Settlement Of Occupational Accidents And Occupational Diseases By Peaceful Agreement And Extinction By Agreements

İŞ KAZASI VE MESLEK MASTALIKLARININ SULM SÖZLEŞMESİ VE İBRA SÖZLEŞMESİ İLE ÇÖZÜLMESİ

Settlement Of Occupational Accidents And Occupational Diseases By Peaceful Agreement And Extinction By Agreements

Arş. Gör. Xxxxxx Xxxxx XXXXX*

Özet: İşçi, bir iş sözleşmesine bağll olarak işverence verilen işi görür. İş görme edimini yerine getirirken işçi, çeşitli sebeplerle kazaya uğrayabilir. İşçinin, işyerinde bulunduğu slrada, aniden gerçekleşen ve işçinin zarara uğramaslna sebebiyet veren her türlü olay iş kazasldlr. Bir kazanln iş kazasl olarak değerlendirilebilmesi için, kanun gereği işçinin sigortall olmasl, bir kazanln mevcudiyeti, kaza sebebiyle zarara uğramasl ve kaza ile zarar araslnda illiyet bağlnln varllğl aranlr. İş kazasl sonucunda işçi ya da yaklnlarl, maddi ve manevi tazminat talep haklarlna sahiptirler. İşçinin gördüğü iş sebebiyle geçici ya da sürekli hastallk, bedensel veya ruhsal engellilik hali meslek hastallğl olarak tanlmlanlr. Bir hastallğln meslek hastallğl olarak değerlendirilmesi için aranan şartlar ise işçinin sigortall olmasl, bedensel ya da ruhsal bir engelin oluşmasl, iş görme edimi ile hastallk araslnda illiyet bağlnln mevcudiyeti, hastallğa ilişkin sağllk raporu ile hastallğln meslek hastallğl olarak kabul edilmesidir. Taraflar, aralarlndaki uyuşmazllğl araya bir aracl koymadan, anlaşma yolu ile çözebilir. Taraflarln, aralarlnda mevcut bulunan uyuşmazllğl ya da belirsizliği çözmek için, birbirlerine karşlllkll tavizler vererek yapmlş olduklarl sözleşmeye sulh sözleşmesi denir. Yine taraflar, aralarlnda mevcut bulunan bir borcu tamamen ya da klsmen ifa ederek ya da ifa olmakslzln ortadan kaldlrma konusunda anlaşabilir. Bu şekilde borçlunun borcundan kurtulmaslnl sağlayan sözleşmeye ibra sözleşmesi denir. İş kazasl ve meslek hastallklarlndan kaynaklanan tazminat taleplerine ilişkin taraflar anlaşma yoluna gidebilir. Böylece yargllama sürecini beklemeden işçi ya da yaklnlarl, zararlarlnl giderebilirler. Bu çallşmada öncelikle iş kazasl, meslek hastallğl, sulh sözleşmesi ve ibra sözleşmesi kavramlarl açlklanacak, ardlndan tazminat taleplerinin sulh ve ibra sözleşmeleri ile Abstract: The employee shall perform the work assigned to the employer in accordance with an employment contract. When performing the work, the worker may face with in an accident because of various reasons. All kinds of incidents which come out suddenly while the employee is at work and which cause the worker to suffer harm is an occupational accident. In order for an accident to be evaluated as an occupational accident, the worker must be insured under law, the existence of an accident, the worker must be damaged by the accident and the existence of a link between the accident and damage is required. Workers or their relatives have right to claim compensation as a result of a work accident. Temporary or permanent illness due to the work of the worker, physical or mental disability is defined as occupational disease. Disease conditions to be treated as occupational disease by the worker to be insured, the formation of a physical or mental disability, the existence of a causal link between the act of health report of the disease and the disease of the disease be accepted as an occupational hazard. The parties may resolve the dispute by means of agreement without placing an intermediary between them. The agreement by which the parties make mutual concessions in order to resolve the dispute or uncertainty between them is called the peaceful agreement. The parties may also agree to eliminate a debt existing between them in whole or in part with or without performance. In this way, the contract that allows the debtor to get rid of the debt is called the extinction by agreement. The parties may resolve the dispute by means of agreement without placing an intermediary between them. The agreement by which the parties make mutual concessions in order to resolve the dispute or uncertainty between them is called the peaceful agreement. The

* Ankara Ylldlrlm Beyazlt Üniversitesi Hukuk Fakültesi xxxxxxxxxxxxxxxx@xxxxx.xxx,

Makale Geliş Tarihi: 27/04/2020, Makale Kabul Tarihi : 29/06/2020

çözülüp çözülemeyeceği hususunun yargl kararlarlna yanslmasl değerlendirilecektir. Xxxxxxx Xxxxxxxxx: İş Kazasl, Meslek Hastallğl, Sulh Sözleşmesi, İbra Sözleşmesi, İbraname. parties may also agree to eliminate a debt existing between them in whole or in part with or without performance. In this way, the contract that allows the debtor to get rid of the debt is called the extinction by agreement. The parties may reach an agreement regarding claims for compensation arising from occupational accidents and occupational diseases. Thus, without waiting for the trial process, the worker or his relatives can recover their damages. In this study, firstly, the concepts of occupational accident, occupational illness, peaceful agreement and extinction by agreement will be explained and then the reflection of the judicial decisions about whether compensation claims can be resolved by peaceful agreement and extinction by agreements will be evaluated. Key Words: Work Accident, Occupational Illness, Peaceful Agreement, Extinction by Agreements, Acquittance

I- İŞ KAZASI VE MESLEK MASTALIĞI KAVRAMI A- İŞ KAZASI KAVRAMI

1- TANIMI

İnsan, var oluşundan bu yana hayatlnl devam ettirebilmek için çeşitli ihtiyaçlara gereksinim duymuştur. İnsanln gereksinimlerini karşllama faaliyetlerine baktlğlmlzda avclllk-toplaylclllk ile başlayan süreç, zaman içerisinde terk edilerek tarlma geçilmiştir. Sonraslnda yaşam kalitesinin zamanla artmasl ile beraber çeşitli araç gereçlere gereksinim duyulmuştur. Bunun neticesinde ise küçük el üretim atölyeleri doğmuş ve ylllarca üretim faaliyetlerine bu tarz yerlerde devam edilmiştir.

Teknolojideki gelişmeler, hayatln olağan aklşl çerçevesinde insan hayatlnl etkilemiştir. Bu etkileşim ile beraber insanln gereksinim duyacağl ürünlerin çeşitliliği ve bu ürünlere olan talep artmlş; küçük atölyeler bu ihtiyaçlarl karşllamada yetersiz kalmlştlr. Teknolojinin etkisi ile eş zamanll olarak üretim faaliyetlerinde de birtaklm gelişmeler meydana gelmiştir. Büyük sanayiler zamanla kendilerine üretim faaliyetleri içerisinde önemli bir yer edinmeye başlamlştlr. Bunun sonucunda da karşlmlza Sanayi Devrimi çlkmlştlr.

Sanayi Devrimi ile üretim faaliyetleri gün geçtikçe gelişmiş ve bu gelişmeye bağll olarak her geçen gün kendi içerisinde karmaşlklaşmaya başlamlştlr. Bunun sonucunda ise ne yazlk ki üretim faaliyetleri slraslnda çeşitli kazalar meydana gelmiştir. Bu kazalar neticesinde

işyerlerinde maddi hasarlar meydana gelmiş, insanlar yaralanmlş, hatta bazl durumlarda can kaylplarl yaşanmlştlr.

Üretim faaliyetleri içerisinde meydana gelen ve kaza niteliğini haiz olaylar en temel ifade ile (sosyolojik anlamda) iş kazasl olarak adlandlrllmaktadlr. Bununla beraber, iş ve sosyal güvenlik hukukunda yer alan kaza kavraml ile borçlar hukukundaki kaza kavraml, her ne kadar benzer yönleri bulunsa da tamamen aynl kavram olarak nitelendirilemez. Zira iş kazasl, kazaya uğrayanln özel hayatl içerisinde değil de işverenin işini gördüğü slrada, mesleki faaliyet alanl içerisinde, işverenin otoritesi altlnda meydana gelen kazadlr.1 Sigortall işçinin işyerinde bulunduğu slrada, aniden cereyan eden ve bedensel ya da ruhsal zarara uğramaslna sebebiyet veren her türlü olay iş kazasldlr.2 Diğer bir anlatlm ile kazanln işverenin otoritesi altlnda, yani işyerinde meydana gelmesi şart ve yeterlidir. İşçinin işyerinde bulunduğu esnada, işyeri ile araslnda herhangi bir ilişki bulunmayan üçüncü kişilerce kasti veya taksirli olarak işçiye zarar verilmesi, ylldlrlm düşmesi, deprem gibi insanln iradi kontrolü dlşlnda gerçekleşen olaylar dahi iş kazasl olarak değerlendirilmektedir.3 Ayrlca iş kazasl niteliğini haiz kazadan söz edebilmek için kaza sonucunda işçi etkilenmiş, işten bu sebeple allkonulmuş ve iş gücünde bir kaylp meydana gelmiş olmasl gerekir.4

İş kazasl, öğretide bu şekilde tanlmlamakla beraber mevzuat açlslndan bir tanlmlama yaplllp yapllmadlğl hususunu da incelemek gerekir. Hem mülga ß06 Saylll Kanun5 hem de ßß10 Saylll Kanun6, iş

1 Tuncay, Can/Ekmekçi, Xxxx, Soinal wükeplih xuhuhu terilerif Beta, İstanbul, 2019,

20. Xxxxx, s. 390 vd.; Xxxx, Xxxxx, İş Sağlığı ke wükepliği Xxxxxxxx Xxxxxx, Xxxxxx, 000x, 3. Baskl, s. 179; “İş haoaiıf işçipipf işkerepip hahimineji aljıpqa rulupquğu iıraqaf opup içip ifa ejjiği rir işjep kena iş qolanıiınla qış rir iereple apiqep menqapa gelep rir olan peqepinle uğraqığı oararqır.”g 21. HD, 2015/11469 E, 2015/20854 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 21. HD, 2015/14827 E, 2015/19327 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx).

2 Güzel, Xxx/Xxxx, Xxx Xxxx/Xxxxxxxxxxx, Xxxxxx, Soinal xxxxxxxx xxxxxxx Xxxx, Xxxxxxxx, 0000, 18. Baskl, s. 361; Eren, Xxxxxx, rorçlar xuhuhu ke İş xuhuhu qçıiıpqap İşkerepip İş {aoaiı ke }eileh xaijalığıpqap toğap Sorumluluğuf Xxxxxx Xxxxxxxxxxxx Xxxxx Xxxxxxxxx Xxxxxxxxx, Xxxxxx, 0000, s. ß; Özyürür, Şerafettin/Kocakaya, Özgür,” ßß10 Saylll Kanun’un 21/1. Maddesi Uyarlnca İş Kazasl ve Meslek Hastallğlndan Kaçlnllmazllk İlkesi”, Sicil İş Hukuku Dergisi, S. 41, Y. 2019, s. 64.

3 Balcl, Mesut, “İş Kazasl ve Meslek Hastallğl Nedeniyle İşverenin Sorumluluğu”, Sicil İş Hukuku Dergisi, S. 4, Y. 2006, s. 1ß3; “09.11.2011 tarihinde meydana gelen depremde hayatlnl kaybedenin iş kazasl sonucu yaşamlnl yitirdiğinin tespitine...”: 21. HD, 2017/5548 E, 2018/9657 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); “Kazanln işyerinde ve dolaylslyla işçinin, işveren otoritesi altlnda bulunduğu slrada meydana gelmesi yeterlidir. İşyeri ile ilgisi bulunmayan 3.kişilerin kasti veya taksirli eylemi, ylldlrlm düşmesi, deprem gibi doğa olaylarlnln neden olduğu kaza da iş kazasldlr.”: 21. HD, 2015/5560 E, 2015/22472 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx).

4 Narter, Xxxx, “İş Kazalarl ve Meslek Hastallklarlnda Tüzel Kişi Organl Olarak

Ortak İşverenin Cezai Sorumluluğu”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 17, S. 2, Y. 000x, s. 232.

5 ß06 Saylll Sosyal Sigortalar Kanunu, RG. T. 29, 30, 31/7/1964-1/8/1964, S. 11766-

11779.

6 ßß10 Saylll Sosyal Sigortalar Kanunu, RG. T. 16/6/2006, S. 26200.

kazaslnln ne olduğuna ilişkin açlkça bir tanlm getirme yoluna gitmemiştir. Bunun yerine hangi hâl ve şartlarda, hangi kazalarln iş kazasl sayllacağlnl, yer ve zaman baklmlndan slnlrlandlrarak belirlemiştir. Hem mülga ß06 Saylll Kanun m. 11 hem de ßß10 Saylll Kanun m. 13 tahdidi olarak nelerin iş kazasl olduğunu belirtmiştir. Bununla beraber 6331 Saylll Kanun7 m. 3/I-g, iş kazaslnl “işneripqe kena işip nürüjümü peqepinle menqapa gelepf ölüme iererinej kerep xxxx xxxxx rüjüplüğüpü ruhep na qa reqepep epgelli hâle gejirep olanı ifaqe eqer” şeklinde tanlmlamlştlr.

2- İŞ KAZASININ ŞARTLARI

İşçinin uğramlş olduğu kaza, her zaman için hukuken iş kazasl olarak nitelendirilmez. Kanunen iş kazaslndan bahsedebilmek için çeşitli şartlarln varllğl aranlr. Bu şartlar işçinin sigortall olmasl, uğranllan kaza sebebiyle sigortall işçinin zarara uğramasl, kanun gereği bir kazanln mevcudiyeti ve meydana gelen zarar ile kaza araslnda illiyet bağlnln varllğldlr.

a- Sigortal1 Olma

ßß10 Saylll Kanun gereğince maddi ya da manevi zarara uğrayan kimsenin uğradlğl kazanln iş kazasl olarak kabul edilebilmesi için bu kimsenin kanuna göre sigortall olmak durumundadlr. Aksi durumda iş kazaslnln varllğlndan söz etmek mümkün değildir. ßß10 Saylll Kanun m. 4, kimlerin sigortall olduğunu belirtilirken m. ß ile de sigortallllğln kapsaml, kanun koyucunun belirttiği şekilde genişletilmiştir.8 Buna göre, söz konusu çallşma kapsamlnda inceleyeceğimiz hizmet akdine dayall olarak çallşan işçiler, kanun kapsamlnda sigortall sayllmaktadlr. Hizmet akdi ile çallşan sigortall, SGK kayltlarlnda yer almasa bile kanuni koşullarl taşlyor ise, Kurum’a bildirilmemiş olmasl, sigortall olma niteliğine bir halel getirmez.9

Konunun anlaşllabilmesi için işçi ve işveren tanlmlarl üzerinde klsaca durmakta fayda olduğu kanaatindeyiz. Esasen hem işçi hem de işveren kavraml 48ß7 Saylll Kanun m. 2/1’ de “rir iş iöoleşmeiipe qanaparah çalışap gerçeh hişine işçi, işçi çalışjırap gerçeh kena xxxxx xxxxxx nahuj jüoel hişiliği olmanap hurum ke huruluşlar işkerep” olarak tanlmlanmlştlr. Öğretide ise işverene bağlmll olarak, işverenin emir ve talimatlarl altlnda süreli ya da süresiz bir sözleşme ile ücret karşlllğl iş gören gerçek

7 6331 Saylll İş Sağllğl ve Güvenliği Kanunu, RG. T.20/6/2012, S. 28339.

8 Ayrlntlll bilgi için bknz. Xxxxx, Mesut/Xxxxx, Xxxxx/Xxxxxxx, Xxxxx/Xxxxx, Xxxxx,

İş {aoaiı ke }eileh xaijalığıf Xxxxxx, Xxxxxx, 0000, s. 139 vd.

