कEरता
पया वरणीय आघात मू यांकन
चे
कायकार3 साराशं
ताfवत झ डपार लोह खिनज खाण क प १०.३७ हे@टर खाण भाडप?ट3 CेD
कEरता
ी. xxxx xxx xxx
दवारे
खसरा मांक ८२ भाग (८२/३)
गाव : झ डपार, तहसील: कोरची, िज हा: गडिचरोल3, महारा+?
येथे
क प तावक:
ी. xxxx xxx xxx
" लॉट . २, राज द अपाट म ट, खरे टाउन, धरमपेठ,
नागपूर, महारा+? – ४४००१०
स लागार
ी साई मनसा नेचर टेक ायēहेट
िलिमटेड
( माणपD मांक एनएबीईट3/ईआयए/२१२४/आरए ०२६०, वधता: २१-११-२०२४)
फे 1ुवार3, २०२3
मजकू र | पान क्र. | |
१.० | प्रस्तावना | i |
१.१ | वैधाfनक मंजुरk | i |
१.२ | संदभर् अटk | iv |
१.३ | प्रकल्प प्रस्तावक | v |
१.४ | प्रकल्पाचे fनसग,र् आकार आfण स्थान यांचे संf�प्त वणर्न | v |
१.५ | प्रकल्प वणनर् | xii |
१.५.१ | परस्परसंबंfधत आfण परस्परावलंबी प्रकल्पांसह प्रकल्पाचा प्रकार, काहk असल्यास | xii |
१.५.२ | वैकिल्पक �ठकाणचे तपशील | xii |
१.५.३ | कामाचा आकार �कं वा प�रमाण | xii |
१.५.४ | स्थलाकृ fत | xii |
१.५.५ | प्रादेfशक भfू व�ान | xiii |
१.५.६ | स्थाfनक भfू व�ान | xiii |
१.५.७ | राखीव | xiv |
१.६ | खाणकामाची पद्धत | xv |
१.६.१ | खाणकाम पद्धतीचे ठळक वणनर् | xv |
१.६.२ | खाणकामाची प्रस्ताfवत पद्धत | xv |
१.७ | पुढkल पाच वषा�साठ� खाणकाम कायक्रर् म | xvi |
१.८ | अदं ाजे प्रमाण, संभाव्य स्त्रोत, अfं तम उत्पादन/ उत्पादनांचे fवपणन �ेत्र, कच्चा माल आfण तयार उत्पादनाच्या वाहतुक�ची पद्धत यासह आवश्यक कच्चा माल | xvii |
१.९ | खfनजांचा वापर | xvii |
१.१० | पाण्याची उपलब्धता, ऊजार्/वीजेची आवश्यकता आfण त्याचे स्रोत | xvii |
१.१०.१ | पाण्याची गरज | xvii |
१.१०.२ | वीज | xviii |
१.११ | fनमार्ण होणार्या कचर्याचे प्रमाण (द्रव आfण घन) आfण त्यांचे व्यवस्थापन/fवल्हेवाट लावण्यासाठ� योजना | xviii |
१.११.१ | घनकचरा fनfमतर् ी आfण त्याची fवल्हेवाट | xviii |
१.११.२ | द्रव सांडपाणी | xix |
१.१२ | �ठकाणचे fवश्लेषण | xix |
१.१२.१ | सुलभता | xix |
१.१३ | संf�प्त fनयोजन | xix |
१.१३.१ | जमीन वापराचे fनयोजन | xix |
१.१३.२ | पायाभूत सुfवधांच्या मागणीचे मूल्यांकन (भौfतक आfण सामािजक) | xx |
१.१३.३ | सुखसोयी/सोयी | xx |
१.१४ | प्रस्ताfवत पायाभतू सुfवधा आfण पयार्वरण व्यवस्थापन योजना | xx |
१.१४.१ | fनवासी �ेत्र (नॉन-प्रोसेfसगं �ेत्र) | xx |
१.१४.२ | पाण्याचे व्यवस्थापन | xx |
१.१५ | सांडपाणी व्यवस्था | xxi |
१.१६ | घनकचरा व्यवस्थापन | xxi |
१.१७ | आधारभूत पयार्वरणीय अभ्यास | xxi |
१.१७.१ | हवामानशास्त्र | xxi |
१.१७.२ | सभोवतालची हवा गुणव�ा िस्थती | xxii |
१.१७.३ | वातावरणीय आवाज पातळी | xxv |
१.१७.४ | भूपष्ृ ठ आfण भजू ल गुणव�ा | xxvii |
१.१७.५ | मातीची गुणव�ा | xxviii |
१.१७.६ | जfमनीचा वापर जमीन आच्छादन वग�करण | xxix |
१.१७.७ | १० �कमी अभ्यास �ेत्रात इकोलॉजी आfण जैवfवfवधता | xxix |
१.१८ | सामािजक-आfथकर् पयार्वरण | xxx |
१.१९ | अपेf�त पयार्वरणीय प्रभाव आfण शमन उपाय | xxxi |
१.१९.१ | वायु पयार्वरण | xxxi |
१.१९.२ | वायू प्रदषण fनयंत्रण उपाय | xxxii |
१.१९.३ | आवाज पयार्वरण | xxxii |
अ.क्र. | मजकू र | पान क्र. |
१.० | प्रस्तावना | i |
१.१ | वैधाfनक मंजुरk | i |
१.२ | संदभर् अटk | iv |
१.३ | प्रकल्प प्रस्तावक | v |
१.४ | प्रकल्पाचे fनसग,र् आकार आfण स्थान यांचे संf�प्त वणर्न | v |
१.५ | प्रकल्प वणनर् | xii |
१.५.१ | परस्परसंबंfधत आfण परस्परावलंबी प्रकल्पांसह प्रकल्पाचा प्रकार, काहk असल्यास | xii |
१.५.२ | वैकिल्पक �ठकाणचे तपशील | xii |
१.५.३ | कामाचा आकार �कं वा प�रमाण | xii |
१.५.४ | स्थलाकृ fत | xii |
१.५.५ | प्रादेfशक भfू व�ान | xiii |
१.५.६ | स्थाfनक भfू व�ान | xiii |
१.५.७ | राखीव | xiv |
१.६ | खाणकामाची पद्धत | xv |
१.६.१ | खाणकाम पद्धतीचे ठळक वणनर् | xv |
१.६.२ | खाणकामाची प्रस्ताfवत पद्धत | xv |
१.७ | पुढkल पाच वषा�साठ� खाणकाम कायक्रर् म | xvi |
१.८ | अदं ाजे प्रमाण, संभाव्य स्त्रोत, अfं तम उत्पादन/ उत्पादनांचे fवपणन �ेत्र, कच्चा माल आfण तयार उत्पादनाच्या वाहतुक�ची पद्धत यासह आवश्यक कच्चा माल | xvii |
१.९ | खfनजांचा वापर | xvii |
१.१० | पाण्याची उपलब्धता, ऊजार्/वीजेची आवश्यकता आfण त्याचे स्रोत | xvii |
१.१०.१ | पाण्याची गरज | xvii |
१.१०.२ | वीज | xviii |
१.११ | fनमार्ण होणार्या कचर्याचे प्रमाण (द्रव आfण घन) आfण त्यांचे व्यवस्थापन/fवल्हेवाट लावण्यासाठ� योजना | xviii |
१.११.१ | घनकचरा fनfमतर् ी आfण त्याची fवल्हेवाट | xviii |
१.११.२ | द्रव सांडपाणी | xix |
१.१२ | �ठकाणचे fवश्लेषण | xix |
१.१२.१ | सुलभता | xix |
१.१३ | संf�प्त fनयोजन | xix |
१.१३.१ | जमीन वापराचे fनयोजन | xix |
१.१३.२ | पायाभूत सुfवधांच्या मागणीचे मूल्यांकन (भौfतक आfण सामािजक) | xx |
१.१३.३ | सुखसोयी/सोयी | xx |
१.१४ | प्रस्ताfवत पायाभतू सुfवधा आfण पयार्वरण व्यवस्थापन योजना | xx |
१.१४.१ | fनवासी �ेत्र (नॉन-प्रोसेfसगं �ेत्र) | xx |
१.१४.२ | पाण्याचे व्यवस्थापन | xx |
१.१५ | सांडपाणी व्यवस्था | xxi |
१.१६ | घनकचरा व्यवस्थापन | xxi |
१.१७ | आधारभूत पयार्वरणीय अभ्यास | xxi |
१.१७.१ | हवामानशास्त्र | xxi |
१.१७.२ | सभोवतालची हवा गुणव�ा िस्थती | xxii |
१.१७.३ | वातावरणीय आवाज पातळी | xxv |
१.१७.४ | भूपष्ृ ठ आfण भजू ल गुणव�ा | xxvii |
१.१७.५ | मातीची गुणव�ा | xxviii |
१.१७.६ | जfमनीचा वापर जमीन आच्छादन वग�करण | xxix |
१.१७.७ | १० �कमी अभ्यास �ेत्रात इकोलॉजी आfण जैवfवfवधता | xxix |
१.१८ | सामािजक-आfथकर् पयार्वरण | xxx |
१.१९ | अपेf�त पयार्वरणीय प्रभाव आfण शमन उपाय | xxxi |
१.१९.१ | वायु पयार्वरण | xxxi |
१.१९.२ | वायू प्रदषण fनयंत्रण उपाय | xxxii |
१.१९.३ | आवाज पयार्वरण | xxxii |
१.० प्रस्तावना:
कायक
ार� सारांश
fवभाग अfधकारk, उद्योग , ऊजार् आfण कामगार शासन fवभाग, महाराष्ट्र सरकार यांनी संदभर् क्रमांक-
MMN-१००४/CR-६८४/IND-९ fदनांक: १०/०३/२००५ द्वारे xxxx xxxx
xxx xxx यांना झ�डप
ार गांव, तहसील:
कोरची, िजल्हा: गडfचरोलk, महाराष्ट्र राज्याच्या खसरा क्रमांक- ८२ भाग (८२/३) येथे १०.३७ हेक्टर
�ेत्रावरkल लोहखfनजासाठ� ३० वषˇ कालावधीसाठ� खाण भाडपट्टावर दण्ये ात आलk आह.े त्यानुसार,
आम्हk संबंfधत प्राfधकरणाकडे खाण भाडपट्टा कराराच्या नूतनीकरणासाठ� पन्हु ा अजर् के ला आfण
fदनांक: ११/०७/२०१७ रोजी खाण भाडपट्टा धारक आfण िजल्हा खfनकमर् अfधकारk यांच्यात फॉमर् K
वर स्वा�रk करण्यात आलk. ३० वषा�च्या कालावधीसाठ� ११/०१/२०१७ ते १०/०१/२०४७ या कालावधीसाठ�
खाण भाडप
ट्ट्याचे नूतनीकरण के ले. ("लॉ ऑफ द लँड" च्या नवीन दरु
स्तीनुसार १०/०१/२०६७ (५०
वषˇ) पयत
fवचार के ला गेला आfण भाडप
ट्टा कालावधी वाढवण्याची प्रfक्रया सुरू आहे).
१.१ वैधा�नक मंजर्ु या:
xxxx xxxx
xx xxx यांची प्रस्ताfवत झ�डप
ार लोह खfनज खाण खसरा क्रमांक ८२ भाग (८२/३), गांव
झ�डप
ार, तहसील: कोरची, िजल्हा: गडfचरोलk, महाराष्ट्र येथे १०.३७ हेक्टर खाण भाडप
ट्टा तत्वावर आहे.
