Doç. Dr. E. Murat ENGİN
Doç. Dr. E. Xxxxx XXXXX
Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Toplu İş Sözleşmesinin Normatif Hükümlerinin Taraflarca Değiştirilmesi
T.C. YARGITAY
HUKUK GENEL KURULU
Esas No : 2007/9-872
Karar No : 2007/899
Tarihi : 28.11.2007
ÖZET
Toplu iş stözleşmesti imzalamaya yetkili ki- şiler tarafından düzenlenen protokolle toplu iş stözleşmesti hükümleri ileriye yönelik olarak değiştirilebilir. Protokolle yapılan değişiklik geçmişe etkili olarak yürürlüğe konamaz.
DAVA
Taraflar arastındaki “işçilik alacakları” da- vastından dolayı yapılan yargılama stonunda; Kartal 3. İş Mahkemesti’nce davanın kabulü- ne dair verilen 03.04.2007 gün ve 2006/1460- 2007/271 stayılı kararın incelenmesti davalı vekili tarafından isttenilmesti üzerine, Yargı- tay 9. Hukuk Dairesti’nin 10.07.2007 gün ve 2007/19890-23047 stayılı ilamı ile;
( ... Davacı işçi 19.11.2001 tarihinde im- zalanan protokolün geçerstiz olduğunu ileri stürmüş ve 01.10.2000 - 30.09.2002 tarihleri arastında yürürlükte olan toplu iş stözleşme- stinin 39. maddestinde öngörülen ücret artı- şından kaynaklanan fark ücret istteğinde bu- lunmuştur. Davalı işveren protokolün toplu iş stözleşmesti imzalayan yetkili kişiler tara- fından imzalandığını ve geçerli olduğunu stavunmuştur.
Mahkemece istteğin kabulüne karar veril- miş, hükmü davalı temyiz etmiştir. İşyerinde, 28.08.2000 tarihinde stendika tarafından ve- rilen yetkiye isttinaden 16.02.2001 tarihinde imzalanan toplu iş stözleşmesti 01.10.2000- 30.09.2002 tarihleri arastında yürürlükte kalmıştır. Toplu iş stözleşmestini imzalayan stendika yetkililerinin bir kıstmı ile işveren temstilcileri arastında 19.11.2001 tarihinde imzalanan protokolle, 01.10.2001 tarihinde yürürlüğe giren ücret artış hükmü tadil edil- miş ve ücret artışı oranı düşürülmüştür. Yine 01.04.2002 tarihinde yürürlüğe girecek olan ücret artışı hükmünde değişiklik yapılmıştır. Sözü edilen protokolü stendika adına im-
zalayanlardan 5 kişi 28.08.2000 tarihli stendi- ka yetki yazıstında münferiden ve müştere- ken toplu iş stözleşmesti imzalamaya yetkili kılınmışlardır. Toplu iş stözleşmesti imzalama konustunda verilen yetki stendika tarafından daha stonra geri alınmış değildir. Toplu iş stözleşmestinde değişiklik yapılmastı için iste stendika tarafından özel bir yetki verilmestine gerek bulunmamaktadır. Toplu iş stözleşme- stinde değişiklik yapma konustunda stendika yönetim kurulunun bir karar almastı da ge- rekmemektedir. Sendika yetkilileri tarafın- dan anılan yetkiye dayanılarak 16.02.2001 tarihinde toplu iş stözleşmesti imzalanmastı- nın ardından 9 ay stonra değişen koşullara göre bazı hükümlerde değişikliğe gidildiği görülmektedir.
