WIT WOLF

Die Worcester-bomplanter xx xxxxxx van bevryding

Tafelberg

Aan elke slagoffer wat ná vergifnis steeds met die pyn, letsels en herinneringe

moet saamleef.

Ek het Stefaans Xxxxxxx se naam vir die eerste keer in 2002 by die oud-Vlakplaasbevelvoerder Xxxxxx xx Xxxx gehoor. Ek het Xx Xxxx gereeld in die Pretoria-Lokaal-gevangenis besoek en hy het genoem dat hy besorg was oor die jong man wat saam met hom daar aangehou is.

Stefaans is van Upington na Pretoria oorgeplaas en het in dieselfde afdeling xxxxxx waar verskeie regses aangehou is. Onder hulle was Xxxxx Xxxxx-Xxxxx, moordenaar van die destydse xxxxx van die SA Kommunistiese Party, Xxxxx Xxxx, en Xxxxx Xxxxxxx, Xxx Xxxxxxx xxx xxx Xxxxxxxxxx en Xxxxxxx Xxxxxxx, almal lede van die Afrikaner-Weerstandsbeweging.

Daar het Xx Xxxx die saadjie by Stefaans geplant wat sy pad na versoening oopgemaak het. Hy het hom oor die jong man ontferm net xxxx Xxx Xxxxxxx jare tevore gedoen het. Maar waar Xxx Xxxxxxx ’n ontvanklike jong seun in ’n wêreld van haat en uiteindelik moord ingelyf het, het Xx Xxxx positiewe energie in Stefaans se doellose lewe agter tralies geblaas. Hy het vir hom ’n positiewe vaderfiguur geword.

Xx Xxxx het my gereeld uit die tronk xxxxx en van Stefaans se probleme vertel. Ek het mettertyd uit ons gesprekke agtergekom watter stryd tussen Xx Xxxx en Xxx Xxxxxxx gewoed het om die xxxx en siel van die jong Stefaans. Aan die een xxxx was die fanatiese Israel Visie-geloof waarmee Xxx en sy twee luitenante, Xxxxxxx Xxxxxxx en Xxxxx Myburgh, Stefaans onder hul beheer wou hou. Aan die xxxxx xxxx het Eugene eerlike goedheid in Stefaans xx xxxx raakgesien en hy wou hom help.

Ek het toe begin om Stefaans oor naweke in die tronk te besoek. Dit was in die tyd toe hy met die hulp van sy staatmaker-vriendin dr Xxxxxxx Xxxxxxxxx na sy slagoffers begin uitreik het.

Xx Xxxx het dit sy lewenstaak gemaak om Stefaans te red. Ek het hierdie stryd eerstehands ervaar. Hy het telkens tydens my besoeke en in driftige telefoonoproepe my hulp gevra. Soms was hy regtig moerig. Xxx het ek geweet daar was weer harde woorde en dreigemente tussen hom en Xxx Xxxxxxx oor hoe die Israel Visie- xxxxx met die jong man se kop gesmokkel het. Ander kere kon ek die desperaatheid en moedeloosheid in sy stem hoor.

Die magstryd het jare geduur, maar Xx Xxxx het nooit moed opgegee nie. Hy het geweet Stefaans het een brandende begeerte in xx xxxx wat xxx uiteindelik sou red uit die Israel Visie se kloue – sy begeerte om met sy slagoffers versoen xx xxxx.

Vir my was die hoogtepunt van Xxxxxxxx se pad na versoening een middag laat in Januarie 2013 toe ’n groot groep van sy Worcester-slagoffers in die Vredestrein op Pretoria xx xxxxxx aankom. Hulle was doodmoeg ná die lang rit en ’n onseker afwagting het in die gespanne atmosfeer geheers.

In die groep was Xxxx Xxxxxxxxxx, ’n tenger vroutjie wat dié noodlottige dag in Shoprite ernstige beenbeserings in die ontploffing opgedoen het. Vir my was dit ’n merkwaardige geleentheid xx xxxx te ontmoet in die hotel waar die groep tuisgegaan het en met xxxx xx gesels. Dit was duidelik dat sy respek onder die ander afgedwing het. Ondanks haar nagmerrie-ondervinding het hierdie merkwaardige vrou daarin geslaag om vanaf nêrens uit te styg tot ’n xxxxx in xxxx gemeenskap. Vandag is sy iemand wat internasionaal gerespekteer word.

Die dag toe ek Xxxx ontmoet het, het die spanning xxxx geloop – hul ontmoeting met Xxxxxxxx in die tronk het voorgelê. Niemand het geweet wat om te verwag nie …

Vir my is Xxxxxxxx Xxxxxxx die verpersoonliking van versoening in ons land. Sy lewensverhaal van swaarkry, verkeerde keuses en uiteindelike bevryding moet aan die wêreld vertel word as voorbeeld vir ons almal.

DE WET POTGIETER

WORCESTER, 24 DESEMBER 1996

Die Shoprite-winkelsentrum in Russelstraat op Worcester is bedrywig. Dit is die dag voor Kersfees en oral druk en beur xxxxx xx vir oulaas inkopies te doen. Harde Kersmusiek oor die luidsprekers maak die feestelike atmosfeer nog vroliker.

By die ingang van die Shoprite-xxxxxx staan ’n reuse-Kersboom met gekleurde liggies en behangsels. Rooi en goue balle blink oral tussen sy takke. Om die boom lê ’n xxxxxx geskenke toegedraai in feestelike papier. Die winkende liggies en helder versiersels betower die kinders en lok xxxxx xxxxx. ’n Xxxxx staan grootoog na die boom en kyk.

Hulle sien nie die groot man wat sy pad tussen die mense oopdruk en na die xxxxxx xx ingang mik nie. Hy knyp ’n pakkie xxxxx xx arm vas, mooi in Kerspapier toegedraai. Sy oë flits gespanne heen en weer, maar in die feestelike atmosfeer steur niemand hulle aan hom nie, elkeen xx xxxxx met sy eie ding. By ’n sement-vullishouer enkele meter van die Kersboom buk hy en sit die pakkie daarin. Xxx xxxx hy haastig weg sonder om terug te kyk. Oomblikke later is daar ’n swaelreuk om die vullishouer wat xxxxxx xxxx die arkade versprei. In die feestelike gedruis let enkele mense dit op; die res steur hulle nie veel daaraan nie.

’n Straatblok weg naby die Narotam-apteek op die hoek xxx Xxxxxxx-en Adderleystraat steur mense hulle ook nie aan die netjiese jong man met die seunsgesig wat daar wag nie. Ook hý het ’n pakkie by hom wat in Kerspapier toegedraai is. Hy lyk heel rustig, maar hou tog onderlangs die polisiekantoor dop wat laer af in die straat is, langs die landdroshof. Op die sypaadjie voor hom is daar ’n gedruis xxx xxxxxx waar ’n xxxxx informele xxxxxx xxx stalletjies het. Niemand let op dat hy nie een keer aan die sigaret in sy hand teug nie.

In Shoprite wag lang xxxx xxxxx by die kasregisters, elkeen met ’n mandjie of waentjie vol inkopies. Die kassiere is moeg, maar xxx vriendelik, probeer hul bes om die mense so vinnig as moontlik te help. Een vryf aan haar neus, die reuk van swael skielik skerp op die lug. Naby die Kersboom het ’n man langs die vullishouer gaan staan, leun half daarteen.

Xxx doof ’n harde slag die vrolike Kersmusiek eensklaps uit. Die krag van die ontploffing slinger mense deur die lug, verbrokkel die winkelvensters in dodelike skerwe. Skrapnel en glasskerwe skiet oor ’n wye area, kerf en sny ledemate en verwoes lewens in ’n oogwink. Die man wat oomblikke tevore nog teen die vullishouer geleun het, lê ’n ent verder – albei xx xxxx is afgeruk.

Buite die Narotam-apteek hoor die jong man die oorverdowende slag. Dis die teken waarvoor hy gewag het. Hy maak vir oulaas seker dat niemand hom dophou nie. Xxx xxxxx hy die pakkie xx xxxx met die brandende sigaret in sy hand aan, sit dit vinnig in ’n blou plastiekvullishouer. Die xxxx xxx xxx drie minute om weg te kom. Hy draai rustig om en stap doodluiters oor die pad. Xx xxx die sigaret vir ’n swart man wat van vooraf aangeloop kom, want self xxxx xx nie.

In Shoprite val bloeiende en paniekbevange mense verward oor mekaar se voete in ’n poging om van die geweld en chaos weg te kom. Xxxxx xxx en skreeu terwyl hulle deur die verstikkende rookwolke na die naaste uitgang hardloop. Xxxxx sit beseerde mense verdwaas, te geskok om te besef wat gebeur het. Naby die Kersboom strompel ’n bloedbesmeerde meisietjie xxxxx. Sy probeer huilend wegkom, haar hele xxxx oopgeskeur. ’n Veiligheidsbeampte xxxx die kind op en hardloop na buite.

In die chaos hoor van die slagoffers nie eens die geweldige slag van die tweede bom wat enkele minute later buite die apteek ontplof nie. Orals is pandemonium, en in die verte begin die sirenes van noodvoertuie loei. Dit is Dinsdag 24 Desember 1996 en vir die mense van Worcester, die Xxx-Kaapse dorp wat minute gelede nog ongestoord in die somerson lê en bak het, xxx Kersfees nooit weer dieselfde wees nie.

HOOFSTUK 1

My ma loop weg

My ma het op ’n dag ’n paar munte in my hand gesit. “Xxxxxx, vat die geld, xxx gaan xxxx xx vir jou en jou sussies lekkers,” het xx xxxx. Toe het sy omgedraai en weggestap. Op daardie oomblik het ek nog nie geweet die son gaan later die dag sy glans vir my verloor nie. Ek het niksvermoedends weggedraf kafee toe. By my terugkeer was my ma weg.

Daardie dag toe sy weggeloop het en ons vier kinders alleen by my pa gelos het, staan helder in my kleintydherinneringe uit. In ’n volmaakte wêreld sou my herinneringe dié wees van ’n gelukkige xxxxx met ’n pa en ’n ma en vier kinders wat saam vakansie hou, kuier, lag en speel. Maar ons lewe nie in ’n volmaakte wêreld nie en dit was nie hoe my kinderdae verloop het nie.

Xx xxx nie onthou presies hoe oud ek was toe sy uit ons lewe verdwyn het nie, maar dit was waarskynlik kort voordat ek skool toe is of net daarna. Dis iets wat my selfs nou nog in die nagte laat wakker lê; wat heeltyd by my spook. Baie oggende word xx xxxxxx met die gedagte: Hoe sou dinge vir my uitgewerk het as sy nie daardie dag besluit het xx xxxx goed te vat en weg te gaan nie?

Xx xxx onthou hoe sy daardie dag die geld vir my gegee het. Op pad kafee toe het ek reeds geweet wat ek vir ons gaan koop: fireballs, ons gunsteling-lekkers. Net Xxxxx, my jonger suster, sou gewone niekerbols kry omdat sy nog xx xxxxx was en die fireballs haar mond gebrand het.

By my teruggekeer was my ma nie in die huis nie. Aanvanklik het ek nie besef dat sy weggeloop het nie. Later, toe my pa van die werk kom en vra waar my ma is, het ek besef iets is xxxx.

Xx xxxxx herinnering wat ek van my ma het is een van ’n dag toe sy in die kombuis gestaan en stryk het. Ek het by die tafel gesit en

probeer om my naam te skryf. My ouers het my Stefan genoem en ek sou eers jare later, toe Xxxxxxxx Xxxxxxxx xxx xxx Xxxxxxxxxx in my xxxx gekom het, Stefaans word. Ek het in die kombuis gesit en my naam met ’n xxxxx pen op een van die houthangers geskryf. Die bondel wasgoed wat my ma xxxx xxxxx het langs my op die tafel gelê. XXXXXX, het ek geskryf.

Dit is al kleintydherinnering wat xx xxx xxxx het – die dag in die kombuis toe sy gestryk het en die dag toe sy weg is. Ek sou graag herinneringe wou xxxxxxx van ’n ma wat ons kleintyd in die bed gesit het, ’n xxxxxx vir ons gelees het en ons nag gesoen het. Xx xxx egter nie een so ’n oomblik onthou nie. Dalk het ek dit net xx xxxx weggebêre.

My vroegste herinnering is van ’n drieslaapkamerhuis op Virginia, op die Vrystaatse Goudveld. My pa, of Xxxxxxx, xxxx ons kinders en sy vriende hom genoem het, het nie op die goudmyne gewerk nie, maar wel op ’n asbesmyn.

Ons het in ’n tipiese mynershuis met wit mure en ’n bruin dak in Xxxxxxxxx 000 xxxxx. Ons erf was groot met lekker speelplek vir ons om te baljaar.

Daar was nooit geld vir luukshede nie, maar tog is in al ons basiese behoeftes voorsien. Xxxxx en Xxx xxx Xxxxxx het links van ons gebly. Ons kinders het hulle “Oupa” en “Ouma” genoem, al was daar geen familieband tussen ons nie. Die laerskool Saaiplaas was net een of twee strate agter ons. Daar het xx xxxx xxxx en skryf.

Ons is vier kinders en ek is die enigste seun, gedoop Xxxxxx Xxxxxxxxx Xxxxxxx, gebore op 22 Oktober 1977 (dieselfde dag as die Leeu van Xxx-Transvaal, die Boeregeneraal Koos de la Rey). Xxxxxxxxx is die oudste en ’n jaar ouer as ek. Ná my xxxx Xxxxx, ’n jaar jonger, en xxx ons babasussie, Xxxxxxx, wat vier jaar jonger as ek is. Ons het haar Lollo genoem.

Ons was nog almal baie xxxxx toe my ma ons huisgesin vir haar nuwe lewe verruil het. Xxxx met xxx xx weg is, en waarheen sy gegaan het, weet ek tot vandag toe nie. Nie dat dit vandag meer xxxx xxxx nie.

Iemand wat nog nie deur ’n soortgelyke ervaring is nie, xxx xxx weet watter impak dit op ’n xxxxx seuntjie het nie. Xx xxxx onmiddellik die xxxx by jouself. Wat het ek verkeerd gedoen? Xxxxxx kom my ma nie terug huis toe nie? Xxxx sy ooit weer terugkom? Wanneer gaan xx xxxx terugkom? Hoekom het sy my nie gegroet nie? Het xx xxxx kwaad gemaak? Dit is van die vrae wat die hele tyd in my kop xxx draai het. Saans voordat ek aan die slaap geraak het, het ek gebid en vir Liewe Xxxxx gevra om asseblief my xxxxxx xxxx huis toe te bring. Dit het nooit gebeur nie.

Ek blameer nie my ouers vir my gewelddadige leefwyse nie. Maar tog kan mens nie die gevolge van ’n liefdelose ouerhuis miskyk nie. Dit is ook die vraag wat die Amerikaner Xxxxx Xxxxxx, ’n voormalige rassis en skinhead, gevra het: “Wat as ek beter ouers gehad het?” Xxxx Xxxxxxx noem in xx xxxx The Five Love Languages dat elke kind ’n xxxxx basiese behoefte aan liefde het en die wete dat hy of sy welkom is. Xxxxxx Xxxxxxx, ’n bekende Britse antropoloog, meen kinders wat nie liefde kry nie, is biochemies, fisiologies en sielkundig baie anders as dié wat wel liefde gekry het.

My ma was weg, maar ons xxxx xxxx aangaan. Xxxxxxx het sy bes gedoen om ons te versorg, ondanks die xxxx dat hy homself xxxx doodgedrink het. Nadat my ma weg is, het hy al meer gedrink, so asof hy sy pyn wou wegsuip. Later kon hy nie meer sonder alkohol funksioneer nie.

Daar was altyd kos op die tafel en skoon klere om aan te trek, maar ek dink dit het nogal baie van Fielies geverg om ons so op sy eie te versorg, om die dubbele rol van vader en xxxxxx xx vertolk. Sy chroniese drankprobleem het egter nooit gemaak dat hy aggressief raak en op ons vloek of skreeu nie. Smiddae wanneer hy by die huis kom, het hy kos gemaak en eers wanneer ons klaar geëet het, is xx xxxxx toe om verder te drink. Daar sou xx xxx tot hy die volgende môre moet gaan werk, sonder om weer uit te kom.

Fielies het vroeër jare in die gevangenisdiens as wag in die kombuis gewerk en daar het hy homself laat tatoeëer. Die lekkerste vir my en my sussies was xxx, terwyl hy so sonder ’n hemp op die bed gelê het, half beneweld van al die drank, om al sy tatoes met ons kokipenne in te kleur.

Al was hy nooit saans nugter nie, het hy elke aand vir ons stories uit die Kinderbybel gelees. Agterna het hy xxx vrae gevra xx xxxxx xx xxxx dat ons aandagtig geluister het. Een aand kon ek nie die vorige aand se dagstukkie onthou nie. Toe vra Fielies of ek die name van die vier Ninja Turtles (karakters in ’n destydse strokiesprent) kon opnoem. “Xxxxxxx, Xxxxxxxxx, Xxxxxxxx en Xxxxxxxxxxxxx,” het ek dit afgerammel, sonder om te besef dat xx xxxx in een van Fielies se “strikke” getrap het. “Jy xxx die name van comic-helde maar jy xxx xxx die name van God se geloofshelde nie,” het hy geantwoord. Dit was nie vir hom nodig om my te verbied om TV te kyk as straf nie, ek het my les geleer.

Fielies was ’n lidmaat van die Xxxxx Xxxxxxxxx-kerk en hy het ons Sondae by die kerk gaan aflaai. Hy sou nooit self in die kerk ingaan nie. Ek dink hy het skuldig gevoel oor sy drankmisbruik, maar tog wou hy hê dat ons die Here xxxx xxx en daarom het hy ons geneem en in die motor vir ons gewag.

Fielies het ons ook aangemoedig om om die blok te draf. Dit was ’n taamlike groot blok en hy het ons altyd kans gegee om eerste weg te spring en wanneer ons al ’n hele ent gehardloop het, het hy agterna gekom. Hy het ons elke dag ingehardloop en ver gewen, maar dit het my net gemotiveer om nog harder te probeer. Ek het vas geglo daar gaan nog ’n dag kom wat ek my pa gaan wen, en boonop sonder ’n voorsprong.

Vir my was Xxxxxxx ’n wonderlike pa en ek het, ten spyte van die drank, net goeie herinneringe aan hom. Waar geld tekortgeskiet het, het liefde die gapings gevul.

Later in my laerskoolloopbaan het ek aan atletiek begin deelneem. Altyd lang afstande. Een van my sterkste teenstanders was Xxxx Xxxx. Xxx het Fielies sy bakkie buite die skoolterrein teenaan die xxxxxxx geparkeer en in die bakkie vir my sit en kyk. Hy sou nooit in die skoolterrein inkom nie. Ek dink hy het geweet hy drink te veel en wou ons nie in die skande steek nie. Wanneer ek xxx in die pylvak afkom, kon ek Fielies daar voor teen die draad sien en xxx het xx xxxxx uitgehaal vir hom.

Ek en my sussies xxxx Xxxxxxx smiddae in die tuin help. Daardie jare was die A-Team ’n program wat die hele Suid-Afrika vasgenael voor die televisieskerms gehou het; ook in die Coetzee-huis was dit gewild. Terwyl die eerste xxxx van die A-Team aan die gang was, kon net die drie meisies kyk – xx xxxx voortgaan om die tuin nat xx xxxx of ander werkies rondom die huis doen. Met die tweede gedeelte kon ek gaan kyk en xxx xxxx my sussies weer tuin natlei. Ek het Fielies op ’n keer gevra hoekom ek nie die hele A-Team kon kyk nie. “Jy’s ’n man en al die aksie vind aan die einde van die program plaas, daarom moet jy daardie xxxx kyk,” was die antwoord. Ek het nooit weer daaroor gekla nie.

Xxxxxxx was xxxxxx, maar nie onnodig xxxxxx of onbillik nie en hy het eintlik ’n baie goeie xxxxxx xxxxx om ons te dissiplineer. Xx xxx nie onthou dat hy ooit sy hand vir enigeen van ons kinders gelig het nie, maar as hy straf uitgedeel het, was dit soms bitter swaar. Hy het my eenkeer ’n duur les met my duiwe geleer.

Hy het my gehelp om ’n hok te bou sodat ek ’n paar duiwe kon aanhou. Ek het uit my sakgeld vir die duiwe voer gekoop en een maand het ek versuim om dit te doen. Fielies het eenvoudig die hok xx xxxx oopgemaak sodat die duiwe kon wegvlieg. Ek was woedend. Xx xxx nie ’n stokperdjie hê sonder om daarvoor om xx xxx nie, het hy bloot gesê. ’n Pak slae sou waarskynlik ook seer gemaak het, maar ek sou gou daarvan vergeet het. Maar die les wat ek daardie dag geleer het, xxx my nou nog by. Wanneer ’n mens iets het om te versorg, xxxx xx dit nie in die steek laat nie.

Later het ek by Fielies xxx neul vir ’n katjie en uiteindelik het hy ingewillig. Tot vandag toe is katte my gunsteling-troeteldiere. Op ’n dag het ek oor die straat gestap om by ’n maat te gaan speel. Spokie, my wit katjie, het agterna gehardloop en ’n motor het haar doodgery. Ek het vreeslik gehuil. Later het ek vir Xxxxxxx gevra of ek maar ’n ander katjie kon kry, maar hy het geweier: “Jy is nog nie volwasse genoeg om na ’n xxxx xx xx xxxx nie,” het xx xxxx.

’n Ander les wat ek by Xxxxxxx geleer het, was toe ek my draadkar verkoop het. Ons tuinwerker het vir my ’n draadkar gebou en aan die begin het xx xxx daarmee gespeel. Op ’n dag het xx xxxxx besluit om dit aan een van die seuns in ons straat te verkoop. Later, toe ek vir

Fielies vra om vir my ’n speelgoedkarretjie te koop, wou hy niks weet nie. “Jy xxx die karretjie ook verkoop,” het hy verduidelik.

Ons lekkerste speelplek as kinders was die asbesmyn waar Xxxxxxx gewerk het. Hy het soms toegelaat dat ek stokkiesdraai xx xxxx met xxx xx die myn te gaan. Hy het ’n xxxxx eenvertrek- sinkkantoortjie by die myn gehad met ’n reuse-mynhoop daaragter waarteen ons altyd uitgehardloop het.

Vandag xxxxxxx xx elkeen van daardie herinneringe as iets besonders, en is ek dankbaar dat ek en Fielies op ’n goeie voet uitmekaar is.

Tog het alles nie altyd voor die wind gegaan nie: Xxxxxxx was ’n hele paar keer in-en-uit ’n rehabilitasiesentrum. Wanneer hy weg is, het Oupa Danie by ons kinders in die huis kom xxx. Ek het sy name geërf, Xxxxxx Xxxxxxxxx. Xxxx Xxxxx was die posmeester op Xxxxxxxxx-Xxxxxx. Hy het seëls versamel en het altyd Brut- naskeermiddel gebruik. Tot en met my vrylating het ek net Brut gebruik. My ander oupa en ouma, dié aan moederskant, onthou ek skaars. Ek weet net hulle name is Xxxx Xxxx en Xxxx Xxxx.

Ek dink Xxxxxxx het sy bes probeer om uit die kloue van die drank te ontsnap, maar ongelukkig kon hy nooit volkome daarin slaag nie. Later jare het xx xxx gevra waarom hy so baie gedrink het, maar hy kon nie regtig ’n rede verskaf nie. Waarskynlik – ek weet ek probeer nou ná jare in die tronk dinge beter verstaan – het dit baie te make gehad met die tyd wat hy as ’n bewaarder in die gevangenisdiens gewerk het. Daar is nogal ’n kultuur van drankgebruik onder die bewaarders, want hulle verkeer onder geweldige hoë druk. Drank is xxx ’n xxxxxx xx te ontspan en van alles te vergeet. Xxxxxxx se drankmisbruik het totaal buite beheer geraak nadat my ma weg is. Hy het nooit weer na ’n ander vrou gekyk of ooit weer met ’n ander vrou uitgegaan nie. Vir hom was daar net een vrou en dit was Xxxx Xxxxxx. (My ma het haar naam later na Lizbé verander.)

Die onderwysers en bure het geweet van Fielies se drankmisbruik. Iemand het waarskynlik gedink ons kinders ly gebrek en het ’n

maatskaplike werker xxxxx. Dit help in sekere gevalle, maar in my geval het dit ’n yslike letsel gelaat.

Een middag toe ek by die huis kom, was daar twee vreemde vroue daar. Hulle was maatskaplike werkers en het mooi gepaai en baie heuning om ons kinders se monde gesmeer. “Julle gaan saam met ons na ’n plaas waar daar ’n xxxxx maatjies en baie perde is,” het hulle gesê, en bygevoeg “net totdat Xxxxx gesond is.” Dit het wonderlik geklink. Ons het nie nodig gehad om ons goedjies xx xxx nie, die een xxxxxx het dit reeds gedoen.

Ek het in daardie tyd ’n plakboek gehad waarin jy plakkers van die A-Team xxxx plak en ek wou dit baie graag saamneem. Ek het nog net een of twee van die plakkers kortgekom. Die xxxxxx het verduidelik dat ons nie speelgoed mag saamneem nie, want daar waar ons heengaan, was daar baie speelgoed. Nie ek of een van my sussies het ’n idee gehad dat ons permanent uit Fielies xx xxxx verwyder word nie.

Daardie dag toe ons uit Xxxxxxxxx 000 weg is, het my lewe onherroeplik verander. Ons het nie besef wat op ons wag nie en was opgewonde oor die vooruitsig van ’n nuwe avontuur op ’n plaas met perde en baie maatjies en speelgoed. Xx xxx steeds in my gedagtes die beeld oproep van Xxxxxxx wat verwese teen ’n boom geleun het terwyl ons saam met die tannies by die erf uitry. In sy hand was sy getroue vriend, ’n bottel brandewyn. My sussies het gehuil terwyl Xxxxxxx en die huis agter ons al hoe xxxxxxx word. My wange was ook papnat.

Ons het natuurlik nooit by die plaas met perde uitgekom nie. Die tannies het vir ons gelieg net xx xxxxx xx xxxx dat ons nie teenstribbel nie, dat ons gewillig in die motor xxx xxxx. Hulle het wel die waarheid gepraat oor die baie kinders wat daar sou wees. Ons nuwe tuiste was Winburg se kinderhuis.