9 Hizmet tespiti hakklnda ayrlntlll bilgi için bknz. Tuncay/Ekmekçi, s. 273 vd.; Xxxxx, Ufuk, Xxxxxx Xxxxxxxxxxıp wepel xühümlerif Yargıjan’ıp İş xuhuhu ke Soinal wükeplih xuhuhu {ararlarıpıp teğerlepqirilmeii ][\`f On İki levha, İstanbul, 2017, s. 628 vd.; Arap, Xxxxx, xiomej Teipiji takalarıf Xxxxxx, Xxxxxx, 0000, Seçkin.

kişi işçi olarak tanlmlanlrken10 bir iş akdi çerçevesinde gerçek kişi çallştlran ve bu çallşma karşlllğlnda ücret ödeyen gerçek veya tüzel kişi ise klsaca işveren olarak tanlmlanmlştlr.11

Kanun’da belirtildiği gibi işveren ile işçi araslnda bir hizmet akdinin varllğl gerekmektedir. İş Kanunu m. 8’de bir tarafln bağlmll olarak iş görmeyi, diğer tarafln da ücret ödemeyi üstlendiği sözleşme olarak tanlmlanan hizmet akdi ya da iş akdi, öğretide ise genel olarak işçinin, işverenin emir ve talimatlarl doğrultusunda belirli ya da belirsiz bir süre ile iş görmeyi üslendiği; bu iş görme karşlslnda işverenin belirli bir ücret ödemeyi taahhüt ettiği sözleşme olarak ifade edilmektedir.12

b- İşçinin Kaza Sebebiyle Zarar1n Meydana Gelmesi

İş kazasl bağlamlnda işçinin, uğradlğl kaza sebebiyle bir zarara meydana gelmelidir. Bu zarar bedeni ya da ruhsal zarar şeklinde tezahür edebilir. Bedeni zarara, işçinin bedeninde ya da vücutta kesik, klrlk, yanlk, sair cisim girmesi, duyu yeteneklerinin birinde kaylp örnek verilebilirken; ruhi zarara haflza kaybl, akll hastallğl ya da duygusal çöküntüler örnek gösterilebilir.13

c- Kanun Gereği Bir Kazan1n Mevcudiyeti

ßß10 Saylll Kanun m. 13 gereğince iş kazasl belirlemesinin yapllmasl için çeşitli durumlarln varllğl aranlr. Buna göre “iigorjalıpıp işneripqe rulupquğu iıraqaf işkerep jarafıpqap nürüjülmehje olap iş peqepinle iigorjalı hepqi aqıpa ke heiarıpa rağımiıo çalışınoria nürüjmehje olquğu iş peqepinlef rir işkerepe rağlı olarah çalışap iigorjalıpıpf görekli olarah işneri qışıpqa raşha rir nere göpqerilmeii peqepinle aiıl işipi napmahiıoıp geçep oamaplarqaf ru {apupup 4 üpcü maqqeiipip riripci fıhraiıpıp (a) repqi hapiamıpqahi emoirep haqıp iigorjalıpıpf iş mekouajı gereğipce çocuğupa iüj kermeh içip anrılap oamaplarqaf iigorjalılarıpf işkerepce iağlapap rir jaşıjla

10 Xxxxxxx, Xxxx/Xxxxx, K. D./XxXxxxxx, Xxxxxx, Labour Law, Cambridge University Press, Birleşik Devletler, 2012, s. 202; Xxxxx, Sarper, İş xuhuhuf Beta, İstanbul, 2018, 16. Xxxxx, s. 141 vd.; Xxxxx, Xxxxx Xxxx, Xx xxxxxxx Xxxxxx, Ankara, 2016, 21. Baskl, s. 15; Akyiğit, Xxxxx, Xx xxxxxxx Xxxxxx, Xxxxxx, 0000, 12. Xxxxx, s. 6ß vd.; Xxxxxxx, Xxxxxxxxx/Alp, Xxxxx Xxxxxx, rireniel İş xuhuhuf Xxxxxx, Xxxxxx, 0000, 4. Xxxxx, s. 67 vd.

11 Xxxxxx, Xxxx, Perspectives on Labour Law, Cambridge University Press, Birleşik Kralllk, 2009, 2. Baskl, s. 86; Süzek, Sarper, “Xxxx Xx Xxxxxxxxx Xxxxxxx”, Xxxxx Xx Xxxxxx Xxxxxxx, X. 00, X. 2010/5, ss. 17-26; Xxxxxx Xxxxxx, Xxxxx Xxxxxx, rireniel İş Hukuku, Xxxx, Ankara, 2018, 9. Xxxxx, s. ß4 vd.

12 Mollamahmutoğlu, Hamdi/ Xxxxxxx, Muhittin/ Baysal, Ulaş, İş xuhuhu teri {ijarı silj yg rireniel İş xuhuhuf Lykeion, Ankara, 2019, 3. Baskl, s. 74; Xxxxx, Xxx/ Xxxxx, Xxxxx, Xxxxx/ Wooq’i umplonmepj |xxx Xxxxxx University Press, Birleşik Kralllk, 2013,

11. Baskl, s. 36; Xxxxxx, Xxxxx/Xxxxxx, Xxxxxxx, Labour Law, Hart Publishing, Birleşik Kralllk, 2012, 6. Baskl, s. 133.

13 Demiral, Xxxxx Xxxxx, İş {aoalarıf Xxxxxx, Xxxxxx, 0000, s. 47; Xxxx, Xxxx, İş {aoaiı Sanılap xaller ke İş {aoaiıpıp rilqirilmeiif Seçkin, Ankara, 2019, s. 44 vd.

işip napılqığı nere giqiş gelişi iıraiıpqa” iş kazaslnln meydana gelmesi gerekir.

ca. Sigortallnln İşyerinde Bulunduğu Slrada

ßß10 Saylll Kanun m. 13’te belirtildiği üzere, bir kazanln iş kazasl niteliğini haiz olabilmesi için ilk şart, kazanln işyerinde meydana gelmesidir. Dolaylsl ile işyeri kavramlnln açlklanmasl önem teşkil etmektedir. İşyeri kavraml, 48ß7 Saylll İş Kanunu m. 2/1’de “işkerep jarafıpqap mal kena hiomej ürejmeh amacınla maqqi olap ve olmayan unsurlar ile işçipip rirlihje örgüjlepqiği ririm” olarak tanlmlanmaktadlr.14 Söz konusu tanlmdan da anlaşlldlğl gibi işyerinin maddi ve manevi unsurlarl bulunmaktadlr. Bu bağlamda işin görüldüğü bina, makine ve ilgili araç- gereçler işyerinin maddi unsurlarlnl oluştururken; patent, marka vb. şeyler de manevi unsuru oluşturmaktadlr.15 Bununla beraber hemen belirtmek gerekir ki işin doğasl gereği, bir yerin işyeri olmasl için orada işçi çallştlrllmasl gerekmektedir. Ayrlca bir yerin işyeri sayllabilmesi için işçi saylslnln bir önemi yoktur.16 İşyerinde bir işçi çallştlrllmasl ile bin işçi çallştlrllmasl araslnda herhangi bir farkllllk bulunmamaktadlr.

48ß7 saylll İş Kanunu m. 2/II ile işyeri kavramlna hangi unsurlarln dahil olacağlnl belirtmiştir. Buna göre “işkerepip işneripqe ürejjiği mal kena hiomej ile pijelih nöpüpqep rağlılığı rulupap ke anpı nöpejim aljıpqa örgüjlepep nerler (işneripe rağlı nerler) ile qiplepmef çocuh emoirmef nemehf unhuf nıhapmaf muanepe ke rahımf reqep ke meilehî eğijim ke aklu giri qiğer ehlepjiler ke araçlar qa işneripqep ianılır.” Bu baklmdan adl geçen yerlerde meydana gelen kaza da işyerinde meydana gelmiş sayllacaktlr.

Yargltay, iktisadi olarak bir bütünlük teşkil edecek şekilde birbirini tamamlayan yerlerin tek bir işyeri niteliğinde olduğunu belirtmekle beraber ayrlca o yerin “o iş gereğipce rağlı olmahiıoıp çalışılap ner” niteliğini haiz olmamasl gerektiğini belirtmiştir.17 Bu bağlamda Yargltay vermiş olduğu bir kararda, sigortall işçilerin vücut temizliğini yaptlklarl yerlerin de işyeri kavramlna dahil olduğundan hareketle, işverence sigortalllar için vücut temizliği için özel bir yer yapllmadlğlndan, sigortalllarln dereye giderek ylkanmasl sonucunda dereyi işyerinin eklentisinde kabul ederek derede meydana gelen olayl iş kazasl olarak kabul etmiştir.18

Bu açldan bir değerlendirme yapacak olursak, sigortall işçinin işyerinde bulunduğu slrada meydana gelen olayln, diğer şartlarln da

14 Tunçomağ, Kenan/ Centel, Xxxxxx, İş xuhuhupup uiailarıf Beta, İstanbul, 2018, 8. Baskl, s. 61; Xxxxxxxx, Ercüment, İşneri tekripip İş Söoleşmeleripe ujhiii ke İşkereplerip xuhuhi Sorumluluğuf Beta, İstanbul, 2009, Beta, s. 8.

15 Sümer, s. 22; Xxxx, Xxxxxxxx Xxxxx, Xx xxxxxxx Xxxx, Xxxxxx, 0000, 2. Baskl, s. 30.

16 Akyiğit, s. ß6; Xxxxx Xxxxxxx, Kübra, İş xuhuhupqa İşneri ke İşlejmef Legal, İstanbul, 2007, 1. Baskl, s. 22.

17 9. HD, 2015/7618 E, 2015/10815 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 9. HD, 2010/28347 E, 2010/29733 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx).

18 HGK, 2005/10-444 E, 2005/449 K (xxxxxxxxx.xxx).

varllğl halinde iş kazasl olarak sayllmasl gerekir.19 İşçi, mesaisinin başlamaslndan bitimine kadar, kaza niteliğinde bir olay ile karşllaştlğlnda, çallşsln ya da çallşmasln, zarar meydana gelmişse bu durumda iş kazaslnln varllğlndan söz edilecektir.

cb. İşçi Taraflndan Yürütülmekte Olan İş Sebebiyle

Kanun koyucu, işçilerin her zaman için işyerinde iş görmediklerinin bilincinde olarak bir düzenleme getirmiştir. Buna göre, kaza her ne kadar işyerinde gerçekleşmemiş olsa da sigortall işçinin, iş görme edimini yaptlğl slrada gerçekleşen kaza sonrasl zarara uğramasl, iş kazasl olarak değerlendirilecektir. Burada önem teşkil eden husus, kazanln işveren taraflndan yürütülen iş nedeni ile meydana gelmesidir. Zira işçinin, işverenin emir ve talimatlarlna uyma borcu bulunmaktadlr.20 Bu bağlamda işveren, emir ve talimat verme hakkl çerçevesinde işçinin iş görme edimini nerede yapacağlnl düzenler.21

Yargltay kararlna konu bir olayda sigortall işçi, işvereninden aldlğl talimat gereğince elektrik arlzasl olan bir müşterinin evine söz konusu arlzayl tamir etmek için gitmiştir. Tamirat işlemleri slraslnda elektrik aklmlna kapllarak hayatlnl kaybetmiştir. Burada Yargltay, kanuni düzenlemeler gereğince hakll olarak her ne kadar kaza işyerinde meydana gelmese de, işveren taraflndan yürütülmekte olan iş sebebiyle işyerinin dlşlna çlkan işçinin uğramlş olduğu kaza, iş kazasl olarak nitelendirilmesi yönünde karar vermiştir.22

cc. Sigortallnln, İşveren Taraflndan Başka Yere Gönderilmesi Nedeniyle Asll İşini Yapmakslzln Geçen Zamanlarda Kazaya Uğramasl

Kimi zaman sigortall işçi, işveren taraflndan görevlendirilerek başka bir yere gönderilmektedir. Bu halde işçinin, asll işini yapmakslzln geçen zaman birimi içerisinde uğramlş olduğu kazalar, hukuken iş kazasl olarak değerlendirilecektir. Ayrlca dikkat etmelidir ki söz konusu hüküm, bağlmll çallşanlarl kapsamaktadlr. Dolaylslyla bağlmslz çallşanlar bu hükmün koruma alanl içerisinde yer almamaktadlr.

Sigortallnln işyeri dlşlnda görevlendirildiği yerin, işyeri ile aynl il ya da ilçe slnlrlarl içerisinde olmasl şart değildir. İşyeri ile aynl il, ilçe

19 Ruhi, Canan/Xxxx, Xxxxx Xxxxx, İş {aoaiı ke }eileh xaijalıhlarıpqap {anpahlapap Teipij ke Taomipaj takalarıf Xxxxxx, Xxxxxx, 0000, s. 20; Xxxxxx, Hülya, İş Kazasl Kavraml ve Sonuçlarl, Yaylmlanmamlş Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Üniversitesi, Çallşma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dall, İstanbul 2013, s. 6;

20 Ayrlntlll bilgi için bknz. Süzek, 2018, s. 347 vd.; Tunçomağ/Centel, s. 102 vd.

21 Eyrenci, Öner/Taşkent, Savaş/Ulucan, Devrim, rireniel İş xuhuhuf Beta, İstanbul, 2019, 9. Xxxxx, s. 134 vd.; Xxxxx, Xxxx/Xxxxxxxxxxx, Xxxxxx/Xxxxxxxx, Xxxxx, Xx xxxxxx Xxxxxxxx, Beta, İstanbul, 2017, 30. Baskl, s. 273.

22 21. HD, 2004/6443 E, 2004/6691 K (xxxxxxxxx.xxx); aynl şekilde çallşan sucunun su teslimi için gittiği yerde asansör boşluğuna düşerek ölmesi, iş kazasl olarak değerlendirilmiştir: HGK, 2010/21-36 E, 2010/67 K (xxxxxxx.xxx.xx).

veya ülkede görevlendirilebileceği gibi yurt dlşlnda görevlendirilmesi iş kazaslnln varllğl açlslndan bir önem teşkil etmeyecektir.23

Yargltay, işverenin verdiği görev kapsamlnda çay ve şeker almaya giderken sigortall işçinin yol üzerindeki bir dükkâna uğraylp çay içerken öldürülmesi olaylnl iş kazasl olarak nitelendirilmiştir.24 Görüldüğü gibi işçinin görevli olarak işyeri dlşlnda bulunduğu slrada işini icra edip etmemesi, iş kazaslnln tespiti baklmlnda bir önem arz etmeyecektir. Keza yine işveren taraflndan bir iş için görevlendirilen sigortall işçinin dinlenmek amaclyla bankta oturduğu slrada bomba patlamasl sonucu hayatlnl kaybetmesi, yine iş kazasl kapsamlnda nitelendirilmiştir.25

cd. Emziren Kadln Sigortall İşçinin Emzirme Süresi İçerisinde Kazaya Uğramasl

Kanun koyucu, çallşan annelere yönelik bir düzenleme getirmiştir. İş Kanunu m. 74/VI hükmü gereği kadln işçiler, bir yaşlndan küçük çocuklarlnl emzirmeleri için günde bir buçuk saat izne sahiptir. Yine bu sürenin hangi saatler araslnda ve kaça bölünerek kullanacağlna kadln işçiler karar vermektedir. İşte kadln işçinin çocuğunu emzirmesi için kararlaştlrllan bu süre, kanunen çallşma süresinden sayllmaktadlr. Bu bağlamda kadln işçinin çocuğunu emzirdiği sürede bir kazaya uğramasl halinde, ßß10 saylll Kanun m. 13/d uyarlnca bu kaza, iş kazasl olarak sayllacaktlr.

Yargltay verdiği bir kararda söz konusu hükme dayanarak, emzikli kadln işçinin çocuğuna süt vermek için belirlenen süre içerisinde çocuğunu emzirdikten sonra işyerine dönerken uğramlş olduğu kaza sonucunda ölmesini, iş kazasl olarak nitelendirmiştir.26

ce. İşverenin Sağladlğl Taşlt ile İşyerine Gidiş Gelişi Slraslnda Sigortall İşçinin Kazaya Uğramasl

Günümüz iş hayatlnda bir klslm işverenler, işyerine gelip gitmeleri konusunda işçilerine bir araç sağlamaktadlrlar. Taşlma faaliyetinin gerçekleştirildiği deniz, hava, demir ve kara yollarlnln hepsinde kendine has riskler mevcuttur. İşte bu riskler karşlslnda kanaatimizce kanun koyucu, sigortall işçileri korumak amaclyla ßß10 Saylll Kanun m. 13/d’deki düzenlemeyi ihdas etmiştir. Buna göre şayet sigortall işçiler, işverence sağlanan bir taşltla işin yaplldlğl yere götürülüp getiriliyorsa,

23 Güneren, Xxx, İş {aoaiı ke }eileh xaijalığıpqap {anpahlapap }aqqi ke }apeki Taomipaj takaları, Xxxxxx, Xxxxxx, 0000, 0. Xxxxx, x. 0xx.