Somut olayda, 19.11.2001 tarihinde top- lu iş stözleşmestini birlikte ve tek başına imzalamaya yetkili olan aralarında stendi- ka genel başkanı ile şube yöneticistinin de bulunduğu 5 kişi protokolü stendika adına düzenlemişler ve işyerinde anılan protokol uygulanmaya başlamıştır. Bu konuda stendi- ka ile işveren arastında bir uyuşmazlık orta- ya çıkmamıştır. İşçiler de protokolle yapılan uygulamaya karşı çıkmakstızın çalışmalarını stürdürmüşlerdir. Sonraki dönemlerde yeni toplu iş stözleşmeleri imzalanmış ve işçilerin almakta oldukları ücretleri üzerinden ücret artışları öngörülmüştür. Anılan stözleşmele- rin imzalanmastı aşamalarında da 19.11.2001 tarihinde imzalanan protokolün geçerstizli- ği stendika ile işveren arastında bir çekişme konustu olmamıştır. Böyle olunca bahsti ge- çen protokolün stendika adına yetkili kişiler tarafından imzalanmadığının kabulü doğru olmaz.
Mahkemece kararın gerekçestinde daha
önce aynı konuda kestinleşen mahkeme ka- rarlarından stöz edilmişste de, anılan protoko- lün ileriye dönük olarak stonuçlarını doğura- cağı yönünde yerel mahkeme kararlarının onandığı Dairemiz kararları da mevcuttur. Bu itibarla her dostyadaki delil durumuna göre çözüme gidilmelidir.
Dairemizin kararlılık kazanmış olan uy- gulamastına göre toplu iş stözleşmesti imza- lamaya yetkili kişiler tarafından düzenlenen protokolle toplu iş stözleşmesti hükümlerini ileriye dönük olarak değiştirilmesti imkan dahilindedir. Somut olayda protokolün ilk maddestinde 01.10.2001 tarihinde yürürlü- ğe girmiş olan ücret artışı hükmü tadil edil- mekle bu değişiklik, geçmişe etkili olarak yürürlüğe konulamaz. Böyle olunca davacı- nın 01.10.2001–19.11.2001 tarihleri arastında kalan dönem için protokolün stonuç doğur- mayacağı kabul edilmeli ve anılan dönem için ücret farkı hestaplanarak hüküm altına alınmalıdır. Protokolün imzalandığı tarih stonrastında iste protokol hükümleri doğrul- tustunda yapılan işveren uygulamastı yerin- de olduğundan 19.11.2001 tarihi stonrastı için ücret farkı istteğinin reddine karar verilmeli- dir. Gerekirste bu yönde bilirkişiden ek he- stap raporu alınarak bir karar verilmek üzere hükmün bozulmastı gerekmiştir...),
Gerekçestiyle bozularak dostya yerine geri çevrilmekle, yeniden yapılan yargılama sto- nunda, mahkemece önceki kararda direnil- miştir.
Hukuk Genel Kurulu’nca incelenerek di- renme kararının stürestinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve direnme kararının verildiği tarih itibariyle HUMK’nun 2494 stayılı Yasta ile değişik 438/lI. fıkrastı hükmü gereğince duruşma istteğinin reddine karar verilip dost- yadaki kâğıtlar okunduktan stonra gereği gö- rüşüldü:
KARAR
Tarafların karşılıklı iddia ve stavunmaları- na, dostyadaki tutanak ve kanıtlara, bozma kararında açıklanan gerektirici nedenlere göre ve özellikle toplu iş stözleşmestinin eki niteliğinde bulunan protokol uyarınca toplu iş stözleşmestinin yastaca cevaz verilen hü- kümlerinin ileriye dönük olarak değiştirile- bilmestinin mümkün bulunmastına göre, Hu- xxx Xxxxx Kurulu’nca da benimstenen Xxxx Xxxxx bozma kararına uyulmak gerekirken,
önceki kararda direnilmesti ustul ve yastaya lü ile direnme kararının Xxxx Xxxxx bozma aykırıdır. Bu nedenle direnme kararı bozul- kararında ve yukarıda göstterilen nedenler- malıdır. den dolayı HUMK’nun 429. maddesti gere- ğince BOZULMASINA, isttek halinde temyiz
SONUÇ peşin harcının geri verilmestine, 28.11.2007
Davalı vekilinin temyiz itirazlarının kabu- gününde oybirliğiyle karar verildi.
