку преклопувања. 3.3.1 (од кое најголем дел, во секој случај, е надвор од опфатот на правосудниот сектор), 3.3.2 и 3.3.3 нјдобро би било да се рационализираат и спојат со претходниот дел за транспарентност во поглавје 1, бидејќи транспарентноста не ѝ е местото тука. Оваа стратегија не треба да се злуопотребува за други важни реформи кои треба да се спроведат во соодветните сектори (со посветување на целосно и соодветно внимание, како и изготвување на соодветни стратешки документи, консултации, буџети, спроведено од страна на надлежните органи) – на пример слободен проток на информации, борба против корупцијата, слобода на медиумите. Преклопувањето, расцепкувањето и нејасното дефинирање на одговорностите го довлекува вниманието од спроведувањето потребите во различните сектори.
Дејствие		Краен рок за имплементација			Критериуми за реализација			Буџет (Износ во МКД)
Дејствие		Крај на 2016 г.	Крај на 2018 г.	Крај на 2020 г.	Производи	Одговорно тело/Xxxxx	Исходи	Државен	Друг
Интервентно поле 3.3.1Зголемување на транспарентноста преку рационализирано регулирање на државните тајни и слободниот пристап до информациите (СПИ)
3.3.1.1	Развој на регулаторна рамка за слободен пристап до информации (СПИ) Зошто е ова ставено во стратегија за реформа на судството, кога главно се однесува на реформата на јавната администрација и борбата против корупцијата? Коментар од секторскиит експерт: СМИ треба да опфати делокруг многу поширок од судството. Ова сето е многу позитивно теоретски, меѓутоа има практична смисла само ако процесот на транспарентност и олеснувањето на пристапот до информациите се одвива во целокупната јавна администрација [- видете ги итните реформски приоритети]				1. Ревидирана правна рамка за слободен пристап до информациите и Комисија за заштита на правото на слободен пристап до информации од јавен карактер Битно, но сепај надвор од опфатот на стратегијата за судството (треба да биде посебен акционен план во областа на реформите јавната администрација)	Министерство за правда, Парламент / Одлуки, статути и воведени правила	- Имплементирање на барањата на ЕУ за слобода на информации, имајќи ја предвид посебната улога на правниот сектор и потребата за објавување и транспарентност за добра примена на правдата, како и потребно ниво на тајност за поголема ефикасност во откривањето на превенцијата на криминалот Може да се помести во делот за транспарентност во поглавје 1. - Јасна, предвидлива и применлива дефиниција на должностите и на овластувањата на Комисија за заштита на правото на слободен пристап до информации од јавен карактер, со потребното ниво на независност од Владата.Она што е потребно тука се јасни, предвидливи критериуми според кои ќе работи Комисија за заштита на правото на слободен пристап до информации од јавен карактер. - Смеса од пристапи засновани врз дискусија и врз репресија во истрагите во јавниот сектор од страна на Комисија за заштита на правото на слободен пристап до информации од јавен карактер Работата на Комисија за заштита на правото на слободен пристап до информации од јавен карактер е надвор од опфатот на стратегијата за реформа на судството. - Неформалистички пристап и регуларност во известувањето за слободата на информациите од страна на институциите во правниот сектор Може да се помести во делот за транспарентност погоре. - Обезбедување дисциплина или казни за недоставување информации кај сите правила што ги регулираат институциите во правниот сектор Може да се помести во делот за урпавување или транспарентност погоре. - Адвокатска комора ангажирана во развојот на рамките за слобода на информациите и редовно барање информации според постапките за слобода на информациите Може да се помести во делот за транспарентност погоре. -Ангажирање на медиумите во барање информации за слободата на информирањето, и рамки за истражувачко известување и заштита на новинарските извори Ова е надвор од опфатот на судството - Јасна и предвидлива практика на судовите за заштита на тајноста на новинарските извори Може да се помести во делот за транспарентност погоре. - Зголемена свесност на јавноста за регулаторните рамки на слободата на информирањето и механизам на надзор Ова е надвор од опфатот на судството - Зголемена свесност на јавноста за за слободата на информациите; поддршка на професионалците што работат на терен. Ова е надвор од опфатот на судството. Овој список на исходи не е многу кохерентен.
					2. Практичните упатства и модулите за Слобода на информациите се развиени, доставени и редовно се обновуваат. Битно, но сепај надвор од опфатот на стратегијата за судството (треба да биде посебен акционен план во областа на реформите јавната администрација)	Комисија за заштита на правото на слободен пристап до информации од јавен карактер, Министерство за правда, AJП, Адвокатска комора /Одлуки, обуки
					3. Воедначен систем за известување за слободата на информациите е на своето место во сите правни институции Може да се помести во делот за транспарентност во поглавје 1.	Комисија за заштита на правото на слободен пристап до информации од јавен карактер, ЈЦ, Организација на приоритетниот доставувач, Министерство за правда, Министерство за информации, Адвокатска комора/Одлуки, Извештаи,
					4. Кампањи за свесност за слободата на информациите Надвор од опфатот на стратегијата за реформа на судството	Комисија за заштита на правото на слободен пристап до информации од јавен карактер, Министерство за правда /Одлуки, спроведени кампањи
					5. Имплементирање на медиумски стратегии засновани врз случаи за промоција на слободата на информациите Медиумска стратегија за слободата на информациите е значително надвор од обемот на стратегијата за реформа на судството.	Адвокатска комора, Министерство за правда /Одлуки, изведени кампањи
					6. Собирање и објавување на најдобрите практики за ~~заштита~~ почитување и активно спроведување на правото за добивање информации, со материјали за обука на новинари и адвокати Може да се помести во делот за транспарентност или обука.	Адвокатска комора, Министерство за правда , Медиуми/ Одлуки, публикации
3.3.1.2	Развој на балансирана законодавна рамка за заштита на лични податоци со правото на правично судење и интересот за транспарентно судство. Може да се помести во делот за транспарентност во поглавје 1.				1. Ревидирана е регулаторната рамка за државните, службените и трговските тајни, со посебен акцент врз условите за пристап до тајни информации за органите од правосудниот сектор, правните професионалци (пр. адвокатите) и организациите од граѓанскиот сектор	СС, МП, МВР, Собранието / Измена и дополнување на одлуки, закони	- Функционален (контекстуализиран) наместо апсолутистички пристап кон определувањето на типот на информации што се штитат со нивна класификација - Земање предвид на посебната улога на правосудниот сектор и потребата од јавност и транспарентност за правилно функционирање на правосудството - Неопходен степен на тајност за поголема ефикасност на националната безбедност, откривање и превенција на криминалитетот - Хармонизација на законодавството што ги опфаќа државните, службените и трговските тајни - Поголем пристап до тајни информации за правните професионалци и граѓанските организации - Јасна и предвидлива пракса на домашните судови во предметите во врска со новинарското мешање во право -раздавањето (пр. неовластено откривање на материјали поврзани со истрага или судење, објавување на фотографии од осомничени лица, итн.) со примена на критериумите за сразмерност во секој случај и со наклонетост кон откривање во интерес на јавноста. Сите овие резултати треба да бидат некаде образложени – нема никаде во документот образложение/проценка врз која овие резултати се засновани
3.3.1.2					2. Се изработуваат, доставуваат и редовно се ажурираат прирачници за пракса и модули за едукација за државните и службените тајни.	АСЈО, МП, МВР, Адвокатската комора / Одлуки, публикации обуки
Интервентно поле 3.3.2Зголемување на транспарентноста преку јавност при одлучувањето во правосудниот сектор Дел од мерките предвидени во потпоглаавјето 3.3 веќе се предвидени, но сѐ уште не се целосно применети во пракса. На пример, ЕУ му обезбедила на судството, согласно програмата ИПА 2010 година, модерен судски портал со напредна база на податоци за судски одлуки и пребарувач (3.3.2.1, производ 3). На сличен начин, бројни правилници и практични водичи се обезбедени на судството во врска со односни со јавност (3.3.2.2). Стратегијата треба да предвиди понатамошни реформски насоки во овие области, наместо да го повторува тоа што веќе постои. Дел од исходите предвидени во потпоглвје 3.3 исто така не се јасни, бидејќи нема соодветни мерки/групи на мерки за нивно остврување (на пример борба против корупцијата, поголема доследност на судските одлуки и судската пракса). Треба соодветно да се образложат и да се преместата во соодветните делови односно поглавја во стратегијата.
3.3.2.1	Целосен и отворен пристап до судските рочишта, судските одлуки и судските документи				1. Ревидирана е регулаторната рамка за јавност на судските рочишта и одлуки. Зошто? Веќе е предвидена, само што не се спроведува соодветно (факт кој не се спомнува во делот на проценката на потребите) – и од каква корист ќе бидат дополнителните промени?	СС, МП, Собрание / Воведување на одлуки, закони и правила	- Промена на правилата за анонимизирање на имињата на странките во судските пресуди донесени на јавна расправа и местото на нивното живеење ( можност за странката да побара анонимизација само во рамки на судската постапка и/или вонредни околности (заштита на интересите на малолетни, ментално болни лица, итн.) и само со аргументирана одлука се преклопува со 2.3.1.2 - Рочиштата за мериторно одлучување не се одвиваат во канцеларијата на судијата Нели е ова спротивно на тековната законска рамка? Рочиштата треба да се јавни освен во само неколку исклучоци поврзани со безбедноста. - Право на медиумите да присуствуваат на сите судски рочишта што се јавни Нели постои ова веќе? Проблемот повеќе се однесува на спроведувањето – т.е. недостатокот на транспарентност што се однесува до времето и местото на рочиштето и недостатокот на соодветен физички простот за јавноста/печатот. Како се предвидува да се надминат овие прашања? - Јасна, предвидлива и применлива дефиниција на делокругот и степенот на ограничување при фотографирање или снимање на судските рочишта од странките, медиумите или јавноста - Олеснување на пристапот за јавноста и медиумите со претходно известување за распоредот на сите рочишта добро - Утврдување на пристап за граѓанското општество до правосудниот сектор и можност за влијание врз него за цели на истакнување и борба на случаите на корупција се чини дека не му е тука местото – да се премести во делот на граѓанско општество. - Постојана кампања заснована на предмети во печатените, електронските медиуми (особено на социјалните медиуми), промовирање на транспарентноста на правдата како основа за одвраќање и борба против корупцијата нејасно значење – исто така се чини дека не му е тука местото. - Пребарувачи врз основа на клучен збор што се лесни за користење за сите судски одлуки со врски за упатување кон законодавството и правилата добро, но се преклопува со 1.2.3.1 и 1.2.3.2 за транспарентност, погоре, како и Поглавје 6 подолу. - Посилна доследност на судските одлуки и на судската пракса не му е тука местото – удвојување – ова е опфатено на друго место во стратегијата. - Создавање на плодни работни релации меѓу медиумите и судството како поточно? - Избор и обука на новинари што следат настани од судницата, активности за вмрежување обуката за новинари = добро, но нели ова веќе се прави, па зошто тогаш е вклучено во стратегијата? Освен тоа, кој ќе биде надлежен за остварување на овој исход? Што се мисли со „избор на новинари“? (КОЈ ќе ги избере, за ШТО ќе бидат избрани, со која ЦЕЛ и КАКО сето тоа треба да биде следено во рамките на оваа стратегија?)
					2. Потполна оперативност на информативниот систем за распоредот на судења во сите судови	СС / Одлуки, хардвер и софтвер, ревизиски извештаи, обуки
					3. Потполна оперативност на електронската база на подтоци за судска пракса на судовите и на пребарувачите Се преклопува со други делови од стратегијата (поглавје 1 и 6).	СС, МП / Одлуки, хардвер и софтвер, ревизиски извештаи, обуки
					4. Воспоставување на мрежа за новинарство од судницата. Што значи ова? Детали? Нели ова зависи од самите новинари, а не од државната стратегија?	Адвокатска комора, МП, СС, Судовите / Одлуки, меморандуми за соработка, извештаи
3.3.2.2	Развој на транспарентно раководење со правосудниот сектор Недоволно развиено и се преклопува со други делови во стратегијата.				1. Посебни капацитети за ПР/комуникација во сите раководни тела од правосудниот сектор и секторски институции Се преклопува со поглавје 1	СС, ЈО, Адвокатска комора, МП, МВР / Одлуки, извештаи, обуки	- Преземање активна улога и навремено давање изјави од страна на раководните тела во правосудниот сектор во одговор на заканите кон независноста и правичноста на правосудството упатени преку медиумите или на јавни изјави од државните функционери тука е потребно обемно образложение на начинот на спроведување - Јасни, предвидливи и применливи услови за пристапот и учеството на јавноста на рочиштата за сите раководни тела од правосудниот сектор, навремено најавување на дневниот ред на седниците, јавна природа на одлуките - Утврдување на пристап за граѓанското општество до правосудниот сектор и можност за влијание врз него за цели на истакнување и борба на случаите на корупција
3.3.2.2					2. Ревизија на деловниците на раководните тела за правосудниот сектор	СС, ЈО, Адвокатска комора / Одлуки
Интервентно поле 3.3.3Зголемување на транспарентноста [ве молам објаснете, што значи безбедни во овој контекст?] преку безбедни и слободни медиуми Секторски експерт: повторно, ова е добро теоретски, но ќе функционира само доколку медиумите општо се слободни Кредибилитетот на овој дел е многу сомнителен со оглед дека тука се бара надминување на еден сериозен општествен проблем (слобода на изразувањето и медиумите) што е многу пошироко од правосудниот сектор и бара политичка волја на највисоко ниво – наместо само технички мерки. Освен тоа, ова не е тема на стратегијата за реформа на судството, туку повеќе се однесува на стратегија за реформа на медиумите.
3.3.3.1	Изработка на солидна регулаторна рамка за клевета Зошто е ова ставено во стратегија за правосудниот сектор? Ова е проблем на слободата на изразување.				1. Утврдување на посебни законодавни правила со кои се поставуваат законски ограничувања (плафони) за материјалната и нематеријалната штета за новинарите и медиумите во случаи на клевета	МП, Собрание / Одлуки, изменети и дополнети закони	- Јасна и предвидлива пракса на домашните судови за заштита на слободата на изразување во поглед на тужбите за клевета, особено за поимот на „сразмерност“, „јавна личност“, „фактичка изјава“ и „вредносен суд“ - Законско ограничување на одговорноста на медиумите и новираните (од аспект на делокруг и отштета) за клевета, со ограничена можност за повикување на разумното слободно судиско одлучување во конкретни околности - Јасни и предвидливи насоки од раководните тела во правосудниот сектор во врска со поединечните (граѓански тужби) или колективните (институционален дијалог со медиумите) правни лекови соодветни да се постапува со разни видови медиумско известување за правосудството - Зголемување на примерите на истражувачко новинарство и аналитика ориентирана кон правосудниот сектор во македонските медиуми
3.3.3.1					2. Формализирани политики од СС, ЈО, Адвокатската комора и од другите раководни тела во правосудниот сектор во врска со конкретни ситуации во кои би било (или не) прифатливо конкретен судија, адвокат, итн. да тужи во граѓанска постапка за клевета Прирачници за праксата и модули за едукација врз основа на претходното	СС, ЈО, Адвокатска комора, АСЈО / Одлуки, публикации, обуки
3.3.3.2	Развој на функционален режим за заштита на тајноста на новинарските извори Зошто е ова ставено во стратегија за правосудниот сектор? Ова е проблем на слободата на изразување.				1. Втемелување во закон и примена во пракса на концептот на заштита на тајноста на новинарските извори со посебен акцент врз објавување на наводна професионална грешка во правосудството	Судовите, МП, Собранието / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила	- Ригорозни критериуми во праксата за откривање на новинарски извор само кога тоа го оправдува повисокиот интерес на јавноста, земајќи ја предвид посебната улога на медиумите како куче-чувар на јавноста во едно демократско општество