00 XXX, 1996/10-228 E, 1996/454 K (xxxxxxxxx.xxx); 10. HD, 2015/19234 E, 2015/20440

K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 10. HD, 2012/22927 E, 2013/14305 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 21. HD, 2016/1031 E, 2016/13868 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 21. HD, 2015/14693 E, 2015/16348 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx).

25 HGK, 2010/36 E; 2010/67 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 10. HD, 2014/18344 E, 2015/18344 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 10. HD, 2013/10642 E, 2014/2392 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 21. HD, 2012/10541 E, 2013/2619 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx).

26 HGK, 1981/10-323 E, 1983/ 652 K (xxxxxxx.xxx).

bu süreçte araçta bulunan işçinin kazaya uğramasl durumunda kanunen iş kazaslnln varllğlndan söz edilecektir.

Bu hükme göre dikkat edilmesi gereken iki unsur vardlr. Bunlardan ilki, taşltln işveren taraflndan sağlanmasldlr. İşverence sağlanmayan, örneğin iş arkadaşlarlnln beraber bir araçla işe gelip gittiği durumda, araç işverence sağlanmadlğl için bu hüküm kapsamlnda iş kazaslndan söz etmek mümkün olmayacaktlr. İkinci unsur ise sigortall işçinin işin yaplldlğl yere gidiş gelişi slraslnda kazaya uğramasldlr.

Yargltay, vermiş olduğu kararlarda işverenin temin ettiği araçla işyerine giderken oluşan kazalarl iş kazasl olarak nitelendirmektedir.27 Bununla beraber sigortall işçinin durakta servis araclnl beklerken meydana gelen kaza28, işverenin kullandlğl araçta sigortall işçisi ile seyir ederken meydana gelen trafik kazasl29 da hukuken iş kazasl olarak nitelendirilmektedir.

d- Uygun İlliyet Bağ1

Sorumluluk doğuran her olayda olduğu gibi, iş kazasl sebebiyle sorumluluğun söz konusu olabilmesi için salt kaza olaylnln varllğl yeterli değildir. Kaza ile zarar araslnda uygun bir bağlantlnln mevcudiyeti önemli bir yere sahiptir. Zira illiyet bağlnln olmadlğl durumlarda sorumluluktan bahsetmek mümkün değildir.

Meydana gelen kaza olayl ile uğranllan zararll sonuç, hayatln normal aklşlna ve genel hayat tecrübeleri lşlğlnda değerlendirildiğinde, gerçekten kaza olayl zararl ortaya koymaya elverişli ise illiyet bağlnln varllğlndan söz etmek mümkündür. Bununla beraber illiyet bağlnln kesilmesine yol açan mücbir sebep, üçüncü kişilerin kusuru ve işçinin ağlr kusuru iş kazalarl açlslndan da belirlenecek tazminat oranlnda indirim yapllmasl ya da sorumluluğun söz konusu olmamasl açlslndan geçerli olacaktlr.30

27 21. HD, 2016/8427 E, 2017/4341 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 21. HD, 2015/8825 E, 2015/20395 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 21. HD, 2013/17191 E, 2014/5235 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 21. HD, 2013/17191 E, 2014/5235 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx).

28 21. HD, 2016/6933 E, 2016/7258 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 21. HD, 1996/2674 E, 1996/2738 K (xxxxxxxxx.xxx).

29 21. HD, 2003/1927 E, 2003/2633 K.

30 Ayrlntlll bilgi için bknz. Xxxxxxx, Xxxxx/Öz, Xxxxxx, rorçlar xuhuhu wepel xühümler silj yyf Vedat, İstanbul, 2018, 14. Xxxxx, s. 4ß vd.; Eren, Xxxxxx, Sorumluluk xuhuhu qçıiıpqap Ungup İllinej rağı Teoriiif Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Ankara, 197ß, s. 171 vd.; Xxxxxx, Başak, xahiıo viil xuhuhuf On İki Levha, İstanbul, 2019,

s. 191 vd.

2-SONUÇLARI

İş kazasl sonucunda işçi, zarara uğrayabilir. İşçinin uğramlş olduğu zararln niteliğine göre talep edebileceği çeşitli haklar mevcuttur. Bu talepler, temelinde maddi ve manevi tazminat olmak üzere ikiye ayrlllr.

İşçi, iş kazaslna uğradlktan sonra zarara uğramasl halinde maddi tazminat talebinde bulunabilir. Maddi tazminat talepleri sigortall işçinin iş göremezlik nedeniyle maddi tazminat talebi ile hak sahiplerinin destekten yoksun kalma nedeniyle maddi tazminat talebi olarak karşlmlza çlkar.31

İş kazasl sonucunda bedensel bütünlüğü zedelenen sigortall işçi, manevi tazminat talebinde de bulunabilir. İşçinin uğramlş olduğu zarar sebebiyle çektiği acllarl dindirmese de bir anllk acllarlndan daha az elem ve lstlrap duymaslnl sağlayacak bir miktar paranln ödenmesini talep edebilir. Bu talep, hukuken manevi tazminat olarak nitelendirilir.32

B- MESLEK MASTALIĞI 1- TANIMI

Çallşma hayatlnda işçilerin gördükleri işler oldukça çeşitlidir. İş hayatlnda bir işçi, bilgisayar başlnda ya da masa başlnda çallşlrken madende, taşlma işinde ya da fabrikada da edimini ifa eder. Görüldüğü üzere, işçinin ifa yeri, diğer bir deyişle işçinin iş görme ediminin kapsaml ile işyeri farkllllk arz edebilir. Bu baklmlndan her bir işçinin karlşllacağl riskler de farkllllk göstermektedir. İşçinin, iş görme ediminin kapsaml sebebiyle karşllaşmasl muhtemel risklerden biri de meslek hastallğldlr.

Meslek hastallğlndan ne anlaşllmasl gerektiği, ßß10 Saylll Kanun

m. 14/I’de tanlmlanmlştlr. Buna göre “meileh haijalığıf iigorjalıpıp çalışjığı kena napjığı işip pijeliğipqep qolanı jehrarlapap rir iereple kena işip nürüjüm şarjları nüoüpqep uğraqığı geçici kena iürehli haijalıhf reqepiel kena ruhial epgellilih halleriqir.” Öğretide ise meslek hastallğl, sigortall işçinin iş görme ediminin kapsamlnln özelliği sebebiyle uğramlş olduğu geçici

31 Ayrlntlll bilgi için bknz. Balcl, Mesut, İş {aoaiı ke }eileh xaijalığıpqap toğap }aqqi ke }apeki Taomipaj takaları Ungulamaiıf Xxxxxx, Xxxxxx, 0000, 3. Xxxxx, s. 203 vd.; Xxxxxxxxx, Xxxxxxx, Taomipaj uiaiları ke xeiap Yöpjemlerif Bilge, Ankara, 2012, 4. Baskl,

s. 63 vd.; Xxxxxxxx, Emre, Destekten Yoksun Kalma Tazmipajıf Seçkin, Ankara, 2004; Akln, Xxxxxx, İş {aoaiıpqap toğap }aqqi Taomipajf Yetkin, Ankara, 2001.

32 Ayrlntlll bilgi için bknz. Balcl, Mesut/Xxxxx, Xxxxx/Xxxxxxx, Xxxxx/Xxxxx, Xxxxx, İş {aoaları ke }eileh xaijalıhlarıpqap {anpahlapap }apeki Taomipaj Talepleri, Xxxxxx, Ankara, 2019; Narter, Xxxx, İş {aoaiı ke }eileh xaijalığıpqa xuhuhi ke seoai Sorumluluhf Adalet, Ankara, 201ß, Adalet, 2. Xxxxx, s. 307 vd.; Antalya, Gökhan, }apeki Zararıp relirlepmeii ke }apeki Taomipajıp xeiaplapmaiıf Legal, İstanbul, 2017, s. 11 vd.

veya sürekli hastallk, bedensel ya da ruhsal arlza halleri olarak ifade edilir.33

Kanunun ifadesinden hareketle, meslek hastallğlnln varllğlnda söz edebilmek için bazl şartlarln varllğlna ihtiyaç duyulmaktadlr. Bunlar meslek hastallğlnl ileri süren kişinin sigortall olmasl, bedensel veya ruhsal bir engelin oluşmasl ya da sigortallnln ölmesi, illiyet bağl ve meslek hastallğlna ilişkin sağllk raporunun mevcudiyetidir.

2- UNSURLARI

a- Meslek Mastal1ğ1n1 İleri Süren Kişinin Sigortal1 Olmas1

ßß10 Saylll Kanun m. 00/X’xxx xxxxxxxxx, xxxxxx xxxxxxxxxxxxx söz edebilmek için varllğl aranan şartlardan ilki, meslek hastallğlna sahip olduğunu ileri süren kişinin sigortall olmasldlr. Hastallğa maruz kalan kişi, sigortall değilse ßß10 Saylll Kanun gereğince hastallk, hukuken meslek hastallğl olarak nitelendirilmez.

Kimlerin sigortall saylldlğl ile bu kapsama kimlerin dahil olduğu, ßß10 Saylll Kanun m. 4 ve m. ß ile belirtilmiştir. Buna göre, meslek hastallğlnln söz konusu olabilmesi için, öncelikle Kanun metninde sigortall olarak sayllan bir kimsenin varllğl aranlr. Buna göre, söz konusu çallşma kapsamlnda inceleyeceğimiz hizmet akdine dayall olarak çallşan işçiler, kanun kapsamlnda sigortall sayllmaktadlr.

b- Bedensel ya da Ruhsal Bir Engelin Oluşmas1 ya da Sigortal1n1n Ölmesi

İş ve sosyal güvenlik hukuku çerçevesinde meslek hastallğlndan söz edebilmek için aranan bir diğer şart ise sigortallda bedensel ya da ruhsal bir engelin oluşmasl ya da sigortallnln ölmesidir. Sigortallnln, gördüğü iş nedeniyle meslek hastallğl olarak nitelendirilebilecek bedensel ya da ruhsal bir engele maruz kalmasl gerekir.

ßß10 Saylll Kanun m. 14, meslek hastallğlndan söz ederken sadece ruhsal ya da bedensel bir engelden söz etmektedir. Ancak meslek hastallğlndan kaynakll ölüm olaylnln gerçekleşmesi durumundan bahsetmemektedir. ßß10 Saylll Kanun m. 20/I, meslek hastallğl nedeniyle ölen kişilerin destekten yoksun kalma tazminatl alabileceklerini düzenlemiştir. Buradan hareketle, meslek hastallğlnln

33 Balcl/Xxxxx/Xxxxxxx/Xxxxx, 2020, s. 6ß9; Güzel/Okur/Xxxxxxxxxxx, s. 381; Xxxxxsuz, Xxxxx/Xxxx, Xxxx, Soinal wükeplih xuhuhuf Xxxx, Xxxxx, 0000, 6. Baskl, s. 291; Xxxxxxx, Huriye, İş {aoaiı ke }eileh xaijalığıpqa İşkerepip xuhuhi Sorumluluğu, Seçkin, Ankara, 2019, s. 41; “… meileh haijalığı işip pijeliğipe göre jehrarlapap ierepler kena işip nürüjüm şarjlarıpa göre orjana çıhap haijalıhf iahajlıh kena ruhi arıoa halleriqir.”g 10. HD, 2008/12312 E, 2008/12715 K (xxxxxxxxx.xxx).

söz konusu olabilmesi için işçinin, bedensel ya da ruhsal engele uğramaslnln yanlnda ölmesi de bir unsur olarak değerlendirilebilir.34

c- Uygun İlliyet Bağ1

Bir hastallğln meslek hastallğl olarak kabul edilmesi ve buna hukuki sonuç bağlanmasl için gereken unsurlardan biri de uygun illiyet bağldlr. Zira meydana gelen zarar ile zarara sebep olduğu düşünülen olay araslnda bir bağlantl yoksa, sorumluluk söz konusu olmaz.

Sigortallnln bedensel ya da ruhsal bir engele maruz kalmasl ya da ölüm olaylnln gerçekleşmesine sebep olan hastallk ile işçinin gördüğü iş ya da işin görüldüğü işyerinin mevcut durumu araslnda illiyet bağlnln, diğer bir deyişle sebep sonuç ilişkisinin varllğl aranlr. Diğer bir ifade ile meslek hastallğlnln muhakkak sigortallnln iş görme edimi ve bu edimi gerçekleştirdiği işyeri ile ilgili olmasl gerekir.35 Maden ve taşocaklarlnda çallşanlarln yakalandlğl beyaz parmak hastallğl, işitme kaybl, epikondilit, pnömokonyozu; kot kumlama işinde çallşan işçilerin yakalandlğl silikozis hastallğl örnek olarak verilebilir.

d- Mastal1ğ1n, Meslek Mastal1ğ1 Olarak Kabul Edilmesi

Hangi hastallklarln meslek hastallğl olabileceği, kanun koyucu taraflndan belirlenmiştir. Çallşma Gücü ve Meslek Kazanma Gücü Kaybl Oranl Tespit İşleri Yönetmeliği36’nin ekinde, hangi hastallklarln meslek hastallğl olduğu belirlenmiştir. Hukuken meslek hastallğlndan söz edebilmek için aranan bir diğer şart ise, ßß10 Saylll Kanun m 14 gereği işçinin hastallğlnln bu listede yer almasldlr.

Bir hastallğln meslek hastallğl olarak değerlendirilebilmesi için adl geçen listede yer almasl gerekir. Ancak bu durum mutlak bir şart değildir. Listede yer almayan bir hastallğln, mesleki olduğuna dair Sosyal Sigorta Yüksek Sağllk Kurulu taraflndan karar verilebileceği gibi, yargl kararl ile de tespit edilebilir. Bu durumda hastallk, listede yer almasa dahi meslek hastallğl olarak nitelendirilir.37

34 Xxxx, Xxxxxxxx Xxxxx, Xxxx Xxxxxx wükeplih xuhuhupup Temel uiailarıf Xxxxxx, Xxxxxx, 0000, s. 178; Güneren, s. ß73; İşçi, Xxxxxx Xxxxx, }eileh xaijalığıpıp Tapımı ke Tespiti, On İki Levha, İstanbul, 2017, s. 11ß.

35 Tuncay/Ekmekçi, s. 417; Xxxxx, Xxxxx/Kllklş, Xxxxxx, İş ke Soinal wükeplih xuhuhuf

Xxxx, Bursa, 2018, 4. Baskl, s. 262.

36 RG. T. 11/10/2008, S. 27021.

37 “… Kurumca meslek hastallğl olarak kabul edilmemesi halinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na ve hak alanlnl etkileyeceğinden işveren aleyhine meslek hastallğlnln tespiti davasl açmasl…”: 21. HD, 2010/14137 E, 2012/7971 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx);

21. HD, 2015/18802 E, 2016/11419 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx).

e- Sağl1k Raporu

Meslek hastallğlndan söz edebilmek için aranan son şart, hastallğln Kurum Sağllk Kurulu taraflndan tespit edilmesidir. Söz konusu şart, ßß10 Saylll Kanun m. 14/II ile hüküm altlna allnmlştlr. Buna göre “iigorjalıpıp çalışjığı işjep qolanı meileh haijalığıpa jujulquğupuph a) {urumca nejhilepqirilep iağlıh hiomej iupucuları jarafıpqap uiûlüpe ungup olarah qüoeplepep iağlıh hurulu raporu ke qanapağı jırrî relgelerip ipcelepmeiif r)

{urumca gerehli görülqüğü hallerqef işneripqehi çalışma şarjlarıpı ke rupa rağlı jırrî iopuçlarıpı orjana honap qepejim raporları ke gerehli qiğer relgelerip ipcelepmeii” gerekir.

Yapllan inceleme sonucunda hastallğln işçinin iş görme edimi kapsamlnda meydana gelip gelmediği, Kurum Sağllk Kurulu taraflndan tespit edilmiştir. Kanun koyucu, söz konusu tespitini hukuki anlamda meslek hastallğlndan bahsedebilmek için zorunlu bir unsur olarak düzenlemiştir.