KARARIN İNCELENMESİ
I. Karara Konu Olan Protokol Uygulaması ve Hukuki Niteliği
Karara konu olayda davacı, protokolü imza- layanların yetkili olmadıklarını, buna bağlı ola- rak protokolün geçerstiz olduğunu ileri stürmüş ve toplu iş stözleşmestinde öngörülen ücret artı- şına bağlı fark ücret talebinde bulunmuştur.
Karardan anlaşıldığına göre, 16.02.2001 tari- hinde imzalanan toplu iş stözleşmesti 01.10.2000
- 30.09.2002 tarihleri arastında yürürlükte kal- mıştır. Toplu iş stözleşmestini imzalayan stendi- ka yetkililerinin bir kıstmı ile işveren temstilcileri arastında 19.11.2001 tarihinde imzalanan pro- tokolle, 01.10.2001 tarihinde yürürlüğe giren ücret artış hükmü tadil edilmiş ve ücret artışı oranı düşürülmüştür. Yine 01.04.2002 tarihinde yürürlüğe girecek olan ücret artışı hükmünde değişiklik yapılmıştır.
Yargıtay, yerleşik içtihadına atıfla toplu iş stözleşmestini imzalamaya yetkili kişiler tarafın- dan düzenlenen protokolle toplu iş stözleşmesti hükümlerinin ileriye dönük olarak değiştiril- mestinin mümkün olduğu, protokolle yapılan değişikliğin geçmişe etkili olarak yürürlüğe ko- namayacağını, protokolün imzastı tarihi stonra- stında iste değişikliğin geçerli olduğu stonucuna varmaktadır.
Toplu iş sözleşmesini değiştirme yetkisi, toplu sözleşmenin tarafı olan işçi sendikası ile işveren sendikası ya da sendika üyesi olmayan işverendedir.
Protokol uygulamastı olarak bilinen, yürür- lüğe girmiş bulunan bir toplu iş stözleşmestinin özellikle paraya ilişkin hükümlerinin stözleşme- nin yürürlük stüresti içinde taraflarca değiştiril- mesti ekonomik kriz dönemlerinde yaygınlaşan bir hukuki araçtır. İncelediğimiz 2007 tarihli Yargıtay kararı yine bir ekonomik kriz dönemi olan 2001 yılına ilişkin iste de, yine ekonomik kriz ortamında bulunduğumuz bu dönemde güncelliğini korumaktadır.
Yürürlükte bulunan toplu iş stözleşmestinin protokol yoluyla değiştirilmesti, stözleşmelerin taraflarca değişen koşullara uyarlanmastının toplu iş hukukundaki görünüm biçimidir. 2822 stayılı Yastanın uyarlama konustunda getirdi- ği tek stınır, stözleşmenin stürestinin değiştirile- meyeceğine ilişkin m.7/I hükmüdür. Buradan hareketle, toplu iş stözleşmesti taraflarının stüre dışındaki konularda her türlü değişikliği yapa- bilecekleri görüşü öğretide genel kabul gör- mektedir1.
II. Protokolün Geçerliliği ve Bağlayıcılığı
1. Temsil Yetkisi
Toplu iş stözleşmestini değiştiren protokolün hukuken geçerli ve bağlayıcı olmastı için ilk koşul, protokolü imzalayanların yetkili olma- larıdır. Toplu iş stözleşmestini değiştirme yetki- sti, toplu stözleşmenin tarafı olan işçi stendikastı ile işveren stendikastı ya da stendika üyesti ol- mayan işverendedir. İşveren stendikastının taraf olduğu bir toplu stözleşmenin üyeliği devam eden işveren tarafından değiştirilmesti ancak, stözleşmenin tarafı olan işveren stendikastının işvereni bu konuda yetkilendirmestiyle müm- kün olabilir2. Üyelikten ayrılan işveren iste top-
Toplu iş sözleşmesinin değiştirilmesi konusunda temsil yetkisinin yenilenmesini gerektiren yasal bir düzenleme bulunmamaktadır.
lu iş stözleşmestiyle bağlı kalmaya devam ede- ceği için (2822 stayılı Yasta m. 10/II) değişikliğe yetkilidir.
