LASTİK ÜRETİM TESİSLERİ
Çevre ve Şehircilik Bakanlığının ÇED Alanında Kapasitesinin Güçlendirilmesi için Teknik Yardım Projesi
Bu proje Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından finanse edilmektedir
Çevre ve Şehircilik Bakanlığının ÇED Alanında Kapasitesinin Güçlendirilmesi için Teknik Yardım Projesi
Sözleşme N° 2007TR16IPO001.3.06/SER/42
LASTİK ÜRETİM TESİSLERİ
ARALIK 2017
Çevre ve Şehircilik Bakanlığının ÇED Alanında Kapasitesinin Güçlendirilmesi için Teknik Yardım
Projesi
Proje Adı | Çevre ve Şehircilik Bakanlığının ÇED Alanında Kapasitesinin Güçlendirilmesi için Teknik Yardım Projesi |
Sözleşme Numarası | 2007TR16IPO001.3.06/SER/42 |
Proje Değeri | € 1.099.000,00 |
Başlangıç Tarihi | Şubat 2017 |
Hedeflenen Son Tarih | Aralık 2017 |
Sözleşme Makamı | T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Avrupa Birliği Yatırımları Dairesi Başkanlığı |
Daire Başkanı | Xxxxxx Xxxx XXXXX |
Xxxxx | Xxxxxxx Xxxxx Xxxxxxxxx, Xxxxxxxxxx Xxxxxxx Xx: 000, Xxxxxxx - Xxxxxx / XXXXXXX |
Telefon | + 00 000 000 00 00 |
Faks | + 90 312 474 03 52 |
Faydalanıcı | T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü |
Genel Müdür | Xxxxxx Xxxxxxx XXXXXXXX |
Xxxxx | Xxxxxxx Xxxxx Xxxxxxxxx, Xxxxxxxxxx Xxxxxxx Xx: 000, Xxxxxxx - Xxxxxx / XXXXXXX |
Telefon | + 00 000 000 00 00 |
Faks | + 90 312 419 21 92 |
Danışman | NIRAS IC Sp. z o.o. |
Proje Direktörü | Xxxxxxx Xxxxxxxxxxxxx |
Proje Yöneticisi | Xxxx Xxxxxxxx-Xxxxxxxxx |
Adres | xx. Xxxxxxxx 000, 00-000, Xxxxxx, Xxxxxx |
Telefon | x00 00 000 00 00 |
Faks | x00 00 000 00 00 |
Yardımcı Proje Direktörü | Rast Mühendislik Hizmetleri Ltd.’yi temsilen Xxxxx Xxxxxxx |
Proje Takım Lideri | Radim Misiacek |
Adres (Proje Xxxxx) | XXX Xxxxxxx Xxxxx Xxxxxxxxx, Xxxxxxxxxx Xxxxxxx Xx: 000 Xxxxxxx Xxxxxx |
Telefon | x00 000 000 00 00 |
Faks | x00 000 000 0000 |
Raporlama Dönemi | Uygulama Aşaması |
Raporlama Tarihi | Aralık 2017 |
Çevre ve Şehircilik Bakanlığının ÇED Alanında Kapasitesinin Güçlendirilmesi için Teknik Yardım
Projesi
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI'NIN ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ (ÇED) ALANINDA
KAPASİTESİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ İÇİN TEKNİK YARDIM PROJESİ
Faaliyet 1.2.3
ÇEVRESEL ETKİLER VE ALINACAK ÖNLEMLER KILAVUZU –
LASTİK ÜRETİM TESİSLERİ
Proje Adı : Çevre ve Şehircilik Bakanlığının ÇED Alanında Kapasitesinin Güçlendirilmesi için Teknik Yardım Projesi
Proje Numarası : 2007TR16IPO001.3.06/SER/42
Faydalanıcı : T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü
Adres : Xxxxxxx Xxxxx Xxxxxxxxx, Xxxxxxxxxx Xxxxxxx Xx: 000, Xxxxxxx - Xxxxxx / XXXXXXX
Telefon : x00 000 000 00 00
Faks : x00 000 000 00 00
Tarih : Aralık 2017
Hazırlayan : Dr. Xxxx Xxxxxxxxx
Kontrol eden : Radim Misiacek
Bu yayın Avrupa Birliği’nin mali desteğiyle hazırlanmıştır.
Bu yayının içeriği Niras IC Sp. z o.o. sorumluluğu altındadır ve hiçbir şekilde AB Yatırımları Dairesi Başkanlığı ve Avrupa Birliği’nin görüşlerini yansıtır şekilde ele alınamaz
İçindekiler
V. SEKTÖRÜN ÇED Yönetmeliği kapsamındaki yeri 5
VI. LASTİK ÜRETİM PROSESLERİ 7
VI.4. Lastik Sektörü Xxx Prosesleri Emisyonları 15
VII.2. Uluslararası Sözleşmeler (Türkiye'nin taraf olduğu) 18
VII.3. Avrupa Birliği Direktifleri 18
VIII.2. Eylemsizlik Senaryosu 20
VIII.3. Alternatif Proje Yerleri 20
VIII.4. Alternatif Tasarımları 21
VIII.5. Alternatif Süreçler 21
VIII.6. Alternatiflerin Değerlendirilmesi 21
IX. ETKİLER VE ALINACAK ÖNLEMLER 23
IX.1. Arazi Hazırlık ve İnşaat Aşaması 23
IX.3. İşletme Faaliyete Kapandıktan Sonra Olabilecek Etkiler ve Alınacak Önlemler 34
IX.5. İlgili Etki Hesaplama Yöntemleri 36
XI. UYGULAMADA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR 44
EK A. İYİ ÖRNEKLERİ İÇEREN ULUSLARARASI TECRÜBELER VE YENİLİKÇİ TEKNOLOJİLER 46
EK A.1. İyi Uygulama Örneği 1 46
EK A.2. İyi Uygulama Örneği 2 46
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 25 Kasım 2014 tarih ve 29186 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği’ni uygulamak için yetkili makam olup, Yönetmelik Ek II kapsamında listelenen projeler için görevlerinin bir kısmını Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüklerine devretmiştir.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, projelerin çevresel etkilerini ve bu etkilere azaltmak için gerekli önlemleri belirlemek üzere geçmişte belirli sektörler için kılavuzlar hazırlamış olup, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın ÇED Alanında Kapasitesinin Güçlendirilmesi için Teknik Yardım Projesi kapsamında ÇED Yönetmeliği’nde yer alan tüm sektörler için kılavuzlar yerli ve yabancı teknik uzmanlar tarafından güncellenmiştir.
Yukarıda bahsi geçen proje kapsamında, aşağıdaki ana sektörler için toplam 42 adet kılavuz hazırlanmıştır;
• Atık ve Kimya
• Tarım ve Gıda
• Sanayi
• Petrol ve Metalik Madenler
• Agrega ve Doğaltaş
• Turizm ve Konut
• Ulaşım ve Kıyı
• Enerji
Bu kılavuzların genel amacı, çevresel etki değerlendirme çalışmalarının incelenmesine veya ÇED Raporlarının ve/veya Proje Tanıtım Dosyalarının hazırlanmasına dahil olan ilgili taraflara arazi hazırlık, inşaat, işletme ve kapatma aşamaları boyunca demiryolları projelerinden kaynaklı çevresel etkileri ve alınması gereken önlemler hakkında bilgi vermektir.
Bu kılavuz yasal olarak bağlayıcı bir belge olmayıp ve sadece tavsiye niteliğindedir.
AB | Avrupa Birliği |
AKM | Askıda Katı Madde |
BOİ: | Biyokimyasal Oksijen İhtiyacı |
H2S: | Hidrojen Sülfür |
KOİ: | Xxxxxxxx Xxxxxxx İhtiyacı |
Kord bezi: | Güçlü ve hafif polimer elyafların kauçuk ile işlenmesi ile oluşan kompozit ürün |
NH3: | Amonyak |
PM: | Partikül Madde |
SO42-: | Sülfat |
TKN: | Toplam Kjeldahl Azotu |
TOK | Toplam Organik Karbon |
Toplam N: | Toplam Azot |
UOB | Uçucu Organik Bileşikler (VOC) |
Vulkanizasyon: | Kükürt veya diğer eşdeğer kürleyicilerin ilavesiyle, kauçuğun kimyasal yapısında çapraz bağlanmalar oluşturularak, geri dönüşümsüz olarak elastik özelliklere sahip duruma getirilmesi işlemi |
Bu teknik inceleme kılavuzu, lastik üretim tesislerinin neden olduğu etkileri en aza indirmek / önlemek için çevresel etkileri ve etki azaltma tedbirlerini ele almak üzere hazırlanmıştır. Bu kılavuz, ÇED çalışmalarını geliştirmek ve bu faaliyetleri standartlaştırmak için ÇED sürecinde yer alan tüm ilgili tarafların kullanımına açıktır.
Lastik, yol ile araç arasında teması sağlamak üzere yerleştirilmiş, içinde belirli basınçta hava bulunan esnek bir muhafazadır. Üzerindeki belirli bir yükü, bu yük için gerekli miktardaki yüksek basınçlı havayı muhafaza edebilecek dayanıklılıkta imal edilmiş kompozit yapısı sayesinde taşır.
İç ve dış motorlu taşıt ve uçak lastikleri, kolon, sırt kauçuğu, kord bezi ve benzeri ürünlerin üretildiği tesisler ÇED Yönetmeliği Ek -1 listesi kapsamındadır ve doğrudan ÇED prosedürüne tabidir. Lastik kaplama tesisleri Ek-2 kapsamında değerlendirilmektedir ve seçme eleme kriterlerine tabidir. Soğuk lastik kaplama yapan tesisler kapsam dışıdır.
Lastik üretim tesisi projelerinde, mevcut durumu tespit edebilmek için yüzey ve yeraltı suyu analizleri, arka plan gürültü ölçümü, hava kalitesi ölçümü (çöken toz ve partikül madde), flora fauna tespit vb. çalışmaların yapılması uygundur. İnşaat aşamasında, toz ve gürültü oluşumunun yanısıra, şantiye sahasında oluşan atıksuların potansiyel etkilerine dikkat etmek ve bu etkileri azaltıcı önlemleri almak gerekmektedir.
Lastik üretim tesislerinde işletme aşamasındaki en önemli çevresel sorunlar; prosesten kaynaklı hava emisyonları (toz, uçucu organikler) ve kokudur. Prosesten kaynaklı düşük miktarda çıkan ancak organik yükü yüksek atıksu, dikkat edilmesi gereken diğer bir husustur. Tesis söküm işlemleri sırasında yine inşaat aşamasındaki potansiyel etkilere karşı önlem alınması gerekmektedir. Tesisin söküm işlemleri ve arazi rehabilitasyonu sonrası izlenmesi gereken potansiyel bir etki bulunmamaktadır.
Bu teknik inceleme kılavuzu lastik üretim tesislerinin neden olduğu etkileri en aza indirmek / önlemek
için çevresel etkileri ve etki azaltma tedbirlerini ele almak üzere hazırlanmıştır.
Bu kılavuz, ÇED çalışmalarını geliştirmek ve bu faaliyetleri standartlaştırmak için ÇED sürecinde yer alan tüm ilgili tarafların kullanımına açıktır. Ayrıca, bu kılavuzların ana hedef grubu, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı personelinin yanı sıra, ÇED sürecine dahil olan Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü temsilcileri, her bir proje için seçilen İnceleme ve Değerlendirme Komisyonu üyeleri, proje sahipleri ve Yönetmeliğe göre ilgili dokümanların hazırlanmasına aktif olarak katılım gösteren danışmanlardır.
Kılavuz, lastik üretim tesislerinin çevresel etkilerini üç aşamada değerlendirmektedir; inşaat, işletme ve kapatma. Her bir kılavuz aşağıdaki bölümleri içerir:
• Sektörün ÇED Yönetmeliği Kapsamındaki Yeri
• Sektörde Uygulanan Prosesler
• İlgili Ulusal ve AB Mevzuatı
• Alternatifler
• Çevresel Etkiler ve Alınacak Önlemler
• İzleme
• Uygulamada dikkat edilmesi gereken hususlar
V. SEKTÖRÜN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ
ÇED Yönetmeliği kapsamındaki projeler Ek - 1 ve Ek - 2 listeleri altında yer alan faaliyetlerdir. Aşağıdaki projelere ÇED Raporu hazırlanması zorunludur:
a) Ek-1 listesinde yer alan projelere
b) "ÇED Gereklidir" kararı verilen projelere
c) Kapsam dışı değerlendirilen projelere ilişkin kapasite artırımı ve/veya genişletilmesinin planlanması halinde, mevcut proje kapasitesi ve kapasite artışları toplamı ile birlikte projenin yeni kapasitesi Ek-1 listesinde belirtilen eşik değer veya üzerinde olan projelere
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, ÇED ile ilgili kararın verilmesinde yetkili makamdır.
Ek-2 listesi altında yer alan projeler Seçme ve Eleme kriterlerine tabi tutulacaktır. 2014/24 sayılı Genelge ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Ek-2'deki projelerin seçme ve eleme kriterine tabi tutulması için yetkisini Valiliklere devretmiştir. Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, "ÇED Gereklidir" veya "ÇED Gerekli Değildir" kararı için yetkili kılınmıştır.