2- SONUÇLARI

Meslek hastallğlna maruz kalan sigortall işçi, bu sebeple zarara uğrayabilir. Uğramlş olduğu zarar sonucunda işçinin çeşitli tazminat talepleri mevcuttur. Uğramlş olduğu zararln nitelendirmesine göre sigortall işçi, maddi ya da manevi tazminat davasl ile uğramlş olduğu zararlarln tazminini talep edebilir.38

C- İŞ KAZASI VE MESLEK MASTALIĞI BAKIMINDAN GOVID- 19 VİRÜSÜ

Xxx Xxxx Xxxxxxxxxxx’nin Hubei Eyaleti’nin bir kenti olan Wuhan’da, 2019 ylllnln sonlarlnda Corana (Covid-19) virüsünün deniz ve et ürünleri pazarlnda ortaya çlktlğl tahmin edilmektedir. Öncelikle Wuhan kentini etkileyen salgln, sonraslnda Xxx Xxxx Xxxxxxxxxxx’nde yayllmlştlr. Uluslararasl insan etkileşiminin bir sonucu olarak virüs, Xxx Xxxx Xxxxxxxxxxx dlşlnda da yayllmaya başlamlştlr. 2020 ylllnln ilkbaharlnda ise tüm dünyayl etkisi altlna alan uluslararasl bir salgln haline gelmiştir.

Virüsün yayllmaya başlamasl ile birlikte Türkiye, birçok gelişmiş ülkenin aksine önlemlerini erken almlştlr. Seyahat klsltlamalarl, alanlnda uzman bilim insanlarlndan teşkil edilen Bilim Kurulu’nun kurulmasl, yurtdlşlndan gelen vatandaşlara yönelik karantina uygulamalarl, örgün eğitim öğretimin terk edilerek uzaktan eğitime geçilmesi gibi faaliyetlerle virüsün ülkemize giriş uzun süre engellenmiştir. 11 Mart 2020 tarihinde Türkiye’de virüs kaynakll ilk vakanln tespit edildiği, 18 Mart 2020 tarihinde ise Corona salglnl

38 Balcl, 2018, s. 1209 vd.; Güneren, s. ß78 vd.; Xxxxxxxxx, Xxxxxx/Xxxxx, Xxxxx, İş

{aoaiı ke }eileh xaijalığıf TİSK, Ankara, 2014, s. 219 vd.

kaynakll ilk vefatln görüldüğü kamuoyuna açlklanmlştlr. Devam eden günlerde, test saylslndaki artlş ile birlikte vaka saylsl ve ölüm saylslnln arttlğlnl gözlemlemekteyiz.

Virüs salglnl, toplumun her alanlnln etkilediği gibi iş hayatlnl da etkilemiştir. Bazl işletmeler üretim faaliyetlerine ara verirken, toplumun temel ihtiyaçlarlnln sağlanmaslnda kilit roldeki işletmelerin çallşma kapasitesi artmlştlr. Diğer bir ifade ile, virüsün etkisi ile üretim faaliyetleri kimi iş kollarlnda azallrken kimi iş kollarl ile hizmet sektöründe çallşanlar için artmlştlr. Çallşma hayatlnda işçilerin iş görme edimine devam ederken işyerlerinde Corona virüsüne yakalanmalarlnln hukuki yanslmaslna yönelik bir değerlendirmede bulunulmasl gerekir.

ßß10 Saylll Kanun kapsamlnda Corona virüse bağll olarak talepler ya iş kazasl olarak ya da meslek hastallğl olarak değerlendirilebilir. Bu belirlemenin yapllmasl, hem izlenecek süreç baklmlndan hem de sahip olunan haklar baklmlndan önem arz eder.

ßß10 Saylll Kanun m. 14 uyarlnca meslek hastallğlndan söz edebilmek için hastallğln yapllan işin niteliğinden dolayl tekrarlanan bir sebeple meydana gelmesi ya da işin yürütüm şartlarl sebebiyle söz konusu olmasl gerekir. Virüs salglnl, işin niteliğinden dolayl tekrarlanan bir sebeple meydana gelmemiştir. Zira virüs, tek bir temas ile bulaşarak insan vücudunda kendine yer edinmektedir. Aynl şekilde virüsün, pek tabi işin yürütüm şartlarl çevresinde söz konusu olduğu da söylenemez.

Sağllk çallşanlarl açlslndan ise salglnln meslek hastallğl sayllabileceği düşünülebilir. Zira virüsün ülkemize gelişi ile birlikte virüsle mücadelede en önde sağllk çallşanlarl yer allr. Virüs, bir kişiden başka bir kişiye temas ya da kabarclk yolu ile çok çabuk bulaşabilmektedir. Sağllk çallşanlarlnln da işlerinin yürütüm şartlarl gereği hastalarla çok yakln temas içerisinde bulunduklarl da değerlendirildiğinde, Corona virüsle karşllaşma riskleri oldukça yüksektir. Şu aşamada, ilk günden beri azimle çallşan sağllk çallşanlarlnln mevcut bulunan riske karşl bir nebze de olsa rahatlamalarlnl sağlamak için Corona virüs, Çallşma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybl Oranl Tespit İşlemleri Yönetmeliği’nde belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde Kurum taraflndan meslek hastallğl olarak tanlmlanmasl kanaatindeyiz.

İşverenin otoritesi altlnda iken işçinin zarara uğramaslna sebebiyet veren olaylar, iş kazasl olarak nitelendirilir. İşverenin işini yürüttüğü slrada işçinin Corona virüs kapmasl, kanaatimizce ßß10 Saylll Kanun m.

13 gereği iş kazasl olarak değerlendirilebilir. Zira işçi, yürüttüğü iş slraslnda ya da iş dolaylsl ile Corona virüse yakalanmlştlr. Nitekim, Yargltay da benzer bir salglnda benzer yönde karar vermiştir. Tlr şoförü olarak çallşan işçi, iş görme edimi kapsamlnda işveren taraflndan Ukrayna’ya sefere gönderilmiştir. İşçi, sefer sonucunda rahatslzlanarak hastaneye başvurmuş ve izleyen süreçte vefat etmiştir. Adli Tlp Kurumu’nun raporunda, işçinin H1N1 (domuz gribi) sebebiyle vefat ettiği, virüsün ortalama kuluçka süresinin ise 1-4 gün olduğu

belirtilmiştir. Yargltay, ilgili raporu göz önüne alarak işçinin ölüm sebebi ve virüsün kuluçka süresini de değerlendirerek, işveren taraflndan yürütülmekte olan iş nedeniyle Ukrayna’ya yapllan sefer slraslnda işçinin enfekte olduğu değerlendirilmiş. Dolaylslyla H1N1 virüsüne bağll olarak meydana gelen ölüm olayl iş kazasl olarak nitelendirilmiştir.39 Yargltay’ln bu değerlendirmesi göz önüne allndlğlnda, iş görme ediminin icrasl slraslnda Corona virüsü kapan işçinin de maruz kaldlğl olayln iş kazasl olarak değerlendirilmesi gerektiği kanaatindeyiz.

SGK Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü, 7.ß.2020 tarih ve 2020/12 saylll bir genelge yaylnlamlştlr. Bu genelgeye göre, Corona virüs salglnlna maruz kalan ve sağllk hizmeti sunucularlna müracaat eden sigortalllara hastallk kapsamlnda provizyon allnmasl gerektiğini ifade etmiştir. Genelge’de belirtilen hastallk sigortasl, iş kazasl ve meslek hastallğl dlşlnda kalan bir sigorta türüdür. Corona virüsü, hastallk olarak değerlendirilirse, ßß10 Saylll Kanun m. 16/II uyarlnca işçi, geçici iş göremezlik ödeneğinden yararlanmadlr. Bununla birlikte, hastallkta sağllk yardlmlarl, ßß10 Saylll kanun m. 60 vd. ile düzenlenen genel sağllk sigortasl hükümlerine göre gerçekleştirilir. İş kazasl ve meslek hasatllğl, işçinin iş görme edimini yerine getirirken karşllaştlğl ya da karşllaşmasl muhtemel riskler karşlslnda bir koruma getirir. Dolaylslyla işçi, iş görme edimini yerine getirirken Corona virüse yakalanlrsa, yapllacak belirlemenin hastallk değil, duruma göre iş kazasl ve meslek hastallğl olmasl gerektiği düşüncesindeyiz. İş kazasl ve meslek hastallğlnln sonucunda işçiye çeşitli haklar tanlnmlştlr. Bunlar geçici iş göremezlik ödeneğinden yararlanma, sürekli iş göremezlik gelirinin bağlanmasl, ölüm halinde işçinin yaklnlarlna gelir bağlanmasl, evlenme ödeneği, maddi ve manevi tazminat gibi parasal haklarken sağllk yardlmlarl ise genel sağllk sigortasl hükümlerince belirlenir. Hastallk sigortaslndan sağlanan hakkln söz konusu olabilmesi, için sigortallnln belirli sürede prim ödemesi şarttlr. İş kazasl ve meslek hastallğlnda ise sağlanan haklardan yararlanma için sigortallllk ya da prim süresi aranmaz. Meydana gelen olayln niteliği ile sonuçlarlnln işçi lehine olmasl değerlendirildiğinde, iş görme edimini yerine getirilirken Corona virüse maruz kallnmasl ve sağllk kuruluşlarlna başvurulmasl halinde, nitelendirmenin somut olayln özelliğine göre iş kazasl veya meslek hastallğl olarak yapllmasl gerektiği düşüncesindeyiz.

39 21. HD, 2018/5018 E, 2019/2931 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx).

II- SULM VE İBRA SÖZLEŞMELERİ A- SULM SÖZLEŞMESİ KAVRAMI

1- TANIMI

Toplum yaşamlnda taraflar, çeşitli hukuki ilişkilerin içerisine dahil olurlar. Bu hukuki ilişkiler içerisinde kimi zaman çeşitli uyuşmazllklar gündeme gelebilir. Hukuk düzeninde taraflarln anlaşmazllğa düştüğünde izleyebilecekleri çeşitli yöntemler mevcuttur. Kural olarak taraflar, aralarlndaki hukuki ihtilafln çözülebilmesi için mahkemeye gider. Uyuşmazllk konusunu devletin yargl yetkisi tanldlğl mahkemelere blraklrlar. İlk akla gelen yöntem mahkemeler olsa da, özellikle hukuk alanlndaki gelişmeler sonucunda uyuşmazllğln çözümünde farkll yöntemler gelişme göstermiştir. Kanunun elverdiği ölçüde taraflar, aralarlndaki uyuşmazllğl tahkim yargllamasl ile giderebilir. Bunun yanlnda yine taraflar, hakeme giderek uyuşmazllğl çözüme kavuşturabilirler. Bir diğer yöntemle taraflar araslndaki uyuşmazllk, arabuluculuk süreci ile çözüme kavuşturulur. Buradaki arabuluculuk, taraflar araslnda anlaşmaya bağll olarak gerçekleşen iradi arabuluculuktur. Zira 7036 Saylll İş Mahkemeleri Kanunu m. 3/III uyarlnca iş kazalarl ve meslek hastallğlndan kaynaklanan uyuşmazllklarda dava şartl olarak arabuluculuk söz konusu değildir.

Taraflar, aralarlndaki uyuşmazllğl araya bir aracl koymadan, doğrudan kendi aralarlnda anlaşma yolu ile çözebilir. İşte taraflarln, aralarlnda mevcut bulunan uyuşmazllğl ya da belirsizliği çözmek için, birbirlerine karşlllkll tavizler vererek yapmlş olduklarl sözleşmeye sulh sözleşmesi denir.40 Tanlmlndan da anlaşllacağl üzere taraflar, mevcut bulunan uyuşmazllğl karşlllkll fedakarllkta bulunarak mahkemeye varmadan, bir sözleşme ile çözebilir.

Sulh sözleşmesi ile uyuşmazllk, mahkemeye gitmeden ve yargllama giderleri gibi taraflara ekonomik külfet yüklemeden klsa zamanda çözülür. Sulh sözleşmesinin, diğer uyuşmazllk çözüm yollarlna göre de birçok avantajl vardlr.41 İlk olarak taraflar araslnda bir aracl olmadan, taleplerini karşlllkll olarak iletip adeta bir pazarllk yöntemi ile her iki tarafln da memnun olacağl şekilde uyuşmazllk çözülebilir. Bu yol, zaman açlslndan daha elverişlidir. Zira her bir uyuşmazllğln çözümü, belli bir süreç içerisinde tamamlanmaktadlr. Ancak sulh sözleşmesinde taraflar, çok klsa bir zaman dilimi içerisinde uyuşmazllğl

40 Eren, Xxxxxx, rorçlar xuhuhu Öoel xühümlerf Xxxxxx, Xxxxxx, 0000, 7. Baskl, s. 1023; Xxxxx, Xxxxxx/Acar, Xxxxx/Özen, Burak, rorçlar xuhuhu terileri Öoel xühümlerf Beta, İstanbul, 2014, 10. Baskl, s. 29; Xxxxx Xxxxx, Xxxxx, Xxxx Xxxleşmeiif Adalet, Ankara, 2019, s. 21.

41 Karauz, Agâh Kürşat, Sulh Söoleşmeiif Adalet, Ankara, 2014, s. 11; Xxxxx, Xxxx Xxx, “Maddi Anlamlnda Sulh Sözleşmesi”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 11, S. 1, Y. 2016, s. 293

giderebilir. Ekonomik açldan da sulh sözleşmesi daha elverişlidir. Zira her bir süreç, kendi içerisinde taraflara çeşitli ekonomik külfetler yüklemektedir. Ancak sulh sözleşmesi, taraflarln herhangi birine ya da bir kuruma ücret ödemeden uyuşmazllğl çözme kabiliyetini haizdir.

2- MUKUKİ NİTELİĞİ

Borçlar hukukunda sözleşmeler, çeşitli slnlflandlrmalara tabi tutulur.42 Bu slnlflandlrmalardan biri de isimli ve isimsiz sözleşmeler olarak karşlmlza çlkar. Kanunda tanlml, unsurlarl, taraflara yüklemiş olduğu borçlar vb. özellikleriyle düzenlenmiş sözleşmeler isimli sözleşmeler olarak nitelendirilirken; kanunda sayllan özellikleri ile düzenlenmemiş sözleşmelere isimsiz sözleşmeler denir.43 Diğer bir deyişle, ayrlntllarl kanunda düzenlenmemiş sözleşmeler, isimsiz sözleşmelerdir. Dolaylsl ile bir sözleşmenin isminin salt kanunda yer almasl, sözleşmenin isimli mi yoksa isimsiz mi olduğu belirlemesi için yeterli değildir. Bu ayrlml yapmak için, sözleşmenin en azlndan esasll unsurlarlna kanunda yer verilmesi gerekir.44

İsimsiz sözleşmeler, kendi içerisinde ikiye ayrlllr: Karma sözleşmeler ve kendine özgü (sui generis) sözleşmeler.45 Taraflarln, sözleşme özgürlüğü ilkesi gereği kanunda düzenlenmiş iki ya da daha fazla isimli sözleşmenin esasll unsurlarlnl, kanunun öngörmediği bir biçimde klsmen ya da tamamen bir araya getirmesi sonucunda oluşturduklarl sözleşmeye karma sözleşme denir.46 Taraflarln, sözleşme özgürlüğü ilkesince kanunda düzenlenmiş isimli sözleşmelerin unsurlarlna dahil olmayan, taraflarca belirlenen unsurlarla meydana getirdikleri sözleşmelere ise kendine özgü (sui generis) sözleşmeler denir.47 Sulh sözleşmesi, kanunda tanlmlanmlş hiçbir sözleşmenin özelliğini bünyesinde barlndlrmadlğl ve içeriğinin sözleşme özgürlüğü gereği taraflarca belirlenerek uyuşmazllk konusunu ortadan kaldlrmasl hasebiyle isimsiz sözleşme örneklerinden biri olan kendine özgü (sui

42 Xxxxx/Özen/Acar, s. 18 vd.; Xxxxx, Xxxxxxxxxxxxx, Xxxxxxxxxxx xxxxxx (Xxxx xxxx Xxxxxxxxxx)f Xxxxxx, 2017, 7. Xxxxx, s. 29 vd.

43 Eren, Xxxxxx, rorçlar xuhuhu wepel xühümler, Xxxxxx, Ankara, 2019, 24. Baskl, s. 219; Xxxxxxx, Xxxxxxxxxx Xxxxx/Akman, Sermet/Xxxxxxxxx, Xxxxx/Altop, Atilla, Tekinay, rorçlar xuhuhuf Filiz, İstanbul, 1993, 7. Xxxxx, s. ß6.

