член 2: предмет на oсигурување
УС-пло 12-1-мк
Општи услови за осигурување на посеви и плодови
Изразите употребени во овие Услови го имаат следново значење: осигурувач - Триглав Осигурување АД, со кој е склучен договор за осигурување;
договорувач на осигурувањето - лице кое го склучува договор за осигурување;
осигуреник - лице чиј имот и/или имотен интерес се осигурува. Договорувачот на осигурувањето и осигуреникот претставуваат исто лице, освен кај осигурување за туѓа сметка;
полиса - исправа за склучениот договор за осигурување;
премија - износ кој договорувачот му го плаќа на осигурувачот (во понатамошниот текст: премија за осигурување);
надомест од осигурување – износ кој го плаќа осигурувачот врз основа на склучениот договор за осигурување.
член 1: осигурени опасности (ризици)
[1] Осигурувачот ги надоместува штетите на осигурените посеви и плодови, ако за времетраењето на осигурувањето биле уништени или оштетени поради град, пожар или удар од гром.
[2] Ако посебно се договори и се плати дополнителна премија, тогаш се покриени штети на осигурените посеви и плодови од следниве опасности:
1/ за осигурените посеви или плодови од пролетен мраз, поплава и луња;
2/ за осигурените овошни плодови и лозови насади од солен ветер.
[3] Осигурувачот е во обврска да плати надомест за штета што настанала со оштетување или уништување на осигурените посеви и плодови само за загубениот количински принос, а не и за изгубениот квалитет на плодовите, освен кај коноп и лен за влакното, сорго за метла, овошни лозови и шумски садници, додека кај садниците на украсни грмушки и дрвја и кај врбите за плетење се исплаќа и штета за лош квалитет.
Ако се договори и дополнително осигурување според Посебните услови и доколку плати соодветна дополнителна премија се осигурува и квалитетот кај посеви за производство на семе и овошни плодови.
[4] Осигурувачот не покрива штети што настанале како резултат на елементарни непогоди кои не се наведени во овие Услови, како и штети предизвикани од растителни болести.
[5] Осигурувачот не покрива штети што настанале како резултат на атомска реакција, атомска радијација или радиоактивна контаминација.
член 2: предмет на oсигурување
[1] Предмет на осигурување се посеви и плодови, ливадски треви, лековити билки, украсни билки, овошен, лозов и шумски посадочен материјал, млади овоштарници и лозја пред стапување во род, млади шумски култури и врби за плетарство и трски (во понатамошниот текст: посеви и плодови).
[2] Со осигурувањето се опфатени посевите и плодовите што се наведени во полисата и тоа:
1/ Житни култури, маслодајни и семенски билки; со посебен договор може да се осигурат житни култури за слама и сорго за метли;
2/ кај коренестите и кртолестите билки – коренот и кртолата;
3/ зеленчук, лековити, мирисни и украсни билки според целта на одгледување;
4/ кај конопот – стеблото: ако конопот се осигурува за семе, осигурено е само семето, освен ако не е посебно осигурено и стеблото;
5/ кај ленот – стеблото и семето;
6/ кај тутунот – листот, ако се произведува за семе тогаш и семето доколку тоа се договори посебно;
7/ кај хмељот – плодот;
8/ кај крмните растенија – крмниот принос, а ако се осигурени за семе, само семето;
9/ кај расадот – садниците;
10/ лозјата за принос на грозје и шира; 11/ кај овошките – плодот;
12/ кај ситното овошје – плодот;
13/ кај младите шумски насади – стеблото; 14/ кај врбите за плетарство – прачките;
15/ кај овошните садници - подлогата и калемите.
[3] Пострните посеви и меѓупосевите треба посебно да се осигурат.
[4] Неродните овошни и лозови насади освен младите неродни овошни и лозови насади, не се предмет на ова осигурување.
[5] Посевите и плодовите кои во тековната година веќе еднаш биле оштетени од опасностите кои се опфатени со ова осигурување, не можат да бидат повторно осигурени од овие опасности во истата година. Доколку подоцна се утврди дека било склучено такво осигурување, истото се поништува, а на осигуреникот му се враќа платената премија.
[6] Посевите и плодовите кои во текот на годината се косат или берат повеќе пати, се осигуруваат за целокупниот принос.
член 3: обврска за осигурување на сите посеви и плодови од ист вид
[1] Осигуреникот има обврска да ги осигури сите површини под посеви и плодови од ист вид. Тоа се однесува и на посевите и плодовите кои се осигуруваат колективно, доколку не е поинаку договорено. Поголемите осигуреници се во обврска да ги осигурат сите посеви и плодови од ист вид, поделени по економски единици.