Ek I'deki Projeler
Ek II'deki Projeler
ÇED ile ilgili Karar Verme
Nihai ÇED Raporu ile ilgili Kamuoyu
Görüşünün Alınması
ÇED Raporunun İncelenmesi ve İnceleme ve Değerlendirme Toplantısı
ÇED Raporunun Sunulması
ÇED Gerekli
Değil
ÇED Gerekli
ÇED Gerekliliğine Yönelik Karar Verme
Özel Formatın Verilmesi
Kurum Görüşlerinin Toplanması
Halkın Katılımı Toplantısı
Eleme
İnceleme ve Değerlendirme Komisyonunun Kurulması
Proje Tanıtım Dosyası ile Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğüne Başvuru
ÇED Başvuru Dosyası ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığına Başvuru
Şekil 1 Türkiye'deki ÇED Prosedürü Aşamaları
ÇED Yönetmeliği Ek-1 Listesi Madde 40’da verildiği üzere iç ve dış motorlu taşıt ve uçak lastikleri, kolon, sırt kauçuğu, kord bezi ve benzeri üretim faaliyetleri “Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi” nde yer aldığından doğrudan ÇED prosedürüne tabidir.
Kutu 1 ÇED Yönetmeliği Ek I'deki Lastik Sektörü Projeleri
40- İç ve dış motorlu taşıt ve uçak lastikleri, kolon, sırt kauçuğu, kord bezi ve benzeri
ÇED Yönetmeliği Ek-2 Listesi Madde 13’de verildiği üzere, lastik kaplama tesisleri seçme-eleme kriterleri uygulanacak projeler listesindedir. Aynı madde çerçevesinde soğuk lastik kaplama tesisleri kapsam dışı tutulmuştur.
Kutu 2 ÇED Yönetmeliği Ek II'deki Lastik Sektörü Projeleri
13- Lastik kaplama tesisleri (Soğuk lastik kaplama hariç)
Lastik, yol ile araç arasında teması sağlamak üzere yerleştirilmiş, içinde belirli basınçta hava bulunan esnek bir muhafazadır. Üzerindeki belirli bir yükü, bu yük için gerekli miktardaki yüksek basınçlı havayı muhafaza edebilecek dayanıklılıkta imal edilmiş kompozit yapısı sayesinde taşır.
Kauçuk malzemenin kullanıldığı ürünlerin üretim prosesleri çok çeşitlilik göstermektedir. Diğer taraftan, lastik üretiminin de dahil olduğu sert kauçuk ürün üretim prosesleri belirli temel süreçler içermektedir. Bu bölümde lastiğin yapısı, lastik üretiminde kullanılan hammaddeler, lastik üretim prosesi ve lastik kaplama hakkında bilgiler verilmiştir.
Lastik imalatı, kendine özel prosesleri içeren bir akış izlemektedir. Kompozit bir yapı içeren lastiğin yapısı açıklandığında, üretim süreci daha anlaşılır olmaktadır. Lastik başlıca dört bölgeden oluşmaktadır: Sırt, Omuz, Yanak ve Topuk. Aşağıda lastiği oluşturan kısımlar kısaca açıklanmıştır:
• Sırt: Lastiğin yer ile temas eden kauçuk bölgesidir. Üretim sırasında kuşakların üstüne yerleştirilir. Lastiğin sırt deseni üretim sürecindeki pişirme sırasında sırt karışımının kalıp içinde şekillenmesi ile olur
• Omuz: Lastiğin sırtından yanak kısmına geçiş yaptığı kalın kauçuktan yapılmış üst yanak
bölgesidir
• Yanak: Lastiğin topuk ve omuz bölgesi arasında kalan, lastiğe esneklik sağlayan ve üzerinde markalama ve tanıtıcı bilgiler bulunan bölgesidir.
• Topuk: Lastiğin jant ile temas eden ve sıkıca bağlanmasını sağlayan bölgedir. Yan yana gelmiş ve kauçuk karışımı ile birbirine bağlanmış topuk teli demeti, topuk dolgusu ve jant yastığı başlıca topuk bileşenleridir.
• Topuk Teli: Lastiği jantın etrafında tutan bölgedir. Gerilmeye dayanıklı, uzamayan çelik
tellerden üretilir.
• Kuşaklar: Radyal lastiklerde sırt deseninin altında uzanan dar katmanlara kuşak adı verilir. Çelik ve kumaş kord bezleri olmak üzere ikiye ayrılan kuşaklar karkas yapıyı kuvvetlendiren bileşendir.
• Gövde (Karkas): Hava basıncını lastik içinde tutan, yükü taşıyan ve sarsıntıları karşılayan kısımdır. Radyal lastiklerde kuşak, çapraz lastiklerde ise sırt veya darbe katının altında yer alır. Lastiğin alt ucundaki bir topuk telinden diğerine uzanır. Polyester kord bezinden üretilen karkas yapıda uzunlamasına lifler yükü taşır, yatay liflerse yapıyı bir arada tutar [2], [3], [4]
Sırt
Omuz
Yanak
Kuşak Gövde
Topuk
Dolgusu
Topuk Teli
Şekil 2 Lastiğin Yapısı
Şekil 3’de sunulan lastik üretim tesisi akış şemasında görüldüğü üzere, lastik üretimi farklı hammaddelerin işlem gördüğü ve birbirine entegre birçok prosesten oluşmaktadır. Genel olarak üretim tesisi, 3 ana kısımdan oluşmaktadır:
• Hazırlık
• Karışımların Biçimlendirilmesi
• Bitirme ve Ürün Kontrol
Lastik üretiminde kullanılan ana girdi malzemeler Tablo 1’de verilmiştir. Bu malzemelerin dökülme sebebiyle kontaminasyona sebep olmayacak ve uçucu organik bileşikler (UOB) ile partikül madde emisyonu oluşturmayacak koşullarda depolanması gerekmektedir.
Tablo 1 Otomobil ve Kamyon Lastiklerinin Xxx Xxxxxenleri [5]
Malzeme | Otomobil (%) | Kamyon (%) |
Kauçuk /elastomer | 45 | 42 |
Karbon siyahı ve silika | 23 | 24 |
Metal | 16 | 25 |
Kumaş | 6 | |
Çinko oksit | 1 | 2 |
Sülfür | 1 | 1 |
Katkı maddeleri | 8 |
Şekil 3 Lastik Üretimi Akış Diyagramı [6]
VI.2.1.2. Karışım Hazırlama (Mikser)
Karışım hazırlama (mikser) işleminde doğal ve sentetik kauçuk, istenilen üretim özeliklerine uygun olarak karbon karası, yağlar ve çeşitli kimyasallar ile karıştırılır. Katkı maddeleri nihai kauçuğun özelliklerini belirler. Üretilen çeşitli kauçuk hamurları genellikle şerit haline getirilir ve farklı şekillerde işlenerek lastiğin sırt, topuk, yanak gibi kısımlarını oluşturur. Mikserlerde gerçekleştirilen işlemin kalitesi, lastik kısımlarının kalitesine dolayısıyla da son ürünün kalitesine doğrudan etki eder. [3], [7]
Şekil 4 (a) İki Merdaneli Değirmen ve (b) Banbury Mikser [6]
Şekil 5 Karışım Hazırlama ve Şerit Oluşturma [7]
VI.2.2. Karışımların Biçimlendirilmesi
Lastik karışımlarının biçimlendirilmesi için dört ana yöntem mevcuttur:
• Kalenderleme
• Ekstrüzyon
• Birleştirme (ham lastik imalatı)
• Pişirme (vulkanizasyon)
Kalenderleme, çelik ve kumaş esaslı kord bezlerinin her iki taraftan ince bir tabaka halinde kauçuk ile kaplanması işlemidir. Kalenderleme işlemi uygulanan kumaş malzeme rayon, naylon ve polyester esaslı olup, lastiğin karkas bölgesinde kullanılmaktadır. Çelik bazlı kordlar ise kalenderleme işleminden sonra lastiğin kuşak bölgesinde kullanılır. Kauçuk şeritler, kuşak ebatlarına uygun açı, uzunluk ve genişlikte kesilir. [2], [3]
Şekil 6 Kuşak Kalenderleme Yöntemi [7]
Lastiğin sırt ve yanak bölgelerinde kullanılan şeritler ekstrüzyon ile elde edilir. Lastik hamuru ekstrüderlere besleme ağzından verilmekte olup, dönen vida marifeti ile ısınarak kalıp ağzına itilmektedir. Kalıptan çıkan şeritler, çapraz kesicilerde lastiğin ebadına göre istenilen boylarda kesilerek, lastiğin sırt ve yanak bölümleri elde edilmiş olur. [2], [3], [8]
Şekil 7 Sırt ve Yanak Ekstrüzyon İşlemi [7]
Topuğun içi çelikten imal edilmiştir ve ekstrüzyonla kauçuk kaplanmıştır. Topuk dolgu maddesi yine ekstrüde edilerek topuğa tatbik edilir. Hazırlanan topuk, birleştirme işlemime kadar raflarda bekletilir. [7]
Şekil 8 Topuk Oluşturma [7]
VI.2.2.3. Birleştirme (Ham Lastik İmalatı)
Birleştirme (ham lastik imalatı) iki temel aşamada özetlenebilir. İlk aşamada, lastik sarma tamburu üzerinde astar, gövde ve yanak kısımları üst üste sarılmaktadır. Topuk çemberinin yerleştirilmesi, kat kenarlarının topuk üzerine sarılması ve yanakların birleştirilmesi aynı anda tambur üzerinde yapılmaktadır. Gövde katı sarıldıktan sonra ikinci aşamada, kuşaklara sırt ve yanak kısımları eklenmektedir. Ham lastiğin pişirme preslerine yapışmaması için işlemler uygulandıktan sonra oluşan ham lastik (yeşil lastik) pişirmeye hazır hale gelmiş olur. [3]
Şekil 9 Birleştirme (Ham Lastik İmalat ) İşlemi [7]
VI.2.2.4. Pişirme (Vulkanizasyon)
Ham lastikler sarıldıktan sonra vulkanizasyon preslerine yerleştirilerek pişirme işlemine tabi tutulmaktadır. Kauçuk hamurunun, yüksek sıcaklık (150°C - 250°C) ve basınç altında belirli bir zaman diliminde (35-65 dakika) genel olarak kükürt ve bazı kimyasalların yardımıyla kimyasal bağlarının değişmesi işlemine pişirme (vulkanizasyon) denir. Pişirme işlemi ile lastik istenilen boyut, desen ve ebada getirilmektedir. Ayrıca lastiğin mukavemeti ve elastikiyeti artarken akışkanlığı, yapışkanlığı ve plastisitesi azalır. [3]
Şekil 10 Pişirme (Vulkanizasyon) ve Son Kontrol [7]
VI.2.3. Bitirme ve Ürün Kontrol
Pişirme preslerinden çıkan lastikler bitirme ve son kontrol işlemlerinden geçirilir.
Traşlama: Lastiğin pişirme sonrası kalıptan çıktıktan sonra gövdesinde oluşan çapakların kesici bir
alet yardımı ile temizlenmesi işlemidir.
Görsel Kontrol: Lastikte üretim sırasında oluşabilecek hatalar işçiler tarafından görsel olarak incelenir. Kontrol masasına konulan lastik, döndürülerek sırtındaki merkez çizgisi, vent delikleri ve desenler bozulmalara karşı kontrol edilmektedir.
Balans Kontrolü: Lastik üzerindeki kuvvet dağılımının test edilerek dengelenmesi gerekir. Balans
ayarı lastiklerin titreşim meydana getirmeksizin dönmesine olanak sağlamaktadır.
Radyografik Kontrol: Lastiğin üzerine X-ışını gönderilerek çelik ve kumaş kord bezlerindeki hatalar ile lastiğin boyut ve kalitesi kontrol edilir. [3], [6]
Sıcak kaplamanın aşamaları aşağıda verilmiştir:
• Lastik kontrolü: Lastiğin arızaları tespit edilerek kaplamaya uygunluğu konusunda karar verilir. Kaplamaya elverişli olmayan lastiklerin, Ömrünü Tamamlamış Lastik (ÖTL) olarak uygun şekilde geri kazanım veya bertaraf işlemi görmesi gerekmektedir.
• Raspalama: Aşınmış sırt izlerinin tamamen traşlanarak, yeni sırt için uygun yüzeyin hazırlanmasıdır.
• Krater açma: Yol şartlarından dolayı oluşan kesik, çizik, yarık gibi sorunlar krater açma aleti
vasıtası ile temizlenir.
• Solüsyonlama ve Dolgu: Karkas ile yeni kaplanacak yüzey arasında yapışmayı artırmak amacıyla özel solüsyonlu kauçuk dolgusunun yapılmasıdır.
• Kauçuk tatbiki: Kaplanacak gövdenin üzerine, sırt ölçüsüne uygun kalınlıkta ve genişlikte kauçuk
tatbik edilir.
• Pişirme: Lastik uygun kalıplar içerisine yerleştirildikten sonra, 135-150 0C ve 16 bar basınçta
preslenerek pişirilir.