प्रस्ताfवत प्रकल्पाचे fठकाण श्री xxxx xx xxx यांना fवभाग अfधकारk, उद्योग , ऊजार् आfण कामगार
शासन fवभाग, मुंबई यांनी संदभर् क्रमांक: MMN-१००४/CR-६८४/IND-९, fदनांक: १०/०३/२००५ MM(D & R) कायदा, १९५७, MCR – १९६० आfण MCDR-१९८८ च्या तरतुदkंचे पालन करण्याच्या अधीन ३० वषा�च्या
कालावधीसाठ� खाण भाडपट्ट्यावर मंजरू के लk होती. त्यानुसार, लागू प्रfक्रयेनुसार िजल्हा खfनकम
अfधकारk, िजल्हाfधकारk कायार्लय, गडfचरोलk यांच्याशी खाण भाडप
ट्टा करार अम
लात आणल्यानंतर,
खाण आराखडा तयार करण्यासाठ� आfण त्याच्या पढkल आवश्यक मंजरु kसाठ� आम्हk खाण आराखड्याच
काम RQP कडे अजर् के ला होता. RQP ने प्रस्ताfवत प्रकल्पाचा खाण आराखडा तयार के ला आfण
�रजनल कं ट्रोलर ऑफ माइन्स, इंfडयन ब्युरो ऑफ माइन्स, xxxxxx यांना सादर के ला. सबfमट के लेल्या खाण योजनेला �रजनल कं ट्रोलर ऑफ माईन्स, इंfडयन ब्युरो ऑफ माइन्स, नागपूर यांनी संदभर् क्रमांक: GAD/FE/MPLN-८९९/NGP fदनांक: ०२/०१/२००६ द्वारे मंजूरk fदलk. २००७ मध्ये िजल्हाfधकारk,
गडfचरोलk, महाराष्ट्र यांच्या आदेशानुसार खाण भाडपट्टा �ेत्राचे सीमांकन Dy S L R, xxxxx यांनी के ले
होते. त्यानुसार, प्रकल्प प्रस्तावकांनी सन २०१० मध्ये प्रस्ताfवत प्रकल्पासाठ� "पयार्वरण मंजुरk" fमळfवण्यासाठ� पयार्वरण सल्लागाराची fनयुक्ती के लk. पयार्वरण सल्लागाराने अजर् तयार केला आfण
राज्य त� मूल्यांकन सfमती (SEAC), महाराष्ट्र यांना सादर केला. fदनांक १५/०२/२०११ रोजी झालेल्या
४० व्या SEAC बैठक�त प्रकल्पाचा fवचार करण्यात आला आfण बाबी क्रमांक १२b नुसार संदभर् अटk जारk केल्या. माचर् ते मे २०११ (उन्हाळी हंगाम) कालावधीसाठ� पयार्वरण सल्लागाराद्वारे आधारभतू fनरk�ण केले गेले. पयार्वरणीय आघात मूल्यांकन अहवालाचा मसुदा सादर करण्यासाठ� प्रकल्पाच्या
पुढkल कायवाहkसाठ� आम्हाला वनाचे ना हरकत प्रमाणपत्र प्राप्त करण्यास सांfगतले होते. त्यानंतर
आम्हk महसूल fवभाग, िजल्हाfधकारk कायार्लय, गडfचरोलk यांच्याकडे वन “ना हरकत प्रमाणपत्र” आfण पुढkल आवश्यक पुष्टkकरणासाठ� त्यांच्याकडू न वन fवभागाकडे संपकर् साधला. त्यानुसार मुख्य वनसंर�क, (मुख्य वन दल), महाराष्ट्र शासन, नागपूर यांनी िजल्हाfधकारk, गडfचरोलk, महाराष्ट्र यांना संदभर् क्रमांक: क�ा -१७/आरएस/३३२१ fदनांक: २२/०२/२०१२ द्वारे वन “ना हरकत प्रमाणपत्र” जारk केलk. प्रस्ताfवत प्रकल्पाच्या जागेत कोणत्याहk वनजfमनीचा समावेश नाहk. त्यानंतर खाण
भाडपट्टाधारकाच्या नावाने वन “ना हरकत प्रमाणपत्र” fमळfवण्यासाठ� आम्हk वनfवभागाकड
पाठपुरावाहk केला. त्यानसार उप वनसंर�क, वडसा वन fवभाग, वडसा वन कायार्लय, वडसा यानीं संदभ
क्रमांक: क�ा-४/सवˇ/जमीन/५६१, वडसा fदनांक: ०५/०६/२०१४ द्वारे वन “ना हरकत प्रमाणपत्र” (NOC)
जारk केले. वन ना हरकत प्रमाणपत्र अभावी पयार्वरण अहवाल तयार करुन सादर करण्यास fवलंब झाला. TOR ची वैधता कालबाह्य झाल्यामुळे पुन्हा आम्हk SEAC सfमती, महाराष्ट्र यांच्याकडे TOR वैधता वाढवण्यासाठ� अजर् केला होता. TOR ची वैधता वाढवण्याच्या प्रस्तावावर SEAC सfमतीने fवचार केला आfण तो fदनांक: ०२/०६/२०१६ रोजी झालेल्या १२८ व्या बैठक�त घेण्यात आला. SEAC सfमतीने TOR वैधता वाढवण्याच्या आमच्या fवनंतीवर fवचार केला आfण TOR एक वषार्च्या कालावधीसाठ� वाढवला. पयार्वरण सल्लागाराने पयार्वरणीय आघात मूल्यांकन अहवालाचा मसुदा तयार केला आfण प्रादेfशक
अfधकारk, महाराष्ट्र प्रदष
ण fनयंत्रण मंडळ, चंद्रप
यांना जन सुनावणीसाठ� सादर केला. त्यानुसार,
महाराष्ट्र प्रदषण fनयंत्रण मंडळ, चंद्रप
यांनी व�
पत्र जाfहरात दोन्हk भाषां म्हणजे; मराठ� आfण इंग्रजी
मध्ये fदनांक: ३०/०६/२०१७ रोजी प्रकाfशत केलk. महाराष्ट्र प्रदषण fनयंत्रण मंडळ तफˇ fदनांक:
०३/०८/२०१७ रोजी कॉन्फरन्स हॉल, िजल्हाfधकारk कायार्लय, गडfचरोलk येथे जनसुनावणी आयोिजत करण्यात आलk होती. लोकांनी जनसुनावणीला हजेरk लावलk आfण गडfचरोलk येथे आयोिजत केलेलk जनसुनावणी रद्द करण्याची मागणी केलk आfण तहसील प्लेस कोरची, गडfचरोलk िजल्हा येथे पुन्हा आयोिजत करण्याची fवनंती केलk. तेथे उपिस्थत असलेल्या जनतेच्या मोठ्या मागणीमुळे, अfत�रक्त
िजल्हा दंडाfधकारk, िजल्हाfधकारk कायार्लय, गडfचरोलk यांनी त्या तारखेची जनसुनावणी पुढे ढकललk.
TOR ची वैधता केवळ एक वषार्साठ� वाढवलk गेलk होती आfण ती मुदतीपय�त संपुन गेलk.
वैधाfनक परवानग्या fमळfवण्याच्या अभावी खाण भाडप
ट्टा करारातील तरतद
kंनुसार खाणकाम सुरू न
केल्यामुळे, संचालक, भूfव�ान आfण खाण संचालनालय, महाराष्ट्र शासन, नागप याच्याकडं ू न खाण
भाडप भाडप भाडप
ट्टा रद्द करण्याची नोटkस बजावण्यात आलk. त्यानुसार, आम्हk संबंfधत प्राfधकरणाकडे खाण ट्टा कराराच्या नूतनीकरणासाठ� पुन्हा अजर् केला आfण fदनांक: ११/०७/२०१७ रोजी खाण ट्टाधारक आfण िजल्हा खfनकमर् अfधकारk यांच्यात फॉमर् K वर स्वा�रk करण्यात आलk. ३०
वषा�च्या कालावधीसाठ� ११/०१/२०१७ ते १०/०१/२०४७ या कालावधीसाठ� खाण भाडप केल्या गेले.
ट्टायाचे न
नीकरण
आता, खाण भाडप
ट्टा कराराचे पुन्हा न
नीकरण के ल्यानंतर आम्हk मंजरू खाण योजना, पयार्वरणीय
मंजुरk आfण ऑपरेट करण्यासाठ� संमती यासारख्या लागू वैधाfनक मंजुरk fमळfवण्यासाठ� प्रfक्रया सुरू केलk आहे. २०२० आfण २०२१ मध्ये कोfवड १९ च्या महामारkमुळे आवश्यक कामांना fवलंब झाला. आम्हk न�दणीकृ त पात्र व्यक्तीला (RQP) खाण योजना तयार करण्याचे काम fदले आहे. त्यानुसार, RQP ने खाण आराखडा तयार केला आfण �रजनल कंट्रोलर ऑफ माइन्स, इंfडयन ब्युरो ऑफ माइन्स, नागपूर यांना सादर केला. खाण योजनेला �रजनल कंट्रोलर ऑफ माईन्स, इंfडयन ब्युरो ऑफ माइन्स,
नागपूर यांनी संदभर् क्रमांक: GAD/FE/MPLN-८९९/NGP fदनांक: ०२/०८/२०२१ द्वारे मंज k fदलk. खाण
भाडपट्टा �ेत्र १०.३७ हेक्टर असल्याने आfण त्याच खसरा क्र. मध्ये इतर ४ लोह खfनज खाणी
भाडप
ट्टाने वेढलेले असल्याने, ते इतर चार खाणी भाडप
ट्टासह क्लस्टर बनते. सवर् ५ लोह खfनज
खाण भाडपट्टाचे एकू ण क्लस्टर fनfमती �ेत्र ४६.३७ हेक्टर आहे, आfण त्यानुसार, िजल्हा खfनकम
अfधकारk, िजल्हाfधकारk कायार्लय, गडfचरोलk यांना “क्लस्टर प्रमाणपत्र” fमळfवण्यासाठ� पत्र सादर केले. िजल्हा खfनकमर् अfधकारk, िजल्हाfधकारk कायार्लय, गडfचरोलk यांनी संदभर् क्रमांक: डेस्क- II/Sr Cl खणन /xxxxxx xxx xxx /३०३/२०२१ fदनांक: २७/१०/२०२१ द्वारे क्लस्टर प्रमाणपत्र जारk केले. क्लस्टर
fनfमती खाण भाडपट्टा �ेत्र २५ हेक्टर पे�ा जास्त असल्याने आfण प्रकाfशत EIA अfधसचना, २००६
आfण त्यानंतरच्या दरुस्तीनुसार, प्रस्ताfवत प्रकल्प खfनज १(a) च्या खाणकामाच्या श्रेणी B१ मध्ये
येतो. प्रस्ताfवत प्रकल्पाच्या B१ श्रेणीनुसार, त्यास संदभर् अटk (TOR), मसुदा पयार्वरणीय आघात मल्यांकन
अहवाल सावजfनक सुनावणीसाठ� महाराष्ट्र प्रदषण fनयंत्रण मंडळ कडे सादर करणे आfण सावजfनक
सुनावणी पूणर् झाल्यानंतर "पयार्वरणीय मंजुरk" fमळfवण्यासाठ� SEAC-१ आfण SEIAA कडे अंfतम पयार्वरणीय आघात मल्ू यांकन अहवाल सादर करणे आवश्यक आहे. आता, २०२१ ते २०२६ या कालावधीसाठ� प्रस्ताfवत प्रकल्पासाठ� मंजूर खाण आराखडा प्राप्त के ल्यानंतर, आम्हk EIA अfधसचना,
२००६ नुसार संदभर् अटk (TOR) fमळfवण्यासाठ� आfण त्यानंतरच्या वेळोवेळी दरुस्तीसाठ� अजर् केला
आहे. प्रस्ताfवत प्रकल्पासाठ� TOR प्राप्त के ल्यानंतर, पयार्वरणीय प्रभाव मूल्यांकन अहवालाचा मसुदा
तयार करण्यासाठ� आम्हk बेसलाइन मॉfनट�रग
केले आहे. पयार्वरणीय आघात म
xxxxx xxxxxxxx
मसुदा तयार के ल्यानंतर, आम्हk तो प्रादेfशक कायार्लय, महाराष्ट्र प्रदषण fनयंत्रण मंडळ, चंद्रप येथे
जनसुनावणीसाठ� सादर करू. जनसुनावणी पूणर् झाल्यानंतर, आम्हk अंfतम पयार्वरणीय आघात मल्यांकन अहवाल तयार करू आfण प्रस्ताfवत प्रकल्पासाठ� पयार्वरणीय मंजुरk fमळfवण्यासाठ� SEAC-
१/SEIAA कडे सादर करू.
प्रस्ताfवत प्रकल्पाने संमती क्रमांक: BO/चंद्रपूर/३०२९-२००५/E/CC- ३३९ fदनांक: १२/०९/२००५ द्वारे श्री
xxxxxx xxx xxx यांच्या "झ�डप
ार लोह खfनज खाण" मधन
लोह खfनज खाण करण्याच्या प्रस्ताfवत
प्रकल्प fक्रयाकलापासाठ� "आस्थापनेला संमती" (CTE) आधीच प्राप्त केलk होती. आता, प्रकल्प प्रस्तावक "पयार्वरणीय मंजुरk" (EC) प्राप्त के ल्यानंतर "चालवण्यास संमती" (CTO) प्राप्त करेल.
१.२ संदभार्च्या अट�:
EIA अfधसूचना, २००६ आfण त्यानंतरची दरुस्ती नुसार मंज खाण योजना, फॉमर् १ आfण पवू र्-व्यवहायता
अहवाल SEIAA, MoEF&CC, xxxxxxxxxx यांना आवश्यक कागदपत्रे सादर करून संदभर् अटk (TOR) प्राप्त करण्यासाठ� प्रकल्प प्रस्तावकाने अजर् केला. प्रकल्प प्रस्ताव क्रमांक: SIA/MH/MIN/६८१७७/२०२१ fदनांक:
०५/१०/२०२१ द्वारे प�रवेश पोटर्लवर अपलोड करण्यात आला. SEAC-१ ने fदनांक: १० ते १२ नोव्ह�बर
२०२१ रोजी झालेल्या त्यांच्या २०९ व्या बैठक�त याचा fवचार केला आfण SEIAA, xxxxxxxxxx यांना TOR
जारk करण्याची fशफारस केलk.
SEIAA, MoEF&CC, महाराष्ट्राच्या अटk, fदनांक १७ fडस�बर २०२१ रोजी झालेल्या त्यांच्या २३४व्या बैठक�त
(fदवस ३) प्रकल्पाचा fवचार करुन fनधार्�रत करण्यात आले. संदभर् अटk (TOR) साठ� सध्याचा अजर्
सादर करण्यासाठ� खाण भाडपट्टा ची मान्यता आfण प्रस्ताfवत खाण जागेवरkल अिस्तत्वातील झाडांचा
तपशील आfण कापल्या जाणार्या झाडांचा तपशील, त्याच्या वयासह, जर असेल तर सादर करण्यास
सांfगतले. त्यानुसार, प्रस्ताfवत लोहखfनज खाण प्रकल्पाला संदभर् अटk (TOR) मंज करण्यासाठ� आम्हk
SEIAA, MoEF&CC, महाराष्ट्रच्या २३४व्या MOM चे अनुपालन सादर केले आहे. SEIAA. MoEF&CC,
xxxxxxxxxx यांनी fदनांक: १७ fडस�बर २०२१ रोजी झालेल्या त्यांच्या २४८ व्या भाग-C बैठक�त प्रकल्पाचा
fवचार केला आfण व�तोडीसाठ� ना हरकत प्रमाणपत्र प्रfक्रया करण्यास सांfगतले आfण झाडाच्यां
संfचत वयासह झाडांच्या यादkचा तपशील देखील fवचारला. त्यानुसार, प्रस्ताfवत लोह खfनज खाण प्रकल्पाला TOR मंजूर करण्यासाठ� आम्हk SEIAA, MoEF&CC, महाराष्ट्रच्या २४८ व्या MOM चे अनुपालन सादर केले आहे.
SEIAA. MoEF&CC, xxxxxxxxxx यांनी fदनांक: २५ जानवारk २०२३ रोजी झालेल्या त्याच्यां २५६ व्या भाग-
E बैठक�त प्रकल्पाचा fवचार केला आfण प्रस्ताfवत लोहखfनज खाण प्रकल्पाला “संदभर् अटk” (TOR)
संदभर् क्रमांक: SIA/MH/MIN/६८१७७/२०२१ fदनांक: २२/०२/२०२३ द्वारे मंजूर करण्यात आले.
सादर केलेल्या दस्तऐवजांवर आfण सादरkकरणाच्या आधारे, सfमतीने पयार्वरणीय आघात म यांकन /
पयार्वरण व्यवस्थापन योजना अहवाल तयार करण्यासाठ� संदभर् अटk (TOR) fवfहत केल्या, EIA अfधसचना
२००६ च्या शड्यूलच्या 'B१' १ (a) खfनजांचे खाण या श्रेणी अंतगर्त प्रकल्पाचा fवचार करून fदले.