[2] Доколку осигуреникот не ги осигури сите посеви, односно плодови од ист вид, се исплаќа само оној дел од штетата на осигурените посеви и плодови кој одговара на соодносот помеѓу осигурената и реалната површина под тие посеви и плодови, односно соодносот помеѓу осигурениот и реалниот број на стебла или пенушки.
[3] Ако за времетраењето на осигурувањето настане промена во планот за сеидба или во површината, осигуреникот е должен без одлагање да го пријави истото кај осигурувачот заради измена на полисата и тоа во рок од 15 дена од денот кога ја извршил сеидбата или садењето. Ако не го стори истото и доколку при ликвидација на штетата се утврди неусогласеност меѓу осигурената и реално засеаната или засадената површина, односно меѓу осигурениот и реалниот број на стебла или пенушки, надоместокот од осигурувањето се пресметува според одредбите од став (2) на овој член.
член 4: сума на осигурување
[1] Сумата на осигурување за посеви и плодови е еднаква на висината на очекуваниот производ, вреднуван по договорена цена.
[2] Осигуреникот има право да побара намалување на сумата на осигурување, ако докаже дека реалната вредност на осигурениот посев, односно плод од ист вид ќе биде помала од сумата на осигурување, но само ако разликата изнесува најмалку 20% и
Општи услови за осигурување на посеви и плодови
ако во меѓувреме не настанал осигурен случај. Намалување на сумата на осигурување за поедини видови на посеви и плодови може да се побара за времетраењето на осигурувањето, но најдоцна до крајот на оној месец пред месецот кога се жнеат посевите, односно се берат плодовите.
[3] Осигуреникот има право да бара и зголемување на сумата на осигурување со доплаток на премија ако за времетраењето на осигурувањето се зголеми реалната вредност на осигурените посеви или плодови и ако во меѓувреме не настанал осигурен случај.
[4] Доколку осигуреникот не побара промена на осигурувањето во наведениот рок, го губи правото на намалување на сумата на осигурување.
[5] Осигурувачот има право за времетраењето на осигурувањето да врши преглед на осигурените посеви и плодови поради утврдување на нивната состојба. Прегледот и утврдувањето на состојбата на посевите и плодовите го вршат осигурувачот и осигуреникот заедно. Врз основа на извршениот преглед се составува записник за утврдување на состојбата на посевите и плодовите и осигурувачот има право да побара корекција на сумата на осигурување во моментот кога сè уште не настанал осигурен случај.
член 5: почеток и престанок на обврските на oсигурувачот
[1] Обврската на осигурувачот за исплаќање надомест на штета почнува во 24:00 часот на денот кој во листот на покритие е означен како почеток на осигурување, ако до тој ден е платена премија или било дозволено одложено плаќање на премија и тоа во 24 часот на денот кога е платена премија за осигурување, освен ако не е поинаку договорено.
[2] Обврската на осигурувачот да исплати надомест на штета, согласно став 1 од овој член, во никој случај не почнува:
1/ кај лозовите насади - додека не излезе ластарот од пупката, што значи дека мора да бидат отворени најмалку 20% од пупките и да има видливи зелени ливчиња кај поедини сорти (фенофаза Д);
2/ кај овошките - додека не се отворат најмалку 20% од цветовите во насадите на поедини овошни видови и сорти;
3/ кај хмељот - додека ластарот не изникне од земјата;
4/ кај овошниот, лозовиот и шумскиот посадочен материјал – додека не изникнат од земја односно не се засадени;
5/ кај класираните и калемени лози – додека калемените делови не сраснат со основата. Калемот мора да почне да пупи – посадениот калем мора да расте;
6/ кај зеленчукот, тутунот, украсните билки и младите шумски насади – додека растенијата не се посадени или расадени; ако зеленчукот и украсните растенија се одгледуваат на места каде се посадени, додека не никнат од земја;
7/ кај житните култури и останатите посеви кои не се посебно наведени - од моментот на никнувањето;
8/ кај рибизлите - кога ќе се отворат барем 20% од цветовите во насадот.