HOOFSTUK 2

Donker dae

Xxxxx met die intrapslag in Winburg se kinderhuis het daar moeilikheid op my gewag. Op my eerste dag is ek ingelig dat die jonger seuns met xxxxxx eerste moet bad – ’n reël wat niemand durf verontagsaam nie. Ek het vir my warm water ingetap en voordat ek die kouewaterkraan kon oopdraai, het een van die groter seuns ingekom en my in die bad gestamp. Toe ek vervaard uitspring, xxxx die kraan my langs my boud en ruk ’n hele stuk vel oop. Die bloed het uit die wond gestroom.

Ek het geweet as ek na die huismoeder gaan, sou sy aandring op ’n verduideliking en dit sou veroorsaak dat die skuldige seuns gestraf word. Ek kon net xxxx xxxxxx kettingreaksie dit sou hê en ek sou aan die verloorkant wees. Hierdie wond sou ek self xxxx xxxxxx, het ek in my onkunde besluit.

Later het ek besef die tyd in die kinderhuis was die heel donkerste in my grootwordjare, selfs xxxxx as xxxxx twee dekades agter tralies. Ek ril nou nog as ek dink aan die neerdrukkende greep van algehele verlorenheid wat my oorval het toe ons die dag voor die kinderhuis stilhou. Die wete dat daar niemand in die hele wye wêreld met sy miljarde mense is wat my liefhet nie, die gedagte dat ek vir niemand iets beteken nie, het xxxx seergemaak.

Winburg, 120 km van Bloemfontein, is die oudste dorp in die Vrystaat en lê reg langs die N1, wat die Kaap met Pretoria verbind. Xxxxx xx deesdae maklik verby die dorpie. Ai, kon die maatskaplike werkers nie maar daardie dag vir ’n hoender uitgeswaai en ook verby die dorpie xxxx het nie?

Van die ouer seuns in die kinderhuis was boelies en my grootste uitdaging was om hulle te hanteer. Hulle wou dadelik wys wie is xxxx

van die plaas en as nuweling was ek vanselfsprekend ’n xxxxxx.

Ek is terug xxxxx toe met die bloeiende wond. Xxxxxxxx was daar twee seuns van my ouderdom op xxx xx kon steun, Xxxxxxx Xxxxxxx en ’n seun wat ek as Oupa geken het. Hulle het my gehelp om die wond so skoon as moontlik xx xxx. Xxxxxx die nodige mediese xxxx het dit xxxxxx gesond geword en was vir die volgende paar weke gevoelig.

Terwyl die wond nog rou was, het ons ’n toets geskryf waarvoor ek nie geleer het nie. As ek druip, het ek geweet, wag daar ses van die bestes op my, xxxx die gebruik in daardie jare was. Maar Oupa het hom oor my ontferm. Ek het langs hom gesit en hy het aangebied om so te sit dat xx xx antwoorde kon afskryf. Ongelukkig het die onderwyser dit opgemerk en ons kantoor toe gesleep. Oupa het sy bes probeer om te verhinder dat ons slae kry en het uiteindelik met die hele sak patats xx xxxx gekom. Die onderwyser wou hom eers nie glo nie, maar toe die skoolhoof my wond sien, was hy ons genadig. Die wond is toe mooi gedokter en het daarna vinnig genees. Ek het net ’n lelike letsel oorgehou.

In die kinderhuis xxxx xx vinnig leer om my man te staan. Maar saans het ek dikwels in my bed lê en huil. Alles was vreemd: ek was weg van Fielies, my sussies en natuurlik van my ma. Die kinderhuis was nie my tuiste nie en ek wou glad nie daar wees nie. Ek het net xxxxxx xx weer in my eie bed op Virginia te slaap. In die middae wou xx xxxxxxxxx xxxx met my susters om die blok hardloop terwyl Xxxxxxx ons aanmoedig. In die xxxxxx, in my kinderhuisbed, was my kussing gou papnat. Ek het besef ek mag nie toelaat dat iemand my hoor huil nie. Wanneer een van die jonger seuns te veel gehuil het, het die ouer seuns ’n laken oor sy kop gegooi en hom met hul vuiste stilgemaak: “Hou op huil, pisbalie! Of ons xxx xxx rede xxx xx te tjank!”

Ek weet ek was nie al een wat in die xxxxxx gehuil het nie, maar die ander het geleer om dit te smoor. Saans in my bed het ek altyd net een xxxxx xxx bid, xxxx ’n plaat wat vashaak: Liewe Xxxxx, ek wil asseblief nie doodgaan voordat ek my ma weer gesien het nie.

Ek het nie gevra vir ’n nuwe rooi BMX-fiets of mooi karretjies om mee xx xxxxx nie, slegs om met my ma herenig te word. God was doof vir my gebed en iewers langs die pad het hierdie xxxxx seuntjie ophou bid.

My sussies was ook in Winburg se kinderhuis, maar ons kon mekaar nie enige tyd sien nie. In die middae by die swembad, ’n heerlike groot swembad, was daar gewoonlik tyd om met mekaar te gesels.

Die kinderhuis was nie net een gebou nie, maar verskillende huise, elkeen met ’n huismoeder en huisvader. Ons kinders het in kamers in die huis gebly. Ons huismoeder se seun was omtrent ons ouderdom en xx xxxx in die middae saam met ons om die tafel sit en huiswerk doen. Ek onthou goed hoe ons altyd om die etenstafel gesit en wag het vir kos. Daar was silwer bakkies op die tafel waarin die botter en konfyt was en ons kon nie xxxx xx gedurende die tafelgebed ons oë toe xx xxxx nie, want xxx steel iemand die botter en konfyt!

Die heel eerste vuisgeveg waarin ek betrokke geraak het, was op my eerste dag in Winburg se laerskool. Op Virginia was ek nog ’n voorbeeldige seuntjie, selfs ’n biblioteekprefek. Ek het nie geweld geken nie, en al het xx xxxx as ’n sport beoefen, het ek nog nooit teen iemand baklei nie. Xxxxxxx was dinge anders. In elke skool kry jy maar jou boelies wat altyd kyk wie hulle kan afknou. Hulle het spottend aan my gekarring dat ek ’n wesie sonder ouers is. Dit kon nie anders as om op ’n vuisgeveg uit te loop nie.

Daar was baie ander dinge wat my hard gegiet het. Ons het op ’n graslose veld rugby gespeel en as jy geduik word, het die velle gewaai. Nog ’n gunsteling-speletjie was “Ysterman”. ’n Xxxxx seuns het in ’n xxxxxx gestaan met een in die middel. Die seuns wat die xxxxxx vorm, staan met een voet effens gelig van die grond, die ander een nie. Sodra een nie xxxxxx so kan staan nie, mag hy die een in die middel uit die xxxxxx stamp. Xxx jaag almal hom en sodra hulle hom kry, word hy geskop totdat hy dit regkry om weer veilig in die

xxxxxx xx kom. Ek het vinnig geleer om die veiligheid van die xxxxxx betyds te haal.

Op ’n xxx xxxx ons in die klas ’n Moedersdag-kaartjie maak as ’n skoolprojek en ek het botweg geweier om dit te doen. Vir my was dit ’n sinlose oefening. Hoekom xxxx xx dit doen as ek nie iemand gehad het vir xxx xx dit xxx xxx nie. Vandag voel ek skaam oor die xxxxxx waarop ek die juffrou geantwoord het: “Ek het nie ’n ma nie, juffrou, so vir wie moet ek die kaartjie maak?” wou ek weet. Daarna het ek ’n wrewel in Moedersdag, Vadersdag en Kersfees ontwikkel.

’n Mens moenie verskonings soek nie maar die aanpassing was vir my uiters moeilik en dit het ’n negatiewe uitwerking op my skoolwerk gehad. Ek het net in hardloop belang gestel, want ek kon dit beter doen as kinders met ouers. Die res het my nie eintlik meer geïnteresseer nie en dit was duidelik sigbaar in my skoolwerk.

Die emosionele verwerping wat ek beleef het, het my laat glo dat ek eintlik nutteloos is. In my kop het een gedagte xxx maal: My ma wou my nie hê nie, nou my pa ook nie. Ek het begin glo as Xxxxxxx regtig vir ons lief was, sou hy ophou suip en ons by die kinderhuis kom haal het.

Ek was nooit regtig ’n ywerige skolier wat hard geleer het nie, maar op Winburg het ek net mooi niks geleer nie. By Xxxxxxx het ons nog huiswerk gedoen en hy het seker gemaak dat ons dit doen. In die kinderhuis was daar niemand om ons huiswerk na te gaan nie. Daar was kamtige studie-ure en die jonger kinders het smiddae ná skool by die eettafel gesit en huiswerk doen terwyl die ouer kinders twee maal per xxx xxxx studeer. Sonder die nodige toesig het dit egter nie gebeur nie en uiteindelik xxxx xx graad vier herhaal.

So het ek en Lindi in dieselfde xxxx xxxxxx. Dit het die band tussen ons twee besonder xxxxx gemaak en ná my vrylating is dit die een suster wat my dikwels vashou, druk en soen.

Al was die kinderhuisjare die donkerste van my xxxx xxxx, moet xx xxxxx dat die personeel my nie sleg behandel het nie. Winburg is baie koud in die winter, maar daar was altyd kos en skoon klere en ons is eintlik goed versorg. Daar was gereeld mense van die

gemeenskap en veral die kerk wat hulle oor die kinderhuiskinders ontferm het. My grootste gestoei in die kinderhuis was met die persoonlike verwerping. Kos, skoon klere, ’n dak oor jou kop en ’n bed om in te slaap kon nie die gat in my xxxx vul nie.

As ek vandag met kinderhuiskinders gesels, moedig xx xxxxx aan om hierdie ander “familie” se liefde raak xx xxxx en te omhels. Ons is so behep om te verenig met ons familie wat ons nie wil hê nie, dat ons nie tyd kry om dié xxxxx xxxx te hê wat hulle wel oor ons ontferm nie.

Hoekom dank ek God vir die kinderhuis? Dit was xxx so pynlik? As ek nie in die kinderhuis was nie, sou ek nooit die tronk oorleef het nie. Die kinderhuis was ’n xxxxxx waarop God, en ek sê dit met die grootste respek, my voorberei het vir die tyd in die tronk. As ek nie daardie fondament gehad het nie, sou my vonnis vir my xx xxxxx gewees het en sou ek moontlik opgegee het.

Al wat ek gehad het om my herinneringe aan Xxxxxxx lewendig xx xxx, was om te hardloop. Terwyl ek so gedraf het, was Fielies in my gedagtes langs my op die teerpad of iewers langs die atletiekbaan. Menigmale het ek gedroom hoe ons saam aan die Comrades- marathon sou deelneem.

Toe ek met atletiek begin het, het Fielies my Transkaroo genoem. Ek was sy Transkaroo, het hy altyd gesê. Selfs nou nog xxxx xx hard aan die xxxx in my xxxx wanneer ek dié liedjie van Xxxxxx Xxxxxxxxxxx hoor. Met die aanhoor van “Transkaroo” is Xxxxxxx se beeld altyd helder voor my oë.

Transkaroo

Bring haar huis toe Laat jou ysterwiele rol

Bring haar en maak my lewe vol …

My herinneringe aan my ma se ouers is baie vaag. Ons het hulle nie goed geken nie, maar Oupa Xxxx en Xxxx Xxxx Xxxxxx het baie

druk op my ma uitgeoefen omdat hulle gemeen het dat xx xxxx kinders verstoot het. Hulle het dit benadruk dat sy verantwoordelikheid moet aanvaar vir haar kinders en ons by die kinderhuis moet gaan haal. Sy het ons een of twee vakansies kom haal om by haar xx xxx. Met ons terugkeer na Winburg daarna was dit weer van voor af ’n nagmerrie om by die kinderhuisomgewing aan te pas. Ons het ook een Kersfees huis toe gegaan. Dis vreemd, maar xx xxx nie veel daarvan onthou nie. Daardie tyd in my lewe word oorheers deur die eensaamheid en verlange wat ek in die kinderhuis beleef het.

Op ’n dag het ons die goeie nuus gekry dat ons hierdie keer vir altyd huis toe sou gaan. Daar was geen trane toe ons die dag van die Winburg-kinderhuis wegry nie. Ek het nooit weer teruggekyk nie. My ma het my immers kom haal. Ek het vas geglo ’n beter lewe wag op my. Hoe verkeerd was ek nie …

HOOFSTUK 3

Weer xxxxx my ma ons weg

Ons blydskap was xxx xxxxx duur. My ma het op Upington in die Noord-Kaap gebly en haar huis was binne loopafstand van die skool. Ek het gedink ons gaan by haar xxx, maar sy het ons dadelik in die koshuis gestop. Toe ons nog in die vakansies daar gaan kuier het, het sy by xxx Xxxx gebly. Nou was sy en oom Pieta Hendricks1 saam. Ek het niks xxx xxx gehou nie.

Xxxxxx die eerste aand was xx xx xxxx in ’n geveg. ’n Seun, ene Xxxxxx, wou weet hoe dit voel om ’n kinderhuiskind ’n opstopper xx xxx. Xx xxxx het my vasgehou terwyl Xxxxxx my geslaan het. Maar daar was wel een kind wat nie omgegee het om met ’n “wesie” bevriend xx xxxx nie – Xxxxxx xxx xxx Xxxxxxxxxx. Min het ek toe besef dat die ontmoeting met Xxxxxx my lewe in ’n drasties ander rigting sou stuur.

Oom Pieta was mal oor gholf en ek het xxxxxx xxx sy joggie geword. Ons twee het Saterdae putjie ná putjie saam op die gholfbaan geloop maar tog kon ons geen band vorm nie; inteendeel, ons het nie eens probeer nie. Oom Pieta het soms in woedebuie uitgebars en dit het my bang en op ’n afstand gehou.

Danksy my rol as oom Xxxxx se gholfjoggie kon ek xxxx xxxx R15 xxxxx. Met die geld het ek vir my ’n fiets gekoop en later ook ’n radio. Ek het ook geld teen ’n reuse-rentekoers uitgeleen aan my susters en ma. ’n Regte Jood, het hulle altyd gespot. Ek het ook dinge wat ek wou hê en nie kon bekostig nie, by my maats geruil vir iets wat ek gehad het. Later het ek vir almal goedjies heen-en-weer uitgeruil en met elke transaksie was iets ingesluit wat ek as fooi gehou het. As middelman het ek dus ’n lekker besigheid opgebou.

In baie klasse het xx xxxxx en teken en so in my eie wêreld verdwaal. Superheroes, Xxxxxxxxx en xxx Batman bo-aan die lys,

was my gunsteling-dinge om te teken. Benjan en Xxxxx Xxxxx (self ’n uitstekende kunsstudent) was die enigste van my maats wat geweet het dat ek kunstig is, want op skool is xxxx nooit as ’n “manlike ding” beskou nie. Ek het verkies om dit vir myself xx xxx.

My kunsjuffrou, Xxxx Xxxxxxx, het ’n groot impak op my xxxx xxxxx. Sy is briljant, nie net met xxxx nie, maar ook met die xxxxxx waarop sy met haar studente gewerk het. Ek was bevoorreg om by haar kunsklasse te kry. Juffrou Xxxx het iets reggekry wat min ander onderwysers kon regkry – ek was nooit xxxxx in xxxx xxxx nie. Wanneer sy aan ons verduidelik het hoe om te teken, skilder of beeldhouwerk te doen, het ek altyd heel voor in die klas gesit en my volle aandag gegee.

Eendag het ek iets geteken maar was nie tevrede nie en het dit oudergewoonte opgefrommel en in die snippermandjie gegooi. Sy het dit uitgehaal, gestryk, geraam en teen die klasmuur opgehang. Dit het geweldig baie vir my beteken. Dit het gevoel xxxx ’n xxxxxx wat xxxx kleuter se krabbelskets teen die yskasdeur vasplak met magnete. Sy het onbewustelik aan my erkenning gegee, en dit het baie goed gevoel.

Teen die tyd wat ek in die hoërskool was, het ek besef ek is anders as die meeste ander seuns wat net rugby droom, eet en praat. Ek het ook rugby gespeel, maar atletiek, en xxxxx xxxx afstande, was my passie. Xxxx xxxx het ek in alle items xxxxxx gekraai, van die 1 500 m tot volle marathons.

Stelselmatig het daar aggressie in my begin opbou. Die emosionele swaarkry van die tyd in Winburg se kinderhuis was steeds in my gedagtes, juis omdat ek geglo het dat ons nou by my ma gaan xxx. Toe dit nie gebeur nie, was dit ’n bitter groot teleurstelling. Ons was xxxx xxxx, maar nie by haar in die huis nie. Ek het oom Xxxxx Xxxxxxxxx hiervoor kwalik geneem en iewers xxxx xx van hierdie woede ontslae raak. Uiteindelik was dit onskuldige swart xxxxx wat hiervoor geboet het.

Hulle sê as xx xxx jou vriende kies nie, kies jou vriende jou. Die vriendekring waarin ek op hoërskool xxxxxx het, het as ’n tydverdryf

oor naweke saans swart xxxxx aangerand. Dit was in 1992. Xxxxxx Xxxxxxx is vrygelaat en die land was besig om gereed xx xxxx vir groot veranderings, maar op Upington was rassisme nog springlewendig en gesond.

In die begin het ons Vrydag-en Saterdagaande in die dorp xx xxxxx xxxxx gaan soek wat ons kon aanrand. Later op Xxxxxx-en Woensdagaande ook. Later was enige aand goed genoeg en wanneer die geleentheid hom voordoen, het ons dit aangegryp. Wanneer daar nie ’n geleentheid opgeduik het nie, het ons self een geskep.

Ek onthou een van die voorvalle vandag nog goed. Ons het een aand ’n ou swart man by die Keidebees-kafee raakgeloop. My ma se huis was op die hoek naby die kafee. Hy het met sy fiets voor die kafee gestaan. Xx xxx in sy xx xxxx hy het besef hier kom moeilikheid die oomblik toe die xxxxx xxxx seuns xxxxx loop. Hy het sy fiets gegryp, opgespring en weggejaag, maar so gou sou ons hom nie laat ontsnap nie. Ons het hom op ’n ander plek gaan voorlê, maar hy het dit verwag en ons ontduik. Ons was woedend en het hom toe vorentoe ingehaal. Een het die ou man van sy fiets gepluk en die ander het xxxxx gestorm en hom begin xxxx. “Ek het nie die fiets gesteel nie, ek het nie die fiets gesteel nie,” het hy die heeltyd geskreeu. Hemel, die arme man het gedink ons xxxx xxx aan oor ’n gesteelde fiets! Hy het nie geweet ons aggressie was bloot op xx xxxxx vel gemik nie.

’n Xxxxx xxxx het ons weer ’n ou swart vrou, wat voor die kafee op die stoep gelê en slaap het, gegryp. Een van die seuns het haar aan die voete getrek en teen die trap afgesleep. Haar kop het geklap- klap al teen die treetjies af. Verbeel jou dit is jou ma. G’n wonder die swart xxxxx haat ons wit mense so nie! Later in die aand is ons weer daar verby. Sy het steeds doodstil gelê waar ons haar gelos het.

Dis onmoontlik om te sê hoeveel voorvalle daar oor etlike maande was. Die polisie het geweet wat ons doen, en sou ons beslis kon vastrek as hulle wou, maar daar is nooit strafregtelik teen ons opgetree nie.

Al het ek in my binneste geweet wat ek doen is verkeerd, kon ek nie daaruit loskom nie. Xx xxxx van die groep xx xxxx was vir my ’n xxxxxx xx xxxxx xx behoort. Die geweld teen die swart xxxxx het my totaal ingesluk en ek het keer op keer ingewillig xx xxxx te gaan. Op die ou end was die stem van my gewete so flou dat ek dit nie meer kon hoor nie en dit het my nie meer gepla nie. Op ’n vreemde wyse het hierdie geweld my iewers laat behoort, en dit het my gepas. Onder die skoolkinders het ek nou begin naam maak as ’n rassis. Maar niemand sou ooit daardie tyd kon besef in watter opspraakwekkende mate ek later as rassis naam sou maak nie.

1 Skuilnaam

HOOFSTUK 4

Xxx Xxxxxxx gee my ’n identiteit

My vriendskap met Xxxxxx het vinnig sterker geword. En op die ou einde het dit daartoe gelei dat sy pa, groot Jan “Voetbol” xxx xxx Xxxxxxxxxx, ’n pa-figuur in my lewe geword het. Xxxxx xx invloed het ek my identiteit gevind. En vorentoe sou ek enigiets doen om sy goedkeuring te kry. Ja, uiteindelik selfs mense doodmaak.

Een van ons maats, Xxxxx Xxxxxxx, se pa het ’n videospeletjie- xxxxxx xxxxx en eendag ná skool is ons soontoe. Toe was dit maar nog 20c per speletjie. Xxxxxx het voorgestel ons kry by sy pa geld om xx xxxxx.

Xxx xxx xxx Xxxxxxxxxx het ’n werkwinkel in die industriële gebied gehad en ons het daarheen geloop. My heel eerste indruk xxx xxx was een van ontsag. Vir ’n vaal seuntjie wat met die Rambo-en Rocky-fliekkarakters grootgeword het, het ek Jan op dieselfde platform geplaas as Xxxxxxxxx Xxxxxxxx, Xxxxxx Xxxxxxxxxxxxxx en Xxxx-Xxxxxx xxx Xxxxx. Hulle het die ysterman-karakters in die flieks gespeel.

“Middag oom, ek is Xxxxxx Xxxxxxx,” het ek myself voorgestel. “Watse naam is Xxxxxx? Jy’s Stefaans,” het xx xxxxxx enige

omhaal van woorde gesê.

Op daardie oomblik het Jan in my lewe ingeloop. Hy was beter bekend as Xxx Xxxxxxx, ’n bynaam wat hy gekry het terwyl hy in sy jongdae vir die Noordwes-Kaap se provinsiale span rugby gespeel het en ’n rugbybal oor die lengte van Upington se rugbyveld xxx xxxx. Hy het ook sy naam in die Guinness Book of Records ingespeel deur man-alleen 88 punte aan te teken – en dit was in die tyd toe ’n drie net drie punte getel het.

Toe hy vir my sê “Jy’s Stefaans” het ek meteens my identiteit gevind. Manlikheid word oorgedra, skryf Xxxx Xxxxxxxx in sy

topverkoper, Die ongetemde xxxx, en daarom het ’n seun die geselskap van ’n man nodig om xx xxxx xxx xx is en waartoe hy in staat is. Ek het daardie man in Jan gesien.

Ek glo ’n pa speel ’n baie belangrike rol in ’n seun se identiteit. Ma’s xxx na hul seuns as “bokkie” of “liefie” xxxxxx, maar ’n pa xxx xx xxxx xxxx met woorde xxxx “ramkat” of “jou yster”. In die Xxxxx is voorbeelde waar die pa sy seuns seën met ’n bepaalde naam. Die nuwe naam wat Xxx my gegee het, was vir my iets wat ek met trots vorentoe sou dra. Ek sou nooit weer die naam Xxxxxx gebruik nie.

Een Desembervakansie is xx xxxx met Xxxxxx xxxxx toe. Daardie Desember op die plaas het ek met die Israel Visie-geloofsgroep kennis gemaak.

Volgens die Israel Visie se siening is God se uitverkiesing, Sy verbond en genadewerk tot Israel alleen beperk. Dit het beteken die hele mensdom word geneties in twee groepe verdeel: die kinders van God en die kinders van die duiwel. Geen “verbastering” kan plaasvind nie, want xxxxxx xxx al die nasate deur Xxxxxx verwerp word. Ons het ook geglo dat wit mense afstammelinge is van Israel se twaalf stamme en dat swart xxxxx die xxxxx diere van die veld is waarvan die Xxxxx praat. Die Israel Visie predik dat net wit mense xxxx van God se uitverkiesing is, en hulle praat xxx xxxxx xxxxx as die modderras.

Ons het saam met xxxxx xxxxx van die omgewing bymekaar gekom en om ’n groot tafel in die eetkamer Bybelstudie gedoen en oor ’n xxxxx dinge gesels. Daar was verskillende Bybels en Xxxxx- woordeboeke. Ons het ons geloof baie ernstig opgeneem en van Saterdae as die sabbatdag gepraat. Xxx het almal netjies aangetrek en bymekaar gekom om die “sabbat” xx xxxxxx. Xxx en Xxxx Xxxxxxx, wat ook met xx xxxxx op die plaas gebly het, het beurtelings ’n preek voorberei.

Ds Xxxx Xxxxxxxxx was die geestelike xxxxx van die Gemeente van die Geloftevolk, en dss Xxx Xxxxx en Xxxx xxx Xxxxxx die geestelike leiers van die geloofsgroep Dogter van Sion. Hulle was van die geestelike skrywers wie se literatuur ons bestudeer het. Die

gesprekke op die plaas het dikwels oor dinge xxxx die uitverkiesing gegaan. Hoe xxxxxx xx in hierdie xxxxx xx teenwoordigheid was, hoe meer het ek met die uitverkiesing-ideologie begin stoei en ná omtrent ’n jaar kon ek eerlik sê dat ek die geloof van die Israel Visie begin aanhang het. Fanaties aangehang het, sou meer korrek wees. Volgens die Israel Visie word die begrip Israel uitgebrei om in die huidige tyd al die wit nasies van die Weste in te sluit. Daar word beweer dat die sogenaamde tien verlore stamme van Israel wat in 721 xX xxxx Assirië in ballingskap gestuur is, na Xxx-Europa en die Britse eilande getrek het. Hul nasate sluit al die wit volke van vandag in. Hulle word skerp van die Jode onderskei. Die beweging sê ook

daar kan of mag nooit van die xxxx Xxxxxx as Xxxx gepraat word nie.

Volgens die Israel Visie sou Suid-Afrika, xxxx in Jesaja 18:6 staan, aan swart xxxxx, die xxxxx diere van die veld, oorgegee word. Hulle gebruik ook net die Hebreeuse name vir God en beweer dat die vertalings van die Xxxxx sekere heidense godsbegrippe in die Xxxxx ingebring het om dit meer aanvaarbaar xx xxxx. Vir hulle is die naam Xxxxx uit die Griekse mitologie afkomstig en afgelei van “Je- Zeus” wat seun van Xxxx beteken. Xxx en diegene wat sy siening gedeel het, het na Xxxxx as Xxxxxx xxxxxx, Christus is die Messias of Mashiach en God is Jahweh, Elohim of Adonai. Die Israel Visie propageer dat die Christelike godsdiens deur valse kerke beoefen word, en dat ’n mens net saligheid xxx bereik indien xx xxxx hulle glo. Later jare het Xxx en Xxxxxxx Xxxxxxx en Xxxxx Xxxxxxx, wat xxxx met hul gesinne in ’n stadium op die plaas gewoon het, die hele Xxxxx herskryf en daarna xxxxxx as Die boek van herinnering – apartheid van Jahweh. Koper het voor die voltooiing hiervan onttrek. Terwyl ons nog op die plaas was, het ons uit die gewone 1933- vertaling gelees, maar baie selektief. Mettertyd het alles begin sin maak: Die geskiedkundige bewyse rondom die ontstaan van Kersfees, heidense gebruike van Kersvader, Kersbome en -

geskenke en die Paashaas.