१.३ प्रकल्प प्रस्तावक:
श्री xxxxxx xxx xxx हे लोहखfनजाचे खाणकाम आfण fवपणन �ेत्रात कायरत आहेत. गडfचरोलk
िजल्ह्यातील कोरची तालुक्यातील झ�डपार गावात १०.३७ हेक्टर �ेत्रफळावर ३० वषा�च्या कालावधीसाठ�
वरkल सांfगतलेल भाडपट्टा ११/०१/२०१७ रोजी कायार्िन्वत झालk आहे. पोलाद उद्योगात xxx xxxxxxx
वापर होतो, फेरो-अॅलॉय उद्योग कच्च्या मालाचा मुख्य स्त्रोत म्हणून, पोलाद तयार करण्यासाठ� दजˇदार लोह खfनज महाराष्ट्रातील गडfचरोलk िजल्ह्यात
आfण आसपास उपलब्ध आहे. श्री �नमर्ल चंद जैन कायार्लयाचा प�ा:
प्लॉट नं.२, राज�द्र अपाटर्म�ट,
खरे टाउन, धरमपेठ,
नागप - ४४००१०, महाराष्ट्र
मोबाईल : ०९४२५५५१२१६
ईमेल आयडी: xxxxxxxxxxxxxxx00@xxxxxxxxxx.xxx
साइट प�ा:
खसरा क्र.: ८२ भाग (८२/३), गाव: झ�डपार,
तहसील: कोरची, िजल्हा: गडfचरोलk, महाराष्ट्र.
१.४ प्रकल्पाचे स्वरूप, आकार आ�ण स्थान यांचे सं��प्त वणर्न:
प्रस्ताfवत प्रकल्प झ�डपार गांव, तहसील: कोरची, िजल्हा: गडfचरोलk, महाराष्ट्र येथे १०.३७ हेक्टर �ेत्रावर
आहे. खाण भाडपट्टा �ेत्र हे भारताचे सवˇ�ण टोपो शीट क्रमांक ६४D५, ६४D६, ६४D९ आfण ६४D१० मध्ये
येते. १० fकमी अभ्यास �ेत्राची पयार्वरणीय मांडणी तक्ता क्र. १ मध्ये fदलk आहे.
तक्ता क्र. १: अभ्यास �ेत्राची पयार्वरणीय मांडणी
अ.क्र. | fव�शष्टता | तपशील | ||||
अ. | प्रकल्पाचे स्वरूप | लोहखfनज | ||||
ब. | प्रकल्पाचा आकार | |||||
१. | खाण भाडपे ट्टा �ेत्र | १०.३७ हे. | ||||
२. | प्रस्ताfवत उत्पादन �मता | लोहखfनज: ५०,००८.० TPA (पाच वषा�त कमाल उत्पादन); पसरणारे अयस्क : १८७५.०४ TPA (पाच वषा�त कमाल उत्पादन); | ||||
क. | प्रकल्प �ठकाण | |||||
१. | गांव | झ�डपे ार | ||||
२. | तहसील | कोरची | ||||
३. | िजल्हा | गडfचरोलk | ||||
४. | राज्य | महाराष्ट्र | ||||
५. | खसरा क्र. | ८२ भाग (८२/३) | ||||
६. | जमीन | वनेतर, शासन. महसलू जमीन | ||||
७. | टोपोशीट क्र. अ�ांश आfण रेखांश | ६४D५, ६४D६, ६४D९, ६४D१०. | ||||
सीमास्तंभ | अ�ांश | रेखांश | ||||
बीपी -१ | २०°४६'०६.६८७” | ८०°२९'०१.४६१” | ||||
बीपी-२ | २०°४६'०४.२८३” | ८०°२९'०५.९२२” | ||||
बीपी-३ | २०°४६'००.८१९” | ८०°२९'०५.७७८” | ||||
बीपी-४ | २०°४५'५४.१९४” | ८०°२९'०५.५०२” | ||||
बीपी-५ | २०°४५'४७.४२४” | ८०°२९'०५.२२१” | ||||
बीपी-६ | २०°४५'४७.१९४” | ८०°२९'०६.६०५” | ||||
बीपी-७ | २०°४५'४४.३५१” | ८०°२९'०६.५४४” | ||||
बीपी-८ | २०°४५'४३.८३७” | ८०°२९'१२.२२९” | ||||
बीपी-९ | २०°४५'४१.७६७” | ८०°२९'१२.३११” | ||||
बीपी-१० | २०°४५'४४.१७१” | ८०°२९'०८.०८२” | ||||
बीपी-११ | २०°४५'४४.६०२” | ८०°२९'०१.१७१” | ||||
बीपी-१२ | २०°४५'४४.९४८” | ८०°२८'५९.३१६” | ||||
बीपी-१३ | २०°४५'५०.८३२” | ८०°२८'५९.९४३” | ||||
बीपी-१४ | ०°४५'५५.७६२” | ८०°२९'००.४६८” | ||||
बीपी-१५ | २०°४६'००.०१९” | ८०°२९'००.९२२” | ||||
बीपी-१६ | २०°४६'०३.३८७” | ८०°२९'०१.२८१” | ||||
ड. | पयार्वरणीय मांडणी तपशील (खाण भाडपे ट्टा सीमेपासून अदं ाजे हवाई अतं र आ�ण �दशा) | |||||
१. | जवळचे गांव | झ�डपे ार गांव – ३. ५ fकमी (दप)ू | ||||
२. | जवळचे नगर, शहर, िजल्हा मुख्यालय | सवार्त जवळचे तहसील fठकाण - कोरची - ६.० fकमी – दप. जवळचे शहर - कोरची - ६.० fकमी – दप. जवळचे िजल्हा मुख्यालय - गडfचरोलk - ४५ fकमी – दप. | ||||
३. | जवळचा राष्ट्रkय महामागर् जवळचा मोटारkयोग्य रस्ता | एनएच ५४३ - शहडोल ते ब्रम्हपुरk कोरची पासनू जाते - प्रस्ताfवत जागेपासनू ३.५ fकमी (प). शहडोल-मंडला-बालाघाट-ग�fदया-देवरk-कोरची-ब्रम्हपुरk नांदलk ते सोहोळे - १.५ fकमी – प.ू | ||||
४. | जवळचे रेल्वे स्टेशन, fवमानतळ आfण सागरk बंदर | बाराभाटk रेल्वे स्टेशन – ४५.० fकमी, उप. डॉ. xxxxxxxxx xxxxxxx आंतरराष्ट्रkय fवमानतळ, नागपरू – १५३.२० fकमी, उप. fवशाखापट्टणम बंदर – ४५० fकमी, दप.ू | ||||
५. | आंतरराज्यीय सीमा | ५ fकमीच्या आत नाहk. छ�ीसगड राज्याची सीमा पूवर् fदशले ा ७.० fकमी आहे. | ||||
६. | पुरातsवीय fठकाण | खाणीच्या fठकाणापासनू १० fकमीच्या आत कोणीहk नाहk | ||||
७. | राष्ट्रkय उद्यान, वन्यजीव अभयारण्य, वन्यजीव कॉ�रडॉर, बायोिस्फयर �रझव,र् पāयांसाठ� स्थलांत�रत माग.र् १० fकमी fत्रज्या अभ्यास �ेत्रात संरf�त वन इ. | अभ्यास �ेत्रात कोणतेहk राष्ट्रkय उद्यान, वन्यजीव अभयारण्य, वन्यजीव कॉ�रडॉर, बायोिस्फयर �रझव,र् पāयांसाठ� स्थलांत�रत मागर् नाहkत. राखीव जंगल – मालेवाडा राखीव जंगल – १६.५ fकमी (प.) |
८. | १० fकमी fत्रज्येच्या आत राखीव वन आfण संरf�त वन | नाहk |
९. | १० fकमी fत्रज्येतील जलसाठे | १० fकमीच्या आत अ�ात लहान तलाव/तलाव |
१०. | १० fकमी अभ्यास �ेत्रातील उद्योगांची यादk | अनुज माइन्स fमनरल्स अडँ के fमकल्स प्रा. fल. - प्रकल्प स्थळाला लागून मनोज कु मार अिजतसा�रया – प्रकल्पस्थळाला लागून ए.के. अगरवाला – प्रकल्प स्थळाला लागनू आर एम राजूरकर - प्रकल्पस्थळाला लागनू |
११. | भूकं पीय �ेत्र | भूकं पाच्या दृष्टkने हे �ेत्र झोन II अंतगर्त वग�कृ त आहे, जे मध्यम �ेत्र आहे. |
इ. | रोजगार �न�मतर् ी | |
१. | मनुष्यबळाची संख्या | १४९ संख्या |
फ. | खचर् तपशील | |
१. | एकू ण प्रकल्प खचर् | रु. १०.१७ कोटk |
२. | पयार्वरणीय व्यवस्थापन योजनेसाठ� खचर् | भांडवलk खचर् = रु. ३३.० लाख आवत� खचर् = रु. ९.३४ लाख एकू ण खचर् = रु. ४२.३४ लाख |
३. | सामुदाfयक पयार्वरण जबाबदारk खचर् | रु. २० लाख |
प्रस्ताfवत खाण जागेचे सामान्य आfण fवfशष्ट स्थान दशfर् वणारा नकाशा, १० fकमी टोपो नकाशा
अभ्यास �ेत्र आfण प्रस्ताfवत प्रकल्प जागेची गुगल प्रfतमा आकृ ती क्र. १, आकृ ती क्र. २ आfण आकृ ती
क्र. ३ मध्ये fदलk आहे.
आकृ ती क्र. १: प्रकल्पाच्या जागेचा नकाशा
आकृ ती क्र. २: प्रकल्पाच्या जागेचा १० �कमी अभ्यास �ेत्र नकाशा
आकृ ती क्र. ३: प्रकल्पाच्या जागेची गगल प्र�तमा
१. ५ प्रकल्प वणर्न:
१.५.१ परस्परसंबं�धत आ�ण परस्परावलंबी प्रकल्पांसह प्रकल्पाचा प्रकार, काह� असल्यास
हा प्रकल्प ओपन कास्ट लोह खfनज खाणीचा आहे. लोह खfनज ५०,००८.० टन प्रfतवषर् आfण पसरणारे अयस्क १८७५.०४ टन प्रfतवषर् (पाच वषार्त दोन्हk कमाल उत्पादन) उत्पादनासाठ� ब�च
पॅटनर्सह १०.३७ हेक्टर प्रस्ताfवत लोह खfनज खाण ओपन कास्ट अध-र् यांfत्रक�कृ त खाण म्हणनू
fवकfसत केलk जाईल. स्टkल उद्योगात लोह खfनजाचा वापर केला जातो, फेरो-अ ॉईज इंडस्ट्रkज हा
कच्च्या मालाचा मुख्य स्त्रोत आहे, महाराष्ट्र राज्यातील गडfचरोलk िजल्ह्यात आfण आसपासच्या भागात स्टkल क�रता आवश्यक लोह खfनज उपलब्ध आहे. या प्रकल्पाशी कोणतेहk आंतरसंबंfधत प्रकल्प जोडलेले नाहkत.
१.५.२ वैकिल्पक �ठकाणचे तपशील
हा क्लस्टर प्रकल्प आहे. जवळच्या खाणी उपलब्ध आहेत. प्रकल्प खfनज fवfशष्ट आfण fठकाणी fवfशष्ट असल्याने कोणत्याहk पयार्यी जागेचा fवचार करण्यात आला नाहk.
१.५.३ कामाचा आकार �कं वा प�रमाण:
खाण भाडपट्टा �ेत्र १०.३७ हेक्टर आहे. आfण लोह खfनज खाणीचे उत्पादन ५०,००८.० टन प्र�तवष
आfण फ्लोट खfनज १८७५.०४ टन प्र�तवषर् आहे (दोन्हk पाच वषार्त कमाल उत्पादन). खाण भाडप खाणकामाच्या ओपन कास्ट अध-र् यांfत्रक� पद्धतीचा अवलंब करते.
१.५.४ स्थलाकृ �त:
ट्टा
ट्टा �ेत्र आfण त्याच्या आज
ाजच्या भाडप
ट्टायाची स्थलाकृ fत अप्रमाfणत आहे आfण अत्यंत
दाट कठोर क्वाटर्झाइट, बँडेड हेमॅटाइट क्वाटर्झाइट आfण स्टkप fडपद्वारे fनयंfत्रत केलk जाते.
खाणपट्टा �ेत्रच्या सवर् कोपर्यांमध्ये हंगामी स्थाfनक नाल्याने या �ेत्राचा fनचरा होतो. भाडपट्टा
�ेत्र “झ�डप
ार लोह खfनज खाण” मध्ये आहे. भाडप
ट्टा �ेत्रातील कमाल उंची ५०५ MRL आहे आfण
दf�ण आfण पिश्चम fदशेला fकमान ४६० MRL आहे.
१.५.५ प्रादे�शक भfू वÊान:
हे �ेत्र मुख्यतः ग्रॅनाइट ग्नीसेसने व्यापलेला प्रदेशाचा एक भाग बनवतो ज्यामध्ये त्याचे प्रकार,
म भूत खडक आfण काहk मेटा-सेfडम�टचा समावेश आहे ज्यात fवfवध प्रकारच्या क्वाटर्झाइटचा
समावेश आहे ज्यात बँडेड हेमॅटाइट क्वाटर्झाइट आfण आंतर-स्त�रत अॅिम्फबोलाइटच्या थरांसह
िस्कस्ट हे सवर् अचअन प्रीकॅ िम्ब्रयन युगाशी संबंfधत आहेत. मेटा-सेfडम�ट जवळच्या समांतर
अटkक्लाइन्सच्या माfलके त दमडलेले fदसतात आfण साधारणपणे कमी डु बक�सह समक्रमण होते.
लोहखfनज �ेत्राचा मोठा भाग ड�गराची खडकाळ उतरण, दगडाचा थर, माती आfण लॅटराइटने व्यापलेला आहे आfण खंदकांमध्ये आfण जवळपास काहk चांगले खडक आहेत. �ेत्राच्या खडकांमध्ये बँडेड हेमॅटाइट क्वाटर्झाइट (BHQ जाड लोह अयस्क/हेमॅटाइट बँड, प्लॅटk क्वाटर्झाइट आfण मॅfसव्ह
ग्रे क्वाटर्झाइट, पेग्मॅटाइट एक क्वाट्र्ज fशरा प्रीकॅ िम्ब्रयन युगाशी संबंfधत आहे). सवर् शक्यतेनुसार,
ग्रॅनाइट ग्नीस कडच्या पवू
१.५.६ स्था�नक भfू वÊान:
कˇ डील आfण पिश्चमेकडील बाजसू उपिस्थत असल्याचे fदसते..