[3] Обврската на осигурувачот за надомест на штета престанува:
1/ кај житните култури, маслените билки, конопот, ленот, крмните растенија и посевите наменети за семе – кога ќе бидат окосени, ожнеани, или на друг начин обрани;
2/ кај коренестите и кртолестите билки – кога коренот или кртолата ќе се извадат од земја;
3/ кај грозјето, овошјето, рибизлата и зеленчукот, ако плодовите се обрани;
4/ кај овошниот, лозовиот и шумскиот посадочен материјал, како и кај младите шумски култури, украсните билки – по извршеното вадење или режење;
5/ за сите останати посеви и плодови кои не се посебно наведени, најдоцна до 31 октомври во 24:00 часот освен за културите каде агротехничкиот рок на жетва односно берба е продолжен и по 31 октомври и кај кои обврската на осигурувачот за надомест од осигурување престанува по извршената жетва, берба, режење и вадење од земја, но најдоцна до 31 декември во 24:00 часот.
[4] Ако осигурените посеви односно плодови не бидат ожнеани или обрани најдоцна во рок од 10 дена по завршувањето на жетвата, односно бербата во соодветното место, обврската на осигурувачот престанува во 24:00 часот од десеттиот ден, сметајќи од денот на завршување на жетвата или бербата во соодветното место и потоа настанатите штети не се надоместуваат.
член 6: осигурен случај
Кај осигурување на посеви и плодови се смета дека настанал осигурен случај во моментот кога поради една од осигурените опасности дошло до оштетување на осигурените посеви и плодови.
член 7: обврски на осигуреникот по настанување на осигурен случај
[1] Кога ќе настапи осигурен случај врз основа на кој се бара надомест, осигуреникот е должен веднаш, а најдоцна во рок од три дена откако дознал, писмено да го извести осигурувачот дека настанал осигурен случај. Доколку осигуреникот не пријави штета во наведениот рок, истиот е должен да му ја врати можната штета на осигурувачот која тој би ја претрпел поради ненавремена пријава.
[2] Осигуреникот е должен веднаш по настанувањето на осигурен случај да ги преземе сите мерки со цел да се спречи зголемување на штетата, притоа придржувајќи се до советите на осигурувачот. Пред сè, должен е да ги преземе сите агротехнички мерки (плевење, окопување, прскање, запрашување и слично). Во случај на оштетување на посевите, односно плодовите за време на жетвата (бербата), осигуреникот е должен и пред процената на штетата да ја продолжи жетвата или бербата со цел спречување понатамошно зголемување на штетата.
Ако осигуреникот не постапи во согласност со наведеното, нема да му се надомести оној дел од штетата кој настанал поради тоа.
[3] Кога оштетениот посев или плод мора да се ожнее или обере, а сè уште не е извршена процена на штетата, осигуреникот е должен на почетниот, средниот и крајниот дел од парцелата да остави 10 м2 оштетен посев или плод, кај лозјата 5-10 необрани пенушки, во овоштарник неколку необрани стебла дијагонално, кои ќе послужат како основа за процена на штетата.
член 8: процена на штета
[1] По добивање на пријава за настанат осигурен случај, осигурувачот е должен да изврши утврдување и процена на штетата.
[2] Процената на штетата може да биде: претходна (претпроцена), конечна и контролна. Кога процената е претходна (претпроцена) се утврдува состојбата на посевите и плодовите, природата на оштетувањата и другите елементи кои се од важност за конечно утврдување, односно процена на штетата.
[3] Кај конечната процена на штетата се утврдува количината на приносот доколку не дошло до оштетување на посевите, односно плодовите како резултат на осигурениот случај и количината на преостанатиот принос.
[4] Осигурувачот може да ја повтори процената (контролна процена) и да побара нејзина корекција освен кај процената од вештак.
[5] Ако еден ист посев или плод бил оштетен повеќе пати, процентот на штетата се утврдува според состојбата на посевите или плодовите при последното оштетување.
[6] Ако осигуреникот не се согласува со процената, должен е своето несогласување со процентот писмено да му го соопшти на осигурувачот во рок од три дена од денот на соопштувањето на резултатите од процената. Доколку осигуреникот не постапи на тој начин, процената ќе се смета за конечна.
[7] Секоја договорна страна има право да побара процена на штетата од страна на вештак. Секоја страна именува по еден вештак кој не е во работен однос со странките. Пред почетокот на вештачењето и двајцата назначени вештаци избираат трет вештак кој дава свое мислење само во случај кога наодите на првите два вештака се различни, но само во границите на нивните наоди. Секоја страна ги сноси трошоците за вештакот кој го именувала, а за третиот вештак трошоците се делат на половина. Процената извршена со вештачење е конечна и обврзувачка за двете страни.