Потпоглавје 3.4 Унапредување на системот на извршување Секторски експерт: Xxxxxx не се спомнува оценувањето на пристапот до извршувањето. Такво едно оценување би требало да ја содржи стапката на наплата, време до решавањето на предметите, трошоците за извршување, дали странките можат да си ги дозволат овие услуги како и исплатливоста на малите побарувања. Секторски експерт: дали соодветните професии (т.е. во овој случај извршителите) беа вклучени во изготвувањето на стратегијата (т.е. дали тие и нивните членови се согласија да ги спроведат сите цели во рамките на „нивните“ соодветни делови од стратегијата и кој тоа ќе го финансира?
Дејствие		Краен рок за имплементација			Критериуми за реализација			Буџет (Износ во МКД)
Дејствие		Крај на 2016 г.	Крај на 2018 г.	Крај на 2020 г.	Производи	Одговорно тело/Начин	Исходи	Државен	Друг
Интервентно поле 3.4.1 Унапреден раководен систем за извршувањето
3.4.1.1	Поголема рамнотежа меѓу должностите и надлежностите во рамките на раководниот систем за извршувањето				1.Ревидирана е регулаторната рамка за надлежностите на Комората на извршители (КИ) Зошто? Какви проблеми се утврдени? Дали извршителите ја бараат оваа мерка или пак им се наметнува од надвор? Многу значајно за професиите да ги чувствуваат реформите како свои. Дали беа консултирани? Кои се нивните гледишта? Овие основни информации недостасуваат во документот.	КИ, МП, Собрание на РМ / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила	- Поефективно искористување и распределба на членарината за КИ со цел да се промовира независно и ефикасно самораководење Дали извршителите ја бараат оваа мерка или пак им се наметнува од надвор? Многу значајно за професиите да ги чувствуваат реформите како свои - Потранспарентни репрезентативни квоти и процедура за номинирање на делегати во Собранието на Комората на извршители на РМ - Зголемена независност и ефикасност на ревизорските тела во рамките на извршителската дејност - Рационализирани се надлежностите на Собранието на Комората на извршители и самата Комора, МП има јасна и предвидлива улога во регулирањето и надзорот врз професијата - Зајакната е улогата е помладите извршители во професионалните раководни тела добро
					2. Ревидирана е регулаторната рамка за Собранието на Комората на извршители на РМ Зошто? Какви проблеми се утврдени? Дали извршителите ја бараат оваа мерка или пак им се наметнува од надвор? Многу значајно за професиите да ги чувствуваат реформите како свои. Xxxx беа консултирани? Кои се нивните гледишта? Овие основни информации недостасуваат во документот.	КИ, Собрание на КИ, МП, Собрание на РМ / Изменети и дополнети закони и правила Што е собрание на КИ? Основната професионална и организациона регулаторна рамка треба да биде образложена во секоја стратегија која предвидува реформирање на професијата, како еден од своите приоритети.
					3. Ревидирани се условите во врска со улогата на МП во регулирањето и надзорот врз системот на извршување. Зошто? Какви проблеми се утврдени? Дали извршителите ја бараат оваа мерка или пак им се наметнува од надвор? Многу значајно за професиите да ги чувствуваат реформите како свои. Xxxx беа консултирани? Кои се нивните гледишта? Овие основни информации недостасуваат во документот.
3.4.1.2	Развој на капацитетите за стратешко планирање, буџетско и финансиско управување, управување со човечки ресурси, односи со јавноста и комуникација				1. Потполно е оперативна Комисијата за стратешко планирање и институционален развој на КИ.	КИ / Одлуки, Извештаи	- Механизмите за интерен и екстерен надзор и оценување (СиО) и ревизиските извештаи укажуваат на задоволителна примена на стратешкото планирање во рамките на извршувањето како дејност - КИ и извршителите обезбедуваат редовен и конструктивен придонес кон главните политички и регулаторни иницијативи поврзани со реформата во правосудниот сектор Ова е пошироко вкрстено прашање кое припаѓа во делот на стратешкото планирање. Сите професии и чинители треба да бидат соодветно консултирани во однос на реформите на правосудниот сектор кои ги засегаат. - Примена на статистички и доказен пристап кон сите политички и регулаторни иницијативи за КИ Кој ќе го следи спроведувањето на ова? - Унапредена е употребата на ресурсите и фондовите на КИ Нели е ова прашање на саморегулација? Од каде доаѓаат средствата на КИ? Кој треба да одлучи/следи, во рамките на оваа стратегија, што значи „унапредена употреба“? - Адекватни финансиски ресурси за КИ да може ефективно да ја извршува својата улога на промотор на независноста, отчетноста и компетентноста на извршителите Од каде доаѓаат овие ресурси? Врз основа на што финансирањето се смета за неадекватно? Кој треба да одлучи што претставува „адекватно“ финансирање во рамките на стратегијата? - Формализирани се и редовно се користат каналите за интерна комуникација (вклучувајќи електронски систем за текот на работата и веб портал) меѓу КИ и извршителите - Формализирани се и редовно се користат каналите за екстерна комуникација меѓу КИ/извршителите и останатите државни/недржавни учесници во правосудниот сектор - Доследна реакција од страна на КИ кон кој било пример на мешање во независноста на извршителите и повреда на нивните права дали има некакви примери за вакви мешања во пракса или ова е теоретски исход? - Учество на извршителите во процесите на одлучување на другите институции од правосудниот сектор кога се засегнати интересите на извршителите Нели ова веќе така? - Воспоставени се јасни процедури за пристап и учество на јавноста на седниците на КИ, како и навремена најава на дневниот ред на седниците, објавување на одлуките на КИ, итн. - Редовна употреба на анкетите за истражување на задоволството на корисниците од страна на КИ за мерење и унапредување на квалитетот на услугите на членството Добро – но што е со анкетите на крајните корисници за подобрување на услугите на извршителите за граѓаните? Овој аспект се чини дека недостасува од оваа стратегија - Редовна размена на искуства помеѓу КИ и европските здруженија на извршители и други меѓународни сродни организации добро
					2. Посветен кадар што се бави со стратешко планирање, вклучувајќи изработка на политики, мисија, буџетско и финансиско управување, управување со човечки ресурси, информациски ресурси, односи со јавноста и комуникација. Кој ќе го плати ова?	КИ / Одлуки, договори, описи на работно место, планови за распределба, обука
					3. Изработени се, доставени и редовно се ажурираат прирачници и едукативни модули за стратешко планирање, буџетско и финансиско управување, управување со човечки ресурси, односи со јавноста и комуникација и употреба на информациски системи.	КИ / Одлуки, обуки
					4. Потполно е оперативна Ревизорската комисија при КИ. Што е ова? Која е целта? Образложениието недостасува во стратегијата	КИ, МП, Собрание на РМ / Одлуки, извештаи, изменети и дополнети закони и правила
					5. Одговорно тело при КИ за интерна комуникација и екстерна комуникација и односи со јавноста.	КИ / Одлуки, извештаи
					6. Анкети за членовите со цел да се одреди задоволството на извршителите од услугите на КИ, како и онлајн прашалници Што е со анкетите на крајните корисници за подобрување на услугите на извршителите за граѓаните? Овој аспект се чини дека недостасува од оваа стратегија	КИ / Одлуки, анкети

					7. Се изработуваат и доставуваат годишните извештаи на КИ	КИ / Одлуки
					8. Потполно е оперативна мрежата за соработка со европските и меѓународните здруженија на извршители	КИ / Одлуки, Меморандуми за соработка, настани, заеднички активности, посети
3.4.1.3	Развој на надзорен систем за етичка и дисциплинска одговорност				1. Потполно е оперативна Комисијата за етичка и дисциплинска одговорност на КИ, одговорна за развој, сообразна примена, унапредување на етичките стандарди за извршителите и за спроведување на етичките/дисциплинските правила Стратегијата нема никакви основни информации за ова тело – дали веќе постои или се планира?	КИ / Одлуки, извештаи	- Етичка/дисциплинска рамка со солидни и имплементирани материјални барања и процесни правила, јавен пристап - Јасно, предвидливо и применливо разграничување на етичките правила (позитивни обврски, начела на однесување) од дисциплинските правила (забрани во негативен контекст, основи за опомена) - Доследна примена во пракса на етичките/дисциплинските правила од страна на КИ Дали е оваа идентификувано како конкретен проблем до сега? - Меѓу клучните етички правила е втемелена финансиската одговорност на извршителите кон комората преку навремена уплата на членарината Дали е ова висок приоритет? Кој конкретен проблем се решава со ова? Сигурно – доколку извршителот не ја плати членарината тогаш му/ѝ се укинува членството. Зошто е ова етичко прашање? - Разграничени се и се применуваат принципите на сразмерност, како и олеснителните и отежителните фактори во дисциплинските предмети - Дефинирано е правото на пристап до дисциплинскиот предмет за засегнатиот извршител, делокругот и опсегот на обврската за информирање на трети лица и јавноста за тековни дисциплински предмети - Проширена е листата на дисциплински санкции за да опфаќа полесни санкции како што се глоби, корективни мерки и едукативни мерки, коишто се применуваат доследно и правично - Постои јасна, предвидлива и применлива регулаторна основа за поднесување на онлајн претставки, како и за откривање на личните податоци на жалителите, надоместоците

					2. Анотиран е Етичкиот кодекс и редовно се ажурира преку консултативен процес и комуникација координирана од КИ	КИ / Одлуки
					3. Ревидирани се дисциплинските правила и процедури Врз која проценка на потребите е ова засновано? Дали се идентификувани конкретни проблеми? преку консултативен процес и комуникација координирана од КИ.	КИ, МП, Собрание на РМ / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила
					4. Изработени се, доставени се и редовно се ажурираат прирачници и едукативни модули за етичката и дисциплинската рамка.	КИ, ЦОКИ Одлуки, обуки
					5. Потполно е оперативен онлајн систем за поднесување претставки против извршителите. Зошто е ова приоритет? Дали има многу поплаки за извршителите? Вакви основни информации, кои ја оправдуваат мерката, треба да се вметнат во стратегијата.	КИ / Одлуки, прирачници, софтвер, обуки
					6. Се објавува и анализира статистиката за дисциплинските предмети во годишните извештаи на КИ.	КИ / Одлуки
Интервентно поле 3.4.2 Унапреден систем за професионална обука за извршителите
3.4.2.1	Развој на системи за почетна и континуирана обука				1. Потполно е оперативен Центарот за обуки на КИ (ЦОИК) задолжен за спроведување на системите за почетна и континуирана обука, а опфаќа и раководното тело надлежно за поставување на политиките, реализација на активностите и вршење надзор.	КИ, ЦОКИ / Договори, извештаи, наставни планови, договори со едукатори, описи на работно место, планови за распределба, обука	- КИ има надлежност да испорачува почетна обука за извршители - Утврден е годишен наставен план и методологија за континуирана обука на КИ - ЦОКИ спроведува редовни обуки - Приближени се курсевите за почетна и континуирана обука на извршителите и на другите правни професионалци (адвокати, судии, обвинители, нотари, итн.), некои наставни планови и курсеви се хармонизирани - Примена на пристап заснован врз решавање на конкретен проблем во обуките - Воспоставен е мешовит пристап кај обуките за континуирана обука на извршителите заедно со адвокати, судии, обвинители, нотари - На располагање има обука на интернет и од далечина - Во клучните предмети за почетна и континуирана обука се опфатени меѓународните стандарди за човекови права (а особено правично судење, имотни права и приватност), аргументирање на апликации/тужби, професионална етика и дисциплински прашања, информациска технологија, психологија, стратешко планирање, буџетско и финансиско управување, комуникација и маркетинг на услугите на извршување - Целосно и редовно се мобилизира постојаниот пул на добро обучени и искусни едукатори, вклучително и едукатори од регионот - Се применуваат казни и други практични последици поради непосетување на континуирана обука - Во листата на редовни едукатори се наоѓаат и искусни правни практичари, европски и меѓународни практичари. Овој цел дел е добар теоретски, но во моментов стратегијата не е доволно кредибилна без појасно објаснување за тоа како сето ова ќе се постигне (и особено како ќе се финансира) во пракса. Како основнни информации треба да се вметнат информаии за сегашната состојба – т.е. дали во моментов воопшто има задолжителна континуирана обука за извршителите?
					2. Изработени се, редовно се ажурираат и се ставаат во електронски библиотеки наставните планови за почетна и континуирана обука, како и курсевите за учење од далечина.	КИ, ЦОКИ / Одлуки
					3. Ревидирана е регулаторната рамка за пристап до професијата, вклучително и на почетната обука, стажирањето, професионалниот испит, лиценцирањето, итн.	КИ, МП, Собрание на РМ / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила
					4. Воведени се и се употребуваат механизми и автоматизирани алатки за утврдување на потребите од обука, за проценка на капацитетот и квалитетот.	КИ, ЦОКИ / Одлуки, прирачници, софтвер, обуки

Интервентно поле 3.4.3 Унапредени услови за практично и ефективно вршење на професијата извршител
	Нешто недостасува тука						Нешто недостасува тука
	Нешто недостасува тука				2. Посебно оданочување, надоместоци кои зависат од статусот на здравственото и социјалното осигурување Кои се проблемите кои треба да се надминат?	ЦБ, МП, МФ, МЗ, МСП, Парламент / измена на одлуки, закони и правила	Нешто недостасува тука

3.4.3.1	Развој на информативни системи за судски извршители¹⁷				1. Каналите за внатрешна електронска комуникација на извршителите (ЦБ/МИнистерство за правда/извршители) се на своето место и во ефикасна употреба. Проблем на ИТ	ЦБ, Министерство за правда / Одлуки, Меморандуми за разбирање, студија за остварливоста, Главен план за имплементирање, практични упатства, хардверот и софтверот на своето место, извештаи од ревизии, обуки,	- Практична и ефектна употреба на ИС од страна на ЦБ за да се засили независноста, способноста и сигурноста на ЦБ и на извршителите - ИС употребени од страна на извршители за разрешување случаи, и за ефектно извршување на нивните функции - Интероперабилност на ИС на ЦБ и на извршителите со ИС на другите учесници во дејностите во судството, особено адвокатските комори/адвокатите, нотарите, извршителите при несолвентноист итн. - Интероперабилност на ИС на извршителите со ИС на другите клучни институции во областа на примената, главно во финансиските институции
3.4.3.4	Унапредување на комуникацијата со другите тела од правосудниот сектор и почитување на статусот на извршителот Кој проблем се решава со ова? Нејасно				Стандардизирани процедури за идентификација на привилегии на извршителите. Што ова значи? Ревизија на регулаторната рамка за системот на писма за информации. Што ова значи?	КИРМ, МП, Собрание / Одлуки,изменети и дополнети закони и правила КИРМ, МП, Собранието / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила	Целиов овој список на исходи треба да се појасни со тоа што ќе биде ставен во одреден контекст - Проширен опсег на предмети за системот на писма за барање информации Со системот на писма за барање информации се воспоставуваат јасни должности за органите од јавниот и од приватниот сектор и се предвидуваат казни за неиздавање информации или за давање на лажни информации на извршителите - Извршителите можат ефективно да ги користат Писмата за барање информации за да ги добијат потребните информации за правно застапување - Извршителите имаат монопол во извршувањето на извршните исправи. Нели е ова веќе случај? Која е целта на вклучувањето на ова во стратегијата?