र् �ेत्र ‘सरकारk महसल
जमीन’ आहे. भाडप
ट्टा �ेत्र दोन टेकड्या दाखवते ज्यात सव�च्च समोच्च
५०५ MRL आfण सवार्त कमी समोच्च ४६० MRL आfण उतार हे भाडप उ�र-पिश्चम कोपर्यात दाखवले आहेत.
ट्टा �ेत्राचे सवर् कोपरे उ�र-प
र्,
या भागात आढळणारk मुख्य भ ै�ाfनक रचना हk सवार्त जनीु मेटामॉfफर् क म्हणजचे ग्रॅनाइट गनीसेस
आfण धारवास म्हणजे; बँडेड हेमॅटाइट क्वाटर्झाइट. प्रस्ताfवत �ेत्रामध्ये बॅन्डेड हेमॅटाइट क्वाटार्इज
संचयसह लॅट�रfटक कॅ fपंगसह टेकडीचा समावेश आहे. भाडतsवाच्या �ेत्रामध्ये पाfहल्या गेलेल्या
स्थाfनक भूगभ�य fलथो युfनट्स म्हणजे माती, बँडेड हेमॅटाइट क्वाटर्झाइट (BHQ) आfण हेमॅटाइट लोह
खfनज समद्ध बँडशी संबंfधत आहे.
लॅट�र�टक माती: पष्ठभागांवरkल �ेत्राचा मोठा भाग लॅटेराइट, लॅट�रfटक माती आfण fलमोनाइटन व्यापलेला आहे. लॅटराइट १.५ मीटर ते ३.० मीटर जाडी ची आहे.
हेमॅटाइट लोह अयस्क समद्ध बँड: धात े संचय लॅटराइटने झाकलेले असते. धातचा भाग उ�र-प र्
आfण दf�ण-पिश्चम या धातूच्या भाग झाकलेला आहे आfण पिश्चमेकडे ६५° ते ७०° पय�त बदलतो.
लोह अयस्क संचयाचा कल उ�र-दf�ण fदशेला fदस येतो.
क्वाटर्झाइट, बँडेड हेमॅटाइट क्वाटर्झाइट सारखे खडक: बँडेड हेमॅटाइट क्वाटर्झाइट प्रामुख्याने जाडी लाल माती आहे. बँडेड हेमॅटाइट क्वाटर्झाइटचे थर हवामानामुळे खराब झाले आहे आfण भेगा पडले आहे.
पसरणारे अयस्क : पसरणारे अयस्क देखील लॅटराइट मातीसह प�रसरात fदस
पसरणारे लौह अयस्क झोन सुमारे १.५ मीटर जाडी चे आहे.
१.५.७ राखीव:
येते. जfमनीवर
खाण योजनेनुसार संसाधन अद
ाजासाठ� पॅरामीटस:
• खfनज संसाधनाची पद्धत- “पष्ृ ठभागाच्या �ेत्र पद्धतीनुसार”.
• साठ्याच्या अद
ाजासाठ� fवचारात घेतलेलk खोलk पष्ृ ठभागापास
१०.०० मी. आहे,
• ३.५ टनप्रfत घनमीटर मध्ये अनुमाfनत मोठ्या प्रमाणात घनता
• कमाल खोलk: १११ अंतगर्त ६.०० मीटर
• ६.०० मी. ते ८.०० मी. १२१ अंतगर्त आfण
• ८.०० मी. ते १०.०० मी. १२२ अंतगर्त.
• श्रेणी: 'अ'
• �ेत्रः १०.३७ हेक्टर
• ड�गराळ प्रदेशाच्या शीषस्थानी असलेले लोहखfनज खालच्या fदशेने झुकत आहे
• कचरा खडक: अंदाजे १.५ ते ३ मीटर लॅट�रfटक माती त्यानंतर लोह खfनज.
• पष्ठभाग एमआरएल: ड�गराळ प्रदेशाच्या शीषस्थानी असलेले लोह खfनज खालच्या fदशेने वळते.
या कारणामुळे कोणत्याहk एका fवfशष्ट पष्ृ ठभागाचा RL मानला जात नाहk.
• पुनप्रार्प्ती: लोह धात ाठ� ९०%
• खाणकामाचे नुकसान: १०%.
UNFC वग�करणानुसार भगभ�य साठे खालkल तक्ता क्र. २ मध्ये fदले आहेत.
तक्ता क्र. २: UNFC वग�करणान
ार भ
भ�य साठा
UNFC च्या fवfवध श्रेणींमध्ये अंदाजे ख�नज साठा/संसाधने अहवालानुसार खाल� �दल� आहेत: | ||||
अ. एकू ण ख�नज साठा | UNFC कोड | प्रमाण टन मध्ये | पसरणारे अयस्क | दजार् |
fसद्ध खfनज साठा | १११ | १९७४००.०० | ३२६६५.०० | Fe ५ २% |
संभाव्य खfनज साठा | १२१ | ६५८००.०० | ०.०० | |
१२२ | ६५८००.०० | ०.०० | ||
ब. एकू ण उवर्�रत संसाधने | ३२९०००.०० | ३२६६५.०० | ||
व्यवहायतर् ा खfनज संसाधन | २११ | ०.०० | ०.०० | |
संभाव्यता खfनज संसाधन | २२१ आfण २२२ | ०.०० | ०.०० | |
मोजलेले खfनज संसाधन | ३३१ | ०.०० | ०.०० | |
सfू चत खfनज संसाधन | ३३२ | ०.०० | ०.०० | |
अनुमाfनत खfनज संसाधन | ३३३ | ०.०० | ०.०० | |
अfधकृ त खfनज संसाधन | ३३४ | ०.०० | ०.०० | |
एकू ण साठा + संसाधने (अ+ब) | ३२९०००.०० | ३२६६५.०० |
(स्रोत: मंज खाण योजना)
१.६ खाणकामाची पद्धत:
१.६.१ खाण पद्धतीचे ठळक वणर्न:
खाण �ेत्र आfण त्याच्या आज
ाजच्या खाण �ेत्रा ची भ
चना चढ़ उतार स्वरूपाची आहे आfण अfतशय
दाट कड़क क्वाटर्झाइट, बँडेड हेमॅटाइट क्वाटर्झाइट आfण स्टkप fडपद्वारे fनयंfत्रत केलk जाते. खाणपट्टा
�ेत्रच्या सवर् कोपर्यांमध्ये हंगामी स्थाfनक नाल्याने या �ेत्राचा fनचरा होतो. खाणपट्टा �ेत्र "झ�डपार
लोह खfनज खाण" मध्ये आहे खाणपट्टा �ेत्रातील दf�ण आfण पिश्चम fदशला कमाल उंची ५०५
MRL आfण fकमान ४६० MRL आहे. वषर् २०२१ ते २०२६ या कालावधीसाठ� खाण योजनेतील �ेत्र, खाण संचलन श्रेणी अ - अध-र् यांfत्रक�द्वारे केले जातील असे नमूद केले आहे. पयार्वरणीय मंजुरk fमळाल्यानंतर खाणकाम २०२०-२१ ते २०२५-२०२६ या कालावधीत केले जाईल.
१.६.२ खाणकामाची प्रस्ताfवत पद्धत:
तडाखा देने, उतार, खोलk इत्यादkंसह अयस्क भfू मती ल�ात घेता, EC, CTO आfण CTE fमळाल्यानंतर खाणकामाच्या ओपन कास्ट पद्धती ने खाणकाम सुरू करण्याचा प्रस्ताव आहे. xxxxxxxxx ओपन कास्ट पद्धत
- खालkल मुख्य fक्रयाकलापांचा समावेश आहे;
• खोल fछद्रे करणे आfण स्फोट.
• हेवी अथर् मूिव्हंग मfशनरkज (HRMMs) वापरून खाणीत टाकणे
• ओबी fवकासादरम्यान खfनज उत्खनन करणे.
• ROM ची प्रfक्रया.
अfधक चे कचरा डfं पंग याडम
धील काढू न
• खड्डे fनजल
kकरण. धळ
दमन.
• XXXX ची fनयfमत आfण प्रfतबंधात्मक देखभाल
• माती डंप व्यवस्थापन
• इतर उपक्रम.
५३% ते ६३% Fe सामग्री िस्ट्रfपग गुणो�र १:१० ची सरासरk ग्रेड ल�ात घेतलk जाते म्हणज;े प्रत्येक
१ (एक) टन “ROM” साठ� १० (दहा) घनमीटर दगडा चा कचरा काढला जाईल. “ROM” ची घनता ३.५ टनप्रfत घनमीटर मानलk आहे.
१.७ पुढ�ल पाच वषा�साठ� खाणकाम कायक्रम:
लोहखfनज आfण पसरणारे अयस्क चे fवद्यमान तात्पुरते उत्खनन घनमीटर मध्ये वषfर् नहाय तात्पुरत उत्खनन दशर्वते जे खालkल तक्ता क्र. ३ आ�ण ४ प्रमाणे fवकास, ROM, खड्डाfनहाय दशर्वते.
तक्ता क्र. ३: लोहख�नजाचे तात्परते उत्खनन
अ.क्र. | वषर् | एकू ण तात्पुरते उत्खनन (घनमी. ) | माती घनमी. | ओ/बी घनमी. | १००% ROM घनमी. | ROM घनमी. | BD kg/T | धातू टन मध्ये | |
अयस्क घनमी. | ML घनमी. | ||||||||
१ | २०२१-२२ | २२८३३ | १७४० | ५२२० | १५८७३ | १४२८६ | १५८७ | ३.५ | ५०००१ |
२ | २०२२-२३ | २२८३३ | १७४० | ५२२० | १५८७३ | १४२८६ | १५८७ | ३.५ | ५०००१ |
३ | २०२३-२४ | २२५९३ | १६८० | ५०४० | १५८७३ | १४२८६ | १५८७ | ३.५ | ५०००१ |
४ | २०२४-२५ | २१६५३ | १६८० | ५०४० | १४९३३ | १३४४० | १४९३ | ३.५ | ४७०४० |
५ | २०२५-२६ | २१०९६ | ० | ५२२० | १५८७६ | १४२८८ | १५८८ | ३.५ | ५०००८ |
एकू ण | १११००८ | ६८४० | २५७४० | ७८४२८ | ७०५८६ | ७८४२ | २४७०५१ | ||
सरासर� उत्पादन दर वष� | ५१४८ | १५६८६ | १४११७ | ४९४१० | |||||
स्टkfपगं प्रमाण १:०.८ | |||||||||
M L १०%: खाण तोटा (मंजूर खनन योजने नुसार, कोणतेहk सबग्रेड आfण MR नाहk) | |||||||||
(स्रोत: मंज खाण योजना)
तक्ता क्र. ४: पसरणारे अयस्क चे तात्परते उत्खनन
अ.क्र. | वषर् | पसरणारे अयस्क घनमीटर | तरंगत्या धातूची �रकव्हर� १५% | B.D T/ घनमीटर | एकू ण टन |
१ | २०२१-२२ | ३५७१.५० | ५३५.७३ | ३.५ | १८७५.०४ |
२ | २०२२-२३ | ३५७१.५० | ५३५.७३ | ३.५ | १८७५.०४ |
३ | २०२३-२४ | ३५७१.५० | ५३५.७३ | ३.५ | १८७५.०४ |
४ | २०२४-२५ | ३३६०.०० | ५०४.०० | ३.५ | १७६४.०० |
५ | २०२५-२६ | ०.०० | ०.०० | ३.५ | ०.०० |
एकू ण | १४०७४.५ | २१११.१७५ | ७३८९.११३ |
(स्रोत: मंज खाण योजना)
१.८ अंदाजे प्रमाण, संभाव्य स्त्रोत, अं�तम उत्पादन/ उत्पादनांचे fवपणन �ेत्र, कच्चा माल आ�ण
तयार उत्पादनाच्या वाहतक�ची पद्धत यासह आवश्यक कच्चा माल:
प्रस्ताfवत प्रकल्पात कच्च्या मालाची गरज भासणार नाहk. या कामामध्ये लोह खfनज उत्खननाचा
समावेश आहे आfण ते fटपरद्वारे स्थाfनक बाजारपेठे त नेले जाईल. वाहतक fवकfसत करण्यात येणार आहे.
१.९ ख�नजांचा वापर:
�साठ� नवीन पोच रस्ता
xxxxxx चालू असताना लोह खfनजाचे उत्खनन केले जाईल आfण आज ाजच्या fवfवध पोलाद
उद्योगांकडू न त्याचा वापर केला जाईल. प्रस्ताfवत प्रकल्पा कडे कोणतेहk कॅ िप्टव्ह युfनट नाहk.
१.१० पाण्याची उपलब्धता, ऊजार्/fवद्य
१.१०.१ पाण्याची गरज:
ची आवश्यकता आ�ण त्याचे स्त्रोत:
प्रस्ताfवत खाण प्रकल्पासाठ� लागणारे पाणी जवळपासच्या गावांमधन पाण्याच्या टकरँ द्वारे fमळवले
जाईल. एकू ण २० घनमीटर पाण्याची गरज असेल. पाण्याच्या गरजेचा तपशील खालkल तक्ता क्र. ५
मध्ये fदला आहे.
तक्ता क्र. ५: पाण्याच्या गरजेचा तपशील
अ. क्र. | वापराचा तपशील | प्रमाण (घनमीटर) |
१ | धळू दमन | ४.० |
२ | घरगतु ी वापर | ६.७१ |
३ | ह�रत पट्टा fवकास | ९.२ |
एकू ण आवश्यकता | १९.९१ | |
एकू ण आवश्यकता (राऊं ड ऑफ) | २० |
१.१०.२ वीज:
प्रस्ताfवत प्रकल्पाच्या जागेचे fठकाण जवळच्या खेड्यांपासनू दग
र्म आfण अfत दग
र्म आहे आfण
वीज पुरवठा fमळवणे कठ�ण आfण महागडी बाब बनलk आहे. प्रस्ताfवत प्रकल्प केवळ खाणकामासाठ� आहे ज्यात खाणीतून लोह खfनज उत्खनन समाfवष्ट आहे आfण बाजारात fवक्र�साठ� त्यावर पुढkल
प्रfक्रयेची आवश्यकता नाहk, वीज पुरवठ्याची आवश्यकता नाहk आfण ती डीजी संचात पणर् केलk
जाऊ शकते. डीजी सेट पॉवरचा वापर प्रस्ताfवत सौर fदव्यांच्या व्यfत�रक्त प्रकाशासाठ� केला जाऊ शकतो.
• अंदाजे पॉवर: १० केव्हkए
• स्त्रोत: १ X १० केव्हkए डीजी सेट
• डीजी सेट प्रस्ताfवत आहे.