• Son Kontrol: Pişirme sonrası lastiğin son kontrolü sıcakken yapılır. Herhangi bir sorun yok ise boyanır ve soğumaya bırakılır.
Pişirme
Kauçuk Tatbiki
Solüsyonlama ve Dolgu
Krater Açma
Raspalama
Lastik Kontrolü
Son Kontrol
Şekil 11 Sıcak Kaplama Prosesi İş Akım Şeması
Soğuk kaplama sistemlerinde önceden pişirilmiş sırt kauçuğu karkas üzerine uygulanır. Kauçuk ile karkas, otoklav kazanlarında gerçekleşen vulkanizasyon işlemi ile yapışır.
Şekil 12 Sıcak Kaplama (Sol) –Soğuk Kaplama Otoklav (Sağ) [10]
VI.4. Lastik Sektörü Ana Prosesleri Emisyonları
Lastik sektöründe geniş bir aralıkta üretim yöntemleri bulunmaktadır. Diğer taraftan tüm sektörde belirli temel prosesler kullanılmaktadır. Şekil 13’de lastik sektöründe kullanılan temel prosesler ve bu aşamalarda oluşan emisyonlar özetlenmiştir. Bölüm IX’da işletme aşamasında oluşan bu emisyonlar için alınması gereken önlemler açıklanmıştır.
PROSES AKIM ŞEMASI EMİSYONLAR
Doğal/sentetik kauçuk
polimer, karbon siyahı, yağlar, kimyasalllar
İşlenmiş kauçuk
Kord bezi
Yüzey
kaplama ve yapıştırıcı kimyasallar
Soğutma
suyu
Tel ve
yapıştırıcılar
Vulkanizasyon
kimyasalları
Son işlem kimyasalları
Ürün
Son işlem
Vulkanizasyon
Ekstrüzyon
Mikser
Depolama
Soğutma & Kesme
Kaplama
UOB/Partikül emisyonları, dökülme, konteyner kalıntıları
UOB/Partikül emisyonları, dökülme, atıksu, hurda kauçuk, konteyner kalıntıları
Hava emisyonları, hurda kauçuk, hurda kalender malzemesi
UOB emisyonları, hurda
kauçuk, atıksu
Hava emisyonları, konteyner kalıntıları, atıksu
Atıksu, hurda kauçuk
UOB emisyonları, solventler, hurda kauçuk, yapıştırıcılar, hurda kalıntılar
UOB emisyonları, hurda
vulkanize kauçuk, atıksu
Hava emisyonları, atıksu, uygun olmayan ürün
İmalat
Kalenderleme
Şekil 13 Lastik Üretimi Ana Prosesleri ve Emisyonlar [8]
ÇED süreci boyunca, Çevre Kanunu (ikincil mevzuatı ile birlikte) yanısıra doğa koruma, kültürel mirasın korunması, vb. gibi diğer mevzuatların da dikkate alınması gerekmektedir. Buna ek olarak, lastik üretim tesisi tasarımına etkisi olan diğer ilgili mevzuatların da ÇED sürecinde incelenmesi önem arz etmektedir.
Ulusal mevzuat listesi dinamik bir belgedir. Bu sebeple, ÇED çalışmaları sırasında mevzuatın güncellenmiş / revize edilmiş versiyonları dikkate alınmalıdır.
Kanunlar
• Çevre Kanunu
• Milli Parklar Kanunu
• Orman Kanunu
• Mera Kanunu
• İş Kanunu
• Su Ürünleri Kanunu
• Yeraltı Suyu Kanunu
• Umumi Hıfzisıhha Kanunu
• Milli Parklar Kanunu
• Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu
• Kıyı Kanunu
• İmar Kanunu
• Yaban Hayatının İyileştirilmesi ve Vahşi Yaşamın Korunması Kanunu
• Belediye Kanunu
• Büyükşehir Belediyesi Kanunu
• İl Özel İdaresi Kanunu
• Turizm Teşvik Kanunu
• Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Ulusal Seferberlik Kanunu
Yönetmelikler
• Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği
• Atık Elektrikli Ve Elektronik Eşyaların Kontrolü Yönetmeliği
• Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği
• Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği
• Atık Yönetimi Yönetmeliği
• Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik
• Atıkların Yakılmasına İlişkin Yönetmelik
• Av ve Yaban Hayvanlarının ve Yaşam Alanlarının Korunması, Zararlılarıyla Mücadele Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik
• Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği
• Çevre Sağlığı Denetimi ve Denetçileri Hakkında Yönetmelik
• Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliği
• Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği
• Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik
• Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği
• İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik
• İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği
• İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik
• İyonlaştırıcı Olmayan Radyasyonun Olumsuz Etkilerinden Çevre ve Halkın Sağlığının Korunmasına Yönelik Alınması Gereken Tedbirlere İlişkin Yönetmelik
• Koku Oluşturan Emisyonların Kontrolü Hakkında Yönetmelik
• Nesli Tükenmekte Olan Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretin Uygulanması Konusundaki Yönetmelikler
• Orman Kanunu'nun 16. Maddesinin Uygulama Yönetmeliği
• Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği
• Poliklorlu Bifenil ve Poliklorlu Terfenillerin Kontrolu Hakkında Yönetmelik
• Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği
• Su Havzalarının Korunması ve Yönetim Planlarının Hazırlanması Hakkında
Yönetmelik
• Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği
• Su Ürünleri Yönetmeliği
• Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği
• Tarım Arazilerinin Korunması ve Kullanılmasına Dair Yönetmelik
• Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği
• Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair
Yönetmelik
• Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu Uygulama Yönetmeliği
• Yaban Hayatı Koruma ve Yaban Hayatı Geliştirme Sahaları ile İlgili Yönetmelik
• Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik
• İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü
• Parlayıcı, Patlayıcı ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük
VII.2. Uluslararası Sözleşmeler (Türkiye'nin taraf olduğu)
• 30/12/1993 tarihli ve 21804 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren "Tehlikeli Atıkların Sınırlarötesi Taşınımının ve Bertarafının Kontrolüne İlişkin Basel Sözleşmesi",
• 20/2/1984 tarihli ve 18318 sayılı Resmî Xxxxxx’xx xxxxxxxxxxxx xxxxxxxxx xxxxx "Xxxxxx’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi" (BERN Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlardan "Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları"nda belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, "Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları",
• 12/6/1981 tarih ve 17368 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren "Akdeniz’in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi" (Barcelona Sözleşmesi) uyarınca korumaya alınan alanlar,
• 23/10/1988 tarihli ve 19968 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan "Akdeniz’de Özel Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol" gereği ülkemizde "Özel Koruma Alanı" olarak belirlenmiş alanlar,
• 13/9/1985 tarihli Cenova Bildirgesi gereği seçilmiş Birleşmiş Milletler Çevre Programı tarafından yayımlanmış olan "Akdeniz’de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit" listesinde yer alan alanlar,
• Cenova Deklerasyonu’nun 17. maddesinde yer alan "Akdeniz’e Has Nesli Tehlikede
Olan Deniz Türlerinin" yaşama ve beslenme ortamı olan kıyısal alanlar,
• 14/2/1983 tarihli ve 17959 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren "Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi"nin 1. ve 2. maddeleri gereğince Kültür Bakanlığı tarafından koruma altına alınan "Kültürel Miras" ve "Doğal Miras" statüsü verilen kültürel, tarihi ve doğal alanlar,
• 17/5/1994 tarihli ve 21937 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren "Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi" (RAMSAR Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlar.
• 27/7/2003 tarihli ve 25181 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Avrupa Peyzaj Sözleşmesi.
VII.3. Avrupa Birliği Direktifleri
2014/52/EU sayılı ÇED Direktifi; Özel ve kamunun belirli projelerinin çevre üzerindeki etkilerine ilişkin Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin Direktifi, çevre ile bağlantılı resmi veya özel projelerin insan, bitki, hayvan, toprak, hava, iklim, maddi varlıklar, kültürel miras üzerindeki doğrudan ve dolaylı etkilerinin belirlenmesini ve değerlendirmesini gerektirmektedir.
Kılavuzla ilgili diğer AB çevre mevzuatı:
- Atığa ve belirli Direktiflerin yürürlükten kaldırılmasına ilişkin 19 Kasım 2008 tarihli ve
2008/98/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi
- 1999/31/EC sayılı Direktifin 16. Maddesi ve Ek II'deki atıkların depolama sahalarında kabulüne ilişkin kriterleri ve prosedürleri belirleyen 19 Aralık 2002 tarihli ve 2003/33/EC sayılı Konsey Kararı
- Sanayi emisyonları (entegre kirlilik önleme ve kontrol) konusundaki 24 Kasım 2010 tarihli ve 2010/75/AB sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi
- Ortam havası kalitesi ve Avrupa için daha temiz hava ile ilgili 21 Mayıs 2008 tarihli ve
2008/50/EC Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi
- Çevresel gürültünün değerlendirilmesi ve yönetimi ile ilgili 25 Haziran 2002 tarihli ve 2002/49/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyin Direktifi
- Motorlu araçların izin verilen ses seviyesine ve egzoz sistemine ilişkin üye ülkelerin kanunlarının uyumlaştırılmasına ilişkin 6 Şubat 1970 tarih ve 70/157/EEC sayılı Konsey Direktifi
- Çevresel bilgiye kamu erişimine ve 90/313 / EEC sayılı Konsey Direktifinin kaldırılmasına ilişkin 28 Xxxx 2003 tarihli ve 2003/4/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin Direktifi
Yatırımcı tarafından araştırılan çeşitli alternatiflerin incelenmesi ve sunulması, ÇED sürecinin önemli bir şartıdır. ÇED Yönetmeliği Ek-3 altında verilen Çevresel Etki Değerlendirmesi Genel Formatı Bölüm 1.b (Yönetmelik Ek III), ÇED Raporunda, proje alanı ve teknolojisi ile ilgili alternatifler hakkında bilgi verilmesini istemektedir. Yatırımcı tarafından incelenen alternatiflerin ana hatları ve çevresel etkileri göz önünde bulundurularak bu seçimin yapılmasındaki başlıca sebeplerin kanıtı, ÇED Raporuna dahil edilmelidir.
Yatırımcının proje hedeflerine ulaşabilmesi için incelediği alternatifler ve yapılan seçimin başta çevresel etkiler olmak üzere ana sebepleri ortaya konulmalıdır. Lastik üretim tesisi projeleri için alternatifler, aşağıda verilen başlıklar üzerinden değerlendirilebilir:
• Eylemsizlik senaryosu
• Alternatif proje yerleri
• Alternatif tasarımlar
• Alternatif süreçler
VIII.2. Eylemsizlik Senaryosu
İlgili projenin teşkil edilmemesinin, çevre ve insan sağlığı üzerinde yaratacağı avantaj ve dezavantajlar eylemsizlik senaryosu altında belirtilebilir. Mevcut durumun devamı halinde sektör, ekonomi ve sosyo- ekonomi üzerindeki olumsuz etkiler tanımlanabilir.
VIII.3. Alternatif Proje Yerleri
Alternatif proje yerleri, planlama çalışmalarının ilk aşamalarında incelenmelidir. Alternatifleri göz önüne alarak proje için doğru yer seçimi, çevresel etkileri önleme ve azaltma için en etkili stratejidir. Değerlendirilen alternatifler proje bağlamı ile ilgili ve makul olmalıdır. Lastik üretim tesisi yapılması uygun olmayan alanlar çıkarıldıktan sonra kalan alternatif sahalar birbirleriyle karşılaştırılmalıdır.
Lastik üretim tesisleri için proje yeri alternatifleri belirlenirken dikkate alınması gereken kilit hususlar ve
kısıtlar, verilenlerle sınırlı olmamakla birlikte aşağıda sunulmuştur:
• Stratejik Çevresel Değerlendirme, Çevre Düzeni Planı, İmar Planı
• Mevcut veya kurulması planlanan diğer tesislere yakınlık
• Yerleşim yerlerine yakınlık, nüfus yoğunluğu
• Saha zemini ve sahanın hidrolojik ve hidrojeolojik durumu
• Göller, nehirler ve dağlar gibi doğal engeller ve bariyerler
• Koruma bölgelerine yakınlık
• Mevcut atık yönetim altyapısı
• Ulaşım altyapısına (yol, demiryolu) yakınlık ve sisteme olan etkisi
• Altyapı ağlarına (elektrik, su, atıksu) olan yakınlık ve sisteme olan etkisi
• Arazi mülkiyeti kısıtlamaları
• Doğal görünüme estetik açıdan etkiler
VIII.4. Alternatif Tasarımları
Lastik üretim tesislerinde kullanılabilecek alternatiflerin karşılaştırılmasında dikkate alınması gereken kilit hususlar ve kısıtlar, verilenlerle sınırlı olmamakla birlikte aşağıda sunulmuştur:
• Üretim teknolojileri
• Hammadde ve kimyasallar
• Enerji verimliliği
• Emisyonlar ve azaltıcı önlemler
• İşlem sonucu oluşan atık ve kalıntıların miktarı ve bertaraf yöntemleri
Proje tasarımcılarına çevresel faktörler hakkında erken bir aşamada bilgi verildiğinde, bu kriterler kolaylıkla tasarıma dahil edilebilir.