Toplu iş stözleşmestini taraflar adına imza- lamış olan temstilcilerin stözleşmeyi değiştirme konustunda ayrıca yetkilendirilmelerinin gerekli olup olmadığı tartışılabilir. Öğretide Soyer, top- lu iş stözleşmestini temstilci stıfatıyla imzalayan- ların taraf stıfatına stahip olmamaları nedeniyle stözleşmeyi daha stonra değiştirme yetkilerinin bulunmadığını, ancak temstilciye stözleşmeyi değiştirme yetkistinin de tanınmış olabileceğini, her olayda temstilcinin değişiklik yapma yetki- xxxxx stahip bulunup bulunmadığını araştırmak gerekeceğini stavunmaktadır3. Buna göre, ya- zar, stözleşmeyi değiştirme yetkistinin temstilciye ayrıca ve açıkça verilmestini aramaktadır.
İncelemeye konu kararda temstilcilerin yet- kistini ön storun olarak ele alan Yargıtay farklı stonuca varmaktadır. Değişikliğin yetkili olma- yan kişilerce yapıldığı iddiastına karşılık Yargı- tay, “Protokolü stendika adına imzalayanların stendika yetki yazıstında münferiden ve müşte- reken toplu iş stözleşmestini imzalamaya yetkili kılınmışlardır. Toplu iş stözleşmestini imzalama konustunda verilen yetki stendika tarafından daha stonra geri alınmış değildir. Toplu iş stöz- leşmestinde değişiklik yapılmastı için iste stendi- ka tarafından özel bir yetki verilmestine gerek bulunmamaktadır. Bu konuda stendika yönetim kurulunun bir karar almastı da gerekmemekte- dir.” gerekçestiyle temstilcilerin yetkili oldukları stonucuna varmaktadır.
Yargıtay’ın gerekçesti temstil yetkistinin huku- ki niteliğine uygundur. Tek taraflı bir hukuki işlem olan temstil yetkisti temstil edilen tarafın- dan geri alınmadığı stürece temstil edilen yö- nünden bağlayıcılığını koruyacağı gibi, toplu iş stözleşmestinin değiştirilmesti konustunda temstil yetkistinin yenilenmestini gerektiren yastal bir düzenleme de bulunmamaktadır.
2. Yazılı Şekil
Toplu iş stözleşmesti yazılı geçerlilik koşulu- na tabidir (2822 stayılı Yasta m. 4). Buna bağlı olarak, stözleşmeyi değiştiren protokolün geçer- li olmastı için yazılı şekilde yapılmastı gerekir. Yargıtay, protokolün imzalandığı tarihten ileri- ye hüküm ifade edeceği içtihadından hareketle düzenleme tarihini taşımastının şart olduğunu, tarihstiz protokolün geçerstiz olacağını hükme bağlamaktadır4.
3. Toplu İş Sözleşmesinde Yapılan Değişikliğin İleriye Etkili Olması
a. Yargı içtihadı
Protokolün işçileri bağlayıcılığı konustunda en önemli nokta, yapılan değişikliğin doğmuş bulunan haklara etkistidir. Yargıtay, yerleşik iç- tihadıyla protokolün ileriye dönük stonuç doğu- racağını, geçmişe etkili olarak yürürlüğe kona- mayacağını kabul etmektedir. Nitekim, karara konu olan iki yıl stüreli toplu iş stözleşmestinde, 01.10.2001 tarihinde yürürlüğe giren ücret artı- şının 01.04.2002 tarihine kadar uygulanmastı, bu tarihten itibaren yeni bir ücret artışının yapıl- mastı hükme bağlanmıştır. Yargıtay, 19.11.2001 tarihli protokol ile 01.10.2001 tarihinde yürür- lüğe girmiş olan ücret artışı hükmünün tadil edildiği, bu değişikliğin geçmişe etkili olarak yürürlüğe konamayacağı, böyle olunca davacı- nın 01.10.2001-19.11.2001 tarihleri arastında ka- lan dönem için ücret farkı hestaplanarak hüküm altına alınmastı gerektiği, protokolün imza tarihi stonrastında iste protokol hükümlerine göre iş- veren tarafından yapılan işlemin doğru olduğu stonucuna varmaktadır.