१.११ �नमार्ण होणार्या कचर्याचे प्रमाण (द्रव आ�ण घन) आ�ण त्यांचे व्यवस्थापन/fवल्हेवाट लावण्यासाठ� योजना:
१.११.१ घनकचरा �न�मती आ�ण त्याची fवल्हेवाट:
लॅटराइट माती: पष्ठभागांवरkल �ेत्राचा मोठा भाग लॅटराइट, लॅटराइfटक माती आfण fलमोनाइटने
व्यापलेला आहे. जागोजागी लोहखfनजाचे fढगारे पष्ठभागांवर fदसत आहे. अयस्क भाग लॅटराइटन झाकलेलk आहे जी १.५ मीटर ते ३.० मीटरची वेगवेगळी जाडी दशर्fवत आहे आfण ती ‘डंप’ मध्ये
साठवलk जाईल. लॅटराइट मातीचा वापर खाण भाडपट्ट्याच्या �ेत्रात रस्ते बांधकामासाठ� केला जातो.
O.B: या �ेत्रामध्ये स्थलाकृ fतक अव्यविस्थत आहे आfण लोह बहुतांशी बाहेर fदसत आहे. वेस्ट रॉक/साइड बोझमध्ये प्रामुख्याने बँडेड हेमॅटाइट क्वाटर्झाइटचा समावेश असेल.
डंप: कचरा फक्त मुख्य डपमध्ये गोळा केला जाईल. हा कचरा हद्दkत टाकण्याचा प्रस्ताव आहे.
भाडपट्ट्याच्या �ेत्रात आfण लगतच्या प�रसरात कोणतेहk पष्ठभागांवरkल जलसाठे नाहkत. पष्ठभागांवर
fकं वा भूगभार्तील पाण्यावर कोणताहk fवपरkत प�रणाम होण्यासाठ� �ेत्राचा fनचरा fवस्कळीत होणार
नाहk आfण मोसमी पावसासाठ� ६.० मीटर अंतराने गाल�ड ड्रेनेज आfण �रटेfनग जाईल.
वॉल प्रदान केलk
कचर्याची fवल्हेवाट लावण्यापूव�, डिम्पंग साइट खालkलप्रमाणे तयार केलk जाईल: डिम्पंग साइटचे
सवˇ�ण केले जाईल आfण प्रस्तावानुसार fनिश्चत केले जाईल. खदान ते डfं पंग साइटपयतचे रस्त
१:१६ च्या योग्य ग्रेfडयंटमध्ये fवकfसत केले जातील. गरजेनुसार झुडपे तोडू न काढलk जातील. माती असल्यास ती काढू न टाकलk जाईल आfण fवद्यमान कचर्यावर fवल्हेवाट लावलk जाईल. कचर्याच्या
fढगार्यावर गवताची पेरणी केलk जाईल ज्यामुळे झीज आfण धळ उत्पादन कमी होईल.
O.B/ मातीचे fढगारे आfण ROM याडस वापरून.
१.११.२ द्रव सांडपाणी:
ाठ� संर�णात्मक उपाय: गाल�ड ड्रेनेज आfण �रटेfनग
वॉल
प्रस्ताfवत खाण प्रकल्पात घरगुती कचरा वगळता कोणताहk द्रव सांडपाणी fनमार्ण होणार नाहk. खाणीतील घरगुती सांडपाण्यावर सेिप्टक टाक�मध्ये आfण त्यानंतर सोक fपट मध्ये प्रfक्रया केलk जाईल.
१.१२ �ठकाणचे fवश्लेषण:
१.१२.१ सलभता::
प्रस्ताfवत खाण हk महाराष्ट्र राज्यातील गडfचरोलk िजल्ह्यातील कोरची तालुक्यातील झ�डपार
गावाजवळ ८२ (८२/३) क्रमांकावर आहे. प्रस्ताfवत प्रकल्प स्थळ NH ५४३ - शहडोल ते ब्रम्हपुरk ते
कोरची पासुन ३.५ fकमी (प) अंतरावर आहे. NH ५४३ शहडोल (मध्य प्रदेश) येथन सुरू होते आfण
ब्रम्हपुरk (महाराष्ट्र) येथे समाप्त होते आfण ते शहडोल-मंडला-बालाघाट-ग�fदया-देवरk-कोरची-ब्रम्हपुरk
मधन
जाते. प्रकल्पाची fठकाणी नांदळी ते सोहोळे गांव रस्त्यापयत
१.५ fकमी (पू) अंतरावर आहे.
प्रस्ताfवत प्रकल्पाची fठकाणी िजल्हा मुख्यालय, गडfचरोलkपासून ४५ fकमी अंतरावर आहे. प्रस्ताfवत प्रकल्पाच्या fठकाणापासून ४५ fकमी (उप) अंतरावर बाराभाटk रेल्वे स्थानक हे सवार्त जवळचे रेल्वेस्थानक आहे. बाराभाटk रेल्वे स्टेशन ग�fदया ते बल्हारशाह रेल्वे मागार्वर आहे जे छ�ीसगडला
भारताच्या दf�ण भागाला जोडते. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर आंतरराष्ट्रkय fवमानतळ, नागप हे
प्रस्ताfवत प्रकल्पाच्या fठकाणापासून १५३.० fकमी (उप) अंतरावर सवार्त जवळचे fवमानतळ आहे.
fवशाखापट्टणम बंदर हे प्रस्ताfवत प्रकल्प स्थळापास समुद्रk बंदर आहे.
१.१३ सं��प्त �नयोजन:
१.१३.१ जमीन वापराचे �नयोजन:
४५० fकमी (दप)
अंतरावर सवार्त जवळच
हा प्रकल्प १०.३७ हेक्टर सरकारk वनेतर महसूल जfमनीवर आहे. उत्खनन, डfं पंग, रस्ते, कायशाळा,
प्रfक्रया, प्लांट टेfलगं तलाव/धरण इत्यादkंमळेु �ेत्र अवनत होण्याची शक्यता दशर्fवतो. खाण भाडपट्टा
�ेत्रातून लोह खfनज उत्खनन केल्यामुळे जfमनीच्या वापरात बदल होईल.
१.१३.२ पायाभूत सुfवधांच्या मागणीचे मल्यांकन (भौ�तक आ�ण सामािजक):
प्राथfमक fठकाणी भेटkच्या आधारावर, गरज आfण प्राधान्याच्या आधारावर गावांमधील पायाभतू सुfवधांच्या मागणीचे मूल्यांकन करण्यात आले.
१.१३.३ सुखसोयी/सोयी
प्रकल्पाच्या fठकाणी प्रथमोपचार पेटk आfण fपण्याच्या पाण्याची सुfवधा उपलब्ध करून fदलk जाणार आहे. प्रकल्पाच्या fठकाणी fवश्रांतीसाठ� fनवारा fदला जाईल. खाण कायार्लय आfण इतर वैधाfनक
बांधकाम जसे क� fवश्रांती fनवारा, प्रथमोपचार, कामाचे शेड fपण्याचे पाणी पुरfवले जाईल. आज गावातून पाण्याच्या टँकरने कामगारांना fपण्याच्या पाण्याचा पुरवठा केला जाणार आहे.
१.१४ प्रस्ताfवत पायाभूत सुfवधा आ�ण पयार्वरण व्यवस्थापन योजना:
ाजच्या
१.१४.१ �नवासी �ेत्र (नॉन-प्रोसे�सग �ेत्र):
आज ाजच्या गावातील स्थाfनक लोकांना रोजगार fदला जाणार असल्याने, खाण भाडपट्टा �ेत्रात
कोणतेहk fनवासी �ेत्र/घरे प्रस्ताfवत नाहkत.
१.१४.२ पाण्याचे व्यवस्थापन:
एकू ण पाण्याची गरज २० KLD आहे. भ
ष्ृ ठावरkल fकं वा भ
लाच्या गुणव�ेत बदल होण्याची शक्यता
नाहk. खडकाळ भूभागाच्या उतारांवर खाणकाम चालवले जाईल. त्यामुळे, भूजल पातळी fकं वा
पष्ृ ठभागाच्या सवस जाणार नाहk.
ाधारण fनचरा पद्धतीवर कोणताहk प�रणाम होणार नाहk. खाणीत
पाणी सोडले
पुढkल उपाययोजना केल्या जातील:
• प्रकल्प प्रस्तावक हे सुfनिश्चत करेल क� fपण्याच्या उद्देशाने चांगल्या दजार्चे fपण्यायोग्य पाणी fदले जाईल. चांगल्या स्वच्छतेच्या सुfवधा (सेिप्टक टाक�सह शौचालये आfण सोक fपट) प्रदान केले जातील आfण चांगलk स्वच्छता राखलk जाईल.
• यंत्रसामग्रीच्या इंधनातून होणारk गळती टाळलk जाईल आfण कोणतीहk गळती झाल्यास ती योग्य प्रकारे हाताळलk जाईल. त्याचप्रमाणे, खचर् के लेले वंगण तेल इत्यादk सुरf�तपणे गोळा करून त्याची योग्य fवल्हेवाट लावलk जाईल.
१.१५ सांडपाणी व्यवस्था:
घरगुती सांडपाणी fवल्हेवाट सेिप्टक टाक�मध्ये टाकलk जाईल आfण त्यानंतर सोक fपट मध्ये.
१.१६ घनकचरा व्यवस्थापन:
खाणीतून कचरा fनमार्ण होण्याची शक्यता नाहk.
१.१७ आधारभूत पयार्वरणीय अभ्यास:
या �ेत्रातील fवद्यमान पयार्वरणीय प�रिस्थतीचे मूल्यांकन करण्यासाठ� प्रस्ताfवत प्रकल्प �ेत्राच्या १० fकमी fत्रज्येच्या प�रसरात ऑक्टोबर ते fडस�बर २०२२ म्हणजे; पावसाळ्यानंतरचा हंगाम या कालावधीत
म भूत पयार्वरणीय अभ्यास पयार्वरणाच्या आधारभतू पयार्वरणीय गुणव�ा डेटाचे परk�ण fवfवध
घटकांसाठ�, हवा, आवाज, पाणी, जमीन यासाठ� ऑक्टोबर ते fडस�बर २०२२ मधे करण्यात आले.
१.१७.१ हवामानशास्त्र:
प्रकल्प �ेत्रावर उत्पन्न झालेल्या हवामानfवषयक डटाचा सारांश
fठकाण-fवfशष्ट हवामान डेटा तक्ता क्र. ६ मध्ये fदलेला आहे आfण fवंड रोझ आकृ ती क्र. ४ मध्ये fदलk आहे.
तक्ता क्र. ६: �ठकाण fव�शष्ट हवामानfवषयक डेटा
अ.क्र. | म�हना | तापमान (oC) | सापे� आद्रर्ता (%) | पाऊस (mm) | ||
�कमान | कमाल | �कमान | कमाल | |||
१ | ऑक्टोबर २०२२ | १९ | ३४ | ३० | ९८ | ३९ |
२ | नोव्ह�बर २०२२ | २१ | ३२ | ७८ | ९५ | ८ |
३ | fडस�बर २०२२ | ११ | ३० | २० | ९५ | ७ |
एकू ण | ५४ | |||||
आकृ ती क्र. ४: fवंड रोझ आकृ ती - ऑक्टोबर ते �डस�बर २०२२ (IMD fव�शष्ट)
१.१७.२ सभोवतालची हवा गणव�ा िस्थती:
ऑक्टोबर ते fडस�बर २०२२ या कालावधीत प्रकल्प स्थळासह ८ fठकाणी आfण १० fकमी अभ्यास
�ेत्रातील गावांमध्ये अभ्यास �ेत्रातील वातावरणीय हवेच्या गुणव�ेचे fनरk�ण करण्यात आले. एकू ण
८ नमुने घेण्याच्या fठकाणांची fनवड हवामानशास्त्रीय प�रिस्थतीच्या आधारावर करण्यात आलk आहे. पाfटर्क्युलेट मॅटर (PM१०), सāम कण (PM२.५), सल्फर डायऑक्साइड (SO२) आfण ऑक्साइड ऑफ नायट्रोजन (NOX) च्या पातळीचे परk�ण केले गेले. वरkल आधारे, AAQ स्थानके ओळखलk गेलk आहेत आfण सभोवतालच्या हवेच्या गुणव�ेची स्थाने तक्ता क्र. ७ मध्ये सादर केलk आहेत. fनरk�ण प�रणामांची fकमान आfण कमाल मूल्ये तक्ता क्र. ८ अ, ८ ब, ८ क आ�ण ८ ड मध्ये सारांfशत केलk आहेत.
