Psikolojik sözleşme kuramı. Psikolojik sözleşme kuramı ise örgütlerin ve kişilerin uygun istihdam anlaşmaları ile bir araya geldiği (Xxxxxx, Valentine, & St.Xxxxxx, 2002), çalışan ve işverenin birbirlerine karşı yükümlülüklerinin olduğu, çalışan ve örgüt arasında yazılı olmayan, konuşulmamış beklentiler toplamı şeklinde ifade edilmektedir (Xxxxx & Xxxxx, 2002). Psikolojik sözleşme kuramının temelini oluşturan ve kavramın anlaşmasını kolaylaştıran çeşitli kuramlar vardır (Xxxxxxxxx, 2008). Xxxxxxxx (1960) tarafından ileri sürülen karşılıklılık normu kuramı, psikolojik sözleşmenin kuramsal anlamda temelini oluşturmaktadır. Bu kuram insanların elde ettikleri yararlara karşılık olumlu davranış göstermesi temeline dayanır. Bu kuramdan söz edilebilmesi için öncelikle kişilerin kendilerine yardım edenlere yardım etmeleri ve onlara zarar verebilecek herhangi bir davranışta bulunmamaları gerekir (Xxxxxxxxx, 2008). Xxxxxxxx’x göre karşılıklılık normunun evrensel bir özelliği vardır; ancak karşılaşılan durumun şartlarına, bireylerin karakteristik özelliklerine göre sonuç değişebilir. Kişiye yapılan yardım sonucunda elde edilen kazancın değeri kişinin o an bu yardıma ne derece ihtiyacı olduğuna bağlıdır ve bu kişiye yardım sağlayan vericinin güdüleri de bu normu etkilemektedir (Xxxxxxxx, 1960). Sosyal mübadele (değişim) kuramının temeli; hayatta kalabilmek için insan ilişkilerinin gerekli olduğu ve kişilerin ihtiyaçlarını tatmin edebilmek için sürekli birbirleri ile iletişim halinde oldukları görüşüne dayanmaktadır (Blau, 1964). Sosyal mübadele kuramına göre ilişkilerin güçlü olarak nitelendirilebilmesi için iki özelliği taşıması gerekir. Bunlardan birincisi; örgütlerde daha olumlu çıktı sağlanacağı düşüncesi ile değişimin dengede olmasının gerekliliği (Blau, 1964), ikincisi ise yüksek düzeydeki çalışan yükümlülüğünün örgüt hedeflerini destekleyen tutum ve davranışlarla daha ilişkili olduğunun savunulmasından dolayı çalışan yükümlülüğünün yüksek düzeyde tutulmasıdır (Xxxxxxxx, 1990). İşveren ve çalışan olmak üzere iki taraflı olan mübadele ilişkileri dört boyutta ele alınmış ve mübadele, çalışan ya da işveren yükümlülüklerinde denge veya karşılıklılık olma boyutuna göre ve işverenin ya da çalışanın algıladığı yükümlülük derecesine göre yüksekten düşüğe doğru olan dağılımı Şekil 2.5.’te gösterilmektedir (Shore & Xxxxxxxxx, 1998). İstihdam ilişkilerinde çalışanlar hem kendi yükümlülüklerinin hem de işverenlerinin yükümlülüklerinin yüksek düzeyde olduğunu hissederlerse değişim ilişkisi dengede olac...
