Dumarka oo dhan.
XEERKA QOYSKA IYO DUMARKA DEGGAN ONTARIO
Heshiisyada Qoyska
Dumarka oo dhan.
Xxx Xxxxxx oo Xeerka Qoyska ah.
Ogoow xuquuqdaada.
Xogwarrankan waxaa idiin soo diyaariyey Guddiga Muslimiinta Dumarka Kanada [Canadian Council of Muslim Women (CCMW)] si uu dumarka Muslimiinta ah u siiyo warbixin kooban oo ku aadan xeerka qoyska ee gobolka Ontario sida uu u quseeyo bulshada Muslimiinta ah. Waxaan isku dayeynaa in aan ka jawaabno su’aalaha ugu muhimsan oo ku saabsan sida shareecada Islaamka loogu isticmaali karo xallinta khilaafaadka qoyska xxxxx la joogo Kanada.
Heshiisyada Qoyska
Buugan yar waxaa loogu tala galay in lagugu siiyo warbixin gaaban oo ku saabsan arrimaha khuseeyo sharciga. Xogtan ma lagu beedeli karo xogta gaarka ah iyo caawinaada qofka loo fidiyey oo sharciga ku saabsan. Haddii arrintaada ay khuseyso sharciga xeerka qoyska, raadso la talin sharci xx xxxx ugu dhaqsiyaha badan si xaqaada aad u dhacsato.
Xogwarran dheeraad ah ee ku saabsan sida aad u heli lahayd qareenka arrimaha xeerka qoyska, lagacna aad u siin lahayd, ka fiiriso buuga yar ee FLEW oo ku magacaaban “sida aad u heli lahayd cid kaa caawinta dhibaatada xeerka qoyska” oo ku qoran shabakadda FLEW oo ah xxx.xxxxxxxxxxxx.xx.
Heshiisyada qoyska awaa kuwo sharci ah oo qeexayo xiriirka ka dhaxeeyo qoyska. Heshiisyada qoyska waxaa ka mid ah heshiisyada wada noolaashaha, heshiisyada guurka iyo kala tagidda.
Heshiisyadan labada qof dhexmara waxaa lagu caddeeyaa arrimaha la xiriira wada noolaashadiina.
Heshiisyadan waxaa kaloo loo sameystaa in lagu caddeeyo xaqqa iyo xuquuqda uu qof kasta leeyahay marka la xxxx xxxx.
Heshiisyada qoyska waa in ay qoraal ahaadaan si ay sharci u noqdaan.
Labadiinaba waa in aad qof markhaati ah hortiisa ku saxiixdaan. Si wax looga beddelo ama loo buriyo heshiiskan, waa in la maraa sharciga, macnaha waa in qoraal wax lagu beddelo, laguna saxiixo qof markhaati ah hortiisa.
Xuquuq muhim ah ayaa lagu lumin karaa heshiisyada qoyska. Waxaad ku lumin kartaa xuquuqda hantida iyo masruufkaada. Inta aadan saxiixin heshiis kasta oo qoyskaada ku saabsan xxxxx hore Latasho ruux qareen ah.
Noocyada heshiisyada qoyska ka mid ah
Heshiiska qoyska:
Adiga iyo jaalkaada waxaad kala saxiixan kartaan heshiiska qoyska marka aad isguursataan ama xx xxxxx. Haddii aad diyaarsataan inta aadan is guursan, waxaa lagu magacaabi karaa heshiiska hor-dhaca guurka.
Qodobada heshiiska guurka waxaa ka mid ah
· sida xiriirkiina uu ahaanaayo, (tusaale ahaan, waxaad ku heshiin kartaan in ay gooni idiin kala ahaado lacagta);
· sida aad ku heshiin lahaydeen xxxxx uu xiriirkiina idlaado (tusaale ahaan, sida aad u kala qeybsan lahaydeen hantida guriga, iyo masruufka uu bixin doono ruuxa kale inta uu la egyahay).
Heshiiskan guurka ah waxaad kaloo ku go’aansan kartaan in labadiinaba aadan codsan doonin masruufka sayga kale haddii la xxxx xxxx. Heshiiska guurka kama hadlaayo arrimaha xanaaneynta iyo ka warqabka caruurta. Xanaaneynta, ka warqabka iyo masruufka caruurta waxaa la go’aamin kara marka aad adiga iyo saygaada kala tagtaan oo xxxx ah.