तक्ता क्र. ७: सभोवतालच्या हवेच्या ग व�ेचे �नर��ण क�द्रे
कोड | नमुना स्थान | प्रकल्पाच्या स्थळाच्या संदभार्त अंतर | प्रकल्पाच्या स्थळाच्या संदभार्त �दशा |
अ-१ | प्रकल्प स्थळ | -- | - |
अ-२ | झ�डपे ार गांव | ३.५ fकमी | पू |
अ-३ | भरkटोला गांव | २.५ fकमी | द |
अ-४ | ब�डेना गांव | १.५ fकमी | दप |
अ-५ | जामनारा गांव | ३.५ fकमी | दप |
अ-६ | राजटोला गांव | ४.५ fकमी | प |
अ-७ | मसेलk गांव | २.५ fकमी | उप |
अ-८ | कैमूल गांव | ४.५ fकमी | उ |
�ठकाणाचे नाव | अ-१ | अ-२ | अ-३ | अ-४ | अ-५ | अ-६ | अ-७ | अ-८ |
fकमान | ४५.२० | ४५.२० | ४६.२० | ४५.१० | ४५.२० | ४८.२० | ४७.२० | ४८.१० |
कमाल | ४९.९० | ५१.८० | ५१.३० | ५१.९० | ५१.९० | ५१.४० | ५३.४० | ५२.९० |
सरासरk | ४७.५२ | ४८.८९ | ४८.७० | ४८.२७ | ४७.८४ | ५०.०५ | ५०.५३ | ५०.६७ |
तक्ता क्र. ८: सभोवतालच्या हवेच्या गुणव�ेच्या प�रणामांचा सारांश तक्ता ८ अ: कण पदाथर् – PM१०
९८ व्या टक्केवारk | ४९.७६ | ५१.६२ | ५१.२६ | ५१.५८ | ५१.५८ | ५१.४० | ५३.२६ | ५२.८१ |
CPCB मानके | १०० | |||||||
सवर् मूल्ये मायक्रोग्र./घन.मी मध्ये आहेत
तक्ता क्र. ८ ब: स�म कण पदाथर् – PM२.५
fठकाणाचे नाव | अ-१ | अ-२ | अ-३ | अ-४ | अ-५ | अ-६ | अ-७ | अ-८ |
fकमान | १०.३० | ११.७० | १२.३० | १५.३० | १०.६० | १३.३० | १२.६० | १२.३० |
कमाल | १४.६० | १७.८० | १६.६० | २१.३० | १६.८० | १७.४० | १८.३० | १७.९० |
सरासरk | १२.४४ | १४.९७ | १४.९९ | १८.२३ | १३.३६ | १५.५९ | १५.६० | १५.०८ |
९८ व्या टक्केवारk | १४.५५ | १७.५७ | १६.५५ | २१.२१ | १६.७१ | १७.३१ | १८.२१ | १७.८१ |
CPCB मानके | ६० | |||||||
सवर् मूल्ये मायक्रोग्र./घन.मी मध्ये आहेत
तक्ता क्र. ८ क: सल्फर डायऑक्साइड - SO२
�ठकाणाचे नाव | अ-१ | अ-२ | अ-३ | अ-४ | अ-५ | अ-६ | अ-७ | अ-८ |
fकमान | २.२० | २.७० | २.३० | २.६० | २.८० | २.५० | २.६० | २.४० |
कमाल | ६.१० | ६.३० | ५.८० | ६.०० | ५.९० | ६.४० | ६.६० | ६.२० |
सरासरk | ४.६९ | ४.६० | ४.३१ | ४.३२ | ४.४९ | ४.६३ | ४.६५ | ४.३४ |
९८ व्या टक्केवारk | ५.९६ | ६.३० | ५.८० | ५.९१ | ५.८५ | ६.३५ | ६.५१ | ६.१५ |
CPCB मानके | ८० | |||||||
सवर् मूल्ये मायक्रोग्र./घन.मी मध्ये आहेत
तक्ता क्र. ८ ड: नायट्रोजन ऑक्साइड – NOx
�ठकाणाचे नाव | अ-१ | अ-२ | अ-३ | अ-४ | अ-५ | अ-६ | अ-७ | अ-८ |
fकमान | ४.८० | ५.२० | ४.९० | ५.१० | ४.९० | ४.९० | ५.०० | ५.३० |
कमाल | ८.६० | ९.३० | ८.९० | ९.०० | ८.९० | ९.४० | ९.५० | ९.०० |
सरासरk | ७.५० | ७.७६ | ७.५२ | ७.४५ | ७.३७ | ७.७० | ७.७५ | ७.५० |
९८ व्या टक्केवारk | ८.५५ | ९.३० | ८.८५ | ९.०० | ८.८१ | ९.४० | ९.४१ | ८.९५ |
CPCB मानके | ८० | |||||||
सवर् मूल्ये मायक्रोग्र./घन.मी मध्ये आहेत.
तक्ता ८ इ: काबर्न मोनोऑक्साइड– CO
िठकाणाचे नाव | अ-१ | अ-२ | अ-३ | अ-४ | अ-५ | अ-६ | अ-७ | अ-८ |
fकमान | < ०.१ | < ०.१ | < ०.१ | < ०.१ | < ०.१ | < ०.१ | < ०.१ | < ०.१ |
कमाल | < ०.१ | < ०.१ | < ०.१ | < ०.१ | < ०.१ | < ०.१ | < ०.१ | < ०.१ |
सरासरी | < ०.१ | < ०.१ | < ०.१ | < ०.१ | < ०.१ | < ०.१ | < ०.१ | < ०.१ |
९८ Dा ट�े वारी | < ०.१ | < ०.१ | < ०.१ | < ०.१ | < ०.१ | < ०.१ | < ०.१ | < ०.१ |
सवर् मूल्ये मायक्रोग्र./घन.मी मध्ये आहेत.
तीन मfहन्यांच्या सभोवतालच्या हवेच्या गुणव�ेच्या डेटाचे fवश्लेषण प�रणामी जागेवर तसेच प्रकल्पाच्या जवळपास अपfवंड तसेच डाउनfवडमध्ये चांगल्या वातावरणीय हवेची गुणव�ा दशर्वते. कण PM१० तसेच PM२.५ हे fवfहत मयार्देत आहेत. सल्फर डायऑक्साइड आfण नायट्रोजन ऑक्साइड पातळी fनधार्�रत मयार्देपे�ा खपच कमी आहेत त्यामुळे वातावरणातील हवेच्या गुणव�ेशी संबंfधत एकंदर fचत्र सकारात्मक आहे. बेसलाइन डेटा संकलनानुसार, मसेलk गावात कण पदाथ१० चे कमाल मल्य - ५३.४० मायक्रोग्र./घन.मी आfण ब�डेना गावात fकमान मल्य - ४५.१० मायक्रोग्र./घन.मी न�दवले गेले. बेसलाइन डेटा संकलनानुसार, कण पदाथर् २.५ चे कमाल मल्य ब�डेना गावात - २१.३० मायक्रोग्र./घन.मी आfण fकमान मूल्य प्रकल्प स्थळावर - १०.३० मायक्रोग्र./घन.मी न�दवले गेले. बेसलाइन डेटा संकलनानुसार,
, मसेलk गावात सल्फर डायऑक्साइडचे कमाल मूल्य - ६.६० मायक्रोग्र./घन.मी आfण प्रकल्प स्थळावर fकमान मूल्य – २.२० मायक्रोग्र./घन.मी न�दवले गेले. बेसलाइन डेटा संकलनानुसार, नायट्रोजन ऑक्साइडचे कमाल मूल्य , मसेलk गावात – ९.५० मायक्रोग्र./घन.मी आfण प्रकल्प स्थळावर fकमान मल्य – ४.८० मायक्रोग्र./घन.मी न�दवले गेले.
१.१७.३ वातावरणीय आवाज पातळी:
वातावरणीय आवाज पातळी fनरk�ण ८ fनरk�ण स्थानांवर केले गेले; ते सभोवतालच्या हवेच्या
गुणव�ेच्या fनरk�णासाठ� fनवडले गेले. ध्वनी रेकॉfडग क�द्रे तक्ता क्र. ९ मध्ये दशfर् वलk आहेत.
fनरk�ण प�रणाम तक्ता क्र. १० मध्ये सारांfशत केले आहेत.
तक्ता क्र. ९: सभोवतालच्या आवाजाची गणव�ा �नर��ण स्टेशन
कोड | नमुना स्थान | प्रकल्पाच्या स्थळाच्या संदभार्त अंतर | प्रकल्पाच्या स्थळाच्या संदभार्त �दशा |
एन-१ | प्रकल्प स्थळ | -- | - |
एन-२ | झ�डपे ार गांव | ३.५ fकमी | पू |
एन-३ | भरkटोला गांव | २.५ fकमी | द |
एन-४ | ब�डेना गांव | १.५ fकमी | दप |
एन-५ | जामनारा गांव | ३.५ fकमी | दप |
एन-६ | राजटोला गांव | ४.५ fकमी | प |
एन-७ | मसेलk गांव | २.५ fकमी | उप |
एन-८ | कैमूल गांव | ४.५ fकमी | उ |
तक्ता क्र. १०: सभोवतालच्या आवाज पातळी �नर��ण प�रणामांचा सारांश
समतल्ु य आवाज पातळी | एन-१ | एन-२ | एन-३ | एन-४ | एन-५ | एन-६ | एन-७ | एन-८ |
Ld (कमाल) | ५४.७ | ५२.४ | ५२.९ | ५४.८ | ४८.९ | ५३.८ | ५७.६ | ५७.९ |
Ld (�कमान) | ४३.२ | ४४.६ | ४२.२ | ४३.२ | ३६.८ | ४३.२ | ४४.६ | ४४.९ |
Ln (कमाल) | ४८.१ | ४८.५ | ४८.२ | ५०.२ | ४३.८ | ४८.१ | ५४.१ | ५०.८ |
Ln (�कमान) | ४०.२ | ४०.८ | ३८.६ | ४०.२ | ३४.६ | ४०.२ | ४१.७ | ४२.१ |
Leq (�दवस) | ५१.६ | ४८.६ | ४८.२ | ४९.९ | ४३.८ | ५०.३ | ५४.६ | ५२.७ |
Leq (रात्री) | ४२.१ | ४२.४ | ४०.९ | ४३.५ | ३६.४ | ४२.७ | ४३ | ४४.२ |
CPCB Ld Ln | ७५ | ५५ | ५५ | ५५ | ५५ | ५५ | ५५ | ५५ |
७० | ४५ | ४५ | ४५ | ४५ | ४५ | ४५ | ४५ |
* सवर् म ये dB(A) मधे
L min : fकमान आवाज पातळी रेकॉडर् केलk
L max : कमाल आवाज पातळी रेकॉडर् केलk
Ld : fदवस समतुल्य
Ln : रात्री समतुल्य
Ldn : fदवस-रात्र समतुल्य
�नष्कष:र्
प्रकल्प स्थळ एन-८ आfण कैमुल गांव (एन-५) येथे कमाल आवाज (fदवस) मूल्य ५७.९ dB (A) आfण जामनारा गांव (एन-५) येथे fकमान आवाज (fदवस) मूल्य ३६.८ dB (A) fनरk�ण केले. मसेलk गावात (एन-७) कमाल आवाज (रात्री) मूल्य ५४.१ dB (A) आfण जामनारा गांव (एन-५) येथे fकमान आवाज (रात्र) मूल्य ३४.६ dB (A) fनरk�ण केले.
कमाल आfण fकमान fदवसा समतुल्य आवाज पातळी ५४.६ ते ४३.८ dB (A) आfण कमाल आfण fकमान रात्रीच्या वेळी समतुल्य आवाज पातळी ४४.२ ते ३६.४ dB (A) च्या श्रेणीत आढळलk.
१.१७.४ पष्ठभाग आ�ण भजल गणव�ा:
भजल नमना स्थाने:
१० fकमी अभ्यास �ेत्रामध्ये खाणीच्या जागेच्या आसपास भूजल नमूना स्थाने fनवडण्यात आलk. अभ्यास
�ेत्रातून एकू ण आठ भजल नमुने गोळा करून त्यांचे fवश्लेषण करण्यात आले. प्रकल्पाच्या fठकाणापयतच अंतर आfण fदशा असलेले भूजल नमुने घेण्याची fठकाणे तक्ता क्र. ११ मध्ये fदलk आहेत.
तक्ता क्र. ११: भजल नमना स्थाने
कोड | नमुना स्थान | प्रकल्पाच्या स्थळाच्या संदभार्त अंतर | प्रकल्पाच्या स्थळाच्या संदभार्त �दशा |
जीडब्ल्य-ू १ | प्रकल्प स्थळ | -- | - |
जीडब्ल्यू -२ | झ�डपे ार गांव | ३.५ fकमी | पू |
जीडब्ल्यू-३ | भरkटोला गांव | २.५ fकमी | द |
जीडब्ल्यू-४ | ब�डेना गांव | १.५ fकमी | दप |
जीडब्ल्यू-५ | जामनारा गांव | ३.५ fकमी | दप |
जीडब्ल्यू-६ | राजटोला गांव | ४.५ fकमी | प |
जीडब्ल्यू-७ | मसेलk गांव | २.५ fकमी | उप |
जीडब्ल्यू-८ | कैमूल गांव | ४.५ fकमी | उ |
�नष्कष:र्
१० fकमी अभ्यास �ेत्रातील भजलाचे नमुने:
• गोळा केलेल्या भूजल नमुन्यांचा pH ७.०२ - ७.९७ च्या श्रेणीत होता
• नमुन्यांमधील एकू ण fवरघळलेले घन पदाथर् २६०.० - ५०५.० fमलkग्राम/fल च्या श्रेणीत होते.
• कडकपणा १२०.० - २८०.० fमलkग्राम/fल दरम्यान बदलत असल्याचे आढळले.
• क्लोराईड्सची सांद्रता २५.१६ - ७८.०२ fमलkग्राम/fल दरम्यान fभन्न असल्याचे आढळले.
• सल्फेट सांद्रता १५.९७ - ५७.९५ fमलkग्राम/fल दरम्यान fभन्न असल्याचे आढळले.
• सवर् नमुन्यांमध्ये जड़ धातु सांद्रता मयार्देत चांगलk असल्याचे आढळले.
पष्ृ ठभागाच्या पाण्याचे नमुने घेण्याची �ठकाणे:
१० fकमी अभ्यास �ेत्रामध्ये खाण च्या सभोवतालच्या पष्ृ ठभागाच्या पाण्याचे नमुने घेण्याची fठकाणे fनवडण्यात आलk. अभ्यास �ेत्रातून तीन पष्ठभागांवरkल पाण्याचे नमुने गोळा करण्यात आले. दोन
भ ष्ृ ठावरkल पाण्याचे नमुने प्रकल्प स्थळाच्या खालच्या प्रवाहातील आfण एक वरच्या भागातील होते.
प्रकल्प स्थळाच्या संदभार्त पष्ठभागांवरkल पाण्याच्या नमुन्याचे अंतर आfण fदशाfनदˇश तक्ता क्र. १२
मध्ये fदलेल्या आहे.
तक्ता क्र. १२: पष्ृ ठभागाच्या पाण्याचे नमने घेण्याची �ठकाणे
अ.क्र. | कोड | �ठकाण | प्रकल्पाच्या स्थळाच्या संदभार्त अंतर | प्रकल्पाच्या स्थळाच्या संदभार्त �दशा |
१ | एस.डब्ल्यू १ | खसु �पार गांव तलाव, खसु �पार गांव | ६.० fकमी | अपस्ट्रkम - उ�र-पवू र् |
२ | एस.डब्ल्यू २ | जांभळी धबधबा, जांभळी गांव | ८.० fकमी | डाउनस्ट्रkम - दf�ण |
�नष्कष:र्
१० �कमी अभ्यास �ेत्रातील पष्ठभागांवर�ल पाण्याचे नमने:
अभ्यास कालावधीत २ fठकाणी नमुने घेण्यात आले. नमुने आfण fवश्लेषण मानक पद्धतींनुसार केले गेले आfण नमुन्याची वारंवारता तीन वेळा/स्थीर होती. fनकालांचा सारांश खालk सादर केला आहे:
• गोळा केलेल्या पष्ृ ठभागाच्या पाण्याच्या नमुन्यांचा pH ७.२० - ७.४९ च्या श्रेणीत होता.
• नमुन्यांमधील एकू ण fवरघळलेले घन पदाथर् १६०.० - ४५५.० �मल�ग्राम/�ल च्या श्रेणीत होते.
• क्लोराईडची सांद्रता १७.६१ – ९८.१६ �मल�ग्राम/�ल च्या श्रेणीत होती.