Her bir tasarım çözümü için yatırım süreçlerinin veya faaliyetlerin nasıl yürütülebileceğine dair farklı seçenekler ortaya çıkabilir. Bu seçenekler farklı inşaat yöntemleri, tesis binaları ve diğer yapılarda kullanılacak farklı malzemeler, inşaat ve işletme sırasında trafik planlaması vb. hususları içerebilir. Çevresel faktörlerin göz önüne alınması, olumsuz etkileri önleyen süreçlerin seçimini etkileyebilir.
VIII.6. Alternatiflerin Değerlendirilmesi
Alternatif değerlendirme çalışmasının amacı, teknik/mühendislik, ekonomik, sosyal ve çevresel vb. hususları/kriterleri dikkate alarak farklı seçenekleri ve alternatifleri değerlendirmek ve karşılaştırmaktır. Buradaki her bir kriter, ilgili göstergelerle birlikte konuyla alakalı bir takım parametre (ya da alt kriter) ile ifade edilir. Bu tarz analizlerde puanlama yaklaşımı kullanmak yaygın bir yöntemdir ve genellikle her parametreye ve/veya her kritere bir değer (ağırlık) verilir (Bu çalışmalar Çok Kriterli Analiz yöntemi olarak da adlandırılır).
ÇED Raporlarında yapılan çok kriterli analiz sonuçlarının, matris formatıyla sunulması yaygındır. Matris formatı, her bir alternatifin seçim kriterleri karşısında nasıl performans sergilediğini göstermektedir. Söz konusu matris, özellikle kamuoyu görüşünün alınması konusunda fayda sağlamaktadır.
Bununla birlikte, ÇED Raporu için sadece matris yeterli değildir. Teknik olarak en iyisini seçmek için tanımlanan farklı seçenekleri/alternatifleri karşılaştırmak için kullanılan analizin bir özetini, ÇED Raporu içinde bir alt bölümde sunmak tavsiye edilmektedir. Buna ek olarak, ÇED Raporuna eklenen veya ilgili paydaşların kullanımına ayrı olarak sunulan bir belgede yer alacak detaylı seçim analizine atıfta bulunulmalıdır. Seçilen alternatif özeti, ÇED Raporunu inceleyen kişilere seçim sürecini takip etmek için gerekli ana unsurları temin etmelidir; örneğin:
• Projenin amaçlarının tanımı
• Tercih edilen seçeneklerin seçimi için belirlenen temel kriterlerin tanımı (teknik,
ekonomik, sosyal ve çevresel kriterler)
• Belirtilen kriterleri en iyi şekilde ifade eden parametrelerin tanımlanması
• Her bir parametre ve ölçü birimi için göstergelerin tanımı; Seçilen göstergelerin değer
biçme metodolojisi; Gösterge ağırlıkları (varsa)
• Her bir kriter için (parametreleri toplamak amacıyla) ve her bir alternatif için (kriterleri
toplamak amacıyla) Kriter ve Puanlama yönteminin ağırlıkları
• Hassasiyet analizi (varsa) ve seçilen alternatif ile ilgili açıklamalar.
Tablo 2 Alternatif Proje Seçim Matrisi
Alternatif Proje Seçim Matrisi | Alternatif Proje 1 | Alternatif Proje 2 | Alternatif Proje 3 | Alternatif Proje 4 | |
Teknik | Tasarımın işlevselliği | ||||
Önerilen gelişmiş teknolojiler | |||||
Su / yeraltı suyu kirliliğini önleme | |||||
Hava ve koku emisyonlarını önleme | |||||
Çevresel | Habitat üzerindeki etkiler | ||||
Canlılar üzerindeki etkiler | |||||
Gürültü ve titreşim | |||||
Jeoloji | |||||
Hava kalitesi / Toz | |||||
Özel mülkiyet | |||||
Peyzaj ve görsellik | |||||
Kültürel miras | |||||
Tarım arazileri | |||||
Ekonomik | İşletme ve bakım maliyeti | ||||
Geri dönüşüm / Geri kazanım | |||||
Atık / kalıntı bertarafı | |||||
Trafik yükü | |||||
Mülk değer kayıpları | |||||
Toplum sağlığı maliyeti | |||||
Sosyal | Genel kabul edilebilirlik | ||||
İş olanakları | |||||
Kamu sağlığı | |||||
Yerleşime etkiler | |||||
Kamu güvenliği | |||||
Toplam Fayda | |||||
Sıralama | |||||
Açıklama | Düşük | Orta | Yüksek | Aşırı |
Olumlu | 1 | 2 | 3 | 4 |
Olumsuz | 1 | 2 | 3 | 4 |
IX. ETKİLER VE ALINACAK ÖNLEMLER
Bu bölüm, lastik üretim tesisi projeleri için arazi hazırlık, inşaat, işletme ve kapatma aşamalarında
meydana gelen çevresel etkileri ve etki azaltıcı önlemleri içermektedir.
IX.1. Arazi Hazırlık ve İnşaat Aşaması
Oluşması Muhtemel Etkiler
• Arazinin inşaat amacıyla düzenlenmesi sırasında toprak profilinin bozulması ve geçici olarak arazinin kullanım amacının değişikliği (şantiye alanı, geçici bağlantı ve ulaşım yolları, sondaj çukurları, daha sonra peyzaj düzenlemesi için kullanılacak bitkisel toprak tabakasının ve dolgu yapmak için kullanılacak alt toprak ve kayaların depolanması)
• Bitki örtüsünün sıyrılması, tesviye ve ağır iş makinalarının kullanımı sonucu oluşan
toprak erozyonu
• Kazı çalışmalarının özellikle dik arazilerde toprak kaymalarına ve heyelanlarına yol açması
• Humus katmanının sıyrılarak uzaklaştırılması sonrasında toprağın bozulması
• İnşaat alanında faaliyet gösteren araç ve ekipmanların temizlenmesi ve yakıt doldurulması sırasında yakıt ve yağların kazara dökülmesine bağlı olarak çalışma sahasında kirlilik
• İnşaat alanında kimyasalların kazara dökülmesine ve kontrolsüz depolanmış atıklardan kaynaklı sızıntı sularının zemine sızmasına bağlı toprak kirliliği
• Zeminin korozif özelliği nedeniyle boru veya beton temel gibi altyapılarda oluşan
bozulmalar
Alınması Gereken Önlemler
Toprak bozulmalarını ve erozyonunu azaltmak için:
• Doğal bitki örtüsü ile yeniden bitkilendirme amacı ile üst toprak ayrı yığınlar halinde çıkartılıp saklanmalıdır.
• Bitki örtüsü ve toprak, eşyükselti eğrilerine paralel olacak şekilde, yüksek kottan başlanarak sıyrılmalıdır.
• Zemine olan etkileri en aza indirmek için, tesviye işlemleri için uygun makinalar
kullanılmalıdır.
• Büyük ölçekli kazı işlerinin yağışlı mevsimlerde yürütülmesi mümkün olduğunca kısıtlanmalıdır.
• Yağmur suyunu yönlendirmek için inşaat alanında drenaj çalışması yapılmalı ve mümkünse çöktürme yolu ile silt yüklemesi azaltılmalıdır.
• Özellikle yamaçlar gibi erozyona yatkın alanlar olmak üzere çalışma sahasında yeniden bitkilendirme çalışmaları yürütülmelidir.
İnşaat alanında kaza ve sızıntı kaynaklı toprak kirliliğini azaltmak için:
• İnşaat faaliyetlerinde kullanılan ekipman ve araçlar için geçirimsiz yüzeyli park alanı teşkil edilmelidir.
• Araç ve ekipmanların bakım, temizlik ve yakıt doldurulma işlemleri, sızıntıların önlenmesi için gerekli tedbirlerin alındığı (örn: geçirimsiz yüzey, yağ tutucu, çöktürme tankı) atölye veya sahalarda yapılmalıdır.
• Yağ, yakıt ve kimyasallar sızdırmaz zemini ve kısıtlı erişimi olan uygun depolama
alanlarında saklanmalıdır.
• Akaryakıt tankları sızdırmaz olmalı ve geçirimsiz yüzey üzerine teşkil edilmelidir. Kazara bir sızma durumu için emici malzemeler ve yangın müdahale ekipmanları hazır bulundurulmalıdır.
• İnşaat ve taşıma ekipmanlarının düzenli olarak bakımı yapılmalıdır.
• Ekipmanlar ve kontamine toprak için temizleme prosedürleri önceden hazırlanmış olmalıdır.
Altyapılarda, zeminin korozif ve bozucu yapısından kaynaklı bozulmaları önlemek için, uygun inşaat malzemeleri seçilmeli ve yine uygun yapım prosedürleri takip edilmelidir.
Oluşması Muhtemel Etkiler
• İnşaat çalışmalarında kullanılacak araç ve ekipmanların çalışma noktaları çevresinde bulunan işçileri, yöre halkını ve hayvanları etkileyebilen gürültüye neden olması
• Patlatma, taş ve kaya çıkarma, yapı temellerinin oluşturulması, kazık çakma ve özellikle bozuk zemin üzerindeki kamyon trafiği gibi faaliyetlerin neden olduğu, inşaat sırasında meydana gelen titreşim sebebiyle:
o Binalarda değişik derecelerde yüzeysel ve/veya yapısal hasarlar oluşması
o Titreşime duyarlı makine veya ekipmanların etkilenmesi
o Insanlar üzerinde rahatsızlığa veya huzursuzluğa neden olması veya daha yüksek seviyelerde, bir kişinin çalışma becerisini etkilenmesi.
Alınması Gereken Önlemler
• Kullanılacak makine ve ekipmanların bakımları zamanında ve düzenli olarak yapılmalıdır.
• Güzergah üzerindeki inşaat faaliyetlerinin programı (gün boyunca saatler şeklinde) etkileri azaltacak şekilde hazırlanmalıdır.
• Konut trafiğini ve yerleşim alanlarındaki geçiş sıklığını sınırlayacak şekilde
düzenlemeler yapılmalıdır.
• Yerleşim alanlarından geçen kamyonlar için hız sınırına ve tonaja uyulmasının sağlanması ve kontrolü
• Gereken yerlerde geçici ses izolasyon bariyerleri kullanılmalıdır.
Oluşması Muhtemel Etkiler
• Toprak hafriyatı, kazı çalışması, ulaşım trafiği, asfalt ve beton hazırlama tesisleri,
malzemelerin yüklenmesi ve boşaltılması, vb. kaynaklı toz oluşumu
• Nakliye ve inşaat için kullanılan araç ve ekipmanların neden olduğu hava kirletici emisyonlar (dizel motor kaynaklı partikül madde (PM), azotoksitler (NOx); hidrokarbonlar (HC), karbon monoksit (CO) vb. çeşitli tehlikeli hava kirleticileri)
Alınması Gereken Önlemler
• Özellikle kuru mevsimlerde, servis yolları ve iş makinesi hareketinin bulunduğu inşaat alanları arazöz ile ıslatılarak toz oluşumu engellenmelidir.
• Kazı malzemesinin taşınması sırasında periyodik olarak su püskürtülmelidir.
• Kazı fazlası malzemeyi taşıyacak kamyonların üzerinin branda ile örtülmelidir.
• İnşaat sahasını terk ederken kamyonların tekerlekleri yıkanmalıdır.
• Ulaşım yolları günlük olarak temizlenmelidir.
• Araç ve inşaat ekipmanları düzenli aralıklarla kontrol edilmeli ve bakımları yapılmalıdır.
• Araçların ve inşaat ekipmanları yola elverişliliği kontrol edilmelidir.
• Özellikle hassas bölgelerde çalışma saatleri sınırlandırılmalıdır.
IX.1.4. Halk sağlığı etkileri de dahil genel sosyoekonomik etkiler
Oluşması Muhtemel Etkiler
• Yerel halkın, yerleşim bölgelerinde geçen inşaat malzemesi nakliye araçlarından rahatsızlık duyması ve kaza riski
• Konut ve ekonomik tabanlı gelişmelere etkisi
• İş gücü piyasasında olumlu etkiler (istihdam, işgücünün nitelikleri)
• Gürültü, titreşim ve hava kirliliğinden kaynaklı rahatsızlıklar
• İnşaat alanında iş sağlığı ve güvenlik sorunları
Alınması Gereken Önlemler
• Su, yeraltı suyu, toprak ve havaya olan etkilerin azaltılması için gerekli tedbirler alınmalıdır
(Bölüm IX.1 altında ilgili başlıklara bakılabilir)
• Yol güzergahlarının mümkün olduğunca yerleşim bölgelerinden geçmesi engellenmelidir.
• Çalışan personel için, işyeri sağlık risklerinin azaltılmalıdır:
o Kişisel koruyucu ekipman kullanılması ve mevsime uygun iş kıyafetlerinin sağlanması
o İyi kalite yakıt ve uygun ve düzenli bakımları yapılmış makine ve ekipmanların kullanımının sağlanması,
o İş makinelerinde egzoz emisyon kontrolünün düzenli olarak yapılması,
o Servis yolları veya inşaat döneminde kullanılan yolların yakınındaki yerleşimlerle irtibat halinde olacak proje personeli, halkın güvenliğinin sağlanması ve trafik yönetimi
konusunda düzenli olarak eğitim almalıdır.