Ek was geweldig rassisties en hier xxxx hulle my mee dat net wit mense uitverkies is om hemel toe te gaan. Dit verklaar xxx waarom die Nasionale Party-regering nie wou hê dat wit, xxxxx en bruin mense God in dieselfde kerk moet aanbid nie, het ek geredeneer. Ek

het van kindsbeen af geleer dat ons God se uitverkore xxxx is. Hoe kon ek xxx xxxxx om in die uitverkiesing te glo?

In standerd 9 (vandag graad 11) het daar iets gebeur wat my xxxx xxxx in ’n ander rigting sou stuur. Xxxxx Xxxxxxx was toe my ma se kêrel. Eendag het hy en Lindi eenkant oor iets gestry. Ek het nie gehou van die xxxxxx waarop die nuwe indringer met my suster praat nie. “Dis ons huis dié. Ek xxx xxx toelaat dat jy my suster so sleg behandel nie,” het ek woedend gesê.

Xxxxx was dadelik op sy agtervoete. “Ek hoor jy is so ’n breker,” het hy my toegesnou en daar het harde woorde geval. Dit was vir my erg dat my ma glad nie tussenbeide getree en vir my of my sussie opgekom het nie. Dit was eintlik haar huis en Dawid was ’n huurder in een van die woonstelle op die erf. Die hele situasie was net vir my verkeerd.

Lindi het vir Fielies xxxxx en xxx xxxxxx wat gebeur het. Hy het toe op Xxxxxxxxx-Xxxxxx by Xxxx Xxxxx gebly. Xxxxxx het gevra of sy by hom kon gaan xxx, en toe hy inwillig, het xx xxxxxx om ’n oog xx xxxx besluit xx xxxx met xxxx Xxxxxxxxx-Xxxxxx toe te gaan.

Dit was lekker om Xxxxxxx weer ná baie jare xx xxxx en hy het dadelik probeer om dinge vir ons so maklik as moontlik xx xxxx. Teen dié tyd was hy al bles aan die voorkant, maar agter het hy xx xxxx xxxx in ’n poniestert vasgemaak. Hy was sieklik en verskriklik uitgeteer. Ek was ontsteld toe xx xxxx dat Xxxxxxx sy xxxxx xxxx twee xxxx xx sy lyf kon draai. Dit was egter lekker om Xxxxxxx nugter xx xxxx, want hy het intussen opgehou drink. Hy sou tot en met xx xxxx nooit weer xx xxxx aan alkohol sit nie.

Fielies het vir ons skoolklere gekoop. Reeds die tweede dag by die skool het dinge vir my verkeerd geloop. Terwyl ek op die gras voor die skool gesit het, het ’n seun na my toe gestap en ek het dadelik geweet hier kom moeilikheid. Teen hierdie tyd het ek al die lot van ’n nuweling geken.

“Ek is nie lus vir jou kak nie,” het ek reguit vir hom gesê, opgestaan, my tas gevat en huis toe gegaan. By die huis het ek vir Xxxxxxx gesê dat xx xxxxx is met skool.

Ek het sowat ’n maand by Fielies gebly. Dit was ’n goeie tyd waaroor ek nou baie dankbaar is. Elke oggend en middag het ek gaan draf en xxx het Fielies in sy Datsun 1400 langs my xxxx en my aangemoedig. Hy het in my vermoëns as atleet geglo. By die huis het ons saam tuin natgemaak en ons kon oor enigiets gesels.

Xxxxxxx het nie gewerk nie en die geld wat my oupa vir hom gegee het, xxxx xx met ons twee kinders xxxx. Ek xxx xxxx begin om my eie inkomste te verdien. Eers het ek my bokshandskoene en -toksak by ’n pandjieswinkel verkoop en die geld gebruik om aan die lewe xx xxx, maar dit het nie lank gehou nie.

Uiteindelik het ek by my ma op Upington gaan kuier terwyl Xxxxxx by Xxxxxxx agtergebly het. My ma het my toe vertel van ’n werkgeleentheid wat haar xxxx vir my gehad het. Ek is kort daarna na die gewese tuisland Bophuthatswana waar hulle my geleer het om met elektrisiteit xx xxxx. Dit was lekker werk en ek het die tyd daar baie geniet.

Een naweek toe xx xxxx by my ma gaan kuier het, het sy my vertel dat Xxx Xxxxxxx xxx xxx Xxxxxxxxxx my soek. By Xxx aangekom, het xx xxxx hy weet ek het skool gelos en ek moet eerder by hom gaan xxx op xx xxxxx Wilgerboskloof, 89 xx xxx Xxxxxxxx-Xxx in Fraserburg se rigting. Dit was vir my baie lekker om weer by Xxx xx xxxx en vir eers was my eie pa uit my gedagtes uit.

Die boerdery se naam was Xxxxx Xxxxxxxx – Xxx het dit saam met Xxxxx Xxxx, ’n boesemvriend xxx xxx sedert hul skooljare, bedryf. Hulle het meestal met skape geboer. Die Xxxxxxxx, Xxxx, sy vrou, Xxxxxxxx, hul seun, Xxxx, en dogter het ook op die plaas gewoon. Hulle het ook ’n paar skape en bokke daar aangehou.

Min het ek toe geweet ek sou binnekort op daardie plaas veel meer as net plaaswerk doen.

HOOFSTUK 5

’n Kind leer om te haat

My lewe het nou weer ’n ander rigting ingeslaan en vir die eerste keer het ek vir ’n salaris gewerk. Die geld was skraps, maar ek het nie uitgawes xxxx water, elektrisiteit, huur of kos gehad nie. Buitendien was R300 daardie tyd vir my meer as genoeg om dinge te koop wat xx xxxxxx het.

Ek kon op veral twee dinge fokus: Die eerste was om te hardloop; baie en moordend ver. Die ander was geloof, wat nou ’n heel nuwe dimensie in my lewe gekry het. Daar was min te doen op die plaas en wanneer xx xxxxx gehardloop het, het ek die Xxxxx – volgens die Israel Visie se leerstellings – sit en lees. Ek het nie dadelik die geloof van die Israel Visie aangeneem nie, maar het al hoe meer daarin belanggestel en aan die gesprekke daaroor deelgeneem. Ek het die dienste bygewoon en xxxxxx maar seker is ek ingetrek tot by die vlak waar ek totaal fanaties oor hierdie leerstellings was.

Vir die eerste keer kon ek sê ek glo in ’n god, maar dis nie die God van die Xxxxxxxxx xxx. Ek het in ’n god van wraak en haat geglo. Hierdie god waarin ek geglo het, straf jou tot in die vierde en vyfde geslag wanneer jy oortree.

Elke sabbatdag, van Vrydag sononder tot Saterdag sononder, het ons uiteraard nie gewerk nie; xxx is daar kerk gehou. Die Israel Visie is eerder ’n leefwyse as ’n geloof. Ek en Xxx het ook deur die week by verskillende geleenthede oor geloofsake gepraat. Ná werk het ons in die sitkamer gesit en gesels oor een of ander onderwerp wat met die Xxxxx xx make het. Ons het dit xxx ontrafel xxxx xxxx liewe vers wat ons oor die onderwerp in die Xxxxx xxx kry, na te slaan en dit op ’n stuk papier xxxx xx skryf. Xxx het ons besluit watter xxxx op ons onderwerp van toepassing is. Daarna het ons ’n studiestuk

opgestel wat ingepas het by die Israel Visie se ideologie, met die verkose teksverse daarby.

Xxx het begin droom xx xxxxx te skryf oor die Israel Visie. Hy het toenemend met my daaroor gesels en ek was sy klankbord. Later jare in die tronk het hierdie studiemetode Jan tot ’n gerekende skrywer in Israel-kringe gevorm. Sy studiestukke is wyd en syd gelees.

Ná ’n ruk op die plaas het ek wedlope beskou as iets wat te wêrelds was en opgehou om daaraan xxxx xx neem. Volgens die Israel Visie is sport een van die maniere waarop die Afrikanervolk “gekoop” is om hul land weg xx xxx, xxxxx xxxx om aan die Wêreldrugbybekertoernooie en Olimpiese Spele xxxx xx neem. Al het ek nie meer aan wedlope deelgeneem nie, het ek steeds xxx oefen. Hardloop is nie ’n sport nie, dit is ’n leefwyse. Jy doen dit omdat dit so lekker is en nie om te wen nie. Soms het ek die voorreg gehad om al twee te kan doen: om te hardloop en te wen.

Daar was nie een oomblik wat ek aan die Israel Visie se ideologie getwyfel het nie, want hoe meer ek die verwronge teksgedeeltes gelees het, hoe sekerder was ek van die xxxx wat hierdie geloofsgroep verkondig het. Dit het later die waarheid vir my geword sonder dat ek besef het hoe xx xxxxxx maar seker deur hierdie siening gebreinspoel is.

Xxx het ook daartoe bygedra dat my liefde vir geskiedenis ontkiem het – in my oë het hy die Xxxxx en geskiedenis baie goed geken. Hy sou byvoorbeeld xxx Xxxx Xxxxxx vertel en xxx xxxx dat Xxxx Xxxxxx afgeslag is omdat hy met die swart xxxxx probeer onderhandel het. Dit was God se straf omdat hy ongehoorsaam was aan die Skrif. Volgens Xxx se interpretasie van die Xxxxx verbied God enige onderhandelings met iemand wat nie van dieselfde xxxx as jy is nie.

Hy was ’n rassis. Toe ek op xx xxxxx gaan xxxx het was daar geen xxxxx of bruin werkers daar nie, net die Xxxxxxxx, wat sekere take verrig het wanneer nodig. Jan was ’n stigterslid van die Afrikaner-Weerstandsbeweging (AWB) in die ou Suidwes-Afrika. Hy het die k-woord openlik gebruik en gereeld teen die nuwe regering

uitgevaar. Die enigste leesstof op die plaas was Xxxxxxx Xxxxxx xx xxxxx oor die Boereprofeet Xxxxxx van Rensburg en erg rassistiese xxxxx wat voorspel het dat die swart xxxxx die land gaan opneuk. Jan het baie xxxxx gefokus op sekere gedeeltes uit die Ou Testament, byvoorbeeld Deuteronomium 7 en 14 wat jou waarsku om nie met xxxxx xx trou wat nie van jou xxxx is nie, en ook nie toe te laat dat hulle oor jou xxxxx nie. Die Nuwe Suid-Afrika en die nuwe xxxxx regering was vir hom ’n reuse-xxxxxx in die vlees.

Een van die gewilde teksverse was Deuteronomium 17:15: “Xxxx xxx tog die xxxxxx aan vir wie die Here jou God kies. Jy moet iemand uit jou eie xxxx as xxxxxx aanstel. Jy mag nie ’n uitlander, iemand wat nie uit jou xxxx is nie, as xxxxxx aanstel nie.” Om die kampvuur het die toekomstige terroriste besluit xx xxxxx en bruin mense met die “banvloek te tref”, want God verbied dit in sy Woord dat hulle oor Sy wit xxxx mag regeer. Hulle xxxx dus uitgemoor word.

Daar is ook teksverse aangehaal waarin ’n verbod geplaas word op die oprig van tempels in jou land waarin xxxxx xxxx aanbid word. Xxx het hulle gesels oor al die moskees en groot xxxxx xxx xxxxx geloofsgroepe wat volgens hulle ’n gruwel in die oë van die Here was. Omdat die Afrikanervolk toegelaat het dat hierdie tempels opgerig word, word hulle so gestraf, het hulle geredeneer.

Nog ’n tema wat gereeld opgeduik het, is Pinehas. Hy was ’n xxxxxxxx in die Ou Testament en een van Xxx se seuns. ’n Israeliet het met ’n vrou van ’n ander geloof geslagsgemeenskap gehad en Pinehas het ’n spies gevat en hom deurboor. Daarvoor het God Pinehas geseën. Ons het geglo dat God ons ook xxx seën as ons iets soortgelyks doen.

Een van my gunsteling-onderwerpe was die geskiedenis van die Boerevolk. Ons het veral baie xxxxx oor die Gelofte van 16 Desember 1838 gevoel en Geloftedag as ’n Sabbatdag herdenk. Ons het op dié dag bymekaar gekom en Xxx het die Gelofte voorgelees xxxx wat ons voorvaders dit so lank gelede gedoen het. Ons het ook die Paardekraal-gelofte wat op 16 Desember 1880 afgelê is, voorgelees en herbevestig. In daardie voorafgaande week het tussen 6 000 en 8 000 burgers van die ou Zuid-Afrikaanse

Republiek op Paardekraal, XX Xxxxxxxxx xx xxxxx in die distrik Krugersdorp, bymekaar gekom in reaksie op die anneksasie van die Zuid-Afrikaansche Republiek (ZAR) deur Groot-Brittanje. Ons het besluit om die Vierkleurvlag van die ou ZAR as ons enigste landsvlag xx xxxxx.

Xxx het dit so aan my verduidelik: God het die wit mense in Suid- Afrika uitgekies as sy uitverkore xxxx. Wat in daardie tyd in die land aan die gebeur was, was dus ’n euwel in God se oë. Dit was duidelik dat die uur aangebreek het om op te tree teen alles wat in die land aan die gang was en God bedroef. Ons sou God se wapen word om dinge om xx xxxx.

Xxx het my van ’n skaam teruggetrokke seun in ’n selfversekerde man verander. Vandag is daar xxxxx xxxxx oor manwees omdat so baie mans hiermee wroeg. Ook oor wat jong mans daartoe dryf om haatmoorde te pleeg. Wat maak dat ’n gewone, intelligente seun in ’n moordenaar verander?

In Maart 2018 het die 23-jarige Xxxxxxxxxx Xxxx Xxxxxxx Xxxxxxx verskeie bomme in Austin, Texas laat ontplof wat die lewe van twee mense geëis het. Toe die polisie hom vastrek, het hy homself opgeblaas. Ondersoekers het waarskynlik presies geweet wat die bomme laat ontplof het, skryf Xxxxx xxx Xxxxx, ’n voormalige FBI- agent, agterna in die aanlyntydskrif The Atlantic. Maar wat het in Xxxxxxx xx kop gebeur wat hom tot sy daad gedryf het?

In ’n artikel op die webblad Cracked wil die Amerikaanse joernalis Xxxxxx Xxxxx weet wat iemand daartoe laat oorgaan om onskuldige burgerlikes dood xx xxxx. Hy het ’n voormalige bomplanter van die Ierse Republikeinse Leër (IRL), Xxxxx Xxxx X’Xxxxxxx, gevra.

Xxxx xxxxx word gewoonlik gewerf, het X’Xxxxxxx xxxx, omdat volwassenes ’n werk, ’n xxxxx en verantwoordelikhede het. Daarom word 17-en 18-jariges as xxxxxxx vir die IRL en ander terreurorganisasies xxxx Al-Qaeda gekies – ook die Amerikaanse marinierskorps se rekrute kom uit dié ouderdomsgroep. “Hulle het baie energie en xx xxxx hulle skaars te betaal.”

Xxxxxxx Xxxxxxx, ’n Amerikaanse joernalis, stem saam. Elke militêre aanvoerder weet hoe maklik dit is om ’n tienerseun wat daarna smag xx xxxx xx xxxx van iets groots in ’n moordmasjien te

verander, skryf hy in sy artikel “The Making of a Sniper” in die tydskrif Vanity Fair.

Ek neem volle verantwoordelikheid vir my aandeel aan die bomontploffings. Tog voel ek dat Xxx xx ere-rol as vaderfiguur veragtelik misbruik het om my in ’n koelbloedige moordenaar te verander. Dieselfde het met my gebeur as wat met die 17-jarige Xxx Xxxx Xxxxx gebeur het. Xxxxx het in Oktober 2002 saam met die ouer oorlogsveteraan Xxxx Xxxxx Xxxxxxxx xxxx xxxxx in Washington DC, Amerika doodgeskiet.

Xxxxxxx Xxxxxxx, ’n maatskaplike werker, het in die hof getuig dat Xxxxx xx ’n vaderfiguur in xx xxxx gesmag het en toe met Xxxxxxxx deurmekaar geraak het. Dié het die seun gebreinspoel, rassehaat in hom aangeblaas en die ontvanklike tiener in ’n woedende, koelbloedige moordenaar verander wat absoluut niks vir sy slagoffers gevoel het nie.

“Hy het my gekies omdat hy geweet het hy kan my vorm. Hy het geweet xx xxx dit word wat hy wou hê ek moet wees. Hy kon nie ’n beter kind daarvoor gekies het nie,” het Xxxxx xxxx.

Sy woorde weergalm so duidelik in my verhaal. Dit is amper asof dit ek is wat daar praat.

HOOFSTUK 6

Xxxxxxx, Koper en die lewe op die plaas

Twintig mense is dood en 46 ernstig beseer in verskeie bomaanvalle waarby die Afrikaner-Weerstandsbeweging (AWB) voor 1994 se verkiesing betrokke was. Maar op daardie tydstip het ek nie van hierdie interessante stukkie voorgeskiedenis geweet nie. Op 24 en 25 April het elf AWB-lede pypbomme by verskeie taxistaanplekke geplant, onder meer in Bloedstraat, Pretoria, Breëstraat, Johannesburg en in Germiston. Hulle het ook ’n motorbom laat afgaan op die boonste parkeerarea van die Xxx Xxxxx-lughawe, xxxx dit toe nog bekend gestaan het.

Al elf is aangekeer en tussen drie en vyftig jaar tronkstraf opgelê. Vier – Xxxxxxxx Xxxxxxx “Xxxxxxx” Xxxxxxx, Xxxxxx xx Xxxx, Xxx xx Xxx en Xxxxxxx “Xxxxx” Xxxxxxx – het daarna vroeg in 1996 uit die Diepkloof-gevangenis in Johannesburg ontsnap.

Agterna het Etiene dit gou duidelik gemaak dat hy sy bande met die ander wil verbreek. Xxxxxxx, Koper en Xxx xx Xxx is toe na Xxxxxx “Xxxxxx” Xxxxxxx xx xxxxx Erasmuskloof buite Hankey in die Oos- Kaap. Xxxxxx was ook xxxx van die Israel Visie en het hulle skuilplek gegee. Xxx se vrou, Xxxxx, het ook saam met hulle op die plaas gebly. Sy het glo “dinge gedoen” wat Xxxxxxx en Koper gehinder het. Oor wat die “dinge” was, het hulle agterna verskil. Maar die twee het besluit xx xxxx “stil xx xxxx” en ’n plan beraam. Die mans xxxx bedags beurte maak om vuurhout bymekaar xx xxxx. Eendag, toe Xxx buite sig daarmee besig was, het Cliffie en Koper hul kans gekry. Hulle het Sanet oorval en terwyl die een haar vasgehou het, het die ander een haar met ’n kussing versmoor.

Agterna het hulle verskil oor hoekom hulle Sanet vermoor het. Volgens een het Sanet ’n verhouding met ’n polisieman aangeknoop, wat ’n risiko vir hulle ingehou het. Die ander een het gesê dat Sanet

hulle wou dwing om te getuig voor die Waarheid-en- versoeningskommissie (WVK), wat later sou plaasvind. Die ergste vir my van die hele xxxx was dat Cliffie, wat gehelp het om Sanet te vermoor, die diens by haar begrafnis gelei het. Daar sou eers jare later geregtigheid vir Xxxxx de Wet wees toe die twee weens haar moord gevonnis is.

Nou, hier op Jan se plaas, het my pad met dié van Xxxxxxx en Koper gekruis. Xxxxx en sy vrou, Xxxxx, het op ’n dag op Xxx Xxxxxxx se plaas opgedaag. Xxx het vir my gesê hulle is armblankes wat baie swaar kry en ook op die plaas gaan help. Ek was totaal onbewus van Koper se terreur-geskiedenis. Ons het dadelik ’n geskikte plek gesoek waar ’n tydelike boskamp met tente in ’n dig beboste gebied vir hulle ingerig is. Koper en Xxxxx het in die een tent ingetrek.

Kort daarna het Xxxxxxx, sy vrou, Xxxxxxxx, en hul seuns, Xxxxxx en Xxxxxxxx, ook op die plaas aangekom. Hulle het in ’n groot tent in die xxxx gaan xxx. Skoene se naam is eintlik Xxxxxxx, maar hy is nooit so genoem nie. Xxxxxxx se oudste seun het nie saamgekom plaas toe nie.

Reeds die eerste oggend het ek agtergekom hulle is beslis nie onskuldige armblankes xxxx Xxx beweer het nie. Dít het ek besef toe Xxxxxxx op sy heel eerste oggend op die plaas vir my gesê het om te gaan kyk of daar nie vreemde spore by die motorhekke is nie. Armblankes sonder enige bymotiewe sou nie daaroor bekommerd gewees het nie. Aangesien ons reeds met planne teen die staat besig was, het ek geweet die mans is xxxx van die sameswering.

Ek en Koper het van die begin af nie langs dieselfde vuur gesit nie, terwyl Xxxxx en Xxxx xxxx maklik oor die weg gekom het. Ek het wel by Xxxxxxx aanklank gevind, want hy het net een doel voor oë gehad – om soveel as moontlik swart xxxxx voor die voet uit te moor. Dit was ook my doelwit. Ons was albei super-rassiste gewees. Ek is seker Koper sou nie in die tronk xxxxxx het as sy en Cliffie se paaie nie gekruis het nie. Net xxxx Xxx my beïnvloed het, het Xxxxxxx Xxxxx beïnvloed om sekere dinge te doen. Het Xxxxxxx xxx die nuwe vaderfiguur in my lewe geword in die plek van Xxx? Nee,

gewis nie. Ek het steeds die grootste bewondering gehad vir Xxx, of Pa Xxx xxxx xx xxx genoem het, maar ek het gou besef hy is nie ’n xxxxxx nie. Xxx was ’n rugbyspeler, skrywer, boer, selfs ’n vurige rassis, maar nie ’n xxxxxx nie. Dit was groepsdruk wat hom daardie bom laat plant het.

Cliffie het altyd xxxx xx kry drie soorte stryders: die vlagswaaiers, die baksteen-skieters en die vuurvreters. Die meeste AWB-lede was vlagswaaiers. In vandag se xxx xxx dit die Facebook-generaals met hul Facebook-dissipels wees, dié met hul skiet-praatjies en oorlogskrete. Volgens Xxxxxxx was die baksteen-skieters mense xxxx Dries Kriel wat poskantore en treinspore opgeblaas het – nuttelose teikens in sy oë. Dries het net springstof gemors. Vir die vuurvreters, het Xxxxxxx xxxx, was dit nie kwantiteit wat tel nie, maar die kwaliteit. Ons het onsself as vuurvreters beskou. In Cliffie se oë was dit die mense wat “xxxxx vat”. Ons was wel by sabotasie betrokke, maar dit het al hoe belangriker geword dat ons tot ware aksie oorgaan, dat ons “xxxxx vat”.

Ek het graag in die boskamp gaan kuier en xxx het ons saans op boomstompe om die kampvuur gesit en gesels. Die gesprekke was meestal oor die Israel Visie-geloof.

Die kampvuur-gesprekke het ook begin gaan oor die motorbom wat ons wou laat ontplof xx xxxxx xxxxx dood xx xxxx. Die xxxxx xx twee groot generaals, Klipdrift en Coke, het ook soms saans saamgekuier. Hoe later dit geword het, hoe meer het die manne gedrink – en hoe xxxxxx het xxx xxxxx geword en hoe waaghalsiger hul planne. Dit was werklik xxxx die spreekwoord sê: Hoe later, hoe kwater. Weens Fielies se drankprobleem het ek vroeg-vroeg onderneem dat ek nie my mond aan drank xxx sit nie. En as ek ingee, sou dit slegs by geleentheid en binne xxxxx xxxx.

Daar was ’n bepaalde rangorde in die groep met Jan as die xxxxx. Xxxxxxx was wel ’n kolonel in die AWB se Wen-kommando, maar hy het Xxx se leierskap gerespekteer. Ons planne het stadigaan begin vorm aanneem. Ons vier – ek, Cliffie, Koper en Jan – sou elkeen 20 pypbomme maak wat ons binne ’n maand in vier provinsies sou laat

ontplof. Xxxxxxx was gretig xx xxxx met my xx xxxx omdat xx xxx bang was om dood xx xxxx nie. Hy het geglo ek en hy sou goed saam werk en suksesvol wees. Vir my was sy aanvaarding, en die amperse bewondering deur ’n ouer man, die dryfkrag om meer waagmoedig xx xxxx. Xxxxxxx het my as sy gelyke aanvaar en ek wou niks doen xx xxx teleur te stel nie.

Kort daarna het ons met basiese springstofopleiding begin. Xxxxxxx, Koper en Jan het my al die truuks geleer. Ons het ’n pypbom se plofkrag op ’n ou karwrak op die plaas getoets. Ek het gelukkig ’n basiese kennis van elektrisiteit gehad wat my gehelp het xx xxxxx oor stroombane makliker te verstaan.

Daar was ’n ou murasie nie te ver van die boskamp af nie wat as ons “killing house” gedien het. Xxxxxxx en Koper het albei R4- aanvalsgewere gehad waarmee xx xxxx skiet het. Ek het al by geleentheid met die ouer R1-aanvalsgeweer geskiet, maar op die plaas het ek vir die eerste keer ’n R4, die weermag se standaard- aanvalsgeweer, in my hande gehou.

Ek het ook geoefen om op ’n kort afstand met ’n pistool te skiet.

Xxx was sonder twyfel die skerpskutter in ons midde.

Vir ons was terreur 90 persent propaganda en 10 persent aksie. Ons wou nie xxxx Xxxxx Xxxxx xxxx wat bloot sagte teikens opgeblaas en eintlik niks uitgerig het nie. Xxxxxxx xxx eerder een aanval loods wat groot publisiteitswaarde het as ’n xxxxx niksseggende aanvalle wat gou vergete is.

