Beschouwing. Beëindiging doorsnee systematiek vereist evenwichtig compenseren In het pensioenakkoord is afgesproken dat de pensioenopbouw leeftijdsafhankelijk wordt. De gemaakte afspraken hebben consequenties voor zowel de toekomstige als de bestaande pensioenopbouw. Het akkoord neemt aan dat daarvoor compen satie wordt geboden. Is dit juridisch noodzakelijk? En hoe kan compensatie vorm krijgen? ● De gemaakte afspraken betekenen voor sommige leeftijds groepen een lager te verwachten pensioen. ● Compensatie van deelnemers is nodig, anders heeft het pensioenakkoord geen kans van slagen. ● Een goede en gemotiveerde stelselherziening én gerichte compensatie beperken de risico’s in verband met claims.
Beschouwing. De analyse van de jaarverslagen maakt drie overkoepelende bevindingen duidelijk:
1. De naleving van de geselecteerde gemonitorde bepalingen ligt tussen de 83,4 en 98,8 procent voor Neder- landse vennootschappen. Dit is vergelijkbaar met de naleving van deze bepalingen in monitors over eerdere boekjaren;
2. Vennootschappen blijken in veel gevallen vooral voor een procesmatige rapportage te kiezen die nauw aansluit bij de letterlijke tekst van de desbetreffende rapportagebepaling, in plaats van hun rapportage inhoudelijk in te vullen aan de hand van de aanknopingspunten die de gedragsbepalingen bieden;
3. Vennootschappen laten in veel gevallen na om duiding te bieden indien bepalingen in de Code expliciet naar elkaar verwijzen en dus in samenhang bekeken moeten worden, denk aan de bepalingen over lange termijn waardecreatie en cultuur. De rapportagebepalingen hebben primair als doel de vennootschappen te laten rapporteren over de wijze waarop zij invulling geven aan in de Code opgenomen gedragsbepalingen (‘principes’ en ‘best practices’). Dat houdt in dat een vennootschap niet alleen een onderwerp noemt in het jaarverslag, maar ook op een inhoudelijke wijze onder- bouwt hoe dat binnen de vennootschap is ingericht, wat bijvoorbeeld de relatie met lange termijn waardecreatie is, welke meetbare prestatiecriteria daaraan zijn gekoppeld etc. Deze wijze van rapporteren geeft daadwerkelijk inzicht in de gang van zaken en het beleid van de vennootschap. Ter illustratie: als een lezer geïnteresseerd is in de werking van het intern toezicht bij de vennootschap, heeft een passage over het aantal vergadermomenten beperkte toe- gevoegde waarde. Meer relevant is bijvoorbeeld wat de raad van commissarissen het afgelopen jaar heeft gedaan of wat de resultaten van het toezicht zijn. Niet alle vennootschappen bieden zulke inhoudelijke verdieping. Tot slot laten vennootschappen in veel gevallen na om meer duiding te bieden bij de samenhang tussen verschil- lende thema’s. Verschillende bepalingen in de Code relateren expliciet aan elkaar, maar vennootschappen slagen er bijvoorbeeld niet altijd in om de verbinding tussen onderwerpen zoals cultuur en lange termijn waardecreatie te expliciteren. In bredere zin toont dit dat vennootschappen de bepalingen uit de Code afzonderlijk en niet in samen- hang behandelen. Bij lange termijn waardecreatie uit zich dit bijvoorbeeld door separate passages over visie ener- zijds en strategie anderzijds. Hier ligt een kans voor vennootschappen om...