44 Kuntalp, Xxxxx, {arışıh }uhjekalı qhijf raphacılıh ke Ticarej upijijüiüf Ankara, 2013,

2. Baskl, s. 4; Yücer Aktürk, İiimiio Söoleşme wepel Teoriii ke Uoahjap Öğrejim Söoleşmeiif

Yetkin, Ankara, 2016, s. 36.

45 Xxxxxxxx, Xxxxx, rorçlar xuhuhu Öoel rorç İlişhileri silj y/\f Vedat, İstanbul 2008, 6. Baskl, s. 12; Xxxx, Xxxxxx, “İsimsiz Sözleşmelere İlişkin Bazl Sorunlar”, Prof. Dr. Xxxxxx qhıpjürh’e qrmağap, Ed.: Ateş, Derya/Bulur, Alper, Beta, İstanbul, 2008, s. 91.

46 Eren, Xxxx, s. 9ß3; Xxxx, Xxxxxxxxx/Xxxxxxx, Xxxxx, rorçlar xuhuhu Öoel rorçlar İlişhiiif Yetkin, Ankara, 2018, 11. Baskl, s. 57.

47 Xxxxx/Acar/Özen, s. 29; Antalya, Gökhanf rorçlar xuhuhu wepel xühümler silj yf

Legal, İstanbul, 201ß, s. 217.

generis) bir sözleşmedir.48 Zira en azlndan esasll unsurlarlnln neler olduğu, herhangi bir kanunda tanlmlanmlş değildir.

Sözleşmeler, tipleşip tipleşmemelerine göre tipik ve atipik sözleşmeler olarak ikiye ayrlllr. Kanun ya da uygulama taraflndan pek çok kez kullanllan sözleşmeler tipik sözleşmeler olarak adlandlrlllrken; kanun ya da uygulama taraflndan pek çok kez kullanllmayan sözleşmeler atipik sözleşmeler olarak ifade edilir.49 Tanlmlndan da anlaşlldlğl üzere, bir sözleşmenin tipik olabilmesi sadece kanunda düzenlenmesine bağll değildir. Kanunda düzenlenmese dahi, uygulamada pek çok kez uygulanmak suretiyle tipleşebilir. Sulh sözleşmesinin uygulanmasl ve varllğl, Türk hukukunda benimsenmiş ve kabul edilmiştir. Sulh sözleşmesi, pek çok kez uygulanmasl ve buna bağll olarak da uyuşmazllklarln çlkmasl sonucunda içtihatlarda yer verilmesi açlslndan, tipik bir sözleşme olarak karşlmlza çlkar.

Sulh sözleşmesinin tanlmlnda da belirtildiği üzere taraflar, kendi haklarlndan birtaklm tavizler vererek aralarlndaki uyuşmazllk üzerinde anlaşma yoluna gider. Bu baklmdan değerlendirildiğinde, sulh sözleşmesi niteliği itibariyle bir tasarruf sözleşmesidir.50 Sulh sözleşmesinde taraflar, birbirlerinin verdiği tavizler üzerinde anlaşlrlar. Böylece aralarlndaki uyuşmazllğl giderirler. Taraflarln, birbirlerine verdikleri tavizleri kabul etmesi sonucunda sulh sözleşmesi, niteliği itibariyle aynl zamanda bir borç doğurucu bir sözleşmedir.51

3- UNSURLARI

a- Taraflar Aras1nda Bir Uyuşmazl1ğ1n Varl1ğ1

Tanlmlndan da anlaşllabileceği gibi sulh sözleşmesinden bahsedebilmek için her şeyden önce, taraflar araslnda bir uyuşmazllğln ya da belirsizliğin varllğl aranlr.52 Zira sulh sözleşmesi, taraflarln bir uyuşmazllk üzerinde anlaşmaslna yöneliktir. Dolaylslyla taraflar araslnda geçerli bir sulh sözleşmesinin tesis edilebilmesi için, her şeyden önce taraflar araslndaki hukuki ilişkiden kaynakll bir uyuşmazllğln ya da belirsizliğin mevcut olmasl gerekir. Ancak hemen belirtmek gerekir ki,

48 Zevkliler, Xxxxx/Gökyayla, Emre, rorçlar xuhuhu Öoel rorç İlişhilerif Xxxxxx, Xxxxxx, 0000, 19. Xxxxx, s. 13 vd.; Xxxx/Xxxxxxx, s. ß7; Xxxxxx, x. x0 vd.; Klllnç, Xxxx Xxx, “Mahkeme Dlşlnda Yapllan Sulh ve Mahkemeye Etkisi”, İstanbul Hukuk Mecmuasl, C. 77, S. 2, Y. 2019, s. ß10; Xxxxxx, İlhan, “Maddi Hukuk ve Usul Hukuku Baklmlndan Sulh Sözleşmesi”, İstanbul Üniversitesi Mukayeseli Hukuk Araştlrmalarl Dergisi, C. ß, S. 7, Y. 1971, s. 156;

00 Xxxxxxxxxxx, Xxxxxxxx, Xxxxxxxxxxx, xx Xxxxxxx, Xxxxxx, 0000, 8. Baskl, s. 393; Xxxxxxx, s. 7.

50 Xxxx, Xxxx, s. 102ß; Xxxxxx, s. 60.

51 Hlzlr Xxxxx, s. ß9 vd.; Xxxxx, s. 297.

52 Xxxxxx, a.g.m., s. 151; Xxxxxx, s. ß07.

uyuşmazllk konusunun taraflarln serbestçe tasarruf edebileceği bir konu üzerinde olmasl gerekir.

b- Karş1l1kl1 Taviz Verme

Taraflar, aralarlndaki uyuşmazllğl ya da belirsizliği gidermek için anlaşabilirler. Bu anlaşma gerçekleşirken her iki taraf da birbirlerine çeşitli tavizler verir. İşte bu karşlllkll taviz verme unsurunun bulunmasl, geçerli bir sulh sözleşmesinin varllğl açlslndan önem teşkil eder. Zira taraflarln karşlllkll taviz verme unsuru yoksa, bu durumda hukuki anlamda sulh sözleşmesinin varllğl söz konusu değildir. Taraflardan birinin taviz vermesi durumunda, sulh sözleşmesi, borç ikrarl, ibra ya da bağlşlama gibi hukuki kurumlar söz konusu olabilir.53

c- Uyuşmazl1ğa Son Verme Konusunda Anlaşma

Taraflar, aralarlndaki uyuşmazllğl gidermek için, kendi hak ve çlkarlarlndan çeşitli tavizler verir. Bu tavizlerin amacl, anlaşma zemininin tesis edilmesiyle birlikte uyuşmazllğl çözülmesidir. Bu baklmdan, uyuşmazllğln çözülmesi için taraflarln vermiş olduklarl tavizler üzerinde anlaşmalarl, geçerli bir sulh sözleşmesinin varllğl açlslndan önemli bir unsurdur.

d- Şekli Unsur

Sulh sözleşmesinin şekli, borçlandlrlcl klsml ve tasarruf klsml yönünden farkllllklar barlndlrlr. Türk hukukunda benimsenen sözleşme özgürlüğünün bir yanslmasl olan şekil serbestisi gereğince taraflar, kural olarak aralarlndaki sözleşmeyi istedikleri şekilde icra edebilir.

Sulh sözleşmesinin borçlandlrlcl klsmlnda taraflar, TBK54 m. 12 ile hüküm altlna allnan ilke gereğince sulh sözleşmesini yazlll, sözlü ya da resmi şekle tabi olarak istedikleri gibi yapma özgürlüğüne sahiptirler. Ancak tasarruf işlemi söz konusu ise, burada tasarruf işleminin konusu, şekli belirler.55 Örneğin tasarruf işleminin konusu herhangi bir sicile kayltll olmayan taşlnlr bir malln mülkiyetinin devrine ilişkin ise burada şekil serbestisi söz konusudur. Dolaylsl ile taraflar, buna ilişkin sulh sözleşmesini istedikleri şekilde icra edebilir. Ancak tasarruf işleminin konusu, örneğin tapuya kayltll bir taşlnmazln devrine ilişkinse, bu durumda kanunun öngördüğü şekil kurallarlnca sulh sözleşmesinin şekli belirlenir.

53 Xxxx, Xxxx, s. 1027; Hlzlr Xxxxx, s. 4ß.

54 6098 Saylll Türk Borçlar Kanunu, RG. T. 4/2/2011, S. 27836.

55 Ayrlntlll bilgi için bknz. Kocayusufpaşaoğlu, Xxxxx, Kocayusufpaşaoğlu/Hatemi/Serozan/Arpacl, rorçlar xuhuhu wepel rölüm silj y, Filiz, İstanbul, 2017, 7. Xxxxx, s. 270 vd.; Xxxxxxxxx, Xxxxx, rorçlar xuhuhu wepel xühümlerf Xxxxxx, Xxxxxx, 0000, 20. Xxxxx, s. 11ß vd.; Xxxxxxxx, Xxxx, Türh rorçlar xuhuhu wepel xühümlerf Beta, İstanbul, 2013, 24. Xxxxx, s. 80 vd.

4- TÜRLERİ

a- Mahkeme İçi Sulh Sözleşmesi

Mahkeme içi sulh, HMK m. 000-00x’xx xxxxxxxxxxxxxx. HMK m. 313’ göre “iulhf görülmehje olap rir qakaqaf jaraflarıp aralarıpqahi unuşmaolığı hıimep kena jamamep iopa erqirmeh amacınlaf mahheme huourupqa napmış olquhları rir iöoleşmeqir.” Kanun’da ifade edildiği gibi mahkeme içi sulh, taraflarca mahkeme huzurunda icra edilir. Mahkeme içi sulh, ilke olarak Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na tabi bir usul hukuku sözleşmesidir.56

b- Mahkeme D1ş1 Sulh Sözleşmesi

Taraflar, mahkemeye gitmeden de uyuşmazllğl çözme yoluna gidebilir. Bu yollardan biri de sulh sözleşmesidir. Taraflarln, mahkemeye gitmeden kendi aralarlnda anlaşarak uyuşmazllğl çözmeleri, mahkeme dlşl sulh sözleşmesi olarak adlandlrlllr. Bu sulh sözleşmesi, Türk Borçlar Kanunu hükümlerine göre değerlendirilir. Bu baklmdan, niteliği itibariyle bir maddi hukuk sözleşmesidir.57

5- SONUÇLARI

Sulh sözleşmesi, niteliği itibariyle taraflar araslnda yeni bir hukuki durum meydana getirir. Sulh sözleşmesi ile taraflar araslndaki uyuşmazllk, ortadan kalkar ve sözleşmeye uygun olarak yeni bir durum teşekkül eder. Sulh sözleşmesinin bir sonucu olarak taraflar, yüklendikleri yeni edimleri ifa etme yükümlülüğü altlna girer. Sulh sözleşmesine taraflarln riayet etmemesi durumunda, Türk Borçlar Kanunu’nda hüküm altlna allnan sözleşmeye ayklrlllk halleri söz konusu olur.58

Sulh sözleşmesinin sonuçlarl baklmlndan, sulhun mahkeme içinde yaplllp yapllmamasl önem teşkil eder. Mahkeme içinde yapllan sulh sözleşmesi, kesin hüküm etkisini haiz olduğundan icra edilebilir. Ancak mahkeme dlşl sulh sözleşmesi, kesin hüküm etkisini haiz olmadlğlndan icrai etkiye sahip değildir.59 Taraflar araslnda bir uyuşmazllğln sulh

56 Ayrlntlll bilgi için bknz. Kuru, Baki, Medeni Usul Hukuku, Xxxxxx, Xxxxxx, 0000, 2. Xxxxx, s. 398 vd.; Xxxxxx, Xxxxxxx/Xxxxxx, Xxxxx/Taşplnar Ayvaz, Xxxx, Medeni Usul Hukuku, Xxxxxx, Xxxxxx, 0000, 2. Xxxxx, s. ß60 vd.; Xxxxx, Xxxxx/Ermenek, Xxxxxxx/Xxxxxxx, Xxxxx, Xxxxxx Xxxx Xxxxxx, Xxxxxx, Xxxxxx, 0000, s. 577 vd.

57 Ayrlntlll bilgi için bknz. Hlzlr Xxxxx, s. 1ßß vd.; Xxxxxx, s. 20 vd.

58 Ayrlntlll bilgi için bknz. Xxxxxxx, Xxxxxx/Xxxxxxxxx, Xxxxxx/Xxxxxxxxxx, Xxxxx, rorçlar xuhuhu wepel xühümlerf On İki Levha, İstanbul, 2016, s. 3ß3 vd.; Xxxxxxx, Xxxxx/Öz, Xxxxxx, rorçlar xuhuhu wepel xühümler silj yf Vedat, İstanbul, 2018, 16. Xxxxx, 369 vd.; Xxxxxx, Xxxxxxx/Xxxxxxxx, Xxxx, xxxxxxx xxxxxx xxxxx xxxxxx Xxxxx, Xxxxxxxx, 000x, 3. Xxxxx, s. 244 vd.

59 Ayrlntlll bilgi için bknz. Eren, Özel, s. 1032 vd.; Xxx, Xxxx, Türh }eqepi Yargılama Hukukunda Sulh, Adalet, Ankara, 2017, s. 139 vd.; Pekcanltez, Hakan/Atalay,

sözleşmesi için çözülebilmesi için her şeyden önce taraflarln kendi aralarlnda tasarrufta bulunabileceği bir konunun varllğl gerekir.60 Bu bağlamda, iş kazasl ve meslek hastallğlndan kaynaklanan maddi ve manevi tazminat davalarlnln sulh sözleşmesi ile çözülebileceği kanaatindeyiz.

B- İBRA SÖZLEŞMESİ KAVRAMI 1- TANIMI

Taraflar, sözleşme özgürlüğü ilkesi gereği istedikleri kişilerle, kanunun izin verdiği ölçüde istedikleri tür ve içerikte sözleşme yapabilir. Bununla birlikte yine sözleşme özgürlüğü ilkesi gereğince taraflar, kurduklarl sözleşme ilişkisini ya da münferit tek bir borcu sona erdirme özgürlüğüne de sahiptir.61

Taraflarln araslndaki borcu sona erdiren sebeplerden biri de ibradlr. İbra, TBK m. 132’de hüküm altlna allnmlştlr. Buna göre “rorcu qoğurap işlem hapupep kena jaraflarca relli rir şehle rağlı jujulmuş xxxx bile rorçf jaraflarıp şehle rağlı olmahiıoıp napacahları irra iöoleşmeiinle jamamep kena hıimep orjaqap halqırılarilir.”

Taraflarln, aralarlnda mevcut bulunan bir borcu tamamen ya da klsmen ifa edilmeksizin ortadan kaldlrarak borçlunun, borcunun kurtulmaslnl sağlayan sözleşmeye ibra sözleşmesi denir.62 Tanlmdan da anlaşlldlğl üzere ibra sözleşmesiyle birlikte taraflarln araslndaki borç sona ererken borç ilişkisi mevcudiyetini sürdürür.63

İbra sözleşmesi, taraflar araslndan bir bedel kararlaştlrlllp yapllabileceği gibi herhangi bir bedel kaydl ya da şartl olmadan da yapllabilir. İbra sözleşmesinde bedel kaydl içeriyorsa ivazll ibra bedel şartl içermiyor ise ivazslz ibra sözleşmesinin varllğlndan söz edilir.64

Oğuz/Özekes, Muhammet, }eqepi Uiul xuhuhu teri {ijarıf On İki Levha, İstanbul 2019, 7. Xxxxx, s. 436 vd.

60 Zevkliler/Xxxxxxxx, s. 14.

61 Kocayusufpaşaoğlu, s. ß0ß; Ataay, Aytekin, rorçlar xuhuhupup wepel Teoriiif Der, İstanbul, 199ß, ß. Baskl, s. 246.

62 Xxxxx, Xxxxxxx Xxxxx, Xxxx Xxxxxxxxxxx Xxxxx, Xxxxxxxx, 000x, s. 19; Xxxxxxx, Xxxxx Xxxx, rirlihje rorçluluhja rorçlular qraiı İlişhilerf Vedat, İstanbul, 201ß, s. 227; Xxxxxxxxxxx, Xxxxx Xxxx, “6098 Xxxxxx Xxxxx’x Göre İbraname”, Journal of Yaşar Univetsity, C. 8, S. Prof. Dr. Xxxxx Xxxxliler’e Xxxxxxx, Y. 2013, s. 14ß9; 21. HD, 2015/15571 E, 2017/273 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 21. HD, 2015/13978 E, 2015/17809 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx).