Ons het verskillende ploftoestelle geprakseer. Een was ’n ploftoestel in ’n wynboks. ’n Plaatjie is in die boks gesit met ’n positiewe en ’n negatiewe draad. Sodra iemand die boks optel, maak die twee punte kontak en voltooi die stroombaan, wat dit xxx laat ontplof. Los ’n xxxx van die wynsak in die boks sodat die wyn uit die boks drup, het Jan aanbeveel. Ek sou die wynboks xxx xxxx ’n garage gaan neersit. Die gedagte was dat wanneer ’n xxxxx of bruin mens verbystap, hy vermoedelik die wyn xxx xxxx wat uit die boks drup en dit optel om daarvan in die hande te kry. Vandag is ek dankbaar ons het hierdie plan nooit deurgevoer nie.

Die vorige maand, op 24 September 1996, het ’n grusame moord op twee vroue en ’n dogtertjie ’n sekere dringendheid by ons aangewakker. Ene Dawid “Doggy Dog” Ruiters is middel September op parool vrygelaat nadat hy 13 jaar van ’n vonnis van 17 jaar uitgedien het. Hy en twee medepligtiges, Xxxxx Xxxxxxxx en Xxxxxxx Xxxxx, kaap toe ’n motoris, Xxxxxx Xxxxxx, vermoor hom en begrawe sy lyk in ’n vlak xxxx. Daarna xx xxxxx met sy BMW op die Weskuspad en roof en steel sover hulle gaan. Hulle besoek ook ou tronkmaats en mettertyd sluit Xxxxxxxx Xxxxxxxxxx en Xxxxxx Xxxxxxx ook by hulle aan.

Gansie Louw het op die plaas Heldersig naby Nieuwoudtville gebly. Die aand van 24 September 1996 was daar twee gaste uit Kaapstad by haar, Xxxxx Xxxxxxxxx-Xxxxx en xxxx driejarige dogtertjie, Xxxx Xxxx. Xxxxx, ’n Brit, het na die xxxxxx aan die Weskus en in Namakwaland kom kyk. Xxxxx Xxxxxxx, ’n polisieman en vriend van Xxxxxx, het ook die nag op die plaas geslaap. Ruiters en xx xxxxx het hulle oorval en die twee vroue en die meisietjie vermoor. Vir Viviers het hulle vir dood agtergelaat voordat hulle gevlug het, maar hy het oorleef en gaan hulp soek. Xxxxxxx en Xxxxx is by ’n padversperring aangekeer, maar Ruiters het ontsnap. Daarna het hy nog moorde gepleeg voordat hy uiteindelik gevang is. Die gemeenskap was tot in hul wese geskok oor die sinlose moorde. In die media is na die bende as die Flower Gang xxxxxx omdat die voorval in die blommeseisoen plaasgevind het – ’n bynaam waarvan Xxxxxx Xxxxxxx-xxxxx niks gehou het nie.

Dit was vir ons onaanvaarbaar dat Ruiters een van dié was wat amnestie gekry het toe pres Xxxxxx Xxxxxxx aan sekere gevangenes amnestie xxxxxxx het. Hoewel die plaasmoorde nog nie naastenby die afmetings aangeneem het van vandag nie, was dit tog iets waaroor ons ons geweldig bekommer het. Dit was olie op die vuur en dit sou ook later een van die xxxx xxxx wat die Boere Aanvalstroepe aan die regering gestel het ná ’n bomaanval: die plaasmoorde xxxx stop.

Xxxxxx was deur die week in die koshuis en Xxx het hom een middag einde Oktober gaan haal xx xxxx met xxx xx ry om moontlike terreurteikens te gaan identifiseer. Dit was sowat twee maande voor die Worcester-bomaanval. Terwyl Jan bestuur het, het Benjan die plekke op ’n kaart aangeteken. Die drie plekke was die De Doorns-treintonnel, ’n kragmas met lyne oor die N1 net buite Beaufort-Xxx en ’n kragsubstasie naby Drie Susters.

Die volgende stap was om die verskillende ploftoestelle te bou en ons het almal saam daaraan gewerk. Vir die bomaanval op die treintonnel het ons ’n tydmeganisme geprakseer met ’n gesplete tak (een punt positief en die ander een negatief) wat kontak maak sodra die trein daaroor ry. Ek was woedend toe hulle die aand daar weg is met die ploftoestelle. Ek kon help om die bomme xx xxxx, maar is nie toegelaat xx xxxx te gaan om dit te laat ontplof nie. Xxxxxxx, Xxxxx, Xxxxxx en Jan het xxxx, so daar was nie genoeg plek in die motor nie. Ek het my daaraan getroos dat wanneer ons regtig tot aksie oorgaan, xx xxxx daarvan sou wees en Cliffie, Koper en Benjan uitgesluit sou wees. (Amper xxxx die A-Team waar al die aksie aan die einde plaasgevind het, en ek toegelaat was om dit xx xxxx. Dié keer sou xx xxxx daarvan wees.)

Van die beplande aanvalle op die drie sabotasieteikens was net die een by die De Doorns-treintonnel uiteindelik suksesvol. Ons het die tydmeganisme met die gesplete tak gebruik. Maar Jan-hulle het besluit om die springstof in die tonnel te plant en die skade aan die trein was daarom nie so groot nie. Dit sou veel xxxxx gewees het as dit op ’n draai of teen ’n afdraande geplaas is.

Geen bom is by die kragsubstasie naby Drie Susters geplaas nie. Die substasie was met ’n dubbele elektriese xxxxxxx omhein en niemand kon naby die xxxxxx kom nie.

Die ploftoestel by die kragmas langs die N1 het nie dié aand ontplof nie. Een van die manne wat die tydskakelaar gebou het, xxxx iets verkeerds gedoen het. Die volgende aand het Benjan my soontoe geneem en ek het die ploftoestel met ’n gewone springdoppie laat afgaan. Die skade was nie so groot xxxx wat ons verwag het nie. Hulle het die bom aan die buitenste twee bene van die kragmas geplaas. Omdat die kraglyne so styf gespan was, kon xx

xx xxxx xxxx afskiet en die kabels sou in die lug xxx. As die springstof aan die binneste pote vasgemaak was, sou dit wel die kragkabels op die snelweg neergetrek het. Maar die een wat die bom gestel het, het dit nie gedoen nie.

Vandag wens ek natuurlik dat ek eerder by al die sabotasie- aanvalle teenwoordig was as by Worcester se terreur. Al het ek dieselfde vonnis gekry en al was ek dieselfde tydperk in aanhouding, sou ek ten minste nie bloed aan my hande gehad het nie. Oorlog is nie ’n Xxx Xxxxxx-videospeletjie nie.

Bom-flieks xxxx Xxxxxxxxx Xxxxxxxx se The Specialist het my aangegryp, maar die aksiebelaaide Blown Away van 1994, waarin Xxxxx Xxx Xxxxx die rol van die Ierse terroris Xxxx Xxxxxxx vertolk, het my betower. Ek wou die Boerevolk se Xxxx Xxxxxxx xxxx. Xxxxxxx Xxxxxx se The Tick-Tock Man oor die legendariese Ierse bomplanter Xxxxxx Xxxxxx was die eerste boek wat ek in aanhouding gelees het. Vandag werk ek daaraan om eerder xxxx Xxxxx Xxxx X’Xxxxxxx onthou te word – as ’n versoener en nie as ’n terroris nie.

HOOFSTUK 7

Ons maak bomme om “xxxxx xx vat”

Xxxxxxx Xxxxxxx, Xxxxx Xxxxxxx, Xxx en Xxxxxx Xxxxxxx het ’n bloed-eed afgelê dat hulle voor ’n sekere datum “xxxxx moet vat.” Vroeg in Desember is Xxxxxxx, Xxxxxx xxx xxx Xxxxxxxxxx, Koper en Jan na kmdt-genl Xxxx Xxxxxxxxx van die AWB. Hulle wou by hom toestemming kry vir die stigting van die Boere Aanvalstroepe (BAT) en om ’n bomaanval te beplan waarin mense sou sterf. Ek onthou goed hoe opgewonde Xxxxxx by hul terugkeer was.

Hoekom daar besluit is dat die bomaanval op Worcester sou plaasvind, weet ek tot vandag toe nie – net Jan xxx xxx sê. Daar was egter twee redes waarom 24 Desember as die teikendatum gekies is.

Op Maandag 23 Desember 1985 is vyf mense, onder andere twee kinders, dood in ’n ontploffing in die Sanlamsentrum op Amanzimtoti. Die bom is xxxx Xxxxxxxx Xxxxx, ’n lid van uMkhonto we Sizwe, die ANC se destydse gewapende vleuel, geplant. Dit sou dus die ideale manier wees om wraak te neem hierop.

Die tweede rede was ’n godsdienstige een. Die Israel Visie beskou Kersfees as onheilig en sien dit as net nog ’n heidense fees.

Die aand van 23 Desember 1996 was xx xxxxx om te braai. Die manne het weer hard gedrink. In ’n stadium is ek kombuis toe om iets te gaan haal en het gehoor hoe harde woorde tussen Cliffie, Koper en Jan val. Ek kon nie presies uitmaak wat hulle sê nie maar ek vermoed Xxx wou kleinkoppie trek en die ander twee het hom herinner aan die eed wat hulle afgelê het – die eed om “xxxxx xx vat”.

Xxx het uit die kombuis gekom en my driftig beveel xx xxxxx net so te los. Hy het kortaf xxxx xx moet windpomppype gaan haal sodat ons die ploftoestelle aanmekaar kon sit.

Ek was baie opgewonde. Uiteindelik. Ek het in die tronk eenkeer die volgende woorde gelees: “I can promise you that I am more keen to die, than you are keen to live …” Dit is presies hoe ek daardie aand gevoel het. Ek is haastig met die stukke pyp na die waenhuis toe.

Aanvanklik sou ons net twee ploftoestelle maak, maar Xxxx Xxxxxxx, seun van die Xxxxxxxx, wat ook op die plaas gebly het, het by Koper gepleit om ook ’n ploftoestel te plant. Ek en Xxx was ongemaklik daarmee, maar Xxxxxxx en Koper het Mark gesteun. Ons het toe ’n derde ploftoestel aanmekaargesit. Ons het bloot windpomppype gevat van min of meer 2½ duim (6,3 cm) in deursnee, die een punt toegebuig en dit met ’n xxxxx plat gekap. Nadat die springstof in die pyp gestop is, is die ander punt vasgedraai.

Die ploftoestel is xxx in geskenkpapier toegedraai. Niemand sou dus onraad vermoed wanneer ons met die “Kersgeskenke” na die winkelsentrum toe loop nie.

Ek was fanaties en bereid xx xxxxx xxxx xx xxx: my sportloopbaan, my jeugdige lewe en elke liewe droom wat ek as kind gehad het. Waarvoor? Dit is geoffer op die volksaltaar en nes die xxxxx xxxxx, het ek geglo ons veg vir God, xxxx en vaderland. “As xx xxx voluit wil gaan nie, xxxx xx nooit begin het nie,” het Xxxxxxx eenkeer gesê. Daar was dus nie meer omdraaikans vir my nie. Nie dat ek enigsins wou omdraai nie.

Ek kon in my gedagtes hoor hoe my kind my eendag sou vra: “Pappa, wat het jy gedoen toe die vyand ons land oorgeneem het?” Met hierdie daad sou ek iets hê om aan my toekomstige kinders my lojaliteit aan my land te bewys. Ek het die Boerevolk so xxxx xxxxx dat xx xxx aan my eie toekoms en drome gedink het nie.

Dit wat ek as liefde vir my xxxx beskou het, was so xxxxx gewees dat ek bereid was xx xxxxx te vermoor. Ek was skaars 19 jaar oud.

HOOFSTUK 8

’n Gewillige moordenaar vir Pa Xxx Xxxxxx wil ek soveel as moontlik swart xxxxx doodmaak. Dit was my oorheersende doelwit toe ek die volgende oggend in Worcester se Adderleystraat stap onderweg na die Narotam-apteek waar ek my bom xxxx plant: Wanneer mense in die toekoms aan Kersfees dink, wanneer hulle einde November, begin Desember Kersversierings ophang en Kersliedjies in winkelsentrums hoor, moet dit vir ’n groot xxxxx xxx xxxxx pynlike herinneringe bring.

Ek, Xxx Xxxxxxx en Xxxx Xxxxxxx het die oggend vroeg Worcester toe gery. Nie ek of Mark het geweet waarheen ons op pad is nie. Ons het ook nie omgegee nie, want die dorp was nie vir ons van enige belang nie. Die datum wel.

Jan het in Kerkstraat stilgehou, ’n ent van die Shoprite- winkelsentrum af. Hy het toe vir Mark gaan wys waar hy sy ploftoestel moes laat afgaan. Daarna het hy my kom haal en na die plek geneem waar ek my bom moes laat ontplof. Ons het vooraf ooreengekom dat Jan eerste sy ploftoestel sal laat afgaan. Ek en Mark sou tot aksie oorgaan sodra ons die slag hoor.

Jan het sy bom by Shoprite in Russelstraat in ’n sement- vullishouer gesit, baie na aan die Kersboom wat voor in die winkel by die ingang gestaan het. Dié houer is doelbewus gekies sodat die sementstukke bykomende skrapnel kon wees om meer skade aan te rig.

Dit was 24 Desember, net voor eenuur die middag. Die strate het gewemel van mense wat skarrel om Kersgeskenke te koop, vir oulaas inkopies te doen. Oral was Kersliggies en vrolike Kersversierings. In meer as een winkel het Boney M “Silent Night”

oor die luidsprekers gesing. Terreur was die laaste ding in enigiemand se gedagtes.

Ons het vir alles voorsiening gemaak, veral om vinnig weg te kom en nie self in die chaos van die ontploffings vasgekeer te word nie. Die springdoppie in elke bom se vertragingsmeganisme het ons drie minute gegee om van die toneel weg te kom voordat dit afgaan. My bom en Mark s’n sou enkele sekondes ná mekaar ontplof, maar op verskillende plekke.

Ek het my ploftoestel in ’n blou plastiekvullisblik buite die Narotam- apteek geplaas. Ondertoe in die straat is die polisiekantoor, die hof en die poskantoor. Reg oorkant die apteek is ’n Duitse kerk. Langs die apteek was ’n klomp stalletjies waar informele smouse handel gedryf het.

Toe ek Jan se ploftoestel hoor afgaan, het ek myne se lont met ’n brandende sigaret aangesteek. Op daardie oomblik het ek totaal niks gevoel nie. Ek was daar om ’n sekere taak uit te voer, en ek het dit gedoen. Wanneer ek nou daaraan dink is dit vir my ondenkbaar dat ek so koud en klinies kon wees. Ek kan nie eers iets anders daarvoor blameer nie. Ek was nie babelas nie, ek was totaal nugter en ek was daar om mense se lewe te verwoes.

Die sigaret waarmee ek die ploftoestel aangesteek het, het ek by Cliffie gekry. Hy het vir ons elkeen ’n sigaret gegee om die springdoppie se lont aan te steek. ’n Sigaret-aansteker se vlammetjie sou dalk doodgewaai word, maar die sigaret se kooltjie was sterk genoeg om die lont te laat brand. Ek rook nie en nadat ek die lont aangesteek het, het ek oor die pad gestap en die sigaret vir ’n swart man gegee wat van voor aangekom het.

Oorkant die pad in ’n groot park het Mark aangestap gekom met sy ploftoestel, steeds toegedraai in geskenkpapier, in sy hande. By die kar het hy vir my gesê hy kon dit nie aangesteek kry nie. Ek was onmiddellik woedend, want ons doel was juis om mense dood te maak.

“Jy praat kak,” het ek hom toegesnou. Ek het dadelik besef die oomblik was te groot vir Mark en hy het bokkoors gekry. Soos wanneer ’n onervare jagter sy eerste bok moet skiet en hy nie die skoot kan afvuur nie. Op daardie oomblik was ek so kwaad vir Mark,

maar vandag wens ek dat dit eerder ek was wat nie mans genoeg was om mense te vermoor nie.

Toe Jan by die motor aankom, het ek by hom daarop aangedring dat ons Mark se ploftoestel moet laat afgaan, maar hy wou net so vinnig as moontlik wegkom. “Ek het my ID-boek verloor,” is al wat hy gesê het.

Dit was ’n groot fout. Hy het sy beursie met sy ID-boek daarin saam met hom geneem. Die kakiebroek wat hy aangehad het se sakke was vlak en dit moes uitgeval het. Ek was woedend. Ek wou teruggaan om die ID-boek te gaan soek en Mark se ploftoestel te laat afgaan, maar Jan het geweier.

Ons drie het in die kar geklim en rustig uit Worcester gery – om te jaag, sou agterdog wek. Ek kon myself nie kalmeer nie. Die hele sending was om soveel as moontlik van die vyand te vermoor, en nou ry ons met ’n moordwapen in die kar terug plaas toe. Mark se bom kon nog ’n paar vyande doodgemaak het!

Die polisie het reeds buite Worcester padversperrings opgestel, wat ons verwag het, maar ons is veilig deur. Valse inligting is versprei dat swart mense Shoprite wou beroof en in ’n kar gevlug het. Die polisie was dus op die uitkyk vir ’n ander voertuig. Later het ons by ’n dam stilgehou waar Mark sy ploftoestel in die water gegooi het. Ek het die res van die rit geslaap, steeds ongelukkig oor hoe dinge verloop het.

Terug op die plaas het Cliffie dadelik nadergestaan toe ons stilhou en my gelukgewens met ’n suksesvolle operasie. Hy het oor die radio van die bomontploffings gehoor en ook dat net twee ploftoestelle afgegaan het. Hy het dadelik geweet dit is Mark wat kleinkoppie getrek het. Eintlik was Mark, nes ek en Benjan, maar nog ’n kind gewees, nie ouer as 21 of 22 jaar nie.

Die ontploffings het die lewe van 5 mense geëis, onder wie 3 kinders. Altesame 67 ander is beseer. Die man wat teen die vullishouer met Jan Voetbol se bom geleun het, is later as die 35- jarige Samuel Jalile uitgeken. Hy het ’n paar kilometer van Worcester in die De Wet-nedersetting gewoon en in die boubedryf

gewerk. Sy suster se dogter, Maxi, het by hom gebly. Dié noodlottige oggend het hy vir Maxi gesê hy gaan Shoprite toe om vleis en boerewors te koop. Later, ná die ontploffings, het sy Samuel gesoek. By die polisiekantoor het hulle bevestig dat hy in die ontploffing dood is. Albei sy bene is afgeruk.

Die negejarige Xolani Matshoba het dié dag in Shoprite se ingang saam met Samuel gesterf. Die geweld van die slag het sy een been afgeruk en hy het hom doodgebloei. Sy suster Nomonde vertel hy het die oggend saam met haar winkels toe gegaan omdat sy klere vir hom sou koop vir Kersfees. Sy was toe 33 jaar oud. Toe sy uit Shoprite kom kon sy hom nêrens kry nie en is toe huis toe. Onderweg het sy gehoor dat ’n bom in die sentrum ontplof het nadat sy daar weg is. Sy het haar ma laat weet en hulle het Xolani gaan soek, maar niemand is naby die toneel toegelaat nie. Later het hulle gehoor dat hy daar dood is.

Nog ’n negejarige, Juaneen April, was naby die ingang toe die bom ontplof. Die slag het haar maag oopgeruk en sy het later op die operasietafel beswyk. Een van die mense op die toneel het later vertel hoe die huilende meisietjie aangestrompel gekom het met haar verskriklike maagwond en snye oor haar lyf waar glasskerwe haar getref het. Juaneen se vierjarige boetie, Jennewil, is ook ernstig beseer maar het oorleef.

Die 13-jarige Andile Matshoba was ook naby die bom en het ernstige beserings opgedoen. Hy is die volgende dag in die Tygerberg-hospitaal oorlede. Die twee Matshoba-seuntjies was verlangs familie en het albei in Zwelethemba gebly.

Die bom het sy laaste slagoffer sowat vier jaar later geëis toe Sweetness Busakwe in 2010 dood is – die nagevolge van beserings wat sy in die ontploffing opgedoen het. Sweetness het tydens die ontploffing in Shoprite gewerk. Sy was die broodwinner in die gesin en haar dood het haar ma, Lydia, ’n diabeet, swaar getref. Sweetness se pa is ook ’n jaar of wat later dood en Lydia het vas geglo dat dit weens ’n gebroke hart was.

Hoe suksesvol was ons missie? Die sukses van landmyn- oorlogvoering lê in veel meer as die aantal sterfgevalle. ’n Landmyn maak nie altyd dood nie. Dit ruk soms net ’n been af en die slagoffer lê daar en gil van pyn. Al die mense om hom ervaar sy trauma, sy vrees – dit is deel van sielkundige oorlogvoering. Wanneer iemand in ’n bomontploffing sterf, moet die mense wat oorleef het ook met die pyn en trauma saamleef. In daardie opsig het ons dus beslis in ons doel geslaag.

Agterna het sommige mense beweer dat ons amateurs is omdat die aanvalle op die De Doorns-treinspoor en die kragmas naby Beaufort-Wes onsuksesvol was. Maar met die Worcester- ontploffings het ons presies dit reggekry wat dikwels met terreuraanvalle beoog word: 10% daarvan is aksie en 90% is propagandawaarde.

Vir ons het dit nie net bloot gegaan oor hoeveel mense daardie dag sterf nie, maar oor hoeveel publisiteit die aanval kry. Terrorisme gaan oor vrees wat ingeboesem word. Minute nadat Jan se bom daardie dag afgegaan het en die polisie nog besig was om die gebied af te sper, het my bom voor die Narotam-apteek ontplof. Dit moes skrikwekkend gewees het vir die mense van Worcester wat in die omgewing van die ontploffings was. Vir ons was dit ’n groot sukses. Die publisiteit het gesorg dat mense landwyd daarvan kennis neem dat die regses weer doenig is.

Die polisie het nie geweet wie verantwoordelik was nie en ook nie waar ons geskuil het nie. Agterna wonder ’n mens wat sou gebeur het as Jan se ID nie op die toneel gevind is nie? Maar ek moet die polisie erkenning gee. Terroriste dink altyd hulle is baie slim, maar die polisie sou waarskynlik wel by ons uitgekom het. Dalk nie so vinnig nie en dalk nie voordat nog ’n paar bomme ontplof het en ’n klomp mense gesterf het nie, maar op ’n manier glo ek hulle sou ons wel gevang het.

Ná die mislukte poging in 1984 van die Ierse Republikeinse Leër (IRL) om Margaret Thatcher in ’n bomontploffing in Brighton dood te maak, het die IRL ’n verklaring uitgereik. Dit is afgesluit met dié ysingwekkende woorde aan hul teikens: “You have to be lucky all the

time. We only have to be lucky once.” Dit was presies hoe ons gevoel het; ons poging was nie vergeefs nie.

Met die aanvang van die Waarheid-en-versoeningskommissie (WVK) se sittings in 1996 was die nuwe demokrasie in sy kinderskoene, en die sogenaamde reënboognasie waaraan almal gebou het, is meteens tot stilstand geruk. Die publisiteitswaarde van hierdie aanval was genoeg; dit was nie nodig om honderde mense dood te maak nie.

Terwyl ek daardie dag my ploftoestel geplant het, het ek vir geen oomblik daaraan gedink dat wit mense dalk in die ontploffing kan sterf nie. Dalk het ek Cliffie se siening gedeel dat geen wit mens daar moes wees om Kersinkopies te doen nie.

Wanneer ek vandag aan daardie dag terugdink, besef ek dat Jan Voetbol van der Westhuizen die enigste persoon was wat my kon dryf om die ploftoestelle te vervaardig en te laat afgaan. Ek glo nie hy het enigsins vir my omgegee nie; ek was bloot vir hom ’n middel tot ’n doel. Vir my was hy Pa Jan en ek sou enigiets vir hom doen. Hy was die opdraggewer, die laaste besluitnemer en die leier van ons moordbende. Hoe skokkend dit ook al mag wees, ter wille van sy aanvaarding was ek ’n gewillige moordenaar.

HOOFSTUK 9

Ek gee my oor

Die oomblik toe ons terugkom op die plaas het Jan al sy goed in sy kar gepak en Namibië toe gevlug. Hy het vir my gesê hy sal my laat weet wanneer ek ook oor die grens moet kom, maar ek moes voorlopig op die plaas agterbly. Ons aanvanklike plan was om die volgende dag, op Kersdag, ook ’n motorbom te laat ontplof.

Kmdt-genl Dirk Ackermann van die AWB het ook die bou van die motorbom goedgekeur toe die manne hom toestemming gevra het om mense dood te maak. Ons het alles gereed gehad. Jan het klaar ’n kar spotgoedkoop gekoop en ons het dit met die hand wit geverf en gasbottels gekry om agter-in te sit. Ons het ook alles wat daartoe kon lei dat die kar nagespoor kon word, verwyder. Dit was dié kar waarin ons op Oukersdag Worcester toe gery het. Maar toe Jan Namibië toe vlug was die plan met die motorbom ook daarmee heen. Ek en Cliffie Barnard het die aand alleen op die plaas agtergebly, want Koper Myburgh was ook nie meer daar nie. Dit was nie vir my duidelik wat sy siening oor die Worcester-bomme was nie want die aand toe hy, Jan en Cliffie buite die kombuis gestry het, kon ek nie hoor wat hulle sê nie, net dat hulle twis. Koper se vrou, Irene, was

swanger en ek dink hy was nie meer hart en siel in die storie nie.

Terwyl ek en Cliffie die aand alleen by die vuur gesit het, het hy vir my vertel dat hy baie beïndruk met my was, en dat ek ná daardie dag se gebeure nou waarlik ’n man was. Hy het bygevoeg dat hy my gaan nodig hê vir dit wat hy vir die toekoms beplan.

In daardie tyd het die vervaardigers van Gunston-sigarette ’n twee dae lange branderplankkompetisie – die Gunston 500 (oorspronklik die Durban 500) – in die Bay of Plenty geborg. Dit het branderplankryers vanoor die hele wêreld na Suid-Afrika gelok. Op die voorkant van ’n pakkie Gunston-sigarette was daar ’n kanon met

drie koeëls. Dit het ons op die idee gebring om ons eie Gunston 500 te hou – maar dit sou ’n kompetisie tussen my en Cliffie wees om te sien wie eerste 500 mense kan doodmaak. Van die vier van ons – Jan, Koper, Cliffie en ek – was ons die twee wat fanaties, siek, gevoelloos en koud was. Ek weet eintlik nie hoe Jan vir Cliffie beheer het nie, want Cliffie was ’n kolonel gewees. Tog was Jan se nee altyd néé!

