Tarafların görüşleri a. Hükümet
Tarafların görüşleri. Lozan Boğazlar Sözleşmesi’nin müzakerelerinde üç farklı görüşün ortaya çıktığı görülmüştür (Bilsel M. C., 1998, s. 348). Genel olarak İngiltere, Rusya ve Türkiye’nin görüşü olarak adlandırılabilecek bu görüşler aşağıdaki gibidir: Tarih boyunca Boğazlar konusunda dikkatli bir politika izleyen İngiltere, Lozan müzakereleri sırasında da bu tutumunu sürdürmüştür. Boğazlar’da Türk egemenliğinin zayıflamaya başladığı ve uygulanacak geçiş rejimlerinin ikili ve uluslararası sözleşmeler ile belirlenmeye başladığı dönemlerde, İngiltere hemen her zaman sürecin belirleyici aktörlerinden biri olmuştur. İngiltere Osmanlı’nın egemenliğinin zayıfladığı dönemlerde Boğazlar’da olası bir Rus egemenliğine kesinlikle karşı çıkmış ve bu durumu dengelemek istemiştir. Bunda da çoğu kez başarılı olmuştur. İngiltere’nin Boğazlar politikası genellikle Rusya’nın durumuna ve kendi çıkarlarına göre belirlenmiştir. Kendi sömürgelerine giden yolların güvenliğini sağlamak ve en büyük rakiplerinden biri olarak gördüğü Rusya’nın Akdeniz’e inmesini engellemek için genellikle Boğazlar’ın askeri gemilere kapalılığı ilkesini savunmuştur. Buna karşılık Karadeniz’e kıyısı olan ülkelerle ticari ilişkileri olması ve bu bölgelerden hammadde temin ettiği için Boğazlar’ın ticaret gemilerine açık olmasını istemiştir. İngiltere, Xxxxx xxxxx görüşmelerinde Boğazlar konusunda çok çetin bir mücadele vermiştir. Ancak bu görüşmeler sırasında geleneksel politikasından uzaklaşmış ve Boğazlar’ın hem savaş hem de ticaret gemilerine açık olmasını istemiştir. Bu politika değişikliğinin temel sebebi İngiltere’nin Birinci Xxxxx Xxxxxx sonrasında gücünün zirvesinde olması ile açıklanabilir. Diğer taraftan rakibi SSCB ise Bolşevik devriminin yaşamış ve savaştan yıpranarak çıkmıştır. Ayrıca ekonomik açıdan oldukça sıkıntılı bir dönemden geçmektedir. SSCB bu dönemde askerî açıdan da zayıf bir durumda bulunmaktadır. Ayrıca İngiltere’nin Birinci Xxxxx Xxxxxx’nda Çanakkale cephesinde yaşadığı hezimet de Boğazlar politikası konusunda belirleyici faktörlerden biri olmuştur. İngiltere, her ne kadar Osmanlı ile kurduğu ilişkiler ile Boğazlar’ı istediği gibi kontrol edebilmiş ise de ihtiyaç duyduğunda burayı doğrudan zapt edebileceğini tahmin etmiştir. Fakat gücünün zirvesinde olduğu bir dönemde dünyanın en güçlü donanması ve ordusu ile bunu yapamamış ve Çanakkale cephesinde kaybetmiştir. Bundan dolayı Rusya’da çarlık rejimi yıkılmış ve Rusya savaştan çekilmek zorunda kalmış, Romanya’ya da talep ettiği desteği verememiştir. Tüm...