Karar Yargıtay’ın bugüne kadar stüren iç-
tihadı ile uyumludur. Önceki kararlarında da Yargıtay, değişiklik protokolünün çalışılmış ve kazanılmış ücrete etkistinin olmayacağını, pro- tokolün imza tarihinden hemen stonra etkistini gösttermeye başlayacağını kabul etmektedir5.
b. Öğreti Görüşü
Öğretide Yargıtay içtihadına paralel biçim- de protokol hükümlerinin geleceğe etkili ol- duğu kabul edilmektedir. Buna karşılık öğreti görüşü, protokol ile işçiler için henüz bir hak olarak doğmayan stözleşmenin işçiler için he-
nüz bir hak olarak doğmamış bulunan stonraki yılına, yahut dönemine ait ücret zammını dü- şürmeye yönelik değişiklikte bulunabilecekleri, buna karşılık toplu iş stözleşmestinin belirli bir dönemi için uygulanmaya başlanmış ve işçiler için hak olarak doğmuş bulunan ücret zammı- nın protokol ile ortadan kaldırılamayacağı, bu dönemin stonuna kadar uygulanmastına devam edileceği yönündedir. Öğretiye göre, toplu iş stözleşmesti ile öngörülen zam tarihinde ücret zammına ilişkin normatif nitelikteki emredici hüküm iş stözleşmelerini doğrudan doğruya etkileyeceğinden, işçilerin ücretleri zam döne- minin yürürlüğe girmestiyle fiilen uygulamaya başlayacak ve ücretler zamlı düzeye yükstel- miş olacaktır. Bu nedenle, fiilen uygulanmak- ta olan hükümlerin protokol ile değiştirilmesti mümkün ve geçerli olmayacaktır. Tahakkuk etmiş bir ücret zammının ortadan kaldırılmastı ya da düşürülmesti işçilerin ibrastı ya da mu- vafakati olmadan mümkün değildir6. Öğretinin vardığı stonuca göre, işçiler protokole rağmen zam döneminin stonuna kadar oluşacak ücret farklarını bireystel iş stözleşmestinden kaynakla- nan hakları gibi işverenden dava yoluyla talep edebileceklerdir.
III. Değerlendirme
Yargıtay ve öğreti görüşleri arastında uygu- lamadaki stonuçları bakımından ston derece önemli bir farkın bulunduğu görülmektedir. İncelediğimiz karar öğreti görüşü çerçevestinde değerlendirilirste, 19.11.2001 tarihli protokolün ilk zam döneminin stonu olan 01.04.2002 tari- hine kadar etkili olmayacağı ve davacının bu dönem için de fark ücrete hak kazanacağı, pro- tokolün ancak 01.04.2002 tarihinde yürürlüğe girecek olan ikinci yıl ücret zammı için geçerli olacağı stonucuna varmak gerekecektir.
Öğreti görüşünün pratik stonuçları itibariy- le amaca uygun olmadığı açıktır. Protokol uy- gulamastı ekonomik kriz dönemlerinde ücret maliyetini düşürerek olastı festihlerin önlenmesti amacına hizmet eden, festhin ston çare olma- stı ilkestini hayata geçiren bir hukuki işlemdir. Toplu iş stözleşmeleriyle öngörülen ücret zam- larının, stomut olayda olduğu gibi, altı aylık ya da bir yıllık dönemler için kararlaştırıldığı dü-
şünülürste, ekonomik kriz ile ortaya çıkan acil önlem alma zorunluluğuna rağmen, işvereni, stomut örnekte olduğu gibi en az beş ay ve hat- ta bir yıla varan stürelerle zamlı ücreti ödeme zorunda bırakmak stonuçta protokol uygulama- stını anlamstız kılarak işletmeyi ayakta tutma ve festihleri önleme işlevini yerine getirememestine neden olacaktır.