Ek en Cliffie was sowat twee weke alleen op die plaas toe Jan laat weet het ek moet Namibië toe kom. Benjan het my tot op Upington gevat en daar op ’n bus gesit. Terwyl ek op skool was, het ek soms aan marathons in Namibië deelgeneem en het ’n geldige paspoort gehad. In Suid-Afrika was ek te jonk vir die meeste langer wedlope en het net die Dorperland-marathon in Kenhardt en die Wynkelders- marathon in Upington voltooi. Albei was 42,2 km.

Jan het die bus by die Rietfontein-/Klein Manasse-grenspos op die pad na Keetmanshoop ingewag. Ek het aan die Namibiese kant afgeklim en saam met hom gery na sy skuilplek op ’n plaas nie ver van die grens nie. Hy het daar in ’n karavaan gebly.

Jan het waarskynlik voor die tyd fyn uitgewerkte planne gehad vir as iets sou skeefloop. Daar was blikkieskos opgegaar asook ’n 25 liter-drom met water wat ons gebruik het om te was. Ek is byna seker dat Cliffie en Koper nie van die skuilplek geweet het nie, want Jan was slim genoeg om seker te maak niemand sou weet waar om hom te kry nie.

Ek was nie baie lank in Namibië nie toe Jan my aangesê het om huis toe te gaan. Hy wou gehad het ek moet gaan kyk of dit veilig was en hom dan laat weet sodat hy kon teruggaan.

Hy het my weer op een van Interkaap se busse gesit en ek is nog ’n keer veilig deur die grenspos. By my aankoms op Kaapstad se stasie, waar die busse stop, moes ek oom Alwyn Hugo – wat saam met Jan die AlJan Boerdery bedryf het – bel. Ek het oom Alwyn egter gevra om my op Leeu-Gamka te kom oplaai en het die bus in die rigting van Beaufort-Wes geneem. Leeu-Gamka was baie nader aan ons plaas en ek wou graag daarheen teruggaan.

Op Leeu-Gamka het ek by die polisiekantoor vir oom Alwyn gewag. Hy was nie deel van enige van ons planne nie, maar het

geweet waarmee ons besig was. Ons sou plaas toe gaan, maar het eers na sy huis op Fraserburg gery waar hy met my oor die Worcester-ontploffings gepraat het. Daardie gesprek met oom Alwyn was ’n belangrike keerpunt in my lewe.

“Weet jy daar is kinders dood in die ontploffing?” wou hy weet. “Behalwe die man wat dood is, het ’n seuntjie van nege, nog een van dertien en ’n negejarige meisietjie ook gesterf.” Hy het my ernstig vermaan: “Jy moet nou begin ruggraat kry, Stefaans.” Cliffie het waarskynlik tevore al genoem dat kinders in die ontploffing gesterf het, maar dit het nie toe by my ingesink nie. In oom Alwyn se ernstige gesprek met my is ek vir die eerste keer werklik gekonfronteer met die feit dat ons vir die kinders se dood verantwoordelik is. Dit het my hard getref. Drie van die vier was kinders, het dit in my kop bly maal.

Ek het vir oom Alwyn gesê ek is bereid om my die volgende dag aan die polisie oor te gee. Hy het insp Chris Engelbrecht van Beaufort-Wes se polisie gebel en gesê een van die Worcester- bomplanters gaan hom die volgende dag op die plaas oorgee. Die volgende oggend vroeg het oom Alwyn my plaas toe geneem.

My oomblik van waarheid het aangebreek toe insp Engelbrecht op die plaas opdaag. Reg van die begin af het hy ’n goeie indruk op my gemaak. Hy het al die regsaspekte aan my verduidelik en die implikasies van ’n bekentenis. Hy het dit ook glad nie weggesteek dat daar ’n bitter lang vonnis op my wag nie. Ek het gesit en huil terwyl hy praat. Toe hy klaar was, het ek met hom ooreengekom dat ek op al die aanklagte skuld sal beken en bereid sal wees om uitwysings te doen.

Oor een ding het ek egter vasgeskop: Ek was nie bereid om teen my medebeskuldigdes te getuig nie. Cliffie Barnard en Koper Myburgh is albei in hegtenis geneem voordat ek my oorgegee het. Ek is nie presies seker hoe dit gebeur het nie. Koper het hom blykbaar ook oorgegee, dit was duidelik dat sy hart nie meer in die geweld was nie. Cliffie is op die plaas gevang en blykbaar het sy tandeborsel en waslap gereed gelê toe die polisie daar opdaag. Jan

is laaste gevang. Hy het nog ’n paar maande in Namibië gebly en uiteindelik, ná onderhandelinge waarby Interpol betrokke was, kon die Suid-Afrikaanse polisie hom in Namibië in hegtenis neem.

Ek het my voorgeneem dat ek nie teen hulle sou getuig nie, selfs al sou dit beteken dat ek dan ingevolge artikel 204 van die strafproseswet moontlike vrywaring of ’n minimum vonnis kon kry. My lojaliteit teenoor hulle, veral Jan, het te swaar geweeg. Ek sou op geen manier die man wat vir my ’n pa geword het, kon verraai nie.

Die media is later op die plaas toegelaat om foto’s te neem, ook van die boskamp waar Cliffie en Koper en hul gesinne gebly het. Die hoop leë drankbottels daar was vir my ’n groot verleentheid.

Insp Engelbrecht het my nie op die plaas in hegtenis geneem nie. Ek moes saam met hom Beaufort-Wes toe ry waar ek voor ’n landdros ’n verklaring afgelê het. Dit was 21 Januarie 1997, net minder as ’n maand ná die ontploffing. Ek het skuld beken, my verklaring afgelê en is in die polisieselle op Beaufort-Wes aangehou. Oor die volgende paar dae het ek uitwysings gedoen wat met verskillende voorvalle verband gehou het, onder meer by Beaufort- Wes, Worcester, Port Elizabeth en Keimoes. Op Keimoes het ons Telkom se sonpanele gesteel wat by hul senders gebruik is. Ons het dit by Cliffie-hulle se blyplek op die plaas geïnstalleer om vir hulle elektrisiteit te gee. Met my opleiding destyds in Bophuthatswana het

ek geleer hoe om dit te doen.

Ons is in ’n polisie-helikopter na Erasmuskloof, Tommie Thomson se plaas buite Hankey in die Oos-Kaap waar Sanet de Wet vermoor is. Dit was ook daar waar ons die plofstof gaan haal het wat oorgebly het ná die bomontploffings in 1994 waarvoor Koper en Cliffie tronk toe gestuur is.

In die volgende paar dae het ek verskeie uitwysings gaan doen en moes elke keer op ’n ander dorp of stad in die polisiekantoor oorslaap. Die selle waarin jy toegesluit word terwyl jy die uitwysings doen, word die artikel 29-selle genoem. Dit word soos ’n kluis toegemaak en dit was nogal erg die oomblik as die groot staaldeur agter jou toegaan.

Ek was heeltemal eerlik oor alles maar het geen name genoem nie. Ek was skuldig en het besef dit sou dom wees om te verwag dat

’n advokaat my sou loskry. My ma sou waarskynlik vir een betaal het, maar as jy skuld beken, kan jy tog nie probeer loskom nie. Daar was onder meer aanklagte van moord en ek het van die begin af verwag om ’n baie lang vonnis te kry – ’n advokaat sou nie iets daaraan kon verander nie.

Die saak is na Worcester oorgeplaas en ek is daar aangehou. Dit is waar die werklikheid my getref het. Die vorige paar dae was ek nooit permanent toegesluit nie omdat ek verskeie uitwysings moes doen, maar nou was dit heeltemal anders. Ek is alleen in ’n groot sel aangehou en het op ’n sementblad geslaap. My matras was ’n dun swart mat. Ek het koue pap gekry met een eetlepel suiker in die middel gestrooi en lou melk daarby. Ek het besef daar was nou geen uitkomkans meer nie.

HOOFSTUK 10

’n Wit Wolf in die tronk

Die volgende paar maande was baie frustrerend want ek wou die hofsaak en vonnisoplegging so gou as moontlik agter die rug kry, maar in die praktyk het dit nie so gewerk nie. Die saak is die hele tyd uitgestel vir verdere ondersoek. In my geval was dit nie nodig nie omdat ek skuld beken het op al die aanklagte, maar die saak teen my medebeskuldigdes was nog nie sterk genoeg nie. Ek het steeds geweier om teen hulle te getuig en die polisie het nog nie regtig genoeg bewyse teen hulle gehad nie.

Ek is in hierdie tyd op Caledon in die Helderstroom-gevangenis se maksimum sekuriteitsafdeling aangehou. Ek was 19 jaar oud, maar my ouderdom het nooit in my guns getel nie. Dit was nie polities korrek om op daardie tydstip enige genade aan my te betoon nie en dit het my haat en wrewel aangeblaas. Die Victor Verster- gevangenis in die Paarl was nie ver van daar af nie en dáár was wel ’n jeuggevangenis, maar die wetstoepassers het verkies om my in die maksimum sekuriteitsafdeling aan te hou.

In dié tyd was ek agt dae op ’n eetstaking want ek wou saam met my medebeskuldigdes aangehou word. Dit sal nie gebeur nie, het hulle aan my verduidelik, omdat die staat steeds probeer het om my te oorreed om ’n staatsgetuie te word. Ek het skuld beken terwyl hulle skuld ontken het, en my lewe sou moontlik in gevaar wees.

Ek het geen bykomende voordele gehad nie en is heeldag alleen in ’n enkelsel toegesluit. Wanneer dit my beurt was om uit te gaan om te oefen, het hulle die ander gevangenes toegesluit sodat ek alleen in die binneplaas was. Soms is ek in die dag oopgesluit om na die binneplaas te gaan. Dit was klein en ek het al in die rondte gedraf. Soms het ek in my sel op die plek gedraf, want om ledig of stil te sit sou my mal maak.

Die enkelsel het nie ’n toilet gehad nie, net ’n emmer wat hulle in die oggende kom leegmaak het. Die kos was smaakloos. Die pap was altyd dieselfde en verder was daar net brood en kool op die spyskaart.

In dié tyd het ek ’n paar gedigte geskryf op papier wat hulle vir my gegee het. Ek het ook baie gebid en gevra dat Jahweh aan my die vonnis moet gee wat hom behaag. Ons het hom aangespreek as Elohim en nooit as God, Here of Jesus nie.

Ek het ook dagboek gehou. In daardie tyd het Johan Vlok my kom besoek. Vlokkie, soos ons hom genoem het, was saam met Koper en Cliffie by die bomontploffings in 1994 betrokke. Hy het gevlug en is nooit in hegtenis geneem nie. Die Waarheid-en- versoeningskommissie (WVK) het later aan hom amnestie verleen. Vlokkie het vir my ’n boks boeke gebring wat Barend Strydom gestuur het. Barend, wat homself tot leier van die Wit Wolwe verklaar het, het op 15 November 1988 sewe swart mense op Strijdomplein in Pretoria doodgeskiet en 15 gewond. Hy was toe 23 jaar oud. Hy is ter dood veroordeel, maar is in 1992 saam met 150 politieke gevangenes vrygelaat. Ook hy het voor die WVK getuig en amnestie gekry.

Van die boeke wat Barend gestuur het, was oor die Boereprofeet Siener van Rensburg en ander oor die Israel Visie. Siener het tydens die Anglo-Boereoorlog as raadgewer vir genl Christiaan De Wet en pres MT Steyn opgetree. Hy het meer as 700 visioene gehad. Volgens sekere interpretasies het hy selfs voorspel dat Nelson Mandela Suid-Afrika se staatshoof sou word. Ek en ander verregses was groot Siener-aanhangers omdat hy voorspel het dat die Afrikanervolk Suid-Afrika uiteindelik weer sal regeer. Dit het hoop vir baie mense gegee, ook vir my in die tronk. Die tyd daar in Helderstroom het ek gebruik om my in die geloof van die Israel Visie te verdiep en Siener se visioene te bestudeer.

Hoe meer ek my met hierdie verregse literatuur bemoei het, hoe dieper het ek daarin betrokke geraak. Ek het selfs begin om met ander politieke gevangenes oor die hele wêreld te korrespondeer. Een aan wie ek bemoedigende briewe gestuur het, was Timothy James McVeigh, wat betrokke was by die Oklahoma City-

bomontploffing in 1995 waarin 168 mense dood en meer as 680 beseer is. McVeigh is ter dood veroordeel en in 2001 tereggestel.

Ek het ook betrokke geraak by verregse groepe soos die Ku Klux Klan en die Neo Nazi’s en het gereeld vir hulle geskryf en ook briewe van hulle ontvang. Al hierdie groepe het een strewe gedeel en dit is wit oorheersing wêreldwyd. Van my besoekers het goed soos toiletware, kos, biltong, koeverte en seëls gebring en ek het genoeg regse leesstof gehad om my besig te hou totdat ek gevonnis sou word.

Insp Chris Engelbrecht, wat my in hegtenis geneem het, het my ook gereeld besoek terwyl ek verhoorafwagtend was. Dan kon ek uitgaan en in die binnehof met hom gesels. Hy het vir my sjokolade gebring en sy bes probeer om my te motiveer om weg te breek van die geweld. Ek moet my geloof behou, het hy gesê. Hy het my siening oor Kersfees en Paasfees gerespekteer, maar het my probeer oortuig dat die Israel Visie se beskouing wat moord op swart mense regverdig, verkeerd was. Die God van liefde sal nooit moord goedkeur nie, het hy beklemtoon. Hy het onder meer gesê dat mense soos Cliffie en Koper die Israel Visie se geloof gebruik tot voordeel van hulself. Hulle sal enigiets doen om hul dors na bloed te les.

Soms het hy bloot met my gesels oor my ma en oor sport. Het ek al daaraan gedink waar ek as atleet sou wees as ek nie toegesluit was nie, wou hy weet. Hy het my herinner aan my drome en was bo alles ’n vriend vir my. Insp Engelbrecht het veel meer geword as die polisieman wat my daardie dag op die plaas buite Beaufort-Wes weggeneem het. As ek vir hom geluister het en staatsgetuie geword het, was my hele lewe vandag anders. Maar ek is vandag nie spyt oor my besluit nie. Die tyd in die gevangenis het van my die mens gemaak wat ek vandag is.

Insp Engelbrecht het aangehou om my te besoek – nie om nog inligting te kry nie, want ek het van die begin af saamgewerk en vir hom soveel as moontlik gegee, sonder om die ander se name te noem. Die pak klere wat ek in die hooggeregshof gedra het tydens die hofsaak, het hy gereël en ook gesorg dat iemand die broek kleiner maak.

Nadat die saak ’n hele paar keer uitgestel is, en ek elke keer in die hof moes verskyn, is die saak na die hooggeregshof in Kaapstad verwys. Die verhoordatums was 25 en 26 Augustus 1997 – ’n Maandag en ’n Dinsdag. Die Sondagaand is ek na die Pollsmoor- gevangenis in Tokai, Kaapstad oorgeplaas om nader aan die hooggeregshof te wees. Ek het steeds op al die aanklagte skuld beken. ’n Maatskaplike werker, ’n vrou in haar middeldertigs, is geroep om vir my te getuig. Sy moes aan die hof verduidelik dat ek gedurende die voorval nog ’n kind was, maar sy het eintlik nie veel te sê gehad wat in my guns kon tel nie. Dit was verstaanbaar, want ek het geen berou getoon nie. Elke keer wat ek haar gesien het, het ek my dade uit die Bybel geregverdig en gesê dat ek ’n Israeliet is en dit is wat ons glo.

Insp Engelbrecht het wel ter strafversagting in my guns getuig. Ek het my volle samewerking gegee en al die uitwysings gedoen, het hy getuig. Ook dat hy voorsien dat ek ’n modelgevangene sou wees.

Regter Braam Lategan wou meer oor my medebeskuldigdes weet, maar ek het voet by stuk gehou en gesê ek noem geen name nie en ek getuig nie teen my kamerade nie. Dit sou vir my onmoontlik wees om teen Pa Jan, soos ek toe nog aan hom gedink het, te getuig. Benjan het wel teen sy pa en die ander getuig en daarom is hy nooit tronk toe nie. Hy was by die De Doorns-en Beaufort-Wes- ontploffings betrokke, maar nie by die twee op Worcester waar mense dood is nie. In my oë sou dit onregverdig gewees het om hom tronk toe te stuur.

Die regter het twee of drie maal in sy uitspraak gesê dat ek gebreinspoel en geïndoktrineer is deur ouer mense. Hy het na die Israel Visie as ’n kwasi-geloof verwys en dit betreur dat ek nie bereid was om staatsgetuie te word nie. Dit was vir hom baie moeilik om aan my so ’n swaar vonnis op te lê omdat ek so jonk was, het die regter gesê. Met die bomontploffing op Worcester was ek pas 19 en nou, agt maande later, het my 20ste verjaardag nog voorgelê. Die hof moet egter die aard van my dade in ag neem. En terwyl Suid- Afrika besig was om ’n nuwe demokratiese bestel te bou, was ek deel van ’n groep wat nie bereid was saam daaraan te werk nie, het hy bygevoeg.

Hy het ook na Nelson Mandela se 27 jaar in die tronk verwys. Ná sy vrylating het hy ’n groot invloed gehad op hoe dinge uiteindelik op ’n positiewe manier in Suid-Afrika verloop het, het die regter gesê. “Stefaans, jy is nog jonk. Jy gaan vir lank tronk toe, maar my raad aan jou is om ook ’n positiewe rol in die samelewing te speel wanneer jy die dag uitkom.” Sy mooi woorde het my daardie dag nie geraak nie, maar hy het wel ’n belangrike saadjie in my geplant.

Daar was elf aanklagte teen my – die eerste vier weens moord en vyf, ses en sewe weens poging tot moord. Agt, nege en tien was aanklagte van terrorisme en elf was een van sabotasie. Regter Lategan het gemeen die eerste tien aanklagte hou verband met mekaar en het my tot 35 jaar op elke aanklag gevonnis. Die vonnisse sou saam uitgedien word, dus effektief 35 jaar. Op die aanklagte van sabotasie het ek ’n bykomende 5 jaar tronkstraf gekry omdat dit nie verband gehou het met die ander aanklagte nie. Die regter het my dus effektief 40 jaar tronkstraf opgelê.

Interessant genoeg is veertig jaar ’n baie prominente getal in die Bybel. Dit kom presies veertig keer voor: 19 keer as ’n periode van rus, en 21 keer as ’n periode van straf. Om op die jeugdige ouderdom van 19 jaar 40 jaar tronkstraf te kry, was amper soortgelyk aan ’n doodvonnis – maar dit het nie dadelik by my ingesink nie.

Ek onthou die advokaat wat die staat vir my aangestel het, wou appelleer, maar ek het gesê dat ek tevrede is met die vonnis. Ek moes nog een nag in die Helderstroom-gevangenis slaap. Dié nag het hulle my op suicide watch gesit en ’n bewaarder moes kort-kort my sel besoek om te kyk of ek oukei is. Dit was heeltemal onnodig, want ek het nooit selfdood oorweeg nie.

Die volgende dag is ek na die jeugafdeling van die Victor Verster- gevangenis naby die Paarl oorgeplaas. Hulle het my met hand-en voetboeie geboei. Die handboeie kom ook om jou lyf vas en die voetboeie word met ’n ketting daaraan vasgemaak. Dit is baie moeilik om só geboei uit ’n polisievangwa of tronkvangwa te klim. Ek moes nog my eie goed ook dra.

’n Wit bewaarder (in die tronk het ons na hulle as “lid” of “lede” verwys) het gestaan en kyk hoe ek vorentoe strompel. “Maak gou,

bandiet!” sê hy toe. Ek was onmiddellik woedend. Voordat ek my kon keer, sê ek: “Fokof, k … boetie!”

Hy het my letterlik van my voete af geklap. Van die ander gevangenes wat dit gesien het, het onmiddellik geskreeu: “Hoi hoi!” Hulle het altyd so geskreeu wanneer ’n gevangene aangerand word. Dit was die enigste keer dat ’n lid my ooit fisiek aangerand het.

Ek was steeds erg rassisties en die lede het gevrees dat dit moeilikheid gaan veroorsaak. Daarom het hulle my soggens eerste oopgesluit sodat ek my kos kon gaan haal. Eers wanneer ek terug in my sel was, het hulle die ander gevangenes oopgesluit. Ek is vir ’n uur per dag toegelaat om te gaan oefen. Ook dan is ek alleen uitgelaat en eers wanneer ek weer terug is in my sel kon die ander gaan oefen. Die lede moes my streng dophou en elke halfuur aanteken wat ek doen. Al my bewegings is neergeskryf, ook wat ek lees en wanneer ek oefen.

Ek het aansoek gedoen om na die C-Max-gevangenis in Pretoria – waar my medebeskuldigdes ná hul vonnisse aangehou is – oorgeplaas te word. Dit is egter afgekeur.

In dié tyd in Victor Verster het ek nie veel besoeke gekry nie. My ma was een keer daar, en my sussie Lindi het my ook besoek. In ’n interessante toeval was Lindi en haar kêrel, Sakkie, op 25 Augustus 1998 in die Planet Hollywood-restaurant in die Kaapse Waterfront toe ’n pypbom daar ontplof het. Sy is gelukkig nie beseer nie, maar die krag van die ontploffing het haar teen die grond geslinger. Pagad, oftewel People against Gangsterism and Drugs, ’n vigilante- groep wat in 1996 gestig is, is vir die ontploffing verantwoordelik gehou. Hul sogenaamde militêre vleuel was bekend as G-Force (Gun Force). Ebrahim Jeneker, een van hul topmanne in G-Force, was ’n tyd lank my sel-buurman in die Helderstroom-gevangenis. Ons het uiteindelik vriende geraak en toe hy op parool vrygelaat is, het hy vir my briewe uitgesmokkel en gepos. Ons is vandag nog vriende.

Daar was ook ’n groep, die Belangegroep van Vyf, wat politieke gevangenes besoek het. Waar die Bond van Boerekrygers hulle toegespits het op die vrylating van politieke gevangenes, het die Belangegroep van Vyf geld ingesamel om ons welstand in die tronk

te verbeter. Oom Dirk van Vuuren het ons altyd saam met die verteenwoordigers van die Belangegroep van Vyf kom besoek. Hy was een van die stigters van die geloofsgroep die Gemeente van die Dogter van Sion en betrokke by die uitgee van Die Apartheid van Jahweh, dié geloofsgroep se bybel. Cliffie Barnard, Koper Myburgh en Jan van der Westhuizen het Die Apartheid van Jahweh geskryf terwyl hulle in die C-Max-gevangenis in Pretoria was. Ek het daarna lank ’n pad saam met oom Dirk gestap en hy was in dié tyd vir my ’n geestelike leier.

Cliffie, Koper en Jan was al lede van die AWB lank voordat ons die bomme op Worcester geplant het, maar ek was te jonk om aan te sluit sonder my ouers se toestemming – en my ma het geweier om die vorm te teken. Al was ek nie ’n lid nie, was ek wel ’n reuse- ondersteuner van die AWB sowel as die Boerestaatparty van oom Robert van Tonder.

Ek was wel ’n lid van die Wit Wolwe. Ons was 21 lede vanoor die hele land. Sommige koerante het beweer Barend Strydom was die enigste Wit Wolf, maar dit was nie waar nie. Barend het beslis nie van oortuiging verander in die tyd wat hy in die tronk was nie. ’n Mens kon nie self by die Wit Wolwe aansluit soos met die AWB waar jy net die aansluitingsgeld van R15 moes betaal nie. Hulle het hul lede uit alle regse bewegings gekies en het jóú genader om aan te sluit.

Jy kry verregse organisasies soos die AWB en die Boerestaatparty

– en dan kry jy die Wit Wolwe, die ultra-verregses. Waar rassisme gestop het, het die Wit Wolwe begin. Van Jan, Cliffie en Koper was ek die enigste Wit Wolf. Ek het ’n brief ontvang met Barend se nommer en is gevra om hom te skakel. Vir my was dit ’n ongelooflike eer om met hierdie ou, wat my ikoon was, te gesels. Barend het gevra of ek wil deel word van die Wit Wolwe en ek het sonder enige huiwering ingewillig. Die Wit Wolwe het saam met ander verregse bewegings gewerk. As lid van die Wit Wolwe het ek ook by sulke organisasies betrokke geraak sodat ek ander potensiële Wit Wolwe kon identifiseer.

Die Wit Wolwe het hul naam uit die Bybel gekry. In Genesis 49 seën Jakob sy twaalf seuns en in vers 27 sê hy: “Benjamin is ’n wolf

wat prooi verskeur: vroeg in die môre eet hy buit, in die aand vang hy sy prooi.” Die kleur wit is uit Jesaja 1:18 geneem: “… Al was julle skarlakenrooi van sonde, julle sal wit word soos sneeu. Al was julle purperrooi, julle sal wit word soos wol.” Die wolf is as simbool gekies omdat dit ’n vreedsame dier is, maar hy veg om sy eie te beskerm.

Toe ek die dag met Barend gepraat het, het ek oor die telefoon ’n eed van getrouheid afgelê. Barend het dit voorgelees, en ek het ingewillig om dit te teken en daarmee my lojaliteit aan die Wit Wolwe te verklaar. Ek het ook verklaar dat ek my lewe sal opoffer ter wille van my volk, ongeag wat gevra word.

In 1999 is ek in die tronk deur die Boereweerstandsbeweging tot ’n kommandant in die Boere-republikeinse leër bevorder – van niks af het ek nou tot ’n kommandant gespring.

Die Wit Wolwe het ’n koerantjie, Bravo 144, wat een maal per kwartaal uitkom. Ek het toe my eie maandelikse publikasie, Wolwenuus, uitgegee om by Bravo 144 aan te sluit. Uit die tronk het ek alles – wat ek met die hand geskryf het – aan ’n vrou in die Paarl gestuur. Sy het dit getik en in koerantvorm uitgegee. Elke uitgawe was min of meer agt gedrukte bladsye. Hierin was onder meer van my gedigte en historiese gegewens, byvoorbeeld wat op ’n bepaalde dag in die Boerevolk se geskiedenis gebeur het, asook lyste van politieke gevangenes – enige leesstof wat ek graag met verregses daar buite wou deel.