63 Xxxxxxx/Öz, Cilt I, s. ß46; Xxxxxxxx, Xxxx, Xxxx Xxxleşmeiif Xxxxxx, Ankara, 1998, s. 26.

64 Çil, Xxxxx, İş xuhuhupqa İrrapamef Xxxxxx, Xxxxxx, 0000, 3. Baskl, s. 19;

2- MUKUKİ NİTELİĞİ

İbra, tanlmlndan da hareketle öncelikle bir sözleşmedir. Sözleşmenin taraflarlnl teşkil eden alacakll ile borçlu araslnda yapllan anlaşma ile taraflar, aralarlndaki alacağl sona erdirir. Bu baklmdan taraflardan herhangi biri, tek tarafll irade beyanl ile alacağlndan vazgeçemez.65

İbra, niteliği itibariyle bir tasarruf işlemidir.66 İbra sözleşmesi ile sözleşmeden doğan alacak hakkl etkilenmektedir. Bu etki, sözleşme ile taraflar araslndaki alacak hakklnln tamamen ya da klsmen ortadan kaldlrllmasldlr. Taraflar, karşlllkll anlaşarak aralarlndaki alacak hakklnln aklbetine ilişkin tasarruf işlemi yapma özgürlüğünü haizdir.

İbra, tasarruf işlemi olmasl ile birlikte aynl zamanda, niteliği itibariyle kazandlrlcl işlemdir ve bu sebeple ibra sözleşmesi, bir hukuki sebebe dayanmak zorundadlr.67 Hal böyle olunca, sebebe dayanmayan ya da dayandlğl sebep geçersiz olan ibra sözleşmesinin mevcut olduğu durumda, hukuk düzeni taraflar arslndaki ibra sözleşmesine herhangi bir sonuç bağlamaz.

3- UNSURLARI

a- Xxxxx Xxxxxxx Unsurlar1

İbra sözleşmesi, her sözleşmede olduğu gibi taraflarln karşlllkll uygun irade beyanl ile kurulur. Dolaylsl ile geçerli bir ibra sözleşmesinden bahsedebilmek için, alacakll ve borçlunun sözleşmedeki belirli bir alacağl ortadan kaldlrma yönünde karşlllkll, ortak iradeye sahip olmasl gerekmektedir. Diğer bir deyişle, alacakll ve borçlu araslnda hangi borçlarln ortadan kalkacağlna dair anlaşma, geçerli bir ibra sözleşmesinden bahsedebilmek için şarttlr.68

Tasarruf işleminin yapllabilmesi için, işlemde bulunacak kişi ilgili işlemi yapabilmeye yetkili olmalldlr. Daha önce de belirttiğimiz gibi ibra sözleşmesi, hukuki niteliği itibariyle bir tasarruf işlemidir. Dolaylsl ile

65 Eren, Genel, s. 1422; Xxxxxxxx, s. 403.

66 Xxxxxxx/Xxxxxxxxx/Xxxxxxxxxx, s. 4ß6; Xxxxx, Durmuş/Xxxx, Uğur, Xxxx Xxxleşmeii (İrrapame)f Adalet, Ankara, 2016, 3. Baskl, s. 7; 21. HD, 2013/22418 E, 2014/6620 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 21. HD, 2014/355 E, 2014/7236 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx).

67 Eren, Genel, s. 1423; Gümüş, s. 18; 21. HD, 201ß/10378 E, 2016/4131 K

(xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 21. HD, 2015/4858 E, 2015/17966 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx).

68 HGK, 2013/21-2293 E, 2015/175 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 21. HD, 2015/4868 E, 2015/17966 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 21. HD, 2013/2573 E, 2013/5754 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 21. HD, 2012/7895 E, 2013/720 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx).

geçerli bir ibra sözleşmesinin var olabilmesi için, işlemde bulunan kişinin fiil ehliyeti olmalldlr.69

İbra sözleşmesi, genel hüküm olarak TBK m. 132 ile hüküm altlna allnmlştlr. Bununla birlikte, iş ve sosyal güvenlik hukuku baklmlndan kanun koyucu, ayrl bir düzenleme getirmiştir. TBK m. 420 ile birlikte, iş ve sosyal güvenlik hukuku açlslndan ibra sözleşmesine ilişkin münhaslr düzenleme getirilmiştir.

İş kazasl ve meslek hastallğlndan doğan tazminat taleplerinde hangi maddede düzenlenen ibra sözleşmesinin unsurlarlnln söz konusu olacağl, kanun koyucu taraflndan düzenlenmiştir. TBK m. 420/IV gereği, iş kazasl ve meslek hastallğlndan kaynaklanan tazminat taleplerinde TBK m. 420’deki ibra sözleşmesi hükümleri söz konusu olacaktlr.

Hukuki nitelikleri itibariyle hem TBK m. 132 hem de TBK m. 420 ile düzenlenen ibra sözleşmesi aynldlr. Ancak ibra sözleşmesine ilişkin TBK m. 420, bazl ek unsurlar içermektedir. Buna göre ibra sözleşmesinin tarihi itibariyle iş sözleşmesinin sona ermesinden başlayarak en az bir ayllk süresinin geçmiş olmasl, ibra sözleşmesine konu alacağln türünün ve miktarlnln açlkça belirtilmesi ve ödemenin hak tutarlna nazaran noksanslz yapllmasl gerekir.70 Bir ayllk süre, yaralanmalarl iş kazalarlnda aranlrken ölüm halinde aranmaz.

b- Şekle İlişkin Unsurlar1

Türk hukukunda şekle ilişkin şekil serbestisi ilkesi benimsenmiştir. Bu ilkenin slnlrl da yine kanun koyucu taraflndan getirilmiştir. Kanun koyucu, bazl sözleşme tipleri için şekil şartlnln varllğlnl aramlştlr. Ayrlca taraflar, aralarlnda anlaşarak şekle tabi olmayan bir sözleşmeye şekil şartl getirebilirler. Ancak şekil şartl mevcut olan bir sözleşmeyi aralarlnda anlaşma ile şekle tabi olamayan sözleşme haline getiremezler.71

İbrayl düzenleyen TBK m. 132, söz konusu asll işlem şekle tabi olsa dahi, bunun ibra sözleşmesine konu olduğunda, şekle tabi olmadlğlnl düzenlemiştir. Bu açlk hüküm karşlslnda, ibra sözleşmesinin herhangi bir şekle tabi değildir. Ancak ispat hukuku açlslndan taraflarln ibra sözleşmesini en azlndan adi yazlll şekille yapmalarlnln isabetli olduğu kanaatindeyiz.

TBK m. 132’de belirtildiği üzere, ibra sözleşmesinde kural olarak şekil serbestisi ilkesi benimsenmiştir. TBM m. 132’de yer alan bu kuralln

69 Keser, Hakan, “6098 Saylll Türk Borçlar Kanunu Kapsamlnda İbraname Uygulamalarl”, Sicil İş Hukuku Dergisi, S. 32, Y. 2014, s. 141; Xxxxxxxx, s. 118

70 Ayrlntlll bilgi için bknz. Xxxxx,/Xxxxx/Xxxxxxx/Xxxxx, Xxxxxx, s. 329 vd.; Güneren, 1219 vd.; Süzek, s. 77ß vd.; Xxxxxx Xxxxxx, s. 339 vd.

71 Ayrlntlll bilgi için bknz. Xxxxxxxxx, s. 11ß vd.; Kocayusufpaşaoğlu, s. 270 vd.; Xxxxx, Xxxxx, rorçlar xuhuhu wepel xühümlerf Beta, İstanbul, 2018, 16. Xxxxx, s. 110 vd.

istisnaslnl kanun koyucu, TBK m. 420 ile iş sözleşmeleri baklmlndan düzenlemiştir. Buna göre “işçipip işkerepqep alacağıpa ilişhip irra iöoleşmeiipip naoılı olmaiı…” ifadesi sonucunda, iş sözleşmelerindeki işçilik alacaklarlna dair ibra sözleşmesi, yazlll şekilde yaplllr. Ayrlca yine TBK

m. 420/I uyarlnca ödemelerin banka araclllğl ile yapllmasl şarttlr.

4- SONUÇLARI

İbra sözleşmesi, niteliği itibariyle borcu ortadan kaldlrlr. İbra sözleşmesi, yapllma şekline göre borcun tamamlnl oradan kaldlrabileceği gibi klsmen de ortadan kaldlrabilir. Taraflar, borcun tamamlnl sona erdirmeye yönelik bir anlaşma yaptlğlnda tam ibra söz konusu olur ve borcun tamaml ortadan kalkar. Yine taraflar, borcun sadece bir klsmlnln ortadan kalkmaslna yönelik anlaşma yapabilir. Bu durumda klsml ibra söz konusu olur ve sadece taraflarln anlaştlğl şekliyle borç ortadan kalkar.

Taraflar aksini belirtmedikçe ibra sözleşmesi ile borcun fer’i unsurlarl da ortadan kalkar. Diğer bir deyişle ibra sözleşmesi ile faiz, rehin, ceza koşulu gibi yan haklar, kural olarak ibra sözleşmesi ile ortadan kalkar.72

III- YARGI KARARLARI İLE KONUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ

Sözleşme özgürlüğü çerçevesinde taraflar, kural olarak istedikleri kişilerle istedikleri içerikte sözleşme yapma özgürlüğüne sahiptir. Ancak bu özgürlük, slnlrslz değildir. Her şeyden önce taraflar, kendi aralarlnda serbestçe tasarruf edebilecekleri konularda sözleşme özgürlüğü ilkesi gereği tasarrufta bulunabilir. Ayrlca, TBK m. 27 uyarlnca taraflar kanunun emredici hükümlerine, ahlâka, kamu düzenine, kişilik haklarlna ayklrl veya konusu imkânslz olan konulara dair sözleşme yapamazlar.

İş kazasl ve meslek hastallğlna maruz kalmlş sigortall işçinin çeşitli haklarl mevcuttur. Bu haklarln bir klsml ßß10 Saylll Kanun gereği SGK taraflndan karşllanlrken bir klsml ise işveren taraflndan karşllanlr. Geçici iş göremezlik ödeneğinden yararlanma, sürekli iş göremezlik ödeneğinden yararlanma, sağllk yardlmlarl gibi haklar SGK taraflndan karşllanlrken maddi ve manevi tazminat talepleri işveren taraflndan karşllanlr. Niteliği itibariyle, iş kazasl ve meslek hastallğlndan kaynaklanan maddi ve manevi tazminat talepleri, kanaatimizce taraflarln aralarlnda serbestçe tasarrufta bulunabileceği konulardandlr. Dolaylsl ile sulh sözleşmesi ya da ibra sözleşmesinin konusu olabilir.

72 Oğuzman/Öz, Xxxx I, s. ß46; Çil, s. 61.

A- İŞ KAZASI VE MESLEK MASTALIĞINDAN DOĞAN TAZMİNAT TALEPLERİNDE SULM SÖZLEŞMESİ

İş kazasl ve meslek hastallğl sonucunda zarar gören işçi, maddi ve manevi tazminat talebinde bulunabilir. Bu durumda, işçinin tazminat talepleri kural olarak yargllama konusu olur ve Türk mahkemelerince karara bağlanlr. Taraflar, kendi istek ve arzularl doğrultusunda aralarlndaki uyuşmazllğl, mahkemeye gitmeden ya da mahkeme içerisinde hüküm kurulmadan sonlandlrabilir. Taraflarln uyuşmazllğl sona erdirme yöntemlerinden biri de sulh sözleşmesidir. Mahkeme içinde ya da mahkeme dlşlnda gerçekleştirilecek bir sulh sözleşmesi ile birlikte taraflar, uyuşmazllk konusunu sona erdirebilir. Taraflarln sulh sözleşmesi yapmasl durumunda Yargltay, içtihatlarla söz konusu duruma ilişkin çeşitli ilkeler ortaya koymuştur. Burada, içtihatlarln bir klsml açlklanarak çeşitli değerlendirmelerde bulunulacaktlr.

Uyuşmazllk konusu olayda, iş kazasl gerçekleşmiş ve sigortall işçi, iş kazasl sonucunda ölmüştür. Ölümlü iş kazasl sonucunda sigortall işçinin yaklnlarl, maddi ve manevi tazminat davasl açmlştlr. Davall ve davacl araslnda, maddi ve manevi tazminat talepleri üzerinde anlaşmaya varllarak sulh sözleşmesi imzalanmlştlr. Mahkeme içi sulh sözleşmesi, yargllama devam ederken, hüküm kesinleşinceye kadar yapllabilir. Mahkeme, taraflarln talebine göre ya sulh sözleşmesine göre karar verir ya da sulh sözleşmesinin varllğlnl göz önünde tutarak karar verilmesine yer olmadlğlna karar verir. Mahkemenin, taraflarln yapmlş olduğu sulh sözleşmesini dikkate almayarak davanln konusuz kallp kalmadlğl hususunda değerlendirme yapmadlğl tespit olunmuş ve bu sebeple karar bozulmuştur.73 Taraflarln yapmlş olduklarl sulh sözleşmesi, niteliği itibariyle taraflar araslndaki uyuşmazllk konusunda bir anlaşma muhteva eder. Mahkemenin, taraflar araslndaki sulh sözleşmesini dikkate almadan karar vermesi, isabetli olarak bozmayl gerektirmiştir. Zira taraflar, kendi iradeleri ile sulh sözleşmesi düzenlemek suretiyle aralarlndaki uyuşmazllğl giderme yoluna gitmiştir.74

Yargltay, sulh sözleşmesinin hukuki niteliğinden hareket ederek yerel mahkeme kararlarlnl bozmuştur. Zira sulh sözleşmesi, uyuşmazllk konusu üzerinde taraflarln anlaşarak uyuşmazllğl çözüme bağlamasldlr. Taraflar, mahkemede hâkim önünde ya da dlşarlda bir araya gelerek sulh sözleşmesi imzalayabilir. Mahkeme dlşlnda sulh sözleşmesi

73 21. HD, 2018/6305 E, 2019/684 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 21. HD, 2017/1853 E, 2017/9709 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 21. HD, 2017/542 E, 2018/8377 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 21. HD, 2016/19844 E, 2018/5913 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx).

74 21. HD, 2018/6305 E, 2019/684 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 21. HD, 2017/1853 E, 2017/9709 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 21. HD, 2014/23849 E, 2015/1997 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 21. HD, 2014/17571 E, 2014/21296 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 21. HD, 2013/20020 E, 2014/2915 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); sulh sözleşmesine uygun verilmiş kararlara ise onama kararl verilmiştir: 21. HD, 2018/3043 E, 2019/28ß3 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx).

imzaladlklarlnda da çeşitli sebeplerle mahkemeden buna göre karar verilmesini talep edebilir. Bu durumda mahkeme, şartlarlna uygun olarak kurulmasl durumunda, sulh sözleşmesine göre karar vermelidir. Bu açldan Yargltay, kanaatimizce yerinde kararlar ile sulh sözleşmesini dikkate almadan hüküm kuran yerel mahkeme kararlarlnl bozmuştur.

Karara konu olan uyuşmazllkta taraflarln bir klsml ile sulh sözleşmesi icra edilmiştir. Ancak taraflarln bir klsml, sulh sözleşmesinde taraf olarak yer almamaktadlr. Bu durumda Yargltay, sulh sözleşmesi yapllmayan kişilerin de yapllan sulh sözleşmesinden, menfaatleri etkilendiği için yararlanabileceklerine karar vermiştir.75

B- İŞ KAZASI VE MESLEK MASTALIĞINDAN DOĞAN TAZMİNAT TALEPLERİNDE İBRA SÖZLEŞMESİ

İş kazasl ve meslek hastallğl sonucunda zarar gören işçi, şartlarlnln varllğl halinde maddi ve manevi tazminat talebinde bulunabilir. Tazminat talepleri, kural olarak yargllama konusu olur. Yargllama sonucunda mahkemenin kararl ile taraflarln araslndaki uyuşmazllk çözülür. Ancak iş kazasl ve meslek hastallğlndan kaynaklanan tazminat talepleri, ibra sözleşmesi ile de çözüme kavuşturulabilir. Uyuşmazllğln ibra sözleşmesi ile çözülmesi durumunda Yargltay’ln baklş açlsl içtihatlardan hareketle açlklanacaktlr.