Beschouwing. Bovengenoemde vormen van informele medezeggenschap komen terug in hoofdstuk zes, waar het niveau van de basisschool aan bod komt. Alle hierboven genoemde auteurs erkennen dat er rondom de formele medezeggenschap nieuwe vormen van overleg en samenwerking zijn ontstaan. Er is ruimte voor alternatieve vormen en aanvullingen, waarbij meer invloed en inspraak van de professionals steeds het doel is. Directe participatie sluit aan bij de interesse van een groeiende groep leerkrachten, een groep die niet altijd goed wordt bereikt vanuit de formele medezeggenschap.37 Waarschuwingen zijn er ook. Xxxxxx stelt dat vermenging van formele en informele medezeggenschap een kluwen aan problemen, onduidelijkheden en frustraties oplevert. Helderheid in de statusbepaling van de inbreng bij medezeggenschap is een eerste vereiste om dat te voorkomen. Formele medezeggenschap heeft een wettelijke basis, die ook voorziet in een geschillenregeling. Informele medezeggenschap komt voort uit interne regelgeving van de organisatie. Een geschillenregeling ontbreekt standaard.38 Twee kanttekeningen moeten zeker gemaakt worden. Als eerste, bij bevoegdheden horen verantwoordelijkheden. De formele medezeggenschap volgt de bevoegdheden en verantwoordelijkheden, door het voorgenomen besluit als uitgangspunt te nemen. Het uitgangspunt van de wet is een reactieve rol van de (G)MR waardoor, aan ‘de voorkant’ inhoudelijk goede besluiten worden genomen. De (G)MR heeft geen verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de besluiten, dat is voorbehouden aan het schoolbestuur of de schoolleiding die gecontroleerd worden door de interne toezichthouder en de inspectie van het onderwijs. Een tweede kanttekening betreft de rol van de schoolleider (als vertegenwoordiger van het bevoegd gezag) die in de beschrijvingen van informele medezeggenschap soms ontbreekt. Schoolleiders leveren een belangrijke bijdrage aan de onderwijskwaliteit op hun scholen omdat zij een substantiële invloed hebben op het reilen en zeilen binnen hun scholen en daarmee belangrijke sleutels in handen hebben voor schoolontwikkeling en onderwijsverbetering. De schoolleider legt intern verantwoording af aan het bestuur van de onderwijsorganisatie en het schoolbestuur legt verantwoording af aan het intern toezicht en extern aan de overheid.39 Als verantwoordelijkheden van schoolbestuur en schoolleiding overgenomen worden door teams of individuele professionals in de school zal het toezicht en verantwoording ook moeten veranderen.
Beschouwing. De wetgever heeft heldere doelen voor ogen die bereikt moeten worden via goed georganiseerde medezeggenschap. Het doel van de WMS is het organiseren van tegenspraak door duidelijke bevoegdheden voor personeel en ouders en heldere rolverdeling tussen MR en GMR. Het doel van de WVB is verbetering van de werking van de WMS en WPO. De wetgever stelt vier rechten beschikbaar om de medezeggenschap uit te oefenen; informatierecht, instemmingsrecht, adviesrecht en initiatiefrecht. Er is voorzien in algemene en concrete ondersteuning bij de uitvoering van de rechten en plichten. De medezeggenschap leidt ertoe dat het bestuur en de schoolleiding voorgenomen beleid en besluiten moeten voorleggen, expliciteren, bediscussiëren en naar draagvlak moeten zoeken.76 De structuur kent een adequate geschillenregeling. Naast de medezeggenschap is beperkte zeggenschap voor een deel van het personeel in het basisonderwijs wettelijk vastgelegd. Het doel van de WBL is het vastleggen van de zeggenschap, dus niet de medezeggenschap, van de leraar als lid van het team op een specifiek deel van de eigen werkzaamheden en verantwoordelijkheden.77 De leraren hebben het recht om mede te beslissen op een aantal concrete onderwerpen. Deze onderwerpen zijn een uitwerking van een aantal onderwerpen uit de WMS, met name het schoolplan, maar ook de inrichting van het werkoverleg en de taakbelasting. Hoe de stem van de leraren zich verhoudt tot die van de schoolleider is niet vastgelegd, dat is onderdeel van het professioneel statuut.
