Sözleşme’nin Sona Erdirilmesi Yöntemi. Xxxxxx Xxxx Boğazları Sözleşmesi 20 Temmuz 1936 tarihinde imzalanmıştır. Ancak Sözleşme’nin yürürlüğe girmesi için aralarında Türkiye’nin de bulunduğu altıncı onay belgesinin depoziter devlet olan Fransa’ya teslimi gerekmektedir. Bu da 9 Kasım 1936’da gerçekleşmiştir (İnan, 1995, s. 79). Türkiye, ek protokol hükümlerine dayanarak, sözleşmenin imza tarihinden itibaren Boğazlar’ı silahlandırmaya başlamıştır. Diğer yetkilerini de 15 Ağustos 1936 tarihinden 9 Kasım 1936 tarihine kadar geçici olarak uygulamaya başlamıştır. Sözleşmenin süresi, yürürlüğe girdiği tarihten itibaren yirmi yıl olarak belirlenmiştir. (Madde 28/1) Ancak geçiş serbestisine ilişkin hüküm süresizdir. (madde 28/2) Bu madde ile sözleşmenin amacı doğrultusunda geçiş serbestisine önem atfedildiği vurgulanmak istenmiştir. Esasen kendisi belirli süreli olan bir sözleşmenin herhangi maddesinin süresiz olarak belirlenmesi mantığa ve Viyana Sözleşmeler Hukuku Anlaşması’na aykırıdır. Burada ifade edilen hususu, yeni bir sözleşme yapılmadan Xxxxxx Xxxx Boğazları Sözleşmesi’nin ortadan kalkması halinde yeni sözleşme yapılıncaya kadar geçiş serbestinin devam etmesi ve bu arada yeni bir sözleşme yapılır ise bu hükmün dikkate alınmasının sağlanması şeklinde yorumlamak doğru olacaktır (Pazarcı, 1986, s. 866). Burada uluslararası hukukta teamül kuralı haline gelmiş serbest geçiş rejimine bir vurgu yapılmak istendiği de açıktır. Yirmi yıllık sürenin dolmasından iki yıl önce herhangi bir âkit tarafın Sözleşme’yi sona erdirme iradesini ortaya koyması halinde Sözleşme sona erecektir. Ancak hiçbir âkit devlet bu hakkı kullanmamıştır. Bu nedenle Sözleşme yirmi yılı doldurmasına rağmen devam etmiştir. Esasen 20 yılın dolmasından sonra da herhangi bir akit devletin iki yıl önceden ihbar etmek koşulu ile Sözleşme’yi feshetmesi mümkündür. Ancak seksen altı yıldır bu hakkı kullanan bir devlet olmamıştır (Demir, 2018, s. 338). Elbette bu kadar uzun süre sözleşmenin ayakta kalmasının en önemli nedeni gerçekten hem Türkiye’nin hem Karadeniz’e kıyısı olan devletlerin hem de bu Boğazlar’ı kullanan diğer devletlerin hak ve menfaatlerini çok iyi bir şekilde dengelemiş olmasındandır. Sözleşme’yi sona erdirmek isteyen akit devlet bu talebini depoziter devlet olduğu için Fransız Hükûmeti’ne bildirecektir (Toluner S. , 2007). Sonrasında Sözleşme bütün devletler için bildirim tarihinden itibaren 2 yıl geçmekle sona erecektir. Fransız Hükûmeti bu sona erdirme talebini diğer âkit taraflara bildirmekle yükümlüdür. Sözleşme’nin bu ...