Guriga reerka iyo heshiiska guurka Haddii aad is qabtaan adiga iyo saygaada, waxaad xaq u leedahay kala qeybsashada hantida reerka, oo ay ka mid tahay guriga aad ku wada nooshihiin. Guriga waxaa lagu magacaabaa Guriga Reerka Isqaba.
Digniin. Waxaad lumin kartaa xaq ayahaada dambe wax u dhimi kara.
Sharciga wuxuu leeyahay adiga iyo saygaadaba xaq ayaad u wada leedihiin in aad isku si ugu wada noolaataan guriga reerkiina. Sharciga wuxuu kaloo leeyahay ruux labadiina ka mid ah ma iibin karo ama dayn kuma qaadan karo guriga ayadoo aan ruuxa kale amar laga haysan. Heshiiska guurka idin dhexyaalo ma beddeli karo qodobkan.
Heshiiska guurka waxaa loo isticmaali karaa si xun oo looga hareer maro xaq aad u muhimsan oo ku saabsan guriga reerka uu leeyahay. Sharciga wuxuu leeyahay adiga iyo saygaadaba nus ka nus ayaad u wada leedihiin qiimaha gurigiina. Xxxxx aad kala tagtaan waad kala qeybsaneysaan guriga iyo hantida kale oo reerka isla leeyahay iyo wixii dayn ah oo reerka lagu leeyahayba Ruuxa guriga magaciisa ku qoran iyo ruuxa lagacta wada bixiyey waa isku xaq ayuu leeyahay sharciga. Xitaa haddii uu ruux xxxxx guriga u lahaa inta aadan is guursan xxxxx xxx idinka wada dhaxeeyaa. Saygaada wuxuu kaa codsan karaa in aad saxiixdo heshiis qeexayo in aadan gurigan ama ku kale aadan wax ku lahayn ama xaqqaada uu yahay mid ka yar inta aad yeelan lahayd. Xxxxxxxx xxx ogolyahay in sidaa lagu heshiiyo.
Heshiiska guurka oo si Muslinnima ah xxx xxxx (mararka qaar lagu magacaabo nikahnameh, aqd al-zawáj ama aqd) wuxuu noqon karaa heshiis guur haddii uu fuliyo shuruudaha looga baahanyahay heshiisyada guurka sharciga ah (Waa in aad qof markhaati ah hortiisa ku saxiixdaan adiga iyo saygaadaba).
Heshiiska guurka muslinnimada ku saleysan qodobada looga hadlaayo waa isla kuwii. Taa macnaheeda waxay tahay nikahnameh waxaa loo isticmaali karaa si xun oo looga hareer maro xaq aad u muhimsan oo ku saabsan guriga reerka uu leeyahay, sida xxxxx loogu sheegay.
Qodob kasta oo la xiriira xanaaneynta caruurta (“aabaha ayaa la wareegaayo xanaaneynta wiilashiisa marka ay gaaraan 6 jir”) ma la fulin karo.
Xitaa haddii ay naagta saxiixdo nikahnameh oranaayo saygeeda ayaa mas’uuliyadda xanaaneynta caruurta la wareegaayo, waxay aadi kartaa maxkamadda si ay u go’aamiso xanaaneynta iyo ka warqabka caruurta.
Heshiiska isla wado-noolaashaha
Heshiiska isla wado noolaashaha waa sida heshiiska guurka oo kale, laakiin wuxuu dhex marayaa dad isla nool oo aan is guursan.
Heshiiska isla wada noolaashaha wuxuu xx xxxxx karaa inta arrimood uu ka kooban yahay heshiiska guurka.
Heshiiska isla wado noolaashaha ah kama hadli karo arrimaha ku saabsan xanaaneynta, ka warqabka ama masruufka caruurta. Arrimahan waxaa laga hadli karaa xxxxx aad kala tagtaan oo xxxx ah.
