Karşılıklılık Kuramı. Bu kuram, insanların kendilerine yardım edenlere yardım edeceklerini ve onlara zarar verecek herhangi bir davranışta bulunmayacaklarını, yani, elde ettikleri yararlara karşılık olumlu davranış göstereceklerini ortaya koymaktadır (Yılmaz ve Çelik, 2012: 18). En kısa ifade ile bu teori, kişilerin kendilerine yardım edene, yardımla karşılık verecekleri varsayımına dayanmaktadır (Yılmaz ve Xxxxx, 2012: 18; Işılak ve Alev, 2012: 29). Bu teori, işgörenin örgüt için çalışmasına, örgütün de işgöreni istihdam etmesine sebep olan ve karşılıklı olarak elde edilen değerlerin veya sonuçların tatmin edici olması gerektiğini vurgular (Kaldırımcı, 1987: 119). Karşılıklılık kuramı, sözleşmenin oluşumunu etkileyen bireysel ve kurum içi faktörler ile sonuçların değerlendirilmesinin büyük ölçüde algısal oluşu bakımdan, psikolojik sözleşme kavramı ile benzerlikler göstermektedir. Örgütlerde çalışan ve yönetim arasında birbirlerine yaptıkları katkı karşılığında bazı beklentileri oluşmaktadır. Beklentileri karşılanan işveren ve çalışanların, yükümlülüklerini gerçekleştirme konusunda genellikle istekli olması ve olumlu karşılılık vermesi beklenir. Psikolojik sözleşme kavramında bu anlamda bir karşılıklılık ve bir alış- veriş söz konusudur. Bu nedenle karşılıklılık normu teorisinin, bu ilişkinin anlaşılmasında ve psikolojik sözleşmenin açıklanmasında önemli bir yeri vardır (Xxxxxx Xxxx ve Torun, 2012: 29; Xxxxxxxxx ve İslamoğlu, 2011: 20; İşçi ve Artan, 2010: 22,23). Ayrıca bu karşılıklılık durumu, işe yeni girmiş genç çalışanlar tarafından adil ve yeterli, eski çalışanlar tarafından ise son derece adaletsiz olarak algılanabilir. Yani, bir durum, genç çalışanlar tarafından psikolojik sözleşme ihlali olarak algılanmaz iken; çalıştıkları uzun yıllar boyunca bağlılıkları gözardı edilen eski çalışanlar, aynı durumu psikolojik sözleşme ihlali olarak görebilirler (Xxxxxxxxx ve İslamoğlu, 2011: 19). Psikolojik sözleşme literatürü, özellikle Xxxxxxxx (1989; 1995; 2001) etkisiyle son 25 yılda önemli ölçüde genişlemiştir. Ancak, bu kavram, sosyal değişim teorisi üzerine yapılan çalışmalarda belirgin olarak öncülleri olan, çok daha uzun ve daha derin bir soyağacına sahiptir (Xxxxxxxxx ve Xxxxxx, 2006: 114). Sosyal değişim kuramı, 1964 yılında Blau tarafından geliştirilmiştir. Bu kuram, belirli koşullar altında bireylerin, kendi faydalarına olan kişilere karşılık vermek için çaba göstereceklerini öngörmektedir (İplik, 2010: 39; Xxxxxxxxxxx ve Vergiliel, 2003: 329). Bu anlamda psikolojik sözle...