Beschouwing. Zeggenschap formeel Medezeggenschap informeel De cao sluitende partijen beogen meer professionele ruimte en zeggenschap te realiseren via de professionele dialoog en specifieke vereisten aan het sociaal beleid. De doelstellingen van het Statuut Sociaal Beleid maken eigenaarschap, betrokkenheid en een positief leer- en werkklimaat mogelijk. De werkgever wordt opgeroepen om hiertoe de formele en informele medezeggenschap te benutten. De aanwezigheid van het Statuut Sociaal Beleid sinds 200696 en de stelling in het onderhandelaarsakkoord van 2018 dat meer zeggenschap van medewerkers gevraagd is, roepen vragen op. Er is immers genoeg tijd geweest om de doelen van het Statuut te realiseren. De werkgevers hebben hier blijkbaar één en ander laten liggen. Uit de publicaties van de vakbonden naar aanleiding van het onderhandelaarsakkoord komt een zeker wantrouwen jegens de schoolbesturen naar voren. De slogan ‘samen zorgen we ervoor dat het geld in de klas terecht komt’, wekt de indruk dat de schoolbesturen daarvoor niet zorgen.97 Het wantrouwen is heel expliciet in de handreiking van de CNV over het werkverdelingsplan: “Het zou getuigen van bestuurlijke hygiëne als de PMR ook ZONDER aanwezigheid 94 Artikel 11.5 lid 2 en 3 cao-po 2019-2020.
Beschouwing invloed & inspraak leraren schoolleider team medezeggenschap In de praktijk hebben leraren invloed op de inhoud van belangrijke besluiten en inspraak in besluitvormingsprocessen. Dit is georganiseerd via zeggenschap en medezeggenschap. Leraren en schoolleiders ervaren dat de zeggenschap in gezamenlijkheid uitgeoefend wordt, waarbij er nuanceverschillen tussen de scholen zijn. De ene school heeft een meer sturende schoolleider van de andere. De zeggenschap en informele medezeggenschap vallen als het ware samen. Formele medezeggenschap is gekoppeld aan de ouders. Er gaat geen directe sturing uit van regulatieve rechtsbronnen, waaronder de drie besproken wetten en cao. Ze lijken geen rol te spelen in de dagelijkse gang van zaken op school. Hoewel schoolleiders meer op de hoogte zijn van wet- en regelgeving dan teamleden, schatten zij en de PMR-leden de mate waarin de regulatieve rechtsbronnen invloed hebben even gering in. Voorschriften uit de WMS en WPO lijken desondanks goed geïmplementeerd. De cao is vooral een naslagwerk voor individuele rechtspositionele vragen, zoals verlof, salaris en inzetbaarheid. Het voorschrift werkverdelingsplan wordt echter op prijs gesteld. Doordat het flink gepromoot is, hebben teams, PMR en schoolleiding het gesprek over werkverdeling explicieter en bewuster gevoerd. De regulatieve rechtsbronnen kunnen dus wel sterk sturen. In de scholen is de informele medezeggenschap sterk ontwikkeld. Van teamsturing is soms op onderwerpen sprake maar het is geen bewuste keuze voor de overleg- en werkstructuur. Het overleg in de school is het beste te begrijpen als een vorm van directe participatie. De stappen meeweten, meedenken, meepraten zijn overal goed te herkennen. Meebeslissen wordt verschillend geïnterpreteerd, maar besluiten worden met zoveel mogelijk draagvlak genomen. Het proces ernaartoe is interactief en wordt gekenmerkt door gezamenlijkheid. Het professioneel statuut is bij 14 van de 16 geïnterviewden onbekend. De formele medezeggenschap is voor de invloed en inspraak van leraren niet voorwaardelijk. De MR is een gewaardeerd onderdeel van de schoolorganisatie omdat de ouders daarin vertegenwoordigd zijn. Het perspectief van de ouders en het gesprek met de OMR is op alle deelnemende scholen waardevol, de MR fungeert als klankbordgroep. Besluiten worden beter door de OMR al in een vroeg stadium te betrekken bij plannen en ontwikkelingen. In de gesprekken valt op dat er veel overeenstemming is tussen de groep schoolleiders en de g...