• Yerel halka yönelik sağlık risklerinin azaltılmalıdır:
o Yeni, yüksek verimli ve emniyetli makine ve ekipmanların kullanımı sağlanmalıdır.
o İnşaat araç ve ekipmanları için kesin bir güzergah belirlenmeli ve çalışma saatlerine
kesin olarak uyulması sağlanmalıdır.
o Servis yolları veya inşaat döneminde kullanılan yolların yakınındaki yerleşimlerde düzenli bilgilendirme toplantıları yapılarak, yerel halk yürütülmekte olan çalışmalar ve alınması gereken önlemler hakkında bilgilendirilmelidir.
IX.1.5. Yüzey ve Yeraltı Sularına Etkiler
Oluşması Muhtemel Etkiler
• Yüzeysel su kaynaklarının, şantiye sahası ve çalışma alanından gelen ve uygun olmayan depolama koşulları sebebiyle tehlikeli madde, yakıt, yağ ve atık içeren yağmur suları ile kirlenmesi
• Uygun olmayan depolama koşulları, yakıt doldurma veya taşıma işlemleri sırasında kaza sonucu oluşan dökülmeler (örn. mazot ve yağ) ile yeraltı suyunun kontamine olması
• Şantiye tesislerinden kaynaklanan evsel atık su
• Hafriyat çalışmaları nedeniyle yeraltı suyu seviyesinde bozulma
Alınması Gereken Önlemler
• İnşaat malzemeleri, tehlikeli maddeler, yakıt, yağ ve atıkların depolanması ve taşınması için prosedürler oluşturulmalıdır.
• Yağ, yakıt ve kimyasallar sızdırmaz zemini ve kısıtlı erişimi olan uygun depolama
alanlarında saklanmalıdır.
• Akaryakıt tankları sızdırmaz olmalı ve geçirimsiz yüzey üzerine teşkil edilmelidir. Kazara bir sızma durumu için emici malzemeler ve yangın müdahale ekipmanları hazır bulundurulmalıdır.
• Araç ve ekipmanların bakım, temizlik ve yakıt doldurulma işlemleri, sızıntıların önlenmesi için gerekli tedbirlerin alındığı (örn: geçirimsiz yüzey, yağ tutucu, çöktürme tankı) atölye veya sahalarda yapılmalıdır.
• İnşaat malzeme stoklarının üzeri branda veya benzeri bir malzeme ile örtülmelidir.
• Kaza, bozulma, sızıntı vb. olaylar için acil durum prosedürleri ve müdahale planları önceden hazırlanmış olmalıdır.
• Yakın çevrede kanal bağlantısı mevcut değilse, şantiye içerisine için evsel atıksu arıtma tesisi teşkil edilmelidir.
• Yeraltı suyu çıkışı var ise, güvenli bir şekilde pompalanarak drene edilmelidir.
IX.1.6. Bitkiler ve Hayvanlar, Eko sistemler, Peyzaj ve Korunan Alanlar üzerine Etkiler
Oluşması Muhtemel Etkiler
Hayvanlar ve bitkiler üzerine muhtemel önemli etkiler:
• Üreme, kritik beslenme süreleri ve göç vb. mevsimsel hassasiyete sahip hayvan türlerinin etkilenmesi
• İnşaat faaliyetleri nedeniyle oluşan rahatsızlık sebebiyle hayvanların barınma ve beslenme alanlarını değiştirmek zorunda kalması
• Faaliyet alanındaki toprak ve bitki örtüsünün sıyrılmak suretiyle tamamen veya
kısmen tahrip edilmesi
• Yaşam alanı bozulan hayvan türlerinin, doğal veya dışarıdan yardımla dahi geri kazanım oranının düşük olması
Peyzaj üzerine muhtemel önemli etkiler:
• Şantiye sahası ve inşaat faaliyetlerinden kaynaklı trafik sonucu oluşan görsel rahatsızlık
Kültürel miras üzerine muhtemel önemli etkiler:
• Daha önceden bilinmeyen, ortaya çıkarılan kültürel ve arkeolojik öneme sahip
nesnelerin hasar görmesi
• Araçların neden olduğu titreşimler nedeniyle mimari ve arkeolojik anıtlar dahil inşa edilmiş çevrenin hasar görmesi
Alınması Gereken Önlemler
• Üreme mevsiminde gerçekleşecek inşaat işleri kısıtlanması ve yeniden programlanmalıdır.
• Ağır tonajlı araçlara hassas bölgelere özel hız limiti getirilmelidir.
• Düşük gürültü ve titreşim üreten ekipmanların kullanımı, bitkisel gürültü perdeleri vb. gürültü azaltma önlemleri uygulanmalıdır.
• Çalışanlar, biyolojik çeşitlilik koruma mevzuatı ve uygun önlemler konusunda eğitilmelidir.
• Ağaç ve bitki örtüsü mümkün olduğunca korunmalıdır.
• Kesilecek ağaçlar için envanter hazırlanmalı ve yeniden dikim için bir plan hazırlanıp uygulanmalıdır.
• Ağaçların kesilmesinden kaçınılmalıdır ve ağaç kesimi yalnızca ilgili makamın izniyle gerçekleşmelidir.
• Doğal yaşam alanlarını bozacak herhangi bir müdahaleden sonra, rehabilitasyon ve
ekolojik restorasyon çalışmaları gerçekleştirilmelidir.
Peyzaj üzerine muhtemel önemli etkileri azaltma tedbirleri:
• İnşaat alanının boyutları mümkün olduğunca küçük olmalıdır.
• Bitkisel ses perdesi olarak hizmet vermesi amacıyla, inşaat alanındaki bitki örtüsü
mümkün olduğunca korunmalıdır.
• İnşaat alanı iyi organize edilmeli ve yeterli miktarda temizliği ve bakımı yapılmalıdır.
• İnşaat alanları, inşaatın tamamlanmasına müteakip hızlıca restore edilmelidir.
Kültürel miras üzerine muhtemel önemli etkileri azaltma tedbirleri:
• Bölgenin kültürel veya mimari önemi düzeyini veya potansiyel seviyesini belirlemek
için saha araştırmasının yanı sıra kapsamlı bir masa başı çalışması yürütülmelidir.
• Olası arkeolojik objelerin tespit edilmesi durumunda, faaliyetler durdurulmalı; uygun etki azaltma önlemlerini belirlemek için ilgili idareye danışılmalıdır;
• Arkeolojik objelerin korunması için yasal mevzuat kapsamında tüm önlemler alınmalıdır.
• Araçların geçiş yolları belirlenirken, kültürel ve arkeolojik sahaların yakınından geçen güzergahlardan mümkün olduğu kadar kaçınılmalıdır.
Oluşması Muhtemel Etkiler
Hazırlık ve inşaat aşamasındaki faaliyetler; bitkisel toprak sıyırma, tesviye, şantiye alanının hazırlanması, ofis ve yardımcı tesislerin inşaat ve montajı gibi işlemler gerçekleştirilecektir. Bu faaliyetlerden kaynaklı atıklar şunları içerir:
• Evsel atıklar (belediye atıkları),
• Ekipmanlarına ait ambalaj ve paketleme atıkları (tahta, karton, plastik, vb.),
• Tehlikeli atıklar (boya ve solvent gibi kimyasal maddeler ve bunların kapları, yağlı
ambalaj ve bezler, vb.)
• Özel atıklar (atık yağlar, akü ve piller, filtreler, vb.)
• Hafriyat ve inşaat (ör: hurda metal, ahşap, beton atık vd.) atıkları
Alınması Gereken Önlemler
• Biyolojik olarak bozunabilir yemek artıkları gibi organik atıklardan oluşan evsel nitelikli atıklar diğer atıklardan ayrı olarak üstü kapalı bir şekilde geçici olarak konteynırlarda biriktirilmeli ve ilgili belediye tarafından düzenli olarak toplanması ve düzenli depolama alanında bertarafı sağlanmalıdır,
• Malzeme, parça ve ekipmanlardan kaynaklanacak tehlikesiz nitelikteki ambalaj atıkları diğer atıklardan ayrı olarak toplanarak saha içinde ayrılmış geçici bir alanda biriktirilmeli, Ambalaj Atıklarının Kontrol Yönetmeliği hükümlerine uygun şekilde T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan lisansı bulunan yetkilendirilmiş̧ kuruluş̧/firmalar tarafından toplanması sağlanmalıdır.
• Atık Yönetimi Yönetmeliği eklerine göre tehlikeli atık olarak değerlendirilen sınırlı miktardaki atıklar saha içinde oluşturulacak geçici depolama alanında tehlikesiz atıklardan ayrı olarak toplanmalı ve Atık Yönetimi Yönetmeliği hükümlerine uygun şekilde lisansı bulunan araçlarla alınarak lisanslı tesislerde geri kazanılması ya da bertaraf edilmesi sağlanmalıdır.
Oluşması Muhtemel Etkiler
• Boruların hasar görmesi ve dökülme sebebiyle oluşan sızıntılardan kaynaklı toprak kirliliği
Alınması Gereken Önlemler
• Çalışma alanlarının teknik şartnamelere ve üretici tavsiyeleri doğrultusunda uygun
şekilde (beton ile) kaplanması
• Boru, tesisat, yapı ve havuzların düzenli aralıklarla kontrol ve bakımının yapılması
• Kaza, arıza, kaçak ve dökülme durumları için acil durum müdahale planlarının
önceden hazır olması
Oluşması Muhtemel Etkiler
• Mikserden kaynaklı gürültü oldukça yüksektir. [8]
• Diğer mekanik işlemlerden kaynaklı olarak ortam gürültü seviyesi artabilir:
o Kuşak kesici, ekstrüzyon, kalenderleme
o Hava kompresörleri
o Güç üretim birimleri ya da jeneratörler
• Proses ekipmanlarından kaynaklı titreşim
Alınması Gereken Önlemler
• Sesli şekilde çalışan ekipmanlar izole edilmelidir
• Ekipmanlara uygun tasarım ve bakım yapılmalıdır.
Oluşması Muhtemel Etkiler
Lastik üretim tesislerinden kaynaklanan hava emisyonları:
o Toz halindeki malzemenin açıkta depolama, yükleme ve tartım işlemeleri sırasında oluşan kaçak toz emisyonları
o Nihai ürünün traşlanması sırasında salınan toz ve ince kauçuk parçalar
• Uçucu Organik Bileşikler (UOB) ve diğer tehlikeli hava emisyonları
o Mikser, ekstrüzyon, kalenderleme, birleştirme ve vulkanizasyon işlemleri sırasında UOB salımları
o Hava kirleticilerin çoğu vulkanizasyon işlemi sırasında salınır. Kürleme dumanı, kauçuk bileşiminde bulunan katkı maddelerinin yanısıra ısıl bozunum sonucu oluşmuş diğer aromatik aminleri de içermektedir.[1]
o Kaplamalar, yapıştırıcılar ve temizleme amacıyla kullanılan malzemelerin
içeriğindeki organik solventler ve ozon inceltici maddelerin buharlaşması
• Doğal kauçuk tek başına bozunmaya kadar ısıtıldığında SOx yayar [3]
• Koku
o Üretilen ve kullanılan malzemelerin çoğu koku üretme potansiyeline sahiptir
o Amonyak ve organik solventlerden kaynaklı kaçak salımları
o Atıksu arıtma
Tablo 3’de, lastik işleme sırasında çıkabilecek hava kirleticilerinin ortalama konsantrasyonları verilmiştir.