Потпоглавје 3.5 Унапредено работење на нотарите Секторски експерт: дали соодветните професии (т.е. нотарите) беа вклучени во изготвувањето на стратегијата (т.е. дали тие и нивните членови се согласиле да ги спроведат сите цели и дејствија во рамките на „нивните“ делови од стратегијата и кој тоа ќе го финансира?
Дејствие		Краен рок за имплементација			Критериуми за реализација			Буџет (Износ во МКД)
Дејствие		Крај на 2016 г.	Крај на 2018 г.	Крај на 2020 г.	Производи	Одговорно тело/Xxxxx	Исходи	Државен	Друг
Интервентно поле 3.5.1 Унапреден раководен систем за нотаријатот
3.5.1.1	Поголема рамнотежа меѓу должностите и надлежностите во рамките на раководниот систем за нотаријатот				1. Ревидирана е регулаторната рамка за надлежностите на Нотарската комора (НК) Зошто? Кои проблеми се утврдени тука? Дали нотарите ја бараат оваа мерка или пак им се наметнува од надвор? Многу значајно за професиите да ги чувствуваат реформите како свои. Xxxx беа консултирани? Кои се нивните гледишта? Овие основни информации недостасуваат во документот.	НК, МП, Собрание на РМ / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила	- Поефективно искористување и распределба на членарината за НК со цел да се промовира независно и ефикасно самораководење. Дали нотарите ја бараат оваа мерка или пак им се наметнува од надвор? Многу значајно за професиите да ги чувствуваат реформите како свои. Xxxx беа консултирани? Кои се нивните гледишта? Овие основни информации недостасуваат во документот. - Потранспарентни репрезентативни квоти и процедура за номинирање на делегати во Собранието на Нотарската комора на РМ - Зголемена независност и ефикасност на ревизорските тела во рамките на нотаријатот - Рационализирани се надлежностите на Собранието на Нотарската комора и самата Комора, МП има ограничена, јасна и предвидлива улога во регулирањето и надзорот врз професијата - Зајакната е улогата е помладите нотари во професионалните раководни тела. добро
					2. Ревидирана е регулаторната рамка за Собранието на Нотарската комора на РМ. дали мислите на нотарите? Дали нотарите ја бараат оваа мерка или пак им се наметнува од надвор? Многу значајно за професиите да ги чувствуваат реформите како свои. Xxxx беа консултирани? Кои се нивните гледишта? Овие основни информации недостасуваат во документот.	НК, Собрание при НКРМ, МП, Собрание на РМ / изменети и дополнети закони и правила Што значи собрание при НКРМ и што е разликата помеѓу ова тело и нотарската комора? Основната професионална и организациона регулаторна рамка треба да биде образложена во секоја стратегија која предвидува реформирање на професијата, како еден од своите приоритети.
					1. Ревидирани се условите за услогата на МП во регулирањето и надзорот врз нотарите. Дали нотарите ја бараат оваа мерка или пак им се наметнува од надвор? Многу значајно за професиите да ги чувствуваат реформите како свои. Xxxx беа консултирани? Кои се нивните гледишта? Овие основни информации недостасуваат во документот.
3.5.1.2	Развој на капацитетите за стратешко планирање, буџетско и финансиско управување, управување со човечки ресурси, односи со јавноста и комуникација				1. Потполно е оперативна Комисијата за стратешко планирање и институционален развој на НК.	НК / Одлуки, Извештаи	- Механизмите за интерен и екстерен надзор и оценување (НиО) и ревизиските извештаи укажуваат на задоволителна примена на стратешкото планирање во рамките на нотаријатот - НК и нотарите обезбедуваат редовен и конструктивен придонес кон главните политички и регулаторни иницијативи поврзани со реформата во правосудниот сектор Ова е пошироко вкрстено прашање кое припаѓа во делот на стратешкото планирање. Сите професии и чинители треба да бидат соодветно консултирани во однос на реформите на правосудниот сектор кои ги засегаат. - Примена на статистички и доказен пристап кон сите политички и регулаторни иницијативи за НК - Унапредена е употребата на ресурсите и фондовите на НК нејасно – кој е проблемот со кој се јавува тука? Кој ќе го следи ова и ќе одлучи дали употребата на ресурсите е унапредена или не? - Адекватни финансиски ресурси за НК да може ефективно да ја извршува својата улога на промотор на независноста, отчетноста и компетентноста на нотарите - Формализирани се и редовно се користат каналите за интерна комуникација (вклучувајќи електронски систем за текот на работата и веб портал) меѓу НК и нотарите - Формализирани се и редовно се користат каналите за екстерна комуникација меѓу НК/нотарите и останатите државни/недржавни учесници во правосудниот сектор - Доследна реакција од страна на НК кон кој било пример на мешање во независноста на нотарите и повреда на нивните права дали има некакви поплаки за вакви мешања во пракса или ова е теоретски исход? Дали постојат примери за што би претставувало повреда од ваков вид? - Учество на нотарите во процесите на одлучување на другите институции од правосудниот сектор кога се засегнати интересите на нотарите нели е ова веќе вака? - Воспоставени се јасни процедури за пристап и учество на јавноста на седниците на НК, како и навремена најава на дневниот ред на седниците, објавување на одлуките на НК, итн. - Редовна употреба на анкетите за истражување на задоволството на корисниците од страна на НК за мерење и унапредување на квалитетот на услугите на членството Добро – но што е со анкетите на крајните корисници за подобрување на услугите на нотарите за граѓаните? Овој аспект се чини дека недостасува од оваа стратегија - Редовна размена на искуства помеѓу НК и европските здруженија на нотари и други меѓународни сродни организации. Добро
					2. Посветен кадар што се бави со стратешко планирање, вклучувајќи изработка на политики, мисија, буџетско и финансиско управување, управување со човечки ресурси, информациски ресурси, односи со јавноста и комуникација Кој ќе го плати ова?	НК / Одлуки, договори, описи на работно место, планови за распределба, обука
					3. Изработени се, доставени и редовно се ажурираат прирачници и едукативни модули за стратешко планирање, буџетско и финансиско управување, управување со човечки ресурси, односи со јавноста и комуникација и употреба на информациски системи.	НК / Одлуки, обуки
					4. Потполно е оперативна Ревизорската комисија во нотаријатот.	НК, МП, Собрание на РМ / Одлуки, извештаи, изменети и дополнети закони и правила
					5. Одговорно тело при НК за интерна комуникација и екстерна комуникација и односи со јавноста	НК / Одлуки, извештаи
					6. Анкети за членовите со цел да се одреди задоволството на нотарите од услугите на НК, како и онлајн прашалници. Што е со анкетите на крајните корисници за подобрување на услугите на нотарите за граѓаните? Овој аспект се чини дека недостасува од оваа стратегија	НК / Одлуки, анкети
					7. Се изработуваат и доставуваат годишните извештаи на НК.	НК / Одлуки
					8. Потполно е оперативна мрежата за соработка со европските и меѓународните нотарски здруженија.	НК / Одлуки, Меморандуми за соработка, настани, заеднички активности, посети
3.5.1.3	Развој на надзорен систем за етичка и дисциплинска одговорност				1. Потполно е оперативна Комисијата за етичка и дисциплинска одговорност при НК, одговорна за развој, сообразна примена, унапредување на етичките стандарди за нотарите и за спроведување на етичките/дисциплинските правила. Во стратегијата недостасуваат основни податоци за ова тело – дали веќе постои или се планира?	НК / Одлуки, извештаи	- Етичка/дисциплинска рамка со солидни и имплементирани материјални барања и процесни правила, јавен пристап - Јасно, предвидливо и применливо разграничување на етичките правила (позитивни обврски, начела на однесување) од дисциплинските правила (забрани во негативен контекст, основи за опомена) - Доследна примена во пракса на етичките/дисциплинските правила од страна на НX Xxxx x оваа идентификувано како конкретен проблем до сега? - Меѓу клучните етички правила е втемелена финансиската одговорност на нотарите кон комората преку навремена уплата на членарината Дали е ова висок приоритет? Кој конкретен проблем се решава со ова? Сигурно – доколку нотарот не ја плати членарината тогаш му/ѝ се укинува членството. Зошто е ова етичко прашање? - Разграничени се и се применуваат принципите на сразмерност, како и олеснителните и отежителните фактори во дисциплинските предмети - Дефинирано е правото на пристап до дисциплинскиот предмет за засегнатиот нотар, делокругот и опсегот на обврската за информирање на трети лица и јавноста за тековни дисциплински предмети - Проширена е листата на дисциплински санкции за да опфаќа полесни санкции како што се глоби, корективни мерки и едукативни мерки, коишто се применуваат доследно и правично - Постои јасна, предвидлива и применлива регулаторна основа за поднесување на онлајн претставки, како и за откривање на личните податоци на жалителите, надоместоците
					2. Анотиран е Етичкиот кодекс и редовно се ажурира преку консултативен процес и комуникација координирана од НК	НК / Одлуки
					3. Ревидирани се дисциплинските правила и процедури преку консултативен процес и комуникација координирана од НК. Врз која проценка на потребите е ова засновано? Дали се идентификувани конкретни проблеми до дисциплинските правила?	НК, МП, Собрание на РМ / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила
					4. Изработени се, доставени се и редовно се ажурираат прирачници и едукативни модули за етичката и дисциплинската рамка.	НК, ЦОНК / Одлуки, обуки
					5. Потполно е оперативен онлајн систем за поднесување претставки против нотарите.	НК / Одлуки, прирачници, софтвер, обуки
					6. Се објавува и анализира статистиката за дисциплинските предмети во годишните извештаи на НК.	НК / Одлуки
Интервентно поле 3.5.2 Унапреден систем за професионална обука за нотарите
3.5.2.1	Развој на системи за почетна и континуирана обука				1. Потполно е оперативен Центарот за обуки на НК (ЦОНК) задолжен за спроведување на системите за почетна и континуирана обука, а опфаќа и раководното тело надлежно за поставување на политиките, реализација на активностите и вршење надзор	НК, ЦОНК / Договори, извештаи, наставни планови, договори со едукатори, описи на работно место, планови за распределба, обука	- НК има надлежност да испорачува почетна обука за нотарите - Утврден е годишен наставен план и методологија за континуирана обука на НК - ЦОНК спроведува редовни обуки - Приближени се курсевите за почетна и континуирана обука на нотарите и на другите правни професионалци (адвокати, судии, обвинители, извршители, итн.), некои наставни планови и курсеви се хармонизирани - Примена на пристап заснован врз решавање на конкретен проблем во обуките - Воспоставен е мешовит пристап кај обуките за континуирана обука на нотарите заедно со адвокати, судии, обвинители, извршители - На располагање има обука на интернет и од далечина - Во клучните предмети за почетна и континуирана обука се опфатени меѓународните стандарди за човекови права (а особено правично судење, имотни права и приватност), аргументирање на апликации/тужби, професионална етика и дисциплински прашања, информациска технологија, психологија, стратешко планирање, буџетско и финансиско управување, комуникација и маркетинг на нотарските услуги - Целосно и редовно се мобилизира постојаниот пул на добро обучени и искусни едукатори, вклучително и едукатори од регионот - Се применуваат казни и други практични последици поради непосетување на континуирана обука - Во листата на редовни едукатори се наоѓаат и искусни правни практичари, европски и меѓународни практичари Целиов овој дел е многу добар теоретски, меѓутоа во моментов стратегијата не е кредибилна без појасно објаснување за тоа како истата ќе биде остварена (особено како ќе биде финансирана) во пракса. Во смисла на основни информации треба да се наведе каква е тековната состојба – т.е. има ли, во моментов, воопшто некаква задолжителна континуирана обука за нотарите?
					2. Изработени се, редовно се ажурираат и се ставаат во електронски библиотеки наставните планови за почетна и континуирана обука, како и курсевите за учење од далечина	НК, ЦОНК / Одлуки
					3. Ревидирана е регулаторната рамка за пристап до професијата, вклучително и на почетната обука, стажирањето, професионалниот испит, лиценцирањето, итн.	НК, МП, Собрание на РМ / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила
					4. Воведени се и се употребуваат механизми и автоматизирани алатки за утврдување на потребите од обука, за проценка на капацитетот и квалитетот.	НК, ЦОНК / Одлуки, прирачници, софтвер, обуки

Интервентно поле 3.5.3 Унапредени услови за практично и ефективно вршење на нотарската професија
	3.5.3.1 недостасува?				Недостасува?	Недостасува?	Стратегијата не вели ништо за неодамнешните измени на Законот за нотарите, со кои при трансакции со повисока вредност, нотарските документи треба да бидат ко-потпишани од страна на адвокати и во таа смисла која е идната улога и статус на нотарската служба и дали е ова во согласност со важечките меѓунаародни регулативи и стандарди. Овие измени можат да имаат сериозни системски последици за целокупниот нотарски систем во земјата, вклучувајќи ја и неговата финансиска одржливост. Можат да предизвикаат бројни негативни ефекти во правосудниот сектор воопшто. Стратегијата треба да ги земе овие прашања предвид и да обезбеди појасни насоки за реформите на нотарската служба и нејзиниот однос со другите чинители во правосудниот сектор, во светлото на неодамнешните промени.
	3.5.3.1 недостасува?
3.5.3.2	Зајакнување на јасноста и предвидливоста во системот за регистрација на земјиште Во стратегијата не се дадени основни информации за тоа зошто е ова одбрано да биде стратешки приоритет – што не чини со сегашниот систем?				3. Воведен Е нотаријат кој овозможува склучување на договори од далечина. Со електронско оданочување и спроведување на истите во соодветните регистри	НКРМ, МП, Катастар на РМ Собрание на РМ Одлуки, изменети и дополнети закони и правила	- Воспоставување на Централна електронска нотарска архива формирана од целокупната евиденција на нотарите во РМ при НКРМ - Целокупна поврзаност на сите нотарски канцеларии во софтверска апликација која овозможува креирање на електронски нотарски договор, електронски уписник, електронска архива, поврзаност со ЕЛС, ЦРРМ, АКНРМ,Управа за мат. евиденција, МВР, УЈП и други институции.
3.5.3.3	Развој на нотарски информативни системи¹⁸				1. Каналите за внатрешна електронска комуникација на ~~извршителите~~ нотарите (ЦБ/Министерство за правда/~~извршители~~ нотарите) се на своето место и во ефикасна употреба	ЦБ, Министерство за правда / Одлуки, Меморандуми за разбирање, студија за остварливоста, Главен план за имплементирање, практични упатства, хардверот и софтверот на своето место, извештаи од ревизии, обуки	- Практична и ефективна употреба на ИС од страна на ЦН за зголемување на независноста, способноста и сигурноста на ЦБ и на нотарите - ИС употребени од страна на нотари за разрешување случаи, и за ефектно извршување на нивните функции - Интероперабилност на ИС на ЦН и ИС на нотарите со оние на другите учесници во дејностите во судството, особено адвокатските комори/адвокатите, нотарите, извршителите при несолвентност итн.
3.5.3.4	Унапредување на комуникацијата со другите тела од правосудниот сектор и почитување на нотарскиот статус				Стандардизирани процедури за идентификација на привилегии на нотарите. Ревизија на регулаторната рамка за системот на писма за информации Како и кај делот за адвокатурата и за извршителите – видете погоре – целиот овој дел (3.5.3.4) нема никаква смисла без одредени основни информации за тоа кои се проблематичните прашања тука.	КНРМ, МП, Собрание / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила КНРМ, МП, Собранието / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила	- Проширен опсег на предмети за системот на писма за барање информации Со системот на писма за барање информации се воспоставуваат јасни должности за органите од јавниот и од приватниот сектор и се предвидуваат казни за неиздавање информации или за давање на лажни информации на нотарите - Нотарите можат ефективно да ги користат Писмата за барање информации за да ги добијат потребните информации за правно постапување -Нотарите (дали тука зборуваме за нотари или за ивршители?) имаат монопол во креирањето на нотарски акти како извршни исправи. Нели е ова веќе случај? Која е целта на вклучувањето на ова во стратегијата?