• सल्फे ट्सची सांद्रता ११. ०३ - ४८.०७ �मल�ग्राम/�ल च्या श्रेणीत होती.
१.१७.५ मातीची गणव�ा:
मातीचे नमुने घेण्याच्या �ठकाणांचे स्थान:
मातीच्या गुणव�ेच्या भौfतक-रासायfनक वैfशष्ट्यांच्या fवश्लेषणासाठ� प्रस्ताfवत प्रकल्पाच्या आज ाजच्या १०
fकमी fत्रज्येच्या प�रसरात ८ नमने घेण्याच्या fठकाणांहून मातीचे नमुने गोळा करण्यात आले. तीन वेगवेगळ्या प्रकारच्या जfमनीतून मातीचे नमुने गोळा करण्यात आले, म्हणजे; शेती, कचरा (खाण साइट) आfण नापीक जमीन. मातीच्या नमुन्याची fठकाणे तक्ता क्र. १३ मध्ये प्रकल्पाच्या जागेच्या संदभार्त त्याच्या अंतर आfण fदशा दशfर् वलk आहेत.
तक्ता क्र. १३: मातीचे नमुने घेण्याची �ठकाणे
कोड | नमुना स्थान | प्रकल्पाच्या स्थळाच्या संदभार्त अंतर | प्रकल्पाच्या स्थळाच्या संदभार्त �दशा |
एस-१ | प्रकल्प स्थळ | -- | - |
एस-२ | झ�डपे ार गांव | ३.५ fकमी | पू |
एस-३ | भरkटोला गांव | २.५ fकमी | द |
एस-४ | ब�डेना गांव | १.५ fकमी | दप |
एस-५ | जामनारा गांव | ३.५ fकमी | दप |
एस-६ | राजटोला गांव | ४.५ fकमी | प |
एस-७ | मसेलk गांव | २.५ fकमी | उप |
एस-८ | कैमूल गांव | ४.५ fकमी | उ |
�नष्कष:र्
अभ्यास कालावधीत ८ fठकाणी नमुने घेण्यात आले. fनकालांचा सारांश खालk सादर केला आहे: fनकालांचा सारांश खालk सादर केला आहे:
• मातीच्या नमुन्यातील pH ६.६९ ते ७.५४ या श्रेणीत असल्याचे आढळून आले.
• स�fद्रय काबर्न ०.४७ - १.२१% च्या श्रेणीत आढळून आले.
• उपलब्ध नायट्रोजन N चे १३९.४८ - १८९.७२ fकलो/हेक्टर श्रेणीत आढळून आले.
• P म्हणून उपलब्ध फॉस्फेट्स ३०.३९ - ४६.१९ fकलो/हेक्टर च्या श्रेणीत आढळून आले.
• K म्हणून उपलब्ध पोटॅfशयम १७६.६४-३९१.४७ fकलो/हेक्टर च्या श्रेणीत आढळून आले.
१.१७.६ ज�मनीचा वापर जमीन आच्छादन वग�करण:
भमी आच्छादन वगर् आfण त्यांची व्याप्ती तक्ता क्र. १४ मध्ये सारांfशत केलk आहे.
तक्ता क्र. १४: अभ्यास �ेत्राचा जमीन वापर नमना
अ.क्र. | जमीन वापर वगर् (पातळी-I) | ज�मनीचा वापर/जमीन आच्छादन वगर् (पातळी - II) | �ेत्रफळ (चौ. �कमी) | �ेत्र (%) |
१ | वन | वन | १३७.६३ | ४३.८३ |
२ | पाणवठे | पाणवठा | २.०७ | ०.६६ |
३ | शेतजमीन | पीक जमीन | २१.६१ | ६.८८ |
पडझड जमीन | १४९.१० | ४७.४८ | ||
४ | बांधलेलk जमीन | बांधलेलk जमीन | १.८९ | ०.६० |
५ | पडीक जमीन | पडीक जमीन | १.६९ | ०.५४ |
एकू ण | ३१४.०० | १०० | ||
१.१७.७ १० �कमी अभ्यास �ेत्रात इकोलॉजी आ�ण जैवfवfवधता: अभ्यास �ेत्रातील द�ु मर्ळ आ�ण संकटग्रस्त वनस्पती:
साfहत्य सवˇ�णाच्या आधारे, भारतीय वनस्पतींच्या रेड डेटा बुक्समधन
, छ�ीसगडमधील दfु मर्ळ आfण लुप्तप्राय
वनस्पती प्रजातींची तपशीलवार यादk, fवशषत: राजनांदगांव िजल्ह्याच्या संदभार्त असे fदस येते क� तेथे
कोणत्याहk धोक्यात, दfु मळ वनस्पती प्रजाती नाहkत fकं वा धोक्यात, जास्त धोक्यात, सवार्त जास्त धोक्यात,
असुरf�त वनस्पती प्रजातींचे fनरk�ण केले गेले fकं वा अभ्यासाच्या कालावधीत न�द केलk गेलk आfण या वनस्पती प्रजाती सामान्यतः छ�ीसगड राज्यात आढळतात.
१० fकमी fत्रज्येच्या अभ्यास �ेत्रात वनस्पfत आfण प्राणी अभ्यास केला गेला आहे आfण अभ्यास �ेत्रात कोणतीहk लुप्तप्राय प्रजाती आढळलk नाहkत.
अभ्यास �ेत्रात वन्यजीव संर�ण कायदा, १९७२ नुसार संर��त �ेत्रांची उपिस्थती:
छ�ीसगड राज्य सरकारच्या MoEF&CC आfण वन fवभागाच्या अfधसूचनांनुसार, खाण भाडपट्टा
सीमेपासून १० fकमीच्या प�रघात कोणतहk जैव�ेत्र, व्याघ्र प्रकल्प, ह�ी अभयारण्य, राष्ट्रkय उद्याने,
वन्यजीव अभयारण्ये, संवधन राखीव आfण सामुदाfयक राखीव fठकाणी नाहkत.
१.१८ सामािजक-आ�थर्क पयार्वरण:
सामािजक-जनसांिख्यक�य िस्थती आfण १० fकमी fत्रज्यामधील समुदायांच्या कलची माfहती प्राथfमक सामािजक सवˇ�ण आfण जनगणना २०११ आfण ग्राम fनदˇfशके तील दय्यम डटाद्वारे संकfलत करण्यात आलk. अभ्यास
�ेत्राच्या सामािजक-आfथर्क िस्थतीचा सारांश तक्ता क्र. १५ मध्ये fदला आहे.
तक्ता क्र. १५: २०११ च्या जनगणनेनुसार अभ्यास �ेत्रातील लोकसंख्येचे fवतरण
अ. क्र. | तपशील | ०-३ �कमी | ३-७ �कमी | ७-१० �कमी | ० – १० �कमी |
१ | घरांची संख्या | ६४९ | ३४०० | ७४८७ | ११५३६ |
२ | पुरुषांची लोकसंख्या | १४३९ | ७६०१ | १७१७० | २६२१० |
३ | मfहलांची लोकसंख्या | १४६४ | ८०८३ | १७७५८ | २७३०५ |
४ | एकू ण लोकसंख्या | २९०३ | १५६८४ | ३४९२८ | ५३५१५ |
५ | अनुसfू चत जाती | ४२८ | ११८४ | ३७८५ | ५३९७ |
६ | अनुसfू चत जमाती | २०५३ | १०९९५ | २१३०६ | ३४३५४ |
७ | एकू ण लोकसंख्येचे % पुरुष | ४९.५६ | ४८.४६ | ४६.९४ | ४९.० |
८ | एकू ण लोकसंख्येच्या % मfहला | ५०.४३ | ५१.५४ | ५३.०६ | ५१.० |
९ | सरासरk घरगुती आकार | ४.४७ | ४.६१ | ४.६६ | ४.६३ |
१० | fलंग प्रमाण | १०१७ | १०६३ | १०३४ | १०४१ |
११ | पुरुष सा�र | १०८२ | ५६६१ | १२६२६ | १९३६९ |
१२ | मfहला सा�र | ८४१ | ४८३८ | १०१६० | १५८३९ |
१३ | एकू ण सा�र | १९२३ | १०४९९ | २२७८६ | ३५२०८ |
स्रोत: िजल्हा प्राथfमक जनगणना हँड बुक, गडfचरोलk, ग�fदया आfण राजनांदगाव, २०११
१.१९ अपे��त पयार्वरणीय प�रणाम आ�ण शमन उपायः
१.१९.१ वायु पयार्वरण:
ओपनकास्ट खाणकामामुळे हवेत वाहून येणारे कण हे मुख्य वायु प्रदषक आहेत. प्रस्ताfवत उत्सजर्नासाठ� खाणीच्या सवर् काजकाम एकाच वेळी १२ तास सतत चालू राहतील हे ल�ात घेऊन सवार्त वाईट
प�रिस्थतीसाठ� अदाज बांधण्यात आले आहेत.
हवेच्या गुणव�ेचे मॉडfे लंग केले गेले आहे आfण fवद्यमान आधारभ मल्ू यांमध्ये योगदान दणार्ये ा
लोहखfनज खाण fक्रयाकलापांमुळे वाढत्या उत्सजर्न भाराचे तपशील तक्ता क्र. १६ मध्ये fदले आहेत.
तक्ता क्र. १६: fवद्यमान आधारभतू म यांमध्ये योगदान दणार्ये ा खाण �क्रयाकलापांम
उत्सजर्नाचा वाढ�व भार
प्रदषक | आधारभतू सांद्रता (मायक्रोग्र./घनमी.) | वाढ�व (मायक्रोग्र./घ नमी.) | प�रणामी (मायक्रोग्र./ घनमी.) | CPCB मानदंड |
कण पदाथ१० (मायक्रोग्र./घनमी.) | ५३.४० | -- | ५३.४० | १०० (२४ प्रfत तास) |
सल्फर डायऑक्साईड (मायक्रोग्र./घनमी.) | ६.६० | ०.२५ | ६.८५ | ८० (२४ प्रfत तास) |
नायट्रोजनचे ऑक्साइड (मायक्रोग्र./घनमी.) | ४.८० | ०.१९ | ४.९९ | ८० (२४ प्रfत तास) |
काबर्न मोनॉक्साईड (fमलkग्राम/घनमी.) | < ०.१ | -- | < ०.१ | ४ (१ तास) |
१.१९.२ वायू प्रदषण �नयंत्रण उपाय:
वायू प्रदषणाच्या प्रभावावर fनयंत्रण ठे वण्यासाठ� खाणीमध्ये खालkल वायू प्रदषण fनयंत्रण उपाय लाग
केले जातील.
• खाणकामातनू fनघणारk धळ
कमी करण्यासाठ� खाणीतील खड्डा, कचर्याच्या fढगार्यावर आfण ध
दाबण्यासाठ� वाहतुक�च्या रस्त्यावर पाणी fशपं
• खाण कामगारांना डस्ट मास्क fदले जातील.
डण्याचा प्रस्ताव आहे.
• रस्त्यांवर साचलेले सैल साfहत्य साफ करण्यासाठ� जादा रस्त्यांची fनयfमत प्रतवारk केलk जाईल.
• वाहतूक वाहनांचे उत्सजर्न कमी करण्यासाठ� त्यांची fनयfमत देखभाल केलk जाते.
• रस्त्यावरkल साfहत्याची गळती रोखण्यासाठ� fटप्परचे ओव्हरलोfडग टाळले जाईल.
• लोड के लेले fटपर मुख्य रस्त्यांवर जाण्यापूव� ते ताडपत्रीने झाकले जातील.
वरkल वायू प्रदषण fनयंत्रण उपायांचा अवलंब केल्यानंतर या छोट्या-छोट्या खाणकामामुळे जवळपासच्या
गावांवर होणारे वायू प्रदषणाचे प�रणाम नगण्य असतील.
१.१९.३ आवाज पयार्वरण:
लोहखfनजाची वाहतूक आfण ब्लािस्टंग आfण fड्रfलग
यांसारख्या खाणकामांच्या माध्यमात
वाहनांच्या
हालचालkंमुळे प्रस्ताfवत खाणीतील आवाजाची पातळी fनमार्ण होईल. परंतु आवाजाचा स्पष्ट प्रभाव केवळ सfक्रय कायर् �ेत्राजवळच जाणवतो.
प्रस्ताfवत खाण खाणकामासाठ� ओपन कास्ट सेमी मेकॅ नाइज्ड पद्धतीचा अवलंब करणार असल्याने,
खाणकामामुळे आसपासच्या गावांवर फारसा प�रणाम होणार नाहk. तसेच, प्रस्ताfवत प्रकल्प
fक्रयाकलापांपासनू वस्त्या दर आहेत आfण प�रसर घनदाट आfण घनदाट जंगलाने वेढलेला आहे
ज्यामुळे प्रस्ताfवत प्रकल्प fक्रयाकलापांमुळे fनमार्ण होणार्या आवाजाचा प्रभाव कमी होईल. त्यामुळे प्रस्ताfवत प्रकल्पस्थळाच्या आसपासच्या वस्त्यांवर आवाजाचा कोणताहk प�रणाम होणार नाहk.
१.१९.४ आवाज प्रदषण �नयंत्रण उपाय:
खाणीमध्ये ध्वनी प्रदषण fनयंत्रणाचे उपाय सुचfवले आहेत.
• जेव्हा गरज असेल तेव्हा खाण कामगारांना इअर प्लग प्रदान केले जातील.
• वाहतुक�साठ� वापरल्या जाणार्या वाहनांची fनयfमत देखभाल केलk जाईल.
• आवाजाची पातळी कमी करण्यासाठ� ७.५ मीटर बॅ�रयर झोनमध्ये खाणीच्या बाज प्रदान केला जाईल.
े ह�रत पट्टा
• �रकाम्या ट्रकचा अवाजवी आवाज टाळण्यासाठ� खाणीत
वेग २५ fकमी/ताशी मयार्fदत असेल.
आत जाणार्या fकं वा सोडणार्या वाहनांचा
१.१९.५ भू कं पनेम े होणारा प�रणाम:
प्रस्ताfवत खाणी fड्रfलग आfण ब्लािस्टगं सह खाणकामासाठ� श्रेणी अ पद्धतीसह ओपनकास्ट सेमी
मेकॅ नाइज्ड अवलंब करेल. त्यामुळे खाणकामाम
१.१९.६ पाणी पयार्वरण:
े जfमनीच्या कं पनांवर होणारा प�रणाम नगण्य असेल.