член 9: осигурена вредност
Осигурената вредност на посевите и плодовите е еднаква со висината на достигнатиот принос вреднуван по цените на големо за време на подготовката на приносот.
член 10: обврски на осигурувачот (надомест од осигурување)
[1] Обврските на осигурувачот се одредуваат врз основа на следново: 1/ сумата на осигурување, ако осигурената вредност е еднаква или поголема од сумата на осигурување;
2/ осигурената вредност, ако истата е пониска од сумата на осигурување.
[2] Ако вкупната штета на посевите и плодовите од опасности опфатени со осигурувањето изнесува 5% или помалку, штетите не се надоместуваат (интегрална франшиза), освен ако не е поинаку договорено.
2
УС-пло 12-1-мк
[3] Ако е договорено осигуреникот сам да сноси дел од штетата (одбитна франшиза), сумата на осигурување која осигурувачот мора да ја исплати се намалува за договорениот дел од сумата на осигурување, односно од осигурената вредност ако е пониска од осигурената сума.
[4] Кога штетата е тотална, на осигуреникот во случаите од точка 1 од став 1 на овој член му се исплаќа надомест во висина на сумата на осигурување, а во случаите од точка 2 од став 1 на овој член се исплаќа надомест во висина на осигурената вредност.
[5] Кога штетата е делумна, на осигуреникот како надомест му се исплаќа процент од осигурената сума или од осигурените вредности кој е пропорционален со оштетените посеви или плодови. Надоместокот се пресметува од сумата на осигурување како во случајот од точка 1 од став 1 на овој член, а од осигурената вредност како во случајот од точка 2 од став 1 на овој член.
(6) Ако процентот на оштететување изнесува 85% или повеќе, износот на надоместокот се намалува за висината на трошоците потребни за работите кои не биле извршени поради штетата и тоа од нејзиното настанување до жетвата, односно бербата. Тој одбиток се одредува според вистинската висина на тие трошоци за оштетените култури, а изнесува најмалку 15% од износот на надоместокот. Одредбите од овој став не се применуваат кај осигурувања кои според став 3 од овој член се направени со посебен попуст на премијата.
[7] Во случај кога младите посеви или ново засадените насади се целосно уништени, а според годишното време, временските услови и прикладноста на земјиштето сè уште може да се засее или посади истата култура, на осигуреникот му се исплаќа 30% од сумата на осигурување.
Во случај кога посевите или плодовите се целосно уништени, а според годишното време, временските услови и прикладноста на земјиштето не е можно повторно сеење или садење на истата култура, на осигуреникот му се исплаќа 50% од сумата на осигурување.
Ако новиот посев или насад не успеал или делумно успеал поради околности на кои осигуреникот не можел да влијае, надоместокот од осигурување се утврдува на следниов начин:
1/ Ако новиот посев или насад не успеал, вкупниот износ на надоместокот се пресметува во смисла на одредбите од ставовите 1 - 5 од овој член и на осигуреникот дополнително му се исплаќа разликата помеѓу исплатениот износ во смисла на алинеја 1 од став 7 на овој член и вкупно утврдениот износ на надоместокот; 2/ Ако новиот посев или насад делумно успеал, прво се утврдува неговата постигната вредност која се додава на исплатениот надомест според алинеја 1 од став 7 на овој член. Ако така добиениот износ е помал од вредноста што би ја имала осигурената култура доколку не настанал осигурениот случај, на осигуреникот му се надоместува разликата до таа вредност.
Кога се врши пресејување, односно пресадување на уништените посеви или насади, од износот на надоместокот не се одбиваат трошоци за неизвршени работи според став 6 од овој член. Оштетата според првата и втората алинеја од став 7 на овој член ќе се исплати без разлика дали осигуреникот извршил или не извршил повторно пресејување, односно пресадување. Кај осигурувањата склучени со договорена франшиза, отштетата според првата алинеја од став 7 се намалува од 30% на 20%, а отштетата според втората алинеја се намалува од 50% на 40%. Повратот на разликата во отштетата според претходниот став осигуреникот е должен писмено да го побара од осигурувачот и тоа пред подготовката на новиот принос. Ако осигурувачот и осигуреникот не се согласни околу оправданоста или висината на побарувањето, процената се извршува од страна на вештаци.
[8] Исплатата на штетата доспева на четиринаесеттиот ден од пријавата за настанување на осигурен случај. Ако е потребен увид за утврдување на осигурениот случај и обемот на обврските на осигурувачот или доколку утврдувањето на правата за оштета не може да се заврши во рок од 14 дена, доспевањето настапува 14 дена по завршените увиди. Во никој случај доспеаноста не може да настапи пред истекот на четиринаесет дена од денот кога посевите или плодовите биле ожнеани или обрани.