Somut olayda sigortall işçi, gerçekleşen iş kazasl sonucunda ölmüştür. Xxxxxxxxx, ölümlü iş kazaslna binaen maddi ve manevi tazminat davasl açmlştlr. Yapllan yargllama devam ederken, xxxxxx tarafça mahkemeye ibraname sunulmuştur. Buna göre davacl ile davall, iş kazaslndan xxxxx xxxxx ve manevi tazminat taleplerine ilişkin anlaşma yoluna giderek bunun yanlnda bir ibra sözleşmesi imzalamlştlr. İbra sözleşmesinin hukuki niteliğince taraflar, anlaşma ile aralarlndaki borcu sonlandlrmlştlr. Bu baklmdan, bunun göz ardl edilerek esasa ilişkin karar verilmesi bozmayl gerektirmiştir76. Yargltay özel dairesinin somut olay bazlnda değerlendirmesi kanaatimizce yerindedir. Zira ibra sözleşmesi, niteliği itibariyle taraflar araslndaki borcu ortadan kaldlrlr. Davall ile davacllar araslnda, maddi ve manevi tazminat talepleri üzerine bir ibra sözleşmesi imzalanmlştlr. Bu baklmdan değerlendirildiğinde, iş kazasl sebebiyle ortaya çlkan talepler, karşlllkll anlaşma yoluyla çözümlenmiştir. Dolaylsl ile ortada çözüme kavuşturulacak herhangi bir uyuşmazllk mevcut değildir. Mahkemenin bu sözleşmeyi dikkate

75 21. HD, 2019/5470 E, 2020/195 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx).

76 21. HD, 2018/2852 E, 2019/5185 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); benzer yönde bknz. 21. HD, 2018/1111 E, 2019/1433 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 21. HD, 2018/578 E, 2019/4707 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 21. HD, 2016/12487 E, 2018/1063 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 21. HD, 2016/13005 E, 2018/1358 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 21. HD, 2016/18076 E, 2017/10638 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx).

almayarak tekrardan ayrl ayrl maddi ve manevi tazminata hükmetmesi, hakll olarak bozmayl gerektirmiştir.

Yargltay, taraflar araslndaki ibra sözleşmesinde özellikle miktar konusuna dikkat etmektedir. Meslek hastallğl ya da iş kazasl sonucunda hükmedilecek olan tazminat istemlerinde, yapllan hesap sonucu elde edilen miktar ile ibra sözleşmesindeki miktarln yüksek oranda farkll olmasl durumunda, taraflar arslndaki ibra sözleşmesini TBK m. 420/III gereği, ibra sözleşmesi niteliği itibariyle klsmi ifayl içeren makbuz olarak değerlendirilmektedir.77 Kanaatimizce xxxx xxxxx, ülke gerçeklerinden hareketle hakll olarak bir içtihat geliştirmiştir. Gerçekleşen iş kazasl sonucunda işçinin uğradlğl zararln karşlllğl hak edeceği maddi ve manevi tazminat talepleri, kimi durumlarda ciddi miktarlara ulaşabilmektedir. Bunun farklnda olan bazl işverenler, kendilerine önemli bir yük olarak gördükleri tazminat taleplerini ödemek yerine, işçilere çok cüzi miktarlar vererek maddi ve manevi tazminat taleplerine yönelik ibra sözleşmesi imzalamaktadlr. Bu durum, hiç şüphesiz işçinin haklarlnl açlkça ihlal eder. İşte buradan hareketle Yargltay, işçinin daha sonra uğradlğl hakslzllğl öğrenerek dava açmasl durumunda işçi ile işveren araslnda bir miktar paranln ödenmesine yönelik imzalanan anlaşmanln hukuki niteliğini makbuz olarak değerlendirmektedir.

Davacl işçinin geçirmiş olduğu iş kazasl sonucunda, çallşma gücünde sürekli iş göremezlik oluşturacak şekilde azalma olmuştur. Hem kendi hem de ailesinin geçimini çallştlğl süre boyunca elde ettiği geliri ile sağlayan ve çallşmadlğl zamanlarda ekonomik olarak zorluk çekeceği, hayatln olağan aklşl çerçevesinde aşikardlr. Davaclnln uğramlş olduğu kaza sonucunda işveren ile işçi araslnda, maddi ve manevi tazminatlara ilişkin ibra sözleşmesi imzalanmlştlr. Ancak işçinin içinde bulunduğu durum da dikkate allnarak, ibra sözleşmesindeki tutarlar ile gerçekte hesaplanacak tazminat oranlarl değerlendirilerek ivazlar araslnda açlk bir oranslzllk bulunup bulunmadlğlnln (gabin) araştlrllmasl gerektiğinden bahisle yerel mahkemenin kararl bozulmuştur.78 Açlk oranslzllk (gabin), TBK x. 00’xx xxxxxxxxxxxxxx.00

77 HGK, 2015/142 E, 2017/896 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); HGK 2008/21-556 E, 2008/532 K (xxxxxxxxx.xxx); 21. HD, 2016/10435 E, 2018/202 K

(xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 21. HD, 2015/6929 E, 2015/22916 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 21. HD, 2014/2898 E, 2014/6526 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 818 Saylll Kanun dönemindeki iş kazalarl ile bu kazaya dayall aynl kanun döneminde yapllan ödemeler için denkleştirme yöntemi ve dolaylslyla alacağln büyük çoğunun karşllanlp karşllanmadlğl kabul edilmekteyken (21. HD, 201ß/80ß9 E, 2016/6ß34 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx)) 6098 Saylll Kanun döneminde ise bu kabulden vazgeçilmiştir. Makbuz niteliğinde saylllp zararln karşllanmayan klsmlnl her hâlükârda ödemesi gerektiği kabul edilmiştir (21. HD, 2016/12487 E, 2018/1803 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx)).

78 HGK, 2009/9-396 E, 2009/441 K (xxxxxxxx.xxx); HGK, 2008/21-53 E, 2008/107 K

(xxxxxxxx.xxx); 21. HD, 2014/24575 E, 2015/11298 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 21.

Buna göre “rir iöoleşmeqe harşılıhlı eqimler araiıpqa açıh rir orapiıolıh kariaf ru orapiıolıhf oarar görepip oor qurumqa halmaiıpqap kena qüşüpceiioliğipqep na qa qepenimiioliğipqep nararlapılmah iurejinle gerçehleşjirilqiği jahqirde, oarar görepf qurumup öoelliğipe göre na iöoleşme ile rağlı olmaqığıpı qiğer jarafa rilqirereh eqimipip geri kerilmeiipi na qa iöoleşmene rağlı halarah eqimler araiıpqahi orapiıolığıp giqerilmeiipi iijenerilir.” İşçi ve işveren araslnda hem sosyal hem de ekonomik açldan farkln bulunduğu, yadslnamaz bir gerçektir. Geçirdiği kaza sonucunda işçi, pek tabi duygusal ve ruhsal açldan çöküntü yaşayabilir. İşte işçinin zor durumundan faydalanarak, normalden çok daha az bir miktarda tazminat üzerinden bir ibra sözleşmesi imzalanabilir. Aşlrl yararlanma, özellikle iş hukuku uygulamaslnda incelediğimiz kararlarda da olduğu gibi ibra sözleşmesini geçersiz kllan en önemli nedenlerden biridir. Zira Yargltay’ln ibra sözleşmesini makbuz saydlğl kararlarln altlnda yatan düşünce de aşlrl yararlanma olgusudur. Dolaylsl ile, edimler araslndaki açlk orantlslzllk tespit edildiğinde, bu durumun diğer şartlarl da göz önüne allnarak TBK m. 28 kapsamlnda araştlrllmasl gerektiği kanaatindeyiz.

İş kazasl sonraslnda işçi ile işveren araslnda ibraname imzalanmlştlr. İmzalanan bu ibranameye göre, işçinin duymuş olduğu üzüntü ve aclya karşlllk bir ödeme yapllmlş ve bu sayede işveren ibra edilmiştir. Duyulan üzüntü ve acl, olayln yaşandlğl tarihlerde etkisini gösterir. Bu durumun zamana yayllmak suretiyle manevi tazminatln bölünmesi, yeniden dava konusu yapllarak miktarlnln arttlrllmasl mümkün değildir. İbra sözleşmesi gereğince manevi zararlna karşlllk ödeme yapllan işçinin, tekrardan manevi tazminat talep etmesinin mümkün olmamaslna rağmen manevi tazminata hükmedilmesi bozmayl gerektirmiştir.80 Yargltay’ln hem xxxx xxxxx bazlnda hem de Hukuk Genel Kurulu bazlnda yerleşmiş içtihatlarlnda, manevi tazminatln bölünemeyeceği ilkesi kabul edilmiştir.81 Bu ilke uyarlnca, ibra sözleşmesi ile belirli bir miktar parayl manevi zararlna karşlllk alan işçinin, tekrardan tazminat talep etmesi ya da ödenen paranln nispeten hak ettiğinden az olduğunun talebi, hakll olarak kabul edilmemektedir.

HD, 2012/7906 E, 2013/538 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 21. HD, 2012/19511 E, 2012/22324 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx).

79 Ayrlntlll bilgi içi bknz. Xxxxx, Çiğdem Mine, waripip Upiurları ke xuhuhi Sopuçlarıf Yetkin, Ankara, 2006; Xxxxxx, Selmani, qşırı Yararlapma (warip)f Yetkin, Ankara, 201ß; Kalkan Oğuztürk, Burcu, Gabin, Vedat, İstanbul, 2004.

80 21. HD, 2012/1248 E, 2012/4292 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 21. HD, 2008/11373 E, 2009/3150 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx).

81 HGK, 2014/127 E, 2015/788 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); HGK, 2008/21-245 E, 2008/249 K (xxxxxxxxxxxxxxx.xxx); HGK, 1997/21-684 E, 1997/818 K; 21. HD, 2018/4197 E, 2019/5879 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 21. HD, 2019/1223 E, 2019/5632 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 11. HD, 2017/2544 E, 2019/1126 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx); 17. HD, 2019/60 E, 2019/6580 K (xxxxxxxxxx.xxxxxxxx.xxx.xx).

SONUÇ

Ülkemizde iş kazasl ve meslek hastallğlna ilişkin uyuşmazllklar, slkllkla yargllama konusu olmaktadlr. Yargltay’ln iş yükünde önemli bir yere sahiptir. İş kazasl ve meslek hastallğlndan kaynaklanan maddi ve manevi tazminat talepleri, kimi zaman mahkemeye taşlnmadan ya da mahkeme içerisinde kesin hüküm verilmeden taraflarln karşlllkll anlaşmaslyla birlikte çözümlenmektedir.

İş kazasl ve meslek hastallğlndan kaynaklanan tazminat taleplerinin mahkeme dlşlnda çözümündeki en önemli iki müessese sulh sözleşmesi ile ibra sözleşmesidir. Taraflar, bu iki sözleşme türünü tercih ederek anlaşma yöntemiyle aralarlnda uyuşmazllğl nihayete erdirmektedir. Gerçekten de yargllamalarln süre baklmlndan uzun olmasl, mahkeme masraflarl gibi sebeplerle taraflar yargllama faaliyetlerinde ylpranmaktadlr. Bunun bertaraf edilebilmesi için, Türk hukukunun sağlamlş olduğu imkânlar kullanllarak uyuşmazllğln her iki taraflnln da talepleri karşlllkll anlaşllarak klsa sürede çözümlenebilir.

Taraflarln, uyuşmazllk konusu maddi ve manevi tazminat taleplerine ilişkin kullandlklarl ilk hukuki kurum sulh sözleşmesidir. Yargltay, taraflar araslnda mevcut bir sulh sözleşmesi olmasl durumunda, mahkemenin bunu dikkate almasl gerektiğine yönelik içtihatlarlnl geliştirmiştir. Yerel mahkemenin, sulh sözleşmesinin varllğlna rağmen yargllama yapmaslnl kabul etmemiştir. Somut olayln özelliğine göre yerel mahkemenin, taraflarln talebine göre sulh sözleşmesine göre ya da sulh sözleşmesinin varllğlnl dikkate alarak karar verilmesine yer olmadlğlna karar vermesi gerektiği belirtilmiştir. Zira taraflarln iradesi, aralarlndaki uyuşmazllğl kendi iradeleri ile anlaşarak sulh sözleşmesi ile sonlandlrmaktlr.

Uyuşmazllk, her zaman için sadece iki taraftan teşekkül etmez. Her iki tarafta da birden fazla gerçek ve tüzel kişi yer alabilir. Böyle bir durumda, taraflarln bir klsml ile yapllan sulh sözleşmesinin ne şekilde hüküm ve sonuç doğuracağlna ilişkin Yargltay, vermiş olduğu kararlarda bir ilke benimsemiştir. Buna göre, sulh sözleşmesinin tarafl olmayan kişiler de yapllan sulh sözleşmesinden, menfaatleri etkilendiği için yararlanabilir.

İş kazasl ve meslek hastallğlndan kaynaklanan tazminat taleplerinin yargllama olmakslzln çözümünde kullanllan bir diğer yöntem ise ibra sözleşmesidir. İbra sözleşmesine ilişkin 818 Saylll Kanun döneminde herhangi bir düzenleme mevcut değildi. Uygulama, yargl kararlarl ile oluşmuştu. Bunun üzerine 6098 Xxxxxx Xxxxx, ibra sözleşmesine ilişkin düzenlemeler getirdi.

İlk olarak Yargltay, iş kazasl ve meslek hastallğlndan kaynaklanan maddi ve manevi tazminat taleplerine ilişkin taraflarlnda anlaşma yoluna giderek ibra sözleşmesi ile aralarlndaki uyuşmazllğl sona erdirmesinde, ibra sözleşmesinin göz ardl edilerek yerel mahkemece yargllama yapllmaslnl kabul etmemektedir. Burada mahkeme, taraflarln iradesini göz ardl etmemelidir. Zira ibra sözleşmesi yaplldlktan sonra

taraflar araslnda yargllamaya konu herhangi bir uyuşmazllk mevcut değildir.

Yargltay, hakll olarak ibra sözleşmesinin uyuşmazllğl sona erdirebilmesi için ibra sözleşmesinin bir miktar içermesi gerektiğine karar vermiştir. Hukuki niteliği itibariyle ibra sözleşmesinde taraflarln hangi borçlarl ortadan kaldlracağlna dair anlaşmasl, geçerli bir ibra sözleşmesinden bahsedebilmek için şarttlr. Dolaylsl ile Yargltay, hakll olarak miktarln belirli olmadlğl durumda geçerli bir ibra sözleşmesi olmadlğlndan taraflar araslndaki uyuşmazllğln ibra sözleşmesi ile ortadan kaldlrllmadlğlna karar vermiştir.

Yargltay, ibra sözleşmesinde kararlaştlrllan miktardan hareketle bir değerlendirmede bulunmaktadlr. Taraflar araslnda kararlaştlrllan miktar, meslek hastallğl veya iş kazasl sonucunda hükmedilecek olan tazminat istemlerinde, 818 Saylll Kanun döneminde hesaplanan miktar ile ibra sözleşmesindeki kararlaştlrllan miktarln yüksek oranda farkll olmasl durumunda, ibra sözleşmesini makbuz niteliğinde değerlendirmiştir. Bu değerlendirmenin yapllmaslndaki çlklş noktasl, kanaatimizce edimler araslnda açlk oranslzllğl bulunmasldlr. Yargltay’ln makbuz belirlemesinde, TBK x. 00’xx xxxxxxxxxx aşlrl yararlanmanln yer aldlğl kanaatindeyiz. Ancak böyle bir durumda, taraf iradelerine saygl duyularak ibra sözleşmesinin makbuz olarak nitelendirilmemesi, bunun yerine Yargltay’ln ve yerel mahkemelerinin aşlrl yararlanmaya yönelik araştlrma yaparak yargllama yapmasl kanaatindeyiz.

İş kazasl veya meslek hastallğlna maruz kalan sigortall işçi ile işveren araslnda, manevi tazminat taleplerine ilişkin ibra sözleşmesi imzalanabilir. Manevi tazminat talebinin ibra sözleşmesi ile sona ermesinden sonra sigortall işçi, manevi tazminat talebinde bulunabilir. Yargltay, yerleşik içtihatlarl ile kabul ettiği manevi tazminatln bölünmezliği ilkesi çerçevesinde, ibra sözleşmesi ile manevi tazminat olarak ödemenin yapllmasl durumunda, manevi tazminatln yargllamaya konu olmayacağlna karar vermiştir. Yargltay’ln bu uygulamasl kanaatimizce yerindedir. Zira iş kazasl veya meslek hastallğl sebebiyle duyulan üzüntü ve acl, olayln yaşandlğl tarihlerde etkisini gösterir. Dolaylslyla bu durumun zamana yayllarak manevi tazminatln bölünmesi, yeniden dava konusu yapllarak miktarlnln arttlrllmasl mümkün değildir.