वरkल खाणकामासाठ� एकू ण पाण्याची गरज २० KLD असेल आfण घरगुती पाण्याची गरज खाणीच्या fठकाणी पाण्याच्या टँकरने भागवलk जाईल. वरkल वापरातून सांडपाणी fनfमर्ती घरगुती वापरातनू
म्हणजेच ६.७१ KLD आहे. जे प्रामुख्याने स्वच्छतागह
ांमधन
जाईल. या सांडपाण्यावर सेिप्टक टाक�मध्ये
आfण त्यानंतर सोक fपटमध्ये प्रfक्रया केलk जाईल.
खाणीमध्ये नैसfगर्क वाfहन्या नाहkत. भूपष्ृ ठावरkल fकं वा भूजलाच्या गुणव�ेत बदल होण्याची शक्यता नाहk. खडकाळ भूभागाच्या उतारांवर खाणकाम चालवले जाईल. त्यामुळे, भजल पातळी fकं वा
पष्ृ ठभागाच्या सवसाधारण fनचरा पद्धतीवर कोणताहk प�रणाम होणार नाहk. खदानीतनू पाण्याचा
fवसगर् केला जाणार नाहk. पावसाच्या पाण्यामुळे धप आfण गाळ साचू नये म्हणून खाणीच्या खड्ड्याच्यां
बाज े गाळाचे खड्डे असलेले नाले बांधण्याचे प्रस्ताfवत आहे. गाळ काढू न टाकल्यानंतर फक्त ताज
पाणी जवळच्या हंगामी प्रवाहात सोडले जाईल.
१.२० ह�रत पट्टा fवकास:
आजबू ाजूच्या वातावरणात संर�ण आfण सुधारणा करण्यासाठ� आfण प्रस्ताfवत खाण fक्रयाकलापांमुळे
धळीचा प्रभाव कमी करण्यासाठ� ह�रत पट्टा fवकfसत केला जाईल. लागवड के लेले रोपटे फळ देणारk
आfण जाड आfण रुंद पाने असलेलk मूळ प्रजातींची छत fनसगर् असेल. एकू ण खाण भाडपट्टा �ेत्र
१०.३७ हेक्टर आहे आfण एकू ण खाण भाडपट्टा �ेत्राच्या ३३% म्हणजे; ३.४२ हेक्टरला ह�रतपट्टा म्हणनू fवकfसत करणे आवश्यक आहे. प्रस्ताfवत प्रकल्पाची fठकाणी घनदाट व घनदाट जंगलाने
वेढलेलk असल्याने आfण खाण भाडतsवावर आधीच झाडे उपलब्ध आहेत. जवळपास, २.५ हेक्टर
�ेत्रामध्ये चांगलk संख्या असलेलk झाडे उपलब्ध आहेत ज्याची देखभाल करता येईल आfण या झाडांमधलk मोकळी fठकाणी झाडे लावून व्यापलk जाईल. आम्हाला ०.९२ हेक्टर �ेत्र ह�रत पट्टा
म्हण fवकfसत करायचे आहे जे खाण भाडपट्टा �ेत्रात आधीच उपलब्ध असलेल्या झाडाच्यां मध्ये
आहे. खाणीच्या जागेवर ह�रत पट्टा �ेत्र सुधारण्यासाठ�, ७.५ मीटर सुर�ा �ेत्रावर व�ारोपण प्रस्ताfवत
आहे. तसेच, खाण भाडपट्ट्याच्या इतर भागात जसे क� प्रशासन कायार्लय, वाहतुक�च्या रस्त्यांच्या
शेजारk ह�रत पट्टा fवकfसत केला जाईल.
ह�रत पट्टा fवकासासाठ� व�ारोपणाचे काम फलोत्पादन त�ाशी सल्लामसलत करून केले जाईल. प्रfत
हेक्टर २००० रोपे fवचारात घेतल्यास, दरवष� लागवड करावयाच्या ७५% जगण्याचा दर fवचारात घेऊन एकू ण रोपांची संख्या आfण २५% fशल्लक गfृ हत धरून दर वष� लावल्या जाणार्या रोपांच्या लाग दराचा समावेश केला जाईल.
लागवड �ेत्राचा तपशील खालkलप्रमाणे आहे.
एकू ण खाण भाडपट्टा �ेत्र = १०.३७ हे. लागू ३३% ह�रत पट्टा �ेत्र = ३.४२ हे.
आ�ापय�त fवकfसत ह�रत पट्टा �ेत्र = २.५० हे. भfवष्यात ह�रत पट्टयाने व्यापले जाणारे �ेत्र = ०. ९२ हे.
MoEF&CC च्या fशफारशीनुसार प्रfत हेक्टर प्रस्ताfवत वनस्पती = २००० नग.
ह�रत पट्टा fवकासामध्ये लागवड करायच्या वनस्पतींची एकू ण संख्या (०.९२ हेक्टरसाठ�) = १८४० नग.
१.२१ व्यावसा�यक आरोग्य आ�ण स �ा व्यवस्थापन:
• सवर् कामगारांची fनयतकाfलक वैद्यक�य तपासणी (PME) भरतीपूव� आfण खाणकाम दरम्यान केलk जाते.
• खाणीतील एकू ण कामगार – ५ वषार्नंतर ८० तत्काळ कामगार संख्या हे १४९ असेल.
• प्रकल्पाच्या fठकाणी प्रथमोपचार सुfवधा पुरfवलk जाईल.
• खाण चालकांना वैयिक्तक संर�णात्मक उपकरणे (पीपीई) प्रदान केलk जातील ज्यामध्ये कान, डोळे आfण हात संर�ण उपकरणांव्यfत�रक्त सुर�ा हेल्मेट आfण पादत्राणे समाfवष्ट आहेत.
• कामगारांसाठ� डस्ट मास्क प्रदान केले जातील.
• खाण कामगारांसाठ� fपण्याचे पाणी आfण fनवारा fदला जाईल.
१.२२ पयार्वरण व्यवस्थापन योजना (EMP):
पयार्वरणावरkल प्रfतकू ल प�रणाम कमी करण्यासाठ� प्रभावी पयार्वरण व्यवस्थापन योजना लागू करण्यासाठ�, fवfवध पयार्वरणीय घटकांचे fनयfमत fनरk�ण करणे आवश्यक आहे. सुर�ा आfण पयार्वरण अfधकारk आfण इतर कामगारांच्या सहकायार्ने खाण व्यवस्थापक या �ेत्राच्या पयार्वरण व्यवस्थापन योजनेचे fनरk�ण करतील.
पयार्वरण व्यवस्थापन योजनेच्या अमलबजावणीसाठ� अथसंकल्प:
पयार्वरण व्यवस्थापन योजना प्रस्ताfवत प्रकल्प fक्रयाकलापांसाठ� दोन भागांमध्ये fवभागलk गेलk आहे
म्हणजे, एक भांडवलk खचर् आfण एक आवत� खच.
पयार्वरण व्यवस्थापन योजना साठ� राखन
ठे वलेला
एकू ण fनधी ४२.३४ लाख रुपये (रु. ०.४२ कोटk) आहे ज्यामध्ये भांडवलk खचर् ३३ लाख रुपये आहे आfण आवत� खचर् ९.३४ लाख रुपये आहे. पयार्वरण व्यवस्थापन योजनेसाठ� तपशीलवार अंदाजपत्रक खालkल तक्ता क्र. १७ मध्ये fदले आहे.
तक्ता क्र. १७: पयार्वरण व्यवस्थापन योजना अथसंकल्प
अ.क्र. | वस्तू | भांडवल� �कं मत (लाखांमध्ये) | आवत� खचर् (लाखांमध्ये) |
१ | वायू प्रदषण fनयंत्रण | ४.० | १.० |
२ | पावसाचे पाणी साठवण आfण जल प्रदषण fनयंत्रण | ४.० | १.० |
३ | पाण्याचे प्रदषण fनयंत्रण | ५.० | ०.५ |
४ | ध्वनी प्रदषण fनयंत्रण | १.० | ०.५ |
५ | पयार्वरण fनरk�ण आfण व्यवस्थापन | ४.० | २.३४ |
६ | व्यावसाfयक आरोग्य | २.० | १.० |
७ | ह�रत पट्टा fवकास | ११.० | २.० |
८ | सुर�ा व्यवस्थापन | १.० | ०.५ |
९ | अ�य ऊजार् प्रणालk | १.० | ०.५ |
एकू ण रक्कम | ३३.० | ९.३४ | |
एकू ण रक्कम (भांडवल खचर् आ�ण आवत� खच)र् | ४२.३४ | ||
एकू ण रक्कम (भांडवल खचर् आ�ण आवत� खच)र् | ०.४२३४ कोट� | ||
१.२३ सामुदा�यक पयार्वरण जबाबदार�:
प्रस्ताfवत प्रकल्प रस्ते, वाहतूक, वीज, fश�ण, स्वच्छता आfण आरोग्य सुfवधा यांसारख्या म
भतू
सुfवधांच्या तरतुदkद्वारे सावजfनक fहताला सfक्रयपणे प्रोत्साहन देईल. प्रस्ताfवत प्रकल्प हा ग्रीनfफल्ड
(नवीन) प्रकल्प आहे आfण सामुदाfयक पयार्वरण जबाबदारk अथसंकल्पची गणना त्याच्या श्रणीनुे सार
MoEF आfण CC fदनांक: ०१/०५/२०१८ च्या ऑfफस मेमोरँडममध्ये fवfहत के ल्यानुसार केलk आहे.
प्रस्ताfवत प्रकल्पाच्या भाड
वलk खचार्वर आधा�रत साम
ाfयक पयार्वरण जबाबदारk अथस
ंकल्प २०.०
लाख रुपये (रु. १०.१७ कोटkंच्या प्रकल्प खचार्च्या २%) असेल. तपfशलांचे fवभाजन आfण सामुदाfयक
पयार्वरण जबाबदारk उपक्रमांतगत fवचारात घते लेल्या उपक्रमांचा तक्ता क्र. १८ मध्ये fदलेला आहे.
तक्ता क्र. १८: प्रस्ताfवत सामुदा�यक पयार्वरण जबाबदार� उपक्रम आ�ण त्याचा अथसंकल्प
अ. क्र. | fव�शष्ट गरजांनुसार सामदु ा�यक पयार्वरण जबाबदार� अंतगर्त �नयोिजत उपक्रम | रक्कम |
१ | सामदु ा�यक आरोग्य सधु ारणे • प्रकल्पाच्या आसपासच्या गावांसाठ� स्वच्छताfवषयक सुfवधा | ३,००,०००.०० |
२ | सामुदा�यक �श�ण सुfवधा • शाळांना डस्कटॉप संगणक प्रदान करणे | ३,००,०००.०० |
३ | पायाभतू सfु वधांचा fवकास • हातपंप/बोअरवेलची देखभाल/दरुस्ती | १०,००,०००.०० |
४ | वनीकरण कायक्रम • गावातील रस्त्याच्या कडेला/पंचायत घर/सावजfनक आरोग्य क�द्र/शाळांमध्ये व�ृ ारोपण | २,००,०००.०० |
५ | समाज कल्याण उपक्रम • संबंfधत ग्रामपंचायतीच्या सूचनेनुसार सामाfयक समुदाय �ेत्र आfण गावातील मुख्य मागा�साठ� सौर पथ fदवे | २,००,०००.०० |
एकू ण रक्कम रु. | २०,००,०००.०० | |
एकू ण रक्कम (लाखांमध्ये) | २०.०० | |
१.२४ प्रकल्पाचे फायदे:
खाणकामासाठ� सुमारे १४९ व्यक्तींना काम देण्याचे प्रस्ताfवत आहे आfण रोजगारामध्ये स्थाfनक लोकांना प्राधान्य देण्याचे प्रस्ताfवत केले आहे. याfशवाय, अनेक लोकांना कंत्राटk नोकर्या, व्यवसायाच्या संधी, सेवा सुfवधा इत्यादk स्वरुपात अप्रत्य� रोजगार उपलब्ध होईल, यामुळे स्थाfनक लोकांचा आfथर्क स्तर वाढेल. स्थाfनक लोकांकडे वाहन खरेदk करण्याचा आfण लोहखfनजाच्या वाहतुक�साठ� त्यांच वाहन गुंतवून ठे वण्याचा पयार्य असू शकतो. यामुळे स्थाfनक लोकांसाठ� उत्पन्नाचे नवीन स्त्रोत fनमार्ण
होतील कारण हा दगर्म भाग जंगलाने वेढलेला आहे आfण त्यांची जीवनशैलk सुधारण्यासाठ� तेथे खप
कमी पयार्य उपलब्ध आहेत.
या �ेत्रातील खाणकामाचा प�रणाम या �ेत्राच्या सामािजक-आfथर्क वातावरणावर सकारात्मक होईल.
प्रत्य� आfण अप्रत्य�पणे रोजगार वाढेल आfण पायाभ सुfवधा उपलब्ध करून fदल्या जातील.
सुfवधा आfण दळणवळणाच्या चांगल्या
श्री fनमल चंद जैन यांना संभाव्य नकारात्मक प्रभाव कमी करण्यासाठ� खालkल उपाययोजना सुरू
करणे आवश्यक आहे:
⮚ वायू प्रदषण रोखण्यासाठ� पुरेशा धळ
fनयंत्रण उपायांची अमलबजावणी.
⮚ श्वसन आfण इतर संबंfधत fवकारांच्या घटना तपासण्यासाठ� प�रसरात सहा माfसक आरोग्य fशfबरे आयोिजत करणे.
⮚ स्थाfनक तरुणांमधील उद्योजक�य प्रfतभा वाढवण्यासाठ� उद्योजकता fवकास fशfबरे आयोिजत करणे.
१.२५ �नष्कष:र्
पयार्वरणीय आघात मल्ू यांकन अभ्यासाच्या आधारे, असे आढळून आले आहे क� धळ
ीच्या प्रदष
णात
fकरकोळ वाढ होईल, जे पाणी fशप fनयंfत्रत केले जाईल.
डू न आfण ट्रकमध्ये लोह खfनजाची वाहत
ताडपत्रीने झाकू न
खाण उपक्रमांमुळे सभोवतालच्या वातावरणावर आfण पयार्वरणावर नगण्य प्रभाव पडेल, खाणकामाच्या
अfधक कामांमुळे प�रसरात प्रत्य� आfण अप्रत्य� रोजगार fनfमती होईल.
त्यामुळे, श्री fनमल चद जनै खाणीच्या प्रस्ताfवत लोहखfनज खाणीतनू खfनजांच्या उत्खननाचा
प�रसराच्या सामािजक-आfथर्क वातावरणावर सकारात्मक प�रणाम होईल, असा सारांश fदला जाऊ शकतो.
*******