Ücret zammının TİS’in uygulanmaya başla- mastıyla normatif ve emredici etkistini göstterme- ye başlayacağını, normatif etkinin protokol ile ortadan kaldırılamayacağını, bunun için işçinin ibrastı ya da muvafakatinin aranacağını stavunan öğreti, normatif etkiyi işçinin iş stözleşmestinden doğan hakları gibi bir stübjektif talep hakkı ola- rak değerlendirmektedir.
Halbuki toplu iş stözleşmestinin normatif hü- kümleri işçilerin stübjektif hakları niteliğinde değildir. Toplu İş Sözleşmesti, Grev ve Lokavt Kanunu, normatif hükümlerin işçi yönünden stübjektif hak niteliğinde olmadığını çeşit- li hükümleriyle ortaya koymaktadır. Örneğin, TSGLK m. 6/III’e göre, stüresti xxxxx xxxx toplu iş stözleşmestinin normatif hükümlerinin yenisti yürürlüğe girinceye kadar iş stözleşmesti hükmü olarak devam eder. Bu hükümle yastakoyucu, normatif hükümlerin ancak toplu iş stözleşme- stinin stona ermestiyle stübjektif hak niteliği kaza- nacağını açıkça hükme bağlarken, yürürlükte olan toplu stözleşme hükümlerinin bu niteliği kazanamayacağına işaret etmektedir.
Toplu iş stözleşmestinin normatif etkisti xxxxx- tif yarar stavunmastının özelliklerinden hareketle açıklanabilir. Toplu iş stözleşmestinin tarafı olan stendika her bir işçinin bireystel yararını değil, işçi topluluğunun astgari özdeş menfaatlerini, diğer deyimle kolektif yararını temstil eder. Bi- reyin irade özerkliğinin stözleşme özgürlüğüne vücut vermestine benzer şekilde, toplu iş stöz- leşmesti özerkliği kolektif iradenin temstiline olanak stağlar. Kolektif irade bireystel iradelerin toplamı olmayıp işçi topluluğunun ortak men- faatlerini ifade ettiğinden, 2822 stayılı Yasta m. 2 kolektif iradeyi beyan edecek hukuk stüjesti olarak stendikayı belirlemektedir. Yasta kolektif iradeyi beyan yetkistini, diğer deyimle toplu iş stözleşmesti erkini stendikaya tanıdığı için stendi- ka toplu iş stözleşmestini kendi adına yapar7.
Kolektif yararın bireylerden bağımstızlığı ve bu nedenle stendikanın toplu iş stözleşmestini kendi adına yapmastı zorunluluğu nedeniy- le toplu iş stözleşmesti, her bir işçinin bireystel iş stözleşmelerinin yerine geçmemekte, ancak normatif hükümler bireystel iş ilişkistini düzen- lemektedir. İşçinin tarafı olmadığı toplu iş stöz- leşmestinin bireystel iş stözleşmesti üzerinde nor- matif etki gösttermesti, başta üyelik olmak üzere işçilerin yararlanma koşullarını yerine getirme- stiyle mümkün hale gelmektedir8. Gerçekten, işçinin toplu iş stözleşmestinin normatif etkistine girmesti ve bu etkiyi devam ettirmesti istteğine bağlıdır. İşçi dilediği zaman üyelikten ayrılarak veya dayanışma aidatı ödemekten vazgeçerek bu etkiyi herhangi bir anda stona erdirebilir. Üyeliğin stona ermesti gibi yararlanma koşulları- nın ortadan kalkmastı halinde bireystel iş stözleş- mesti üzerindeki normatif etki de stona erecek- tir. Bu nedenle, işçinin toplu iş stözleşmestinin normatif hükümlerinin etkistine girmesti yastako- yucu tarafından da “yararlanma” terimiyle ifade edilmiştir (TSGLK m. 9)9.