Потпоглавје 3.6 Унапредување на алтернативното решавање на споровите Секторски експерт: општо земено многу е позитивно да се вклучи вакво едно потпоглаавје; меѓутоа виддете ги коментарите подолу Законот за медијација веќе е на сила една деценија и покрај тоа примената на алтернативното разрешување на спорови е на многу ниско ниво. По измените на законот во 2009 година, Комисијата доби многу информации во 2009, 2010 и 2011 година за новата и подобрена законска рамка, обуката на медијаторите, бројните иницијативи спроведени од страна на судовите, владиниот акционен план за унапредување на медијацијата од 2011 година, прирачникот за судии и обвинители и коментарите на законот за медијација. Оваа стратегија не наведува зошто сите овие мерки немале никакво влијание и како предложениве дејствија ќе постигнат поинаков резултат. ГЛАВНАТА релевантна цел исто така изгледа дека недостатсува од овој дел – т.е. подигање на свеста на пошироката јавност/граѓаните/странките/крајните корисници на правосудниот систем и постигнување на потивино влијание во однос на зголемената примена на алтернативното решавање на споровите од страна на правни и физички лица кои имаат меѓусебни спорови. Мерките за алтернативно решавање на спорови во потпоглавјето 3.6 се чинат нејасни и неодржливи од финансиска гледна точка. Прво, не е јасно кои се конкретните слабости во системот за алтернативно разрешување на спорови и како истите се предвидува да се разрешат. Второ, прашање е кој ќе може да ги покрие трошоците за востановување и одржување на Меѓународниот центар за медијација, центарот за алтернативно разрешување на спорови, центарот за професионални компетенции и установите за обука. Потребно е да се поттикне работната група за поглавје 3, повторно да се состане и заедно со експертите за алтернативно разрешување на спорови, да го подобри ова поглавје со тоа што ќе предвиди реални и практични мерки кои би можеле да придонесат да се започне со примената на алтернативното разрешуваање на спороовите во земјата, имајќи ги предвид сегашните капацитети на релевантните чинители и условите на терен. Секторски експерт: Показателите на влијанието за Поглавје 3 истоо така треба да ја вклучат позицијата на земјата во извештаите на ЦЕПЕЈ за европските судски системи во областа на правдата/правната помош, алтернативното разрешување на спорови, итн.
Дејствие		Краен рок за реализација			Критериуми за реализација			Буџет (Износ во МКД)
Дејствие		Крај на 2016 г.	Крај на 2018 г.	Крај на 2020 г.	Производ	Одговорно тело / Начин	Исход	Државен	Друг
Интервентно поле 3.6.1
3.6.1.1	Ревизија и анализа на правната рамка како предуслов за основањето на траен и добро функционален АРС-систем и усвојување на потребните промени во изменетата/нова правна рамка Ова треба да се прилагоди: поентата е не само да се ревидира законската рамка, туки, што е уште поважно, како ова се спроведувало до сега, и да се утврди зошто тоа не придонело за пооптималнаа примена на алтернативното разрешување на спорови, и покрај тоа што постои веќе неколку години. Фактот декаа законската рамка е востановена цело време се повторува, а проблемот е да се поттикнат луѓето да го користат овој инструмент повеќе. Како дополнителни измени на законот ќе придонесат за ова? Како ќе се опфати подобреното спроведување?				1. Ревидирана постоечка правна рамка поточно, но не лимитирано на, Законот за парнична постапка, Законот за медијација, Правилникот за начинот и постапката на спроведување на обуката на медијатори, Правилник за програмата за обука на медијатори и образецот на завршена обука за медијатор, Правилникот за условите за полагање на испитот за медијатори, Тарифата за награда и надомест на трошоците за работата на медијаторите 2. Предлог за измена и дополнување на постоечката правна рамка. 3. Нацрт предлог за правилник за најдобрите пракси за медијација во ЕУ 4. Изменета правна рамка во согласност со предложените измени	Министерство за правда, експертска група/извештаи и предлози за измени Министерство за правда, експертска група/извештаи и предлози за измени Министерство за правда, експертска група/извештаи и предлози за измени Министерство за правда, Парламент/ Одлуки, правилници, тарифа	- Креирана свест кај законодавецот за подробностите на механизмите на АРС - Зајакнато владеење на правото и на соодветните процеси во рамките на законот Ова е многу општо - Отворена можност за создавање на интернационално признаен центар за медијација - Подобрена и зголемена меѓусебна соработка помеѓу адвокатите, судовите и корисниците на системот - Создаден позитивен и одржлив ефект за концептот на решавање спорови, во рамките на граѓанското општество Нели е граѓанското општество една од групите кои се најмногу запознаени со придобивките на алтернативното разрешување на споровите? - Воведени нови правила за колаборативно и неконфронтациско решавање на спорови со што би се зачувале деловните и приватни односи помеѓу странките во спорот Ова веќе постои во рамките на законот за медијација. - Зајакната доверба на корисниците на системот во судството и нивните одлуки Како? Како се разликува ова од сегашниот систем за медијација? - Неограничен и транспарентен пристап до правдата за физички и правни лица Како? Која е врската помеѓу алтернативното разрешување на спорови и транспарентноста? Нејасно - ~~Воведен~~ Придонесува кон модерен судски систем со економски, брзи и ефикасни постапки - Спроведување во пракса на препораките од ЕУ за да се зголеми користењето на вонсудско решавање на спорови и АРС Овој исход не мора да произлегува автоматски од Дејствието. Измената на законот не мора да значи дека ќе доведе до промена на праксата. ГЛАВНИОТ релевантен исход исто така изгледа дека недостатсува од овој дел – т.е. подигање на свеста на пошироката јавност/граѓаните/странките/крајните корисници на правосудниот систем и постигнување на потивино влијание во однос на зголемената примена на алтернативното решавање на споровите од страна на правни и физички лица кои имаат меѓусебни спорови.
3.6.1.2	Основање на Интернационален медијациски центар (МЦМ) Со кои ресурси? Постојаниот недостаток на информации за финансирањето негативно влијае на кредибилитетот на овој документ.				1. Основана прва АРС институција во регионот на ЈИЕ 2. Креирана транспарентна и достапна структура за МЦМ 3. Воспоставен самостојно финансиран и независен центар за АРС Како производот 3 се разликува од 1 погоре? Како точно се предвидува центарот да биде „самостојно финансиран“? Треба да се појасни.	Министерство за правда, МЦМ/ Одлуки, правилници, упатство во праксата, статути	- Моментно намалување на оптовареноста со предмети на првостепеното судство Ова ќе биде единствениот исход доколку луѓето почнат да го користат алтернативното разрешување на споровите – како ова ќе се постигне? - Зајакнување на соработката помеѓу првостепеното судство и центарот за медијација - Создавање независно и професионално извршно тело за имплементација на АРС Кое тело? Во овој дел има толку многу нејасни структури – МЦМ, центар за професионални компетенции, извршно тело: не е јасно како сето тоа ќе се вклопи во една целина односно како ќе се организира односно финансира, како ќе биде управувано и од кого. Токму затоа, се очекуваше соодветна стратегија, со текстуален опис на сегашната состојба, проценка на потребите, како и опис на начинот на кој ќе се надминуваат проблемите. - Формирање платформа за интеркултурна размена на лидери од индустриските гранки - Обезбедување ефикасна и транспарентна заштита на правата на граѓаните нејасно - Решавање на спорови на ефикасен и професионален начин со помалку трошоци - Оптимизирање на институционалната рамка на АРС како? Не се дадени никакви детали - Менување на перцепцијата за парничните спорови и позитивно влијание на граѓанското и бизнис општество многу добро – но како точно се предвидува да се оствари овој исход? Недостасуваат детали.
3.6.1.3	Обука на професионални медијатори Нели се прави ова веќе? Како ова дејствие СЕ РАЛИКУВА од она што веќе се прави?				1. Формиран центар за професионална компетентност Каде? Кој ќе ги води? Во кој простор? Кои ресурси? Кој ги регулира? Постојаниот недостаток на информации за финансирањето негативно влијае на кредибилитетот на овој документ.	Министерство за правда, МЦМ/ Одлуки, правилници, упатства во праксата, опис на работата, обуки, публикации	- Формирање независна и професионална образовна платформа - ~~Овозможување~~ Поттикнување на имплементација на ЕУ и интернационални стандарди во најдобрите домашни пракси ова може уште сега да се направи – зошто е потребна стратегија за да се постигне овој исход? - Зајакната координација и соработка со ЕУ и нејзините земји членки во правниот сектор како? - Зајакнување и дополнително дефинирање на позицијата на медијаторите во судскиот систем како? Тие можат совршено да се обучат, но сепак ова би било изгубено време ако луѓето не сакаат да го применуваат алтернативното разрешување на спорови. Од целиов овој дел недостасува врската помеѓу законодавството – обуката – поттикнувањето на луѓето да користат алтернативно разрешување на спорови. - Овозможување постојана ревизија и контрола на квалитет на имплементацијата на АРС во пракса зошто ова не се прави сега? - Вклучување на искусни правни практичари, психолози и професионални експерти, вклучително и европски и интернационални експерти како обучувачи. - Создавање неограничен форум за постојана размена на најдобрите интернационални пракси - Имплементација на системи за мерење на задоволството на корисниците и за контрола на квалитет многу добро
3.6.1.3					2. Создадена високо професионална установа за постојано образование на медијатори Која е разликата помеѓу 1 (центар за компетенции) и 2 (образовна установа)?	Министерство за правда, МЦМ/ Одлуки, правилници, упатства во праксата, опис на работата, обуки, публикации
					3. Обезбедено долгорочно образование за медијатори од сите професионални гранки	Министерство за правда, МЦМ/ Одлуки, правилници, упатства во праксата, опис на работата, обуки, публикации
					4. Овозможена платформа за размена на домашни и интернационални експерти	Министерство за правда, МЦМ/ Одлуки, правилници, упатства во праксата, опис на работата, обуки, публикации
3.6.1.4	Имплементирање во судството				1. Нацрт програма за чекор-по-чекор имплементација	Министерство за правда, МЦМ/ Одлуки, правилници, упатства во праксата, опис на работата, обуки	- Обука на членови на судот во врска со новите измени и практичната имплементација на АРС-програмата. Истиот коментар како и погоре – која е смислата да се обучуваат медијаторите и судството кога ништо не се прави да се поттикнат однсоно да се подигне свеста на КОРИСНИЦИТЕ? - Запознавање на судиите со специфичностите на АРС и начинот на кој оптовареноста на судовите со предмети може драстично да се намали - Формализирање на интерфејсот помеѓу медијаторите и судиите и со тоа зголемување на модулот на соработката помеѓу нив - Организирање на инфраструктурата и практичните потреби во рамките на јуриздикцијата на Основните судови - Воспоставување на контрола на квалитетот на донесувањето одлуки на медијаторот - Промовирање на задолжителната природа на медијацискиот процес во парничните судски постапки добро – Потребни се појасни детали околу тоа што ова би значело, на кои предмети се однесува ова итн. - Обезбедување на систематско унапредување на квалитетот на правдата нејасно
					2. Одредени практични услови и начини за глатка транзиција	Министерство за правда, МЦМ/ Одлуки, правилници, упатства во праксата, опис на работата, обуки, публикации
					3. Создадено хармонизирано спроведување на АРС-системот низ целата територија на Република Македонија	Министерство за правда, МЦМ/ Одлуки, правилници, упатства во праксата, опис на работата, обуки, публикации
3.6.1.5	Спроведување од страна на професионалните тела на МЦМ Ова се формални чекори и тука се јавува ризик од создавање на високо регулирана, а сепак, во основа, неделотворна структура, што ќе биде еднакво на празна обвивка доколку корисниците не бидат, на некој начин, поттикнати повеќе да го користат алтернативното разрешување на споровите во пракса. Нема никаква индикација како ова ќе се оствари.				1. Воспоставени официјални и ротирачки функции во МЦМ (на пр. претседателство, генерален секретар и советодавна комисија)	Министерство за правда, МЦМ/ Одлуки, правилници, упатства во праксата, опис на работата, обуки	- Заштита на правото на странките да бидат ислушани и да имаат еднаков третман низ целиот процес - Зголемена транспарентност и праведност во решавањето спорови по мирен пат, со помалку трошоци и за пократко време - Обезбеден непречен и транспарентен пристап кон правда и при помали спорови - Обезбедување на независно и непристрасно решавање на спорови од страна на професионални медијатори - Имплементирање на рамка за етиката на медијаторите со јасни и предвидливи критериуми, јавно достапна и конзистентна пракса во нејзината примена - Институционализација на независноста на функционирањето на медијаторите и имплементација на обврската на медијаторот за независност и непристрасност - Дефинирање на дисциплинарна одговорност на медијаторите и воведување на транспарентна и независно тело за контрола на квалитетот Овие исходи оддаваат впечаток дека, во земјата воопшто нема медијација ниту медијатори, што не е точно. Во овој документ не се прави соодветно разграничување помеѓу она што веќе постои / веќе функционира, она што недостасува / не функционира и како да се премости јазот помеѓу овие две работи.
					2. Дефинирани основни принципи за професионално извршување	Министерство за правда, МЦМ/ Одлуки, правилници, упатства во праксата, опис на работата, обуки, публикации
					3. Воспоставена транспарентна структура за процена на предметите на медијација	Министерство за правда, МЦМ/ Одлуки, правилници, упатства во праксата, опис на работата, обуки, публикации
3.6.1.6	Интернационална соработка со други АРС институции				1. Воспоставена долгорочна соработка со други АРЦ- институции	Министерство за правда, МЦМ/ Правилници, упатства во праксата, публикации, извештаи, договори за меѓународна соработка	- Организирање на follow-up интернационални конференции за трендовите и развојот во АРС-секторот - Постојана размена на искуствата и најдобрите пракси - Создавање на претпочитан список на професионални медијатори - Склучување на договори за трајна соработка со други АРС центри (на пр. VIAC, ICC итн.)
3.6.1.6	Интернационална соработка со други АРС институции				2. Му овозможи на МЦМ да стане лидер во својата професионална гранка во регионот на ЈИЕ Навистина ли е ова приоритет? Нели е поважно прво да се фокусираме на функционирањето на алтернативното разрешување на спорови во земјата?	Министерство за правда, МЦМ/ Правилници, упатства во праксата, публикации, извештаи, договори за меѓународна соработка
3.6.1.7	Создавање на модерна и функционална Комора на медијатори како професионална организација на медијаторите во РМ. Веќе постои комора на медијатори. Ова е неразбирливо дејствие. Ако има некакви проблеми со сегашниот систем, кои треба да се надминат, тогаш таквите проблеми треба јасно да се наведат.				1. Функционален систем за полагање на испит за медијатори, лиценцирање на медијатори Ова веќе постои, уште од самиот почеток. Нели се спроведува ова веќе 10 години? Ако не, зошто не? Што би се променило овој пат?	Влада на РМ, Одлуки Правилници	- Номинирање на квалитетни претставници на институциите во Одборот (профил, стручност, познавање на медијација,вештини за комуникации итн.) Ова укажува на тоа дека овој Одбор сѐ уште не постои и е само уште едно „тело“ кое се планира да се востанови, без никакво јасно образложение односно претходна проценка на потребите. Ве молам појаснете. - Утврдување на методологија и постапка за вршење на мониторинг и евалуација на квалитетот на работењето на медијаторите Дали тоа значи дека во моментов ВООПШТО НЕ се оценува работата на медијаторите? Оваа информација е од есенцијално значење и треба да биде образложена во описот на секоја соодветно изготвена „стратегија“. -Утврдување на методологија и постапка за вршење на мониторинг и евалуација на квалитетот на спроведувањето на акредитираните програми за обука на медијатори. Исто како и претходниот коментар
3.6.1.8	Подигнување на професионалните капацитети на Одборот за обезбедување на , следење, и оценување на квалитетот на медијацијата Кој е овој Одбор? Нема основни информации ниту анализа за тоа што точно треба да се подобри, ова дејствие е безначајно.				1. Модули на обуки и практикуми развиени	Влада на РМ, Одлуки Правилници

Индикатори за влијанието за Поглавјето 3

1. Со анкетите за испитување на задоволството на корисниците (спроведувани од засегатите чинители во секторот или од надворешни набљудувачи) се потврдува унапредениот пристап до правдата општо земено, а особено резултатите од работењето на службите за правна помош, адвокатурата, извршителите, нотаријатот и системот за алтернативно решавање на споровите (појдовна основа: 2015 г.; предлог цел за 2016 г. - зголемување за 5%; цел за 2018 г. - зголемување за 15%; цел за 2020 - зголемување за 25%; целните вредности да се поделат според институција/тип на служба).

2. Преку истражувањата од набљудувањето на судењата спроведувани од надворешни набљудувачи се покажува унапредување на состојбата со пристапот до правдата генерално, а особено со квалитетот на правното застапување (појдовна основа: 2015 г.).

3. Утврдено е годишно намалување од 10% во бројот на структурни повреди утврдени од ЕСЧП во поглед на правото на пристап до суд, правичност на постапките или правата на одбраната (појдовна основа: релевантни пресуди од ЕСЧП изречени во 2015 г.; се земаат предвид само пилот пресуди или повторливи случаи).

4. Зголемување од 10% во бројот на предмети решени со алтернативно решавање (појдовна основа: истиот период во претходната година за кој постојат статистички податоци; целите да се поделат по тип на АРС/вид на постапка).

5. Се подобрува рангирањето на земјата во однос на разните релевантни меѓународни индикатори поврзани со пристапот до правдата, како што се Индикаторите за владеењето и Индексот за владеењето на правото (институт на Светска банка), Извештајот за глобална конкурентност на Светскиот економски форум (СЕФ), ранг листата на Фридом Хаус, Проектот за светска правда (Индекс за владеење на правото), Транспаренси интернешенал (ЦПИ, итн.), Бертелсман Штифтунг Трансформацион Индекс (БТИ), Индексот на Светска банка за Doing Business (појдовна основа: 2015 г.).

6. Во извештаите за напредокот од ЕУ како и во разни други политички документи се потврдува напредокот на земјата на полето на обезбедување пристап до правдата, (појдовна основа: 2015 г.).

За да може да се процени дали показателите се релевантни односно соодветни, потребно е да се вметнат статистичките податоци за појдовната основа односно за 2015 година, инаку се теоретски и беззначајни (т.е. нема можност за споредба)

Целите поврзани со ЕСЧП не се амбициозни ниту значајни со оглед дека секоја година има одреден број на повреди. Исто така, што е „структурна повред“? Зошто се земаат предвид само пилот пресудите односно предметите кои се повторуваат? Сите предмети, како повредите така и пријателските порамнувања треба да се земат предвид за точно да се прикаже нивото на незадоволство на корисниците кои имаат постапки против земјата пред ЕСЧП.

Показателите на влијанијата за поглавје 3 треба исто така да ја вклучат и позицијата на земјата во извештаите на ЦЕПЕЈ за европските судски системи во областа на пристап до правдата / правна помош, алтернативно разрешување на спорови итн.

Поглавје 4:

Секторска политика и реформска координација

Стратешкото планирање, креирање политики, координацијата на секторските реформи, истражувањето и анализата на капацитетите на институциите од правосудниот сектор, треба значително да се зајакнат, со цел за посеопфатен и долгорочен пристап на подобрување на секторските реформи и перформанси. Оваа реченица нема никаква смисла граматички. На овој начин на кој начин?, ќе се ќе се овозможи донесување на законски решенија, врз основа на развиени анализи на законските празнини, на оцена на влијанието, приближување кон правото на ЕУ и меѓународните механизми за правна соработка. МП, особено, треба да ја зајакне својата улога како клучен чинител и централен орган за креирање на политики за целиот правосуден сектор, со зацврстување на неговата улога во регулацијата и надзорот на различни државни и приватни сегменти од управувањето со правосудниот систем.

Главните делови од оригиналниот нацрт текст доставен од страна на изведувачот, во кој беа таксативно наведени постојните слабости, се отстранети. Таму беше наведена потребата „да се изградат одредени важни капацитети од почеток“ и потребата „да се намалат процесите на изготвување на закони на брзина кои доведуваат во натрупување со законски прописи и кои се должат на недоволно развиената анализа на недостатоците и проценка на влијанијата“ (што е исто така една релевантна критика, која Комисијата редовно ја дава и која станува сѐ поголем проблем во изминатите 12-18 месеци).

Поради тоа, воведот, не само што е премногу краток, туку, сега, исто така е и безначаен во однос на неговата содржина.