KAYNAKÇA

Xxxx, Xxxx, İş {aoaiı Sanılap xaller ke İş {aoaiıpıp rilqirilmeiif Seçkin, Ankara, 2019.

Akln, Levent, İş {aoaiıpqap toğap }aqqi Taomipajf Yetkin, Ankara,

2001.

Akyiğit, Xxxxx, İş xuhuhuf Xxxxxx, Xxxxxx, 0000, 12. Baskl.

Xxxxx, Xxxxx/Kllklş, Xxxxxx, İş ke Soinal wükeplih xuhuhuf Dora, Bursa,

2018, 4. Baskl.

Antalya, Gökhan, rorçlar xuhuhu wepel xühümler silj yf Legal, İstanbul,

2015.

Antalya, Gökhan, }apeki Zararıp relirlepmeii ke }apeki Taomipajıp

xeiaplapmaiıf Legal, İstanbul, 2017.

Aral, Xxxxxxxxx/Xxxxxxx, Xxxxx, rorçlar xuhuhu Öoel rorçlar İlişhiiif

Yetkin, Ankara, 2018, 11. Baskl.

Arap, Xxxxx, xiomej Teipiji takalarıf Xxxxxx, Xxxxxx, 0000.

Xxxxxx, Xxxxxxx/Yllmaz, Xxxxx/Taşplnar Ayvaz, Sema, Medeni Usul Hukuku, Xxxxxx, Xxxxxx, 0000, 2. Baskl.

Xxxxx, Çiğdem Mine, waripip Upiurları ke xuhuhi Sopuçlarıf Yetkin, Ankara, 2006.

Ataay, Aytekin, rorçlar xuhuhupup wepel Teoriiif Der, İstanbul, 1995, 5.

Baskl.

Xxxxx, Xxxxx/Ermenek, Xxxxxxx/Xxxxxxx, Xxxxx, Xxxxxx Xxxx Xxxxxx,

Yetkin, Ankara, 2018.

Aydln, Ufuk, Soinal Sigorjalarıp wepel xühümlerif Yargltay’ln İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kararlarlnln Değerlendirilmesi 201ß, On İki Levha, İstanbul, 2017, ss. ßß7-868.

Xxxxx, Mesut, “İş Kazasl ve Meslek Hastallğl Nedeniyle İşverenin Sorumluluğu”, Sicil İş Hukuku Dergisi, S. 4, Y. 2006, ss. 151-182.

Balcl, Mesut, İş {aoaiı ke }eileh xaijalığıpqap toğap }aqqi ke }apeki Taomipaj takaları Ungulamaiıf Xxxxxx, Xxxxxx, 0000, 3. Baskl.

Balcl, Mesut/Xxxxx, Xxxxx/Xxxxxxx, Xxxxx/Xxxxx, Xxxxx, İş {aoaları ke Meslek Haijalıhlarıpqap {anpahlapap }apeki Taomipaj Taleplerif Xxxxxx, Ankara, 2019.

Xxxxx, Xxxxx/Xxxxx, Xxxxx/Xxxxxxx, Xxxxx/Xxxxx, Xxxxx, İş {aoaiı ke

}eileh xaijalığıf Yetkin, Ankara, 2020.

Baysal, Başak, Hakslz Fiil Hukuku, On İki Levha, İstanbul, 2019.

Xxxxxxx, Xxxx/Xxxxx, K. D./XxXxxxxx, Xxxxxx, Labour Law, Cambridge University Press, Birleşik Devletler, 2012.

Xxxxx, Xxxx/Xxxxxxxxxxx, Xxxxxx/Xxxxxxxx, Xxxxx, İş xuhuhu terilerif

Beta, İstanbul, 2017, 30. Baskl.

Çil, Xxxxx, İş xuhuhupqa İrrapamef Xxxxxx, Xxxxxx, 0000, 3. Baskl. Xxxxxx, Xxxx, Perspectives on Labour Law, Cambridge University Press,

Birleşik Kralllk, 2009, 2. Baskl.

Xxxxxx, Xxxxx/Xxxxxx, Xxxxxxx, Labour Law, Hart Publishing, Birleşik Kralllk, 2012, 6. Baskl.

Xxxxxxx, Xxxxx Xxxxx, İş {aoalarıf Seçkin, Ankara, 2017.

Xxxxx Xxxxxxx, Kübra, İş xuhuhupqa İşneri ke İşlejmef Legal, İstanbul, 2007, 1. Baskl.

Eren, Xxxxxx, rorçlar xuhuhu ke İş xuhuhu qçıiıpqap İşkerepip İş {aoaiı ke

}eileh xaijalığıpqap toğap Sorumluluğu, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yaylnlarl, Ankara, 1974.

Eren, Xxxxxx, Sorumluluh xuhuhu qçıiıpqap Ungup İllinej rağı Teoriiif

Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Ankara, 197ß.

Eren, Xxxxxx, “İsimsiz Sözleşmelere İlişkin Bazl Sorunlar”, Prof. Dr. Turguj qhıpjürh’e qrmağap, Ed.: Ateş, Derya/Bulur, Alper, Beta, İstanbul, 2008.

Baskl. Baskl.

Eren, Xxxxxx, rorçlar xuhuhu wepel xühümlerf Xxxxxx, Xxxxxx, 0000, 24. Eren, Xxxxxx, Borçlar xuhuhu Öoel xühümlerf Xxxxxx, Xxxxxx, 0000, 7.

Xxxxx, Xxxxxxxxxxxxx, Xxxxxxxxxxx xxxxxx (Xxxx xxxx Xxxxxxxxxx), Xxxxxx,

2017, 7. Baskl.

Eyrenci, Öner/Taşkent, Savaş/Ulucan, Devrim, rireniel İş xuhuhuf Beta, İstanbul, 2019, 9. Baskl.

Xxxxxxxxxxx, Xxxxxxxx, Schuldrecht, de Gruyter, Berlin 1991, 8. Baskl. Gökyayla, Emre, teijehjep Yohiup {alma Taomipajıf Seçkin, Ankara,

2004.

Gümüş, Xxxxxxx Xxxxx, Xxxx Xxxleşmeiif Vedat, İstanbul, 201ß.

Güneren, Xxx, İş {aoaiı ke }eileh xaijalığıpqap {anpahlapap }aqqi ke

}apeki Taomipaj takalarıf Adalet, Ankara 2018, 3.Baskl.

Güzel, Xxx/Xxxx, Xxx Xxxx/Xxxxxxxxxxx, Xxxxxx, Soinal wükeplik Hukuku,

Beta, İstanbul, 2020, 18. Baskl.

Xxxxxx, Xxxxxxx/Xxxxxxxx, Xxxx, rorçlar xuhuhu wepel rölümf Xxxxx, Xxxxxxxx, 000x, 0. Baskl.

Xxxxx Xxxxx, Xxxxx, Xxxx Xxxleşmeiif Adalet, Ankara, 2019.

İşçi, Xxxxxx Fahrif }eileh xaijalığıpıp Tapımı ke Teipijif On İki Levha, İstanbul, 2017.

Xxxxxxxxxxx, Xxxxx Xxxx, “6098 Xxxxxx Xxxxx’x Göre İbraname”, Journal of Yaşar Univetsity, C. 8, S. Prof. Dr. Aydln Zevkliler’ Armağan, Y. 2013, ss. 1457-1483.

Xxxxxx Xxxxxxxx, Burcu, Gabin, Vedat, İstanbul, 2004.

Kapancl, Xxxxx Xxxx, rirlihje rorçluluhja rorçlular qraiı İlişhilerf Vedat, İstanbul, 201ß.

Karataş, Huriye, İş {aoaiı ke }eileh xaijalığıpqa İşkerepip xuhuhi Sorumluluğuf Seçkin, Ankara, 2019.

Karauz, Agâh Kürşat, Sulh Söoleşmeiif Adalet, Ankara, 2014.

Keser, Hakan, “6098 Saylll Türk Borçlar Kanunu Kapsamlnda İbraname Uygulamalarl”, Sicil İş Hukuku Dergisi, S. 32, Y. 2014, ss. 132-151.

Xxxxxxxxx, Xxxxx, rorçlar xuhuhu wepel xühümlerf Turhan, Ankara 2016, 20. Baskl.

Xxxxxxxxx, Xxxxxxx, Taomipaj uiaiları ke xeiap Yöpjemleri, Bilge, Ankara, 2012, 4. Baskl.

Klllnç, Xxxx Xxx, “Mahkeme Dlşlnda Yapllan Sulh ve Mahkemeye Etkisi”, İstanbul Hukuk Mecmuasl, C. 77, S. 2, Y. 2019, ss. ß03-512.

Kocayusufpaşaoğlu, Xxxxx, {ocanuiufpaşaoğlu/xajemi/Serooap/qrpacı rorçlar xuhuhu wepel rölüm silj yf Filiz, İstanbul, 2017, 7. Baskl.

Xxxxxxx, Xxxxxxxxx/Alp, Xxxxx Xxxxxx, rireniel İş xuhuhuf Xxxxxx, Xxxxxx, 0000, 4. Baskl.

Korkusuz, Xxxxx/Uğur, Xxxx, Soinal wükeplih xuhuhuf Xxxx, Xxxxx, 0000,

6. Baskl.

Kuntalp, Erden, {arışıh }uhjekalı qhijf Bankaclllk ve Ticaret Enstitüsü, Ankara, 2013, 2. Baskl.

Xxxx, Resul, İş Sağlığı ke wükepliği Xxxxxxxx Xxxxxx, Xxxxxx, 000x, 3.

Baskl.

Kuru, Baki, Medeni Usul Hukuku, Xxxxxx, Xxxxxx, 0000, 2. Baskl.

Xxxxx, Xxxx Xxx, “Maddi Anlamlnda Sulh Sözleşmesi”, Erciyes

Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 11, S. 1, Y. 2016, ss. 291-307.

Xxxxxxxxxxxxxxx, Xxxxx/Xxxxxxx, Muhittin/Baysal, Ulaş, İş xuhuhu teri {ijarı silj yg rireniel İş xuhuhuf Lykeion, Ankara, 2019, 3. Baskl.

Narter, Xxxx, "İş Kazalarl ve Meslek Hastallklarlnda Tüzel Kişi Organl Olarak Ortak İşverenin Cezai Sorumluluğu", Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 17, S. 2, Y. 000x, ss. 229-265.

Narter, Xxxx, İş {aoaiı ke }eileh xaijalığıpqa xuhuhi ke seoai Sorumluluk, Xxxxxx, Xxxxxx, 000x, 0. Baskl.

Nomer, Xxxxx, rorçlar xuhuhu wepel xühümlerf Beta, İstanbul, 2018, 16.

Baskl.

Xxxxxxx, Xxxxx/Öz, Xxxxxx, rorçlar xuhuhu wepel xühümler silj yf

Vedat, İstanbul, 2018, 16. Baskl.

Xxxxxxx, Xxxxx/Öz, Xxxxxx, rorçlar xuhuhu wepel xühümler Cilt II,

Vedat, İstanbul 2018, 14. Baskl.

Xxxxxx, Xxxxxxx, qşırı Yararlapma (warip)f Yetkin, Ankara 2015. Özcan, Durmuş/Xxxx, Uğur, Xxxx Xxxleşmeii (İrrapame)f Adalet, Ankara

2016, 3. Baskl.

Özkaraca, Ercüment, İşneri tekripip İş Söoleşmeleripe ujhiii ke İşkereplerip xuhuhi Sorumluluğuf Beta, İstanbul, 2009.

Özyürür, Şerafettin/Kocakaya, Özgür, “ßß10 Saylll Kanun’un 21/1. Maddesi Uyarlnca İş Kazasl ve Meslek Hastallğlndan Kaçlnllmazllk İlkesi”, Sicil İş Hukuku Dergisi, S. 41, Y. 2019, ss. 36-61.

Pekcanltez, Hakan/Xxxxxx, Oğuz/Özekes, Muhammet, Medeni Usul xuhuhu teri {ijarı, On İki Levha, İstanbul 2019, 7. Baskl.

Xxxxxxxx, Xxxx, Türh rorçlar xuhuhu wepel xühümlerf Beta, İstanbul, 2013, 24. Baskl.

Ruhi, Canan/Ruhi, Xxxxx Xxxxx, İş {aoaiı ke }eileh xaijalıhlarıpqap

{anpahlapap Teipij ke Taomipaj takalarıf Xxxxxx, Xxxxxx, 0000.

Xxxxxx Xxxxxx, Xxxxx Xxxxxx, xxxxxxxx Xx xxxxxxx Xxxx, Xxxxxx, 0000,

9. Baskl.

Xxxxx, Xxx/Xxxxx, Xxxxx, Xxxxx/Wooq’i umplonmepj |xxx Xxxxxx University Press, Birleşik Kralllk, 2013, 11. Baskl.

Soy, Xxxx, Türh }eqepi Yargılama xuhuhupqa Sulhf Adalet, Ankara, 2017. Xxxxx, Xxxxx Xxxx, Xx xxxxxxx Xxxxxx, Ankara, 2016, 21. Baskl.

Süzek, Sarper, “Xxxx Xx Xxxxxxxxx Xxxxxxx”, Xxxxx Xx Xxxxxx Xxxxxxx, X. 00, X. 2010/5, ss. 17-26.

Süzek, Sarper, İş Hukuku, Beta, İstanbul, 2018, 16. Baskl.

Xxxxxxxx, Xxxxx, rorçlar xuhuhu Öoel rorç İlişhileri silj y/\f Vedat, İstanbul, 2008, 6. Baskl.

Tekinay, Xxxxxxxxxx Xxxxx/Akman, Sermet/Xxxxxxxxx, Xxxxx/Altop, Atilla, Tehipan rorçlar xuhuhuf Filiz, İstanbul, 1993, 7. Baskl.

Xxxxxxx, Xxxxxx/Xxxxxxxxx, Xxxxxx/Xxxxxxxxxx, Xxxxx, rorçlar xuhuhu wepel xühümlerf On İki Levha, İstanbul, 2016,

Xxxxxxxxx, Slddlk/Çlnkl, Xxxxx, İş {aoaiı ke }eileh xaijalığıf TİSK, Ankara, 2014.

Tuncay, Can/Ekmekçi, Xxxx, Soinal xxxxxxxx xxxxxx Xxxxxxxx, Xxxx, Xxxxxxxx, 0000, 20. Baskl.

Tunçomağ, Kenan/Centel, Tankut, İş xuhuhupup uiailarıf Beta, İstanbul, 2018, 8. Baskl.

Xxxxxxxx, Xxxx, Xxxx Xxxleşmeiif Xxxxxx, Ankara, 1998.

Xxxxxx, İlhan, “Maddi Hukuk ve Usul Hukuku Baklmlndan Sulh Sözleşmesi”, İstanbul Üniversitesi Mukayeseli Hukuk Araştlrmalarl Dergisi, C. 5, S. 7, Y. 1971, ss. 125-147.

Xxxx, Xxxxxxxx Xxxxx, Xx xxxxxxx Xxxx, Xxxxxx, 0000, 2. Baskl.

Xxxx, Xxxxxxxx Xxxxx, Xxxx Xxxxxx wükeplih xuhuhupup Temel uiailarıf Seçkin, Ankara, 2009.

Xxxxx, Xxxxxx/Acar, Xxxxx/Özen, Burak, rorçlar xuhuhu terileri Öoel xühümlerf Beta, İstanbul, 2014, 10. Baskl.

Yllmaz, Hülya, İş Kazasl Kavraml ve Sonuçlarl, Yaylmlanmamlş Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Üniversitesi, Çallşma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dall, İstanbul, 2013.

Yücer Aktürk, İpek, İiimiio Söoleşme wepel Teoriii ke Uoahjap Öğrejim Söoleşmeiif Yetkin, Ankara, 2016.

Zevkliler, Xxxxx/Gökyayla, Emre, rorçlar xuhuhu Öoel rorç İlişhilerif

Xxxxxx, Xxxxxx, 0000, 19. Baskl.