Ek het ’n dagboekie met Christelike dagstukkies, Langs bergpaaie met die jeug deur mev Chas E Cowman, gehad. Daarin het ek datums aangeteken soos die geboorte-of sterfdag van interessante geskiedkundige figure soos kmdt Gideon Scheepers, wat maar 23 jaar oud was toe hy in die Anglo-Boereoorlog deur ’n vuurpeloton tereggestel is. In my oë was hy ’n held wat vir sy volk gesterf het. Ek het elke keer wanneer ek geskiedkundige boeke gelees het, interessante datums aangeteken. Ander berigte in Wolwenuus het ek uit koerante gehaal, berigte oor die polisie wat by misdaad betrek is of waarin die regering gekritiseer word. Spasie was beperk en ek het soms net die belangrikste deel uit die berig geskeur en op A4- eksamenblaaie geplak.

My 21ste verjaardag was om twee redes ’n dag wat ek nie gou sou vergeet nie. Barend Strydom het my die oggend gebel om my met my mondigwording geluk te wens. Ek het groot bewondering vir hom gehad en dit was vir my baie spesiaal. Ek is ook daardie dag oorgeplaas na die Victor Verster-gevangenis (die naam is later na die Drakenstein-gevangenis verander) buite die Paarl. Dikwels is jong gevangenes in die jeugafdeling aangehou totdat hulle 25 word, maar nie in my geval nie. Hulle wou so vinnig as moontlik van my ontslae raak, want ek was ’n te hoë risiko as gevangene. Eintlik was dit vir my ’n verligting om oorgeplaas te word, want dit het die eentonigheid verbreek. Vir baie gevangenes is daar net een manier om ’n lang tronkstraf te oorleef en dit is om gereeld na ’n nuwe tronk te skuif. Daar is nuwe mense, nuwe reëls, ’n nuwe hoof wat dinge op ’n manier weer interessanter gemaak het.

In Victor Verster wou hulle my in die groot selle plaas, want daar was net sewe enkelselle, maar ek het geweier om daar te slaap en volgehou dat ek steeds ’n rassis is. Die lede het daarop aangedring dat ek dit op skrif stel, en in die brief het ek verduidelik dat die Israel Visie-geloof dit vir my onmoontlik maak om tussen ander rasse te slaap. Ek het steeds aan hierdie geloof vasgeklou.

Natuurlik was ek alleen, want ek het niemand gehad wat my besoek het nie. Dit het nie veel gepla nie, want ek was eintlik maar my hele lewe alleen gewees. In Victor Verster het my pad gekruis met ’n bewaarder wat hom oor my ontferm het. Hy het een aand, terwyl hy nagdiens gewerk het en verveeld was, in die laaie van die lessenaar gekrap en afgekom op ’n hele pak briewe wat aan my gerig was, maar van my af weggehou is. Hy het dit vir my gegee en voorgestel dat ek sy tuisadres aan mense gee wat met my wou kommunikeer. Op daardie manier het ek weer kontak gemaak met die buitewêreld. Hy het ook vir my leesstof gebring, alles regse nuusblaaie. Toe ek oorgeplaas is na die Leeuwkop-gevangenis net buite Johannesburg, het hy en sy vrou my kom besoek en ek het vir lank daarna steeds vir hulle bly skryf.

HOOFSTUK 11

Die “nommers” neem my onder hul vlerk

Die tronk is ’n gevaarlike plek. Ek het geweet die bendes kan my met die klap van ’n vinger laat doodmaak. Ek het gesien hoe vinnig dit kan gebeur – die een oomblik lewe jy nog, die volgende oomblik is jy dood. Die dag toe Pappa Red, ’n generaal van die 27’s, een van die berugte nommerbendes in die tronk, my vra om een van hul manskappe te word, was sekerlik die keerpunt in my gevangenskap. Dinge was hierna makliker vir my. Skielik was ek onder die beskermende vlerke van die 27’s.

Tot en met daardie dag het die bendes my nie in die minste gepla nie, want ek was in ’n enkelsel toegesluit en die kommunikasie was skraps. Geen bende het my ooit probeer werf nie totdat William Stevens, oftewel Pappa Red, aan my genoem het dat hulle ’n manskap kort vir balans in die groot sel. Hy wou weet of ek dit sal oorweeg om daarheen te skuif aangesien ek “sterk bene” oftewel son-op was (iemand wat in die dag werk). Ek het ingewillig. Dit was die heel eerste keer wat ek na ’n gemengde saal van medium grootte oorgeskuif het.

In daardie stadium is ek nog in ’n enkelsel in die Victor Verster- gevangenis se A-seksie aangehou. Saam met my was Roger de Reuk, Laston Chavula en Ebrahim Jeneker. Roger is daarvan aangekla dat hy ’n bendeleier in die tronk doodgeskiet het, maar is later onskuldig bevind. Daar was drie kampe, en hy was ’n lid van die 26’s. Laston, ’n lid van die 27’s, was een van die berugte Flower Gang wat in 1996 twee vroue en ’n vierjarige kind op die plaas Heldersig naby Nieuwoudtville vermoor het. Ebrahim was ’n Pagad- sluipmoordenaar.

Plaasmoordenaars is as helde in die tronk beskou. Laston het saans ná ’n hofverskyning met groot genot vertel wat in die hof

gebeur het. Hy het homself, net soos ek in daardie stadium, as ’n held van sy mense gesien. Die enigste verskil tussen my en Laston was dat hy die ondersteuning van derduisende swart en bruin gevangenes gehad het. In hulle oë was al vyf lede van die Flower Gang helde, juis omdat hulle Boerebloed laat vloei het.

Ons het altyd ons brood deur die traliehek gekry, ses snye. Jy kon kies: droog of nat. “Nat brood” is so genoem, want dit was brood met konfyt of vet in die middel, nooit gesmeer nie. “Droog” was brood sonder enige smeergoed op. Baie gevangenes het die brood droog verkies, want dan kon hulle dit met ’n strykyster “rooster”. Die vet, konfyt of stroop kon hulle wel uit die kombuis smokkel. Ek het nie baie van die vet gehou nie, maar wel van die konfyt. Roger de Reuk het weer die vet verkies. Eendag het hy gesien hoe ek die vet met ’n lepel afkrap en in die toilet afspoel. “Kom ons ruil in die toekoms,” het hy voorgestel. Hy sou drie van sy konfytsnye vir my gee en ek drie snye met vet vir hom.

Een aand toe hy weer by my traliehek was om brood te ruil, sien hy ek lees een van FA Venter se boeke in die Gelofteland-reeks. Hy sê toe vir my hy het pas die boek, The Day of the Jackal, van Frederick Forsyth, een van my gunsteling-skrywers, gelees. “Dit is baie interessant, jy sal daarvan hou. Ek sal dit vir jou bring,” het hy gesê.

Dit het my verstom dat ’n bruin man, wat deur Jan en sy makkers as van ’n lae klas en ’n soort sub-ras beskou is, Forsyth se boek gelees en interessant gevind het. Die terroris Illich Ramírez Sánchez wat in die 1970’s ’n gewelddadige pro-Palestynse veldtog in veral Frankryk gevoer en verskeie terreurdade gepleeg het, was drie jaar voortvlugtend voordat die polisie hom aangekeer het. Tussen sy besittings is ’n eksemplaar van Forsyth se boek gekry en die pers het hom “Carlos the Jackal” gedoop. Ek het Roger uitgevra en dit was gou duidelik dat hy heeltemal op hoogte van sake van hierdie terroris se bedrywighede was. Skielik het ek met ander oë na Roger gekyk.

Daardie aand het ek op my bed gelê en gedink hoe snaaks die lewe is. Ek is bevriend met ’n Moslem in die sel langs my en ek ruil brood uit met ’n bruin man wat nie deur Cliffie Barnard, Koper

Myburgh en Jan Voetbol van der Westhuizen as ’n waardige mens geag word nie. Hier in die tronk is ons geforseer om saam te bly en saam te oorleef, elkeen op sy eie manier. Ons het almal geglo in dit wat ons doen, en ons het verskillende doelwitte gehad, maar hier in die tronk was ons almal gelyk.

Ons is bedags toegelaat om ’n uur buite in die son rond te loop en op ’n dag het Roger my gevra of ek nie saam met hom wou loop nie. My eerste reaksie was vrees. Tot in daardie stadium het ek alleen in die binneplaas rondgeloop wanneer ons toegelaat is om buite te wees. Hy het my egter gerusgestel. “Ons gaan jou nie doodmaak oor wat jy buite gedoen het nie. In die tronk kyk ons na die voetspore wat jy in die tronk gee.”

Daar word na die 26’s, 27’s en 28’s as die son-op- en son-af-bendes verwys – die een soort is bedags bedrywig en die ander snags. Die 26’s en 27’s was son-op, en die 28’s was son-af. Elke kamp het sy eie doelwitte gehad. Die 26’s het met geld gewerk en die smokkelhandel beheer. Die 27’s was die mees gevreesde ouens in die tronk en het gevangenes vermoor om die vrede te bewaar. Niks in die tronk gebeur ongesiens nie. As ’n gevangene ’n ander een beroof, sal die 27’s hom doodsteek. Dit sal enigeen twee keer laat dink voordat hy iemand beroof. Net so sou hulle iemand wat verkrag het doodmaak as afskrikmiddel vir ander wat dit sou wou doen. Op ’n vreemde manier was hulle dus die vredemakers.

Die 28’s het wyfies en “werk” as die ligte af is. Sommige gevangenes het ’n ander een as ’n seksmaat geneem en dié word dan sy “wyfie”. By hulle is verkragting aanvaarbaar. John Mongrel was so ’n gevangene wat nie gehuiwer het om te verkrag nie en as hy jou as sy wyfie gekies het, het jy nie eintlik ’n keuse gehad nie. As jy nee sê sou sy manskappe jou doodmaak. Daarom het sommige ouens ter wille van oorlewing maar sy wyfie geword. Mongrel was nie al een nie. Om ’n wyfie te word was ook ’n manier om jou eie lewe te beskerm – as jy iemand se wyfie is, sou hy jou beskerm en vir jou toiletware koop en sorg vir ekstra kos. In ruil daarvoor moes jy dan toegee aan al sy drange. Al kon jy op dié manier beskerming

kry, het ek dit van die begin af duidelik gemaak dat ek niemand se wyfie gaan word nie.

Saans, net ná sononder het die nommerbendelede in hul slêngtaal, of sabela, met mekaar gepraat. Hulle het op hul wasbakke gestaan en deur die tronktralies geskreeu. In die begin kon ek nie ’n woord verstaan nie maar oor die jare het my sabela-woordeskat gegroei. Hosh pagamisa! (Word fokken wys!) was een van die sabela-uitdrukkings wat gereeld gebruik is.

Om harmonie in die tronk te verseker (of “vierhoeke” in gevangenistaal), het die verskillende kampe altyd dinge so georkestreer dat die getalle in die groot selle gelykop is. Só kon een kamp nie weens ’n tekort aan getalle benadeel word indien daar in die nag of vroeë oggendure ’n bendeoorlog uitbreek nie. Die bewaarders het dit geweet. In baie tronke word die verskillende kampe in aparte groot selle aangehou om bende-oorloë te beperk. Die verskillende kampe het ook op verskillende tye na die eetlokaal gegaan. Net so het die son-op- en son-af-groepe op verskillende tye en apart van mekaar na die binneplaas gegaan. Dit was ’n maatreël om te keer dat daar oorloë uitbreek.

Maar in die eetsale en binneplase was daar genoeg ruimte vir ’n oorlog. ’n Sel kan baie klein raak gedurende ’n oorlog en die gange is nou. Nie dat dit ’n bendeoorlog kon keer nie!

Toe Pappa Red my werf, het hy die tronkreëls (dié wat my lewe in die tronk sou verleng) aan my uitgestippel. Hy kon nie ’n swak skakel in sy sel bekostig nie. “Hou jou eie kaartjie dop. Jy sien niks, jy hoor niks en jy praat niks nie,” het hy gesê. “As jy piemp (stories aandra) gaan ons jou hier binne doodmaak. As jy dink jy gaan jou hele vonnis in die enkelselle bly, maak jy ’n fout. Of ons koop ’n bewaarder om, of ons wag vir jou vir besoek. Ons het baie tyd en die geheue van ’n olifant. Almal haat jou reeds, jy het hier ’n geleentheid om hul guns te verower. Respek en dissipline is van die grootste belang. Indien jy nie jou medegevangenes respekteer nie, gaan hulle nie aan jou respek betoon nie. Indien jy in die ry staan om kos te kry, mag jy nie voor iemand indruk nie, want dan wys dit dat jy niemand agter jou respekteer nie, dat jy steeds ’n wit man is wat dink jy is beter as ons. Jy hou ook nie vir iemand anders plek nie en jy moet

altyd respek betoon aan iemand wat ouer as jy is. Wit of swart, ’n ouer persoon is ‘oom’ of ‘uncle’.” Reëls. Reëls. Reëls. Die belangrikste van almal: jy praat met niemand van son-af nie.

Die kaartjie waarna Pappa Red verwys het, was die oranje tronkkaartjie wat ons altyd by ons moes dra. Aan die binnekant is jou naam en tronknommer met jou misdade daaronder en onder dit word die datum van jou eerste paroolverskyning aangeteken. Die groep waarin jy is en jou vingerafdrukke is ook op die kaartjie. Wat Pappa Red bedoel het, was dat ek my parooldatum in gedagte moet hou en dat die groot geheim van oorlewing daarin lê om jou neus uit ander mense se sake te hou. As ek in die moeilikheid beland het, sou my kanse op parool skraal wees.

Van die gevangenes kom in en dink hulle gaan afslag kry as hulle iemand verklik. As jy piemp is jy ’n gevaar vir jou kamp, want niemand kan jou dan vertrou nie. Die bendes hou ook nie van die enkelselle nie, want dan kan hulle nie so maklik met hul bedrywighede voortgaan nie. Jy sukkel om dagga of smokkelware in die enkelselle in te kry. Diegene wat piemp is ook nie veilig in die enkelselle nie, want die nommers koop ’n bewaarder om om by so iemand uit te kom. Of hulle lê jou voor wanneer jy besoek kry. Die name van die gevangenes wat besoek kry, word hardop uitgeroep, so almal weet wie gaan uitgaan.

Pappa Red-hulle het my betroubaarheid sommer gou getoets. Het ek gefaal, sou hulle my summier doodgemaak het. In die tronk is daar ’n uitdrukking jy “swaai dagga”. Dit beteken jy verdeel ’n gesmokkelde “arm” (’n lemoensakkie vol dagga), “bankie” (banksakkie vol dagga) of “boks” (vuurhoutjieboks vol dagga) in “blades”. Een “blade” (wat in tydskrifbladsye toegedraai word) is genoeg vir een daggazol. Terwyl die bende in die sel besig was om “dagga te swaai” moes ek vir bewaarders uitkyk. Ek is verbied om met iemand oor my nuwe verantwoordelikheid te praat. Dit kon by die verkeerde ore uitkom wat dan die bewaarders daarvan sou vertel. Dan sou dit lyk of ek gepiemp het.

Eenkeer het ’n 26-lid in die binnehof dagga by hom gehad. Die bewaarders het op hom afgestorm om hom te deursoek. Hy het die banksakkie vol dagga in my hande gestop. Ek het dit onder my hemp ingedruk en rustig by die hek bly staan, boek in die hand, soos altyd. In die tronk leer jy gou: roetine smelt in, verandering staan uit.

Die bewaarders het niks by hom gekry nie. ’n Paar gevangenes naby hom is ook deursoek, net ek nie. Hulle het nie verwag dat ek dagga vir die bendes sou bewaar nie. Die bewaarders het hom taamlik hardhandig daar weggelei. Hulle het geweet hy het die dagga vir iemand gegee, maar hy wou nie praat nie. Ek was nogal benoud, want as hulle hom kon maak praat, was ek in groot moeilikheid.

’n Rukkie later het ek rustig na die betrokke 26-lid se sel geloop en die banksakkie dagga deur sy klein selvenstertjie gegooi en bloot aangegaan asof niks gebeur het nie. Ek het nie daarmee gespog dat ek hom gehelp het nie en het ’n reputasie opgebou dat ek weet hoe om my mond te hou.

Ek het nooit dagga gerook of enige dwelmmiddel gebruik nie, maar ek het geleer hoe om dagga op skaal te “kap” en slim te smokkel. Vir baie jare was ek in die binnekring van die smokkelnetwerk.

My volgende toets het voorgelê. Iemand in die kamp het opgemerk dat ek gereeld biblioteek toe gaan. Hulle het dit as die ideale smokkelroete beskou. Elke keer wat ek biblioteek toe gegaan het, moes ek ’n banksakkie vol dagga, of ’n “koeël” (tien blades) saamneem. Iemand van ’n volgende seksie sou dit dan optel. Ek het die dagga voor by my onderbroek of in my skoen se punt ingedruk. Biblioteekdag was gewoonlik op ’n Dinsdag. Ek moes dan die dagga agter ’n spesifieke boek los. Iemand sou dit deur die loop van die week daar kom optel. Ek het nooit geweet wie dit kom haal nie, ook nie wat hy daarmee doen nie. Party gevangenes het dit gerook, ander sou dit weer verkoop, maar dit het my nie getraak nie. Die persoon wat dit kom afhaal het, het ook nie geweet wie dit daar gelos het nie – so ek was veilig.

Die smokkelnetwerke in die tronk verloop seepglad en is altyd uitstekend in plek. Dit was eintlik ’n baie slim skuif om my en die

biblioteek deel van hul smokkelnetwerk te maak. Die bewaarders het my glad nie verdink nie, want in hul oë was ek nie ’n bendelid nie en het ook nie gerook nie. Die lede sou wel agterdogtig geraak het as hulle my gevra het om in die binneplaas met ander gevangenes te begin gesels. Die biblioteek was ’n veilige roete.

HOOFSTUK 12

My denke begin verander In dieselfde tyd wat die Flower Gang na die C-Max-gevangenis in Pretoria oorgeplaas is, is ek na die Leeuwkop-gevangenis net buite Johannesburg verskuif. Ek wou my dagga-smokkelary voortsit en het gevra om in ’n groot sel te bly. Ek het nie net met dagga gesmokkel nie. Wanneer ek die kans gekry het, het ek stroop uit die kombuis gesmokkel in ’n 2 liter-roomyshouer. Teen hierdie tyd was ek gewoond aan die bendekultuur en dit was nie meer vir my so vreesaanjaend om in die nuwe tronk te wees nie. Ek het geweet solank ek die tronkreëls gehoorsaam, sal ek bly lewe.

Baie van die regses wat voor die Waarheid-en- versoeningskommissie (WVK) moes getuig, is in Leeuwkop aangehou. Vroeër jare het ek met oom Piet Botha van die Orde Boerevolk gekorrespondeer. Hy was betrokke by die Putco-bus- skietvoorval op 9 Oktober 1990 waarin sewe mense dood is. Vroeër dié dag het PAC-en APLA-ondersteuners wit mense op die Durbanse strandfront aangeval en uit weerwraak het oom Piet, Adriaan Smuts en Eugene Marais die bus aangeval. Oom Piet het die motor bestuur en die opdrag gegee vir die ander twee om met hul outomatiese gewere los te brand. Al drie het die doodstraf gekry, maar hul vonnisse is later tot 30 jaar tronkstraf versag. Oom Piet is ook in Leeuwkop aangehou waar ek met hom kennis gemaak het. Deon Martin was nog ’n regse wat daar aangehou is. Hy was by die voorval by die Rodora-kruising buite Ventersburg betrokke. Nege AWB-lede het op 12 Desember 1993 ’n padversperring daar opgerig en vier mense, onder wie twee kinders, doodgeskiet. Etienne Visser, een van sy medepligtiges, is ook later hierheen oorgeplaas.

Ds Don Gibbs van die Boerevolk-kerk het my gereeld in Leeuwkop besoek en my geestelik ondersteun. Oom Dirk van Vuuren van die geloofsgroep die Dogter van Sion is egter nie toegelaat om my te besoek nie.

Barend Strydom, die Wit Wolf-leier, het my baie ondersteun en gereeld vir my kom kuier in al die tronke wat na genoeg aan sy blyplek was. Toe ek in tronke ver van hom was sou daar dikwels ’n brief van hom opdaag. In 2001, toe ek nog in die Pretoria-Lokaal- gevangenis was, het Barend my tot ’n bevelvoerder in die Wit Wolwe bevorder. Tydens een van sy besoeke daar het ons gepraat oor die moontlikheid om weer ’n aanval te loods. Ek het ’n hele sabotasieplan uitgewerk om in verskillende provinsies kragmaste op dieselfde tydstip op te blaas. Barend was so beïndruk hiermee dat hy gesê het ek moes eintlik die generaal gewees het en nie hy nie.

Ek het baie respek vir Barend ongeag sy politieke siening – hoewel ek deesdae heeltemal daarmee verskil. Ek kan eerlik sê dat Barend my beter bygestaan het in my gevangenskap as Eugène Terre’Blanche of enige van sy AWB-troepe. As kind is ek deur my ouers verwerp, maar van Barend kon ek nooit dieselfde sê nie. Die man wat daardie tyd my leier was, het my deurgaans bygestaan. Uiteindelik was ek die een wat Barend die rug toegekeer het omdat ek nie meer in die Wit Wolwe se ideologie geglo het nie.

Soos die meeste gevangenes wat ’n langtermynvonnis uitdien het ek ook daaraan gedink om te ontsnap. Ek het dit eendag met Barend bespreek en hy was baie nugter daaroor. “Daar is twee dinge wat jy moet onthou,” het hy gesê. “Jy moet weet waarheen om te gaan nadat jy ontsnap het en jy moet weet wat jy daarna gaan doen. Want as jy dit nie weet nie, hoekom wil jy dan ontsnap?” Ek het besef ek sien nie kans om weer mense dood te maak nie. Indien ek net heeltemal kon verdwyn, sou ek ontsnap het, maar ek het geweet dit is nie moontlik nie.

’n Ontsnapping waarborg nie vryheid nie, jy gaan uiteindelik weer gevang word. Dit het die Wit Wolf Hendrik Groenewald ná meer as ’n dekade as voortvlugtende uitgevind. Hendrik, die seun van genl Tienie Groenewald, ’n voormalige hoof van militêre intelligensie, het op 6 Mei 1990 twee ANC-aktiviste, Petrus Mbakena en Simon Koba,

naby Mamelodi doodgeskiet. ’n Derde man, Xavier Lekgoate, het die aanval oorleef en Hendrik agterna uitgeken. Minder as ’n week later het kol Suiker Brits hom en ene Chester Brown, wat saam met hom in die voertuig was, aangekeer. Hulle is op borgtog vrygelaat en Hendrik het na Portugal gevlug. In 2000 het hy om persoonlike redes na Suid-Afrika teruggekeer. Hy is in hegtenis geneem en hoewel hy beweer het dat hy uit selfverdediging opgetree het, is hy aan moord en poging tot moord skuldig bevind. Hy is in Februarie 2003, byna 13 jaar ná die moorde, tot effektief 20 jaar tronkstraf gevonnis.

My bande met die regses in Leeuwkop was sterker as ooit, maar tog het my denke stadig maar seker verander. Een van my nuwe vriende was Hans Louw, ’n bruin man. Hy het homself aan my voorgestel en vertel dat hy in 5 Recce, die weermag se elite-eenheid, was. Ek het aanvanklik gedink hy is net nog ’n grootprater, want deesdae is daar baie wat voorgee dat hulle gedurende die Grensoorlog diens gedoen het in 32 Bataljon (destyds ’n gedugte gevegseenheid), of ’n oud- Recce is, of by Koevoet (die polisie se gevreesde eenheid aan die grens) was. Hans het dit egter met die nodige dokumente en foto’s bewys.

Hans is van 5 Recce na Executive Outcomes en daarna het hy ’n huurmoordenaar geword. Hy is 28 jaar gevangenskap opgelê vir die huurmoord op Terence Psarrakis, ’n casino-en bordeelbaas. Psarrakis is die aand van 22 Mei 1997 doodgeskiet. Johan Badenhorst, Psarrakis se sakevennoot by die Billionaires-klub in Pretoria, en sy broer Tinus het die opdrag gegee dat hy vermoor moet word, en albei is ook tronk toe gestuur.

Ná sowat drie maande in Leeuwkop wou ek nader aan die huis wees en het aansoek gedoen om na die gevangenis op Upington oorgeplaas te word.

HOOFSTUK 13

Ek koop my eie sokkerspan

In Upington se tronk het ek die eienaar van ’n suksesvolle sokkerspan geword – een wat in een jaar drie verskillende trofees verower het. Ek was ’n groot ondersteuner van die Pretoriase klub Mamelodi Sundowns omdat hul kenteken met dié van die 27’s- bende ooreenstem. Toe besluit ek om my smokkel-opbrengste te gebruik om my eie span te koop. My klub se naam was Tornado en my span het in die tronk se eie toernooie meegeding.

Gevangenes word as deel van hul rehabilitasieproses konstruktief besig gehou met sport-, kuns-en kultuuraktiwiteite. So het ek ook by ander dinge soos sport betrokke geraak. Sokker is baie gewild en in die tronke met 12 seksies is daar ’n kompetisie waarin 12 spanne teen mekaar meeding. Verskillende toernooie het deur die jaar plaasgevind en daar is altyd vir een of ander prys gespeel – soms vir geld, maar meestal vir sigarette. Elke span moes ’n karton sigarette as “inskrywingsgeld” betaal. Die wenners kry die meeste sigarette en die span wat tweede kom kry darem ook ’n klompie.

Ek hou nie van verloor nie en het net die beste spelers gekoop, mits hulle son-op was (gevangenes wat bedags werk). My ma het ook gereeld vir my geld gebring en dit het gehelp om vir die span se stewels en truie te betaal – dit was die eienaar se verantwoordelikheid.

Dit was in die tyd toe ek op Upington in die tronk was, ’n heel “lekker” tronk. Ek en Hans Louw is in 1999 kort voor Kersfees soontoe oorgeplaas. In ’n sekere sin was dit ’n verligting vir my. Die tronk wat die naaste aan jou familie is, is vir gevangenes die lekkerste een. My ma het steeds op Upington gebly en dit sou vir my beter wees om nader aan die huis te wees.

Daar was ander redes ook waarom dit op Upington vir my “lekker” was – hoewel dit nooit rêrig lekker in ’n tronk kan wees nie.