Tablo 3 Lastik Üretim Tesisleri Hava Emisyonları [11]
Parametre | Değer |
UOB (kauçuk işleme) (1) | 20 mg / Nm3 |
TOK (vulkanizasyon) | 80 mg / Nm3 |
(1) Solvent tüketimi 15 ton/yıl’dan yüksek olan tesisler
Tablo 4’de görüldüğü üzere, yılda 46.500 ton traktör lastiği üretimi yapan bir tesiste yılda toplam 252,4 ton solvent emisyonu oluşmaktadır. [12]
Tablo 4 Lastik Üretimi UOB Kaynakları [12]
Proses | Yıllık UOB Emisyonu (ton) | UOB Emisyonu (1) (%) |
Topuk hazırlama | 38,6 | 15 |
Sırt hazırlama (2 kaplama) | 68,4 | 27 |
Lastik birleştirme | 41,5 | 17 |
Vulkanizasyon öncesi yeşil lastik kaplama | 80,5 | 32 |
Lastiğin yeniden hazırlanması (2) | 15 | 6 |
Temizleme işlemleri | 8,4 | 3 |
TOPLAM | 252,4 | 100 |
(1) Emisyon azaltma teknolojisi kullanılmadan
(2) Vulkanizasyon sonrası küçük hasara sahip lastikler için
Alınması Gereken Önlemler [5] [8]
• Kuru kimyasalların, açılmadan doğrudan mikserlere yerleştirilebilen önceden tartılmış, kapalı torbalarda satın alınması
• Proses tasarımı aşamasında yüksek kaliteli ve korozyona dirençli ekipman kullanılarak, gaz halindeki maddelerin kaçak salımlarının ve sızıntıların en aza indirilmesi
• Kapalı karıştırma ve depolama tankları kullanılarak toz üretiminin ve solvent kaybının azaltılması
• Organik proses solventleri yerine su, silikon ve solvent içermeyen alternatiflerin
kullanılması
• Organik temizleme solventleri yerine mümkünse yüksek basınçlı su sistemleri veya
uygun solventlerin kullanılması
• Koku emisyonunun önlenmesi için lastik üretim tesisine havalandırma tesisatı kurulmalı ve kokulu bölgelerdeki hava çekilerek biyofiltre, ıslak filtre, adsorpsiyon teknolojileri kullanılarak arıtılmalıdır
UOB emisyonunun azaltılması için tedbirler: [12]
• UOB içermeyen sistemler
o Su bazlı kalıp ayırıcı malzemelerin kullanımı
o Su bazlı temizleme malzemelerinin kullanımı
o Bileşenlerin birlikte ekstrüzyonu
o Yüksek yapışkanlık özelliğine sahip kauçuk kullanımı
• UOB içeriği azaltılmış sistemler
o UOB içeriği azaltılmış yapışkanların kullanımı
• Süreç iyileştirmeleri
o Ekstrüder ile bağlantılı birleştirme makinesinin kurulumu
o Tekstil kuşakları ekstrüzyon/kaplama işlemi yerine yeni montaj sistemlerinin
kurulumu
o Bileşenlerin manuel olarak silinmesi yerine otomatik püskürtme sistemlerinin kullanılması
o Topukların solüsyon ile manuel olarak fırçalanması yerine, ekstrüdere
daldırma tankı monte edilmesi
o Kapalı tank sistemlerinin kullanımı
• Azaltma teknolojileri
o Aktif karbon adsorpsiyon kullanımı (sadece küçük üretim birimleri için)
o Rejeneratif veya rekuperatif termal oksidasyon kullanımı
IX.2.4. Halk Sağlığı Etkileri de dahil Genel Sosyoekonomik Etkiler
Oluşması Muhtemel Etkiler
• Dökülmeler sebebiyle toprak/su/ yeraltı suyunun kontamine olması
• Üretim prosesi sırasında oluşan tozlar astım, akciğer hastalıkları ve kansere sebep olma
potansiyeline sahiptir.
• Karıştırma makinalarında gürültü seviyesi yüksek olabilmektedir. Hava egzosları, kompresör ve buhar sızıntıları kaynaklı olarak yüksek derecede gürültüye maruz kalınabilir.
• Tesis faaliyetlerinde oluşan rahatsız edici koku sebebiyle yerel halkın rahatsız olması
• Büyük tehlikelerden (patlama, yangın) kaynaklı sağlık riskleri
• Tarımsal arazi kullanımı ve turizme olan etkiler
• Arazi ve ev fiyatlarına olumsuz etkiler
Alınması Gereken Önlemler
• Su, yeraltı suyu, toprak ve havaya olan etkilerin azaltılması için gerekli tedbirler
alınmalıdır. (Bölüm IX.2 altındaki ilgili başlıklara bakılabilir)
• Saha çalışanları kişisel koruyucu ekipmanlar ve mevsimlik çalışma kıyafetleri kullanmalıdır
• Otomatik alarm ve kapatma sistemleri kurulmalı ve bu sistemler sık ve uygun denetime tabi olmalıdır
• İşçi sağlığının rutin olarak izlenmesi için program uygulanmalıdır
• Bileşik sıcaklıklarının, proses tarafından ihtiyaç olan minimum seviyeye indirilmesi ile
salınan buhar seviyesi azaltılmalıdır
• Tehlikeli kimyasalların taşınması ve dozlanması sırasında yarı veya tamamen kapalı
otomatik sistemlerin kullanımı teşvik edilerek kimyasallara maruziyet sınırlandırılmalıdır
• Gürültülü çalışan ekipmanlar izole edilmelidir
• Çalışanlar yüksek vücut ısısı, yüksek kalp atış hızı, terleme kaynaklı aşırı kilo kaybı gibi ısı stresinin etkilerini fark edebilecek şekilde eğitilmelidir.
IX.2.5. Yüzey ve Yeraltı Sularına Etkiler
Oluşması Muhtemel Etkiler
Lastik üretim işleminde az miktarda endüstriyel atıksu oluşmaktadır. Tipik bir lastik üretim tesisinde, lastik başına oluşan atıksu miktarı 126,3 L / birim lastik’dir [13]. Soğutma, ısıtma, vulkanizasyon ve temizleme işlemlerinden kaynaklanan atıksu, kullanılan malzeme ve katkı maddeleri ile temas sonucu kontamine olabilir ve buna bağlı olarak askıda katı madde, BOİ, KOİ, yağ, gres, azot bileşikleri, sülfat ve çinko içerebilir. Temizleme, soğutma ve buhar üretimi için önemli miktarlarda temiz su tüketilebilmektedir. Tablo 5’de lastik üretimi esnasında oluşan atıksuyun kirlilik yükü verilmiştir.
Tablo 5 Lastik Üretim Tesisi Atıksuyu Kirlilik Yükü [13]
Parametre | Kirlilik Yükü |
KOİ | 7,0 g / birim lastik |
AKM | 3,7 g / birim lastik |
Çözünmüş Katı | 66,6 g / birim lastik |
Yağ gres | 0,5 g / birim lastik |
Alınması Gereken Önlemler
• Su kullanımını azaltmak için kapalı çevrim soğutma veya ısıtma sistemi kullanılması
• Katı malzemelerin temizlenmesi için yıkama ve durulama yerine, mümkün olan yerlerde kuru temizleme yöntemlerinin kullanılması (örn. vakumlu ekstraksiyon, erişilebilir ekipmanların silinmesi vb.)
• Arıtılmamış suyun, alıcı ortama deşarjı engellemeli ve çıkış suyu sürekli olarak izlenmesi
• Atıksuyun içindeki kauçuk uygun bir tutucuda tutularak işlem sırasında geri dönüştürülmeli veya yeniden kullanılmalıdır. Atıksu deşarj edilmeden önce katıların çöktürülmesi, pH ayarı ve yağ giderimi gibi ön arıtma işlemlerin kullanılması
• Atıksudaki kirleticilerin (özellikle BOİ ve askıdaki katı madde) miktarını azaltmak için biyolojik arıtma kullanılması
• Atık su arıtma tesisinin kapasitesini düşürebilmek için, yağmur suyunun ayrı toplanması
IX.2.6. Bitkiler ve Hayvanlar, Eko Sistemler, Peyzaj ve Korunan Alanlar Üzerine Etkiler
Oluşması Muhtemel Etkiler
Hayvanlar ve bitkiler üzerine muhtemel önemli etkiler:
• Arıtılmamış atıksu deşarjından kaynaklı su özelliklerinin (fiziksel, kimyasal, biyolojik) değişmesine bağlı olarak su ortamı değişiklikleri
Peyzaj üzerine muhtemel önemli etkiler:
• Rekreasyon alanı, turizm bölgesi, yerleşim alanı vb. gibi bölgelerde oluşan görsel rahatsızlık
Alınması Gereken Önlemler
Hayvanlar ve bitkiler üzerine muhtemel önemli etkileri azaltma tedbirleri:
• Yerli türlerin telafi edilmesi amacıyla ekimi veya restorasyonu
• Etkilenen korunmuş bölgenin bitki örtüsünün belirli bir süre (örn. 2-3 yıl) izlenmesi;
restorasyon başarısız olursa, bazı düzeltmeler yapılıp ilave dikim planı başlatılmalıdır
Peyzaj üzerine muhtemel önemli etkileri azaltma tedbirleri:
• Yollara yakın alanlara (özellikle sürücülerin görüş hizasına) görüntü perdesi olarak
hizmet vermesi için ağaçlar dikilmelidir.
Lastik üretimi esnasında oluşması muhtemel atıklar aşağıdaki gibidir:
• Hurda lastikler,
• Vulkanizayon işlemlerinden önceki üretim aşamalarında vulkanize edilmemiş atık lastik,
• Plastik, hurda demir ve çelik, odun, kağıt ve karton gibi geri dönüştürülebilen atıklar,
• Birleştirme makinelerinden açığa çıkan sızdırmazlık yağı (tehlikeli atık olarak değerlendirilmektedir).
• Prosese bağlı olarak atık karbon karası, metalik kumaşlar, tekstil kumaşlar atık polietilen ve hatalı ürünler vb. atıklar.
Oluşan katı atıkların ağırlıkça yüzdeleri ve kaynakları Tablo 6‘da verilmiştir.
Tablo 6 Konvansiyonel İşleme Sonucu Kümülatif Atıksu Oluşum Miktarı [13]
Malzeme | % Ağırlık | Kaynak |
Kauçuk | 20 | Kalite kontrol sırasında çıkan ıskarta lastikler, test ürünleri, traşlama artıkları, iç lastik tamiri |
Metal | 20 | Topuk, çelik tel ve kuşak hazırlamadan kaynaklı kusurlu malzeme |
Tekstil | 10 | Iskarta kord bezleri ve kuşaklar |
Atık | 50 | Kontamine hammadde |
Alınması Gereken Önlemler
• Atık hiyerarşisi yaklaşımı gereğince öncelikle atıkların oluşumunun önlenmesi ve üretim miktarların mümkün olduğu kadar aza indirgenmesi esastır.
• Akabinde, atıklarından kullanılabilir ürünler elde edebilme ve yeniden değerlendirilebilmeleri için geri dönüşüm fırsatları aranmalıdır. Örn. solventlerin ve katalizörlerin işlem görerek (yerinde veya başka bir tesiste distilasyon) yeniden kullanılabilir. Atıklar mümkün olduğunca ayrıştırılarak (farklı türdeki hurda kauçuk ve lastikler) geri dönüşüm ve yeniden kullanım olanaklarının artırılabilir
• Geri dönüşüm/geri kazanım uygulamaları bir alternatif değilse, malzeme/enerji geri kazanımı amacıyla atıklar ön işlem veya yakma tesislerinde işlem görmelidir. Örn. hurda lastiklerin kazanlarda yakılması sonucu enerji elde edilebilir.
• En son tercih olarak günlük faaliyetlerden kaynaklanan evsel nitelikli katı atıklar, ambalaj atıkları, tıbbi atıklar ve tehlikeli atıklar; Bölüm IX.1.7’de açıklandığı üzere lisanslı tesislere gönderilip bertaraf edilmelidir.
IX.3. İşletme Faaliyete Kapandıktan Sonra Olabilecek Etkiler ve Alınacak Önlemler
Oluşması Muhtemel Etkiler
• Arazi kullanımının kalıcı olarak değişmesi
Alınması Gereken Önlemler
• Kapatma sonrası tesis oturum alanı rehabilite edilmelidir.
• Faaliyet alanı başka bir amaçla kullanılmayacaksa arazi yeşillendirilmelidir.
Tesis söküm ve arazi rehabilitasyonu faaliyetleri sırasında oluşan gürültü ve titreşim için alınacak önlemler, inşaat dönemi ile aynıdır.
Oluşması Muhtemel Etkiler
• Atıkların ve malzemelerin taşınması sırasında oluşan egzoz gazları, koku ve toz sebebiyle hava kalitesinin bozulması
Alınması Gereken Önlemler
• İnşaat yıkıntı atıkları mümkün olduğunca geri kazanılmalıdır.
• Yıkıntı atık yığınlarının üstüne belirli aralıklarla su püskürtülmelidir.
• Ulaşım yolları günlük olarak temizlenmelidir.
• Uygun ekipman ve taşıma araçları kullanılmalıdır.
• Araç ve inşaat ekipmanları düzenli aralıklarla kontrol edilmeli ve bakımları yapılmalıdır.
IX.3.4. Halk Sağlığı Etkileri de dahil Genel Sosyoekonomik Etkiler
Lastik üretim tesisinin kapatılması sonrası, proses kaynaklı emisyon sıfıra inecektir. Tesis kaynaklı kaza nedeniyle oluşabilecek potansiyel kirlenme riski ortadan kalkacaktır. Tesisin kapatılması akabinde lastik üretimi konusunda nitelikli personelin işsiz kalması diğer önemli bir husustur.
IX.3.5. Yüzey ve Yeraltı Suyuna Etkiler
Fabrika söküm işlemleri sırasında yüzey ve yeraltı suyuna oluşabilecek etkiler ve alınması gereken önlemler inşaat aşaması ile aynıdır (bkz. Bölüm IX.1.5). Kapatma sonrası söküm işlemlerinin akabinde, tesisin yüzey ve yeraltı sularına potansiyel bir etkisi yoktur.
IX.3.6. Bitkiler ve Hayvanlar, Eko Sistemler, Peyzaj ve Korunan Alanlar Üzerine Etkiler
Oluşması Muhtemel Etkiler
• Rekreasyon alanı, turizm bölgesi, yerleşim alanı vb. gibi bölgelerde oluşan görsel rahatsızlık
Alınması Gereken Önlemler
• Saha yeniden yeşillendirilmelidir.
• Rehabilitasyonu tamamlanan saha dinlenme, eğitim ve spor alanları olarak farklı amaçlarla da kullanılabilir.
Tesis alanının rehabilite edilmesinin, sahanın yeniden yeşillendirilmesine pozitif bir etkisi olacaktır.