Waa muhim in la ogaado in xeerka qoyska qeybtiisa ku aadan qeybsiga hantida reerka ma quseeyo reerka ku wada jooga guur aan sharciyeysneyn. Marka reer wada noolaasho ka dhaxeysay ay kala tagaan, guriga ay ku wada noolaayeen wuxuu u harayaa qofka magaciisa uu ku qornyahay.
Haddii adiga iyo saygaada aad saxiixdeen nikahnameh ama aqd kaddibna aad si Muslinnimo ah isku guursataan oo aan madani ahayn sida uu faraayo sharci goboleedka Kanada, heshiiskiina wuxuu la mid yahay kii isla wada noolaashaha oo kale. Haddii adiga iyo saygaada aad ku heshiisaan “guurka nooca qarsoodiga ah” (xxxxx, xxxx ama guurka sirri), guurkaada wuxuu la mid
yahay kii isla wada noolaashaha marka la eego sharciga Kanada. Haddii aad ku talo jirto guurka noocan ah waa in aad latashataa ruux qareen ah.
Heshiiska kala tagidda Heshiiska kala tagidda wuxuu ka mid yahay noocyada heshiisyada qoyska.
Waxaad isticmaali kartaa heshiiskan marka aad kala tagaysaan adiga iyo saygaada si aad u xallisaan arrimahiina kala tagga ku aadan. Heshiiskan wuxuu idin dhex xxxx xxxxx haddii aad sharci isku qabteen ama haddii heshiis wada noolaasho idinka dhaxeeyey. Heshiiskan kala tagga ah waxaad ku qeexi kartaan ciddii xannaanaynta caruurta qaadi lahayd, ciddii ka warqabi lahayd, masruufka caruurta iyo sida loo qeybsan lahaa guriga iyo hantidiisa.
Adiga iyo saygaada waxaad heshiis ku gaari kartaan in aad kala saxiixataan heshiiska kala tagga si aad u xallisaan arrimahiin qaarkood maxaa yeelay:
· in la wada-hadlo way sahlantahay wayna ka dhib yartahay in laysla tago maxkamad;
· adigaa ayaa awooda iska leh wixii heshiiska lagu qori lahaa;
· waxay u badan tahay in adiga iyo jaalkaadaba aad fulisaan heshiiskan maxaa yeelay idinka ayaa ku heshiiyay qodabadiisa kolkii horaba.
Dumarka waxaa badanaa lagu cadaadiyaa in ay ka sabraan xaqooda ku aadan masruufka ama mahrka marka la kala tagaayo si ay u hesho furitaan diinta waafaqsan. Ka digtoonaw heshiiska noocan ah maxaayeelay maxkamadda kuma qasbi karto saygaada in uu si diini ah kuu furo haddii uu fulin waayo ballantiisa. Mar kasta latasho ruux qareen ah inta aadan saxiixin xeshiiska kala tagidda.
Sidee loo fuliyaa heshiisyada qoyska?
Heshiiskiina qoyska waxaad xx xxxxxx xxxxx kartaa maxkamadda. Haddii aad sidaas yeeshid, qodobada ku qoran waxay la mid yihiin go’aan maxkamadda ka soo baxay oo xx xxxxx doono. Waa in aad maxkamadda xx xxxxxx gelisaa heshiiskiina si aysan dhibaato u dhicin berrito. Maxkamadda dib u eegi mayso heshiiskan, xxxxxx xxxxx xxxxxxxx idin dhex-marin labadiina.
Badanaa, maxkamadda waxay fulisaa waxa aad ku wada heshiisaan. Inta aadan saxiixin heshiiska qoyska, latasho ruux qareen ah. Iska hubi waxa ku qoran heshiiska. Iska hubi in xuquuqda uu heshiiskan ku siiyey aysan ka duwaneyn xuquuqda aad sharci ahaan u leedahay.
Ruuxa qareenkaada ah wuxuu kuu soo heli karaa xogwarran buuxa ee ku aadan dhaqaalaha jaalkaada si xxx xx’aan fiican uga gaartid heshiiska.