ПОГЛАВЈЕ 4 СЕКТОРСКА ПОЛИТИКА И РЕФОРМСКА КООРДИНАЦИЈА
Потпоглавје 4.1 Изработка на политика за правосудниот сектор и на координативен механизам за реформата
Дејствие		Краен рок за имплементација			Критериуми за реализација			Буџет (Износ во МКД)
Дејствие		Крај на 2016 г.	Крај на 2018 г.	Крај на 2020 г.	Производи	Одговорно тело/Начин	Исходи	Државен	Друг
Интервентно поле 4.1.1Унапредување на изработката на политиката за правосудниот сектор и на реформската координација преку унапредување на капацитетите за стратешко планирање и институциите од правосудството
4.1.1.1	Развој на координативниот механизам на централно ниво за креирање , следење и оценување на реформата на правосудниот сектор (Совет за реформи во правосудството (СРП), работни групи (РГ) и МП)				1. Потполно оперативен Совет за реформи во правосудството, вклучен во одобрувањето на сите иницијативи за политики во правосудниот сектор До сега нема доволно политичка волја за целосно вклучување на Советот, така што кои се гаранциите дека ова ќе се случи во пракса? Дали советот беше вклучен односно консултиран во однос на одлуката за се донесат сомнителни закони, кои беа спротивни на европските стандарди, во текот на изминатите 18 месеци (на пример: за Советот за утврдување на фактите, за намалување на условот за заслуги за обвинителите и за штетните измени на системите на нотарите и извршителите)? Во реалноста, се чини дека постојат паралелни структури кога зборуваме на иницијативи за законодави политики во правосудниот сектор.	СРП, МП, РБ / Одлуки, извештаи, обуки	- СРП дејствува како дел од координативниот механизам за реформа на правосудниот сектор на централно ниво на креирање на политиките (координација од врвот кон долу) Ништо од ова не е соодветно објаснето во стратегијата – која е сегашната улога на Советот, кои се слабостите, како неговата улога ќе се промени во иднина (ако не се промени, зошто воопшто се спомнува во стратегијата?), кој е во Советот, дали сите чинители во правосудството се соодветно застапени во него...? - РГ и МП дејствуваат како дел од координативниот механизам за реформа на правосудниот сектор на централно оперативно ниво Ништо од ова не е соодветно објаснето во стратегијата – кој е во работните групи, каков статус имаат тие лица, какви човечки и финансиски ресурси имаат на располагање и колкави зголемувања на тие човечки и финансиски ресурси ќе бидат потребни за навистина да се институционализира и операционализира нивната работа и сето тоа да биде делотворно? - Дедицирани капацитети за стратешко планирање (постојани комисии, одделенија, вработени) кај независните институции од правосудниот сектор (судство, обвинителство, адвокатура, извршители, нотаријат) дејствуваат како координативен механизам за реформи во правосудниот сектор на локално/институционално ниво (координација од дното нагоре) - Редовна врска и интеракција помеѓу политичкото/оперативното и централното/локалното ниво на координативниот механизам за реформа на правосудниот сектор - Воведени се задолжителни обврски за секоја институција од правосудниот сектор да поднесува годишни извештаи за оценка на своето работење и за поставување цели за унапредување за наредната година до СРП/МП и до соодветните институционални раководни тела - Секоја независна институција од правосудниот сектор дава редовен и конструктивен придонес кон поважните политички и регулаторни иницијативи поврзани со потесна институционална или поширока секторска реформа во правосудството - Примена на статистички и доказен пристап кон сите политички и регулаторни иницијативи - Се применуваат комплексни квантитативни и квалитативни методологии за следење и оценување при креирањето и ревидирањето на имплементацијата на сите политики поврзани со правосудниот сектор - Сите реформски политики се ориентирани кон резултати (наместо да се фокусираат на процедурите) со примена на показатели за производите, исходот (резултатот) и импактот во сите политики, со реакциски врски и редовно унапредување поврзано со наодите од процесите на ревидирање (СиО) - Унапредена е улогата на МП како „интегратор“ на буџетот за правосудниот сектор за сите релевантни компоненти од секторот (вклучително и оние што се наоѓаат под другите разграноци од власта) врз основа на методологии засновани врз работењето и за програмско буџетирање (МТБФ) поткрепени со информатички системи за буџетско планирање, следење и контрола на спроведувањето на микро и макро ниво - Редовно се ангажираат експерти специјализирани за финансиско планирање за поддршка на стратешките планери, на персоналот што врши истражување и анализа во МП со цел да се пресметаат финансиските проекции за идните политики и да се поттикне примената на буџетирање засновано врз работењето и на програмско буџетирање во институционалниот процес на буџетирање од страна на сите засегнати институции во правосудниот сектор; постои попотполна информираност и прогноза за буџетските импликации од секоја активност преку моделирање и земање предвид на алтернативни исходи и ефекти - Институционални годишни планови за имплементација, произлезени од стратегијата, наведувајќи ги индивидуалните одговорности на засегнатите страни, препреките и индикаторите за успешност, начини за мерење на "брзи победи", и конкретни рокови за нивно постигнување, прилагодени и насочени кон тоа да се земе предвид ефикасноста, со доволно време (до средината на календарска година) за било какви промени кои би се одразиле во институционалните буџети - Механизмите за интерно и екстерно следење и оценување (СиО) и ревизиските извештаи укажуваат на задоволителен степен на имплементација на секое поглавје од СРПС и на годишните планови за институционална имплементација и покажуваат, меѓу другото, алокација на адекватно ниво на буџетски и финансиски ресурси за спроведувањето и одржливоста на интервенциите од СРПС (одобрени на крајот од секоја година) - Зголемени се партнерствата меѓу МП/другите институции од правосудниот сектор и граѓанскиот сектор, универзитетите (ВОИ) при изработката на стратешки документи за секторската реформа, законодавни иницијативи, истражување и анализа на судската пракса, прирачници за разни правни прашања, како и заеднички надзор врз имплементацијата на сите политики поврзани со секторот како? Недостасуваат детали. - Креирање на структурирана координација меѓу граѓанските организации во врска со спроведувањето на реформите во правосудниот сектор како? Недостасуваат детали. -Зголемување на капацитетот / подигнување на свеста на граѓанските организации на централно и локално / институционално ниво во процесот на следење и оценување на правосудниот сектор - Механизам што ќе овозможи ГО да влијаат на процесот на креирање политики како? Недостасуваат детали. Оваа област содржи долг список на производи и уште подолг список на детални и амбициозни исходи, но врската помеѓу овие две колони е слаба и нејасна. Предлагам да се ревидира начинот на кој ова е прикажано, со цел да биде полесно за користење – особено имајќи го предвид спроведувањето.
					2.Развиен деловник за работа за следење на спроведувањето на стратегијата. ПО апликација / софтвер за автоматско следење на спроведувањето на стратегијата повторно има формалистички тенденции премногу да се компликува следењето. Ова треба да биде флексибилна, делотворна, чесна и квалитативна активност, а не автоматизирана активност Потполно се оперативни работните групи (РГ) формирани под СРП и се вклучени во креирањето, следењето и оценувањето (СиО) на сите политички иницијативи поврзани со правосудниот сектор	СРП, МП, ГЗ / Деловник за работа, интерни процедури, одлуки, извештаи, софтвер
					3. Во МП е назначен специјален кадар/структура за стратешко планирање, истражување и анализа и ЕУ хармонизирање за меѓу другото, да делува како Секретаријат на СРП и да им дава поддршка на РГ Императив е зголемените буџетски и човечки ресурси, потребни за ова, да бидат јасно одразени во документот. МП уште сега нема доволно адекватен персонал и ресурси да се справи со овие прашања – додавањето на дополнителен, голем административен товар без да се објасни како ќе се обебездат ресурсите, не е кредибилно.	МП / изменети и дополнети статути и правила, одлуки, објавени слободни работни места, отворени повици,договори, описи на работно место, планови за распределба, обука
					4.Институционални годишни планови за имплементацијана стратегијата,изработени и ревидирани секоја година Ова се чини како премногу компликуван и трудово интензивен пристап. Ресурсите и капацитетите на правосудните институции се чинат премногу ограничени за да можат да ја извршуват оваа дополнителна работа. Освен тоа, се јавува ризикот од трошење на повеќе време на „изготвување и прегледување“ на нови планови отколку на спроведувањето на постоечките стратешки документи. Зошто да не се направи еден сеоп-фатен акционен план кој ќе се ажурира и следи на годишно ниво?	МП, СЕП / извештаи, записници,институционални планови за имплементација
					5. Годишни извештаи за имплементацијата на стратегијата донесени и развиени од страна на работните групи, усвоени од СРП Истиот коментар како и погоре. Сите извештаи за спроведување – во сите сектори – се формалистички и многу нејасни содржински. Тие не даваат соодветна проценка на остварениот напредок. Во нив само се бројат преземените дејствија (без да се согледа дали овие дејствија имале некакво влијание или не). Така што, освен ако, општата методологија на плановите за спроведување не се промени од корен, целово ова дејствие е залудно.	CРП, МП, РГ / Одлуки, извештаи, записници, извештаи за имплементација
					6. Периодични проверки на стратегијата врз основа на годишните планови и извештаи за имплементација на стратегијата со учество на донаторите	МП, СЕП / извештаи
					7. Договори/ Меморандуми за соработка помеѓу МП и високо образовните институции (ВОИ) кои предвидуваат иницијативи за истражувања и анализи во правото и праксата кои ќе се користат во политичките иницијативи	МП, ВОИ,ГЗ / Меморандуми за соработка, одлуки, извештаи
					8. Редовно се изработуваат истражувачки и аналитички трудови коишто ги идентификуваат празнините помеѓу постојното законодавство (или меѓународните стандарди и правила и практики) и праксата и даваат препораки за унапредување преку нови/изменети и дополнети законски акти или унапредувања во праксата	МП, ВОИ, АСЈО,ГЗ / Публикации, извештаи
					9. Се изработуваат, доставуваат и редовно се ажурираат прирачници и едукативни модули за стратешко планирање и регулаторен развој кој ги изготвува, за кого? Не е јасно, како и за содржината на сите поважни реформски иницијативи за правосудниот сектор, како дел од AСЈО менаџерскиот испит или други слични професионални наставни програми за обука	МП, ВОИ, АСЈО,ГЗ / Одлуки, обуки, публикации
					10. Развиена ГО мрежа/партнерства, како составен дел на правниот сектор Ова е голем потфат, но сепак воопшто не е детално образложен.	, МП, СЕП,ГЗ / Одлуки, извештаи
					11. Секторските расходни планови (СЕП) со показателите за нефинансиско работење се врзани со институционалните СДП, потсекторските (пробација, пенитенцијарен сектор) и секторските стратегии и акциски планови	МП / Одлуки, извештаи

4.1.1.2	Развој на механизам за координација на локално/институционално ниво за креирање, следење и оценување на реформите на правосудниот сектор (капацитети за стратешко планирање на судството, ЈО, АК и на другите институции од секторот)^¹⁹				1. Потполно оперативни се постојаните единици за стратешко планирање и регулаторен развој во рамките на секоја клучна институција од правосудниот сектор (судство, обвинителство, АК, извршители, нотари) Истиите коментари каако и погоре 4.1.1.1 (производ 3)	СС, СЈО/ЈОРМ, АК, КИ, НТ / Одлуки, извештаи
					2. Поставен е посебен кадар/структури за постапување по прашања за стратешко планирање, истражувања и анализи и ЕУ хармонизација во СС, СЈО/ЈОРМ, АК, КИ, НТ Истиите коментари каако и погоре 4.1.1.1 (производ 3)	СС, СЈО/ЈОРМ, АК, КИ, НТ / Одлуки, дополнети и изменети закони, договори, огласи, описи на работно место, планови за распределба, обука
					3. Договори/Меморандуми за соработка помеѓу независните институции од правосудниот сектор и високо образовните институции (ВОИ) кои предвидуваат иницијативи за истражувањето во правото и праксата употребени во креирање на политиките	АСЈО, СС, СЈО/ЈОРМ, АК, КИ, НК, ВОИ,ГО / Меморандуми за соработка, одлуки, извештаи
					4. Редовно се изработуваат истражувачки и аналитички трудови коишто ги идентификуваат празнините помеѓу постојното законодавство (или меѓународните стандарди и правила и практики) и праксата и даваат препораки за унапредување преку нови/изменети и дополнети законски акти или унапредувања во праксата	АСЈО, СС, СЈО/ЈОРМ, АК, КИ, НК,ГО, ВОИ / Публикации, извештаи, анализи, истражни извештаи
					5. Се изработуваат, доставуваат и редовно се ажурираат прирачници и едукативни модули за стратешко планирање и регулаторен развој, како и за содржината на сите поважни реформски иницијативи за правосудниот сектор, како дел од AСЈО менаџерскиот испит или други слични професионални наставни програми за обука	АСЈО, СС, СЈО/ЈОРМ, АК, КИ, НК ,ГО, ВОИ/ Одлуки, обуки, публикации

					6.Институционални годишни планови за имплементација на стратегијата и годишни извештаи за имплементацијата на стратегијата, направени и проверени секоја година	СС, СЈО/ЈОРМ, АК, КИ, НТ / извештаи, записници, институционални планови, годишни извештаи

Потпоглавје 4.2 Унапредување на механизмот за спроведување на правото на ЕУ и меѓународна правна соработка
Интервентно поле 4.2.1 Унапредување на капацитетите за спроведување на правото на ЕУ преку посебна институционална поставеност, примена на анализи на недостатоците и проценки на ефектот
4.2.1.1.	Развој на институционална поставеност за спроведување на правото на ЕУ	1. Назначениот кадар во МП/Секретаријатот за европски прашања (СЕП) постапува по проблематиката околу правото на ЕУ, го следи развојот на правото на ЕУ и дејствува како координативен механизам помеѓу сите тела инволвирани во хармонизирање на домашното право и пракса со правото и праксата на ЕУ Истиите коментари каако и погоре 4.1.1.1 (производ 3)	МП, СЕП / Одлуки, договори, описи на работно место, планови за распределба, обука	- Постепено годишно се намалува бројот, а се зголемува должината и опсегот на подготвителните чекори во законодавниот развој, се намалува „законодавната инфлација“ Ова е прашање на политичка волја, така што првиот чекор би бил соодветно искористување на веќе постојните чекори и постапки, со цел да се намали законодавната инфлација. Ова може да се направи веднаш и не бара усвојување на стратегија. - Среднорочноста и долгорочноста на сите регулаторни иницијативи се потврдува преку поврзаноста меѓу новите регулаторни предлози и основните институционални или секторски стратегии што претставува предуслов за новите законодавни активности Јасно ли е што значи ова? Зошто е изразено на вака сложен начин? Се поставува прашањето чии всушност е овој документ. - Зајакнатите аналитички и истражувачи капацитети придонесуваат кон изработка на прирачници за проблематичните аспекти при толкувањето на одредени законски акти толкувањето на законите е исклучива надлежност на суцијата и не треба да биде предмет на „прирачници“, кои може претставуваат мешање во судската независност. Освен тоа, ако законскиот пропис е толку нејасен за да има потреба од прирачник за неговото спроведуваање, тогаш треба да се измени односно укине, со цел да се урамнотежи регулирањето со законите и со подзаконските акти - Редовно се користат методологиите за проценка на ефектот и анализата на недостатоците при сите иницијативи за развој на политики и регулативи; Се препознава и постои свесност за регулаторниот и буџетскиот ефект од сите намерени регулаторни иницијативи - Се изработуваат прирачници кон секој (важен) законски акт консолидирано од страна на актерите од државниот и недржавниот сектор (ОГС, ВОИ) - Воспоставена е регулаторна рамка и методологии коишто ги инкорпорираат главните пристапи кон спроведувањето на правото на ЕУ како што се начелното транспонирање, нерегулаторниот пристап, балансот помеѓу примарното и секундарното законодавство и прирачниците, без дословно препишување на текстовите, без погрешно транспонирање на директивите и без ангажирање на спротивставени тела за имплементација, централизација, координација, надзор и периодично ревидирање што значат овие поими (жаргон) во пракса и дали има јасно гледиште за тоа како ќе се спроведуваат односно следат? Се поставува прашање чии е овој документ. - Зголемено е партнерството меѓу МП/другите институции од правосудниот сектор и граѓанскиот сектор универзитетите (ВОИ) при приближувањето на домашното право и пракса кон acquis - Унапредени се капацитетите при постапувањето по барањата за заемна правна помош во кривичната, граѓанската и административната материја во согласност со договорите со ЕУ, Советот на Европа и конвенциите преку постоење на дедициран кадар, правила и методологии ова може да се избрише, се појавува подолу во 4.2.2 и повеќе има смисла да биде таму. - Зајакна е координацијата и соработката со ЕУ и земјите-членки во областа на правосудниот сектор, при тоа помагајќи и на Владата да ги исполни обврските од заедничките правни акти на Унијата на полето на материјалното јавно (административно), приватното и казненото право, со посебен акцент врз заштитата на приватноста/пристапот до информации, правата на сопственост, правото на трговските друштва, борбата против организираниот криминал, реформите во системот за борба против корупцијата ова е пршање на политичка волја и веќе можело да биде направено – за ова не е потребна стратегија за реформи. Комисијата веќе вклучи голем број од овие прашања во рамките на соработката, како и во Дијалогот за пристапување на високо ниво и итните реформски приоритети, но советите на европската комисија постојано се игнорираат. Навистина ли ќе се промени ова како резултат на стратегија за реформи? - Воведување софтверски систем во МП за регистрација и координирање на меѓународна правна соработка, кој ќе го замени моменталниот рачен процес -Поголема употреба на соработката со ЕВРОЏАСТ, користејќи ги Заедничките истражни тимови како импакт индикатори многу добро – но подобро би било доколку се помести во 4.2.2 подолу, наместо тука
		2. Договори/ Меморандуми за соработка помеѓу МП/СЕП и високо образовните институции (ВОИ) за истражувањето во законодавството на ЕУ, европските стандарди и најдобрата пракса во судството	МП, СЕП, ГО,ВОИ / Меморандуми за соработка, одлуки, Извештаи, судска пракса
		3. Редовно се изработуваат истражувачки и аналитички трудови коишто ги идентификуваат празнините помеѓу постојното законодавство и пракса и правото на ЕУ, и даваат препораки за унапредување преку нови/изменети и дополнети законски акти или унапредувања во праксата	МП, СЕП, ГО, ВОИ / Публикации, извештаи
		4. Се изработуваат, доставуваат и редовно се ажурираат прирачници и едукативни модули за механизмот за спроведување на правото на ЕУ, како и за содржината на сите поважни регулаторни иницијативи поврзани со правото на ЕУ	МП, СЕП , ГО, ВОИ / Одлуки, обуки, публикации
		5. Периодично се ревидира имплементацијата на обврските од Aquis Communautaire во земјата ова веќе се прави (од страна на НПАА). Не го повторувајте ова.	МП, СЕП / Одлуки, извештаи, тркалезни маси за статусот на имплементација
		6.Институционализација на анализа на недостатоци и проценка на влијанието на алатките и мерките кој ќе го први ова? Кој ќе се стекне со потребните вештини и кој ќе ги пренесе вештините потребни за спроведување на анализа на недостатоците и проценка на влијанијата? Како ќе се постигне „институционализацијата“ – т.е. како другите институции ќе бидат принудени да ги применуваат овие принципи? Ова е исклучително важно, но сепак воопшто не е детално објаснето.	МП, СЕП, Собрание / Одлуки, извештаи, дополнети и изменети закони и правила