Fabrika söküm işleri sırasında inşaat ve yıkıntı atıkları oluşmaktadır. Tesisten çıkan metal hurdaların dekontaminasyon için mutlaka lisanslı tesislere gönderilmesi gerekmektedir.
Enerji ihtiyacı:
• Kauçuk üretimi önemli ölçüde ısı, buhar ve basınç üretim kapasitesi gerektirir.
• Birçok lastik üretim tesisi, yüksek sıcaklık ve basınç gereksinimlerini karşılamak için yerinde kazanlara sahiptir. Kazanlardaki emisyonlar kullanılan yakıta (kömür, yağ veya gaz) bağlı olacaktır.
• Lastik üretimi için ortalama 750 kWh/ton elektrik ve 1,25 kcal/ton termik enerji (yakıt)
Su tüketimi:
Kazan suyu, filtre geri yıkaması ve buharlaşma kayıplarını telafi etmek için gereken su miktarı yaklaşık 4,3 m3/ton lastik’dir ve tesisin toplam su ihtiyacının % 78'ine tekabul etmektedir. Sertleştirme preslerinde kullanılan buharın bir kısmının atılması gerekmektedir. Buharın telafi edilmesi için gerekli
su ihtiyacı 0,4 m3/ton lastik’dir (%7). Kirlenmiş sırt soğutma suyunun yenilenmesi için 0,2 m3/ton lastik (%4) ve ürün soğutma kayıpları için 0,1 m3/ton lastik (%3) suyun temin edilmesi gerekmektedir. Her iki işlem için içme suyu veya saf su kalitesinde su gerekmektedir. Tesisin genel temizlik işlerinde kullanılan su miktarı 0,4 m3/ton lastik’dir (%8). [14]
Hammadde tüketimi:
Lastik üretiminde kullanılan hammaddeler sentetik kauçuk, doğal kauçuk, karbon karası, silika, sülfür, ZnO, yağ, stearik asit, geri dönüştürülmüş kauçuk, yalıtımlı kablolar, kumaş ve çeliktir
IX.5. İlgili Etki Hesaplama Yöntemleri
Yapılması planlanan yatırımın çevresel etkilerinin tahmini ve belirlenmesi ÇED sürecinin en önemli unsurlarından biridir. Etki tahminleri projenin özellikleri ve etki alanına göre farklılık gösterebilmektedir ve bazı durumlarda disiplinlerarası teknik ekiplerin birlikte çalışmasını gerektirebilmektedir. Benzer projelerden kaynaklı etkiler proje alanına bağlı olarak farklı öneme sahip olabilmektedir. Halihazırda sanayi tesislerinin yoğun olduğu bir alanda yapılması planlanan bir tesisin çevresel etkilerinin değerlendirilmesi ile bakir bir alanda yapılması planlanan bir tesisin etkilerini değerlendirirken farklılıklar olabilecektir.
Etkinin boyutunu anlayabilmek için öncelikle birincil etkiler tanımlanmalı (hafriyat yapılacak alanın büyüklüğü, emisyon ve atık miktarları vb.) ve kaynak ve alıcı ortam arasındaki etkileşim tanımlanmalıdır. Kaynak ve alıcı ortam arasındaki bağlantıyı doğru bir şekilde yapmak için bazı durumlarda modelleme çalışmaları yürütülmelidir.
Etki tahminleri için kullanılacak olan yöntemler aşağıdaki gibi özetlenebilir:
• Geçmiş deneyim ve uzman görüşleri
• Deney ve/veya testler
• Sayısal modellemeler ve görsel simülasyonlar / haritalar
Modelleme çalışmaları ampirik deneyim ve modeli yapacak uzmanın tecrübesi doğrultusunda oluşturulmaktadır. Günümüzde modelleme çalışmaları genellikle sayısal yazılım programları ile desteklenmektedir. ÇED çalışmalarında kullanılan modelleme çalışmalarının bazıları aşağıda sunulmuştur:
• Hava kirliliği dağılım modellemesi
• Gürültü dağılım modellemesi
• Elektromanyetik alan dağılımı modellemesi
• Hava ve sudaki atık ısı dağılımı modellemesi
• Su kalitesi modellemesi
• Trafik simülasyonu ve modellemesi
Modelleme çalışmalarının çıktılarının kalitesinin; uygun modelin seçilmesi ve girdi verilerinin kalitesine doğrudan bağlı olduğu unutulmamalıdır.
Lastik üretimi tesisi projelerinde inşaat aşamasında toz ve gürültü, işletme aşamasında baca gazı kaynaklı hava emisyonları ile BGAS ve atıklardan gelen proses suyu / sızıntı suyu kaynaklı su emisyonlarının oluşması beklenmektedir. Bu etkilerin değerlendirilmesinde aşağıdaki hesaplama-modelleme yöntemlerinden faydalanılmaktadır:
Hava Kirliliği
Çevresel etki değerlendirmesi çalışmalarında en sık kullanılan modelleme çalışmalarından biri hava kirliliği dağılım modellemesidir. Hava kirliliği dağılım modelleri, endüstriyel bir proses (noktasal kaynak) veya bir yol (çizgisel kaynak kaynağı) tarafından yayılan bir kirleticinin bir konsantrasyonu veya birikiminin tahmini sağlamak için kullanılır. Dağılım modellerinden elde edilen çıktılar, yeni veya mevcut bir prosesin, belirtilen noktalardaki kirletici maddelerin seviyesine katkısını tahmin etmek için sıklıkla kullanılır. Kısa mesafe (<20 km) ve uzun mesafe (>50 km) hava kirliliği dağılımı için kullanılan çeşitli modelleme yazılımları bulunmaktadır.
ADMS - Advanced Dispersion Modelling System (kısa-mesafe) AERMOD (kısa-mesafe)
SCAIL (kısa-mesafe)
FRAME - Fine Resolution Atmospheric Multi-pollutant Exchange (uzun-mesafe) DMRB - Design Manual for Roads and Bridges Screening Method (kısa-mesafe)
Yukarıda belirtilen modeller hem noktasal kaynaklar hem de diğer emisyon kaynakları için kullanılabilir. Çizgisel kaynaklardan (örneğin, yollar) oluşan kirliliğin hesaplanması amacıyla yapılan modellemeler kirleticiler çizgisel kaynak yolunda dağıtılan noktasal kaynaklar ile temsil edilebilir.
Modelleme çalışmalarının nihai hedefi, planlanan yatırıma özgü kirleticilerin konsantrasyonlarının güvenilir bir şekilde tahmin edilmesini sağlamak ve bunları yasal sınır değerler ve insan sağlığına ilişkin hava kalitesi limit değerleriyle karşılaştırmaktır. Modelleme çalışmalarında kümülatif etkinin de dikkate alındığına emin olunması gerekmektedir. Mevcut kirlilik yükü, modele dayalı olarak hesaplanan kirlilik yüklerine eklenmelidir.
Hava kirliliği dağılım modelleri aşağıdaki süreçleri dikkate alır:
• taşıma,
• difüzyon,
• kimyasal dönüşüm
• çökme.
Bu nedenle, ÇED Raporunda / Proje Tanıtım Dosyasında aşağıdaki girdi verilerinin bulunup bulunmadığını doğrulamak önemlidir:
• Noktasal emisyon kaynaklarının tümünün tanımlanmış ve dahil edilmiş olması
• Taşıma veya dökme malzeme depolama vb. faaliyetlerden oluşan emisyon kaynaklarının tanımlanması ve dahil edilmesi
• Uygun iklim verilerinin kullanılması
• Uygun topografya verilerinin kullanılması
Model çıktılarını değerlendirirken aşağıda yer alan konuları doğrulamak önemlidir:
• Önemli kirleticilerin dağılımı modellenmiş ve konsantrasyonları hesaplanmıştır.
• Partikül emisyonunda yüzey (yer) birikimi hesaplanmıştır.
• Kirletici konsantrasyonu ve yüzey birikimi yasal gerekliliklerle uyumludur ve korunan
alanlar / türler (insanlar dahil) için tehdit oluşturmaz.
Gürültü
Gürültü dağılım modellemesi, planlanan yatırımların gürültü düzeyini tahmin etmeye ve çeşitli azaltma önlemleri kullanmanın etkinliğini değerlendirmeye olanak tanır. Hava modellemesinde kirleticilerin dağılımına benzer şekilde, girdi verisinin kalitesi modelleme sonuçları üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. Gürültü modellemede en önemli faktörler şunlardır:
• Kaynak özellikleri (konum bilgileri dahil)
• İletim yolları (bariyer dahil)
ÇED Raporunda / Proje Tanıtım Dosyasında aşağıdaki girdi verilerinin bulunup bulunmadığını doğrulamak
önemlidir:
• kalıcı veya uzun süreli gürültü emisyonu kaynakları (örneğin, teknik cihazlar) iyi tanımlanmış ve dahil edilmiştir
• Geçici gürültü emisyonunun (örneğin ulaşım) tüm kaynakları iyi tanımlanmış ve dahil edilmiştir
• hassasiyete maruz kalan tüm alıcılar listelenmiştir
Modellemenin nihai amacı hassas alıcıların bulunduğu yerlerde tahmin edilen gürültüyü belirlemek ve gürültü seviyesiyle ilgili yasal gereklilikleri aşma riski olup olmadığını doğrulamaktır. Modelleme çalışmalarında kümülatif etkinin de dikkate alındığına emin olunması gerekmektedir. Mevcut gürültü seviyesi yükü, modele dayalı olarak hesaplanan gürültü seviyesine eklenmelidir.
Su Kirliliği
Herhangi bir kirletici madde su ortamlarına veya su kaynaklarına deşarj edildiğinde, alıcı sulardaki kirletici konsantrasyonunun hesaplanması gerekli olabilir. Kirletici konsantrasyonu yalnızca kirletici maddelerin yüküne değil aynı zamanda alıcı ortamın özelliklerine de bağlıdır. Irmak ve nehirlerde hesaplamayı önemli ölçüde basitleştiren, genellikle 1-B (bir boyutlu) modeller kullanılmaktadır. Bu modeller kirletici veya oksijen konsantrasyonları gibi parametrelerin sadece nehrin uzunluğu boyunca değişebileceğini ve nehir kesitinde homojen olarak arıtıldığını varsayarlar. Bununla birlikte su rezervuarlarında 2 veya 3 boyutlu modeller gereklidir.
1-D modeli uygulamak için aşağıdaki girdi verileri gereklidir:
• çözünmüş oksijen konsantrasyonu (kg m-3)
• kirleticinin x yönündeki dağılım katsayısı (m2 gün-1)
• x yönündeki çözünmüş oksijen dağılım katsayısı (m2 gün-1),
• x yönünde su hızı (m gün-1)
• Nehrin kesit alanı (m2)
• Deşarj edilen tüm önemli kirleticilerin ilâve oranları (kg gün-1)
• Deşarj edilen tüm önemli kirleticiler için 20 ˚C’de degradasyon hızı katsayısı (gün-1)
• Çözünmüş oksijen için 20 ˚C'de hava boşaltma hızı katsayısı (gün-1)
• Deşarj edilen önemli kirleticilerin çürümesi için yarı doymuş oksijen talebi
konsantrasyonu (kg m-3)
• Havadaki oksijenin kütle transferi (kg gün-1).
Su rezervuarları durumunda, modelleme sonuçları diğer pek çok faktöre bağlıdır.
Modellemenin nihai amacı alıcıdaki deşarj edilen kirleticilerin konsantrasyonlarını belirlemek ve bunları yasal gereksinimler ve alıcı ekosistemin kabul edilebilirliği ile karşılaştırmaktır. Modelleme çalışmalarında kümülatif etkinin de dikkate alındığına emin olunması gerekmektedir. Mevcut alıcı ortamı kirlilik seviyesi, modele dayalı olarak hesaplanan kirlilik yükü seviyesine eklenmelidir.
ÇED Raporu’nda tanımlanan etkileri en aza indirmek için alınması gerekli önlemlerin uygulamasını sistemli bir şekilde takip etmek üzere, projelerin inşaat öncesi, arazi hazırlık, inşaat, işletme ve kapatma/kapatma sonrası aşamalarında izleme çalışmalarının yürütülmesi büyük önem arz etmektedir. İzleme programları her bir projeye özgü olarak hazırlanmalı ve mümkün olduğunca ölçülebilir kriterlere (arka plan gürültü ölçümü, su analizi vb.) dayandırılmalıdır. Yürütülecek izleme çalışmalarında ÇED Raporu’nda önerilen önlemlerin yeterli kalmaması durumunda yatırımcı tarafından ilave tedbirlerin alınması gerekmektedir.