Mararka qaar dadka waxay ku darsadaan heshiiskooda qodobo ka baxsan sharciga xeerka qoyska Kanada. Tusaale ahaan, waxaa ku jiri kara qodobo ah in laysku furo si islaami ah, ama in la xoojiyo dhaqanka iyo diinta. Sida badan, sharciga xeerka qoyska Kanada ma kaa caawini karo fulinta qodobada noocan ah. Hal maxkamad oo ku taal gobolka Ontario ayaa cadeysay in maharku uusan ahayn sharci madani ah, sidaas darted aysan maxkamadda xxxxx xxxxx go’aankaas. Mar dhoweed, maxkamadda ugu sareyso Kanada ayaa qof xxxxx xx oo gobolka Quebac deggan u ogolaatay in ay ku dacweyso saygeedii hore in uu siin waayey Get, furitaan nooca Jewishka ah, oo uu ku ballan qaaday heshiiskoodii hore oo kala tagga ku aadanaa.
Xxxxxxxxxxx, maxkamadda waxay u
caddeysay kolkii horeba in ay san qasbi xxxxx xxxxxxxx haddii uu raadsado furiinka nooca Jewishka ah; laakiin maxkamadda waxay u ogolaatay lagac magdhow ah in looga qaado bacdamaa uu heshiiskii jebiyey. Arrintan waa mid cusub oo sida loogu dabaqi karo dumarka Muslimka ah oo deggan Ontario lama garan karo weli.
Inkastoo sharciga xeerka qoyska Kanada uusan ku qasbi xxxxx saygaada in uu si diini ah kugu furo, haddana wuxuu oranayaa sayga uma isticmaali karo furitaanka diiniga ah in uu kaga faa’ideysto waan waanta xeerka qoyska u tilmaamayo. Haddii saygaadii hore uu isku xxxx in uu kaa hor istaago in aad dib u guursato asagoo adeegsanaayo qodobka diiniga ah, maxkamadda way hor istaageysaa codsigiisa ku aadan arrimahiisa xeerka qoyska ama waxay gaari doontaa go’aan ah in uusan asaga ka doodi xxxxx arrimahiisa xeerka qoyska ku aadan. Maxkamadda waxay kaloo nasakhi kartaa heshiiskii aad wada gaarteen haddii ay ogaato in uu ka faa’ideystay heshiiskaas oo uu helay sida uu wax u rabay asaga oo ku hanjabay in uu hor istaagi doono guurkaada dambe ee diiniga ah.
Heshiis aan xaq ku dhisnayn maxkamadda ma bedde- leysaa?
Waa in aad maxkamadda ka dacwootaa haddii aad damacdo in aad ka doodo heshiiska qoyska ee idin dhexmaray adiga iyo saygaada. La soco, maxkamadaha ma jecla in ay fara geliyaan heshiisyada noocan ah. Xaqaada wax ka yar ayaa lagu siiyey darted maxkamadaha xxx xxxx geliyaan heshiisyada. Xxxx xxxx ah ay maxkamadda ku soo xxxx xxxxx karto heshiiskiina waxay tahay adiiga oo soo caddeeya:
· in jaalkaada uu ka been abuuray dhaqaalahiisa;
· in saxiixa heshiiska lagugu khasbay;
· in uu heshiiska yahay mid si xad dhaaf ah cadaaladda uga fog.
Maxkamadaha badanaa ma fara geliyaan heshiiska ku aadan qeybsiga hantida guriga. Waxay u badan tahay in ay wax yar ka beddelaan heshiiska ku aadan masruufka. Maxkamadda waa laga yaabaa in ay heshiiska wax ka beddesho haddii xaaladda hadda aad ku sugantahay ay wax badan ka duwantahay tii ahayd marka aad heshiiskan saxiixeysay.
Haddii heshiiska laysku qabsado, waxaa laga yaabaa in maxkamadda ay qayb heshiiska ka mid ah ay xx xxxxxx halkaas. Haddii qeybtan laga saaray ay tahay midda ugu muhimsan heshiiska oo idil, maxkamadda waxaa laga yaabaa in ay heshiiska oo idil ka dhigto mid aan sharciga waafaqsaneyn. Sidaa haddii ay dhacdo, adiga iyo jaalkaada waa in aad dib u soo heshiisaan, haddii aadan heshiin xxxxx waa in aad maxkamadda ka codsataan in ay idinla xalliso arrimahiina.