член 11: плаќање на премијата
[1] Првата или еднократна премија, договорувачот на осигурувањето е должен да ја плати при склучување на договорот за осигурување, а остатокот од премијата за кој е договорена динамика за плаќање на рати треба да се плати најдоцна пред истекот на осигурувањето. Доколку е договорено плаќање на премијата на рати, за наплата доспеваат сите рати во тековната година на осигурување кога настанал осигурениот случај.
[2] Ако е договорено плаќање на премијата на рати, за изминатото времетраење на осигурувањето може да се пресметува редовна камата на износот на премијата за кој е договорено одложено плаќање. Доколку премијата на рати не е платена до денот на доспевање, може да се пресметува и законска камата.
[3] За датум на плаќање на премијата се смета денот кога налогот се евидентира од страна на банката на осигурувачот.
[4] Ако без разлика на договореното време на осигурување во договорот била определена пониска премија, а осигурувањето од кои било причини престанало пред истекот на тој временски период, осигурувачот има право да ја побарува разликата до онаа премија која договорувачот на осигурувањето би морал да ја плати кога договорот за осигурување би бил склучен само за толку време колку што реално траело осигурувањето.
[5] Во случај на престанок на важноста на договорот за осигурување поради неплаќање на доспеаната премија, договорувачот мора да ја плати премијата за неплатеното време до денот на престанок на важноста на договорот за осигурување или целокупната премија за тековната осигурителна година, ако до денот на престанок на осигурувањето настанал осигурен случај за кој осигурувачот мора да исплати надомест од осигурување.
член 12: поврат на премија
[1] На осигурувачот му припаѓа целокупната премија ако осигурените посеви и плодови се уништени или оштетени како последица на осигурените опасности.
[2] Во случај на намалување на сумата на осигурување, на осигуреникот му се враќа дел од платената премија за осигурување кој е пропорционален со намалувањето на сумата на осигурување и тоа за време од денот кога е предадено писменото барање за намалување на сумата на осигурување до истекот на осигурувањето.
[3] Ако осигурените посеви и плодови не биле засеани или засадени или биле целосно уништени пред почетокот на гаранцијата, осигурувачот ја враќа премијата која била платена за тие посеви и плодови. Осигуреникот може да побара таков поврат на премија во рок од 15 дена од денот на завршување на сеидбата или насадувањето на посевите, односно плодовите од ист вид во исто подрачје, т.е. најкасно во рок од 15 дена пред почетокот на жетвата или бербата на исти видови на посеви и плодови во исто подрачје.
[4] Осигурувачот враќа дел од премијата за неискористениот дел од осигурувањето, ако осигурените посеви или плодови за времетраењето на осигурувањето бидат уништени од неосигурена опасност.
Осигуреникот има право да побара поврат на премијата во рок од 15 дена од уништувањето на осигурените посеви и плодови.
член 13: осигурување по осигурен случај
Кога ќе настане осигурен случај, преостанатите односно повторно посеани посеви или засадени насади се осигурени во висина на разликата меѓу првичната сума на осигурување и исплатената оштета.
член 14: начин на известување
[1] Договорите за осигурување се полноважни само ако се во писмена форма.
[2] Сите известувања и изјави кои произлегуваат од одредбите на договорот за осигурување се издаваат во писмена форма.
[3] Се смета дека известувањето или изјавата се дадени навремено, ако пред истекот на рокот се испратат со препорачано писмо.
[4] Изјавата која треба да се испрати на друго лице е важечка тогаш кога лицето ќе ја прими.
член 15: примена на закон
За правата и обврските на договорните страни што не се уредени со овие услови се применуваат одредбите од Законот за облигационите односи и Законот за супервизија на осигурување. Ако со овие услови одредено прашање е уредено спротивно на законските прописи, ќе се применуваат одредбите од законот.
Во случај осигуреникот да не е задоволен од односот на осигурувачот во текот на траењето на договорот за осигурување, истиот може да достави жалба до Агенцијата за супервизија на осигурување како надлежен орган за супервизија на осигурувањето.
член 16: надлежност во случај на спор
Споровите што настануваат помеѓу договорувачот на осигурувањето, односно осигуреникот на една страна и осигурувачот на друга страна ќе ги решава стварно и месно надлежен суд според седиштето на осигурувачот.
3