Lastik üretim tesisi projelerinde, inşaat öncesi dönemde mevcut durumun tespit edilebilmesi amacıyla aşağıda sunulan analiz, ölçüm ve çalışmalar yapılır:
• Yüzey ve yeraltı suyu numunelerinde su kalitesi analizi (proje kaynaklı risk altında yüzey veya yeraltı suyu varsa)
• Arka plan gürültü ölçümü (etki alanı içerisinde yerleşim birimi varsa)
• Hava kalitesi ölçümü (SKHKKY’de Ek-2’de toz (PM10) için verilen kütlesel debiler
aşılıyorsa)
• Flora fauna tespiti
• Tarihi, kültürel ve arkeolojik varlıkların tespiti
Arazi hazırlık ve inşaat aşamasında, Bölüm IX’da açıklanan etki ve önlemler göz önünde bulundurularak, aşağıda belirtilen izleme çalışmalarının yürütülmesi beklenmektedir:
• Etki alanı içerisindeki yerleşim yerlerinde ve şantiye sahalarında arka plan gürültü
ölçümü (ihtiyaç duyulması halinde)
• Atıksu arıtma tesisi çıkış suyu analizi
• Yüzey ve yeraltı suyu numunelerinde su kalitesi analizi (proje kaynaklı risk altında yüzey veya yeraltı suyu varsa)
• Flora fauna üzerine gözlemsel çalışma
Lastik üretim tesislerinde işletme aşamasındaki en önemli çevresel sorunlar; prosesten kaynaklı hava emisyonları (toz, uçucu organik bileşikler) ve kokudur. Prosesten kaynaklı düşük miktarda çıkan ancak organik yükü yüksek atıksu, dikkat edilmesi gereken diğer bir husustur. Tesis söküm işlemleri sırasında yine inşaat aşamasındaki potansiyel etkilere karşı önlem alınması gerekmektedir. Tesisin söküm işlemleri ve arazi rehabilitasyonu sonrası izlenmesi gereken potansiyel bir etki bulunmamaktadır.
İzleme çalışmalarının sıklığı ve izlenecek parametreler projenin karakteristiğine ve konumuna bağlı olacağından ÇED çalışmalarından elde edilecek bulgular doğrultusunda projeye özgü bir İzleme Programı hazırlanmalıdır. Aşağıda proje aşamaları için izleme kontrol programları ve örnek izleme kontrol tabloları sunulmuştur.
Tablo 7 İnşaat Öncesi İzleme Kontrol Programı
İzlenecek Parametreler | Parametrenin Yeri | İzleme Metodu | İzleme Sıklığı | İzleme Nedeni |
Hava Emisyonları (Çöken Toz ve PM10)* | Proje ve Etki Alanı | Hava Kalitesi Ölçümü (Çöken Toz ve PM10) | 2 Ay Süre ile 1 Defa | Mevcut Durumun Tespit Edilmesi (Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği) |
Yeraltı Suyu** | Proje ve Etki Alanında | Ölçüm ve Analiz | 1 Defa | Yüzeysel Sular ve Yeraltı Sularının İzlenmesine Dair Yönetmelik |
Yüzey Suyu** | Proje ve Etki Alanında | Ölçüm ve Analiz | 1 Defa | Yüzeysel Sular ve Yeraltı Sularının İzlenmesine Dair Yönetmelik |
Gürültü | Proje ve Etki Alanı, Hassas Alanlarda | Arka Plan Gürültü Ölçümü | Hafta içi ve Hafta Sonu, Gündüz Akşam ve Gece Olmak üzere 1'er defa | Mevcut Durumun Tespit Edilmesi (Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği) |
Flora – Fauna*** | Proje ve Etki Alanı | Gözlem ve Literatür Çalışması | Vejetasyon Dönemleri | Mevcut Durumun Tespit Edilmesi |
Tarihi, Kültürel ve Arkeolojik Varlıklar | Proje ve Etki Alanı | Gözlemsel | Kültürel ve Arkeolojik Varlığa Rastlanıldığı Durumda – Sürekli | Kültür ve Arkeolojik Varlıkların Korunması |
*Kütlesel debilerin, 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği’nin Ek 2’ sinde verilen sınır değerleri aşması durumunda.
**Proje ve Etki Alanında, Risk Altında Olabilecek Yeraltı ve Yüzey Suyu Tespit Edilmesi Durumunda
*** Proje ve Etki Alanında, Risk Altında Olabilecek Flora ve/veya Fauna Tespit Edilmesi Durumunda
Tablo 8 İnşaat Aşaması İzleme Kontrol Programı
İzlenecek Parametreler | Parametrenin Yeri | İzleme Metodu | İzleme Sıklığı | İzleme Nedeni |
Atıksu Deşarjı | Arıtma Sistemleri, Deşarj Ünitesi | Ölçüm ve Analiz | Arıtma Kapasitesine Göre Belirlenir (2.000 < Eşdeğer Nüfus < 9.999 : Yılda 1 Defa - Eşdeğer Nüfus <2000 : 2 Yılda 1 Defa) | Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği / Kentsel Atıksu Arıtımı Yönetmeliği |
Yeraltı Suyu* | Proje ve Etki Alanında | Ölçüm ve Analiz | Karakterizasyon - Yılda En Az 1 Defa | Yüzeysel Sular ve Yeraltı Sularının İzlenmesine Dair Yönetmelik |
İzlenecek Parametreler | Parametrenin Yeri | İzleme Metodu | İzleme Sıklığı | İzleme Nedeni |
Yüzey Suyu* | Proje ve Etki Alanında | Ölçüm ve Analiz | Mevsimsel Periyotlarda | Yüzeysel Sular ve Yeraltı Sularının İzlenmesine Dair Yönetmelik |
Araç Emisyonları | İnşaat Ekipmanları ve Araçlar | Egzoz Emisyon Ölçümü | Araçları Periyodik Bakım Dönemlerinde | Egzoz Gazı Emisyonlarının Kontrolü Yönetmeliği |
Gürültü | Proje ve Etki Alanında, Hassas Alanlarda | Arka Plan Gürültü Ölçümü | 3 Ayda Bir veya Şikayet Olduğu Durumlarda veya Hassas Bölgelerde Çalışma Yapılan Süre Zarfında | Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği |
Atık Yönetimi | İnşaat Alanında veya Şantiye Olarak Kullanılacak Alanda | Gözlemsel Denetim ve Kayıt Altına Alma | Günlük / Bakanlıkça Denetim 2 Yılda 1 Defa | Atık Yönetimi Yönetmeliği ve Diğer İlgili Yönetmelikler |
Flora - Fauna** | Proje ve Etki Alanı | Gözlemsel Çalışmalar | Vejetasyon Dönemleri | Flora - Fauna Üzerine Etkilerin Tespit Edilmesi |
Tarihi, Kültürel ve Arkeolojik Varlıklar | Proje ve Etki Alanı | Gözlemsel | Kültürel ve Arkeolojik Varlığa Rastlanıldığı Durumda - Sürekli | Kültür ve Arkeolojik Varlıkların Korunması |
*Proje ve Etki Alanında, Risk Altında Olabilecek Yeraltı ve Yüzey Suyu Tespit Edilmesi Durumunda
** Proje ve Etki Alanında, Risk Altında Olabilecek Flora ve/veya Fauna Tespit Edilmesi Durumunda
Tablo 9 İşletme Aşaması İzleme Kontrol Programı
İzlenecek Parametreler | Parametrenin Yeri | İzleme Metodu | İzleme Sıklığı | İzleme Nedeni |
Atıksu Arıtma Tesisi Çıkış Suyu | Arıtma Sistemleri, Deşarj Ünitesi | Ölçüm ve Analiz | Arıtma Kapasitesine Göre Belirlenir ( Debi (m3/gün) < 50 : 4 Ayda 1 Defa - 51 < Debi (m3/gün) <200 : 2 ayda 1 Defa - 201 < Debi (m3/gün) <1000 : Ayda 1 Defa ) | Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (Numune Alma Tebliği) |
Yeraltı Suyu | Proje ve Etki Alanında | Ölçüm ve Analiz | Karakterizasyon - Yılda En Az 1 Defa | Yüzeysel Sular ve Yeraltı Sularının İzlenmesine Dair Yönetmelik |
Yüzey Suyu | Proje ve Etki Alanında | Ölçüm ve Analiz | Mevsimsel Periyotlarda | Yüzeysel Sular ve Yeraltı Sularının İzlenmesine Dair Yönetmelik |
İzlenecek Parametreler | Parametrenin Yeri | İzleme Metodu | İzleme Sıklığı | İzleme Nedeni |
Atık Yönetimi | Proje Alanında | Gözlemsel Denetim ve Kayıt Altına Alma | Günlük / Bakanlıkça Denetim 2 Yılda 1 | Atık Yönetimi Yönetmeliği ve Diğer İlgili Yönetmelikler |
Baca Emisyonları | Baca | Ölçüm ve Analiz | 2 Yılda 1 Defa | Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği |
Flora – Fauna* | Proje ve Etki Alanı | Gözlemsel Çalışmalar | Vejetasyon Dönemleri | Flora - Fauna Üzerine Etkilerin Tespit Edilmesi |
Tarihi, Kültürel ve Arkeolojik Varlıklar | Proje ve Etki Alanı | Gözlemsel | Kültürel ve Arkeolojik Varlığa Rastlanıldığı Durumda - Sürekli | Kültür ve Arkeolojik Varlıkların Korunması |
* Proje ve Etki Alanında, Risk Altında Olabilecek Flora ve/veya Fauna Tespit Edilmesi Durumunda
XI. UYGULAMADA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
Lastik üretim tesislerinde muhtelif (kamyon, otomobil, tır, bisiklet gibi) lastik üretimi gerçekleştiğinden tesis kapasitesi olarak hem üretilen toplam lastik ağırlığı (ton/yıl) hem de adet olarak üretilen lastik miktarı ÇED Raporu’nda yer almalıdır.
[2] xxxxx://xxx.xxxxxxxxxxx.xxx.xx/xxxxxxx-xxxxxxxx
[6] Xxxxxxx, R.M., “MAK351 Ders Notları”, xxxx://xxxxxx.xxx.xxx.xx/xx/xxxxxxx/xxxxxx- fakultesi/2624/mak-351/ekkaynaklar?g541910
[7] xxxx://xxx.xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx.xxx/xxxxxxxxxxxxx.xxxx
[8] EBRD, “Sub-sectoral Environmental and Social Guideline: Manufacture of Rubber Products”, (2014)
[9] Lastik Sanayicileri ve İthalatçıları Derneği: xxxx://xxxxx.xxx.xx/
[10] Ovakent Lastik Kaplama San. Ltd. Şti.: xxxxx://xxx.xxxxxxx.xxx.xx/
EK A. İYİ ÖRNEKLERİ İÇEREN ULUSLARARASI TECRÜBELER VE YENİLİKÇİ TEKNOLOJİLER
EK A.1. İyi Uygulama Örneği 1
Bir lastik üretim tesisinde, solvent girdisinin % 95’i yapışkan kaynaklı, kalan %5’i temizleme ve kalıp işlemleri sırasında ortaya çıkmaktadır. Söz konusu tesise herhangi bir önlem alınmadan önce ortalama UOB emisyonu, 10-11 kg UOB / ton lastik olmaktadır. UOB emisyonunu azaltmak için aşağıdaki önlemler alınmıştır: [12]
• Solventi azaltılmış veya solvent içermeyen yapışkanların kullanılması
• Su bazlı kalıp ayırıcı malzemelerin kullanılması
• Gelişmiş bir ekstrüzyon yönteminin kurulumu
• -Ürünlerin yeniden formülasyonu
• Manuel fırçalama veya daldırma tankları yerine, ekstrüder makinesine peristaltik
pompaların montajı
• Sürecin yeniden tasarlanması (ara süreçlerden kaçınma, hızlandırma)
• Bekleme süresini en aza indirmek için işlem adımlarının yeniden uyarlanması
• Kapalı tank sistemlerinin kullanımı
En önemli UOB emisyonu azalma adımları bileşiklerin yeniden formülasyonu ve sürecin yeniden tasarlanmasıdır. Tüm bu önlemlerin uygulanmasından sonra emisyon değeri 3 kg UOB / ton lastik’e kadar düşmüştür. Bu azaltım değerini elde edebilmek için, emisyon kontrol teknolojilerine gerek olmamıştır.
EK A.2. İyi Uygulama Örneği 2
Traktör lastiği üreten bir tesis, aşağıda verilen önlemleri uygulamıştır. Açıklanan önlemlerin ve yeni teknolojilerin uygulanmasıyla, UOB emisyonlarının azalmasının yanısıra tesisin verimliliği de artmıştır. [12]
Teknolojinin Açıklaması | Solvent tüketiminde yıllık azaltım | Maliyet (€) |
Topuk ektrüzyonunda solvent kullanımının azaltımı | -7,82 % | 0 |
Topuklar için ilk kaplama adımının atlanması | -13,55 % | -15.000 |
Birleştirme için yeni ekipman kurulumu | -7,92 % | 5.000.000 |
Lastiklerin onarımı için kullanılan solvent bazlı solüsyonların, su bazlı ürünlerle değiştirilmesi | -5,94 % | 2.000 |
Ekstrüzyon hattında, topuk için temas lastiği üretimi için ekipman montajı | -6,73 % | 300.000 |
Solvent bazlı temizleme maddelerinin kullanılmaması | -1,35 % | -1.500 |
Vulkanizasyon öncesi lastiklerin işlem görmesi için kullanılan solvent bazlı ürünlerin, su bazlı ürünler ile değiştirilmesi | -2,18 % | 2.500 |
Birleştirme işlemi sırasında kullanılan solvent bazlı ürünlerin değiştirilmesi | -15,85 % | 43.000 |
TOPLAM | -61,45 % | 5.326.000 |