My sokkerspan was een, en ek kon ook daar met my smokkelkultuur voortgaan. Ek het nie net saam met die nommerbendes gesmokkel nie maar ook metodes uitgedink om met dwelms tussen die verskillende seksies te smokkel sonder om uitgevang te word. So het ek op die gedagte gekom om die televisiestel te gebruik wat ons Vrydagoggende vir die naweek gekry het as ons nie gedurende die week verbrou het nie. Dit is dan Maandagoggende weer teruggeneem. Ek het die dagga in die televisiestel versteek en dit na die volgende seksie gedra sonder om verdink te word.

Die bewaarders het ons ook heeldag buite gelos, mits ons ons gedra het. Dit was wonderlik om so vry te voel en nie 23 uur van die dag in jou sel deur te bring nie.

Verder het my ma my amper elke naweek besoek. Sy moes vroeg opstaan omdat sy eers vir my kos gemaak het voordat sy die 40 km van die plaas, waar sy in daardie stadium gebly het, gery het. Ek was baie dankbaar, want dit was wonderlik om ’n bord warm kos van buite te ontvang. My sussies het ook vir my tydskrifte gestuur soos Sarie en Rooi Rose met baie interessante artikels daarin. Ek het ’n plakboek gemaak van die foto’s en artikels wat ek uitgeskeur het.

Ek het gou geleer dat baie wit mense in die tronk nie vertrou kon word nie. Dit is meestal hulle wat piemp. En dis dikwels hulle wat teen jou draai en van jou skinder. Ek het al minder met die wit mense gemeng. Dié met wie ek wel gemeng het, was uiteindelik baie, baie min.

Ek het myself steeds met regse literatuur besig gehou. Op Upington het ek die Apartheid van Jahweh, die bybel wat deur die geloofsgroep die Dogter van Sion uitgegee is, bestudeer. My siening was steeds dieselfde. Ek het myself wysgemaak dat swart en bruin mense wel saam met my kan lewe – tydens die slag van Bloedrivier was daar immers 66 bruin mense in die laer en tydens die Anglo- Boereoorlog het nagenoeg 20 000 swart mense gesterf wat aan die Boere se kant was – maar ek het bly glo in dit wat ek by Jan geleer het en wat die Apartheid van Jahweh bevestig het.

In die 18 maande op Upington was ek deel van ’n groep wit mense na wie die bewaarders as “die Boerestaat” verwys het. Ons het deur die dag met mekaar gesels. Soggens vroeg, direk ná ontbyt, is ons almal saam na sel 1 om te hoor of die wit mense daar orraait is. Die volgende oggend is dit sel 2 se beurt. Ons het dan saam in die betrokke sel gekuier en koffie gedrink. As die persoon nie koffie gehad het nie, sou ons saambring. Die Upington-gevangenis was die een tronk waar ’n groot deel van die wit mense verenig was.

Ek het hard probeer om die wit mense bewus te maak van die beweging White Power Worldwide wat regses wêreldwyd aangehits het. My medegevangene Rudi Erasmus was al een by wie dit byval gevind het. Hy het ’n tatoe op sy rug gehad met die woorde White Power Worldwide en ook KILL ALL NIGGERS met ’n skets daarby van twee hande wat ’n handgranaat se pennetjie uittrek. Op sy arms was allerlei regse simbole en op sy regterarm was ’n Keltiese kruis met ’n swastika daarbinne. Ek het hierdie tatoe vir hom ontwerp. Binne-in het daar ook White Power Worldwide gestaan.

Een van my beste vriende destyds in die Hoërskool Duineveld op Upington was ’n Vlaming, Wolf Pyck. Op skool het ons saam skopboks by sy pa, Joost, gedoen. Wolf is later terug na Vlaandere waar hy by die Belgiese verregse party Vlaams Blok betrokke geraak het. Hy moes verneem het dat ek in aanhouding is en het vir my regse tydskrifte vanoor die hele wêreld gestuur. Joost het mense van die Vlaams Blok gekry om my in die tronk te besoek. Ek het toe betrokke begin raak by verskeie regse partye in die buiteland.

Natuurlik was die bewaarders nie baie gelukkig met ons twee belhamels nie en hulle het botweg geweier dat ek en Rudi in dieselfde sel aangehou word. Daar mag ook nie meer as een wit mens in die ander gemeenskaplike selle gewees het nie.

In die tyd op Upington het ek en Rudi bybelstudie gedoen waarin ons die Apartheid van Jahweh, die Dogter van Sion se bybel, deeglik bestudeer het. Ons twee het ook Hitler se Mein Kampf bestudeer. Ek het dit woord vir woord met die hand uitgeskryf sodat ek dit beter kon verstaan. Ek was steeds ’n rassis, tog moes die dinge waarin ek

geglo het vir my skriftuurlik wees. Ek kon nie net iets glo omdat iemand anders vir my sê dit is reg nie.

Tydens my studie van die Apartheid van Jahweh het ek besef daar was veral vyf dinge waarmee ek verskil het: Hulle het al Paulus se boeke uit die Bybel gehaal en ander ekstreme veranderings gemaak wat ek as onnodig beskou het, onder meer oor die heilige bakke in die tempel waarna in die Bybel verwys word. In hul verwerking het hulle dit verander na “apartgestelde bakke”. Hulle het ook die sewende gebod, “Jy mag nie egbreuk pleeg nie”, verander na: “Jy mag nie verbaster nie.” Dit het my veral gepla dat hulle dinge na willekeur aangepas het. Ek het daardie tyd geglo dit is polities korrek om te sê jy mag nie verbaster nie – maar hulle het nie op dieselfde wyse elders in die Bybel veranderings aangebring waar Jesus sê elkeen wat na ’n vrou kyk en haar begeer, het reeds egbreuk gepleeg nie.

Hulle het dus die Bybel verander om hul politieke sieninge te pas. Hulle het ook van die apokriewe boeke bygevoeg. Boonop het die Verbondskoerier, amptelike internet-nuusblad van die Dogter van Sion, wat ’n paar van my artikels oor die jare gepubliseer het, nooit die artikel gepubliseer waarin ek verduidelik het waarom ek nie die Apartheid van Jahweh as die Heilige Skrif kan aanvaar nie.

My verblyf in Upington se tronk het onverwags en onbepland tot ’n einde gekom. Ek het in ’n hoeksel, nommer 7, geslaap. Een oggend vroeg het ek wakker geword van geluide in sel 6. Iemand in dié sel is met ’n skerpgemaakte voorwerp doodgesteek. Ons was drie ouens wat teen die venster in die hoek van die sel geslaap het. Tussen die sel waarin die moord gepleeg is en ons sel het die moordwapen verdwyn.

Die bewaarders was woedend omdat ek geweier het om te sê wat van die wapen geword het, al het ek geweet. Iemand sou wel praat, dit sou net nie ek wees nie. Ek het by die tronkreëls gehou. “Jy sien niks, jy hoor niks en jy praat niks nie. As jy piemp gaan ons jou doodmaak.”

Omdat ons al drie geweier het om te praat, is ons na verskillende tronke oorgeplaas. Dit was vir my veel beter om oorgeplaas te word wie weet waarheen, as om te sterf as ’n piemp. Enigiets behalwe ’n piemp.

Die grootste teleurstelling vir my was nie die oorplasing nie, maar dat my ma my nie kom groet het nie. Sy het bloot vir ’n kollega gevra om vir my geld te bring. Ek sou my ma daarna vir ses jaar nooit weer sien nie.

HOOFSTUK 14

Ek besef ek is op ’n dwaalspoor

Reeds op die eerste dag in my nuwe tronk, Pretoria-Lokaal, het dinge skeefgeloop. Een van die swart lede het my gegroet, maar ek het stilgebly. Hy sê toe: “Gevangene, ek groet jou …” Ek het hom steeds geïgnoreer. Die derde keer het hy my op my skouer getik. “Hoor jy my?” het hy gevra. Ek het omgedraai en die k-woord uitgespoeg: “K …, jy smeer my klere vuil.”

Die insident het soos ’n veldbrand onder die lede versprei en almal het dadelik besef iets is nie lekker nie. Geeneen van die wit lede het dit gewaag om iets te sê nie, maar hulle het my teruggeneem sel toe. Die volgende oggend wou die swart bewaarder wat ek die vorige dag so beledig het my deursoek. Ek het dadelik gesê hulle moet ’n wit ou kry om dit te doen, want ek gaan nie toelaat dat ’n swart man aan my raak nie.

In die nuwe tronk was ek nou weer in ’n enkelsel. Daar was nie net tralies voor die venster nie, maar ook dwarsbalke wat eintlik die hele venster toegemaak het. My piepklein sel is met drie slotte toegesluit.

In Lokaal is ek ook vir die eerste keer saam met Cliffie, Koper en Jan aangehou. Hulle was al ’n geruime tyd hier in die tronk, en dus goed ingeburger. Ek was die blyste om vir Cliffie weer te sien en ek het gehoop ons sou weer saam die pad kon stap.

Ons was ’n hele spul regses op ’n ry. Cliffie het in die hoeksel geslaap, langs hom Koper, in die volgende sel Hendrik Slippers, dan Eugene de Kock en dan ek. Hendrik was ’n politieke gevangene, maar nadat hy vrygelaat is, het hy sy gesin doodgeskiet en is terug tronk toe. Jan het nie saam met ons gebly nie. Hy is in die kelder in veilige bewaking gehou en ek mag nie daarheen gegaan het nie. Ek het hom die heel eerste keer weer gesien op die eerste sabbat wat ek saam met hulle kerk gehou het. Die teleurstelling was groot om te

besef dat Jan nie meer die ikoniese figuur was wat ek graag sou wou onthou nie. Reeds met daardie ontmoeting het ek vir hom gesê dat ek nie meer saam met hulle hul sabbat wou vier nie.

In die tyd wat ek op my eie was, het ek stelselmatig agtergekom hoe radikaal die manne se geloof is. Hulle het nou ook geglo dat ’n man se wysheid in sy baard sit en het ook geweldig baie op profesieë gekonsentreer. Dit was nie hoe ek God wou aanbid nie. Hoewel ek steeds ’n rassis was, het ek gebly by die leerstellings in die Bybel. Hulle het onder meer gesê jy mag nie die tydskrifte GQ of FHM deurblaai nie, want die foto’s van vroue daarin grens aan pornografie. In daardie jare was daar op die Sondagkoerant Rapport se agterblad altyd ’n meisie in ’n bikini en wanneer ons Rapport in die hande gekry het, was dit omtrent ’n gestoei om eerste na die poppie op die laaste bladsy te kon kyk. Dan het hierdie reël skielik nie meer vir hulle gegeld nie. In my oë was dit dubbele standaarde gewees. Koper het vir die manne gesê om my uit te los, ek is ’n jong man, en dis doodnatuurlik.

In sommige opsigte is die sabbat baie ernstig geëerbiedig. Hulle het byvoorbeeld geglo jy mag nie op die sabbat handel dryf nie, maar aan die ander kant was dit nie verkeerd in hul oë om op ’n Sondag te bel nie. Ek het hulle daaraan herinner dat Jesus, toe hy honger was, op die Sabbat gaan graan pluk het. Toe Dawid honger was, het hy uit die bakke in die Heiligdom geëet wat net vir die priesterdom beskik was. My oortuiging was nog altyd dat God ’n mens se omstandighede raaksien, en Hy is bewus van jou nood. Ons moenie God in ’n blik druk nie. Ek het algaande daar in Lokaal begin besef dat my godsbeskouing heeltemal van dié van Jan, Koper en Cliffie verskil het.

Hierdie wete was vir my ’n groot deurbraak en ek het meteens geweet ek kan tot God bid soos ek wil, en ek hoef dit nie volgens hul voorskrifte te doen nie. Ek het besef hulle is baie soos die Skrifgeleerdes en Fariseërs in Jesus se tyd op aarde. Veral Cliffie en Jan. Koper was nie so nie. Hy was oopkop en ek het dit op verskeie maniere agtergekom.

Cliffie en Jan sou my aanpraat oor die boeke wat ek gelees het. Op ’n keer het ons geweldig gestry oor Wilbur Smith se boek Rage –

tot vandag toe een van my gunstelinge. Nadat ek die boek gelees het, het ek dit sterk aanbeveel. Hy het nie ver gekom voordat hy dit in die gang af gegooi het nie. Hy was woedend oor die sekstonele tussen die swart man en die wit vrou in die boek.

“Ek is sterk genoeg om verby die sekstonele te lees, Koper,” het ek gesê. “Ons weet tog dit gebeur in die regte lewe, so dit is nie bloot net in die storieboek nie.” Koper was tevrede met my verduideliking want hy was oopkop oor hierdie dinge, maar Cliffie kon dit glad nie hanteer nie. “Ek waarsku jou Stefaans, los daai gemors uit,” het hy gemor. Maar ek was reg vir hom: “Cliffie, daar was nog altyd vermenging tussen die verskillende rasse, selfs in die dae van apartheid. Onthou maar hoeveel ontugsake daar in die ou bedeling was. Ons kan dit nie wegwens nie. Jy moet een ding onthou: ek lees ter wille van ontspanning en nie om myself te bevredig of uit wellus nie. Die storie in Rage is veel groter as die seks in die boek.”

Nog iets waaroor ek met hulle verskil het, was die kwessie van ons kos. Die Israeliete wou nie hê dat swart mense ons kos moes berei nie. Die tronk het voorsiening gemaak dat die Moslems kos kan eet wat deur hul geloof goedgekeur word. Toe rig Jan ’n versoek om rou kos te kry en die owerhede kon dit nie weier nie, dit kon dalk soos rassisme lyk. Hulle sou byvoorbeeld rou hawermout eet en twee vrugte per dag ekstra kry.

Teen hierdie tyd het ek besef dat die Israel Visie ’n ander god aanbid en ek het vir Pecsa Sibiya, die seksiehoof, gevra of ek nie net gewone kos kan kry pleks van rou kos nie. Al het Cliffie-hulle voorgegee dat hulle nie die kos wil eet wat deur swart en bruin mense berei is nie, het hulle wel gesmokkelde vleis geëet. Dit was vir my sinneloos om die kos te vat en vir myself hieroor te lieg. Geloof moet gaan oor eerlikheid en indien jy nie eerlik kan wees in hierdie klein dingetjies oor jou geloof nie, is jy besig om op ’n dwaalspoor te gaan.

HOOFSTUK 15

Prime Evil leer Hitler om te vergewe

Langs elke seldeur in die Pretoria-Lokaal-gevangenis is ’n plaatjie met jou naam, van, misdaad en vonnis daarop geskryf sodat die lede weet wie in watter sel is. Op my bordjie het nie Stefaans Coetzee gestaan nie. My naam was Hitler. In dieselfde tronk was Prime Evil – soos die koerante verwys het na Eugene de Kock, oud-bevelvoerder van die polisie se berugte Vlakplaas-moordeenheid. Daar, in Pretoria-Lokaal, het Hitler met Prime Evil kennis gemaak en was hy die een wat die pad van versoening en vergifnis vir my oopgemaak het.

Agterna, nadat hy met my oor die Hitler-bynaam gepraat het, het ek die lede gevra om vir my ’n nuwe plaatjie te maak. Ek wou nie meer as Hitler bekendstaan nie.

De Kock het aanvanklik nie geweet dat ek een van die Worcester- bomplanters was nie. Die ander drie het nooit my naam genoem wanneer hulle met hom gesels het nie. Hy het ook aan die begin glad nie met my gepraat nie.

Wanneer ons uitgelaat is het ek altyd alleen in die binneplaas gaan stap. Op ’n dag het hy na my toe gekom en gevra of hy saam met my kan stap. Ons het geloop en gesels en gou was oom Gene, soos ek hom begin noem het, nie meer vir my die Prime Evil van die nuusberigte nie. Ek het iemand totaal anders leer ken.

Dit het gou ’n vaste roetine geword. Ek het in die uur wat ons buite mag wees nooit stilgesit nie, maar altyd in die rondte bly loop. Die tyd in die binnehof was ’n belangrike deel van ’n mens se bestaan. Dit was wonderlik om vir daardie uur nie agter tralies te wees nie en ek het altyd onwillekeurig gewonder of ek die volgende oggend weer die sonskyn sou kon geniet.

Onvermydelik het ons in ons gesprekke by my misdade uitgekom. Ek het baie goed geweet dat dit Eugene de Kock is, sy bril het hom onmiskenbaar gemaak. Ek het hom as ’n super-rassis beskou wat my grootste respek en bewondering verdien het.

“Sal jy daaraan dink om jou slagoffers om verskoning te vra?” het oom Gene eendag uit die bloute gevra. Hy het my voete onder my uitgeslaan met hierdie vraag en ek was vir ’n oomblik sprakeloos.

“Nee,” het ek gesê nadat ek my asem teruggekry het. “Ek oorweeg dit glad nie, want ek het geen berou oor my misdaad nie. Dis nou wel jammer dat daar kinders in die ontploffings dood is, maar ek sal dit weer doen as ek net grootmense kan laat sterf,” het ek vol bravade aangegaan.

Oom Gene het geweet hoe lief ek vir geskiedenis is. Toe vang hy my wéér onkant met sy volgende vraag: “As die 27 000 Boerevroue en -kindertjies wat in die Anglo-Boereoorlog gesterf het voor my en jou staan, wat sal jy antwoord as hulle vra hoekom jy kinders doodgemaak het?”

“Maar die ANC het presies dieselfde gedoen. Hulle het ook onskuldige kinders doodgemaak,” het ek dadelik teruggekap. Hulle het hul juis op sagte teikens toegespits, het ek verduidelik. Hy het lank na my gekyk en toe gevra: “Wat maak jou dan beter as die ANC?” Ek het nie geantwoord nie, maar ek het wel geweet dat ek nog glad nie gereed was om enigeen om vergifnis te vra nie.

Ek spot altyd en sê oom Gene was soos Jiminy, die kinderboek- karakter Pinocchio se kriek. Vir Pinocchio was hierdie kriek vreeslik irriterend, want hy was eintlik die stem van Pinocchio se gewete wat die heeltyd op sy skouer gesit het. Oom Gene het dieselfde rol vervul. Hy is waarskynlik een van die slimste mense wat ek nog ontmoet het. In die tronk het ek gesien hoe hy ten minste 24 uit 25 van die Sunday Times se algemenekennis-vrae reg kon beantwoord. Hy is welbelese en het baie meer boeke gelees as enigeen wat ek ken.

Oom Gene het nie moed opgegee met die vergifnis-storie nie. Hy het daaroor bly praat. Soms sou hy dit uit die Bybel benader. Hy het my daaraan herinner dat God sê ons moet ons naaste vergewe, soos wat Hy ons vergewe. Ek het bly wal gooi en gesê ek kan nie

vergifnis vra as ek my optrede nie as iets verkeerds beskou nie. Dan het oom Gene dit vir ’n dag of twee uitgelos. Net om die volgende keer wat ons in die binneplaas gestap het die saak weer op ’n ander manier te benader.

Tydens ons redenasies het ek hom herinner aan dinge soos die plaasaanvalle en die ANC se bomaanvalle. Oom Gene het toe vir my vertel hoe hy te werk gegaan het met die ANC’s wat hy askari’s gemaak het (voormalige ANC-lede wat vir die polisie begin werk het). “Ek het hulle nooit gedwing om weg te breek van die dinge waarin hulle glo nie,” het hy verduidelik. “Ek het hulle slegs daarop gewys dat geweld nie reg is nie.”

Hy het ook verduidelik dat ek aansoek kan doen om met my slagoffers te gesels en hulle om vergifnis te vra, al was ek steeds teen ’n swart regering gekant.

Een van die Russe se foltertaktieke was om mense mal te maak deur hulle opgesluit te hou langs water wat bly drup. Jy kan ’n klip ook uiteindelik breek met water wat oor tyd aanhoudend daarop drup. Net so het oom Gene aangehou totdat hy my kliphart gebreek het. Druppel vir druppel. Dit was omstreeks 2002 wat ek tot die insig gekom het dat dit wat ek gedoen het, verkeerd was. Ek kon dit nie langer probeer wegredeneer nie – die tyd het aangebreek dat ek die waarheid in die oë moes kyk.

In April 2002 het oom Gene my gehelp om ’n netjiese, professionele brief aan die hooggeregshof te skryf. In die brief het ek berou uitgespreek oor my verkeerde dade. Ek het gevra om my slagoffers te ontmoet sodat ek hulle in die oë kon kyk en persoonlik om vergifnis kon vra. Hy het ook vir Koper Myburgh gehelp om ’n soortgelyke brief te skryf.

Dit is ’n baie edel gebaar met ’n edel motief, het die staatsadvokaat laat weet, maar daar was geleentheid daarvoor tydens die Waarheid-en-versoeningskommissie se verhore en ons moes dit toe gebruik het. Omdat ons dit nie gedoen het nie, is daar nou geen manier waarop dit sal kan gebeur nie.

Die regses het oom Gene begin teiken omdat hy my stelselmatig van hulle laat wegbreek het. Hy het aan posttraumatiese stres gely en het maklik geskrik vir enige harde geluid. Eendag het ek die gang

skoongemaak en per ongeluk teen sy deur geslaan. Hy het vreeslik geskrik en wild gevloek. Ek kon maar net lag. Die volgende dag het ek dit met opset gedoen. Hy het my toe aangetree: “Stefaans, die eerste keer is ’n grap, maar die tweede keer is teistering.” Toe het ek agtergekom van die ander regses het hom elke dag doelbewus laat skrik, wat inderdaad teistering was.

Soms het hulle stroop in sy plakkies gegooi wanneer hy gaan stort. Omdat daar nie warm water was nie, het hy baie gesukkel om die taai stroop afgewas te kry.

Ek en oom Gene het ook boeke uitgeruil. Eendag het ek The Eagle has Landed van Jack Higgins vir hom gee. Toe hy aan die einde van die boek kom was die laaste hoofstuk uitgeskeur. Hy het geglo ek het hom doelbewus ’n streep getrek en het die boek teruggegee sonder om iets te sê, want hy wou nie hê ek moes my in sy reaksie verlekker nie. Daarna het ek die boek gelees en die aand toe ek sien die laaste hoofstuk is uit die boek geskeur, het ek vreeslik gevloek. “Wat gaan aan?” wou oom Gene weet. “Een of ander bliksem het die laaste hoofstuk uitgeskeur,” het ek verduidelik. Eers toe vertel hy my dat hy gedink het ék het dit gedoen. Ek het heeltemal te veel respek vir ’n boek om ooit enige bladsye daaruit te skeur, wat nog die hele laaste hoofstuk!

Oom Gene het ook met die hulp van Sarel Kruger, ’n oud- polisieman en goeie vriend van hom, vir ons kos in die tronk ingesmokkel. Tronkkos sal niemand opgewonde maak nie, so dit was altyd lekker om kos van buite te kry. Oom Gene het gesorg dat daar ook slaaie en vrugte van Woolworths inkom, want hy was baie gesondheidsbewus oor wat hy eet en drink.

Van die manne het hierdie smokkel met die kos dopgehou. Eendag het een, André Venter, of Baba soos hy genoem is, vir oom Gene gesê die lede het al die sakke afgevat. Oom Gene het hom geglo. Die volgende dag het ’n swart gevangene die einste kos aan hom probeer verkoop en hy het dadelik besef wat gebeur het.

Hy het gewag totdat die groep regses weer kos sou kry wat ingesmokkel word en die seksiehoof toe daaroor ingelig. Hul kos is toe afgevat. Dit was die begin van die vendetta tussen Cliffie, Koper en Jan aan die een, en oom Gene aan die ander kant.

HOOFSTUK 16

Ek skreeu myself snags wakker

Dit het gevoel of iemand langs my op die bed kom sit. Voordat ek kon keer, het hy op my bors geklim, sy hande om my nek gesit en al hoe harder gedruk, so asof hy my wou verwurg. Ek het hard om hulp begin skreeu. Ek het selfs by God gepleit dat Hy my moet help, maar die greep om my keel het net al hoe stywer geword. My geskreeu het harder en harder geword totdat ek myself wakker geskreeu het. Daarna het ek wakker gelê met hierdie doodsangs in my.

Ek het die eerste van hierdie nagmerries al taamlik vroeg in my vonnis gekry, terwyl ek nog in die jeuggevangenis was. Ek het waarskynlik vreeslik geskreeu, want ek het wakker geword toe ’n gevangene in die sel langs my teen die muur slaan en skreeu dat ek moet ophou lawaai!

In die begin was dit nie so erg nie en het dit net een of twee keer per week gebeur. Aan die begin van die nagmerrie het alles gewoonlik net donkerder en donkerder om my geword. Dit was altyd dieselfde: Die gevoel dat iemand op my bed kom sit, op my klim en my wurg. Dit het eers geëindig wanneer ek myself wakker geskreeu het en vol angs en papnat gesweet op my bed gelê het – somer of winter, ek was altyd natgesweet. Ek kon ook glad nie ná die nagmerrie weer aan die slaap raak nie.

Teen die tyd dat ek in die Pretoria-Lokaal-gevangenis was, was die nagmerries al só erg dat ek myself elke aand wakker geskreeu het. Ek het selfs saans voordat ek aan die slaap geraak het onder my bed gekyk om seker te maak dat daar niemand is nie. Dit het beter begin gaan toe ek met die lig aan geslaap het. Uiteindelik het ek my hele slaaproetine verander sodat ek snags wakker gebly het met die lig aan en in die dag geslaap het. Die maklikste manier om dit reg te kry, was om te lê en lees totdat my oë nie langer wou

oopbly nie. So het ek mettertyd my dag en nag omgeruil. Snags, terwyl ek wakker gelê het, het ek agterkom dat sommige ander gevangenes ook nagmerries kry – daar was menigte nagte wat ek manne hoor skreeu het.

Koper Myburgh het aan my erken dat hy ook nagmerries kry, maar dit was iets waaroor die manne nie graag gepraat het nie. Alles het oor trots gegaan. Om te erken dat jy dalk ’n sielkundige se hulp nodig het om jou met die nagmerries te help, sou net so goed wees as om te erken dat jy mal is. Ons was bloot te trots om sielkundige hulp te kry, al was dit beskikbaar. Uiteindelik het ek my trots in my sak gesteek en met ’n sielkundige gaan gesels. Daarna het ek agt jaar lank sielkundige berading gekry – nie net oor die nagmerries nie, maar ook oor dinge soos verwerping en my soeke om iewers te behoort.

Dit wil vir my voorkom asof die gevangenes in die enkelselle meer geneig is tot nagmerries. My nagmerries was ook altyd veel erger wanneer ek alleen in ’n sel geslaap het. Later het ek veral op ’n geestelike vlak geweldig gegroei en kon ek vir die eerste keer begin vrede maak met my verlede en my misdaad. Die nagmerries het daarna opgehou.