Интервентно поле 4.2.2 Зголемена ЕУ и меѓународна правна соработка – да се избегне преклопувањето со претходниот дел за соработка во кривичните работи
4.2.2	Развој на механизми за европска и меѓународна правна соработка	1. Посветен кадар од правосудниот сектор одговорен за приближување на соодветната регулаторна рамка за правото на ЕУ и компаративните европски стандарди. Спроведлива обврска како ова ќе се постигне? на правосудниот сектор да ја користи анализата на празнини и проценката на влијанието на алатките и мерките од ЕУ перспектива и од перспектива на европските стандарди не е јасно што значи ова на ЕУ во сите регулаторни иницијативи	МП, Ј.Ц., ЈО / Одлуки, дополнети и зменети закони и правила договори, описи на работните места, планови за поставеност, обуки	- Зголемена улога на МП во координирањето на меѓународна правна соработка преку обезбедување на методолошки совети и консултации со други институции, координација на обезбедувањето на меѓународна правна помош, истражување и анализа - Подобрени капацитети за управување со барањата за меѓусебна правна помош во кривични, граѓански и управни работи во согласност со договорите на ЕУ, Советот на Европа и правниот сектор , поврзани конвенции преку постоењето на посветен кадар, правилници и методологии како ова ќе се оствари во пракса? Не е јасно. Севкупно, мерките во 4.2.2 се чинат нецелосни и недоволно развиени. Предлагам релевантната работна група да продолжи со работа и да се консултира со експерти за да се утврдат пофокусирани и стратешки насоку за реформите во областа на меѓународната судска соработка. Тековниот регионален проект на ИПА за мрежата на обвинители во западниот балкан и националниот твининг проект од ИПА 2012 за меѓународна судска соработка – кои вече спроведоа неколку корисни проценки во оваа област – би можеле да помогнат во утврдувањето на мерките кои би биле релевантни за меѓународната соработка во областа на кривичната проблематика.
4.2.2		2. Оперативни контакти со европската судска мрежа нели е ова веќе востановено? Стратегијата за реформи треба да предвиди приоритети кои се повеќе среднорочни до долгорочни и бараат значителна дополнителна работа, а не работи кои веќе се прават.	МП / Одлуки, меморандуми за соработка, договори, извештаи
		3. Договор за соработка и годишен акционен план со Европравда нели е ова веќе востановено?, чија имплементација редовно треба да се следи што значи ова?	МП / Одлуки, меморандуми за соработка, договори, извештаи
		4. Редовно иницирање, склучување и преглед на билатерални договори за соработка со ЕУ МСП во областа на правдата Ова веќе се прави – ова дејствие не е е соодветно за една стратегија за реформи, освен ако не се утврди некоја особена тешкотија или недостаток односно ако не е предвидено склучување на договор за соработка за конкретна цел. Во таков случај, во воведот треба да се даде соодветно објаснување. Редовно потпишување на нови договори не е цел сама за себе.	МП / Одлуки, меморандуми за соработка, договори, извештаи

Индикатори за влијанието за Поглавјето 4

1. Засоволително ниво на спроведување на акциониот план за СРПС е забележано од страна на внатрешните и надворешните (ОГО, меѓународните чинители) набљудувачи (појдовна основа: 2015)

2. ... % годишно зголемување на бројот на исполнети барања за взаемна правна помош, упатени кон Македонија од други земји и меѓународни организации (појдовна основа 2015; целите да се поделат според типот на процесот, земјата, организацијата (Еуропол, Интерпол, Еуроџатс итн).

3. ... % годишно зголемување на бројот на исполнети барања за взаемна правна помош, упатени од Македонија кон други земји и меѓународни организации (појдовна основа 2015; целите да се поделат според типот на процесот, земјата, организацијата (Еуропол, Интерпол, Еуроџатс итн).

4. Се подобрува рангирањето на Македонија во однос на разните релевантни меѓународни индикатори поврзани со квалитетот на регулаторната рамка, како што се Индикаторите за управувањето и Индексот за владеењето на правото (институт на Светска банка), Извештајот за глобална конкурентност на Светскиот економски форум (СЕФ), ранг листата на Фридом Хаус, Проектот за светска правда (Индекс за владеење на правото), Транспаренси интернешенал (ЦПИ, итн.), Бертелсман Штифтунг Трансформацион Индекс (БТИ), Индексот на Светска банка за Doing Business (појдовна основа: 2015 г.).

5. Во извештаите за напредокот од ЕУ, како и во разни други документи поврзани со политичкиот дијалог, се потврдува напредокот на Македонија на полето на спроведувањето на законодавството на ЕУ (појдовна основа: 2015 година).

Поглавје 5

УПРАВНО ПРАВОСУДСТВО

Управното правосудство е дел од целокупниот правосуден систем во земјата. Првично преставено во 1977 година преку Законот за управните спорови во рамките на СФРЈ, единствен надлежен суд за водење на управните спорови до 2006 година беше Врховниот суд. Одделна надлежност за првпат беше воспоставена во 2006 година како дел од првата позначајна реформа на правосудството во Република Македонија, за правпат се воспоставува управно правосудство, првично со основање на Управниот суд, а потоа со основањето на Вишиот управен суд во 2010 година. Овој процес и овозможи на Република Македонија да ги намали степените во управната постапка, имено преку укинување на бројните таканаречени второстепени владини комисии. Овој чекор исто така ја зајакна позицијата на управните судови преку надзорната улога врз управните тела. Додека овој процес ги скрати постапките на јавната администрација, тој исто така доведе до зголемување на бројот на предмети пред управните судови што изискува поголеми човечки и технички капацитети.

Во 2012 година Собранието донесе закон со кој беше основана Државна комисија за одлучување во управна постапка и постапка од работен однос во втор степен додека подоцна и беа зголемени надлежностите на оваа Комисија. Дотолку повеќе, во 2015 година беше формирана и Државна комисија за одлучување во втор степен во областа на инспекцискиот надзор и прекршочната постапка. Ова не е јасно – дали значи дека поедини второстепени комиси прво биле укинати, а потоа биле формирани две Државни комисии, со што се намалиме надлежностите од Управниот суд во одредени случаи? Што точно е улогата и надлежноста на двете Државни комисии во однос на управниот суд? Доколку е ова е историски опис, тогаш неговата релевантност во врска со сегашната состојба, како и со идните планови на стратегијат треба да биде поочигледна. Доколку пак се опишува тековната состојба, таквиот опис треба да биде појасен и со повеќе детали.

Поради растечкиот обем на работата и можноста за понатамошна постапка административните тела ја зголемија бројноста на својот кадар. Што значи ова? Кога? Колкаво зголемување? Колкав е вкупниот број на вработени сега, во споредба со пред 5 години? Овој опис не е многу корисен без одредени детали за илустрација. Во исто време, Управниот суд и Вишиот управен суд немаат доволен број на стручни соработници. ЗОШТО не вработат доволно стручни соработници? Колку има сега? Колку се потребни? Исто така постои недостиг и на просторни услови за нормално функционирање. ЗОШТО ова не е обезбедено? Ова е многу нејасно и треба да биде подобрено. Описот на потребите кои треба да се задоволат со оваа стратегија, како и објаснувањето на тоа зошто се јавиле овие потреби се најбитниот дел на стратегијата и недостасуваат тука. Зошто на управното правосудство не му се посветени доволно ресурси? Зошто ова не било приоритет до сега? Доколку ова е прашање на политичка волја можеби и не може да биде решено со стратегија која се занимава со технички прашања.

Понатаму, управното правосудство и другите органи исто така се соочуваат со голем проблем поради недостаток на интероперабилност која е предуслов за поголема ефикасност и ефективност на правосудните органи. Поголема институционална комуникација помеѓу административните органи и судовите изискува брз одговор. Дополнително на тоа, потребна е јасна поделба на надлежностите на сите релевантни органи во областа на прекршоците со што ќе се зголеми јасноста и предвидливоста во постапување на органите како и правичноста во судските постапки. Исто така потребно е да се направи разграничување помеѓу кривичните и управните прекршоци и во однос на надлежноста на управните судови. Воопшто не се спомнува новиот Закон за прекршоци и како ова ќе влијае на работите/потребите во оваа област.

Новоформираните второстепени комисии исто тако изискуваат сеопфатно градење на капацитетите, како и зголемување на интероперабилноста со другите административни органи и судови. Поголемата јасност и предвидливост на надлежноста на комисиите ќе ја зголеми нивната ефикасност и ефективност. Поголемата јавност и транспарентност во донесувањето на одлуките на административните органи, второстепените комисии и управните судови исто така ќе мора да се следи преку поконзистентна пракса во рамките на управното правосудство. Посебни одделенија ќе бидат формирани и во Управниот суд и во Вишиот управен суд со цел да развиваат алатки и механизми за поголема униформираност на праксата. Дополнително, овие посебни одделенија ќе обезбедат поголема комуникација и пристапност до праксата на управните судови.

Овој вовед премногу се фокусира на старите постигнувања кои не се веќе релевантни, а не се фокусира доволно на описот на сегашните проблеми кои стратегијата има за цел да ги реши. Поради тоа, тешко е да се разбере потребата за и целта на предвидените активности. За ова поглавје особено, тешко е да се дадат коментари бидејќи многу малку информации за управната правда, се обезбедени во изминатите години. Токму затоа, главните карактеристики / описот на фактичката состојба на системот, како и проценката на неговите слабости, претставуваат толку важен дел од која било стратегија – за да сите што ја читаат (вклучувајќи ги тука и чинителите од правосудниот сектор, организациите на граѓанското општество, како и пошироката јавност) можат да ја разберат врската помеѓу стратешката визија и поединечните дејствија за спроведување на стратешката визија (што обично треба да се вклучи во деталниот акционен план). Меѓутоа, стратешкиот дел од оваа стратегија недостасува.

Општи коментари за поглавје 5:

Имајќи предвид дека спроведувањето на одлуките на управниот суд е познат проблем, потребно е да има дел посветен токму на ова прашање. Изненадува дека тоа не е еден од главните приоритети на Поглавје 5. Мерките би можеле да вклучат воведување на санкции кои одвраќаат, против тела и лица кои не ги почитуваат овие одлуки, автоматско извршување на одредени одлуки со помош на извршителите, нотарите, полицијата и други тела, рационализирање на управната постапка во насока на побрзо извршување на судските одлуки (врз основа на анализата на извлечените поуки во однос на главните причини за неделотворното ниво на извршување) итн. Изненадува тоа што, ваков вид на анализа, досега, не е направен од страна на работната група во текот на подготовката на оваа стратегија (особено по наодите на проектот ИПА 2007 за управните судови и мисиите на СИГМА за проценка).

Поглавје 5

УПРАВНО ПРАВОСУДСТВО

Потпоглавје 5.1

Подобрено материјално и процесно законодавство

Активност

Краен рок за имплементација

Критериуми за реализација

Буџет

(Износ во МКД)

Крај на 2016г.

Крај на 2018г.

Крај на 2020г.

Производи

Одговорно тело/средства

Исходи

Област на интервенција 5.1.1 Зголемена јасност и предвидливост во рамката на материјалното законодавство и правичност на постапките треба да се избегнуваат непотребните преклопувања со стратегиите за јавната администрација и стратешките документи на Министерството за ИТ и администрација

5.1.1.1.

Развивање на материјална и процесна регулаторна рамка за управно право?

Активностите 5.1.1.1 и 5.1.1.2 се идентични. Која е нивната цел / разликата помеѓу нив

Потребите кои ова дејствие треба да ги задоволи, не се опишани во воведот на поглавјето. Ова поврзување треба да се направи.

1 Закон за општата управна постапка

Ова беше усвоено во 2015 година. Според тоа, зошто е вклучено во една стратегија за идни реформи?

МИОА, МП, ВУС, Одлуки, правилници и правила изменети

-Имплементација на новото законодавство

- Намален бројот на заостанати предмети и зголемена ефикасноста во работата на управните судови

- Воведување на систем за мериторно одлучување на Управниот и Вишиот управен суд

- При одлучувањето се предлагаат насоки за управните органи при повторното одлучување по барањата на странките;

-Задолжително мериторно одлучување доколку управниот орган не ги следи напатствијата на судовите;

-Санкционирање на управните органи доколку не ги следат напатствијата на судовите;

-Зголемена специјализираноста на судиите, адвокатите, административните и други органи во различно области на јавното право

Во одсуство на анализа во воденот на ова поглавје, овие производи и исходи се чинат неамбициозни, а исто така изгледа дека се наведени активности кои веќе се во тек – без оглед на стратегијата – и, според тоа, не е потребна стратегија за нивно завршување.

Не е јасно дали целта е подобриување на законската рамка за управните предмети/постапки воопшто или пак за прекршочните постапки/предмети конкретно. Ова треба да се појасни и овие две цели да се третираат како посебни дејствија со соодветни производи.

2. Нов Закон за управните спорови Зошто? Што не чини со постоечкиот? Треба да се објасни.

3. Усогласен Закон за управните спорови со Законот за општата управна постапка Нели е ова нешто што секако се прави, како дел од вообичаената работа? Мора ли да биде вклучено во стратегијата?

4. Развиени практични прирачници и модули за обука за примена на законодавството од управно право и распределба и редовно ажурирање

АСЈО, ВУС, МИОА/Одлуки, обуки, студиски посети, публикации

5. Кампањи за подигање на јавната свест за новата регулаторна рамка

Каква е оваа нова регулаторна рамка, по што се разликува од старата и зошто сето ова не е објаснето во воведот на ова поглавје?

МП МИОА/кампањи, публикации

5.1.1.2.

Развивање на материјална и процесна регулаторна рамка за прекршоци

1. Кодифицирање на прекршочното право

Стратегијата треба д содржи потемелен приказ на овој сложен процес со подобри објаснувања и појасна динамика.

МП, Второстепена комисија, ВУС/Изменети одлуки, правилници и правила

-Главен акцент на превенција отколку на репресија/казнување во прекршочното право за физички лица и правни лица

- Јасна и предвидлива поделба помеѓу кривичните и управните прекршоци како ќе се постигне ова?

-Јасна и предвидлива надлежност на управниот суд и основните судови во прекршочните предмети зошто ова не е јасно во моментов?

-Намалување на бројот на заостанати предмети и зголемување на ефикасноста на Второстепената комисија, управните судови

- Зголемена специјализираноста на судиите, адвокатите, административните и други органи во различно области на прекршочното право

2. Практични прирачници и модули за обука за примена на законодавството од прекршочно право, распределба и ажурирање

АСЈО, Второстепени комисии, ВУП, МП/Одлуки, обуки, студиски посети, публикации

3. Кампањи за подигање на јавната свест за новата регулаторна рамка

МП/кампањи, публикации

Потпоглавје 5.2

Унапредување на институционалните капацитети и перформанси

5.2.1.1.