Dhacdo:
1. Xxxxxx xxx Xxxx inta aysan is guursan waxay isla galeen heshiis nikahnameh ah. Heshiiska wuxuu qeexayaa in haddii la xxxx xxxx ay Amna mas’uuliyadda xanaaneynta caruurta oo idil ku wareejin xxxxxx Xxxxxx. Asaguna wuxuu ballan qaadayaa in uusan is hortaagi doonin furitaan diini ah haddii ay codsato, ama bixinta maherkeeda. Heshiiskan ma la fulin karaa sharci ahaan?
Jawaab: Heshiiska guurka laguma qeexi karo arrimaha xanaanaynta caruurta, Sidaas xxxxxxx Xxxx xxxxxx u leedahay in ay maxkamadda weydiisato mas’uuliyadda xanaanada caruurta.
Maxkamadda waa in ay tixgelisaa meesha ay “danta caruurta” ku jirto marka ay gaareyso go’aanka ku aadan mas’uuliyadda iyo ka warqabka caruurta. Waa arrin sharci ah oo tixgelin badan u baahan. Maxkamaddu lagama yaabo in ay farageliso arrinta maherka in la bixiyo iyo in kale maxaayeelay maxkamadaha gobolka Ontario way ka leex-leexdaan in ay xxxxxx la galaan arrimaha sharciyada diinta ama dhaqanka ku aadan.
2. Xxxxxxx xxx Xxxxxx xxx xxxx xxxxxx. Xxxxxx xxxxxxxx xxxx la xaajooday Xxxxxxx oo la saxiixday go’aan ku saabsan furiinka gabadhiisa. Heshiiska wuxuu leeyahay Xxxxxx way ka tanasuleysaa maherkeeda ayaduna waxaa lagu furayaa habka diiniga ah. Heshiiskan ma ansaxbaa, si sharci ahna ma loo fulin karaa?
Jawaab: Heshiiskan ma ahan furiin si sharci xx xxx xxxxx xxxx xxxxxxxxxxx Xxxxxx xx xxxxx xxxxxxxx.
Xitaa haddii uu heshiiska ahaan lahaa heshiis guurka waafaqsan, khasabka ah in laga tanasulo maherka si qofka loogu furo hab diin ah ma ahan wax sharci ahaan loo fulin karo.
Buugan yar waxaa soo diyaariyey hay’adda “ Family Law Education for Women (FLEW)”, waana mashruuc loogu tala galay in lagu hanuuniyo bulshada waxaana maalgeliyey dowladda dhexe ee Onraio. Xxx’xxxx FLEW ujeedada ay ka leedahay buugan wuxuu yahay in ay dumarka ku siiso xogwarran ku saabsan xaqqooda ku cad xeerka qoyska ee Ontario.
Xxx’xxxx FLEW waxay kaloo soo saartay qoraalo ka hadlaayo mowduucyada ah: Siyaabaha xxxx xx lagu xallin karo khilaafaadka; xanaaneynta iyo ka warqabka; badbaadinta caruurta; masruufka caruurta; xeerka qoyska iyo kan dambiyada; xeshiisyada qoyska; gar-qaadidda xeerka qoyska; xeerka qoyska iyo dumarka soo galootiga ah,kuwa qaxootiga ah iyo kuwa aan sharciga lahayn; guurka iyo furiinka; sida aad u heli lahayd cid kaa caawinta dhibaatada xeerka qoyska; qeybinta hantida reerka iyo masruufka xaaska. Haddii aad rabti warbixinno kale oo ku diyaarsan luqado kale iyo noocyo kale, fadlan ka fiiri shabakaddat xxx.xxxxxxxxxxxx.xx iyo xxx.xxxxxxxxxxxxxxxx.xx.
Buugan waxaa la heli karaa asagoo luqado kale ku qoran. Fadlan eeg shabakadda xxx.xxxxxxxxxxxx.xx si aad u hesho warbixin dheeraad ah. Websaaydka waxaad kaloo ka heleysaa buugag badan oo kaa caawinaayo sida aad u aqoonsan lahayd xaqaada ku qoran sharciga xeerka qoyska.
Canadian Council of Muslim Women
xxx.xxxx.xxx
DC/SOM 002