HOOFSTUK 17

My kaas word geskuif

Een van my take in die Pretoria-Lokaal-gevangenis was om vir die seksiehoof, Pecsa Sibiya, koffie te maak. Ek, Stefaans Coetzee, ’n opperste rassis, sou nou vir ’n swart man koffie moes maak. Maar dit was ’n tree vorentoe in my rehabilitasieproses. Eers heelwat later het ek besef Pecsa wou daardeur ook aan die ander rassiste ’n boodskap stuur – as Stefaans dit kan doen, kan enigeen dit doen.

Pecsa was ’n ongelooflik goeie seksiehoof wat baie slim te werk gegaan het met sy bestuur van die seksie. Aanvanklik het ek in daardie tyd in Pretoria-Lokaal geen werk binne die tronk gedoen nie. Toe kruis Pecsa my pad. Hy het dadelik besef dat my rassisme vir hom probleme in die seksie gaan veroorsaak en hy het geweet dat hy ’n plan moes maak. In New Lock (soos die tronk onder die gevangenes bekend gestaan het ná heelwat opknappingswerk) was daar Pagad-manne, ouens van die ANC, PAC, en die Black Consciousness-beweging – Steve Biko se manne. Dan was daar ook die regses en verregses, almal onder een dak.

Op ’n dag het hy my na die binnehof geroep. Wat is een voorreg wat ek graag sou wou hê, wou hy by my weet terwyl ons geloop het. Die antwoord was maklik. Ek wil vrylik tussen die seksies rondbeweeg want so kon ek makliker boeke gaan haal, het ek gesê. Hy het ingewillig: een keer per week sou een van die lede saam met my gaan om boeke te gaan haal. Daar was egter ’n paar voorwaardes, onder meer dat ek nie dagga of ander dwelms as betaalmiddel vir die boeke mag gebruik nie. Die lid wat saam met my moes gaan, sou ook sorg dat dit nie gebeur nie. Ek het egter te veel respek vir hom gehad en sou dit in elk geval nie gedoen het nie. Hy het mooi verduidelik dat dit ’n groot guns was en dat ek iets sou moes doen om die vergunning te regverdig, anders het hy geen

beheer as van die ander hom soortgelyke voorregte vra nie. “Ek verwag dat jy deel van die skoonmaakspan moet word,” het hy gesê. Dit was eintlik ’n maklike besluit. Dit sou ’n groot voorreg wees om nie heeldag in my sel te sit nie. Sibiya het dus op ’n baie vernuftige manier te werk gegaan om my aan die werk te kry. Ek was die eerste

wit mens in die afdeling wat deel van die skoonmaakspan was.

Ek het al ’n ruk lank in die span gewerk toe Sibiya op ’n dag ’n boek, Who Moved My Cheese?, in my hand gedruk het. Ek het na die dun boekie van Spencer Johnson gekyk en gedink: “Is hierdie k

… mal?” Ek lees boeke van 450 plus bladsye en hier bring hy hierdie dun kartonboekie aan en verwag ek moet dit lees. Die volgende dag vra hy my toe of ek die boek gelees het. Ek het maar gesê dat ek nog nie tyd gekry het nie. Die dag daarna wou hy weer weet of ek dit gelees het, en weer het ek gesê dat ek nie tyd gekry het nie. Later het ek besef ek sit hier met dieselfde probleem as wat ek met oom Gene gehad het. Sibiya sou, soos Pinocchio se kriek, ook nie ophou voordat ek die boek gelees het nie. Ek sou dit eenvoudig maar net moes doen. Ek het die boek dieselfde middag in ’n uur of twee deurgelees. Daarna het ek die dik storieboek waarmee ek besig was, nadergetrek, maar ek kon glad nie konsentreer nie. My gedagtes was by die boodskap van Who Moved My Cheese?

Die boek gaan in kort oor twee muise en twee klein mensies wat in ’n doolhof bly. Hulle kom af op ’n groot klomp kaas en gaan eet hulle elke keer daar trommeldik. Toe die kaas die dag opraak, besluit die muise om op ’n ander plek na nuwe kaas te gaan soek. Die twee mense is egter arrogant en woedend omdat hulle dink iemand het die kaas weggeskuif.

Ek het besef die boek illustreer eintlik waar ons in daardie stadium met die politieke situasie in ons land was. Iemand het die wit mense se kaas weggeskuif. Niks wat ons doen sou die kaas, oftewel die apartheidsera, terugbring nie.

In my eie situasie is my hele kaas ook weggevat. Òf ek gaan agterbly met my leë drome en uiteindelik krepeer, òf ek sal moet aanbeweeg. Ek het ook besef dat ek eintlik taamlik goed oor die weg kom met mense van ander rasse. Kan ek myself regtig steeds ’n rassis noem? het ek gewonder. As ek eerlik moet wees, sou ek ook

moes erken dat dit nie net Sibiya was wat vir my goed was nie; daar was ’n hele paar bruin en swart mense wat regtig al goeie dinge vir my gedoen het, of my op een of ander manier gehelp het.

Ek het in daardie stadium nog nie heeltemal weggebreek van die regses nie, maar die fondament was gelê. Oom Gene het gereeld vir my basiese goed gekoop. Ons kon ’n lysie winkel toe stuur vir die basiese dinge wat ons nodig gehad het. Sommige seksielede het daagliks vir my ’n bietjie kos van buite gebring, goed soos avokado’s, tamaties of ’n brood. Soms sou hulle my vra wat ek nodig het. Een spesifieke lid, Gerrie, was ook baie goed vir my toe ek in New Lock was. Nadat ek as skoonmaker begin werk en vir die lede koffie gemaak het, het hy elke maand R200 in my naam ingeboek. Dit alles het gehelp dat ek nie meer nodig gehad het om te smokkel nie.

Terwyl ek in New Lock was het ’n nuwe gevangene ingekom, ene Morné. Ek was nie op sy eerste dag daar in die seksie nie, seker elders besig om boeke te soek. Toe ek daar opdaag het hy eenkant gestaan. Hy was skoongeskeer en ek kon sien hy is nie ’n takhaar of ’n skollie nie, maar ’n ordentlike man. Ek het vir myself brood gesmeer. “Wil jy dalk ’n bietjie koffie hê?” het ek gevra en aangebied om vir hom ook ’n sny brood te smeer. Ons het dikwels die brood wat saam met die vorige aand se kos gekom het, gebêre om deur die dag te eet. Soms het ons ook van die ander gevangenes se brood gekoop vir 50c of twee sigarette. Ek het dadelik agtergekom Cliffie, Koper en Jan behandel Morné nie goed nie en het my moer gestrip. “Kom ons gaan sit in my sel,” het ek gesê.

Hy was ’n onderoffisier in die lugmag en is deur ’n militêre hof aan aanranding en mishandeling van ’n vroulike ondergeskikte skuldig bevind, asook op ses aanklagte van onbetaamlike gedrag. Meteens het ek verstaan waarom die ander so ongeskik en kortaf met hom was. ’n Bewaarder – ons het hom Groot Mike genoem – se vrou was ook in die lugmag. Hy het nog altyd goed na ons belange omgesien en ons selfs gehelp om kos ingesmokkel te kry. Groot Mike het nie van Morné gehou nie, en om hom nie aanstoot te gee nie, het die ander drie Morné ook met minagting behandel.

Morné was nie lank in die tronk nie, sowat vier maande, toe sy appèl teen die uitspraak geslaag het en hy vrygelaat is. Ondanks die feit dat ons mekaar net vir so ’n kort tydjie in die tronk leer ken het, het Morné my tot die dag van my vrylating gereeld besoek. Asof dit nie genoeg was nie, het hy elke liewe maand R400 in my tronkrekening inbetaal.

Ek was nie net dankbaar teenoor Morné nie, maar ook teenoor sy vrou wat toegelaat het dat hy my een keer per maand in die tronk kom besoek het. Die geld wat hulle elke maand vir my afgeknyp het, was ook iets waaroor ek oneindig dankbaar is. Morné laat my dink aan die geskiedenis van die profeet Elia. God het die kraaie opdrag gegee om na hom om te sien. Ek glo dat God Morné oor my pad gestuur het om dinge vir my makliker te maak. Met die besluit om my lewe te verander was hy en oom Gene die grootste ankers in my lewe. Toe almal teen my gedraai het, was hulle steeds daar om my elke dag by te staan.

Ongelukkig het dinge tussen Koper-hulle en oom Gene net al hoe slegter geword. In dié tyd het oom Gene by my daarop aangedring dat ek my matriek moet klaarmaak. Ek was nie daarvoor lus nie; watter nut sou dit hê vir iemand wat ’n vonnis van 40 jaar uitdien? Ek het geglo ek sal dit nooit nodig kry nie. Hy het egter nie nee vir ’n antwoord aanvaar nie. Dis belangrik om ’n matrieksertifikaat te hê, het hy volgehou.

Met dié dat dinge tussen hom en Koper-hulle so skeef geloop het, het oom Gene aansoek gedoen dat ons oorgeplaas kon word uit die seksie uit, maar dit is nie goedgekeur nie. Die lede het ons wel na die twee selle op die punt geskuif – dit was die verste wat ons kon weggaan. Ek het nie my eie ketel gehad nie, maar oom Gene se ketel en sy strykyster was by my in die sel. Wanneer hy saans laat sit en tik het, het ek vir hom koffie gemaak en soggens vroeg het hy sy eerste koppie koffie saam met my gedrink.

Oom Gene se aanhoudende gekarring het weer ’n keer my lewe beïnvloed, want ek het my vir matriek laat inskryf. Terwyl ek daarmee besig was, het dr Pieter Moller, ’n professor in geskiedenis, my besoek. Dit was loshande my gunstelingvak. Hy het gereeld vir my geskiedenisboeke gebring.

Die wrywing tussen my en die regses het al hoe erger geword. Ek, Cliffie, Koper en Jan was deel van die Bond van Boerekrygsgevangenes wat deur oom Dries Kriel bedryf is. Een van ons besoekers, Pikkie Coetzee, was ’n oud-politikus wat ’n waaksaamheidsgroep gestig het om na die belange van Afrikaner- politieke gevangenes om te sien en vir hul vrylating te baklei. Hulle het met verskeie projekte geld ingesamel vir die regskoste om ons uit die tronk te kry. Eendag het Pikkie vir ons elkeen ’n telefoonkaart met R20 se beltyd gegee. Hulle gaan ons uitkry, het hy belowe, maar bygevoeg dat hul eerste prioriteit is om Clive Derby-Lewis uit die tronk kry. Ek was woedend. “Julle is so diep in Clive se gat opgekruip, vat hierdie kaart en druk dit ook daar op,” het ek gesê. “En moenie my naam gebruik as advertensie vir Clive nie.”

Dit klink dalk of ek bitter was, maar ek het rede gehad om ongelukkig te voel. Die regse leiers het in 1999 vir die eerste keer ná 1994 bymekaar gekom om vir die regte van politieke gevangenes te baklei. Barend Strydom het dié dag ’n hemp aangehad met die woorde “Laat Stefaans Coetzee vry” daarop geskryf. Hulle het ook plakkers laat maak wat in die donker gloei met ’n boodskap daarop om die Boerekrygsgevangenes vry te laat. Dit is dan op verkeerstekens, kragbokse en bushaltes geplak.

Hulle het ons name en gesigte as deel van hul veldtog gebruik om geld in te samel, maar die geld is nooit aangewend om vir ons vrylating te veg nie. Pikkie wou daardie dag vir ons elkeen ’n foonkaart gee sodat hulle kon sê dat ons ook in die opbrengs gedeel het. Vir my was dit sinneloos om vir Clive se vrylating te baklei. Sy saak was baie moeilik omdat hy Chris Hani, leier van die Suid- Afrikaanse Kommunistiese Party en hoof van uMkhonto we Sizwe, vermoor het. Hy sou moeilik daarvoor vergeef word. Nie eers die feit dat hy besig was om aan kanker te sterf het dit makliker gemaak om hom vry te laat nie. Hoekom moet die geld op sy vrylating bestee word? Daar was AWB-ouens soos Eugene Marais, Arrie Smuts en Piet Botha wat ook politieke gevangenes was. Hulle het in 1990 ’n Putco-bus in KwaMashu aangeval en 7 mense doodgeskiet en 27 gewond. Ek het gemeen hulle kon veel eerder gehelp word, maar die fokus het altyd op Clive geval.

In 2001 wou die AWB demilitariseer en ’n vergadering is gereël met oom Dries, genl Constand Viljoen, leier van die Afrikaner Volksfront, en sekere generaals van die AWB. Ek, Cliffie, Koper, Jan, Hendrik Slippers, Phil Kloppers en Eugene de Kock het die vergadering bygewoon. Ons het vir genl Viljoen ’n ossewa gegee wat ek, Cliffie, Koper en Jan gebou het om dankie te sê dat hy bereid was om ons in die tronk te besoek en met ons oor al hierdie dinge te gesels.

Maar dié dag wou ek by genl Viljoen weet of hy nie spyt is dat die ou regering in 1994 afgegee is sonder dat ’n enkele skoot geklap het nie. Hy het kort voor die 1994-verkiesing besluit die Afrikaner Volksfront, wat bande met onder meer die AWB gehad het, gaan wel deelneem. In daardie tyd het veral die AWB-manne verraai gevoel deur hierdie besluit. Genl Viljoen het aan my verduidelik dat hy destyds met die Grensoorlog baie seuns aan die grens sien sterf het. Hy het dit beklemtoon dat dit seuns was en hy het nie kans gesien om meer seuns op te offer indien daar wel ’n vreedsame uitweg was nie. Daar is twee soorte oorlogvoering, het hy gesê – ’n volskaalse een waarin almal mekaar doodmaak en al wat oorbly is pyn en lyding, en een soos dié wat die Ierse Republikeinse Leër gevoer het met kleiner insidente en stedelike oorlogvoering. As Suid-Afrika eendag soos Zimbabwe eindig sal hy seker sy besluit berou om nie wapens op te neem nie, het hy bygevoeg. Ons moet met dieselfde hart waarmee ons bereid is om lewens te neem, ook bereid wees om vir ons kinders te veg in die Nuwe Suid-Afrika. Ons moenie net reg staan om die regering te kritiseer nie, maar moet ook bereid wees om op te bou. As jy bereid is om vir ’n land te sterf, hoeveel te meer moet jy nie ook bereid wees om vir ’n land te lewe nie, het hy gesê. Ons sou ook net ’n beter Suid-Afrika kan skep indien ons almal saamwerk.

Daardie dag was my onmiddellike reaksie een van woede en teleurstelling. Ek was steeds ’n geharde rassis en het gemeen ons as politieke gevangenes kry nie voldoende erkenning nie. Daar is baie selde na ons verwys as politieke gevangenes, maar noudat hulle vrede wil hê, kom hulle na ons toe en vra dat ons met die ANC moet saamwerk. Wanneer daar in ander lande oor vrede

onderhandel word, word die politieke gevangenes as deel van die proses vrygelaat, soos byvoorbeeld in Ierland. Ek was dus teleurgesteld dat die generaal bereid was om deel te word van die gesprekke met die ANC terwyl ons in die tronk vergete bly.

’n Dag of wat later het ek met oom Gene hieroor gesels en hy het my tot ander insigte gebring. Hy het my laat besef dat die AWB, die Wit Wolwe, die Boere Republikeinse Leër, die ANC, PAC en al die verskillende bewegings eintlik almal selfsugtig is. Ons wil ons eie doelstellings aan iemand opdwing pleks van so te lewe dat mense hulle vrywillig met ons wil vereenselwig. Ná daardie gesprek het ek ’n besluit geneem: Ek sal as ’n regse doodgaan, maar ek sal nooit weer ’n wapen opneem nie, tensy dit ’n volskaalse oorlog is.

In 2002 het pres. Thabo Mbeki 33 ANC-gevangenes vrygelaat. Die eerste keer dat ons daarvan te hore gekom het, was toe een van die 33 twee weke later terug is tronk toe vir nog ’n moord wat hy gepleeg het. Ons vier – ek, Cliffie, Koper en Jan – het besluit om ook om presidensiële kwytskelding aansoek te doen en adv Theuns Botha het ons aansoeke behartig. Terwyl ek die aansoeke deurgelees het, het ek gesien daar word niks genoem van die Israel Visie nie en dit was half of die geloof weggeskryf is om dit suiwer polities te hou. In daardie stadium was ek nog deel van die Israel Visie en dit het vir my gevoel asof hulle die god van die Israel Visie verloën. Aan die een kant het hulle hul geloof bevestig deur artikels te skryf vir die Verbondskoerier, amptelike internet-nuusblad van die Dogter van Sion, maar aan die ander kant verloën hulle hul god om uit die tronk te kom. Dit het vir my soos ’n absolute klug gevoel. Sedert die dae op die plaas het ons geloof in die Israel Visie ons gedryf om te doen wat ons moet doen. Hierdie godsdiens was ’n inherente deel van die groep en dit kon nie van ons losgemaak word nie.

Hoewel ek liefde en aanvaarding gesoek het, was dit ook vir my belangrik om dit wat ek doen uit die Bybel te regverdig. Dié dag in adv Botha se kantoor het ek gesê dat ons al vier Israeliete was. Jan het dadelik gesê ek lieg, en adv Botha het met sy hande agter sy rug teen die muur geleun en sy kop in verwondering geskud. Hy kon nie glo dat die manne die Israel Visie uit die aansoek gehou het nie. Ek het omgedraai en uitgestap. Ek weet nie wat verder daar gesê is nie,

maar op daardie oomblik het die band tussen ons finaal geskeur. Daarna was dit ook vir my makliker toe oom Gene my gehelp het met die voorbereiding vir die brief wat ek aan my slagoffers wou skryf. Dit dade waartoe ons geloof in die Israel Visie ons gedryf het, was verkeerd, en selfs Cliffie, Koper, en Jan het dit besef. In hierdie aansoek om kwytskelding het hulle eintlik hul geloof ontken.

Daar het al hoe meer dinge gebeur wat die verhouding tussen oom Gene en dié drie vertroebel het. ’n Gevangene, Herklaas Coetzee, het hom in die tronk tot die Israel Visie bekeer en Cliffie het hom toe besny soos deur die Israel Visie vereis word. Die mercurochroom en die skalpel is uit die hospitaal gesteel en na ons toe gesmokkel. Ek het Cliffie en Herklaas in die sel toegesluit sodat Cliffie die operasietjie kon uitvoer en ná die tyd steke insit. Dit het weer net bewys hoe fanaties die Israel Visie-aanhangers is: Iemand sal ter wille van sy geloof ’n persoon sonder enige mediese kennis of mediese hulp toelaat om hom te besny en steke in te sit.

Oom Gene het na Pecsa Sibiya gegaan om hom te vertel wat daar gebeur het. Hy was bekommerd dat die ou hom ná die besnydenis kan doodbloei. Sibiya het dadelik gereël dat die mediese personeel Herklaas kom haal en hom na die hospitaalseksie toe vat waar hy die nodige mediese behandeling kon kry. Cliffie het nie in die moeilikheid gekom nie, maar dit het die wrywing tussen die klomp net erger gemaak en oom Gene is as ’n verraaier beskou. Van hulle het hom ’n stuk gemors genoem. Maar al wat hy daardie dag wou doen, was om Herklaas se lewe te red.

Terwyl my bande met Cliffie, Koper en Jan aan die uitrafel was, het my vriendskap met oom Gene al hoe sterker geword. Ek het my al meer van hulle gedistansieer en oom Gene al meer in my vertroue geneem. Ek het hom alles van Sanet de Wet se moord vertel. Hy het gereël dat ek en hy tydelik oorgeplaas word na die Noordeinde- gevangenis in Port Elizabeth, beter bekend as die Rooi Hel-tronk. Daar het ek ondersoekbeamptes oor die moord op Sanet ingelig. Ek het besef dat Cliffie en Koper aangekla sou word weens moord, selfs al kry die Boere die volkstaat waarvoor sommige bereid was om oorlog te maak. Hulle het immers ’n kameraad se vrou vermoor.

Die gevolg was dat mense soos dr Lets Pretorius van die Boeremag my verkwalik het en my en oom Gene se name is op ’n “moordlys” geplaas. In hul oë het ons verraad gepleeg. Oom Gene het my getroos. Jy kan nie verraad pleeg as jy reeds verraai is nie, het hy gesê. Ons het eenkeer Sanet se dood met ’n geestelike werker, Dolf Buurman, bespreek, toe haal hy vir my ’n vers aan dat jy nie jou broer na die gereg mag neem nie. Al dié goed het dit vir my makliker gemaak om op die ou end van die regse kringe weg te breek. Ek is selfs gebrandmerk as ’n informant van die Nasionale Intelligensie-agentskap (NIA), maar ek het nooit vir enige intelligensiediens gewerk nie.

Cliffie en Koper is later wel aan die moord op Sanet de Wet skuldig bevind. Koper het in 2012 ’n pleitooreenkoms aangegaan en sy betrokkenheid by haar dood beken. Hy is toe in Port Elizabeth tot ’n verdere tien jaar gevangenisstraf gevonnis. In die hof het Koper erken dat hy spyt was oor die misdaad. Volgens hom het Sanet die lewe vir hulle onuithoudbaar gemaak omdat sy die hele tyd oor alles gekerm het. Sy het ook gedreig om die plek aan die brand te steek sodat hul skuilplek op Tommie Thomson se plaas ontdek kon word. In Januarie 2013 het Cliffie ook skuld beken en hy is ook tot ’n verdere tien jaar gevangenisstraf gevonnis. Beide Cliffie en Koper is in November 2015 op parool vrygelaat.

Die wrywing in die seksie het só erg geword dat die personeel besluit het om in te tree. Jan is oorgeplaas Upington toe, want dit was vir hom nader aan die huis. Koper, en later Cliffie, is na die Zonderwater-gevangenis op Cullinan gestuur en ek en oom Gene is oorgeplaas na Pretoria-Sentraal, die ander tronk op dieselfde perseel waar ons was.

HOOFSTUK 18

My nag van worsteling met God

“Stefaans Coetzee, besoek. Stefaans Coetzee, besoek,” hoor ek een oggend. Dit was ’n familiedag en dit was die saalklerke wat my geroep het terwyl hulle kort-kort verby my sel geloop het. Die klerke

– gevangenes met ’n wit band om hul skouer waarop SK staan – moes op familiedae die gevangenes in die selle gaan roep wanneer hul besoekers opdaag.

Ek het my nie daaraan gesteur nie, want ek het geweet niemand gaan my daardie dag besoek nie. Later het nog ’n saalklerk verbygekom en my geroep vir ’n besoek. Ek was onmiddellik woedend. “Julle speel rof,” het ek gesê, “julle kan nie vir my sê ek het besoek en dan is daar niemand wat my besoek nie.” Ek was steeds onder die indruk dat hulle my ’n gemene streep trek en wou hom nie glo dat daar regtig ’n besoeker vir my is nie.

Net daarna het mev Valencia Swart, een van die maatskaplike werkers, by my sel aangekom. “Stefaans, waarom kom jy nie as ons jou roep nie?” wou sy kwaai weet. “Jy moet kom, jou ma is hier.” Dit was vir my moeilik om haar te glo. Vir ses lange jare het ek my ma nie een keer gesien nie en ook nie met haar gepraat nie.

Familiedae was vir my die moeilikste in die tronk. Die tronkowerhede reël dit met die uitsluitlike doel om die bande tussen families te versterk en die maatskaplike werkers moedig die gevangenes aan om hieraan deel te neem. Daar is gewoonlik een of twee sulke dae per jaar.

Ek het selde indien ooit besoekers op familiedae gekry en het gewoonlik iewers gewerk vir die dag. Dan is jy ten minste besig en sit jy jou nie in jou sel en verknies omdat jy nie besoekers kry nie. Die enigste manne wat op familiedae uitgesluit is, is dié wat probeer

ontsnap het. Vir vyf jaar ná jou ontsnappoging kwalifiseer jy nie vir ’n familiedag nie. Seksoortreders en buitelanders het ook nie gekwalifiseer om op dié dae besoek te ontvang nie.

In 2007 was daar weer so ’n familiedag, die een waarop ek my ma uiteindelik weer ná ses jaar gesien het. Pleks dat ek bly is oor die besoek, was ek dadelik geïrriteerd. Eintlik hou ek niks van verrassings nie. Mense wat sulke verrassings reël, neem nooit jou omstandighede in ag nie. Al die gevangenes het twee stelle klere, een dra jy in die week en die ander bêre jy vir besoeke. Omdat ek feitlik nooit besoekers gekry het nie, het ek aangetrek soos dit my pas. Morné, die oud-lugmagman wat net ’n kort rukkie in die tronk was, was al een wat my besoek het en omdat hy my in die tronk leer ken het, het ek nie nodig gehad om ander klere aan te trek vir sy besoeke nie. Daardie dag was my klere dus nie netjies gewas en gestryk soos dié van die ander in die besoekersarea nie. Ek het ook nie die oggend geskeer nie. Dit was ’n yskoue dag en my enigste trui was taamlik verslete. Boonop mag ons nie ons truie bo-oor ons uniforms aangetrek het nie.

Ek was reeds besig om my lewe te verander en wou hê my ma moes dit aan my uiterlike ook sien. Ek sou graag baie netjies wou gelyk het vir haar eerste besoek in ses jaar, maar dit was daardie dag nie moontlik nie. Ek is so vinnig as moontlik na die besoekersarea, steeds hoogs geïrriteerd en totaal onvoorbereid op die besoek.

Dit het die besoek regtig baie sleg gemaak. My ma het van agtuur af vir my gesit en wag en dit was reeds ná twaalf toe ek daar aankom. En besoeke duur net tot eenuur. Wat ’n blye weersiens moes wees, was toe niks lekker nie. Ons het oor allerlei koeitjies en kalfies gesels, maar ek kon glad nie ontspan nie. Ek is gewoonlik ’n baie vriendelike ou en jy hoef nooit te twyfel oor hoe ek voel nie, want ek wys my gevoelens dadelik. Dit was dus duidelik dat ek geïrriteerd was en dit kon nie maklik vir my ma gewees het nie.

Gelukkig het hulle toestemming gegee dat sy die volgende dag weer kon kom en dié keer was ek meer voorbereid. Sy het saam met Morné gekom en dit het ’n baie lekker dag geword. Op familiedae kry jy geleentheid om saam met jou geliefde in die gevangenis

Document Metadata

Table of Contents

WIT WOLF

Document Metadata