Развивање на човечките ресурси, истражувачките и аналитичките капацитети на второстепените комисии

1.Функционална анализа на кадарот и организациската улога/потреби на второстепените комисии. Воспоставена нова организациска структура, оптимизирање на бројот на кадарот во второстепените комисии

Второстепени комисии/Функционални анализи, одлуки, органограми, договори, опис на работни места, планови за сместување, обуки

-Оптимизирана улога на второстепените комисии и човечките ресурси согласно Европските компаративни практики (какви компааративни практики? Зошто не се подетално разработени во воведот/стртешкиот дел? Релевантната работн група требало веќе да го има спроведено ова истражување и истото да го прикаже како дел од стртегијата; Соодветни услови за работа и простор за кадарот на второстепените комисии

-Извештаи за анализа на разлики кој треба да го спроведе ова?, истражување и анализа кои содржат детална анализа на законите и праксата во административното/прекршочното правои пракса врз основ на детална статистика во однос на бројот на барања и жалби поднесени од странките, по службена должност, во однос на различни области, органи и степен на правен лек (вклучувајќи ги и вонредните правни лекови)

-Јасна и предвидлива пракса на второстепените комисии (според кои показатели?) кои се главните проблеми со сегашната [недоволна] предвидливост во пракса?

2. Целосно оперативен Оддел за истражување и анализа во второстепените комисии, задолжен за придонесување кон регулаторниот и институционалниот развој

Императив е зголемените буџетски и човечки ресурси, потребни за ова, да бидат јасно одразени во документот

Второстепени комисии/ одлуки, договори, опис на работни места, планови за сместување, обуки

3. Редовни состаноци помеѓу Одделот за истражување и анализи со админстративните органи кои одлучуваат во прв степен и управните судови. Редовно објавување на истражувања и анализи, идентифкување на разлики во правото и праксата, и давање на сугестии за регулаторен и институционален развој.

Второстепени комисии/состаноци, работилници, тркалезни маси, извештаи за анализа на разлики, истражувања, препораки

Област на интервенција 5.2.2 Зголемена ефикасност, ефективност и униформираност на праксата на управните судови

5.2.2.1

Развивање на капацитетите на човечки ресурси, истражување и анализа, и униформираност на праксата на управните судови

1.Функционална анализа на кадарот и организациската улога/потреби на управните судови. Кој треба да го спроведе ова? Воспоставена нова организациска структура, оптимизирање на бројот на кадарот во второстепените комисии

ВУС, УС, МП/Функционални анализи, одлуки, органограми, договори, опис на работни места, планови за сместување, обуки

-Оптимизирана број на судии и човечките ресурси во управните судови согласно Европските компаративни практики какви компаративни практики?; Соодветни услови за работа и простор за кадарот на управните судови Што е потребно за да се постигне ова? Нема претстава за тоа што недостасува во моментов – т.е. статистички податоци за бројот на врботени, просторот и опремата сега и во споредба со она што претставува предвидена цел на крајот од оваа стратегија

-Извештаи за анализа на разлики, истражување и анализа Кој треба ова да го спроведе? Треба да се појасни, кои содржат детална анализа на законите и праксата во административното/прекршочното правои пракса врз основ на детална статистика во однос на бројот на барања и жалби поднесени од странките, по службена должност, во однос на различни области, органи и степен на правен лек (вклучувајќи ги и вонредните правни лекови)

-Институционален и регулаторен развој како и развој на судската пракса сугериран и спроведен врз основ на извештаите за анализа на разлики, истражувања и анализи направени од страна на Одделот за судска пракса Како треба ова да се постигне/спроведе во пракса? „Редовните состаноци“ не се секогаш доволни за остварување на реални промени односно подобрувања во пракса.

-Јасна и предвидлива пракса на ВУС

-Задолжителна природа на толкувањето на законите од страна на ВУС Како треба ова да се постигне?

2. Целосно оперативен Оддел за униформирање на пракса во ВУС, задолжен за придонесување кон регулаторниот и институционалниот развој вклучувајќи развој на судската пракса

Императив е зголемените буџетски и човечки ресурси, потребни за ова, да бидат јасно одразени во документот.

ВУС/ УС, одлуки, договори, опис на работни места, планови за сместување, обуки

3.Редовни состаноци помеѓу Одделот за судската пракса со управните и други судови, административните органи кои одлучуваат во прв степен и второстепените комисии. Редовно објавување на истражувања и анализи, идентификување на разлики во правото и праксата, и давање на сугестии за регулаторен и институционален развој

ВУС/УС, состаноци, работилници, тркалезни маси, извештаи за анализа на разлики, истражувања, препораки

4. Практични прирачници и модули за обука за примена на прекршочно право.

ВУС, УС, АСЈО, Второстепените комисии, МП/Одлуки, обуки, студиски посети, публикации

Област на интервенција 5.2.3 Зголемена ефикасност и ефективност во работата на Државното правобранителство (ДП)

5.2.3.1

Развивање на човечките ресурси, истражувачките и аналитичките капацитети на ДП

1.Функционална анализа на кадарот и организациската улога/потреби на ДП. Воспоставена нова организациска структура, оптимизирање на бројот на кадарот во ДП

ДП/Функционални анализи, одлуки, органограми, договори, опис на работни места, планови за сместување, обуки, студиски патувања

-Оптимизирана улога на ДП и човечките ресурси согласно Европските компаративни практики кои компаративни практики?; Соодветни услови за работа и простор за кадарот на ДП

-Извештаи за анализа на разлики, истражување и анализа кои содржат детална анализа на законите и праксата во областа на надлежностите на ДП и пракса врз основ на детална статистика во однос на бројот на барања и жалби поднесени од странките, по службена должност, во однос на различни области, органи и степен на правен лек (вклучувајќи ги и вонредните правни лекови)

- предвидување на предмети кои можат да бидат опфатени во системот на управување со правни ризици, проценка на веројатноста за негативните ефекти по буџетските средства

- Јасна и предвидлива пракса на ДП

2. Целосно оперативен Оддел за истражување и анализа во ДП, задолжен за придонесување кон регулаторниот и институционалниот развој

Императив е зголемените буџетски и човечки ресурси, потребни за ова, да бидат јасно одразени во документот.

ДП/ одлуки, договори, опис на работни места, планови за сместување, обуки

3. Редовни состаноци помеѓу Одделот за истражување и анализи со управните судови и административните органи. Редовно објавување на истражувања и анализи, идентификување на разлики во правото и праксата, и давање на сугестии за регулаторен и институционален развој

ДП/состаноци, работилници, тркалезни маси, извештаи за анализа на разлики, истражувања, препораки

4. Практични прирачници и модули за обука за примена на законодавството во делот на надлежностите на ДП, распределба и редовно ажурирање

ДП, АСЈО, МП/Одлуки, обуки, студиски посети, публикации

5.2.3.2

Развиени стандарди за работа на ДП

Со кој закон е регулирано ова?

1. Воспоставена е рамка за оценување на работата на државните правобранители

МП, собрание, ДП, / дополнување на законот, одлуки, извештаи,

- Воведени се квантитативни и квалитативни споредливи критериуми за работењето на државните правобранители

2. Ревидирани се условите за именување на Државни правобранители

Министерството за правда, Собрание /измена на законот, одлуки

- Воведени се нови квалитативни критериуми за именување, (стручен испит, психолошки тест и тест на интегритет). каде/во кој закон се предвидени сегашните критериуми? Кој е проблемот со овие критериуми? Зошто се потребни нови? Зошто е ова приоритет?

5.2.3.3

Изработка на рамка за дисциплинска одговорност

Зошто е ова приоритет? Која потреба/недостаток се решава на овој начин?

1. Воспоставена е рамка за дисциплинска одговорност на државните правобранители

Ккава е состојбата сега? Нема ли дисциплинска рамка воопшто? Дали постои реална потреба во пракса?

ДП, МП, Собрание /измена на законот, одлуки

Практична и ефективна примена на дисциплинските правила.

Дисциплински мерки кои се опфатени: писмена опомена, јавен укор, задолжителна посета на дополнителна обука,намалување на плата, разрешување.

Област на интервенција 5.2.4 Зголемена ефективност и ефикасност преку употребата на информатичките системи

5.2.4.1

Развој на информатички системи, поврзување на второстепените комисии, управните судови, ДП и другите административни тела²⁰

1.Воспоставени системи за електронско водење на предмети

ВУС, второстепени комисии, МП/Одлуки, Меморандуми за разбирање, студии на изводливост, Главен план за спроведување, практични прирачници, воспоставен хардвер и софтвер, извештаи за проверка, обуки

-Практична и ефективна примена на ИС од страна на второстепените комисии, управните судови и ДП за подобрување на ефикасноста и ефективноста;

- Користење на ИС за управување со предмети, и ефективно спроведување на нивните функции

-Интероперабилност на ИС на второстепените комисии, управните судови и ДП со системите на административните органи (вклучувајќи првостепени органи, локални органи, и др.) регистри (катастар, централен регистар, и др.) и други чинители во правосудниот систем

-Вебстраните на второстепените комисии, управните судови и ДП да обезбедуваат разноликост на услуги за јавноста, олеснувајќи го пристапот до правдата

Кxxxxxx x сегашноото ниво на функкционалност, интероперабилност и достапност на ИТ во прависудниот сектор? Што недостасува, колку е обемна овааа задача, како се споредува оваа состојба со состојбата во други правосудни сектори? Сите овие се основни прашања кои не се опфатени соодветно со стратешкиот/воведниот дел.

2. Интероперабилни системи за електронско водење на предмети со системите на другите административни и релевантни органи

3.Целосно оперативни нови вебстрани

Индикатори за влијание на Поглавје 5 најголем дел од овие не се релевантни во пракса, освен ако во стратегијата не се наведат статистички податоци за појдовните основи.

Истражување за задоволство на корисниците (спроведено од секторските чинители, или од надворешни набљудувачи) покажуваат зголемено ниво на работа на второстепените комисии и управните судови (основа: 2015 година; сугерирани цели во 2016 – пораст за 5%; цели за 2018 година – зголемување за 15%; цели за 2020 – зголемување заб 25%, целите да бидат поделени по институции/типови на услуги)
Истражувања преку следење на судења кои ќе се спроведат од страна на надворешни набљудувачи покажуваат подобрување на работите во процесната реалност пред управните судови (основа: 2016 година).
10% годишно намалување на бројот на структуралните повреди утврдени од страна ЕСЧП во однос на работата на управните судови (основа: релевантни пресуди на ЕСЧП во 2015 година; само пилот пресуди или повторувачки предмети се земаат предвид)
5% намалување на бројот на случаи на ЕСЧП со кои се утврдува повреда на правото на пристап до суд, правичност на постапките или правата на одбраната во управните спорови или прекршочните предмети (основа: релевантни пресуди на ЕСЧП во 2015 година)
Подобрена примена на општите мерки во однос на било која пресуда на ЕСЧП во однос на повреда на правото на пристап до суд, правичност на постапките или правата на одбраната во управните спорови или прекршочните предмети (основа: бројот на предмети во постапка пред Советот на Европа - Комитетот на Министри каде општите мерки се индицирани на крајот на 2016 година; сугерирана цел за 2018 година – намалување за 15%, намалување на предметите кои се следат за 25%; цел за 2020 година - намалување за 25%, намалување на предметите кои се следат за 35%)
20% годишно намалување на наодите на Советот на Европа - Комитетот на Министри за неуспехот за извршување на посебните мерки на било која пресуда на ЕСЧП која се однесува на Македонија во однос на повреда на правото на пристап до суд, правичност на постапките или правата на одбраната во управните спорови или прекршочните предмети (основа: 2015 година)
Годишен напредок во иузвршувањето на правосилните судски пресуди во управната/прекршочната материја (основа: сите правосилни судски одлуки на 1ви Јануари 2016 година; сугерирана цел за 2016 година – 50% на сите правосилни судски одлуки во граѓанските предмети извршени во законски утврдените рокови; цел за 2018 година – 60%; цел за 2020 година - 70%)
. . . % годишно намалување на бројот на жалби поднесени до второстепените комисии (основа: 2015 година)
. . . % годишно намалување на должината постапка пред второстепените комисии (основа: 2015 година)
. . . % годишно намалување на бројот на тужби и жалби поднесени до управните судови (основа: 2015 година)
. . . % годишно намалување на должината постапка пред управните судови (основа: 2015 година)

Поглавје 6

Е-Правда

Од 2007 годинапа навака, земјата има постигнато значителен напредок во поглед на состојбата наинформациските системи (ИС) и е-Правда, вклучувајќи и подобрување на компјутерската опрема и хардвер во судовите и регистрите, софтверските системи за регистрација и управување со предметите, како и електронските канали за комуникација во рамките на судскиот систем.Е-Правда беше унапредена со воведувањето на системот за управување со предметите и информациските системи (АКМИС), регистрите за судии и системот за следење на ефикасноста, АБМС системот за сметководство и буџетирање, развојот на веб-сајтовите на судовите, како и опремувањетона некои судови и ЈО со хардвер и софтвер за аудио снимање, и воведувањето на системот за е-достава на судските одлуки. Сите овие чекори беа клучни во обезбедувањето на поголема видливост, транспарентност и ефикасност на администрација на правосудството.Во исто време, со оглед на потребата постојано да се надополнува ИКТ инфраструктурата и со оглед на нејзиниот ограничен животен век, не беа обезбедени доволно финансиски средства и механизми за да се обезбеди одржливост на овие напори. Исто така, условите за стандардизација и одржливост во спроведување на разни надградби не беа исполнети поради ад-хок пристапот на донаторите во процесот на селекција. Не се спомнува итнта потреба да се обезбеди соодветен хрдвер, инфраструктура, вработени, буџет за одржување и поврзаност на обвинителската служба, со цел да биде усогласена со напорите кои веќе се спроведуваат во судовите/

Додека правосудните институции вработуваат голем број на ИТ експерти, информациските системи на секторот продолжуваат да бидат некоординирани, бидејќи не постои титулар, сопственик врз стратешките и оперативните одлуки и ИТ поддршката. Недостатокот на координација резултира со значителна неискористеност на ИТ кадарот.Со оглед на сличностите помеѓу функциите кои треба да бидат обезбедени од страна на ИТ за различни тела на правосудниот сектор, од особена важносте развојот на ефикасно ИКТ координативно тело за целиот сектор. Покрај тоа, мора да се постават организациски и финансиски механизми за континуирана надградба на хардверот, софтверот и мрежната инфраструктура. Оваа стратегија предлага фазен пристап, предвидувајќи замена на опремата од 25% секоја година,со цел да обезбеди непречена употреба на постоечките системи, во исто време следејќи го брзото развивање на стандарди и норми за ваков вид на замена. Системите за управување со предметите (АКМИС и други) во секторот треба да се надградат или заменат со нови, state-of-the-art верзии со кои ќе се прошири опфатот на работните процеси и ќе вклучат дополнителни функционалности. Веб сајтовите на секторот сеуште се нецелосни во поглед на нивниот кориснички интерфејси содржина, при што алатките за пребарување на судската практика се неефективни. Надградбата на веб-сајтовите на правосудниот сектор не само што е од суштинско значење за да се се обезбедат практични и ефикасни алатки кои ќе и овозможат на правната заедница пристап до судската пракса и соодветната регулаторна рамка, туку и ќе го зголеми капацитетот на секторот за комуникација со јавноста. Со цел да е во чекор со технолошкиот развој и потребите на секторот кои се постојано во процес на менување, Стратегијата ќе обезбеди континуирано следење и имплементација на иновативни технолошки решенија за анализа на податоците, софистицирани пребарувачи, интерактивни портали и веб-сајтови со вградена можност за директна комуникација со посетителите. Во продолжение, ова ќе ги зголеми можностите за учење и образование на далечина по пат на користење на електронските библиотеки и аналитичките алатки.

Меѓусекторска комуникација и соработка - на институционално ниво и со инкорпорирање на различните институции во рамките на правосудниот сектор - ќе создаде услови во кои ќе постојат поефикасни институционални процеси.Ова се однесува на можноста за електронска размена на различни документи, информации и соработка на различни проекти.Стратегијата предвидувакреирање на state-of-the-art алатки и ресурси за комуникација и соработка, управување со работните процеси во институциите (ERP / MIS системи), и организација на различните институции (преку интранет и деловна соработка). Сите овие добро познати технологии и услуги значително ќе ја подобрат работата на правосудните институции. Конечно, развојот на информациските системи во секторот ќе создадат предуслови за информатичко поврзување на сите институции во секторот, ќе ја подобрат интероперабилноста со останатите државни и приватни субјекти, земјите членки на ЕУ и институции.

