Lozan Boğazlar Sözleşmesi. Xxxxxxx Xxxxx xxderliğinde kurulan Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), milletin istiklalini yine milletin azim ve kararlığının kurtaracağı düşüncesi ile Sevr’i reddetmiş ve Xxxxx-ı Milli’yi gerçekleştirmek için var gücü ile bir büyük bağımsızlık mücadelesi başlatmıştır (Uçarol, 1992, s. 182). Bir yandan cephede yapılan savaşa komutanlık eden TBMM, diğer taraftan da diplomatik çalışmalarını yürütmüştür. Birinci İnönü zaferinden sonra Sovyetler Birliği ile imzalanan “Moskova Antlaşması” ile iki ülke arasında dostluk ve iş birliği hedeflenmiştir. Buna bağlı olarak, Karadeniz ve Boğazlar konusunda her iki devlet de ancak kıyıdaş ülkelerin katılacağı bir konferans yoluyla bu işin çözülmesi ve ortaya çıkacak sonucun Türkiye’nin ve başkent İstanbul’un güvenliğine zarar vermemesi gerektiği konusunda mutabık kalmışlardır (Gürün, 1991, s. 69-70). Anılan Anlaşmanın Boğazlar’a ilişkin 5. maddesi şöyledir: “Boğazların bilcümle akvamın münakalatı ticarisiyle küşadını ve bu hususta serbestii mürruru teminen tarafeyni müteakideyn Karadeniz ve Boğazların tabi olacağı nizamnamenin ihzarı katisini düveli sahiliye murahhaslarından mürekkep olarak bilahare teşekkül edecek bir konferansa tevdie muvafakat ederler. Şu kadar ki mezkûr konferanstan sadır olacak mukarreratın Türkiye’nin hâkimiyet-i mutlakasına ve Türkiye ile payitahtı olan İstanbul Şehrinin emniyetine bir güna halel iras etmemesi şarttır” (Pazarcı, 2021, s. 349). Benzer hükümler 00 Xxxx 0000’xx Xxxxxxx, Xxxxxxxxxx, Gürcistan ve Azerbaycan arasında imzalanan “Kars Anlaşması’nda da yer almıştır (Yılmaz V. , 1998, s. 192-194). 30 Ağustos 1922 tarihinde Büyük Taarruz’un zaferle sonuçlanmasıyla, Eylül ayı ortalarında Anadolu tamamen Yunan askerlerinden temizlenmiştir. Kazanılan zafer sonrası telaşa kapılan İtilaf Devletleri, ne olursa olsun Boğazlar’ı bırakmak istememiş ve bunun için gerekirse yeniden savaşmayı göze almışlardır (Atxxxxx, 1961, s. 677). Ancak İngiltere’nin takındığı tavır Fransa ve İtalya’yı rahatsız etmiş ve bu devletler askerlerini çekmeye başlamışlardır. Diğer taraftan Sovyetler Birliği de İngiltere’ye, Boğazlar konusunda tek geçerli anlaşmanın Moskova Anlaşması olduğunu hatırlatmış ve bu anlaşmaya göre Karadeniz’e kıyıdaş olan devletlerin katılacağı bir konferans toplanması gerektiğini ifade ederek, uyarmıştır. İngiliz kamuoyunda uzun süren savaşlar sonrasında oluşan psikolojik durum ve bozulan ekonomi yeni bir savaş fikrinden uzaklaşılmasına neden olmuş ve taraflar geri adım atmak suretiyle, anlaşma...