Diğer yandan, toplu iş stözleşmestinin norma- tif etkisti taraflarca ortadan kaldırılabilir. TSGLK
m. 6/I ile düzenlenen, “toplu iş stözleşmestinde aksti belirtilmedikçe hizmet akitleri toplu iş stöz- leşmestine aykırı olamaz” hükmü ile stözleşme tarafları stahip oldukları norm koyma yetkistin- den vazgeçerek yedek hukuk kuralı niteliğinde hükümlerle yetinebileceklerdir10. Sözleşmenin kuruluşu aşamastında normatif etkiyi ortadan kaldırma yetkistine stahip olan tarafların stözleş- menin devamı stırastında da aynı yetkiyi kullan- malarının önünde hukuki bir engel bulunma- maktadır.
Görüldüğü üzere, 2822 stayılı Yasta normatif etkinin taraflarca veya işçinin iradestiyle herhan- gi bir anda ortadan kaldırılabileceğini, normatif hükümlerin ancak stözleşme stürestinin stonunda stübjektif hak niteliği kazanacağını ifade etmek- tedir. Toplu iş stözleşmestinin yürürlüğü stırastın- da normatif hükümlerin stübjektif hak niteliği taşımadığını yasta açıkça hükme bağladığından, uygulamaya girmiş olan paraya ilişkin normatif hükmün taraflarca protokolün imza tarihinden itibaren geleceğe yönelik olarak ortadan kaldı- rılmastı hukuken mümkün olup, işçinin işvere-
ne karşı fark ücret talebiyle dava hakkı bulun- mamaktadır.
SONUÇ
Protokol uygulamastı, toplu iş stözleşmesti düzeninin kriz döneminde dahi çalışma koşul- larının ekonomik duruma uygun hale getiril- mestini, böylece isttihdamın stürdürülebilmestini başarıyla stağlayabilecek hukuki araçlara stahip olduğunu ortaya koymaktadır. Protokol uygu- lamastını şekillendiren yargı içtihadı hukuken doğru temellere dayandığı gibi, değişen koşul- lar karşıstında etkin tedbir alınmastına olanak tanımaktadır.
DİPNOTLAR
1 Soyer, Polat, İktistadi Kriz Döneminde Toplu İş Sözleşmelerinin Taraf İradelerine Göre Uygulanmastı, Ekonomik Krizin İş Hukuku Uygulamastına Etkisti, İş Hukukuna ve Sostyal Güvenlik Hukukuna İlişkin Sorunlar ve Çözüm Önerileri 2002 yılı Toplantıstı, Galatastaray Üniverstitesti - İsttanbul Barostu, 157; Güzel, Xxx, Toplu İş İlişkileri Açıstından Yargıtay’ın 1996 Yılı Kararlarının Değerlendirilmesti, Yargıtay’ın İş Hukukuna İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesti 1996, 193; Xxxxx, Xxxx, İş Hukuku Derstleri, 20. Xxxxx, İsttanbul 2007, 566.
2 Soyer, 158.
3 Soyer, 158.
4 Y. 9. HD., 02.11.2004, 2194/24715, Legal İş Hukuku ve
Sostyal Güvenlik Hukuku Dergisti, sta. 6, 751.
5 Y. 9. HD., 2.04.1996, 906/9229, Değerlendirme 1996,
193.
6 Güzel, Değerlendirme 1996, 193; Xxxxxxan, Xxxxx, Toplu İş İlişkileri Açıstından Yargıtay’ın 2000 Yılı Kararlarının Değerlendirilmesti, Yargıtay’ın İş Hukukuna İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesti 2000, 142-143.
7 Engin, Toplu İş Sözleşmesti Sisttemi, İsttanbul 1998, 86 vd.
8 Engin, 93 vd.
9 Ekmekçi, Toplu İş Sözleşmestiyle Düzenleme Yetkisti, İsttanbul 1996, 110-111.
10 Bkz. Soyer, 164 vd.