ПОГЛАВЈЕ 6 E-ПРАВДА
Потпоглавје6.1 Развој на е-правда преку поголема употреба на информациски системи и интероперабилност Недостасува координација помеѓу ова поглавје и мерките поврзани со ИКТ, содржани во поглавјат 2 до 5. Поради ова тешко е да се разбере што се планира, по кој редослед ќе се спроведуваат и меѓусебно поврзуваат овие системи и какви фунцкионалности ќе имаат. Се предлага да се ревидираат и консолидираат сите дејствија поврзани со ИКТ на начин кој ќе биде структурно поиздржан и кој ќе овозможи избегнување на преклопувањата. Ова се технички и скапи планови. Фактот дека недостасува детална динамика на спроведувањето, редослед, буџет и проценка на трошоците и координација на донаторите го намалува кредибилитетоот на документот. Во ова поглавје не е предвидена потребата за дополнителни човечки и финансиски ресурси за одржување и координација на системите за ИКТ кој ќе бидат воведени во овој сектор во претстојните години, ниту пак каква било специјализација на персоналот за ИТ, која ќе биде потребна. Не е доволно да се наведе (како што е направено погоре, во воведот) дека „недостатокот на координација доведе до значително мала искористеност на вработените за ИТ“. Ова не значи дек сегашните вработени се доволно односно соодветно обучени односно дека имаат надлежност за спроведуваат сложени реформи на ИТ. Без соодветно планирање наа човечките ресурси и буџетот, оваа стратегија нема голем кредибилитет. Со стратегијата треба да биде опфатено основното прашање на органзиација/управување, соодветна прераспределба, специјализација и обука на персоналот за ИТ. Во моментов судовите и МП се чини дека имаат преголем број на вработени во ИТ, во споредба со функциите кои реално ги извршуват, додека пак судскиот совет, ЈО и другите тела во правосудниот сектор немаат доволно вработени во ИТ. Во сите овие тела, вработените се чини дека не добиваат соодветна обука. Овие прашања треба да се решат. Се поставува прашањето дали толку многу различни решенија за ИКТ предвидени во ова поглавје, се навистина потребни и дали истите можат реално да се спроведат во 2020 година односно соодветно да се развијат и одржуваат, со оглед на постојните слабости во врска со механизмите за координација и управување со ИКТ, недостатокот на соодветно обучен персонал, како и ограничени средства во ова област и слабиот капацитет за апсорпција (на пример: системите за ИКТ за судската и обвинителската служба, набавени согласно ИПА 2009 и 2010 сѐ уште не се целосно искористени). Според тоа, се предлага да се подредат приоритетите и да се намали бројот на решенија/системи за ИКТ и да се сведе само на најважните, релно изводливите и исплатливите системи/решенија. Севкупно, кохренетноста на Поглавје 6 е слаба – од една страна е исклучително амбициозно поглавје што се однесува до производите, но во исто време ова поглавје и исклучително нејасно во однос на тоа како, кога и по кој редослед и со кои ресурси треба да се потигне она што е предвидено. Пред се, не постои кохерентен опис за тоа како сето ова се вклопува едно со друго и зошто се потребни предвидените дејствија. Во делот на е-правда, Поглавјето 6 треба суштински да се надгради во делот на интероперабилноста и електронската размена на информации. Треба да се дадат стартешки насоки за реформите на интероперабилноста, за релевантните институции во правосудниот сектор, како и други државни односно приватни чинитечи можат да започнат со потребните подготовки. Редоследот на меѓусебното поврзување, неговиот обем, како и вклучените институции треба да бидат соодветно објаснети. Всушност, би можел да се додаде и еден засебен дел посветен на мерките за интероперабилност на различните системи на ИКТ, со цел да објаснат конкретните функционалности кои треба да се постигнат преку ваквата операбилност, како и да се образложат постепените чекори кои се потребни за постигнување на интероперабилноста. Уште од 2013 година, односно од Рамката за понатамошниот развој на судството, е-судството е предвидено како еден од главните приоритети на реформата на правосудството – но спак, и по три години, ова претставува недоволно развиен, расцепкан дел од овој документ, со многу преклопувања, Ова сѐ повеќе загрижува.
Дејство		Краен рок за имплементација			Критериуми за реализација			Буџет (Износ во МКД)
Дејство		Крај на 2016	Крај на 2018	Крај на 2020	Производ	Одговорно тело/Xxxxx на верификација	Исход	Државен	Друг
Интервентно поле 6.1.1Зголемена примена на информациски системи во судовите
6.1.1.1	Развој на механизми за координација со употреба на информациски системи (ИС) во правосудството. Што значи ова? Како/со кои чекори ќе бидат остварени овие механизми за координација? Ова е многу важно прашање, исто така поврзано со условите на ИПА 2.				1. Потполно оперативно тело за координација на информациските системи во правосудството Потребната распределба на човечки, материјални и финансиски ресурси потребни за да проработат механизмите за координација на ИКТ, не се спомнати.	МП, CРП / Одлуки, изменети и дополнети статути и правила , деловник, договори, опис на работните места, планови за поставеност, обуки	- КТИС извршување на задачи на стратешко планирање, процедури и регулаторен развој, градење на капацитети, буџетирање, водење на кол центри и хелп-деск, операции (командување, контрола и комуникација), безбедност, интероперабилност, управување и контрола на квалитетот на проекти, јавни набавки, координација на донаторите, комуникација со јавноста и меѓународни партнери, истражување и анализа - Воспоставени одржливи механизми за континуирано надградување / набавка на хардверска и софтверска инфраструктура - Регулаторни и институционални предуслови за непречено функционирање и извршување на различни надлежности и функции на институциите во правосудството - АвтоматскиМ&Е на системот за имплементација на стратегијата Не се дадени јазни предлози во однос на механизмите за координација.
6.1.1.2	Развој на инфраструктура и системи Има 20 „производи“ во рамките на ова „дејствие“. Ова треба да се расчлени на неколку дејствија според поврзани теми, а треба да се фокусира само на производи кои можат реално да се остварат. Колоните за производ и исходи не се вклопуваат еден со друг. Се препорачува да се биде реален и да се фокусираме на она што може да се оствари.				1.Хардверска опрема (работни станици, сервери, принтери, скенери, аудио и видео опрема итн.) и активни и пасивни мрежи	МП, СРП,РСС, ВС, ЈО, ОС/ физибилити студија , мастер план за имплементација, прирачници , оперативни хардвер и софтвер, ревизиски извештаи, обуки	- Потполно електронско водење на сите надлежности и функции на институциите - Потполно електронско управување со предметите во сите правосудни институции - Целосна електронска комуникација и соработка од кого, со кого? Обемот на овој исход е нејасен. - Системите за управување со знаењето обезбедуваат акумулирано знаење во секоја институција, вклучувајќи и систем за управување со квалитет согласно со ИСО. Активностите согласно ИСО треба подобро да бидат објаснети како посебна мерка за да биде појасно и за активностите да бидат подобро структурирани. - Потранспарентен и квалитативен пристап кон сите јавно достапни податоци и информации добиени од работењето на правосудниот сектор - Комплексен аналитички систем за информации на сите институции во правосудниот сектор, поврзан со е-Правда услугите - Дигитални библиотеки, бази на податоци и веб-сајтови,пракса на институциите во правосудството со user-friendly пребарувачи и аналитички алатки, овозможувајќи врска со сите правосудни институции и (каде што е соодветно) овозможување најавен пристап - Онлајн системи и системи за плаќање во судовите на лице место - Онлајн системи за постапување со поплаки кон сите субјекти на правосудниот сектор не е јасно кој ќе го раководи ова и кој би бил прагот за прифаќање. „Автоматизацијата“ на дисциплинските мерки против судиите оди во спротивна насока од претходните препораки на ЕК – т.е. обезбедување на поголеми механизми за заштита на судската независност од невистинити дисциплински постапки; - Автоматски или онлајн системи за мерење на задоволството на корисниците - Достапни онлајн информации за годишен приход, средства и декларации на сите судии, обвинители и некои други вработени во правосудството Оваа веќе се прави – каква xxxxxx има повторно да се вклучи тука? Зошто рокот за спроведување на ваков исход е 2018 година? ДКСК би можела да спроведе систематска проверка на сите судии и обвинители, како што и претходно правела, што ќе има ефект веднаш – а не да чека до 2018 година. - Технички предуслови за непречено функционирање и извршување на различни надлежности и функции на институциите во правосудството Исходите наведени тука се технички премногу амбициозни и суштински премногу нејасни. Не се вклопуваат јасно со секој е од соодветните производи дадени во колоната за производи – потребно е да се постигне подобро вклопување помеѓу дејствијата, производите и исходите. Не е јасно зошто два од најконкретните и најзначајните исходи, предложени од страна на експертите на изведувачот, не се наведени, т.е. „целосно оперативна база на податоци за закони и подзаконски акти (дигитална библиотека, ЛБДИС... итн.“ и „целосно оперативна база на податоци на судски одлуки ... итн.“. Без овие, производите се, во основа, неамбициозни.
					2. Потполно оперативна и ефективна употреба на надградена верзија на АКМИС
					3.CMSвоЈО–надградби на постоечкиот систем со нови функционалности и напредна технологија
					4.Обезбедување наCMSза адвокати, нотари, медијатори и адвокатски комори
					5. Управување со информациски системи (MIS / ERP) и нивно ефикасно користење за сите правосудни институции и одредени функции Што е МИС/ЕРП? Да се избегнува жаргон.
					6. Интранет (Деловна Социјална Соработка) Интранет на што? Судовите? ЈО? Целокупниот правосуден сектор вклучувајќи ги МВР и затворите: Кој е обемот?
					7. Набавка/Развој наПоротничкиMIS што е ова и која му е улогата? Да се избегнува жаргон во сите судови, инсталација и конфигурација, обуки и пуштање во продукција Со оглед на тоа дека во земјата не постои систем на порота, ова особено збунува.
					8. Ефективна употреба на (регистар на судии, судска статистика, жалби) Што е ова и која е неговата цел? Сомнително е да се вклучуваат производи кои немаат основа, објаснување односно оправдување (т.е. причина поради која се потребни) никаде во стратегијата.
					9. Набавка/Развој на Интегриран Систем за Управување со ЗнаењетовоАЈО, инсталација и конфигурација, обуки и пуштање во продукција Нема јасна врска со релевантниот дел за АЈО погоре (во поглавје 1). Ова збунува. Преклоопувањата треба да се избегнуваат.
					10. Набавка/Развој на Дигитална Библиотека, инсталација и конфигурација, обуки и пуштање во продукција Ова нема да му конкурира на дигиталниот портал за учење кој го води Академијата? Како може да се најдат корисни синергии без повторно да се прави она што е веќе направено?
					11. Набавка/Развој на Менаџмент Систем за Поротата, инсталација и конфигурација, обуки и пуштање во продукција Што е ова и која е неговата цел? Сомнително е да се вклучуваат производи кои немаат основа, објаснување односно оправдување (т.е. причина поради која се потребни) никаде во стратегијата.
					12. Xxxxxxxxx наЛДБИС(вклучувајќи и напреден пребарувач и аналитички алатки). Инсталација и конфигурација, обуки и пуштање во продукција за целокупниот правен сектор и академски институции, како и Невладините Организации и јавниот сектор
					13. JDBIS– Интегриран систем и база на податоци на судската пракса во РМ. Инсталација и конфигурација, миграција (каде што не е можна имплементација на различниEAIмеханизми), обуки и пуштање во продукција за целокупниот правен сектор и академски институции, како и Невладините Организации и јавниот сектор
					14. Систем за Управување со Знаење–Xxxxxx кој ќе обезбеди акумулирано знаење за секоја институција. Истиот ќе вклучува и ISOсистем за управување со квалитетот. Инсталација и конфигурација, обуки и пуштање во продукција за целокупниот сектор и академски институции, како и Невладините Организации и јавниот сектор
					15.e-Правдапортал – “One stop-shop” портал за пристап до сите информации поврзани со правото. Поврзување на сите извори на информации (бази на податоци и регистри) преку веб сервиси
					16. Набавка/Развој на Онлајн систем за жалби и поплаки–против работата на судиите, аедвокатите и нотарите. Инсталација и конфигурација, обуки и пуштање во продукција. Зошто е ова приоритет? Освен ако не се наведат јасни докази дека постои конкретен проблем/потреба, ваков производ не се препорачува. Она што е релевантно тука, не е дигитализацијата на механизмот на поднесување на жалбите и поплаките (ова е само систем на поднесување), туку кој и со какви заштитни механизми ги обработува таквите жалби и поплаки.
					17. Набавка/Развој на Онлајн систем за плаќање во судовите. Инсталација и конфигурација, обуки и пуштање во продукција. Зошто е ова приоритет? Дали се заснова на некаква студија или проценка на потребите?
					18. Набавка/Развој на Извештаи за годишни приходи и имот кои го поседуваат судиите, кои ќе бидат достапни онлајн. Инсталација и конфигурација, обуки и пуштање во продукција. Зошто? Ова веќе се прави сека на интернет страницата на ДКСК (xxxx://xxx.xxxx.xxx.xx/). Која е користа од непотребното повторување на овој систем? Исто така, ова се преклопува со 1.3.1.3 погоре.
					19. Набавка/Развој на Софтверска апликација за мониторинг на имплементацијата на Стратегијата. Инсталација и конфигурација, обуки и пуштање во продукција. Додадената вредност тука не е јасна.
					20. Потполно оперативниПОС терминали за плаќање во сите судови Зошто е ова приоритет? Дали се заснова на некаква студија или проценка на потребите?
Интервентно поле 6.1.2Подобрена интероперабилност на информациските системи во судството овој цел дел (кој, во суштина е многу важен) е нејасен до таа мера што повеќе нема никакво значење
6.1.2.1	Подобрена интероперабилност во судството				1. Ревидирана регулаторна рамка, стандарди и процедури за интероперабилност, иоперативност на опремата и веб сервиси	МП, CРП / Одлуки, изменети и дополнети закони и правила, развиени стандарди и процедури (вклучувајќи СОП), набавена, инсталирана и конфигурирана опрема, упатства за работење, прирачници, обуки	- Обезбедена внатрешна и надворешна интероперабилност

1 Слични производи се наоѓаат и во Поглавјето 3 (Пристап до правдата и транспарентност) (ваквите преклопувања треба да се избегнуваат затоа што збунуваат и ја попречуваат имплементацијата.

2 Види исто Потпоглавје 2.3 подолу за одредени принципи за реформа на системот на жалби во кривичната постапка од аспект на принципите на правичност и правата на одбраната. Ваквите преклопувања треба да се избегнуваат.

3За подетална анализа за интервенциите во делот на координираното управување на информационите системи и интероперабилноста, видете го Поглавје 6 подолу. Преклопувањата треба да се избегнуваат

4 Види Активност 2.2.3.1 погоре. Да се избегнуваат преклопувања

5 Види Активност 3.3.2.1 подолу Да се избегнуваат преклопувања

6 Види Активност 3.2.2.2 подолу. Да се избегнуваат преклопувања

7Предвидено во Стратешка цел 2 и 3 од Националната Стратегија за развој на пенитенцијарниот систем во Република Македонија (2015-2019)

8Предвидено во Стратешка цел 11 од Националната Стратегија за развој на пенитенцијарниот систем во Република Македонија (2015-2019) тогаш зошто воопшто се спомнува тука?

9Предвидено во Стратешка цел 7 од Националната Стратегија за развој на пенитенцијарниот систем во Република Македонија (2015-2019) тогаш зошто воопшто се спомнува тука?

10Предвидено во Стратешка цел 2 од Националната Стратегија за развој на пенитенцијарниот систем во Република Македонија (2015-2019) тогаш зошто воопшто се спомнува тука?

11Предвидено во Стратешка цел 2 од Националната Стратегија за развој на пенитенцијарниот систем во Република Македонија (2015-2019) тогаш зошто воопшто се спомнува тука?

12Предвидено во Стратешка цел 8 од Националната Стратегија за развој на пенитенцијарниот систем во Република Македонија (2015-2019) тогаш зошто воопшто се спомнува тука?

13Предвидено во Стратешка цел 2 од Страгијата за развој на пробациската служба во Република Македонија тогаш зошто воопшто се спомнува тука?

14Предвидено во Стратешка цел 1 од Страгијата за развој на пробациската служба во Република Македонија тогаш зошто воопшто се спомнува тука?

15 За подетална анализа за интервенциите во делот на координираното управување на информационите системи и интероперабилноста, видете го Поглавје 6 подолу Преклопувањата и повторувањата треба да се избегнуваат

16За подетална анализа на интервенциите во координираното менаџирање на информациските системи и интероперабилност, видете ја глава 6 подолу. Поделувањето/преклопувањето на деловите за ИТ во две различни поглавја збунува и претставува повторување

17За подетална анализа на интервенциите во координираното менаџирање на информациските системи и интероперабилност, видете ја глава 6 подолу Разделување/преклопување на деловите за ИТ во различни поглавја збунува и се повторува – да се избегнува.

18За подетална анализа на интервенциите во координираното менаџирање на информациските системи и интероперабилност, видете ја глава 6 подоле Поделувањето/преклопувањето на деловите за ИТ во две различни поглавја збунува и претставува повторување

19 Слични активности се предложуваат во врска со секоја независна институција од правосудниот сектор (види Поглавје 1, 2 и 3 погоре). Во тој случај зошто се повторува тука? Преклопувањата треба да се избегнуваат бидејќи го усложнуваат спроведувањето и следењето

20За подетална анализа на интервенции во координираното управување на информатичките системи и интероперабилност, види подолу во Поглавје 6

Document Metadata

Table of Contents

EuropeAid/134876/D/SER/MK/11-40528/1

Document Metadata