Beklentiler ve Yükümlülükler. Beklentiler, işgörenin; işinde ve örgütünde ne bulacağına dair sosyal normlardan, geçmiş istihdam deneyimlerinden ve gözlemlerinden ileri gelen inanışlarıdır. Yükümlülükler ise, işgörenin hak ettiğine veya alması gerektiğine inandığı ve işverenin bunları sunmak için söz verdiğini algıladığı konulardır. Bireyin beklentileri, mevcut koşullara ve diğer kişilerin beklentilerine uygun olmayabilir. Bu da kişinin ortamı ve diğer kişileri algılamasında yanılgılara sebep olabilir (Xxxx, 2008: 74-76). (Xxxxxxxxx ve Tükeltürk, 2010: 7) Çalışan psikolojisini anlamak açısından, aşağıdaki insan davranışları ile ilgili genellemeleri ortaya koymak önemlidir (Ünlü vd., 2004: 23-25,58-59): - Olumludan yana olmak: „Polyanacılık‟ da denilen bu özellikte insanlar, başka insanlar hakkında olumsuz değerlendirmelerden çok, olumlu değerlendirmeler yapma eğilimindedir. Örneğin, üniversite akademisyenlerinin öğrencilerini değerlendirirken, ortalamanın üzerinde not vermeye eğilimli olmaları. - Olumsuzluk etkisi: İnsanlar, bir bireyle, bir nesneyle veya bir konuyla ilgili izlenim oluştururken, olumsuz bilgiye özel olarak dikkat ederler. Yani bir insan hakkında bir değerlendirmede, onunla ilgili olumsuz bilgi, daha ağır bir etki yapar. Sözgelimi, eğer bir insan dolandırıcılık yaparsa; bu durum o insanın ahlaki yapısı anlamak ve açıklamak için oldukça yeterli bir bilgi olarak varsayılır. Ayrıca, başka biriyle ilgili olumlu bir davranış, sıklıkla, olması ve yapılması gereken bir davranış, doğal bir tutum olarak görülür ve pek dikkat çekmeyebilir. - Tutarlılık: Bireyler, diğer insanları kendi içinde tutarlı görme eğilimindedir. Örneğin bir insan, hem namuslu, hem cana yakın, hem sahtekâr ve soğuk olarak algılanmaz. Bununla birlikte, bireyin insanlar ile nesnelere algılanması, birbirinden farklıdır. İnsanlar, nesneleri tutarlı olarak algılamak zorunda değildir. Örneğin bir arabaya baktığınız zaman, arabayla ilgili olumlu ve olumsuz özellikleri birlikte görülebilir. Ama insanları hep tutarlı olarak görme eğilimi vardır. - Öncelik-sonralık etkisi: Bir kimsenin genel değerlendirilmesinde, ilk edinilen bilginin, sonradan edilenlerden daha etkili olduğu varsayımıdır. Bunun bir nedeni, ilk edinilen bilgi sonrakiler için bilişsel bir şema ya da zihinsel bir çerçeve oluşturmasıdır. Eğer sonraki bilgi ilkiyle çelişirse, zihin o bilgiyi yok saymaktadır. - Anlam yükleme: İnsanlar, her yeni bilgiyi, tek tek öğrenmek yerine bir bütün olarak anlamaya çalışırlar. Bireyin bir insan hakkında yeni bir bilgi...
